ENERGETSKA EFIKASNOST ZGRADA – KONTEKST,

REGULATIVA, IMPLEMENTACIJA[1]

Prof. dr Dušan Vuksanović, dipl.inž.arh.

Arhitektonski fakultet u Podgorici

gtz Advisory Services to

Energy Efficiency

Montenegro

KURS ZA SAVJETNIKE ZA ENERGETSKU EFIKASNOST ZGRADA

u biznis centrima Direkcije za razvoj malih i srednjih preduzeća

Podgorica, 07. 12. 2009.

Sadržaj

• "State of the art" u energetskoj efikasnosti (EE) zgrada u CG: pregled

relevantnih EU dokumenata i sagledavanje aktivnosti koje proističu u

procesu implementacije na nacionalnom planu

• Legislativa i regulativa u CG: državni dokumenti i zakoni koji daju

smjernice i/ili direktno uređuju oblast EE; pravilnici za EE u zgradarstvu i

njihovo usaglašavanje sa važećim zakonima i pravilnicima

• Uloga arhitekata u primjeni koncepta EE zgrada: posebnosti u procesu

projektovanja, prikaz primjera dobre prakse, potrebe i mogućnosti za

dodatnom edukacijom

• Aktivnosti na planu EEZ: realizovane aktivnosti i aktivnosti u toku koje se

sprovode kroz saradnju Ministarstva ekonomije – Jedinice za EE i GTZ-a sa

Mašinskim i Arhitektonskim fakultetom

212/6/2009

Kontekst

• Aspekti smanjenja potrošnje energije u sektoru zgrada – ekonomski

aspekti

Evropska Unija (EU) je donijela propise o maksimalnoj dozvoljenoj

potrošnji toplotne energije u zgradama. Time je snažno istaknuta namjera

je da se već u početnoj fazi projektovanja novih zgrada, ili renoviranja

postojećih, sagledaju njihove godišnje potrebe za toplotnom energijom i

izvrše usaglašavanja sa propisanim vrijednostima odgovarajućih indikatora.

• Aspekti smanjenja emisije gasova staklene bašte – ekološki aspekti

Poboljšanje energetskih karakteristika zgrada, kao izraz racionalizacije u

potrošnji energije u zgradama, donosi pozitivne efekte ne samo u smislu

ekonomski orijentisanih poboljšanja, već i u domenu jednog od ključnih

ekoloških standarda – u smanjenju emisije CO2.

312/6/2009

Ciljevi

• Evropska regulativa u oblasti – 2 nivoa:

• I: Direktive koje donosi Evropski savjet (European Council – EC) –

obavezujuće: sadrže ciljeve/zahtjeve u određenoj užoj oblasti i

smjernice/metode njihovog ostvarivanja.

• II: Standardi – EN i ISO koje donose dvije nezavisne evropske organizacije

– nisu obavezujući: svaka država može primijeniti svoje nacionalne

standarde, ali ukoliko su ispunjeni zahtjevi/nivoi iz EN i/ili ISO nije potrebno

posebno dokazivati ostvarene domete u domenu EE zgrada.

• Generalno: svaka zemlja članica EU ima mogućnost da operacionalizaciju

primjene direktiva EC prilagodi svojim specifičnim potrebama, lokalnim

interesima i energetskim prilikama.

412/6/2009

Direktive u oblasti EE zgrada

• Direktiva 2002/91/EC1 predstavlja osnovni dokument nove evropske

energetske strategije u oblasti zgrada, a obuhvata i promotivne aspekte čiji

su ciljevi:

• Da promoviše poboljšanja energetskih karakteristika zgrada u okviru EU

kroz isplative – ekonomski opravdane mjere (cost effective measures) – kod

postojećih i kod novih zgrada;

• Da promoviše usaglašavanje/prilagođavanje nacionalnih standarda u

građevinarstvu sa standardima EU, u kojima već figurišu visoki kriterijumi.

