Enerji yönetimi

MODL -7: MEKANK YALITIM

T.C. ANKARA VALL Milli Eitim Mdrl 2009

ISBN: 978-605-378-130-1 Proje Koordinatr: Yldrm ZKAYA Proje Trkiye Koordinatr: Bar ZELK Modl Hazrlama Ekip Lideri: smet KEBAPI Dzelti: smet KEBAPI, Kazm ELK, Taner YILDIZ Kapak ve Sayfa Dzeni: Mnevver Ayla TOP

Bask ve Cilt: Pozitif Matbaa ve Ambalaj Ltd. ti. Tel: 0 312 397 00 31

Bu yayna www.enerteach.com adresinden cretsiz olarak ulalabilmektedir.

'Bu proje, AB Eitim ve Kltr Hayat Boyu renme Program kapsamndaki, Leonardo da Vinci Mesleki Eitim Program, Yenilik Transferi Projeleri erevesinde Avrupa Topluluu'ndan alnan destek ile yrtlmtr. Bu projenin ierii ve sonular hibir ekilde Avrupa Komisyonu ve Avrupa Birlii Eitim ve Genlik Programlar Merkezi Bakanl'nn grlerini yanstmad gibi proje ve sonular ile ilgili tm sorumluluk proje sahiplerine aittir.'


NSZDnyada fosil kaynaklarnn hzla tkendii ve yeni enerji kaynaklar iin araylarn devam ettii bir dneme tanklk ediyoruz. Bu dnemde, Enerji Verimlilii ve Yenilenebilir Enerji kavramlar tm dnya ile birlikte lkemizin gndemindeki yerini almtr. phesiz enerji verimliliinin ve yenilenebilir enerjinin kullanmnn yaygnlamas, bu alanda donanml teknik elemanlarn yetimesi ve istihdam edilmesi ile salanacaktr. Pek de uzak olamayan bir gelecekte sz edilen alanlarda nitelikli ara eleman ihtiyacnn artacan, bu talebi karlamak iinse ncelikle eiticilerin eitiminin gerektiini ngren kurumumuz, 2007 ylnda bu alanda lkemizde bir ilk olan Enerteach Projesini hazrlamtr. Binalarda Enerji Verimlilii ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn kullanm alannda zelde teknik retmenlerin eitimine, genelde ise bu alanda alan tm teknik elemanlarn bilgi birikimine katk salamay ama edinen proje iin, lkemizden ve Avrupadan saygn eitim ve sektr kurulularndan oluan bir ortaklk yaps oluturulmutur. Projemiz, ayn yl Leonardo da Vinci Yenilik Transferi program kapsamnda kabul grerek balamtr. Projenin balangcndan bu yana geen iki yllk srede hazrlanan ve kendi alannda lkemizde ilk olma zeliini tayan eitim modlleri, katldmz pek ok ulusal altayda da lkemizin saygn niversite ve kurumlarnn takdirini toplamtr. Burada, lkemizden Elektrik leri Etd daresi, zocam, Vaillant, Almanyadan Mnih Eitim Mdrl, Zukunftsbau, Romanyadan Timiora Romen Alman Mesleki Eitim Vakf, spanyadan Navarra Eitim Mdrl ve talyadan Zeropetrolio kurulularna ortak olarak stlendikleri etkin rol iin teekkrlerimi sunmak istiyorum. lkemizde enerji verimlilii ve yenilenebilir enerji kaynaklarnn kullanmnn yaygnlatrlmas ve bu alanda nitelikli ara eleman yetitirilmesi iin nemli bir mihenk ta olacan dndmz bu projenin gerekletirilmesinde emei olan herkesi kutlarm.

