Enervision 08

Devisievan:

Mevrouw Marjan Minnesma van stichting Urgenda

NathanPartner

Het einde van de leegstand met het Slimline vloerconcept

Mooiwerk

Verslag van de 24 uur van Le Mans

De visie Nathan PartnerMooi werk

Herfst 2011

Nummer 8

Premium appendages en systemen

Systeemdeskundigheid in verwarming, klimaat, sanitair

Voor nadere informatie kunt u zich wenden tot:OVENTROP GmbH & Co. KGPaul-Oventrop-Straße 1D-59939 OlsbergTelefon +49 (0) 29 62 82-0Telefax +49 (0) 29 62 82-400E-Mail [email protected] www.oventrop.de

De Oventrop filosofie:appendages, regelaars en andere componenten inzijn totaliteit verbinden tot een rendabel,energiebesparend en ecologisch systeem voor allegebieden van de woningen gebouwtechniek.Door technische vooruitgang en wettelijkevoorschriften zijn de eisen hoger geworden.Oventrop biedt u hoogwaardige oplossingen, dieaan deze richtlijnen voldoen.

MADE IN GERMANY

voor meer

energiezuin

igheid ...

System_kompetenz:Aquastrom VT 09.06.11 10:28 Seite 1

Enervision 3

Voorwoord

Beste lezer,

Dat duurzaamheid de toekomst heeft, hoeven wij u als professional natuurlijk niet te vertellen. Daarvan zijn we als

branche al lang overtuigd, het standpunt wordt tenslotte overduidelijk onderstreept vanuit de markt. Ook wij

ervaren dat duurzaamheid het verschil maakt. De investeringen die we de afgelopen jaren hebben gedaan, zien we

momenteel volop terug. Vertrouwen is hierbij het credo. Vertrouwen in onze partners, maar ook in de huidige

markt. Tegen alle marktbewegingen in, groeit Lowergy Concepts, onze afdeling voor grootschalige, duurzame

woningbouwprojecten, gestaag verder. Hoezo stagnerende vraag?

Met de blijvende groei op het gebied van duurzaamheid, Lage Temperatuur Verwarming en Hoge Temperatuur

Koeling bij onze Zuiderburen in ons achterhoofd, hebben we ook volop geïnvesteerd in onze Nathan vestiging in

Zaventem! Met William Verbiest als nieuwe directeur en een stevige aanvulling van ons personeelsbestand, zijn wij

er ook in België helemaal klaar voor! We wensen het gehele Belgische team heel veel succes met de verdere

ontplooiing van onze activiteiten!

En de groei houdt niet op. Binnenkort bieden wij u wederom een interessante, nieuwe Alpha-InnoTec oplossing en

een compleet gerestylde Alpha-InnoTec documentatielijn. Ook op de digitale snelweg blijven we niet achter met de

lancering van onze frisse, nieuwe bedrijfswebsites.

Dat het scala van duurzame toepassingen zich niet beperkt tot één werkveld en groei op alle gebieden mogelijk is,

wordt ons nog eens extra duidelijk in ons gesprek met Marjan Minnesma, directeur van Stichting Urgenda, waarover

u leest op pagina 6. De andere artikelen in deze Enervision zijn het overtuigende bewijs van deze visie. U leest over

duurzame toepassingen voor studenten, senioren, zorgbehoevenden, huurders, woningeigenaren, hotelgasten en

ondernemers. Kortom: duurzaamheid is voor iedereen!

We wensen u veel leesplezier!

Wolf Nathan en Peter Centen

Groei door

vertrouwen

Nathan Import/Export B.V.Impact 73 · NL- 6921 RZ Duiven

Tel. +31 (0)26 - 445 98 45Fax +31 (0)26 - 445 93 [email protected] · www.nathan.nl

wz s-serie van alpha-innotec

Kosten en energie besparen met de WZ S Combiwarmtepomp!

Met de Alpha-InnoTec WZ S combiwarmtepomp bent u nu al klaar voor de aangescherpte EPC normen in de toekomst! !

EPC reductie tot wel 0,36mogelijk t.o.v. HR 107 CV – ketel

EPC reductie tot wel 0,20mogelijk t.o.v. warmtepompzonder kwaliteitsverklaring

Voor aanvullende

informatie en het

downloaden van de TNO

gelijkwaardigheids-

verklaringen

bezoekt u

www.nathan.nl.

TNO certifi caten voor de Alpha-InnoTec warmtepompen

210x297_Enervision_WZS.indd 1 26.07.10 08:53

Enervision 5

Inhoud

Devisievan: 6 Mevrouw Marjan Minnesma van stichting Urgenda

Inthespotlight 10 Nathan producten uitgelicht

Mooiwerk 12 De 24 uur van Le Mans door de ogen van een coureur

Werkinuitvoering 16 Studenten complex ‘De Vries van Heijstplantsoen’

Werkinuitvoering 20 Gezondheidspark Hengelo

LowergyProject 28 Project ‘Het nieuwe Hofzicht’ in Wateringen

Productonderdeaandacht 32 Project Hilton Den Haag

NathanPartner 36 Slimline Buildings

Opbezoekbij: 42 H&R Installatie B.V. in Koudekerke

Reizen 46 Reizen door de outback van Australië

Enervisionsteltuvoor: 50 Oventrop is thuis in alle markten

Uniekconcept 54 Diffusieproblemen oplossen met Novatube

Kruiswoordpuzzel 59 Win een unieke beleving van het historische Enkhuizen!

De visie van:De visie van:

Mevrouw Marjan Minnesma van stichting Urgenda

Nathan Partner Nathan Partner

Het einde van de leegstand Het einde van de leegstand Het einde van de leegstand Het einde van de leegstand met het Slimline vloerconcept met het Slimline vloerconcept met het Slimline vloerconcept met het Slimline vloerconcept met het Slimline vloerconcept

Mooi werk

Verslag van de 24 uur van Le Mans

Herfst 2011

Nummer 8

COLOfON

ENERVISION IS EEN UITGAVE VAN DE NATHAN GROUP EN VERSCHIjNT

VIER KEER PER jAAR. DEZE PUBLICATIE IS KOSTE LOOS VOOR RELATIES

VAN NATHAN IMPORT/ExPORT, THERMO ACTIEf BENELUx EN

THERMOPLUS. BELANGSTELLENDEN KUNNEN ZICH ABONNEREN OP

ENERVISION. EEN jAARABONNEMENT KOST E 18,75. ABONNEMENTEN

KUNT U AANVRAGEN BIj HET REDACTIE SECRETARIAAT VAN ENERVISION.

NathaNGROUP

POSTBUS 1008, 6920 BA DUIVEN

TEL: +31 (0)26 445 98 45

fAx: +31 (0)26 445 93 73

INTERNET: WWW.NATHAN.NL

E-MAIL: [email protected]

hOOfDREDaCtIE

WOLf NATHAN

PETER CENTEN

REDaCtIE

DANKA VAN KESTEREN

ELS LEGTERS

TANjA WESSELS

REDaCtIEsECREtaRIaat

ALIVRA, TEL: +31 (0)34 547 38 94; E-MAIL: [email protected]

UItGEVER

jOHAN DE VREUGD

ALIVRA B.V.