512/6/20091 http://eur-lex.europa.eu/RECH_repertoire.do

Direktive u oblasti EE zgrada (2)

• Uvođenje Direktive 2002/91/EC zahtijeva uspostavljanje metoda i

procedura (od strane države) kako slijedi:

• Usvajanje metodologije proračuna energetskih karakteristika zgrada (ključni

standard: EN 13790: 2008 Energy performance of buildings. – Calculation

of energy use for space heating and cooling, CEN, the European

Committee for Standardization);

• Primjenu standarda u domenu energetskih karakteristika, i kod novih, i kod

postojećih zgrada;

• Definisanje procedure i metodologije sertifikovanja za sve vrste zgrada

(kao ključnog cilja svakog državnog projekta u EE zgrada);

• Uspostavljanje redovne kontrole i ocjene kotlova, sistema i instalacija za

grijanje i hlađenje.

612/6/2009

Pojam ''energetska efikasnost zgrade”

• Pojam ''energetska efikasnost zgrade” (“energetske karakteristike

zgrade'', odn. ''energetsko ponašanje zgrade'') definisan je u Direktivi

2002/91/EC, član 2: količina stvarno potrošene ili procijenjene energije

za zadovoljavanje različitih potreba vezanih za standardno korišćenje

zgrade koje, između ostalog, mogu obuhvatiti grijanje, toplu vodu, ventilaciju

i rasvjetu. Ova količina (energije) odraziće se u jednom ili više brojčanih

pokazatelja koji se izračunavaju uzimajući u obzir izolaciju, tehničke i

instalacione karakteristike, projektna rješenja i položaj zgrade u

odnosu na klimatske aspekte, izloženost suncu i uticaj susjednih

struktura, vlastitu proizvodnju energije i druge faktore koji utiču na

energetske potrebe, uključujući i unutrašnju klimu.

712/6/2009

Energetski pregled zgrade (Energy audit of a building)

• “Energetski sertifikat zgrade" se definiše kao dokumentovani rezultat energetskog

pregleda (ocjenjivanja), sprovedenog u skladu sa pravilia i procedurama za izradu

elaborata EE i izdavanja energetskog sertifikata.

• Energetski pregled zgrade – sa izvještajem treba da obezbijedi informacije o EE

zgrade i preporuke za ekonomski opravdane mjere poboljšanja EE, zasnovane na

referentnoj/stvarnoj potrošnji, na unutrašnjim i spoljašnjim klimatskim uslovima, i na

vremenskom rasporedu korišćenja zgrade (tokom godine).

• Indikator energetske efikasnosti zgrade izražava ponašanje cjelokupne zgrade u

okviru potrošnje energije za grijanje, ventilaciju, pripremu tople vode, hlađenje i

osvjetljenje. Ukupne specifične energetske potrebe mogu se izraziti preko

maksimalne vrijednosti jednog od tri karakteristična indikatora:

isporučena – finalna energija (kWh/m2 kondicionirane površine zgrade),

primarna energija (predložena kao indikator u domaćim pravilnicima za EEZ),

emisija CO2.

812/6/2009

Ekonomski kriterijumi i potencijali primjene mjera EE

• Period isplativosti – period vraćanja ulaganja u mjere EE, kroz ostvarene

uštede, orijentiše se na vremenski period do 15 godina. U slučaju uređaja i

sistema to je relativno jednostavno postići, dok kod mjera na objektima (toplotna

izolacija, poboljšani kvalitet prozora i sl.) taj period može dostići i 15 – 30

godina.

• Ekonomski potencijal u oblasti poboljšanja energetskih performansi zgrada

najbolje ilustruju podaci o potrošnji energije za grijanje (finalna energija):

u CG: 100 – 250 kWh/m2 god., dok

novi EVROPSKI PROPISI definišu tu potrošnju na: 50 – 100 kWh/m2 god.

912/6/2009

Nacionalna legislativa i regulativa – zakoni i pravilnici

relevantni za EE zgrada

• Relevantni (razvojni) dokumenti državnog nivoa:

• Strategija energetske efikasnosti Republike Crne Gore, Tehnička

podrška Evropske agencije za rekonstrukciju Ministarstvu ekonomije i

Elektroprivredi CG, (Odluka Vlade RCG), Podgorica, 2005.

