1

EKOLOJİ TEMELLİ SEÇMELİ DERS ALAN ÖĞRENCİLERİN

ÇEVRE SORUNLARINA DUYARLILIKLARININ PARADİGMASININ ANALİZİ

Gönül KONAKAY1, Arzu MORKOYUNLU YÜCE2 , Ayfer ÖZMEN3, Tekin YEKEN4

1 KocaeliÜniversitesi, Hereke Ömer İsmet Uzunyol Meslek Yüksek Okulu,Kocaeli

2 KocaeliÜniversitesi, Hereke Ömer İsmet Uzunyol Meslek Yüksek Okulu,Kocaeli

3KocaeliÜniversitesi, Hereke Ömer İsmet Uzunyol Meslek Yüksek Okulu,Kocaeli

4KocaeliÜniversitesi, Hereke Ömer İsmet Uzunyol Meslek Yüksek Okulu,Kocaeli

Sorumlu yazar e-posta: gkonakay@ Hotmail.com

Özet

Giriş: Günümüzde insanların bilinçsizce doğaya ve canlılara zarar vermeleri, kirlilik, değişen iklim koşulları, yok olan canlı türleri,

bozulan tarım ürünleri gibi bir çok çevre sorununun oluşmasına zemin oluşturmuştur. Çevrenin korunarak sürdürülebilirliğinin

sağlanması için çevre bilincinin geliştirilmesi ancak eğitimle gerçekleşecektir. Bu araştırma okulumuzda 3 yıldır verilmekte olan

ekoloji temelli seçmeli dersleri alan öğrenciler ile almayan öğrenciler arasında bir farklılık olup olmadığını tespit etmektedir. Çevre

bilinçlilik anketleri ile 1100 öğrenci ile yapılan bu çalışma, verilen eğitimlerin ne kadar katkı sağladığını ortaya çıkarması açısından

oldukça önemlidir. Çalışmanın ikincil bir katkısı da ekoloji temelli dersleri seçmeli ders olarak programlarına almayan üniversitelerin

bu eksikliklerini gidermeleri gerekliliğini araştırma kanıtı ile sunmaktır.

Gereçler ve Yöntemler: Bu araştırmanın amacı, ekoloji temelli seçmeli dersler olan kentleşme, toplumsal duyarlılık, estetik bilgisi,

sağlıklı yaşam, yenilenebilir enerji ve çevre koruma derslerini alan Kocaeli Üniversitesi Hereke Yerleşkesinde bulunan Meslek

Yüksek Okulu öğrencilerinin çevre sorunlarına duyarlılıklarının paradigmasındaki değişimi ölçmektir. Yapılan çevre bilinçlilik

anketleri SPSS 16,0 programında faktör analizi, t testi, Anova ve korelasyon ile değerlendirilmiştir.

Bulgular: 1100 anket geri dönüşümünden gelen 759 veriyle yapılan faktör analizi, t testi, Anova ve korelasyon sonuçlarına göre

öğrencilerin ekoloji temelli seçmeli ders alanlar ile almayan öğrencilerin bilinçlilik düzeylerinde anlamlı düzeyde farklılıklar tespit

edilmiştir.

Sonuç ve Tartışma :Çevre bilincine sahip eğiticiler tarafından verilen ve okulumuzda güz ve bahar dönemi olarak bir yıl boyunca

alınan ekolojik temelli seçmeli dersler öğrencilerde davranış değişikliği ve çevre bilinci yaratmaktadır. Öğrenciler derslerde güzel

proje örnekleri sergileyerek, bilimsel etkinliklerde de bulunmaktadırlar. Bu derslerin okutulmayan üniversitelerde de seçimlik ders

olarak programlarında yer almalarının sağlanması, ülkemiz ve dünyamızın ekolojik değerlerinin korunması açısından son derece

önemlidir.

Anahtar Kelimeler: Çevre Bilinçliliği, Ekoloji, Paradigma, Seçmeli Ders.

2

Giriş

Günümüzde insanların bilinçsizce doğaya ve canlılara zarar vermeleri, kirlilik, değişen iklim koşulları, yok

olan canlı türleri, bozulan tarım ürünleri gibi bir çok çevre sorununun oluşmasına zemin oluşturmuştur.

Çevrenin korunarak sürdürülebilirliğinin sağlanması için çevre bilincinin geliştirilmesi ancak eğitimle

gerçekleşecektir. Yükseköğretimde, çevre ile ilgili konularda, ulusal ölçekte standart bir eğitim altyapısından

ya da uygulamasından bahsetmek olanaklı değildir (Oğuz ve diğ., 2011; 34) Farklı öğrenim düzeylerindeki

öğrencilerin çevresel ilgi, tutum, duyarlılık ve farkındalık düzeylerinin incelendiği ülkemizde çevre

sorunlarının çokluğuna rağmen, bu konuda yapılan araştırmalar sınırlıdır (Şenyurt & diğerleri, 2011; 9). Farklı

öğrenim düzeylerindeki öğrencilerinin çevre tutumları ve duyarlılıkları ile ilgili yapılan literatür

incelemesinden bazı araştırmalara yer verilmiştir.