POSTBUS 160

4100 AD CULEMBORG

TEL: +31 (0)34 547 38 94


VORMGEVING

ROLf DE jONG

DRUKWERKbEGELEIDING&tRaffIC

HUIB VAN PELT

aDVERtENtIEs

VOOR TARIEVEN EN PLAATSINGEN KUNT U CONTACT OPNEMEN MET:

NATHAN GROUP, TEL: +31 (0)26 445 98 45;


aDREsWIjzIGINGEN

ADRESWIjZIGINGEN KUNT U PER MAIL DOORGEVEN AAN:


DEZE UITGAVE IS MET GROTE ZORG TOT STAND GEKOMEN. ONDANKS DEZE ZORG ZIjN fOUTEN

NOOIT HELEMAAL UIT TE SLUITEN. WIj KUNNEN DERHALVE GEEN ENKELE AANSPRAKELIjKHEID

AANVAARDEN VOOR EVENTUELE PRIjS, ZET- EN DRUKfOUTEN EN DE GEVOLGEN DAARVAN.

NIETS UIT DEZE UITGAVE MAG WORDEN VERVEEL VOUDIGD EN/Of OPENBAAR GEMAAKT

DOOR MIDDEL VAN fAx, DRUK, fOTOGRAfIE, MICROfILM Of OP WELKE WIjZE DAN

OOK ZONDER VOORAf GAANDE SCHRIfTELIjKE TOESTEMMING VAN DE UITGEVER

EN ANDERE AUTEURSRECHTHEBBENDEN.

Herfst 2011

Nummer 8

Nathan6

Deurgentievanduurzaamheid

IntervIew met mevrouw marjan mInnesma

GEDREVENHEID, DOORZETTINGSVERMOGEN, KRACHT EN DE CAPACITEIT OM MENSEN TE ENTHOUSIASMEREN ZIjN ONMISBARE EIGENSCHAPPEN VOOR KOPLOPERS IN DE DUURZAAMHEID. ALLEMAAL EIGENSCHAPPEN DIE MARjAN MINNESMA, DIRECTEUR VAN STICHTING URGENDA, IN RUIME MATE BEZIT. DEZE POWERVROUW VERTELT IN EEN INSPIREREND GESPREK OVER HAAR UNIEKE VISIE OP DUURZAAMHEID.

Enervision 7

Devisievan:

In een prachtig gebouw aan de Keizersgracht in hartje Amsterdam vinden

we ‘de Groene Bocht’, het kantoorpand waar diverse bedrijven en

initiatieven gehuisvest zijn die een duurzame samenleving voor ogen

hebben. Zo ook de stichting Urgenda. Na even gewacht te hebben, heet

Marjan Minnesma ons van harte welkom met de woorden: “Lust je ook

een boterhammetje? Ik heb namelijk nog geen tijd gehad om te lunchen.”

Ondanks haar overvolle agenda, neemt ze alle tijd voor ons gesprek en

leidt ze ons langs haar inspirerende visie op duurzaamheid.

VisiE op: MarjaN MiNNEsMa

Haar passie voor duurzaamheid is geen bevlieging, maar begon al vroeg

in haar jeugd: “Meer vanuit de natuurkant, dat wel, maar ik wilde

bijvoorbeeld niet dat mooie gebieden dichtgebouwd zouden worden of

dat vogelsoorten uit zouden sterven. Die gedachte is eigenlijk steeds

verder gegroeid. Ik heb drie studies gevolgd waaronder milieurecht en ik

heb in Oost-Europa gewerkt voor Senter Novem. Daarna ben ik als

campagnedirecteur bij Greenpeace gaan werken.” Door deze ervaring is

de urgentie van veel problematieken alleen maar groter geworden voor

Minnesma: “Bij Urgenda komt het eigenlijk allemaal samen. De kennis die

ik in al die jaren heb opgedaan, kan ik perfect combineren met mijn eigen

wens tot daadkracht. Dat het niet blijft bij praten. Niet alleen maar lullen,

maar toch ook echt poetsen!” Het besef dat duurzaamheid sneller

omarmd moet worden, ervaart Minnesma niet als extra belasting of

frustratie. Ze vertelt: “Ik voel wel een hoge mate van urgentie, maar ik

ben optimistisch ingesteld. Ik denk niet dat doemverhalen of zurigheid het

bewerkstelligen dat mensen mee gaan doen. Optimisme en enthousiasme

werken dan veel beter.”

VisiE op: KoplopErs

“Onze stichting is een actieorganisatie voor innovatie en duurzaamheid.

We proberen te laten zien dat duurzaamheid normaal is en dat het onze

toekomst is. Het beeld van milieuridders met geitenwollen sokken die

hun best doen om de wereld vanuit hun eigen hoekje te verbeteren is

allang achterhaald. In iedere organisatie bevinden zich tegenwoordig

mensen die voorop lopen of zaken willen veranderen ten behoeve van

duurzaamheid. Deze koplopers willen vaak dingen bewerkstelligen,

waarbij ze tegen de stroom in roeien en dat is vermoeiend. Het is voor

deze personen heel fijn om te ervaren dat er meer mensen zijn die bezig

zijn met hetzelfde goede doel. Wij proberen deze initiatieven te

onder steunen waar we kunnen. Dat kan juridisch advies zijn, maar ook op

het gebied van financiën of het maken van die ene cruciale connectie.”

Urgenda ondersteunt niet alleen koplopers, maar is er zelf ook één.

“Wij willen duurzaamheid makkelijker integreren in de samenleving en

daarmee versnelling aanbrengen. Want als we niet snel genoeg

overstappen op een duurzame manier van leven, dan krijgen we veel

onomkeerbare processen die het leven niet leuker maken. En dat is

eeuwig zonde.”, aldus Minnesma. MarjaN MiNNEsMa, dirEctEur stichtiNg urgENda

Deurgentievanduurzaamheid

IntervIew met mevrouw marjan mInnesma

VisiE op: hEt lEVEN iN 2050

Het duurzaamheidprobleem is niet vanuit één sector op te lossen.

Stichting Urgenda is daarom actief op verschillende terreinen, zoals de

gebouwde omgeving, mobiliteit en voeding, waar energie als rode

draad doorheen loopt. “Binnen Urgenda hebben we een groep met

koplopers uit allerlei sectoren die aan de wieg hebben gestaan van onze

‘visie 2050’. Dit is onze visie op het leven in 2050 waarin duurzaamheid

volledig omarmd is. Deze visie vormt de basis voor onze dagelijkse

werkzaamheden. Ons actieplan is een systematische weergave van de

punten die we voor het jaar 2050 willen bereiken. Niet alle punten die

hierop staan voeren we zelf uit. Er zijn namelijk andere organisaties die

met deze onderwerpen bezig zijn en dit goed doen. Dan hoeven wij het

niet op te pakken. Zijn er punten die niemand uitvoert, dan kijken we of

wij dit kunnen doen. Verschillende projecten zijn op deze manier

geboren.”

Foto Linkerpagina: hEt ElEKtrischE oplaadpuNt aaN dE aMstErdaMsE KEizErsgracht MEt dE ElEKtrisch aaNgEdrEVEN tEsla.

Nathan8

VisiE op: icooNprojEctEN

Een andere uiting van de ‘visie 2050’, zijn de icoonprojecten waar

stichting Urgenda haar medewerking aan verleent. Deze vijf projecten

zijn van een dusdanige aard dat ze dienen als voorbeeld voor anderen

en wellicht belangstelling uit het buitenland genereren. Icoonprojecten

zijn groter en langjariger dan andere projecten waar Urgenda aan

verbonden is. “Als Urgenda willen we niet een Hit-and-Run-actie doen.

Ieder project moet gedegen en goed opgezet zijn, zodat er ook echt

wat van de grond komt. Dat duurt wel even. Kleinere projecten, zoals

het plan voor het verduurzamen van de Amsterdam Arena op het

gebied van voedsel, mobiliteit en energie, vergen minder tijd en zijn

vaak binnen een half jaar tot een jaar af te ronden.”