• Nacionalni akcioni plan energetske efikasnosti, (Odluka Vlade RCG)

• Legislativa:

• Zakon o uređenju prostora i izgradnji objekata (Sl.list CG, 51/08): sadrži

preporuke o primjeni principa energetske efikasnosti u okviru planskih

dokumenata, kao i tehničke dokumentacije, kod svih nivoa.

• Zakon o energetskoj efikasnosti (u izradi, faza: nacrt)

1012/6/2009

Nacionalna legislativa i regulativa – Zakon o uređenju prostora i izgradnji objekata – preporuke o primjeni principa EE

• Zakon o uređenju prostora i izgradnji objekata započinje isticanje značaja

EE na nivou zakonskih načela:

o čl. 5 "Izgradnja objekata zasniva se na načelima: ...toplotne zaštite,

racionalnog korišćenja energije i energetske efikasnosti...“

o čl. 12 "Uređenje prostora i izgradnja objekta mora biti usklađena sa posebnim

propisima iz oblasti...energetske efikasnosti..."

• Preporuke u Zakonu o primjeni principa EE u domenu prostornog i

urbanističkog planiranja:

o čl. 20 - Prostorni plan Crne Gore sadrži, naročito: ...smjernice za povećanje

energetske efikasnosti i korišćenje obnovljivih izvora energije...

o čl. 21 - Prostorni plan posebne namjene sadrži, naročito: ... koncept korišćenja

obnovljivih izvora energije i primjene mjera energetske efikasnosti...

o čl. 22 - Detaljni prostorni plan sadrži, naročito: ... koncepciju izgradnje

objekata za proizvodnju, prenos i distribuciju energije u skladu sa principima

energetske efikasnosti i uz podsticanje učešća obnovljivih izvora energije...

1112/6/2009

o čl. 23 - Državna studija lokacije sadrži, naročito: ... smjernice urbanističkog i

arhitektonskog oblikovanja prostora sa smjernicama za primjenu mjera

energetske efikasnosti i obnovljivih izvora ...

o čl. 25 - Prostorno-urbanistički plan sadrži, naročito: ...mjere za povećanje

energetske efikasnosti i korišćenje obnovljivih izvora energije ...

o čl. 26 - Detaljni urbanistički plan sadrži, naročito: ... kriterijume za primjenu

energetske efikasnosti i korišćenje obnovljivih izvora energije ...

Nacionalna legislativa i regulativa – Zakon o uređenju prostora i izgradnji objekata – preporuke o primjeni principa EE (2)

1212/6/2009

o čl. 74 - Tehničkim propisima, standardima, tehničkim normativima i normama

kvaliteta u oblasti izgradnje objekata se, u skladu sa načelima evropskog

zakonodavstva, razrađuju, odnosno propisuju uslovi za: ... toplotnu zaštitu;

racionalno korišćenje energije i energetske efikasnosti ...

• Preporuke u Zakonu o primjeni principa EE u domenu projektovanja:

o čl. 77 - Tehnička dokumentacija, zavisno od vrste objekta i nivoa razrade,

izrađuje se kao: ... 6) ostali projekti i elaborati:.. toplotna i zvučna zaštita

objekta, energetska efikasnost ...

o čl. 79 - Glavni projekat naročito sadrži:...1) arhitektonska, odnosno

građevinska rješenja, proračun stabilnosti i sigurnosti objekta i proračune iz

oblasti građevinske fizike i energetske efikasnosti;...

o čl. 81 - Projektom održavanja objekta posebno se određuje ... namjensko

korišćenje objekta sa preduzimanjem mjera neophodnih za.... energetsku

efikasnost objekata ...