Moseley ve arkadaşları (2002) okul dışı çevre eğitiminin, ilköğretim öğretmenlerinin özyeterlilik algıları ile

öğrencilerinin öğrenme düzeylerine yönelik beklentileri 3 günlük bir doğa eğitimi kampında 6. sınıfa devam

eden 140 öğrenci ve 72 öğretmen ile araştırılmıştır. Öğretmenlerin çevre eğitimi bilgileri ve dolayısıyla

öğrencilerinin başarı düzeyleri ile ilgili beklentileri düşük bulunmuştur.

Şama (2003) araştırmasında, öğretmen adaylarının çevresel tutumlarını belirlemeyi amaçlamıştır. Öğrencilerin

tutumları ile onların cinsiyetleri, öğrenim gördükleri sınıf düzeyi bölümleri, en uzun süre yaşadıkları yerleşim

birimi, babalarının eğitim düzeyi – mesleği ile ailelerinin gelir düzeyi arasındaki ilişki geliştirilen ölçekle

ölçülerek değerlendirilmeye çalışılmıştır. Orta ve ortaya yakın bir gelir grubuna giren öğrencilerin, düşük

gelirlilerden daha olumlu tutum geliştirdikleri görülmektedir. Kız öğrencilerin, erkek öğrencilere göre tutum

puanları yüksek çıkmıştır.

Atasoy ve Ertürk (2008) ilköğretim 6. 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin çevresel tutum ve bilgilerinin tespit

edilmesine yönelik 1118 öğrenciden oluşan Bursa kentinde yaptıkları araştırmada, öğrencilerin çevre bilgisi ve

çevre tutumu açısından yeterli düzeyde olmadıklarını belirlemişlerdir.

Güler (2009) araştırmasında 12 günlük ekoloji temelli çevre eğitimine katılan 24 öğretmenin doğaya ve çevre

eğitimine karşı görüşlerinde dikkate değer oranda olumlu değişimler meydana geldiğini gözlemiştir .

Sadık ve Çakan (2010) araştırmalarında biyoloji bölümünde okuyan 212 öğrencinin çevre bilgisi ve çevre

sorunlarına yönelik tutumlarını incelemişlerdir. Araştırma sonucunda bayan öğrencilerin çevresel davranış ve

tutumlarının erkek öğrencilere göre daha olumlu olduğunu göstermiştir. Öğrencilerin sınıf düzeyine göre

3

çevresel düşüncelerinde anlamlı farklılık olmazken, birinci sınıf öğrencilerinin çevresel davranışlarının daha

olumlu olduğu saptanmıştır. Anne- eğitim düzeyine göre Çevresel Düşünce alt ölçeğinde annesi okur-yazar

olanlarla annesi ilkokul ve yüksek öğretim mezunu olanlar arasında, annesi okur-yazar olanların lehine anlamlı

farklar olduğu belirlenmiştir. Babası ilkokul mezunu olan öğrencilerin çevresel davranışlarının daha olumlu

olduğu görülürken, çevre dersi almış olma-olmama bakımından elde edilen puanlar arasındaki farklar, Çevresel

Davranış alt ölçeğinde çevre dersi alan öğretmen adayları lehine anlamlı bulunmuştur.

Keleş, Uzun ve Varnacı Uzun (2010) , “Ihlara Vadisi (Aksaray) ve Çevresinde Doğa Eğitimi” projesinin çevre

bilinci, çevreye yönelik tutum, düşünce ve davranış üzerindeki etkililiğini ve kalıcılığını belirlemek amacıyla

doğa eğitimine katılan 25 öğretmen adayı ile yapılan çalışma sonucunda, doğa eğitimi programının bireylerin

çevre bilincine, tutumlarına ve davranışlarına önemli ölçüde etki ettiği ve kalıcılığını sağladığı tespit edilmiştir.

Gürbüz ve Çakmak (2012), biyoloji eğitimi bölümü öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarını incelemeye

yönelik araştırmaların da, öğrencilerin cinsiyet ve en uzun süre yaşadıkları yerleşim birimi açısından çevreye

yönelik tutum puanları arasında anlamlı farklılık bulunmamıştır. Sınıflara göre “çevresel düşünce” ortalama

puanları arasında 3. sınıflar lehinde anlamlı farklılık bulunmuştur. Çevre ile ilgili bir kuruluşa üye olmanın

"çevresel davranışlar" üzerinde etkisinin olduğu bulunmuştur.

Aydın , Şahin ve Korkmaz (2013) yaptıkları çalışmada Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi

İlköğretim Bölümü Fen Bilgisi Öğretmenliği, Sınıf Öğretmenliği ve Okul Öncesi Öğretmenliği Ana Bilim

Dallarının 1. ve 5. döneminde okuyan 161 öğretmen adayının çevreye yönelik tutumlarını incelenmiştir. Fen

bilgisi öğretmen adaylarının sınıf öğretmenliği ve okul öncesi öğretmen adaylarına göre daha iyi düzeyde

olduğu tespit edilmiştir.

