EKONOMSKI RAZVOJ I EKOLOGIJA (PITANJA I ODGOVORI)

1.ta je predmet prouavanja ekonomije i ta ona obuhvata?Ekonomija je drutvena nauka u kojoj se susree problem ogranicenih sredstava ya ispunjavanje postavljenih ciljeva. Bez obzira na stepen razvijenosti zemlje svaka od njih ipak ima problem nedostatka resursa da bi ostvarila sve postavljene ciljeve. Ekonomija kao nauna oblast obuhvata: 1. EKONOMSKU TEORIJU 2.EKONOMSKU POLITIKU I 3.POMONE EKONOMSKE NAUKE ( ekonomsku sociologiju, ekonomsku filozofiju, privredno pravo i etiku).

2.Koja je razlika izmeu politike ekonomije i ekonomike?Politika ekonomija za predmet prouavanja ima kompletne odnose u drutvenoj reprodukciji, odnosno odnose u proizvodnji, raspodjeli, razmjeni i potronji, te odnose izmedju drave i privrede, izmeu rada i kapitala ( koji su meusobno suprostavljeni), odnose kapitala, rente, kamate. Zapadni ekonomisti kao apologete ( branioci) kapitalistikog sistema, dastojali su da politiku ekonomiju i odnose u drutvenoj reprodukciji svedu iskljuivo na na odnose u proizvodnji (odnose izmeu vlasnika kapitala i radnika). Time su radnike sveli na proizvoae, a bez da su oni ozbiljan subjekt u raspodjeli stvorenog bogatstva. Ovim su htijeli da znaajno redukuju postavke klasinih ekonomista, koji su veliki znaaj pridavali radnicima, tvrdei da samo oni preko neisplaenog vika vrijednosti koji oni stvaraju mogu donijeti profit.Treba dodati brojnu osu vdidti u svesci!

3.ta je sutina razmatranja ekonomske politike zemlje?Ekonomske politika za predmet prouavanja ima odnose u drutvenoj reprodukciji ( u proizvodnji raspodjeli, razmjeni i potronji) odnosno , odnose u raspodjeli bogatstva ili nacionalnog dohodka prvo izmeu drave i privrede, te izmeu razliitih grana u privredi, izmeu razliitih regija zemlje, odnosno na tristu. Ozbiljna ekonomska politika zemlje je faktor od bitnog znaaja za makroekonomiju zemlje (ukupne zemlje) i mikroekonomiju zemlje. Stavljanjem u prioritet jedne (jednih) grane , drava te grane dovodi u povoljniji poloaj i to na raun onih grana koje nisu prioritet. Stavljanje odreenih grana ali za decizno odreen period je u redu , ali ne i za dui period.

4.ta su institucije i kako se dijele ? -Institucije predstavljaju ekonomsku i politiku strukturu drutva u okviru kojih se odvija ekonomski rast i razvoj. Ove institucije sastoje se od politikih, pravnih i ekonomskih institucija. One ine strukturu drutva. Snaga jednog drutva zasniiva se na proizvodnim snagama tog drutva jer te snage, proizvodne snage ine bazu drutva. Na ekonomskoj snazi drutva razvija se odgovarajua drustvena nadgradnja koju finansira privredni sektor zemlje. Institucije su vane u svakoj zemlji i to s toga jer one koncepiraju strukturne promjene i svojim odnosom prema tim promjenama doprinose brem ili sporijem razvoju drutva kao cjeline. Dijele se na : 1.POLITIKE, 2.PRAVNE, 3. EKONOMSKE INSTITUCIJE .

5.Koji su kvalitativni, a koji kvantitativni ciljevi razvoja ?Ekonomski razvoj jedne zemlje predstavlja ostvarenje njenih kvantitativnih i kvalitativnih ciljeva.-KVANTITATIVNI ciljevi su : 1.stalno rastui privredni rast i razvoj 2.zaposlenost materijalnih i ljudskih faktora 3.stabilnost cijena i uslova privreivanja 4.uravnoteen vanjsko-trgovinski bilans 5.porast zarada zaposlenih 6.porast bogatstva zemlje

-KVALITATIVNI ciljevi su : 1.strukturne promjene u P,R,R,P. 2.trebju da imaju za cilj bolji kvalitet ivota stanovnitva zemljeZa zemlju je bolje da ima stabilan( trendno pozitivan karakter razvoja), nego da ima vie stope sa viim pozitivnim i negativnim oscilacijama.

6.Navedi neka od znaajnih pitanja razvojne ekonomije koju tretira OUN?-Neka od znaajnih pianja koje tretira OUN su : 1.kako poboljat ulogu i status ene na perspektivu razvoja2.koja je prava svrha razvoja i kako razliite teorije i koncepti doprinose razvoju 3.ta se podrazumijeva pod ekoloki odrivim razvojem i ko snosi glavnu odgovornost za zagaenje okolia ( bogati ili siromani)4.koji su uzroci krajnjeg siromatva i koje su politike najefikasnije za poboljanje ivota zaposlenih 5.prijeti li porast stanovnitva ekonomskom zemlje i kakva je uloga velike porodice u situaciji velikog irenja siromatva i financijske nesigurnosti 6.da li bolje zdravlje pomae i podsticaju za bri razvoj7.koliki je uticaj javnog zdravsta na perspektivu razvoja.