Wanneer we Minnesma vragen welk Urgenda-project zij het leukst

vindt, moet ze even nadenken: “Ik wil geen enkel project tekort doen,

maar het leukste project op dit moment vind ik ‘Texel en de Wadden-

eilanden’.”, vertelt ze stralend. “Als kind ging ik al naar Texel, dus het

is een plek waar ik een historie en gevoel bij heb. En we kunnen daar

zoveel doen. Energie, toerisme, zilte landbouw. Er zijn veel mensen die

daar iets willen met duurzaamheid en het gebied is duidelijk begrensd.

We kunnen daar gemakkelijk tonen hoe de toekomst eruit komt te

zien. Dertig Texelse ondernemers gaan een elektrische auto rijden. Er

komen tientallen oplaadpunten op het eiland, dus als je over Texel

rijdt, zie je overal bordjes met stekkers erop. Het wordt dan heel

tastbaar. Als je als toerist op het eiland bent, dan is deze duurzame

vorm van mobiliteit niet te missen, want van visboer tot accountant,

iedereen op Texel rijdt straks elektrisch, zelfs de taxi!” Gemeente

Amsterdam is eveneens betrokken bij een project voor elektrisch

vervoer. Er zijn dan ook diverse oplaadpunten in de stad te vinden.

“Ideaal,”, vindt Minnesma, “want bij een oplaadpunt mag je gratis

parkeren. Dat wil toch iedere Amsterdammer?”, lacht ze.

VisiE op: aNdErs dENKEN

“Duurzaamheid is vooral een kwestie van anders gaan denken.”, vertelt

Minnesma. “Om elektrisch vervoer als voorbeeld te nemen: mensen

hebben het idee dat je met een elektrische auto een keer stil komt te

staan, maar dat is helemaal niet zo. Met een volle accu kan ongeveer

150 kilometer gereden worden. Veel mensen rijden alleen van hun huis

naar hun werk en weer terug. Dan wordt die 150 kilometer vaak niet

eens gehaald. Voor de mensen die meer rijden, komen er ongeveer

veertig snellaadpunten verspreid door heel Nederland. Met de beschik-

bare App is heel makkelijk te zien waar het dichtstbijzijnde snellaadpunt

zich bevindt. je rijdt dan van snellaadpunt naar snellaadpunt, waar je in

een kwartier tweederde van je accu weer vol laadt.” Een omschakeling

in denkwijze, maar wel één die alleen maar voor delen biedt, vindt

Minnesma: “Het is veel goedkoper, want voor drie of vier euro heb je een

volle ‘tank’, je hebt nauwelijks onderhoud en het milieu is er ook nog

eens heel erg bij gebaat. Wat wil je nog meer?”

ElEKtrischE MobilitEit is dE toEKoMst

Enervision 9

“Ik zou de installateur

graag een schop onder zijn

kont willen geven”

Devisievan:

“duurzaaMhEid is Vooral EEN KwEstiE VaN aNdErs gaaN dENKEN.”

VisiE op: duurzaaM woNEN EN dE iNstallatEur

Ook binnen de gebouwde omgeving is Urgenda actief. De stichting

zou graag zien dat alle gewone huishoudens en kantoren die niet te

veel energie verslinden binnen tien jaar energieleverend worden.

“Dit kan, maar dan moet wel elke partij zijn verantwoordelijkheden

nemen. Ook de installateur speelt hierbij een belangrijke rol. Nu kom

ik nog veel te vaak installateurs tegen die duurzame oplossingen met

de woorden: ‘nou mevrouwtje, dat zou ik niet doen.’ de grond in

stampen. Die zou ik graag een schop onder hun kont willen geven!”,

lacht Minnesma. De kennis en passie voor duurzaamheid is wel

aanwezig bij een groep koplopers, maar nog niet bij de massa. De

installateur komt bij zoveel mensen over de vloer. Het zou mooi zijn

als zij zouden zeggen: ‘nou mevrouwtje, wat dacht u ervan? Gaan we

voor duurzaam? Want dat zijn echt goede oplossingen die makkelijk

terug te verdienen zijn en beter zijn voor de toekomst.’ Maar ik heb

er alle vertrouwen in dat ook deze sector de handschoen gaat

oppakken. Tenslotte is dat waar het heen moet en gaat. Samen-

werking is van cruciaal belang! We moeten het toch samen doen en

iedereen zal een stukje van de puzzel moeten invullen om een

duurzame samenleving tot stand te brengen.”

stIChtINGURGENDa

De Groene Bocht

KeizersGracht 253

1016 eB amsterDam

tel: +31 (0)20 330 05 66

e-mail: [email protected]

weBsite: www.urGenDa.nl

Nathan10

UPONORDRaaDLOzERUIMtEtEMPERatUURREGELINGMEtDEM

Met haar draadloze ruimtetemperatuurregeling met

Dynamisch Energie Management (DEM) maakt Uponor het

mogelijk om tot wel 12% extra energiekosten te besparen!

De regelmodule biedt vele voordelen op andere

naregelingen. Zo kan de naregeling standaard schakelen

tussen verwarmen en koelen, maakt hij het mogelijk om

ook woonkamers met een open haard of gaskachel

comfortabel te regelen en heeft hij een SMS koppeling.

EENVOUDIGEENsNELLEMONtaGE!

tot maar liefst 12% energiebesparingspotentieel

het uponor meerlagen- leidingssysteem voor verdeel- en stijgleidingen van uponor Kent u het baanbrekende meerlagenleidingsysteem voor verdeel- en stijgleidingen

van Uponor al? Dankzij een innovatieve technologie kunt u hiermee veel sneller

ontwerpen en monteren! Het Uponor meerlagenleidingsysteem voor verdeel- en

stijgleidingen is modulair opgebouwd. Slechts 31 componenten dekken alle opgaven

waarvoor eerst honderden componenten nodig waren. Een praktische en innovatie

oplossing, juist voor grote en complexe projecten! Als praktisch overzicht van alle

beschikbare componenten, bieden wij u een handige poster. Interesse? Stuur dan een

mail naar [email protected]. In het artikel op pagina 32 leest u meer over het Uponor

meerlagenleidingsysteem voor verdeel- en stijgleidingen.

PERsENzONDERPERsGEREEDsChaP!

Eenvoudig en veilig: uponor rtM fitting technologie met geïntegreerde persfunctie

Eenvoudig, snel en vooral veilig - deze eisen stellen monteurs en ontwerpers aan de verbindingstechniek

van installatiesystemen. De nieuwe Uponor RTM fittingtechnologie voldoet aan al deze wensen.

De geïntegreerde persfunctie van de Uponor RTM fitting verbindt leidingen snel, veilig en zonder

persgereedschappen! De baanbrekende nieuwe fittingtechnologie van Uponor - welke ideaal is voor zowel

renovatie als nieuwbouw - is een uitbreiding van het succesvolle Uponor meerlagenleidingsysteem dat

al jaren bekend staat om haar praktische kleur- en persmarkering. Deze voor de installateur doorslaggevende

voordelen van het beproefde Uponor meerlagenleidingsysteem vindt u ook terug in het nieuwe Uponor RTM assortiment!

Enervision 11

Inthespotlight

NIEUW,fRIsENaCtUEEL

PRIMEUR!

Nieuwe alpha-innotec brochurelijn

Nathan group lanceert nieuwe website!