Ezgi (2013) araştırmada, öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarını belirleyebilmek için

geçerli ve güvenilir bir tutum ölçeği geliştirilmiş ve 2009-2010 eğitim- öğretim yılı bahar döneminde Gazi

Eğitim Fakültesi İlköğretim Fen Bilgisi Öğretmenliği Anabilim Dalı'nda 4. sınıfa devam eden toplam 203

öğretmen adayı çalışma grubu olarak seçilmiştir. Araştırmanın diğer çalışma grubunu ise yine aynı yıl Gazi

Eğitim Fakültesi İlköğretim Fen Bilgisi Öğretmenliği Anabilim Dalı'nda 3. sınıfta öğrenim gören toplam 93

öğretmen adayı oluşturmuştur. Çalışmanın sonunda geçerliği ve güvenirliği sağlanan 45 maddelik Çevre

Sorunlarına Yönelik Tutum Ölçeği geliştirilerek hazırlanan ölçek fen bilgisi öğretmen adaylarına uygulanmış

ve öğretmen adaylarının tutumlarının ölçekte bulunan maddelere göre değişiklik gösterdiği ve tutumların orta

düzeyde olduğu tespit edilmiştir.

1.Analiz Ve Araştırmanın Bulguları

Bu araştırmanın amacı, ekoloji temelli seçmeli dersler olan kentleşme, toplumsal duyarlılık, estetik bilgisi,

sağlıklı yaşam, yenilenebilir enerji ve çevre koruma derslerini alan Kocaeli Üniversitesi Hereke Yerleşkesinde

4

bulunan Meslek Yüksek Okulu öğrencilerinin çevre sorunlarına duyarlılıklarının paradigmasındaki değişimi

ölçmektir. Yapılan çevre bilinçlilik anketleri SPSS 16,0 programında faktör analizi, t testi, Anova ve grupların

varyanslarının homojenliğinin sağlanmasında Welch ve Brown-Forsythe Testleri yapılmıştır.

2.Araştırmanın Modeli

Araştırmanın amaçlarını test etmek üzere aşağıdaki hipotezler oluşturulmuştur:

H1: Meslek Yüksekokulları önlisans öğrencilerinin çevresel tutum düzeyleri cinsiyet değişkenine göre

farklıdır.

H2: Meslek Yüksekokulları önlisans öğrencilerinin çevresel tutum düzeyleri okudukları bölümlere göre

farklıdır.

H3: Meslek Yüksekokulları önlisans öğrencilerinin çevresel tutum düzeyleri alandışı seçimlik derslerin

ekolojik temelli olup olmayışına göre farklıdır..

H4: Yüksekokulları önlisans öğrencilerinin çevresel tutum düzeyleri yaşadıkları yerleşim alanına göre

farklıdır..

3.Araştırmanın Yöntemi

İlk olarak katılımcıların demografik özellikleri (cinsiyetleri, yaşadıkları yerleşim alanları,anne ve babalarının

eğitim durumları, alandışı seçimlik derslerin ekolojik temelli olup olmayışı ve bölümleri) için ankete verilen

cevaplar betimleyici istatistikler (frekans ve yüzde) kullanılarak analiz edilmiştir.

Çevresel Tutum Ölçeğinin sorularına verilen cevapların ortalama değerlerinin hesaplanması için yine

betimleyici istatistikler (frekans, yüzde) kullanılarak analiz edilmiştir. Meslek yüksekokulları önlisans

öğrencilerinin Kadın-Erkek, Yerleşim alanının kentsel ve kırsal, alandışı seçimlik derslerin ekolojik temelli ve

ekolojik temelli olmaması ile Çevresel Tutumları arasında anlamlı bir fark olup olmadığını ölçmek amacıyla

bağımsız iki örneklem t (Independest Samples "t") testi yapılmıştır.

5

4.Araştırmanın Bulguları

Tablo-1: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Bölümlerinin Dağılımı

BÖLÜMLER Frekans Yüzde

Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı Birinci Öğretim 88 11,6

Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı İkinci Öğretim 89 11,7

İşletme Programı Birinci Öğretim 87 11,5

İşletme Programı İkinci Öğretim 88 11,6

Dış ticaret Programı Birinci Öğretim 96 12,6

Dış ticaret Programı İkinci Öğretim 62 8,2

Özel Güvenlik Programı Birinci Öğretim 60 7,9

Özel Güvenlik Programı İkinci Öğretim 87 11,5

Çevre Temizlik Programı Birinci Öğretim 31 4,1

Lojistik Programı Birinci Öğretim 36 4,7

Fotografçılık ve Kameramanlık Programı Birinci Öğretim 35 4,6

Toplam 759 100

Tablo 1’e göre en Yüksek katılım % 12,6 ile Dış Ticaret Programı Birinci Öğretime aittir. En Düşük katılım

ise %4,1 ile Çevre Temizlik Programı Birinci Öğretim öğrencilerine aittir.