Nacionalna legislativa i regulativa – Zakon o uređenju prostora i izgradnji objekata – preporuke o primjeni principa EE (3)

1312/6/2009

Nacionalna legislativa i regulativa – Zakon o energetskoj efikasnosti – domeni nadležnosti

Zakonom o energetskoj efikasnosti se uređuju:

• odnosi na području efikasnog korišćenja energije u sektorima finalne

potrošnje

• obaveze za donošenje programa i planova za poboljšanje energetske

efikasnosti (EE) na nacionalnom i lokalnom nivou, i na nivou

energetskih subjekata i potrošača

• sprovođenje programa i planova EE

• javna ovlašćenja i odgovornosti za utvrđivanje i sprovođenje politike EE

• ostale mjere EE

• obveznici sprovođenja mjera EE

12/6/2009 14

Nacionalna legislativa i regulativa – Zakon o energetskoj efikasnosti – oblast Energetske Efikasnosti Zgrada

Propisi/pravilnici o:

• energetskim karakteristikama zgrada

• minimalnim zahtijevima energetske efikasnosti zgrada

• energetskim pregledima (auditima)

• sertifikovanju zgrada

Nove zgrade korisne površine preko 1000 m2:

• elaborat o energetskoj efikasnosti zahtijeva analizu upotrebe alternativnih

sistema snabdijevanja energijom (decentralizovane sisteme koji koriste

obnovljive izvore energije, kogeneraciju, daljinsko/područno grijanje i

hlađenje, toplotne pumpe)

• sertifikat o energetskim karakteristikama zgrade (nakon izgradnje, kod

promjene vlasništva ili izdavanja pod zakup)

• redovni pregledi kotlova za grijanje i sistema za klimatizaciju

• obavljanje energetskih pregleda i uslovi za njihovo obavljanje

12/6/2009 15

Nacionalna legislativa i regulativa – Pravilnici relevantni za EE zgrada

• Sekundarna legislativa kojom se uređuje oblast EE zgrada:

1. Pravilnik o energetskoj efikasnosti zgrada (tehnički zahtjevi – kriterijumi koje

treba ispuniti prilikom projektovanja i građenja novih zgrada i rekonstrukcije

postojećih zgrada, izrada elaborata energetske efikasnosti zgrade na osnovu

koga se izdaje energetski sertifikat zgrade) – u izradi, faza: nacrt

2. Pravilnik o energetskim karakteristikama zgrada (metodologija izračunavanja

energetskih karakteristika zgrade, u skladu sa Evropskim direktivama i EN 13790)

– u izradi, faza: nacrt

3. Pravilnik o energetskom sertifikovanju zgrada (zgrade za koje je potrebno

izdati energetski sertifikat, energetske klase zgrada, sadržaj i izgled energetskog

sertifikata, izuzimanje od energetskog sertifikovanja, ) – u izradi, faza: nacrt

4. Pravilnik o registrovanju stručnjaka za sprovođenje energetskih pregleda i

vršenje sertifikovanja energetske efikasnosti zgrada

5. Pravilnik o vršenju energetskih pregleda

1612/6/2009

Nacionalna legislativa i regulativa – Pravilnici relevantni za EE zgrada (2)

• Regulativa sa kojom je potrebno obezbijediti usaglašenost:

• Pravilnik o načinu izrade, razmjeri i bližoj sadržini tehničke

dokumentacije (u izradi)

• Pravilnik o reviziji idejnog i glavnog projekta (usvojen (!))

12/6/2009 17

Važni aspekti koncepta EE zgrada

• Energetska efikasnost zgrade koncipirana je kao izraz spregnutih

karakteristika same zgrade, sa jedne, i sistema i uređaja za održavanje

toplotnog komfora, sa druge strane.

• Direktivom 2002/91/EC uveden je bitno inovirani model djelovanja u oblastima

projektovanja, tehničke kontrole dokumentacije i tehničkog pregleda objekata, s

obzirom da je u dosadašnjoj praksi odvojeno razmatrana i projektovana

toplotna zaštita zgrade od termotehničkih instalacija.

• Novi pristup ogleda se u projektovanju i/ili provjeri energetskih karakteristika

zgrade kroz zajednički nastup arhitekata, odgovornih za definisanje

arhitektonskih karakteristika zgrade i njenog omotača, i mašinskih inžinjera,

odgovornih za karakteristike KGH instalacija i opreme.