Duidelijke en actuele informatie over warmtepomptechnologie op

een frisse manier omschreven, dat vindt u in de nieuwe brochures

van Alpha-InnoTec. De brochures van het complete Brine- en

Luchtassortiment van uw warmtepompspecialist Alpha-InnoTec

zijn volledig herschreven en geactualiseerd. Wilt u de brochures

als eerste vrijblijvend ontvangen? Stuur dan een e-mail naar

[email protected] met daarin uw naam en adresgegevens, dan

sturen wij de splinternieuwe documenten graag naar u op!

Om tegemoet te komen aan het veranderende internetgebruik en

de wensen van onze doelgroepen, lanceren we binnenkort onze

gloednieuwe Nathan Group Webportal. Door middel van deze

portal bent u nog slechts één klik verwijderd van het bedrijf dat

u binnen onze Group zoekt. Daarnaast kunt u ook eenvoudig een

kijkje nemen bij een van onze andere organisaties die graag voor u

klaarstaan op het gebied van duurzame oplossingen.

Niet alleen de Webportal is een nieuw fenomeen. Ook de websites

van Nathan Import/Export B.V., Lowergy Concepts, ThermoPlus en

Thermo-Actief Benelux worden voorzien van een nieuw jasje. Alle

pagina’s krijgen dezelfde indeling en uitstraling, waardoor het

gebruik voor u sterk vereenvoudigd wordt. Alle informatie die u

zoekt is eenvoudig te vinden door de overzichtelijke homepage en

heldere menustructuren. functionaliteit en eenvoud staan voorop

bij onze nieuwe websites!

Als eerste kunt u een kijkje nemen op de nieuwe website van

Nathan Import/Export. Snel daarna zullen de andere websites

volgen. Blijf onze website in de gaten houden en volg de

ontwikkelingen op de voet!

Heeft u vragen of suggesties? Laat het ons dan weten via

[email protected]

Surf snel naar: www.nathan.nl

Nathan12

Detourdefrancevanhetracen

“Le Mans is helemaal geweldig!”, valt Van Lagen met de deur in huis.

“Eigenlijk is de sfeer tijdens deze race amper te beschrijven, zo

groots en meeslepend. je merkt als coureur dat je onderdeel bent

van iets heel bijzonders.” Voordat Van Lagen meer vertelt over zijn

belevenissen in de franse raceklassieker, willen we eerst meer weten

over deze enthousiaste en fanatieke sportman. Waar komt zijn passie

voor de racerij vandaan en hoe is het allemaal begonnen?

bijzoNdEr bEgiN

“Eigenlijk is het meer dan een passie voor autoracen. Het is meer

een passie voor snelheid. Op mijn tiende kreeg ik van mijn vader een

crossbrommertje waarmee ik samen met mijn broer lekker kon

scheuren op de zandweggetjes rond ons huis. Ik heb ook twee jaar

aan motorcross gedaan, maar door rugproblemen ben ik overgestapt

op indoorkarten. Gewoon op een binnenbaan, zoals iedereen dat wel

eens doet.” Het bleek het begin van een racecarrière, want Van

Lagen was op het goede moment op de goede plaats. “Ik zag op de

kartbaan een poster hangen voor een wedstrijd met als hoofdprijs

een jaar lang gratis racen in de Citroën Saxo Cup. De voorrondes

werden gereden in een kart, dus ik dacht: ‘waarom niet?’. Ik bleef

overeind in de voorrondes en mocht als één van de beste zestien

deelnemers mee naar het circuit. Daar moesten we allerlei tests

afleggen, waaronder een conditietraining en met een auto slalom-

men en sprinten. Maar ook het geven van interviews hoorde erbij.

Erg spannend allemaal, want het was totaal nieuw voor me. Alle

andere deelnemers hadden al meer ervaring. Zij werden ook

allemaal gesponsord, terwijl ik van het circuit een overall en helm

had geleend. Ik was de underdog, maar wel de snelste op alle onder-

delen. Ik won de talentenjacht en mocht een jaar gratis racen in

de Radio 538 Citroën Saxo Cup. Zo ben ik in de racewereld gerold.”

Le mans door de ogen van een coureur

DE 24 UUR VAN LE MANS IS DE BEROEMDSTE ENDURANCERACE TER WERELD. EEN PRESTIGIEUS EVENEMENT MET EEN RIjKE HISTORIE, WAARIN GROTE AUTOMERKEN EN DE BESTE COUREURS TER WERELD DE STRIjD MET ELKAAR AANGAAN. HET NEDERLANDSE RACEWONDER jAAP VAN LAGEN WAS ER DIT jAAR VOOR HET EERST BIj. HIj VERTELT OVER EEN ETMAAL TOT HET UITERSTE.

Enervision 13

Mooiwerk

Le mans door de ogen van een coureur

EEN iNdruKwEKKENdE VErschijNiNg

Foto Linkerpagina: dE porschE 911 rsr iN actiE

gEdrEVEN EN faNatiEK

Dat was in 1999 en sindsdien staat het leven van Van Lagen in het

teken van racen. Niet alleen het rijden van wedstrijden, maar ook

het geven van één-op-één trainingen aan jonge talenten of het

verzorgen van clinics behoren tot zijn dagelijkse werk. “Toen ik

begon met racen, waren er geen coaches of trainers. Ik heb alles zelf

moeten leren. Hoe stuur ik een bocht het beste in? Waar moet ik gas

geven of juist niet? De details, de kleine zaken die het verschil

maken. Tijdens een één-op-één training probeer ik mijn kennis over

te brengen op jonge talenten.” Zijn aanpak valt behoorlijk in de

smaak. “In de Renault Clio Cup rijden 30 coureurs. De helft ervan heb

ik training gegeven, zodat iedereen opeens heel erg aan elkaar

gewaagd is. Dat maakt het extra spannend. Plus dat het niveau van

de racerij in Nederland stijgt.”

Van Lagen blijkt een sportman die leeft voor zijn sport. Hij miste er

zelfs de bruiloft van zijn zus voor. Van Lagen vertelt: “Aan het eind van

mijn eerste seizoen was er in Italië een Europese finale tussen de

beste coureurs uit verschillende landen, precies op de dag dat mijn zus

trouwde. Mijn ouders en mijn zus vonden dat ik het niet kon maken

om niet naar de bruiloft te komen, maar ik vond die finale zo

belangrijk voor mijn toekomst dat ik toch ben gaan racen. Uiteindelijk

heb ik de race gewonnen, dus ik kon nog thuiskomen.”

EEN goEd gEsprEK

jaap van Lagen probeert zijn vak zo professioneel mogelijk uit te

oefenen. In alle facetten . “Ik vind het heel belangrijk om zoveel

mogelijk mijn gezicht te laten zien. Niet alleen je visitekaartje afgeven

op het circuit, maar ook tijdens de evenementen die je niet rijdt. Zo is

mijn deelname aan de 24 uur van Le Mans ook geboren. In één van mijn

vrije weekenden werd een belangrijke race gereden op het circuit van

Zolder in België. Eigenlijk had ik weinig zin om er heen te gaan, maar

mijn gevoel zei me dat ik er toch moest zijn. En maar goed ook, want

daar sprak ik collegacoureur Marc Goossens. Hij begon over Le Mans en

vertelde me dat hij en Marco Holzer (fabriekcoureur bij Porsche, red.)

nog een derde rijder zochten voor de Porsche 911 RSR. Ik haakte direct

in en heb gevraagd of hij niet een goed woordje voor mij kon doen. Zo

is het balletje gaan rollen.” En helemaal de goede kant op, want Van

Lagen werd een paar dagen later door teambaas Rudi Penders

uitgenodigd voor een testdag op het circuit van Spa-francorchamps. Daar

overtuigde hij iedereen van zijn kwaliteiten en werd het trio van Prospeed

Competition gecompleteerd door jaap van Lagen. Toch volgden voor hem

nog een paar onzekere dagen. “Om als nieuwkomer mee te mogen doen

aan de 24 uur van Le Mans moet je deelnemen aan de Rookietest. De

organisatie beoordeelt die dag je rijstijl en kijkt of je geen gekke dingen

doet op de baan. Maar het probleem was dat die test al weken eerder

had plaatsgevonden. Nu was het aan de organisatie of ik mocht starten.