Tablo 2: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Demografik Özellikleri Tablosu

CİNSİYET

Frekans Yüzde

YERLEŞİM

ALANI Frekans Yüzde

Kadın 386 50,9 kırsal bölge 95 12,5

Erkek 367 48,4 kentsel bölge 658 86,7

Toplam 759 100 Toplam 759 100

BABA EĞİTİM DURUMU

Frekans Yüzde

ANNE EĞİTİM

DURUMU Frekans Yüzde

ilköğretim 350 46,1 ilköğretim 464 61,1

ortaöğretim-lise 328 43,2 ortaöğretim-lise 217 28,6

ön lisans (2 yıllık) 31 4,1 ön lisans (2 yıllık) 6 0,8

lisans 27 3,6 lisans 12 1,6

yüksek lisans,doktora

6 0,8

yüksek

lisans,doktora 3 0,4

okur yazar değil 9 1,2 okur yazar değil 48 6,3

Toplam 759 100 Toplam 759 100

ALANDIŞI SEÇMELİ DERS

Frekans Yüzde

EKOLOJİ

TEMELLİ DERS

KATILIM İSTEĞİ Frekans Yüzde

ekolojik temelli ders 424 55,9 evet 455 59,9

ekolojik olmayan ders 326 43 hayır 304 40,1

Toplam 759 100 Toplam 759 100

6

Tablo 2’ye göre ankete katılanların % 50,9 ‘unu %48,4’ünü erkek öğrenciler oluşturmaktadır. Öğrencilerin

babalarının eğitim durumlarına bakıldığında en büyük yüzdeyi % 46,1 ile ilköğretim, %43,2 ile ortaöğretim-

lise, %4,1 ‘le ön lisans, %3,6 ile lisans, %0,8 ile yüksek lisans, doktora ve %1,2 okur yazar değildir. Annelerin

eğitim durumu babalara göre daha düşük kalmaktadır. %61,1 ilköğretim, %28,6 ortaöğretim-lise, %0,8 ön

lisans, %1,6 lisans, %0,4 yüksek lisans doktora ve %6,3 okur yazar olmayan grup bulunmaktadır. Ankete

katılan öğrencilerin %86,7’si kentsel bölgede, %12,5’i kırsal bölgede oturmaktadır. Öğrencilerin %55,9’u

ekolojik temelli ders alırken %43’ü almamaktadır. Bu derslere %59,9’u kendi istekleri ile katılmış %40,1’i ise

katılmak istememiştir.

Tablo -3: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Çevresel Tutum Davranış Ölçeği

Çevresel Davranış Ölçeği Faktör Analizi

Faktör

Soruları ÇEVRERESEL İLGİ

Faktör 1

ÇEVRESEL

DUYARLILIK

Faktör 2

ÇEVRESEL BİLİNÇ

Faktör 3

çevdav4 ,792

çevdav5 ,739

çevdav2 ,720

çevdav6 ,697

çevdav3 ,641

çevdav1 ,563

çevdav9 ,804

çevdav8 ,715

çevdav11 ,596

çevdav7 ,524

çevdav10 ,516

çevdav12 ,842

çevdav13 ,782

Güvenilirlik (Cronbach’s

Alpha) 0,860

Faktör

Açıklayıcılığı

%24,047

%18,764

%15,478

Toplam Faktör Açıklayıcılığı : 58,238

Kaiser Meyer Olkin Ölçek Geçerliliği :0,865

Bartlett Küresellik Testi Ki kare : 3,441

sd : 78

p değeri : ,000

7

Tablo 3’e göre Çevresel Davranış Ölçeği soruları üç faktörde toplanmıştır. Faktör bir çevresel ilgi yüklerinin

Faktör iki çevresel duyarlılık ve faktör üç ise çevresel bilinç olarak isimlendirilmiştir. Toplam faktör

açıklayıcılığı %58,24, Kaiser Meyer Olkin Ölçek Geçerliliği 0,865 çıkmıştır. Güvenilirlik ise 0,860 ile

oldukça yüksek çıkmıştır.

Tablo -4: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Çevresel Tutum Düşünce Ölçeği

Çevresel Düşünce Ölçeği Faktör Analizi

Faktör

Soruları ÇEVRESEL GÖRÜŞ

Faktör 1

ÇEVRESEL SORUNLAR

Faktör 2

çevdüş8 ,752

çevdüş7 ,711

çevdüş2 ,705

çevdüş11 ,702

çevdüş1 ,683

çevdüş4 ,669

çevdüş6 ,657

çevdüş10 ,639

çevdüş5 ,633

çevdüş3 ,568

çevdüş9 ,561

çevdüş14 ,893

çevdüş13 ,885

çevdüş12 ,798

Faktör Açıklayıcılığı

%34,770

%17,098

Güvenilirlik (Cronbach’s

Alpha) 0,781

Toplam Faktör Açıklayıcılığı : 51,868

Kaiser Meyer Olkin Ölçek Geçerliliği :0,865

Bartlett Küresellik Testi Ki kare : 4,102

sd : 91

p değeri : ,000

8

Tablo 4’de göre Çevresel Düşünce Ölçeği soruları iki faktörde toplanmıştır. Faktör bir çevresel görüş, Faktör

iki çevresel sorunlar olarak isimlendirilmiştir. Toplam faktör açıklayıcılığı %51,87’dir.Kaiser Meyer Olkin

Ölçek Geçerliliği 0,865 çıkmıştır. Güvenilirlik ise 0,781 ile yüksek çıkmıştır.