Kmil AYDOAN Ankara Milli Eitim Mdr


ETM MODLLERN HAZIRLAYANLARGRUP 1 ULUSAL VE ULUSLARARASI ENERJ POLTKA VE KANUNLARI HAKKINDA TEMEL BLGLENDRME Modl 1: smet Kebap, evre, Binalar ve Enerji Tketimi Arasndaki Etkileim Modl 2: smet Kebap, Yeni ve Mevcut Binalar in Yasalar ve Dzenlemeler GRUP 2 ENERJ PERFORMANSI YKSEK BNA TASARIMI Modl 3: Kazm elik, Binalarn D artlar Modl 4: Ekrem Dirier, Kemal Gani Bayraktar, Tahsin Karasu, Is Yaltm Teknolojisi Modl 5: Taner Yldz, Binalarda Is Yaltm ve TS-825 Uygulamalar Modl 6: Ekrem Dirier, Kemal Gani Bayraktar, Tahsin Karasu, Burhan Kmrc, Kenan zdemirci, Binalarda Is Yaltm Uygulamalar Modl 7: mer Erdem, Kemal Gani Bayraktar, Tahsin Karasu, Mekanik Yaltm GRUP 3 - SRDRLEBLR VE DK SALIMLI BNA TASARIM YAKLAIMI Modl 8: Kazm elik, Srdrlebilir Binalar GRUP 4 - BNA ISITMA-SOUTMA SSTEMLER OPTMZASYONU LE ELEKTRK TASARRUFU Modl 9: Erdal nal, Binalarda Elektrik Enerjisinin Verimli Kullanm Modl 10: brahim zkan, Sencer Erten, Turgut Sar, Enerji Verimli Istma, Havalandrma ve klimlendirme Sistemleri GRUP 5 YENLENEBLR ENERJ SSTEMLERNN TASARIMI Modl 11: Miguel ngel Hernndez Cruz, Gne Is Sistemleri Modl 12: Erdal nal, Gne Pilleri Modl 13: mer Erdem, Sencer Erten, Turgut Sar, Yenilenebilir Enerji Teknolojileri GRUP 6 EP ENDEKSYLE TANIMLANAN BNA ENERJ PEFORMANS SEVYES Modl 14: Taner Yldz, Binalarn Enerji Sertifikalandrlmas


ENERTEACH ETM MODLLERGREnerteach modlleri genel olarak binalarda enerji verimlilii ve buna ilikin olarak nihai enerji tketimi konusu zerine younlamaktadr. Bu blmde, uygulanan eitim modllerinin ierdii temel konularn yaps hakknda bir genel bak sunulacaktr. Bylece, eitim modllerinin temel konularnn zetlenmesi, bu sayede modllerin okunmas ve kullanmnn kolaylatrlmas hedeflenmektedir.

AMAEitim modllerinin ana amac binalarn enerji performanslarnn (EP) nasl hesaplanp, nasl artrlabilecei ve binalarda enerjinin en iyi ekilde nasl ynetileceine dair btnsel bilgi sunmaktr. En nemli amalardan biri de, her bir vatandan bir evin performans seviyesini kontrol edebilecei bir ortak EP endeksi tanmlayabilme imkandr. EPnin tanmlanmas binalarn srdrlebilir enerji politikasnn temelinde yatar ve basite evin toplam yllk birincil enerji tketiminin bina kullanm alanna blmnden ibarettir. Deeri kWh/m2 ile ifade edilir. te yandan, yakn gelecekte her ev enerji performans seviyesi ve sera gaz salmlar temelinde bir Eneji Kimlik Belgesi ile tanmlanacaktr. Belgenin sunduu ana bilgilerden biri de binann EP endeksi olacaktr. Trkiye ve Avrupann Enerji Kimlik Belgesi hesaplamalar iin daha imdiden EN 15217ye denk gelen ayn standard benimsemi olmas dikkat ekici bir husustur. Bundan dolay EP endeksinin gerek manasn kavramak olduka mhimdir; zira bu kavram varolan eski binann eneri performans seviyesinin kontrol ve devamnda iyiletirilmesi, yahut yeni yaplan bir binann tasarm srecinde enerji performans seviyesinin kontrol hususunda atlacak ilk admdr. Enerteach eitim modlleri aadaki hususlar hakknda bilgi iermektedir: Bina enerji performanslar hakknda karlan ulusal mevzuat; Yksek enerji performansl binalar iin srdrlebilir tasarm kriterleri; Binalara uygulanan enerji tasarruf yaklam; Istma ve soutma sistem optimizasyonu ile enerji tasarrufu; Binalarda kullanlan elektrik enerjisinden tasarruf; Binalara uygulanan yenilenebilir enerji retimi; Enerji Kimlik Sertifikalandrmas.