Nathan14

walKiNg pErforMaNcE il truccatori

DE24UURVaNLEMaNs:EENKLassIEKER

De 24 uur vaN Le MaNs worDt siNDs 1924 gereDeN op Het

13,65 kiLoMeter LaNge ‘CirCuit De La sartHe’. Het CirCuit DaNkt

zijN NaaM aaN De LiggiNg vaN De staD Le MaNs aaN De FraNse

rivier De sartHe. De 24 uur vaN Le MaNs is Het ouDste eN

grootste raCe-eveNeMeNt ter wereLD eN teveNs Het Meest

oMvaNgrijke jaarLijks geHouDeN sporteveNeMeNt iN europa.

iN totaaL giNgeN er op 11 juNi joNgstLeDeN oM 15.00 uur 55

auto’s iN versCHiLLeNDe kLasses vaN start, eLk bestuurD Door

Drie Coureurs.

vooraFgaaND aaN Het eveNeMeNt NoDigt De orgaNisatie De

55 geseLeCteerDe teaMs uit voor eeN kwaLiFiCatietest op Het

CirCuit. Dit gebeurt op De eerste zoNDag vaN Mei. iN De

week voor De raCe worDeN aLLe auto’s gekeurD, viNDeN De

kwaLiFiCatiesessies pLaats Die De startopsteLLiNg bepaLeN eN

worDeN De Coureurs groots aaN Het pubLiek gepreseNteerD

tijDeNs De FeesteLijke rijDersparaDe iN Het CeNtruM vaN

Le MaNs.

iN De raCe starteN De vier kLasses, LMp1, LMp2, LM gt1 eN LM

gt2, geLijktijDig. De sNeLHeiDsversCHiLLeN tusseN De auto’s

zorgeN voor veeL iNHaaLaCties Die De raCe erg geLieFD Maakt

bij Het pubLiek. “De baaN is HeeL bijzoNDer.

op soMMige puNteN gaat Het eCHt gruweLijk HarD. tot weL

285 kiLoMeter per uur. ook ’s NaCHts rijDeN is eeN

uNieke beLeveNis.”, sCHetst vaN LageN.

dE 24 uur VaN lE MaNs is dE grootstE 24-uurs racE tEr wErEld

dE porschE 911 rsr tijdENs EEN pitstop

Nog EVEN EEN laatstE iNstructiE

Marco holzEr (l), Marc goossENs (M) EN jaap VaN lagEN (r) tijdENs dE rijdErsparadE

Enervision 15

Mooiwerk

Gelukkig ging het licht op groen; ik mocht starten op basis van mijn

opgebouwde race C.V. We mochten ook starten van de startplek die we

hadden behaald tijdens de kwalificaties. In het verleden is het gebeurd

dat teams wel mochten starten, maar dan achteraan. Bij ons is dat

gelukkig niet het geval geweest. Best bijzonder.”

EEN uNiEKE ErVariNg

In het weekend voor de 24 uur van Le Mans stond een ronde van de

Duitse Porsche Carrera Cup op het programma. “Het was allemaal

behoorlijk hectisch, maar die race in Oostenrijk verliep super, want ik

won daar. Zo kon ik met een overwinning op zak naar mijn nieuwe

team in Le Mans; een mooi moment.” Maar niet alles was rozengeur

en maneschijn in de aanloop naar de beroemde endurancerace. jaap

van Lagen begint te lachen: “je zult het altijd zien, heb ik mijn koffer

een keer snel nodig, raken ze hem kwijt op het vliegveld. je raadt het,

dat was de koffer met mijn complete raceuitrusting: overall, schoenen,

helm. De eerste testronden op Le Mans heb ik moeten rijden met

geleende spullen.” De race zelf heeft Van Lagen wel kunnen rijden in

zijn eigen racekleding, want zijn koffer werd precies op tijd afgeleverd

in Le Mans. De 24 uur van Le Mans typeert Van Lagen als een unieke

ervaring. “Het was vermoeiend en zwaar, maar echt te gek. Ieder van

de drie rijders rijdt twee uur, waarbij je na een uur binnenkomt om te

tanken. Dat schema geeft je vier uur de tijd om bij te komen. Maar

omdat je lichaam zo vol zit met adrenaline, komt er weinig van slapen

terecht. In 36 uur heb ik twee uurtjes geslapen en dat voel je, maar

het was het allemaal waard.”, glundert Van Lagen. “De 24 uur van

Le Mans is de grootste 24-uurs race ter wereld en wordt door vele

coureurs getypeerd als de zwaarste ter wereld. Iedereen die van

autosport houdt, kent het evenement. Het is de Tour de france van het

racen. Om daar deel van uit te mogen maken, dat is onbeschrijflijk.

Extra bijzonder is dat ik de Porsche over de finish mocht rijden. Ik had

me eigenlijk al omgekleed, maar toen Rudi Penders me vroeg, heb ik

me snel weer in mijn racepak gehesen.”

tEaMsport

Racen lijkt misschien een individuele sport, maar dat is het zeker niet.

Een goed team is erg belangrijk. “Wij als Prospeed Competition

hebben het ontzettend goed gedaan. De rijders onderling konden het

goed met elkaar vinden en de rest van het team heeft ook heel goed

werk geleverd. Ze waren snel en hebben de juiste beslissingen

genomen. Dit heeft zeker een grote invloed gehad op onze prestaties.

We hebben heel lang op de tweede of derde plaats gereden, maar

door een kapotte koppeling zijn we helaas op een achtste plek

gefinisht. Toch kunnen we met een zeer tevreden gevoel op de race

terugkijken. Het was al bijzonder dat we de 24 uur van Le Mans

hebben mogen rijden en dat we de race ook nog hebben uitgereden is

al een prestatie op zich. Als het me gegund is, kom ik volgend jaar

gewoon terug om het podium te veroveren!”, besluit Van Lagen.

“In 36 uur heb ik twee uurtjes

geslapen, maar het was het

allemaal waard.”

courEur jaap VaN lagEN

Nathan16

Enervision 17

Werkinuitvoering

behaaglijk,energiezuinigenstudentenproof

295 studentenappartementen met uponor vLoerverwarmIng

HET IS DONDERDAGMIDDAG. GEWAPEND MET EEN NOTITIEBLOK, EEN VOICERECORDER EN EEN BOUWHELM BETREDEN NATHAN BUITENDIENSTMEDEWERKER jURGEN VAN GORP EN UW ENERVISION REDACTEUR HET BOUWTERREIN AAN DE MIjNBOUWSTRAAT IN DELfT. TERWIjL DE BOUWVAKKERS AANSTALTEN MAKEN OM DE DAG Af TE SLUITEN, WORDEN WE ENTHOUSIAST BEGROET DOOR DE HEREN BLAKENBURG EN VAN LEIjSEN VAN KIN INSTALLATIETECHNIEK. EEN BEZOEK AAN HET PROjECT MET DE NAAM ‘STUDENTEN-COMPLEx DE VRIES VAN HEIjSTPLANTSOEN’ DAT VANAf EIND 2011 EEN COMfORTABELE WOONPLEK ZAL BIEDEN AAN 295 DELfTSE STUDENTEN.