Tablo -5: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Çevresel Tutum Ölçeği Soruları Ortalamaları

a-Çevresel davranış Alt Ölçeği Ort.

1.TV ve radyolarda çıkan çevre ile ilgili programları izliyorum. 3,19

2.Çevreyle ilgili gelişmeleri günlük gazetelerden takip ediyorum. 2,80

3.Çevreyle ilgili konuları işleyen belgeseller izliyorum. 2,89

4.ders kitapları dışında çevreyle ilgili kitaplar okuyorum. 2,31

5.Çevreyle ilgili popüler dergileri takip ediyorum. 2,00

6.Çevreyle ilgili bilimsel makaleleri takip ediyorum. 1,99

7.Çevreye zarar veren birini çekinmeden uyarırım. 3,86

8.Okulumuzda çevre temizliği ile ilgili bir faaliyet düzenlenirse

gönüllü katılmak isterim. 3,39

9.Arkadaşlarım beni çevreye duyarlı biri olarak bilir. 3,88

10.Yaşanabilir bir çevre için gerekirse uzun süre ücretsiz çalışabilirim. 2,88

11.Çevre konusundaki bilgilerimi arkadaşlarımla paylaşıyorum. 3,59

12.Bir ürün alırken atığının geri dönüşümlü olmasına dikkat ederim. 3,27

13.Daha pahalı da olsa çevreye zarar vermeyen ürünleri tercih ederim. 3,26

b-Çevresel Düşünce Alt Ölçeği Ort.

1.Nesli tükenmekte olan canlılar çok abartılıyor,

zaten doğada çok sayıda var,birkaçı tükense önemli değil. 1,58

2.Tarihi yerlere para harcamak yerine lüks yollar yapılırsa ülkemiz için daha faydalıdır. 1,84

3.Erozyon artık ülkemizde görülmemektedir. 2,21

4.Tarımda kullanılan böcek ilaçları çevreye faydalıdır. 1,88

5.Orman vasfını kaybetmiş arazilerin,Ülkeye gelir

getirmesi amacıyla satılmasında bir sakınca yoktur. 2,03

6.Milli parklarda ve ormanlardaTurizm amaçlı binaların yapımına devlet izin vermelidir. 2,00

7.Ev yapmak için en iyisi sulak alanlar kurutulmalı ve bölgelerde ev yapılmalıdır. 1,69

8.Çevre kendi kendini temizlediği için insanların atıkları problem olmaz. 1,50

9.Ozon tabakası özellikle Amerika üzerinde incelmiş,Türkiye için bir tehlike yoktur 1,67

10.Odadan çıkarken ışığı kapatmak fazla bir enerji tasarrufu sağlamaz. 1,61

11.Dünyada,insanların hiçbir zaman kirletemeyeceği kadar çok su vardır. 1,72

12.Doğal kaynakların hızla tüketilmesi geleceğimiz için önemli sorundur. 4,21

13.Türkiye’nin önemli sorunlarından biri çarpık kentleşmedir. 3,99

14.Yerkürenin giderek ısınması gelecekte facialara sebep olabilir. 4,16

Tablo 5’e göre Çevresel Davranış Alt Ölçeğinde öğrencilerimiz en çok “Arkadaşlarım beni çevreye duyarlı biri

olarak bilir “ ifadesi X .= 3,88 ile yer almaktadır. En az katıldıkları ifade ise” Çevreyle ilgili bilimsel

makaleleri takip ediyorum; X = 1,99 dur.

9

Çevresel Düşünce Alt Ölçeğinde öğrencilerimiz en çok “Doğal kaynakların hızla tüketilmesi geleceğimiz için

önemli sorundur “ ifadesi X .= 4,21 ile yer almaktadır. En az katıldıkları ifade ise” Çevre kendi kendini

temizlediği için insanların atıkları problem olmaz” ifadesi X = 1,50’dir.

Tablo - 6 :Meslek Yüksek Okulu Öğrencilerinin Bölümlere Göre Welch ve Brown-Forsythe Testleri

çevresel davranış çevresel düşünce

İlgi Duyarlılık Bilinç Görüş Sorun

Bölümler N Ort. Ort. Ort. Ort. Ort.

Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı Birinci Öğretim 88 2,21 3,48 1,85 4,01 4,01

Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı İkinci Öğretim 89 2,16 3,16 1,60 4,03 4,03

İşletme Programı Birinci Öğretim 87 2,57 3,65 1,80 3,57 3,57

İşletme Programı İkinci Öğretim 88 2,69 3,50 2,08 3,68 3,68

Dış ticaret Programı Birinci Öğretim 96 2,55 3,23 1,77 4,21 4,21

Dış ticaret Programı İkinci Öğretim 62 2,52 3,16 1,90 4,19 4,19

Özel Güvenlik Programı Birinci Öğretim 60 2,64 3,78 1,64 4,32 4,32

Özel Güvenlik Programı İkinci Öğretim 87 2,60 3,71 1,58 4,28 4,28

Çevre Temizlik Programı Birinci Öğretim 31 2,85 3,97 1,90 4,47 4,47

Lojistik Programı Birinci Öğretim 33 2,74 4,18 2,01 4,25 4,25

Fotografçılık ve Kameramanlık Programı Birinci Öğretim 35 2,79 3,86 1,74 4,61 4,61

Toplam 756 2,53 3,52 1,79 4,08 4,08

Welch F Değeri 6,253 11,518 6,684 4,011 5,222

Brown-Forsythe F Değeri 5,314 9,583 5,908 3,543 5,438

p değeri 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000

Yapılan Welch ve Brown-Forsythe testleri sonucunda eğitim grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı

farklılıklar bulunmuştur. Bu farkın hangi bölümlerden kaynaklandığını tespit etmek için ise Tamhane T2

Testi sonuçları Tablo 6’ da gösterilmiştir. Çevresel davranış ölçeğinde çevresel ilginin yüksek çıktığı bölüm

X = 2,85 ile Çevre Temizlik Programı Birinci Öğretimdir. Çevresel davranış ölçeğinde çevresel ilginin düşük

çıktığı bölüm X = 2,16 ile Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı İkinci Öğretimdir. Çevresel davranış

ölçeğinde çevresel duyarlılığın yüksek çıktığı bölüm X = 4,18 ile Lojistik Programı Birinci Öğretim, düşük

çıktığı bölüm X = 3,16 ile Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı İkinci Öğretim, Dış ticaret Programı

İkinci Öğretim Programıdır. Çevresel davranış ölçeğinde çevresel bilincin yüksek çıktığı bölüm X = 2,08 ile

işletme Programı İkinci Öğretim, düşük çıktığı bölüm X = 1,58 ile Özel Güvenlik Programı İkinci Öğretim

Programıdır. Çevresel düşünce ölçeğinde çevresel görüşün ve çevresel sorunların yüksek çıktığı bölüm X =

4,61 ile Fotografçılık ve Kameramanlık Programı Birinci Öğretim, düşük çıktığı bölüm X = 3,57 ile İşletme

Programı Birinci Öğretim Programıdır.

10

Tablo -7: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Cinsiyet Değişkeni Açısından Çevresel İlgi Faktörünün

Farklılaşması

Cinsiyet N Ort. s.s. t p

Çevresel İlgi Faktörü Kadın 386 2,4249 ,76123 -3,538 ,000

Erkek 364 2,6305 ,83006

Tablo 7’ye göre Çevresel İlgi soruları için Levene’s testi sonuçları; F=,795, P=,373, p=(0,000)<0,05 olduğu

için varyanslar eşittir. P=(0, 000) <0,05 olduğu için Çevresel İlgi soruları Cinsiyete göre farklılık gösterir.

Erkek öğrencilerin Çevresel İlgisi Kadın öğrencilere göre daha yüksektir. (Erkek X = 2,63;Kadın X = 2,42)

Tablo -8: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Cinsiyet Değişkeni Açısından Çevresel Duyarlılık

Faktörünün Farklılaşması

Cinsiyet N Ort. s.s. t p

Çevresel Duyarlılık Faktörü Kadın 386 3,6192 ,86954 3,288 ,001

Erkek 364 3,4099 ,87267

Tablo 8’e göre Çevresel Duyarlılık soruları için Levene’s testi sonuçları; F=,050, P=,824, p=(0,001)<0,05

olduğu için varyanslar eşittir. P=(0, 001) <0,05 olduğu için Çevresel Duyarlılık soruları Cinsiyete göre farklılık

gösterir. Kadın öğrencilerin Çevresel Duyarlılığı erkek öğrencilere göre daha yüksektir. (Kadın X = 3,61;

Erkek X = 3,41)

Çevresel Bilinç Faktörü cinsiyete göre farklılık göstermemektedir. F=,485, P=,487, p=(,834)>0,05

olduğu için varyanslar eşit değildir.

Tablo -9: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Cinsiyet Değişkeni Açısından Çevresel Görüş

Faktörünün Farklılaşması

Cinsiyet N Ort. s.s. t p

Çevresel Görüş Faktörü Kadın 383 1,6964 ,71702 -3,406 ,001

Erkek 364 1,8811 ,76495

Tablo 9’a göre Çevresel Görüş Faktörür soruları için Levene’s testi sonuçları; F=6,562, P=,011,

p=(0,001)<0,05 olduğu için varyanslar eşittir. P=(0, 001) <0,05 olduğu için Çevresel Görüş soruları Cinsiyete

göre farklılık gösterir. Erkek öğrencilerin Çevresel Görüşleri Kadın öğrencilere göre daha yüksektir. (Erkek

X = 1,88; Kadın X = 1,70)

Çevresel Sorunlar Faktörü cinsiyete göre farklılık göstermemektedir. F=6,795, P=,009, p=(,448)>0,05

olduğu için varyanslar eşit değildir.

Çevresel İlgi Faktörü Alandışı derse göre farklılık göstermemektedir. F=0,025, P=,874, p=(,867)>0,05

olduğu için varyanslar eşit değildir.