7.Zato u pojedinim zemljama nisu istovjetni kriteriji tretiranja i mjerenja PR?-U razliitim zemljama ne postoje istovjetni prirodni resursi , struktura privrede, ekonomska politika i poslovni ambijent , pa su zato razliiti kriteriji tretiranja i mjerenja razvoja. I pored toga postoji neki opte prihvaenikriteriji po kojima se mjjeri razvoj: relani i nominalni BDP, realni i nominalni ND u ukupnosti i po glavi stanovnika.

8.Koja je bitna razlika izmeu nominalnog i realnog BDP-a ? Poveanje BDP-a zasnovano na poveanju obima proizvodnje roba i obima poveanja usluga uz nepromjenjene cijene ili uz stalne cijene predstavlja realno izraen BDP. Meutim, poveanje BDP-a u sluaju kada su nepromjenjene koliine prodatih roba i obim izvrenih usluga, ali kada su poveanje njihove cijene dovest e do nominalnog BDP a i to s toga to je to rezultiralo poveanje cijena.

9.ta predstavlja deflacioniranje BDP-a i ND-a i kako se ono vri ? - U inflacionim ekonomijama ( koje na godinjem nivou imaju rast cijena u prosjku vei od 5 % )vri se DEFLACIONIRANJE tj svoenje na realitete BDP-a , ND-a i drugih makroekonomskih veliina. To praktino znai da se smanjuje vrijednost BDP- a i ND a za iznos porasta cijena ove ili tekue godine u odnosu na baznu godinu .

10. Zato je PR viedimenzionalan?-PR je viedimenzionalan jer podrazumijeva krupne promjene u strukturi drutva, u institucijama drave, u veoj zaposlenosti i manjem siromatvu.

11.Koje su kljune vrijednosti razvoja?rast bez razvoja podrazumjeva da ima porasta kvantiteta dobara ili vrijednosti ali nema razvoja onih sadraja ( zdravstvene zatite, obrazovanja ) koji podrazumjevaju kvalitet ivota. S toga da bi rast predstavljao razvoj treba da su usklaeni kvalitativni i kvantitativni sadraji.-Kljune vrijednosti razvoja su : 1.zadovaljanje osnovnih potreba ljudi , 2.samopotovanje, 3. Mogunost biranja.Prva teza podrazumijeva zadovoljenje u novcu, hrani, odjei, obui, stanovanju, higijeni,. ItdDruga teza podrazumijeva da ovjek ne doputa da se njime manipulieTrea teza podrazumijeva mogunost biranja kvalitetnijeg obrazovanja, zaposlenja, zdravstvene zatite, promjena sredine itd.12. ta obuhvataju ljudske slobode?Osnovne ljudske slobode su: - politike slobode - sloboda izraza - vladavina prava - uee u politikomivotu - jednakost u pruenim prilikama

13. Navesti neke od kljunih ciljeva razvoja po OUN-u? -Po OUN-u kljuni ciljevi razvoja su :1.ukinuti krajnje siromatvo i glad2.obezbjediti univerzalno osnovno obrazovanje3.obezbjediti jednakost kod dengera ( spolova i roda)4.smanjiti smrtnost djece do 5 god ,do 2/35.poboljati zdravlje majki pri poroaju za 2/36.unaprijediti borbu protiv AIDS-a7.osigurati odrivi okoli8.razviti globalno partnerstvo u razvoju razvijenih i nerazvijenih

14.Kako se mjeri razvoj?-Razvoj se mjeri da se u odnos stavi rG= Y1/Y0. Znaenje simbola:G-privredni razvojY0- bazni period ili period predhodne godine ili posmatrani periodY1-predstavlja ostvarenje BDP-a ili ND-a u tekuoj godini ili posmatranom periodu I kod ove formule vrijede nominalne i realne vrijednosti .U meunarodnim ulaganjima vrijednosti razvoja (rasta) mjere se svoenjem kljunih makroekonomskih veliina na odabranu vrstu valutu(ameriki dolar ili euro).

15.Za sprovoenje pr. meu zemljama koristi se ....?Za bri privredni razvoj koristi se DOMAA I inoSTRANA akumulacija .Inostrana akumulacija se koristise stoga jer nema dovoljno vlastite akumulacije. Ona se korsiti za investicije i za optimizaciju postojee p-dnje. Bre e se razvijati privreda koja ima veu domau akumulaciju.

16.Navesti i objasniti optu proizvodnu funkciju PR?-Opta proizvodna funkcija glasi : Xz= Nt + Lt +Tt + St. Znaenje simbola:Nt-prirodna bogatstva, Lt- radni resursi, Tt-tehniko-tehnoloki faktori, St-tednja.Privredni razvoj zavisi od faktora navedenih u formuli. Ovim faktorima moe se jo dodati i vanjiska akumulacija odnosno St moe da se sastoji od domae ili vanjiske ili inostrane akumulacije

17.Objasniti slijedee formule: PR=f(I) - je funkcija investicija,odnosno zavisi od investicija, I=f(S) investicije su funkcija tednjeS=f(Y) - tednja je funkcija dohodkPR=f(TP) privredni razvoj je funkcija tehnikog progresaTP=f(A,S) - tehniki progres je funkcija amortizacije i tednje,PR=f(P) privredni razvoj je funkcija porasta produktivnostiP= f(TP) - porast produktivnosti je funkcija tehnikog progresa.