ETM MODLLERNN YAPISIOn drt eitim modl mantksal bir yapyla sralanmtr ve aadaki alt grup altnda toplanabilir: GRUP 1 Ulusal ve Uluslararas Enerji Politika ve Kanunlar Hakknda Temel Bilgilendirme lk grup, binalarla ilintili uluslararas ve ulusal enerji politikalarn ve enerji performansnn artrlmasna ve petrol rnleri ile doal gazdan kaynaklanan enerji tketiminin azaltlmasna nemli katk salayabilecek olan yenilenebilir enerjiyi tantmaktadr. nemli bir balk binalarn enerji performans ve enerji kimlik belgesi ile ilintilidir. Modller enerji tketiminde israfn azaltlmasnn ve eitli lkelerin binalarn enerji performansn ve yenilenebilir sistemlerle yaplan enerji retimini artrmak zere ne gibi nlemleri uygulamaya koyulduunun altn izmektedir. Konu, yenilenemeyen enerjinin yaygn kullanm sera gazlar salnm sebebiyle iklim zerinde olumsuz sonular dourduundan tr, evre ile de bantldr. Modl 1 Modl 2 evre, Binalar ve Enerji Tketimi Arasndaki Etkileim Yeni ve Mevcut Binalar in Yasalar ve Dzenlemeler

GRUP 2 Enerji Performans Yksek Bina Tasarm Bu grup modller yeni ve mevcut binalar iin iyi enerji performans elde etmek zere gerekli teknik tasarm kriterleri ile ilintilidir. Ana konu, sl enerji tketimi ve binalarn yaltmyla alakaldr. Zira bu hususlar genellikle bina enerji tketiminin byk ksmndan sorumludur Modl Modl Modl Modl Modl 3 4 5 6 7 Binalarn D artlar Is Yaltm Teknolojisi Binalarda Is Yaltm ve TS-825 Uygulamalar Binalarda Is Yaltm Uygulamalar Mekanik Yaltm


GRUP 3 - Srdrlebilir ve Dk Salml Bina Tasarm Yaklam Tek modlden oluan, insan konforu hakknda temel bilgilerle ve tasarm kriterleri ile ilintili olan bu grup iki ana amaca younlamaktadr: srdrlebilir ve dk karbon salml bina tasarm. Modl 8 Srdrlebilir Binalar Sistemleri Optimizasyonu le

GRUP 4 - Bina Istma-Soutma Elektrik Tasarrufu

Bu grup, eneri israfnn azaltlaca, elektriin daha etkin kullanmnn salanaca eitli sistemler nerme ve stma-soutma sistemleri vastasyla verimliliin nasl artrlacan tartma konularna younlamaktadr. Modl 9 Modl 10 Binalarda Elektrik Enerjisinin Verimli Kullanm Enerji Verimli Istma, Havalandrma ve klimlendirme Sistemleri

GRUP 5 Yenilenebilir Enerji Sistemlerinin Tasarm Bu grup, binalarda dorudan tketilmesi zerine yenilenebilir enerji retimi iin iki nemli teknoloji ortaya koymaktadr: Bunlar, gne s kollektrleri ve fotovoltaik sistemlerdir. Ayrca, kimi dier alternatif ve verimli sistemlere dair temel bilgiler de sunulmaktadr. Modl 11 Modl 12 Modl 13 Gne Is Sistemleri Gne Pilleri Yenilenebilir Enerji Teknolojileri

GRUP 6 EP Endeksiyle Tanmlanan Bina Enerji Performans Seviyesi Bu tek modllk grup binalarn enerji sertifikalandrlmas hususu ile alakaldr. Mevcut dzenlemenin ana hedefi resmi bir sertifika olan enerji kimlik belgesi vastasyla belgelenecek tahmini yllk enerji tketimi miktar sayesinde binalarn snflandrlmasnn salanmasdr. Enerji performans EP endeksi binann birincil yllk enerji tketiminin bina kullanm alanna blnmesiyle elde edilen deeri belirtmektedir. Bu deer kWh/m2 birimi ile tanmlanr. Bu modln anlalmas ok mhimdir ve tm Enerteach eitim modllerinin temel tan oluturmaktadr. Modl 14 Binalarn Enerji Sertifikalandrlmas