11

Tablo -10: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Alandışı Ders Değişkeni Açısından Çevresel Duyarlılık

Faktörünün Farklılaşması

alandısıders N Ort. s.s. t p

Çevresel Duyarlılık Faktörü ekolojik

temelli ders 421 3,5881 ,86825 2,104 ,036

ekolojik

olmayan ders 326 3,4534 ,86745

Tablo 10’ a göre Çevresel Duyarlılık Faktörü soruları için Levene’s testi sonuçları; F=,036, P=,850,

p=(0,036)<0,05 olduğu için varyanslar eşittir. P=(0, 036) <0,05 olduğu için Çevresel Duyarlılık soruları

Alandışı derslerde ekolojik temelli ders olup olmayışına göre farklılık gösterir. Ekolojik temelli ders alan

öğrencilerin çevresel duyarlılıkları almayan öğrencilere göre daha yüksektir.(Ekolojik Temelli Ders X = 3,59;

Ekolojik Olmayan Ders X = 3,45)

Çevresel Bilinç Faktörü alandışı derse göre farklılık göstermemektedir. F=,383, P=,536, p=(,261)>0,05

olduğu için varyanslar eşit değildir.

Çevresel Görüş Faktörü alandışı derse göre farklılık göstermemektedir. F=,413, P=,521, p=(,340)>0,05

olduğu için varyanslar eşit değildir.

Çevresel Sorunlar Faktörü alandışı derse göre farklılık göstermemektedir. F=,683, P=,409,

p=(,059)>0,05 olduğu için varyanslar eşit değildir.

Tablo -11: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Yerleşim Yeri Değişkeni Açısından Çevresel İlgi

Faktörünün Farklılaşması

yerleşimyeri N Ort. s.s. t p

Çevresel İlgi Faktörü kırsal bölge 95 2,7965 ,85958 3,565 ,001

kentsel bölge 655 2,4852 ,78561

Tablo 11’e göre Çevresel İlgi Faktörü soruları için Levene’s testi sonuçları; F=1,243, P=,265, p=(0,001)<0,05

olduğu için varyanslar eşittir. P=(0, 001) <0,05 olduğu için Çevresel İlgi soruları yerleşim yerinin kırsal ve

kentsel olup olmayışına göre farklılık gösterir. Kırsal bölgede yaşayan öğrencilerin çevresel ilgileri daha

yüksektir. (Kırsal X = 2,80; Kentsel X = 2,48)

Çevresel Duyarlılık Faktörü yerleşim yerine göre farklılık göstermemektedir. F=3,482, P=,062,

p=(,166)>0,05 olduğu için varyanslar eşit değildir.

Çevresel Bilinç Faktörü yerleşim yerine göre farklılık göstermemektedir. F=,652, P=,420, p=(,357)>0,05

olduğu için varyanslar eşit değildir.

12

Tablo -12: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Yerleşim Yeri Değişkeni Açısından Çevresel Sorunlar

Faktörünün Farklılaşması

yerleşimyeri N Ort. s.s. t p

Çevresel Sorunlar Faktörü kırsal bölge 95 4,3474 ,80581 2,483 ,001

kentsel bölge 658 4,0289 1,21191

Tablo 12’ye göre Çevresel Sorunlar Faktörü soruları için Levene’s testi sonuçları; F=16,962, P=,000,

p=(0,001)<0,05 olduğu için varyanslar eşittir. P=(0, 001) <0,05 olduğu için Çevresel Sorunlar soruları

yerleşim yerinin kırsal ve kentsel olup olmayışına göre farklılık gösterir. Kırsal bölgede yaşayan öğrencilerin

çevresel sorunlara duyarlılığı Kentsel bölgede yaşayan öğrencilere göre daha yüksektir. (Kırsal X = 4,35;

Kentsel X = 4,03)

5.Sonuç Ve Tartışma

Çevre bilincine sahip eğiticiler tarafından verilen ve okulumuzda güz ve bahar dönemi olarak bir yıl boyunca

alınan ekolojik temelli seçmeli dersler öğrencilerde davranış değişikliği ve çevre bilinci yaratmaktadır.

Öğrenciler derslerde güzel proje örnekleri sergileyerek, bilimsel etkinliklerde de bulunmaktadırlar. Bu

derslerin okutulmayan üniversitelerde de seçimlik ders olarak programlarında yer almalarının sağlanması,

ülkemiz ve dünyamızın ekolojik değerlerinin korunması açısından son derece önemlidir. Araştırmadan elde

edilen sonuçlar özetle:

Çevre Temizlik Programında okuyan öğrencilerin çevresel ilgileri en yüksektir.( X = 2,85)

Lojistik Programında okuyan öğrencilerin çevresel duyarlılıkları en yüksektir. ( X = 4,18)

İşletme Programı İkinci Öğretimde okuyan öğrencilerin çevresel bilinçleri en yüksektir. ( X = 2,08)

Fotografçılık ve Kameramanlık Programı Birinci Öğretim okuyan öğrencilerin çevresel görüş ve