18.ta predstavljaju investicije?-Investicije predstavljaju ulaganje u fiksne i obrtne fondove. Fiksni fondovi obuhvataju ulaganja u privredno zemljite, graevinske objekte, opremu, maine, ureuje instrumente, sredstva transporta, osnovno jato, osnovno stado i osnivaka ulaganja.

19.Navedi i objasni najvaniju podjelu investicija?-Podjela investicija vri se po : 1.NAMJENI (proizvodne,neproizvodne ,proirenje i modernizacija) 2.OBLIKU IMOVINE (realne i financijske) ; r. predstavljaju ulaganje u izgradnju tvornice, a f.u vrijednosne p. 3.OBLASTI ( kojih ima 7) 4.PODJELA U INDUSTRIJI (gdje postoji 9 industrijskih komplesa) 5.PODJELA PO TEHNIKOJ STRUKTURI ( od zemljita do osnivakih kapitala) 6.PODJELA SA STANOVITA IZVORA ( koji mogu biti vlastiti i tui) 7.PODJELA NA BRUTO I NETO INVESTICIJE.20.Zato su investicije poluge razvoja?Investicije su poluga razvoja s toga jer se njima poveavaju kapaciteti kojim se proizvode odreena dobra. Meutim, investicije su samo potencijalna energija. Koliko e ta energija biti efektivna zavisi od toga kako je kvalitetno investitor pripremio objekat izgradnje tvornice, kakvi su izvori finansiranja, koliko traje rok izgradnje, da li su struni i pripremljeni kadrovi za tu investiciju, kako je istraeno trite inputa, i autputa datog projekta i kakv je odnos prihoda i trokova u poslovanju izgraene tvornice.

21.Napisati i objasniti Kob Daglasov model PR?-Formula Kob Daglasovog modela glasi : P/P= a * K/K+ b*U/U+ZZnaenje simbola : P/P = oznaava porast DP K/K= oznaava porast sveukupnih fondova U/U = oznaava porast produktivnosti rada koeficijent a = oznaava doprinos porasta sveukupnih fondova koeficijent b=oznaava doprinos porastu produktivnosti rada.Zbir ova dva koef. ne moe biti vei od 1. koeficijent z= oznaava doprinos porastu DP svih ostalih faktora.Kobdaglasov model privrednog rasta u sutini oznaava doprinos porastu drutvenog proizvoda koji daju dva najvanija faktora: - porast sveukupnih ( materijalnih i financijskih ) fondova- porast produktivnosti rada Ovaj model vie je orjentalnog karaktera nego to je praktinog. S toga, on slui kao pokazatelj grubog rasta drutvenog proizvoda.22. Objasniti sustinu Harold Domalovog modela!r=s/k Znacenje simbola: r-stopa privrednog rasta,s-stednja iz koje proizilaze investicije,k-kapitalni koeficijent.Po Harold Domalovom modelu,stopa privrednog rasta je u direktnoj proporicji sa stopom stednje. To dalje prakticno znaci da je porast r u direktnoj vezi sa porastom s pod pretpostavkom da je k nepromijenjeno. Odredjivanje vrijed. s,k vrsi se razlicito. Odredjivanje velicine s u principu stvar je odluke preduzeca odnosno drzave. Medjutim odredjivanje stopa rasta zavisi od toga koliko je raspolozivo s,odnosno stednja,odnosno investicije . s je nepromijenjeno u konceptu zatvorene privrede,odnosno ono zavisi od iznosa domace stednje.U otvorenoj privredi s moze da se poveca i angazovanjem inostranog kapitala.

23. Moe li investitor samovoljno odrediti stopu rasta?Investitor samovoljno moe odrediti stopu rasta, samo je pitanje hoe li je ostvariti. Odreivanje veliine s u principu stvar je odluke preduzea, kompanije na mikronivou, tj.drave ako se radi o njenim investicijama .Meutim, odreivanje r (stope rasta) zavisi od toga kolika je raspoloiva tednja, akumulacija, odnosno ivesticije.

24. Da li je bolje za investitora da je kapitalni koeficijent vei ili manji ?-Kapitalni koeficijent predstavljen kao odnos izmeu ulaganja ili ostvarenje p-dnje (outputa) za investitora bolje je da je manji .To podrazumijeva da se istim ili manjim iznosom uloenog kapitala ostvari to je mogue vei output p-dnja.

25.Moe li preduzee ili drava imati neogranien broj ciljeva?-Ne moe, jer su sredstva ograniena i svi ciljevi ne mogu biti ostvareni niti u jednom preduzeu niti dravi.S toga se vri rangiranje ciljeva po stepenu njihove vanosti i po materijalnim mogunostima da se ti ciljevi ostvare u predvienom roku. Optimalno 3 a maksimalno 4.