1812/6/2009

Kreiranje arhitekture u kontekstu uticaja prirodnih faktora

• Proces kreiranja arhitekture nesumnjivo je oduvijek u određenoj mjeri bio

prožet uvažavanjem konteksta prirodne sredine, bilo da je riječ o tradiciji

(urbanoj ili ruralnoj), gdje je taj princip bio dosta snažan, ili o modernoj

arhitekturi u kojoj je taj princip varirao od izrazitog uvažavanja do potpune

negacije.

• Primjena ekoloških principa, kriterijuma i modela u arhitekturi danas

više nije pitanje individualnog izbora arhitekte koje će se ispoljiti u manjoj ili

većoj mjeri, već je to postalo pitanje profesionalne odgovornosti i obaveze

arhitekata.

1912/6/2009

Bioklimatska arhitektura

• Bioklimatska arhitektura označava koncept projektovanja u kojem se

arhitektura razmatra kao integralni dio prirodnog okruženja. To znači da se

proces projektovanja zasniva na uvažavanju prirodnih i stvorenih uslova

lokacije, što se u najvećoj mjeri odnosi na klimatske uslove i upotrebu

materijala, uključujući i kontekst u cjelini: usklađenost sa ambijentom u

svijetlu odnosa prema tradiciji i kulturi u cjelini.

• Pored ovog pojma u primjeni su i drugi pojmovi koji imaju slično ili

pretenduju na šire značenje kao što su ekološka arhitektura, održiva

arhitektura i zelena arhitektura.

2012/6/2009

21

Uloga arhitekata u primjeni koncepta EE zgrada – projektantski principi ostvarivanja EE

• Osnovna premisa:

Najveći dio odluka koje utiču na potrošnju energije u zgradidonose se u ranoj fazi projektovanja – u fazi shematskogprojektovanja.

Projektantski napor potreban za grubo sagledavanje energetskihaspekata u ovoj fazi je mali u poređenju sa naporom koji je potrebankasnije (!)

12/6/2009

Osnovni tipovi klime i odgovarajuće graditeljske strategije(Opšti principi)

Tip klime(globalni nivo)

Godišnje doba(umjerena klima)

Osnovna strategijasa aspektagraditeljskog odgovora

Osnovni problem sa aspekta toplotne energije

hladni klimati zima zaštita od uticaja niskih temperatura i hladnih vjetrova

toplotni gubici –grijanje

topli klimati ljeto zaštita od uticaja visokih temperatura i korišdenje rashladnih efekata vjetrova

Toplotni dobici –hlađenje

2212/6/2009

• Primjeri inovativnih realizacija (primjeri dobre prakse)...

2312/6/2009

12/6/2009 24

primjeri: Urbanizam...

25

Dimenzionisanje otvorenih prostora i morfologija zgrada sa aspekta obezbjeđivanja direktnog sunčevog zračenja

Stambene grupacije formirane u vidu nizova po pravcu istok-zapad:

Kriterijumi sjenke – u pogledu razmaka objekata

Aspekti solarnog omotača - u morfologiji poprečnog presjeka objekata

Stambeno naselje "Solar City Pilching" u Linz-u (Foster, Herzog and Rogers): vertikalni gabarit južnog sektora zgrada diktiran je uglom sunca od 18º. Određena redukcija rastojanja između nizova postignuta je izdizanjem prizemlja od nivoa terena, kao i "izostavljanjem" sjeverne polovine završnog sprata kod nekih objekata južnog niza.

Stambeni kompleks na ostrvu Đudeka, Venecija (Valle): najviši blok je lociran na sjevernoj strani, i spratnost se postepeno smanjuje ka jugu. Sjenka od najvišeg bloka ne ugrožava druge objekte, s obzirom da se sa sjeverne strane naselja nalazi park.

12/6/2009

12/6/2009 26

primjeri: Arhitektura...