Eind april werd het startschot gegeven voor de bouw van de 295

studentenwoningen aan de Mijnbouwstraat in Delft. Een uniek

project waarin nieuwbouw en renovatie op unieke wijze worden

samengebracht. Het project wordt ontwikkeld rond de prachtige

monumentale villa ‘van Heijst’. Dit pand, dat de kern van het

nieuwbouwproject zal worden, huisvestte voorheen de scheikunde-

faculteit van de TU Delft, gevolgd door een groep krakers, die er tot

de start van de renovatie een riant onderdak vonden. Ondanks deze

ongenode gasten, bleven vele authentieke elementen van het

markante gebouw uit 1868 bewaard.

Na de renovatie zal de villa worden omgetoverd tot 20 studenten-

eenheden. Door de nieuwe galerijwoningen, waaruit het overgrote

deel van het project zal bestaan, in een U-vorm rond de villa te

bouwen en het monumentale trappenhuis als schakel tussen het

gerenoveerde en het nieuw gebouwde deel van het project in te

zetten, zal oud en nieuw naadloos in elkaar overgaan. De gebruikte

bakstenen en verschillende metselverbanden in de gevel geven het

geheel een bijzondere, eigentijdse uitstraling. Dit project is een ware

lust voor het oog.

Foto Linkerpagina: dE hErEN jurgEN VaN gorp (l), corNé blaKENburg (M) EN

MarK VaN lEijsEN (r) op dE bouwlocatiE

upoNor pE-Xa lEidiNg rood iN EEN VaN dE hoEKappartEMENtEN

Nathan18

KiN iNstallatiEtEchNiEK

We nemen plaats in een bouwkeet op locatie, waarna de heer

Blakenburg van KIN Installatietechniek het woord neemt. Al snel

blijkt dat het project oorspronkelijk door zusterbedrijf TCL uitgevoerd

zou worden. “TCL kon het project gezien de drukte echter niet

verhapstukken, waardoor wij de samenwerking met BAM Woning-

bouw aangingen.”, aldus de heer Blakenburg. KIN Installatietechniek

is onderdeel van DGtC; een landelijke organisatie waarbinnen

werktuigbouwkundige en elektrotechnische bedrijven zelfstandig

opereren. Het installatiebedrijf telt tegenwoordig 70 medewerkers.

“We doen alle soorten werktuigbouwkundige installaties in de

utiliteitsbouw.”, vertelt de heer Blakenburg. “Duurzaamheid in de

vorm van energiebesparende oplossingen staat hoog in het vaandel

bij KIN.”, vult jurgen van Gorp aan. Dat beaamt de heer Blakenburg:

“In mei hebben we een duurzaamheidsdag georganiseerd waar

projectontwikkelaars, woningbouwverenigingen en gebouweigenaren

samenkwamen voor diverse seminars. Het evenement was zo’n groot

succes dat we van plan zijn om dit vaker te organiseren.

puur EN allEEN cV

Ondertussen is ook de heer van Leijsen aangeschoven. Hij vertelt:

“In dit project levert KIN de totale CV installatie. Ook de montage en

inbedrijfstelling nemen wij voor onze rekening. De luchtbehandeling

en het loodgieterswerk zijn niet van onze hand, we richten ons hier

echt puur en alleen op de CV. Voor dit project worden heel wat

meters Uponor PE-xa rood leidingen gebruikt. We hebben bewust

voor deze leiding gekozen, omdat we hier te maken hebben met

hoge druklasten. De certificeringen van Uponor PE-xa rood geven ons

de zekerheid dat het de hogere druklasten aankan.”

Om een betere indruk van de ruimtelijke appartementen te krijgen,

verlaten we de bouwkeet en beklimmen een steigerconstructie naar

dE hErEN MarK VaN lEijsEN, wErKVoorbErEidEr bij KiN iNstallatiEtEchNiEK (l), corNé blaNKENburg, tEchNisch coMMErciEEl MaNagEr bij KiN iNstallatiEtEchNiEK (M)

EN jurgEN VaN gorp, buitENdiENstMEdEwErKEr bij NathaN iMport/EXport b.V. (r)

KoMfort sbK stadsVErwarMiNgVErdElEr 4601

Enervision 19

Werkinuitvoering

de 3e verdieping. We komen uit bij een hoekappartement waar de

rood-blauwe Komfort SBK vloerverwarmingsverdeler van Nathan

Import/Export direct in het oog springt. “Omdat het project zich in

een stadsverwarmingsgebied bevindt, hebben we naar een goede

stadsverwarmingsverdeler gezocht. De juiste verdeler tackelt

namelijk alle problemen die je tegen kunt komen bij stadsverwarming.

Doordat we al jaren met de verdelers van Komfort SBK werken en

deze ook nog eens perfect in de meterkast passen, hebben we

besloten om ook hier weer voor een verdeler van dit fabricaat te

gaan. Daarnaast staat Nathan Import/Export als leverancier voor

betrouwbaarheid, goede producten en een goede prijs-kwaliteit-

verhouding.”, aldus de heer van Leijsen.

studENtENwoNiNgEN MoEtEN studENtENproof zijN

“De woningen zullen worden verhuurd aan studenten van de TU Delft.

Omdat je de systemen niet ziet en deze automatisch ingeregeld

worden, zijn vloerverwarmingsinstallaties zeer studentenproof.”,

vertelt de heer Blakenburg. Hij vervolgt: “Er komt een vast ingesteld

temperatuurniveau welke door middel van een thermostaat in de

woonkamer door de studenten zelf een stukje bijgesteld kan worden.

Deze oplossing werd destijds, toen we zelf nog niet bij het project

betrokken waren, gekozen door de adviseur en de architect. Een

uitstekende keuze, vind ik. Vloerverwarming is een degelijk

totaalsysteem waarmee radiatoren uitgesloten kunnen worden. De

heer Blakenburg voegt toe: “Radiatorknoppen zijn een stuk storings-

gevoeliger in zo’n project dan de naregeling van vloerverwarming.

Dat zal beslist in de besluitvorming meegenomen zijn. En natuurlijk is

het voor een verhuurder altijd prettig dat er door de relatief lage

temperaturen die een vloerverwarmingssysteem nodig heeft,

aanzienlijk wordt bespaard op energiekosten. De combinatie van het

extra wooncomfort, een toename van het gebruiksgemak en een

efficiënter gebruik van de vloeroppervlakte biedt de verhuurder

daarbij natuurlijk nog een interessant extra verhuurargument. Een

mooi, comfortabel, functioneel appartement met een eigen keuken

en badkamer en ook nog dicht bij het centrum. Wat wil een student

nog meer?”

uitzicht VaNuit dE galErij

KININstaLLatIEtEChNIEK

rector Buijsselstraat 20

5121 jP rijen - PostBus 26 - 5120 aa rijen

tel: +31 (0)161 29 05 00


weBsite: www.Kin.nl

faCts

aaNtaLWONINGEN: 295 (218 zelfstanDiGe eenheDen en

77 GeschaKelDe eenheDen)

tyPEWONINGEN: stuDentenhuisvestinG

OMVaNGPROjECt: 9.500 m2

OPDRaChtGEVER: stichtinG Duwo

aRChItECt: KcaP architects & Planners

INstaLLatEUR: Kin installatietechnieK

DatUMOPLEVERING: De oPleverinG vinDt GefaseerD Plaats

vanaf naar verwachtinG einD 2011

tot het voorjaar van 2012.