AAIDAK EMA ETM MODLLERNN ZLED YOLU ORTAYA KOYMAKTADIR


NDEKLERKONULAR zet Aklamalar 1. RENME FAALYET-1: MEKANK YALITIM 1.1. Yaltmn Tanm 1.2. Mekanik Yaltmn nemi Ve Faydalar 1.3. Mekanik Yaltm Malzemelerinin zellikleri ve Seimi 1.4. Yaltm Malzemelerinin Seiminde Gz nne Alnmas Gereken Balca zellikler 1.4.1. Is letkenlik Katsays 1.4.2. En Yksek ve En Dk Kullanm Scaklklar 1.4.3. Yanclk Snf Ve Yangn Karsnda Davran 1.4.4. Korozif Madde erii 1.5. Mekanik Yaltmda Kullanlan Malzemeler 1.5.1. Camyn 1.5.2. Tayn 1.5.3. Elastomerik Kauuk 1.5.4. Polietilen 1.6. Mekanik Yaltm Hesaplar 1.6.1. Ortalama Scaklk , tor 0C 1.6.2. zgl Is , c kJ/kgK -kcal/kg0C 1.6.3. Isl Deer , H kJ/kg kcal/kg 1.6.4. Mekanik Yaltmda Is Kayb Hesaplar 1.6.4.1 Yaltmsz Borularda Is Kayb 1.6.4.2.Yaltml Borularda Is Tasarrufu 1.6.4.3. Yaltm Yzeyindeki Scaklk 1.6.4.4. Borularda Scaklk Ds 1.6.4.5. Doymu Buhar Hatlarnda Youan Su Buhar Miktar 1.6.4.6. Scak Hacimlerden Geen Souk Borularda Terlemenin nlenmesi in Gerekli Yaltm Kalnl 1.6.4.7. Toprak inde Bulunan Borular 1.6.4.8. Flan ve Vanalarn Yaltm 1.7. Scak Ortamdan Geen Souk Hatlarn Yaltmnda Dikkat Edilecek Hususlar 1.7.1. Buhar Difzyon Diren Katays ( ) 1.7.2.Youma Olmamas in Temel art Ty > T 1.7.3. Buhar Geii (Difzyon) 1.7.4. Buhar Geii ile lgili Kavramlar 1.7.4.1. Havadaki Su Buhar 1.7.4.2. Bal Nem 1.7.4.3. i Noktas Scakl 1.7.4.4. Su Buhar Difzyon Diren Katsays 1.7.4.5. Terleme (Youma) 1.7.4.5.1.Youma Hangi Koullarda Gerekleir 1.7.4.5.2. Youmay nlemek in Yaplacaklar 1.7.4.6. Uygulamada Dikkate Edilmesi Gerekli Noktalar 1.8. Klima Kanallarnda Scaklk Dmesi Sayfa 1 2 3 3 3 4 5 5 5 5 8 8 8 8 9 9 9 9 10 11 11 11 12 14 16 19 19 20 21 22 22 23 23 24 24 24 24 24 25 25 26 26 26