27

Primjer 1

• Tip klime: umjereno hladna – kontinentalna (D)

• Osnovni problem sa aspekta arh. koncepta:Toplotni komfor – GRIJANJE

• Arh.projektantska strategija: pasivni zahvat i akumulacija sunčeve toplote

• Arh.mjere – elementi pasivne arhitekture: staklenici na južno orijentisanoj fasadi

12/6/2009

28

Pasivno solarno grijanje – primjena staklenika kod višespratnih zgrada

Djelovanje staklenika: Primarno prenošenje toplote između staklenika i prostorija kojima služi obavlja se konvekcijom kroz otvore u zajedničkom zidu.

Solarhaus Lűtzowstrasse, Berlin, 1990.

• 1-etažni i 2-etažni staklenici za spratove II, III i IV; pokretna klizajuda nodna TI;

• posebni staklenici namijenjeni su potkrovlju;

• sjeverno orijentisane spavade sobe su denivelisane za ½ spratne visine zbog osunčavanja – zagrijavanje i osvjetljavanje.

12/6/2009

Pasivno solarno grijanje – primjena staklenika kod višespratnih zgrada

Solarhaus Lűtzowstrasse, Berlin, 1990.

2912/6/2009

30

Primjer 2

• Tip klime: umjerena i vlažna (GB)

• Osnovni problem sa aspekta arh. koncepta:Toplotni komfor – HLAĐENJE

• Arh.projektantska strategija: pasivno strujanje vazduha – prirodna ventilacija: poprečna i uzgonska

• Arh.mjere – elementi pasivne arhitekture: prozori na naspramnim fasadama i ventilacioni dimnjaci

12/6/2009

31

Prirodna ventilacija (poprečna i uzgonska) – pasivno hlađenje

Building Research Establishment Office Building (BRE Bldg), Garston, UK, 1997.

• Uzgonska ventilacija: pet dimnjaka sa južne strane ventiliše dvije niže etaže; rastojanje od mjesta ulaza do mjesta izlaza vazduha vede je od dvije spratne visine (visina dimnjaka > 2H); južna strana im je zastakljena kako bi se povedala temperaturska razlika i uzgonski efekat.

• Poprečna ventilacija: nema hodničkih pregradnih zidova, pri čemu su na sjevernoj strani, kod formiranja niza kancelarija, uvedeni i prekidi u dispozicionom smislu, radi obezbjeđenja ''koridora'' za neometano poprečno strujanje vazduha.

Uzgonska ventilacija: topao ljetnji dan bez vjetra Poprečna ventilacija: ljetnji dan

sa vjetrom

12/6/2009

32

Prirodna ventilacija (poprečna i uzgonska) – pasivno hlađenje

Koncept energetske efikasnosti: Ciljevi u smislu 40kWh/m2 za gas i 35kWh/m2n za električnu energiju su ostvareni sljededim mjerama:-Isključivanjem/redukcijom hlađenja;-Optimizacijom omotača potrebe za grijanjem i hlađenjem su svedene na min.;-Redukcijom vještačkog osvjetljenja i aktivnim korišdenjem dnevnog osvjetljaja-Primjenom odgovarajudeg nivoa kontrole –automatske i manuelne.

Building Research Establishment Office Building (BRE Bldg), Garston, UK, 1997.

12/6/2009

33

Primjer 3

• Tip klime: umjerena i vlažna (G.Britain)

• Osnovni problem sa aspekta arh. koncepta:

• Arh.projektantska strategija: indirektno uvođenje dnevne svjetlosti – refleksija unutrašnjih površina

• Arh.mjere – elementi pasivne arhitekture: prozirni "reflektori" u okviru prozora i zasvođeni plafoni

Svjetlosni komfor – PRIRODNO OSVJETLJAVANJE

12/6/2009

Prirodno osvjetljavanje – primjena „‟reflektora‟‟

Inland Revenue Offices, Nottingham, UK, 1995.

Reflektori - ”svjetlosne police’’ (light shelves) primijenjene su kod tri niže etaže. Završni sprat ima centralnu lanternu koja obezbjeđuje više unutrašnje nivoe osvjetljaja.

• Svjetlost reflektovana od prozorskih ”polica’’ pada na svodastu površinu tavanice koja obezbjeđuje njenu ravnomjernu distribuciju. Staklene police su blago prozirne (propuštaju 20% svijetlosti), čime je izbjegnut blijesak u slučaju potpuno reflektujude površine.