statUs: in uitvoerinG

REaLIsatIE: Bam woninGBouw Den haaG

CONstRUCtEUR: inGenieursBureau zonnevelD

LOCatIE: mijnBouwstraat 2628 rX Delft

PRODUCtEN: - 52.507 meter uPonor Pe-Xa leiDinG rooD

- 227 stuKs Komfort sBK

staDsverwarminG verDeler

tyPe 4601

Nathan20

TEN WESTEN VAN HENGELO, DIRECT GRENZEND AAN HET ZGT ZIEKENHUIS EN DIVERSE BESTAANDE ZORG-INSTELLINGEN, WORDT MOMENTEEL DE LAATSTE HAND GELEGD AAN HET GEZONDHEIDSPARK HENGELO. IN DIT ZEER INNOVATIEVE WOON- ZORGPROjECT VINDEN DIVERSE PRIVATE EN PUBLIEKE INSTELLINGEN OP HET GEBIED VAN OUDERENZORG, jEUGDHULPVERLENING, THUISZORG, KINDERPSYCHIATRIE EN SPECIAAL ONDERWIjS HUN NIEUWE, HYPERMODERNE THUISHAVEN. DIVERSE WOONPAVILjOENS OP DE LOCATIE BIEDEN DAARNAAST PLAATS AAN CIRCA 400 HULPBEHOEVENDEN. OP INITIATIEf VAN WARMTENET HENGELO WORDT HET COMPLETE PARK VERWARMD EN VOORZIEN VAN WARM TAPWATER MIDDELS NEGEN ALPHA-INNOTEC WARMTEPOMPEN. VERANTWOORDELIjK VOOR DE DUURZAME WARMTE VAN HET PROjECT IS WARMTENET, POWERED BY LESSCHER INSTALLATIETECHNIEK.

Warmtenet,poweredbyLesscherInstallatietechniekFoto boven: hEt paNd VaN lEsschEr iNstallatiEtEchNiEK iN saasVEld

Enervision 21

Werkinuitvoering

wat wE brEEd doEN, doEN wE goEd

Aan het hoofd van Lesscher Installatietechniek, dat inmiddels zo’n

70 medewerkers verdeeld over twee vestigingen telt, staat Alex

Lesscher. Opvallend aan de organisatie is de breedte van het

dienstenaanbod. Zo levert het bedrijf elektra, sanitair, warmte,

koude, luchtbehandeling, telecom, infra en alle bijbehorende

vormen van service en onderhoud. “Wat we breed doen, dat doen

we goed.”, lacht de joviale eigenaar van het bedrijf. “Voor alle

techniek in een gebouw kan men bij ons terecht. Kijk, dit is een

mooi voorbeeldje.”, zegt hij, terwijl hij zijn iPhone toont. Op het

kleine schermpje zien we diverse mensen druk in de weer in een

grote werkplaats. “Dit is een camerasysteem in een fabriek in Sri

Lanka dat we op verzoek van een van onze relaties hebben

ontwikkeld. De Nederlandse eigenaar van de fabriek kan zo altijd

live meekijken bij zijn vestiging aan de andere kant van de wereld.”

allEs op tafEl

Ramon freriksen, accountmanager van Nathan Import/Export, is kind

aan huis bij de organisatie in het landelijke Saasveld. Hij vertelt:

“Lesscher onderscheidt zich doordat ze veel weten van alle mogelijke

gebouwtechnieken en net wat meer bieden dan de klant verwacht.”

Alex Lesscher licht toe: “De kunst is feitelijk om alle mogelijkheden aan

de opdrachtgever kenbaar te maken. Van domotica, camerabewaking,

fingerprint ID, tot aan duurzame klimaatoplossingen. De klant kan dan

zelf een keuze maken. Het zou toch jammer zijn dat onze opdrachtgever

ons na oplevering verontwaardigd vraagt waarom we hem nooit hebben

verteld dat iets anders mogelijk was. We leggen alles op tafel en

daarmee maken we het verschil!”

Warmtenet,poweredbyLesscherInstallatietechniek

paNoraMa VaN EEN dEEl VaN hEt gEzoNdhEidsparK MEt liNKsachtEr hEt grootstE gEbouw waariN o.a. burEau halt twENtE EN jarabEE zich zullEN VEstigEN, liNKsVoor EN rEchts is Er zicht op

driE VaN dE zEs wooNpaViljoENs. op dE achtErgroNd ziEt u tEVENs EEN dEEl VaN hEt KaNtorENgEbouw waariN diVErsE zorgiNstaNtiEs zich zullEN huisVEstEN.

alEX lEsschEr, dirEctEur lEsschEr iNstallatiEtEchNiEK, Marco KEur, projEctlEidEr lEsschEr iNstallatiEtEchNiEK, raMoN frEriKsEN,

buitENdiENstMEdEwErKEr NathaN iMport/EXport EN gErrit scholtEN, bEdrijfslEidEr lEsschEr iNstallatiEtEchNiEK.

Nathan22

dE ‘warMtENEt, powErEd by lEsschEr’ sErVicEbus op hEt gEzoNdhEidsparK hENgElo

alEX lEsschEr (l), Marco KEur (M), raMoN frEriKsEN (r)

wE staaN Voor alpha-iNNotEc

Lesscher is een Alpha-InnoTec afnemer van het eerste uur. Ook de

installatiesystemen van Uponor en appendages van Oventrop worden

volop ingezet door de organisatie. Alex Lesscher: “De samenwerking met

Nathan is gewoon goed door de no-nonsense aanpak van het bedrijf. Ze

doen wat ze zeggen, afspraak is afspraak. En als er dan een keer een

uitdaging is, dan laten ze je niet vallen. Zo werkten we met een bepaalde

software die niet goed communiceerde met BACnet dat Alpha-InnoTec

gebruikt. Samen met Nathan en Alpha-InnoTec hebben we daarvoor een

maatoplossing gevonden. We houden elkaar scherp. Die samenwerking is

trouwens vice versa, want wij staan ook voor hun producten! Alpha-Inno-

Tec is feitelijk de enige pomp die we plaatsen. We werken bij voorkeur

niet met andere merken, ook al schrijft het bestek anders voor. Maar zelfs

dan proberen we onze opdrachtgever ervan te overtuigen om een

warmtepomp uit het assortiment van Alpha-InnoTec te kiezen.”

KwEstiE VaN VErtrouwEN

Ook in het Gezondheidspark stonden oorspronkelijk warmtepompen van

een ander fabricaat voorgeschreven. Projectleider Marco Keur van

Lesscher ontdekte echter al snel dat deze niet goed aansloten op de

eigenschappen van het project. Keur: “Die grote dingen pasten gewoon

niet in de kleine technische ruimten van het Gezondheidspark,

Enervision 23

Werkinuitvoering

waardoor we de Gemeente Hengelo en Warmtenet Hengelo de

compactere producten van Alpha-InnoTec adviseerden.” Alex Lesscher vult

zijn medewerker aan: “Dat ging niet zonder slag of stoot, we hebben er

echt moeite voor moeten doen om hen te overtuigen. Uiteindelijk hebben

we drie Alpha-InnoTec SWP warmtepompen en zes SWC warmtepompen

verkocht door de goede relatie die we met Warmtenet Hengelo hebben.