26.Objasni kapitalni koeficijent?k=K/A (K=1000000 A=5000000 k=0,2 2'%)-Kapitalni koeficijent predstavljen kao odnos izmeu ulaganja i ostvarene proizvodnje (outputa) bolje je da je manji.To podrazumijeva da se istim ili manjim iznosom uloenog kapitala ostvari to je mogue vei output tj.proizvodnja. U sluaju da se k.koeficijent posmatra preko odnosa A/K u tom sluaju bolje je da je k.k. vei. Kod odreivanja k.k. K je poznato i tu nita nije sporno. Meutim, problem je u odreivanju A (outputa) tj. Veliine proizvodnje i obima izvrenih usluga .Ovo s toga je cijena inputa (sirovina, materijala, energije) koje danas ne moraju biti iste (ili po pravilu ak nisu) onima koje e biti nakon to se investicija zavri. Kao posljedica navedenog proizilazi da se vrijednost k.k. odreuje na bazi procjene ili na bazi trendnih kretanja u tom preduzeu, grani i sl. Najkrae reeno k.k. se ne moe egzaktno utvrditi.

27.Obasni utvrivanje ciljeva i rangiranje prioriteta?Svako preduzece i svaka drzava ima ciljeve razvoja.Osnovni cilj razvoja preduzeca jeste maksimiziranje dobiti na ulozena sredtsva.Ostvarivanje ciljeva privrednog rasta i razvoja zavisi od faktora toga razvoja.Stoga su u direktnoj vezi ostavranje ciljeva i rasplozivi faktora koji su potrebni za ostvarivanje tih ciljeva. Budui da su sredstva ograniena svi ciljevi se ne mogu biti ostvareni ni u jednoj zemlji , ni u jednom preduzeu, a ni u porodici. Stoga se vri rangiranje ciljeva po stepenu njihove vanosti i po materijalnim mogunostima da se ti ciljevi ostvare u predvienom roku. S toga se preduzee i drava usmjeravaju na prioritetne ciljeve koje je mogue ostvariti raspoloivim sredstvima. Kod odreivanja prioriteta preduzee i drava treba da se ponaaju jasno odgovorno, kao odgovorna porodica koja ima ograniena mjesena primanja i oni moraju potovati redoslijed najvanijih prioriteta i tu se ne smije pogreiti.

28.Od ega zavisi utvrivaje optimalnih ciljeva PR u jednoj zemlji?- Zavisi od dotadanjeg nivoa razvijenosti,od karaktera drutvenog sistema, raspoloivih faktora razvoja, stepena iskoritenosti raspoloivih resursa , meunarodnog okruenja,ekonomske politike zemlje i realnosti postavljenih ciljeva.

29.Izmeu koga je Merkantilistika teorija inila sponu?-Ova teorija nastala je krajem 15 stoljea u Zapadnoj Europi , a raspala se u prvoj polovini 18.stoljea.-Merkantilistika teorija inila je sponu izmeu feudalizma i klasine graanske politike ekonomije. -Nastala je pri krupnim promjenama koje su se desile u privrednom, politikom i kulturnom ivotu u to vrijeme u Zapadnoj europi: 1.pri prelasku sa zanatske na manufakturnu proizvodnju, 2.pri jaanju ekonomske i politike moi graana, 3.formiranju apsolutistikih monarhija, 4.prvobitnoj akumulaciji kapitala, 5.kolonijalnim osvajanjima, 6.snanom razvoju unutranje i vanjske trgovine, 7.velikim dravnim i kulturnim pokretima humanizam i renesansa).

30.Kada je ova teorija nastala, a kada se raspala?-Ova teorija nastala je krajem 15 stoljea u Zapadnoj Europi , a raspala se u prvoj polovini 18.stoljea.

31.Pri kojim krupnim promjenama je nastala Merkantilistika torija?-Nastala je pri krupnim promjenama koje su se desile u privrednom, politikom i kulturnom ivotu u to vrijeme u Zapadnoj europi: 1.pri prelasku sa zanatske na manufakturnu proizvodnju, 2.pri jaanju ekonomske i politike moi graana, 3.formiranju apsolutistikih monarhija, 4.prvobitnoj akumulaciji kapitala, 5.kolonijalnim osvajanjima, 6.snanom razvoju unutranje i vanjske trgovine, 7.velikim dravnim i kulturnim pokretima humanizam i renesansa).Navedene promjene bile su od kljunog znaaja za razvoj ekonomske misli, jer do tada ekonomija je bila sluavka filozofije i drugih nauka. Tada ekonomija prerasta u samostalnu nauku.

32.Na koju oblast kao kljunu su Merkantilisti usmjeravali svoja prouavanja?Merkantilizam se razlikuje od svih dotadanjih kola i sistema po metodolokom pristupu u prouavanju privrednog ivota. Merkantilisti kljunu panju usmjeravaju na prouavanje prometa (trgovine), koju smatraju kljunim faktorom u tome.

33.Posmatrajui svoju privredu ta su Merkantilisti zakljuili?Merkantilisti su svoja zapaanja zasnivali na posmatranju tadanje privrede i okolnostima pod kojima se ona odvijala, budui da nisu imali prethodna iskustva koja bi im koristila. To je vrijeme procvata trgovine i uslova za sticanje bogastva. Merkantilisti su zakljuili : jedno drutvo je bogatije ako su bogatiji pojedinci u tom drutvu. Osnovni oblik bogastva je zlato ( ono je novac ). Poveanje bogastva jedne zemlje rezultat je jaanja vanjiske trgovine i uvoza zlata. Po njima, u unutranjoj trgovini novac se ne akumulira vec mijenja svoje vlasnike, to je bila greka. Oni su zastupali tezu da treba vie izvoziti nego uvoziti ( to je ispravno ) i prodavati robe po viim cijenama, gdje razlika izmeu prodajne cijene i nabavne cijene ili cijene kotanja, treba da je vea to je ispravno tumaenje. Pri uvozu oni su preferirali zlato pa su izjednaavali bogastvo drutva sa koliinom zlata.