2. RENME FAALYET-2: MEKANK YALITIM UYGULAMALARI 2.1 Borularn Yaltm 2.1.1.Prefabrik Borular ile Yaplan Uygulamalar 2.1.1.1.Alminyum Folyo Kapl Mineral Yn Prefabrik Boru Uygulamalar 2.1.1.2. Kaplamasz Mineral Yn Prefabrik Boru ile yaplan yaltm 2.1.1.3. Elastomerik Kauuk ve Polietilen Prefabrik Boru ile Yaltm 2.1.1.4. Polietilen veya Elastomerik Kauuk Prefabrik Borularla Tesisat Yaltm 2.1.2. Levha eklindeki Malzemeler ile Yaplan Uygulamalar 2.1.2.1. Elastomerik Kauuk ve Polietilen Levha le Boru Yaltm 2.1.3. ilte eklindeki Malzemeler ile Yaplan Uygulamalar 2.2. Boru Geilerinde Yaltm 2.3. Boru Yaltmlar in Genel Esaslar 2.4. Vanalarn Yaltm 2.4.1. Vana Ceketi ile Yaltm 2.4.1.1.Vana Ceketlerinin Avantajlar 2.4.1.2. Vana Ceketi Kullanmnda Dikkat Edilecek Hususlar 2.4.2. Vana Kutular 2.4.3. Levha Biimindeki Elastomerik Kauuk veya Polietilen ile Vanalarda Yaplan Uygulamalar 2.5. Ask ve Kelepelerde Yaplan Yaltm Uygulamalar 2.6. Havalandrma Kanallar Yaltm 2.6.1. Klima iltesi 2.6.2. Klima Levhas 2.6.3. Camyn ilte ve Levha ile Yaplan Kanal Yaltm Uygulamalar 2.6.3.1. Alminyum Folyo Kapl Camyn ilte le Kanal Yaltm 2.6.3.2. Alminyum Folyo Kapl Camyn Levha ile Kanal Yaltm 2.6.3.3. Dikdrtgen Kesitli Hava Kanalnn Elastomerik Kauuk Levha le Yaltlmas MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI KAYNAKA

29 30 30 30 31 33 34 36 36 37 37 38 38 39 40 41 41 41 43 43 43 45 46 46 46 47 48 53 54


ZETYaltmn tesisattan ayr dnlmesi olanakszdr. Istma ve, soutmada hemen hemen hi bir sistem, tesisatnn yaltm tamamlanmadan devreye alnamaz, alnsa da verimli ve gvenli alamaz. Akkan scaklna bal olarak malzeme ve kalnlk seimindeki hatalar, bata youma olmak zere bir ok problemi ortaya karmaktadr. Tesisatta s yaltm yaplmamas nerede uygulanrsa uygulansn byk parasal kayplara yol amaktadr. Yalnzca borularda deil, vana ve eitli cihazlarda yaplacak olan iyi bir yaltm; eitli iletme problemlerini ortadan kaldrmann yan sra ekonomik kazanta salayacaktr. Yksek scaklklarn sz konusu olduu tesisatta yaltm daha byk s kazanc ve ekonomik kazan salamaktadr. Yaltm kalnl arttka tasarruf artmakta, ancak yatrm maliyeti de ykselmektedir. Is yaltm malzemesinin cins ve kalnl belirlenirken, optimum yaltm kalnl hesab yaplmaldr. Tesisat yaltmnn bina yaltmlarndan en nemli fark, tesisatta karlalan scaklk seviyelerinin, binalardaki scaklk seviyesinden ok daha yksek olmasdr. Binalarda i ortam scakl ile d ortam scakl arasndaki fark 1-400 C olabilir. Ancak tesisatta karlalan scaklklar bunun ok zerindedir. Dolaysyla tesisatta yaplacak iyi bir yaltmla binalardakinden ok daha fazla enerji tasarrufu salanmas sz konusudur. Bina stma tesisatndaki yaltmn, dier bir avantaj ise ilk yatrm maliyetlerinin dmesi olarak ortaya kar. Dk scaklklarn sz konusu olduu borularda, genellikle d ortam scakl, borunun d yzey scaklndan yksek olmaktadr. Ortamn scaklk ve nemine bal olarak, boru d yzey scakl yle bir kritik deere gelir ki, bu deerin altnda olunmas durumunda yzeyde terleme balar. Bu durumda yaltm yaplmazsa, boru yzeyinde youma ortaya kar. Eer kullanlan yaltm malzemesi yada kalnl uygun deilse, yaltm malzemesinin d yzeyinde veya bnyesinde de youma oluur. Tesisatta kullanlan yaltm malzemesinin difzyon diren faktr deeri de nem tamaktadr. Dk difzyon diren faktrl malzeme kullanlmas durumunda malzeme iinde youma problemi ortaya kar. Benzer problem yetersiz dk kalnlkta yaltm malzemesi kullanm ile yaanabilir. Dk scaklklarn sz konusu olduu borularda yaltm yaplmamas durumunda ortaya kabilecek dier bir problem de "donma" dr. Su sayalarnn yaltlmamas da kn bunlarn patlamasyla sonulanr. Donmaya kar, tm tesisat ve armatrlerin yaltlmas ok nemlidir. Sistem devreye alndktan sonra, yanl uygulamalardan ve ses kprlerinden dolay grlt problemleri ortaya kmaktadr. Bu modlde bahsedilen bu problemlerin giderilmesi iin mekanik yaltmn nemi vurgulanm ve eitli mekanik yaltm uygulamalarna yer verilmitir.