3412/6/2009

35

Prirodno osvjetljavanje – primjena „‟reflektora‟‟

Inland Revenue Offices, Nottingham, UK, 1995.

Ključna karakteristika: Reflektori -”svjetlosne police’’ (light shelves)

12/6/2009

36

Primjer 4

• Tip klime: hladna (SF)

• Osnovni problem sa aspekta arh. koncepta:

• Arh.projektantska strategija: indirektno uvođenje dnevne svjetlosti – refleksija unutrašnjih površina (u okviru krovne konstrukcije)

• Arh.mjere – elementi pasivne arhitekture: primarna refleksija površine namjenski oblikovanih krovnih AB nosača

Svjetlosni komfor – PRIRODNO OSVJETLJAVANJE

12/6/2009

37

Prirodno osvjetljavanje – primjena „‟reflektora‟‟

Refleksija unutrašnjih površina izuzetno je važna za povedanje vrijednosti interreflektovane komponente svjetlosnog dnevnog činioca koja inače ima ključnu ulogu u nivou osvjetljaja djelova prostorije udaljenijih od prozora.

Institute of Technology, Main Auditorium, Otaniemi, Finland, Alvar Aalto, 1975.

• Sunčeva svjetlost dolazi sa južne strane i pada na svijetlo obojene reflektujude površine. Geometrija ‘’reflektora’’ obezbjeđuje ravnomjerno difuzno raspršivanje dnevne svjetlosti u enterijeru.

12/6/2009

38

Primjer 5

• Tip klime: umjereno topla (Chile)

• Osnovni problem sa aspekta arh. koncepta:

• Arh.projektantska strategija: barijera od listopadne vegetacije

• Arh.mjere – elementi pasivne arhitekture: vertikalni “screen“ od puzavice, loze (zapadna orijentacija)

Toplotni komfor – ZAŠTITA OD SUNCA

12/6/2009

39

Zaštita od sunca – primjena barijere od listopadne vegetacije

Primjena barijere od listopadne vegetacije: listopadne puzavice pružaju efikasno zasjenčenje, s obzirom na prirodnu usklađenost ritma listanja tokom godine sa sezonskim potrebama u pogledu zaštite od sunca.

Consorcio – Vida Offices, Santiago, Chile, 1999.

• Primjena vertikalnog screen-a od vinove loze, zasađene u linearnu žardinjeru, kao zaštita od izuzetno nepovoljnog zapadnog sunca. Nosedi ram je postavljen na 1.5m od fasade. Lišde loze blokira oko 60% solarnog toplotnog opteredenja zida. Značajna je okolnost da vinova loza proizvodi gustu strukturu od lišda mnogo brže nego drvede.

12/6/2009

40

Integrisani koncept sa atrijumom

Lillis Business Complex, University of Oregon, USA, 2003.

Primijenjeni sistemi i komponente u domenu energetske efikasnosti:

− sistem prirodne ventilacije,

− sistem optimizovane kombinacije prirodnog i električnog osvjetljenja,

− standardni i integrisani sistem fotonaponskih delija preko kojeg se obezbjeđuje najvedi dio potreba za električnom energijom.

‘’Centralni uređaj’’ i pasivnih i aktivnih sistema predstavlja glavni hol - atrijum.

12/6/2009

Integrisani koncept sa atrijumom

Lillis Business Complex, University of Oregon, USA, 2003.

Koncept prirodne ventilacije: uloga atrijuma u poprečnoj i uzgonskoj ventilaciji

4112/6/2009

42

Integrisani koncept sa atrijumom

Fasada atrijuma: prirodno osvjetljavanje i integrisane fotonaponske delije

Brisoleji čiji se položaj automatski prilagođava intenzitetu sunčeve svjetlosti tokom dana - spriječavaju pregrijavanje unutrašnjeg prostora i eliminišu pojavu blještanja na radnim površinama i monitorima.

Lillis Business Complex, University of Oregon, USA, 2003.