34.Za ta su se zalagali rani, a za ta kasni Merkantilisti?Postojali su rani i kasni merkantilisti. Rani Merkantilisti bili su protiv izvoza zlata i za strogu kontrolu poslovanja sa inostranstvom (da ne bi bilo odliva zlata u inostranstvo) , a kasni Merkantilisti bili su za vei uvoz od izvoza zlata , za slobodu izvoza novca koji e se upotrijebiti za kupovinu repromaterijala, iji proizvodi e se uvoziti. S toga su bili za teoriju pozitivnog trgovinskog bilansa (vei izvoz od uvoza).

35.Koje su glavne kritike bile na raun Merkantilista?-Glavne kritike bile su : 1.zanemarivali su proizvosnju, a preferirali trgovinu, 2.ostvarivanje profita vezali su za trgovinu , 3.profit su izvodili iz razlike u cijeni, 4.bogatstvo su izvodili iz neekvivalente razmjene.

36.Koji su glavni faktori porasta bogatstva po Serri , a koji su opti faktori tog porasta?Pod poveanjem bogatsva merkantilisti su podrazumijevali akumulaciju skupocijenih dobara (zlata i srebra), budui da su oni bili sinonimi za bogatsvo. Do poveanja zlata i srebra moglo se doi na dva naina : sopstvenom proizvodnjom i uvozom( preko vanjske trgovine, pljaki...). za njih ideal je bio slijedei: uvoz zlata jednak je nuli a uvoz je maksimalan. Stoga prednost daju manufakturnoj proizvodnji u odnosu na poljoprivrednu proizvodnju.-Po Aleksandru Serri glavni faktori porasta bogatstva su : 1.obilje proizvoda-iji izvoz omoguava priliv zlata, 2.pogodnost geografskog poloaja (vaan z meunarodnu trgovinu)

-Opti faktori porasta bogatstva zemlje su : 1.svojstvo manu fakture (jer su sigurniji izvor bogatstva od poljoprivrede) 2.svojstvo naroda (marljivost i snalaljivost) 3.veliki obim prometa drugih roba iz drugih zemalja (vei obim prometa, vea zarada) 4.najsposobniji ljudi na kljuna mjesta u drutvu.

37.Koji su faktori proizvodnje bili po shvatanjima Merkantilista ?Smatrali su da hrana i manufakturni proizvodi treba da su so jedtiniji, da i zarade radnika i trokovi proizvodnje bili nii a privreda zemlje konkurentnija. Po merkantilistima faktori proizvodnje bili su : 1.radna snaga 2.prirodni resursi ili izvori zemlje 3.kapital, ali ne i poljoprivreda.

38.Zato su se zalagali Merkantilisti , a protiv ega su bili ?Merkantilisti su isticali znaaj pronalaska i njihovu primjenu u manifakturnoj proizvodnji. Bili su za uvoz strune radne snage, useljavanje bogatih, za iseljavanje samo kod koloniziranja drugih podruja ( zemalja ), protiv obrazovnja siromanih. Merkantilisti su bili za podsticanje poduzetnika, za niske najmine, jer vece najmine ( plate radnika ) utiu na njihov manji rad. Oni su bili apologota ( branioci ) i ideolozi trgovinskog kapitala, za ujedinjenu i snanu dravu, a protiv njene rascjepkovosti. Na dalje, oni su bili za agresivnu kolonizaciju budui da je ona osiguravala profi trgovcima, bili su protiv konkurencije inostranih trgovaca, za razmjenu matine ( svoje ) zemlje sa kolonijama, koje su imale podreeni poloaj.

39.U emu je znaaj Merkantilistike teorije i pored svih njenih nedostataka?-I pored svih nedostataka koje je imala ova teorija ona ipak predstavlja prvu teorijsku razradu kapitalistikog sistema i tumaenja interesa i ulogu kapitala u njegovom prvobitnom obliku. Svrha privreivanja bila je prisvajanje kapitala, gdje jedni dobivaju, a drugi gube, to je po njim bila nunost. Odnosno, ova teorija je bila prva zaokruena teorija koja je imala odreeni metodoloki i sistemski pristup u prouavanju vrijednosti u drutvu i faktora od kojih zavisi bogatstvo jednog drutva.

40.Ko su predstavnici Klasine teorije?-Predstavnici Klasine teorije su : Wiljem Peti, Adam Smith,David Ricardo, John Stuart Mill, Carl Mrks, Fridrih Engels, Maltus i dr.

41.Objasni sutinu klasine teorije?-Sutina ove teorije je u injenici da se ona zasniva na radnoj vrijednosti i da izvor profita i bogatstva vidi u viku vrijednosti.Po njoj radna snaga je jedini faktor koji moe da ostvari veu vrijednost , jer joj se priznaje samo potreban rad tj.potrebna vrijednost , dok viak rada i vrijednosti pripada kapitalistima tj. vlasnicima kapitala za proizvodnju.