1


AIKLAMALAR

KOD 007 ALAN Binalarda Enerji Verimlilii ve Yenilenebilir Enerji Uygulamalar DAL/MESLEK Tesisat Teknolojisi ve klimlendirme MODLN ADI Mekanik Yaltm MODLN Mekanik yaltm yapma ve uygulama becerisinin kazandrld TANIMI renme materyalidir. SRE 7 saat teorik alma, 16 saat uygulama N KOUL Modl 1,2,3. YETERLK Mekanik yaltm yapmak.Genel Ama: Gerekli ortam salandnda standartlara ve tekniine uygun olarak mekanik yaltm yapabileceksiniz. Amalar:

MODLN AMACI

Yaltm malzemelerini standartlara uygun ekilde tanyacak ve yaltm kalnln hesaplayabileceksiniz. Gerekli yaltm malzemelerini kullanarak standartlara uygun tesisat ve ekipmanlarnda yaltm yapabileceksiniz. Ortam: Atlye, snf, laboratuar, ktphane, Internet ortam (Bilgi teknolojileri ortam), iletme, ev, vb. kendi kendinize veya grupla alabileceiniz tm ortamlar.

ETM RETM Donanm ORTAMLARI VE Snfta; byk ekran televizyon, snf, blm kitapl, vcd veya dvd DONANIMLARI alar, tepegz, projeksiyon, bilgisayar ve donanmlar, Internet

balants, retim materyalleri Atlyede; Tesisat teknolojisi atlyesi takm ve avadanlklar, yaltm malzemeleri

LME VE kazandnz bilgi ve becerileri lerek, kendi kendinizi DEERLENDRME deerlendirebileceksiniz. Ayrca; modl sonunda retici tarafndansize eitli lme aralar uygulanacak, modl faaliyetlerinde kazandnz bilgiler ve beceriler llerek deerlendirilecektir.

renme

faaliyetleri

sonunda,

verilen

lme

aralar

ile

2


RENME FAALYET 1AMABu faaliyeti baar ile tamamladnzda ve uygun ortam salandnda, gerekli donanm kullanarak, standartlara ve tekniine uygun olarak mekanik yaltm malzemelerini tanyabilecek ve yaltm kalnlklarn hesaplayacaksnz.

ARATIRMAIstma, havalandrma ve soutma sistemlerinde kullanlan yaltm malzemelerini internet ortamnda aratrnz. Aratrma ve gzlemlerinizi rapor haline getirerek, arkadalarnzla paylanz.

1. MEKANK YALITIM 1.1.Yaltmn TanmYaltm, herhangi bir yaltm malzemesi kullanlarak, hacimden dar olan enerji aknn indirgenmesidir. Is yaltm, genel olarak enerji kazanm amacyla, scaklk farkndan dolay oluabilecek s kayp ve kazanlarn nlemek iin alnmas gereken bir nlemdir. Is yaltm; yaplarda, tesisatta ve endstriyel uygulamalarda yaplmaktadr Farkl scaklktaki iki ortam arasndaki s transferini azaltmak iin yaplan ileme s yaltm denir. Bunu salayan malzemelere s yaltm malzemesi ad verilir. Is yaltm malzemelerinin en temel zellii s iletim katsaysdr ve ( ) ile gsterilir. IS0 ve EN Standartlarna gre s iletim katsays 0,065 W/mK deerinden kk olan malzemeler s yaltm malzemesi olarak tanmlanr. Dier malzemeler yap malzemesi olarak kabul edilir. Is, doal olarak yksek scaklktan, dk scakla doru akar ve direncin en az olduu yol boyunca en fazla s ak oluur. Yksek scaklk blgesinin yanndan, dk scaklk blgesine bir scaklk transferi oluur. Is yaltm, bu transferi en aza indirmek iin yaplmaldr. Yaltm tasarmdan, uygulamaya kadar tm ynleri ile bir uzmanlk daldr. Yaltmn ana unsurlar doru detay, nitelikli malzeme ve salkl uygulama olmaldr.