12/6/2009

Arhitektonski elementi energetske efikasnosti

• Zaštita od sunca:

- Pergole sa puzavicama – kao reinterpretacija tradicionalnog elementa "odrine" sa lozom;

- roloi tipa “sunscreen” na terasama;

- senzorski kontrolisani brisoleji za vede staklene površine(faktori: intenzitet zračenja i vjetar)

• Krovne bašte: funkciju žardinjera na krovovima iterasama obezbjeđuje recirkulacioni sistem zanavodnjavanje.

Hotel "Maestral“ u Pržnu (1970.-1971., E. Ravnikar, rekonstrukcija: 2002.-2004., M. Kerin, M. Kregar)

Energetska efikasnost u domaćoj praksi: Rekonstrukcija hotela Maestral

4312/6/2009

Edukacija stručnjaka u oblasti EE zgrada

• Program edukacije stručnjaka u oblasti energetske efikasnosti zgrada, čiji je nosilac

norveška konsultantska kompanija ENSI (Energy Saving International), kao

partner Ministarsta ekonomije, realizovan je u saradnji između Arhitektonskog i

Mašinskog fakulteta, u okviru aktivnosti vezanih za implementaciju nacionalne

strategije energetske efikasnosti.

• Obuka je osmišljena kroz trening sesije – radionice (workshop) koje su organizovane

na AF i MF, vođene od strane eksperata kompanije ENSI. Okosnicu programa

predstavljala je izrada elaborata EE jednog broja školskih objekata sa klimatski

različitih lokaliteta u CG, uz korišćenje specijalizovanog softwear-a koji je ENSI

stavio na raspolaganje učesnicima u programu.

• Realizacija (I faza) ovog programa zaključena je provjerom znanja – polaganjem

testa i dodjelom sertifikata kojim su učesnici promovisani u specijaliste energetske

efikasnosti (jun, 2009.).

4412/6/2009

Uloga i misija Arhitektonskog fakulteta u Podgorici - edukacija

studenata (i profesionalaca iz prakse)

• Izbor tema za diplomski rad na Arhitektonskom fakultetu u Podgorici nedavno je

proširen temom bioklimatske i energetski efikasne arhitekture.

• Zadatak za diplomski rad koncipiran je na dva načina i to: kao izrada idejnog projekta

novog objekta manje složenosti u funkcionalnom smislu, ili kao izrada idejnog

projekta ‟‟rekonstrukcije‟‟ objekta koji je student prethodno izradio tokom studija.

• Prethodna znanja koja, pored oblasti projektovanja i arhitektonskih konstrukcija,

posebno podržavaju uspješno bavljenje studenata ovom temom vezana su za

predmete arhitektonska/građevinska fizika i bioklimatska arhitektura.

• Konačno, u kontekstu nastavnog procesa koji će se proširiti postdiplomskim

magistarskim studijama tokom tekuće studijske godine, ova tema je našla svoje

mjesto kao jedno od usmjerenja u okviru programa master studija: bioklimatska i

energetski efikasna arhitektura.

4512/6/2009

Perspektive implementacije EE zgrada u Crnoj Gori

• Realizacija projekta Energetske Efikasnosti Zgrada u Crnoj Gori nesumnjivo je

zahtjevan poduhvat koji traži određeno vrijeme namijenjeno nizu aktivnosti, od

formulisanja propisa i sagledavanja njihovih ekonomskih posljedica do izgradnje i

uspostavljanja cjelokupnog ambijenta koji uključuje i određene korekcije lokalnih

shvatanja i stilova života...

• Jedan od ključnih uslova za ostvarivanje ciljeva EE leži upravo u formiranju

ljudskih resursa – inžinjera – profesionalnih profila koji učestvuju u vođenju, izradi i

reviziji projekata, zajedno sa izvođenjem i nadzorom nad izvođenjem objekata. Oni će

pored znanja iz svojih tehničkih disciplina, vladati i znanjima vezanim za ideje,

principe i tehnička rješenja koja se primjenjuju u procesu kreiranja i materijalizacije

energetski efikasnih zgrada.

4612/6/2009