42.Objasni sutinu liberalizma?-Sutina liberalizma je u injenici da se on zasniva na slobodnom poduzetnitvu, privatnoj svojini , slobodnoj konkurenciji i ne mjeanju drave u poslovanje privrede.Trajao je od Industrijske revolucije do prevlasti monopola do koje dolazi u 19 vijeku .U ovom periodu kapitalistika klasa uvrstila je svoju prevlast , privatna svojina je zakonski regulisana,a ekonomska uloga drave ograniila se na ouvanje postojeeg sistema.Osnovna uloga ovog sistema jeste da drutvo treba prepustiti slobodnom ekonomskom razvoju bez intervencije drave. Predstavnici liberalizma su iz mlae graanske klase koja je ujedno bila apologeta svog sistema.

43.Koji su materijalno proizvodni uslovi karakterisali liberalni kapitalizam?Materijalno proiyvodni uslovi koji su karakterisali liberalni kapitalizam su:1.snaan razvoj mainske industrije i proizvodnje2.otkrivanje novih postupaka u hemiji i tehnologiji 3.dinamian razvoj metalurgije , energetike, maino-gradnje , saobraaja, primjena savremenih agrotehnikih mjera u poljoprivrednoj proizvodnji i slino4.ogroman porast produktivnosti koji je nastao primjenom naunih dostgnua u proizvodnji 5.industrijska proizvodnja proizvodi sve veu masu proizvoda.

44. Zato je razvoj viedimenzionalan?Privredni razvoj ne predstavlja samo poveanje outputa, odnosno proizvodnje ve on ukljuuuje i znaajne promjene u ukupnom drutvu, odnosno promjene u okruenju, administraciji, kulturi, obiajima, shvatanju javnosti, politikim djelovanjima... Viedimenzialnost ukljuuje dakle, ekonomske, socioloke, kulturoloke, obiajne, obrazovane i druge komponente. Budui da u svijetu ne postoje dvije zemlje sa istovjetnim prirodnim, ekonomskim, tehnolokim, sociolokim i drugim vrijednosnim kategorijama, s toga ne postoji ni jedinstveno definisanje privrednog razvoja. Istina, meuekonomskim teoretiarima razvoja usaglaeno je miljenje oko ciljeva privrednog razvoja.

45. Koja su cetiri modela bila u privrednom razvoju u 20. Vijeku?Tokom 20. Stoljea razvila su se cetiri pristupa ili modela koja nastoje da daju odgovore zato ne dolazo do poeljnoga tempa privrednog rasta. Ti modeli su :1. Model linnearnog rasta2. Model strukturnih promjena3. Model revolucije meunarodne zavisnosti4. Model neoklasinen ili nove klasine meuzavisnosti koji je naalost aktivan i danas

46. Objasni sutinu modela linearnog rasta?R= s/kK= K/AK=A/K1950-1960, godine privredni razvoj je tretiran kao serija sukcesivnih (postepenih) faza ekonomskog rasta kroz koje su morale proi sve nerazvijene zemlje. Ova teorija bila je zasnovana na masovnom transferu inokapitala i obrascima privrednog razvoja, odnosno bila je zasnovana na kombinaciji s-tednje, ulaganja i ino pomoi. U sluaju da jedna zemlja ima veu domau akumulaciju, vei priliv ino kapitala, vee donacije od druge zemlje, bilo bi normalno da se ona razvija bre od druge zemlje kaja ima manje vrijednosti navedenih veliina.Raste tednja- raste i stopa rastaOvaj model linearnog rasta zasniva se na hiipotezi da bre raste r sa rastom s, odnosno akumulacije. Da bi priblino korespondirali s i r potrebno je da zemlja ima i odgovarajuu poslovnu infrastrukturu, ureen sistem i nekorumpiran, kvalifikovanu i motivisanu radnu snagu, dobru ekomnomsku politiku i stabilnost politikog i ekonomskog sistema. Praksa je dokazala da model linearnog rasta zasnovan na masovnom ubacivanju ino kapitala ne daje oekivane rezultate privrednog rasta i da oni variraju od zemlje do zemlje. Druga stavka ovoga modela bila je prenoenje obrasca iz RZ u NZ, to je takoer bilo pogreno, budui da je poslovna struktura, poslovni ambijent i ekonomska politika NZ bila razliita u NZ u odnosu na RZ.