çevresel sorunları düşünmeleri en yüksek çıkmıştır. ( X = 4,61)

Kırsal bölgede yaşayan öğrencilerin çevresel sorunlara duyarlılığı Kentsel bölgede yaşayan öğrencilere

göre daha yüksektir. (Kırsal X = 4,35; Kentsel X = 4,03)

Çevresel İlgi soruları yerleşim yerinin kırsal ve kentsel olup olmayışına göre farklılık gösterir. Kırsal

bölgede yaşayan öğrencilerin çevresel ilgileri daha yüksektir. (Kırsal X = 2,80; Kentsel X = 2,48)

Çevresel Duyarlılık soruları Alandışı derslerde ekolojik temelli ders olup olmayışına göre farklılık

gösterir. Ekolojik temelli ders alan öğrencilerin çevresel duyarlılıkları almayan öğrencilere göre daha

yüksektir.(Ekolojik Temelli Ders X = 3,59; Ekolojik Olmayan Ders X = 3,45)

Çevresel Görüş soruları Cinsiyete göre farklılık gösterir. Erkek öğrencilerin Çevresel Görüşleri Kadın

öğrencilere göre daha yüksektir. (Erkek X = 1,88; Kadın X = 1,70)

Çevresel Duyarlılık soruları Cinsiyete göre farklılık gösterir. Kadın öğrencilerin Çevresel Duyarlılığı

erkek öğrencilere göre daha yüksektir. (Kadın X = 3,61; Erkek X = 3,41)

Çevresel İlgi soruları Cinsiyete göre farklılık gösterir. Erkek öğrencilerin Çevresel İlgisi Kadın

öğrencilere göre daha yüksektir. (Erkek X = 2,63;Kadın X = 2,42)

13

Üniversitelerde öncelikli olarak çevre ile ilgili derslerin seçimlik ders olarak konulması, öğrencilerin çevreye

yönelik sosyal sorumluluk çalışmalarına yönlendirilmeleri, üniversitelerde kulüpler kurulması, dernek gibi

oluşumlarının sağlanması daha bilinçli bir toplumun oluşturulmasını sağlayacaktır. Üniversitelerin çevre ve

çevre sorunlarına ilgi uyandırabilmek için kongre, sempozyum, forum gibi etkinliklerin ulusal ve uluslararası

olarak düzenlemesine yönelik çalışmalar arttırılmalıdır.

Kaynakça

Atasoy E., Ertürk H., (2008) “İlköğretim Öğrencilerinin Çevresel Tutum Ve Çevre Bilgisi Üzerine Bir Alan Araştırması “,

Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt-Sayı: 10-1, (105-122).

Aydın, S. Öz; Şahin, S., Korkmaz, T., (2013), “İlköğretim Fen Bilgisi, Sınıf Ve Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının

Çevresel Tutum Düzeylerinin Belirlenmesi Ve Karşılaştırılması”, Balıkesir Üniversitesi, Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik

Fen Ve Matematik Eğitimi Dergisi (Efmed) Cilt 7, Sayı 2, Aralık, (248-267).

Güler, T., (2009) “Ekoloji Temelli Bir Çevre Eğitiminin Öğretmenlerin Çevre Eğitimine Karşı Görüşlerine Etkileri”, Eğitim Ve

Bilim , Sayı 34, Cilt 151.(30-43).

Gürbüz H., Çakmak M., (2012) “Biyoloji Eğitimi Bölümü Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi” , Dicle

Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 19,(162-173).

Güven, E.,(2013) ” Çevre Sorunlarına Yönelik Tutum Ölçeğinin Geliştirilmesi Ve Öğretmen Adaylarının Tutumlarının

Belirlenmesi”, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi,33(2):(411-430).

Keleş Ö.,, Uzun N., Varnacı Uzun F. (2010) “Öğretmen Adaylarının Çevre Bilinci, Çevresel Tutum, Düşünce Ve Davranışlarının

Doğa Eğitimi Projesine Bağlı Değişimi Ve Kalıcılığının Değerlendirilmesi” Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Bahar-C.9 S.32

(384-401), Www.Esosder.Org.

Moseley, C., Reinke, K. Ve Bookout, V. (2002) “The Effect Of Teaching Outdoor Environmental Education On Preservice

Teachers’ Attitudes Toward Self-Efficacy And Outcome Expectancy”, The Journal Of Environmental Education, 34(1), (9-15).

Oğuz, D., Çakıcı, I. & Kavas, S. (2011), “Yükseköğretimde Öğrencilerin Çevre Bilinci”, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman

Fakültesi Dergisi, 12, (34-39).

Sadık F., Çakan H., (2010) “ Biyoloji Bölümü Öğrencilerinin Çevre Bilgisi Ve Çevre Sorunlarına Yönelik Tutum Düzeyleri” ,

Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 19, Sayı 1, (351-365).

Şama E., (2003) “Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları”, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 23, Sayı

2 , (99-110).

Şenyurt, A., Temel, A. B. & Özkahraman, Ş., (2011) “Üniversite Öğrencilerinin Çevresel Konulara Duyarlılıklarının İncelenmesi”,

Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(1), (8-15).

14