1.2. Mekanik Yaltmn nemi ve FaydalarEnerji verimlilii iin binalardaki stma, soutma veya scak su tesisatlarna mutlaka s yaltm yaplmas gerekir. Tesisat yaltmnda kullanlabilecek eitli yaltm malzemeleri bulunmaktadr. Ayrca verimli stma, soutma sistemleri tercih edilmeli ve otomatik kontrol teknolojilerinden faydalanlmaldr. Tesisatta Is Yaltm; en genel olarak scak hatlarda s kaybn souk hatlarda s kazancn nlemek iin alnmas gereken tedbirler olarak tanmlanr. Tesisat yaltm ile enerji kayp veya kazanlar dnda, hatt oluturan borularn youma sebebiyle korozyona uramas nlenir. Tesisat yaltmnn bina yaltmlarndan en nemli fark, tesisatta karlalan scaklk seviyelerinin, binalardaki scaklk seviyesinden ok daha yksek olmasdr. Binalarda i ortam scakl ile d ortam scakl arasndaki fark 30-40 derece olmasna karlk, tesisatta karlalan scaklklar bunun ok zerindedir. Dolaysyla tesisatta yaplacak iyi bir yaltmla binalardakinden ok daha fazla enerji tasarrufu salanmas sz konusudur. Bina stma tesisatndaki yaltmn, tesisata ynelik dier bir sonucu, ilk yatrm maliyetlerinin dmesi olarak ortaya kar. Yeniletirilen TS 825'in lkemiz ekonomisine byk yararlar salayaca phesizdir. Her yl artan stma masraflarnn byklnden herkes rahatszdr. Is yaltm yapmakla Yakt tasarrufu yaplmas dolaysyla ucuza snma3


Kalorifer tesisatnn maliyetinin azaltlmas, soutma yaplan binalarda da soutma tesisat maliyetinin azaltlmas sz konusudur. Is yaltm yaplan bir binada kalorifer tesisatnda salanacak yararlar unlardr. 1-Daha kk kazan 2-Daha kk brlr 3-Daha kk dolam pompas 4-Daha kk apl baca 5-Daha kk genleme kab 6-Daha kk boru aplar ve daha az kolon 7-Daha kk apl vanalar ve daha az sayda 8-Daha az sayda radyatr ve gruplar 9-Daha az sayda konsol ve kelepe 10-Daha kk radyatr musluklar ve daha az sayda 11-Daha kk yakt deposu 12-Daha az yaltm malzemesi 13-Daha az boya sarf 14-Daha az iilik 15-Daha az tama masraflar 16-Daha ksa srede i bitirme letme srecinde de Daha az yakt sarf Daha az elektrik sarf salanacaktr. En nemli husus hava kirliliinde de azalma olacadr.