47. kako je rostow podjelio drutvo sa ekonomskog aspekta?Walt Rostow je podjelio drutvo u pet kategorija:1. Tradicionalna drutva2. Preduslovi za prelazak na samoodrivi razvoj3. Prelazak na samo odrivi razvoj4. Tenja ka zrelostisabrinamv737@gmail.com5. Doba visoke masovne potronjeTradicionalna drutva karakterie nedovoljno razvijena poljoprivreda, zanastvo, nedovoljno razvijena industrija.lavanda737

48. Ko su reprezetanti strukturnog modela privrednog razvoja?Ovi modeli usmjereni su na mehanizme po kojima NZ transformiu svoju ekonomijju sa tradicionalno zaostale poljoprivrede u savremenu industriju.Reprezenti modela su:1. viak radne snage dva sektora (model Artura Lewisa)2. obrasci razvojaPrvi i glavni tvorac ovoga modela je artur Lewis. Model mu je dvosektorske strukturne transformacije koji je bio aktuelan 1960.i poetkom 1970.-tih. Model tretira nerazvijenu privredu koja se sastoji od dva sektora:1. tradicionalno poljoprivrednoga2. savremeno industrijskog

49. Koje su osnovne karakteristike tradicionalano poljoprivrednog sektora?Model tretira nerazvijenu privredu koja se sastoji od dva sektora:1. tradicionalno poljoprivrednoga2. savremeno industrijskogOsnovne karakteristike tradicionalnog poljoprivredno modela : prenapuenost u privredi,prenaseljenost, niske plate ( 30% bie nego u industriji), nikakvo poveanje produktivnosti, mogunost prebacivanja velikog broja poljoprivrednog stanovnitav u industriji a da se pri tome ne smanji poljoprivredna proizvodnja.

50. Koje su osnovne karakteristike industrijskog modela, sektora?Model tretira nerazvijenu privredu koja se sastoji od dva sektora:1. tradicionalno poljoprivrednoga2. savremeno industrijskogOsnovne karakteristike industrijskog sektora, modela su : on je urbaniziran, on je sa visokom produktivnou, u njega postepeno prelazi viak radne snage iz poljoprivrede i to s toga jer su plate u ovom sektoru vie za 30% od onih u poljoprivredi

51. Na emu se zasnivaju kritike Rostowog modela?Kritike modela zasnivaju se na sljedeem:1. vlasnici kapitala u industriji ne moraju kapital reinvestirati unutar zemlje, ve ga mogu investirati u inostranstvo2. vlasnici kapitala mogu investirati u novu opremu, novu tehnologiju, pa opet nema zapoljavanja radne snage iz sektora poljoprivrede.3. da postoji puna zaposlenost i industrijskom sektoru i da taj sektor treba novu radnu snagu iz poljoprivrede, jednostavno nije tano4. tvrdnje da su plate u industrijskom sektoru konstantne takoer nije tan, to su dokazivali trajkovi radnika

52. ta obuhvataju strukturne promjene? Strukturne promjene obuhvataju gotovo sve ekonomske funkcije: 1. promjene u proizvodnji, tranji, vanjskotrgovisnkoj razmjeni i sl.2. promjene u sociolokoekonomskim faktorima ( urbanizacija, novi rasored stanovnitva)

53. Koja ogranienja postoje kod modela strukturnih promjena?Pri koritenju strukturnih promjena i obrazaca postoje unutranja i vanjska ogranienja. Unutranja ogranienja odnose se na veliinu zemlje, broj stanovnika zemlje, privredni sistem, ekonomsku politiku, kvalifikovanost radne snage, dotadasnji stepen tehnoloke razvijenosti itd. Vanjsko ogranienje: otean pristup inostranom kapitalu i inostranim finansijskim tritima, pristup robnim tritima, pristup savremenoj tehnologiji. I pored unutranjih i vanjskih ogranienja CHENERY- ja - zakljuuje da je mogue utvrditi odreene obrasce razvoja zemlje pod uslovom da se jasno definie ekonomska politika te zemlje i da se preneseni ino obrasci racionalno ukonponuju u postojee stanje zemlje.

54. Objasni sutinu modela neokolonijalne zavisnosti?Ovaj model nastao je kao indirektni izdanak marksistike misli, odnosno nastao je na osnovu tvrdnje da je sustina kapitalizma zasnovana na eksploataciji i bogaenju jednih na raun drugih ( siromanih) i da su bogati uvecavali bogatstvo jer siromani i dalje ostaju siromani.Zakljuak modela zasniva se na tvrdnji da centar odnosno RZ dominiraju i eksploatisu periferiju NZ. Budui da se ova nejednakost neprekidno nastavlja uz pomo odreenih grupa u RZ, ali i u NZ, radi se o komprador grupama. Ovo stanje eksploatacije odvija se bez posebnih problema. S obzirom na povezanost interesa vanjskih i unutranjih elitistikih grupa, pristalice ovoga modela tvrde da ovaj (kapitalisticki sistem) treba transformisati i eliminisati ove grupe ili ga revolucionarno, dakle na silu.

55. Objasni sutinu modela lane paradigme?Ovaj model nastao je iz injenice da NZ pripisuje pogrenim i neodgovarajucim savjetima dobronamjernih, ali nedovoljno informisanim i predrasudama opeterecenim strucnim savjetima izmedju medjunarodnih donatorskim i drugim organizacijama. Ovaj model ne daje ocekivane rezultate i s toga sto u njegovom provodjenju ucestvuju i domaci (NZ) ekonomski strucnjaci koji su se obrazovali u centrima RZ koji su zauzeli visoke pozicije ministarske i savjetnicke i koji nisu u stanju a cesto puta nemaju i interes da strancima kazu da taj obrazac, paradigma nije odgovarajuca ako je dobro odradjen ekonometrijski obrazlozen sofisticiran i elegantno upakovan. Medjutim, problem ovoga modela nastaje onda kada ga treba primijeiti jer on ne daje ocekivane rezultate, iako su donatori imali zaista dobre namjere da pomognu NZ. To upucuje da ne uslovljenu inostranu pomoc treba prihvatiti ali je upotrijebiti po sopstvenom razredjenom modelu a ne tudjem modelu kojeg treba prenijeti iz razvijene u nerazvijenu zemlju.

56. Objasni sustinu dualnog modela razvoja?U kontekstu ovog modela podrazumjeva se postojanje na jednoj strain bogatih na drugoj siromasnih, pismenih I nepismenih,kvalitetno I nekvalitetno obrazovanih, maksimalno zbrinutih I gladnih ljudi. Dakle, praksa u svijetu je pokazala da egzistiranje ili podsticanje ovih suprotnosti biva skoro normalno. Ovaj model zasniva se na sljedecim elementima:1. na datome prostoru istovremeno egistiraju navedene suprotnosti 2. koegzistencija je hronicna a ne povremena ili tranzicijska 3. razlike se povecavaju umjesto da se smanjuju4. potlaceni ne poduzimaju nista

\57.Kada I u kojim okolnostima je nasstala fiziokratska teorrija?Ovo ucenje nastalo je u Francuskoj u drugoj polovini 18 vijeka I to kao reakcija na stavove merkantilista, cijom politikom je unistena francuska poljoprivreda. Osnovnu koncepciju fiziokratskog sisitema cini prirodni poredak koji shvataju kao prirodno stanje, nasuprot stanju civilizacije koje je vjestacko. Po njim ljudskim drustvom vladaju prirodni zakoni koji se ne mogu izmjeniti drzavnim zakonima. Ekonomski zivot treba da se zasniva na principu laisser faire.

58. kako su fiziokrati podjelili rad?U manufakturnoj industriji radom se mijenja samo oblik ili doodaje nesto prvobitnoj materiji. Zato fiziokrati rad dijele na dvije vrste: proizvodni I sterilni. Proizvodni predstavlja rad koji moze proizvesti visak, odnosno nesto iznad bogatstva koje se trosi da bi se proizvodilo. Sterilni rad je svaki drugi rad tj. sve nepoljoprivredne djelatnosti, s obzirom da one ne stvaraju bogatsvo. Osnovu ovakvog shvataanja cini mehanicko pristupanje problem, odnosno tretiranje drustvenog bogatsva u naturalnom obliku cije se povecanje poistovjecuje sa povecanjem materijalnih dobara. Kako su naturalni visak izrazavali u naturalnim pokazateljima, fiziokratima nije bila potrebna vrijednost, posebno teorija radne vrijednosti.

59. sta je product net?

U njihovoj analizi centralna tacka je traganje za cistim prinosom u poljoprivredi (product net). Fiziokrati su smatrali da cist prinos postoji samo u poljoprivredi, jer samo u njoj proizvedeno bogatsvo premasuje utroseno bogatsvo, a ni u jednoj drugoj privrednoj djelatnosti ljudski rad ne stvara nista novo. To je jedini izvor bogatsva koji svojim prometom ozivljava sve radove drustva. Nastaje od viska poljoprivrednih proizvoda, a ovim viskom kupuje se rad drugih clanova drustva, ovaj visak je dar prirode. To je bilo dok je poljoprivreednik bio vlasnik zemlje, ali kada je zemlja presla u ruke drugog vlasnika, radnik nema nista ako svoj rad ne proda nekom.

60. Zasto je fiziokratska teorija ucinila medvedju uslugu poljoprivredi?Fiziokratizam je bio kratkog daha i van Francuske imao je mali broj pristalica. Medjutim, nezavisno od toga on je od velike vaznosti za razvoj ekonomske misli: Jedan je od najranijih primjera stroge primjene naucnih metoda na ekonomske pojave Prebacuje predmet istarzivanja ekonomske nauke iz trgovine u oblast poljoprivrede Daje prvo sistemsko shvatanje kapitalistickog sistema Ukazuje da je dobivanje viska motiv koji pokrece pojedinca Ovo ucenje priprema put francuskoj revoluciji

61. Objasni sustinu fiziokratske teorije?Fiziokrati su tvrdili da su merkantilistickaa politika niskih cijena poljoproizvoda, ogranicavanje unutrasnjeg platnog prometa i niske najmnine smanjivali troskove materijalne proizvodnje i povecavali njhovu konkurentnost na ino trzistu. Visokim porezima koje je placala proizvidjacka klasa i skupim ubiranjem poreza, dovelo je do stagnacije francuske poljoprivrede i smanjenja stanovnistva 8 mil za 100 god. Suprostavljaju se stavu da seljaci moraju biti siromasni kako ne bi bili lijeni. Po njima pravi uzrok lijenosti su niske najmnine i nezaposlenost. Dakle, prisilno siromastvo nije sredstvo da seljaci postanu marljivi vec sigurno vlasnistvo i zarada. Fiziokrati se zalazu za ekonomiju obima, tvrdeci da su na krupnim posjedima troskovi po jedinici proizvoda nizi, a cist proizvod veci nogo kod usitnjenih p[osjeda. Zalazu se za poras bogatsva pojedinca, a ne ukupnog bogatstva. Nisu pridavali veliki zznacaj vanjskoj trgovini i kolonijalnim osvajanjima.

11