1.3. Mekanik Yaltm Malzemelerinin zellikleri ve SeimiMekanik tesisatlar ilerinde scak veya souk akkan bulunduran ve tayan tesisatlardr. Bu tesisatlar; kendilerinden daha scak veya daha souk ortamlardan getiklerinde ortam havas ile s alveriinde bulunurlar. Bu durum akkann hazrlanmas iin harcanan enerjinin gereksiz yere israfn dourur. Bir binann stlmas veya soutulmas iin harcanan enerjinin azaltlmasnda, mekanik tesisat yaltmnn nemi, gz ard edilemeyecek kadar byktr. zellikle binalarn stma ve soutma tesisatlarnn, stlmasna ve soutulmasna gerek olmayan mahallerinden geen mekanik tesisat blmlerinin uygun kalnlkta ve zellikteki yaltm malzemeleri ile yaltlmalar gerekmektedir. Enerji kazanm, scak veya souk olan yzeyin byklne, yaltlacak olan yzey ile ortam scaklklar arasndaki farka ve yaltm malzemesinin zelliklerine baldr. Bu yzden kullanlacak olan yaltm malzemesinin zelliklerini ve nerelerde kullanlabileceini ok iyi bilmek gerekmektedir. Ilk hatlarda akkan scaklnn ortam scaklndan daha dk olduu durumlarda souk blgeye nem tanmn, dolaysyla yaltm malzemesinin slanmasn nlemek iin camyn yaltm malzemesi alminyum folyo veya buhar kesici bir madde ile kaplanmaldr. Yap ve yaltm malzemeleri arasnda, lkemizde retilen veya lkemize ithal edilen malzemelerin alt grubuna baktmzda, bunlarn da temelde iki tip olduunu gryoruz: norganik Meneli: Camyn, Tayn, Organik Meneli: Elastomerik Kauuk, Polietilen

4


1.4. Yaltm Malzemelerinin Seiminde Gz nne Alnmas Gereken Balca zelliklerIs iletkenlik katsays (W/mK) En yksek ve en dk kullanm scaklklar Yanclk snf ve yangn karsnda davran Korozif madde ierii

1.4.1. Is letkenlik Katsays1Clik scaklk farknda, birim zamanda, birim yzeyden geen sl enerji miktardr. Is yaltm malzemelerini, dier malzemelerden ayran en nemli zellik, dk s iletkenlik katsaylarna sahip olmalardr.

ekil 1.1: Is iletkenlik emas

1.4.2. En Yksek ve En Dk Kullanm ScaklklarTesisat yaltm malzemelerinin boyutsal kararllklarnn, standartlarda tanmlanan snr deerlerde deiime urad scaklklarn st snr; maksimum kullanm, alt snr ise minimum kullanm scakl olarak tanmlanr. Kullanm scakl aralnn dnda kullanlan yaltm malzemelerinde; kalnlk azalmas, ekil bozukluklar ve elyaf yaplarnda bozulma veya sinterlenme gibi sl direnci azaltc deiimler meydana gelebilir.

1.4.3. Yanclk Snf ve Yangn Karsnda DavranYap ve yaltm malzemelerinin yangn srasndaki davranlarn lmek iin eitli deney metotlar gelitirilmitir. Bu deneylere tabi tutulan malzemenin davran llr ve snflandrlr. Bu deneylerin ve snflandrmalarn tarif edildii Almanya 'da DIN 4102, ngiltere'de BS 476, Amerikada ASTM E-84 ve hepsini kapsayan ABde EN 13501-1 standartlar bulunmaktadr. Aadaki tablolarda yaltm malzemelerinin standartlara gre deiik zellikleri verilmitir.Resim 1.1: Yangn yaltm testi

5

MODL -7: MEKANK YALITIM Tablo 1.1: ASTM E-84de Verilen Yap Malzemelerinin Yangn Snflar ve Malzeme Yzeylerinin Yanma Karakteristikleri

Yangn Snf Class A Class B Class C Class D Class E

Alev Yaylmas/Duman Oluumu 0-25 / 0-450 26-75 / 0-450 76-201 / 0-450 202-500 / 0-450 >500 / 0-450

Aklama Alev yaylmas 25mmye kadar olan malzemeler. Alev yaylmas 75mmye kadar olan malzemeler. Alev yaylmas 201mmye kadar olan malzemeler. Alev yaylmas 500mmye kadar olan malzemeler. Alev yaylmas 500mmden fazla olan malzemeler.

Tablo 1.2: BS 476-Part 7 yap malzemeleri ve binalarn yangn testleri standard - malzemelerin yzeylerinde meydana gelen alev dalmlarna gre snflandrlmas Yangn Snf Class 0 Alev Yaylmas (mm) (1,5 dk ve 10 dk sonra) Alev yaylma indeksi

Documents

Enerji yönetimi