We ondersteunen elkaar al jaren op het gebied van technische kennis,

waardoor er een goede vertrouwensband bestaat. Er werd gezegd: ‘Als jij

zegt dat het goed is, dan gaan wij er vanuit dat het echt zo is.’ Dat

vertrouwen is een toegevoegde waarde van ons bedrijf.”

warMtENEt, powErEd by lEsschEr

De samenwerking tussen Warmtenet en Lesscher gaat ver, tegenwoor-

dig zelfs zo ver dat beide organisaties hun krachten hebben gebundeld

in een eigen exploitatiebedrijf; Warmtenet Hengelo Exploitatie. In deze

hoedanigheid neemt Lesscher de complete financiële afrekening met

Warmtenet-gebruikers voor haar rekening. Lesscher: “Warmtenet Hengelo

levert eigenlijk een duurzame vorm van stadsverwarming voor CV en warm

tapwater. Door middel van radiografische warmtemeting kunnen we de

meterstanden eenvoudig van buiten de woning uitlezen. We rijden simpel-

weg met onze bus door de straten en krijgen, door de combinatie van de

zender in de bus en de meter in de woning, de meterstanden automatisch

binnen. De informatie wordt dan in de computer verwerkt, waarna de

klant een afrekening krijgt. Wij incasseren dit voor Warmtenet Hengelo.

warMtENEt bouwt aaN EEN duurzaME toEKoMst

Marco Keur wijst op een tekening waarop een groot deel van Hengelo

in kaart wordt gebracht. “Op dit overzicht staan de projecten die we

reeds met Warmtenet Hengelo gerealiseerd hebben, waar we

momenteel mee bezig zijn en welke nog komen. Bij het Brouwerijter-

rein waren we betrokken, het Groothuis terrein hebben wij gemaakt,

maar ook Veldwijk Zuid, Berflo Es Zuid, Berflo Es II en nu natuurlijk het

Gezondheidspark.”, vertelt de trotse projectleider. De vorm die de

tekening omlijst is het logo van Warmtenet dat tegelijkertijd het

distributienet van het bedrijf is. De cirkel staat voor de ring waar de

warmte doorheen loopt en met de punten worden de uitkoppelingen

naar de fabrieken of wijken bedoeld.

toEKoMstgErichtE rEstwarMtE

Sinds de samenwerking met Warmtenet Hengelo worden de

techniekruimten van de diverse Lesscher projecten zodanig ingericht

dat er in de toekomst eenvoudig kan worden overgeschakeld op een

uitkoppeling van Zoutfabrikant Akzo/Nobel of bijvoorbeeld het

Twentekanaal. De tijdelijke warmtevoorziening wordt dan afgekop-

peld. De negen gebouwen op het Gezondheidspark hebben nu ieder

hun eigen energievoorziening. Dit is een gesloten aardwarmtebron

die wordt aangesloten op een Alpha-InnoTec warmtepomp. Indien

niet kan worden voldaan aan de warmtevraag, wordt de installatie

aanvullend verwarmd door middel van Hoog Rendement CV ketels.

paNoraMa VaN EEN dEEl VaN hEt gEzoNdhEidsparK MEt liNKsachtEr hEt grootstE gEbouw waariN o.a. burEau halt twENtE EN jarabEE zich zullEN VEstigEN,

liNKsVoor EN rEchts is Er zicht op driE VaN dE zEs wooNpaViljoENs.

Marco KEur tooNt EEN oVErzicht VaN warMtENEt hENgElo

De EikOns Huis

woonpaviljoens

De EikOns Huis

kantoor

JarabeeHalt Twente

Catalpakinderopvang

C.I.E.Ttandheelkunde

Siemonsmatandtechniek

Wonen

TriviumMeulenbeltZorgborsthuis

TriviumMeulenbeltZorgintermedium

ZGTziekenhuis

Laboratoria

Wonen

Wonen

‘De Sluis’

Station GezondheidsparkNS station

Carint

horeca

De EikOns Huis

therapiegebouw

Attendizonderwijs

Centrumvoorzieningen

Marco KEur (l), alEX lEsschEr (M) EN gErrit scholtEN (r)

EEN oVErzicht VaN gEzoNdhEidsparK hENgElo

Nathan24

NEgEN warMtEpoMpEN, ViEr iNstallatEurs,

ééN utilitEitsprojEct

Tijdens een bezoek aan het in aanbouw zijnde Gezondheidspark,

treffen we tot onze verbazing een grote verzameling bussen van

diverse installateurs aan. In de huidige situatie houdt het team van

Lesscher zich bezig met de realisatie van de warmteopwekking in

ieder pand en richten collega-installateurs zich op de warmteafgifte

van de gebouwen. Deze situatie ontstond, doordat de installateur

uit Saasveld pas in een later stadium bij het project betrokken

werd. Oorspronkelijk werd de warmteopwekking van elk gebouw

afzonderlijk aanbesteed aan de installateur die de binneninstallatie

in opdracht had. Doordat Warmtenet hier met de betreffende

installateurs niet uitkwam, werd de hulp van Lesscher Installatie-

techniek ingeroepen. Momenteel werkt Lesscher Installatietechniek

hierdoor dagelijks samen aan één project met maar liefst vier

collega-installateurs.

3d was EEN absolutE Must Voor dit projEct

Projectleider Marco Keur ging de uitdaging maar wat graag aan en

ontwierp negen grote technische installaties voor het project. Keur:

“Ik heb de hele technische installatie opgepakt en uitgewerkt. De 3D

tekeningen waarmee we werken waren daarbij een absolute must.

Ze zijn niet alleen mooi om te zien, maar waren voor dit complexe

project echt onmisbaar bij het inpassen van de installaties. Als je een

beetje een goede techniekruimte wilt bouwen, moet het wel in 3D.”

MaatwErK MaaKt hEt VErschil

Een blik in de hoogwaardige technische ruimte van het grootste pand

dat zich op het Gezondheidspark bevindt, bewijst dat de technische

kennis van Lesscher ontzettend ver reikt. Alex Lesscher: “We hebben

ons gespecialiseerd in techniek. We benaderen elk project op een

compleet andere wijze, maatwerk maakt echt het verschil.”

paNoraMa VaN EEN dEEl VaN hEt gEzoNdhEidsparK MEt op dE VoorgroNd hEt gErEstaurEErdE boErdErijtjE

dat zal wordEN iNgEzEt als horEcaVoorziENiNg EN daarachtEr EEN VaN dE zEs wooNpaViljoENs.

Werkinuitvoering

Enervision 25

WaRMtENEthENGELOb.V.

warmtenet henGelo ontstonD oP 1 januari 2010 uit een

initiatief van De Gemeente henGelo, Provincie overijssel en

afvalverwerKinGcentrale twence Bv om GezamenlijK De

co2 uitstoot in De reGio met 90% te verminDeren.

het PrinciPe zet Bio-enerGie, BoDemenerGie en restwarmte

van BijvoorBeelD zoutfaBriKant aKzo/noBel en

afvalverwerKinGcentrale twence om in BruiKBare warmte

voor verwarminG en warm taPwater. het Duurzaam

verKreGen warme water worDt vervolGens naar

afnemers GePomPt en afGeGeven aan een afleverset in

De meterKast. van Daaruit worDt het warme water via

De Binneninstallatie versPreiD over De verwarminGen en

warmwatervoorzieninGen in het PanD.

Per Bron worDen onGeveer 100 tot 250 woninGen of één of

meerDere BeDrijven van warmte voorzien. Door meerDere

Kleine Bronnen en centrales met elKaar te verBinDen,

ontstaat één Groot warmtenet. zo’n warmtenet Kan een

Groot Deel van henGelo Gaan BestrijKen en heeft Potentie

zich in De toeKomst noG meer uit te BreiDen.

warmtenet henGelo heeft zichzelf als Doel GestelD om in

2039 ruim 5.000 woninGen en 550.000 vierKante meter

utiliteitsGeBouwen van Duurzame warmte en warm taPwater

te voorzien.

onDer anDere 288 woninGen, het roc en het metroPool

zijn reeDs oP het warmtenet van warmtenet henGelo

aanGesloten.

Nathan26

tEchNiEKruiMtE

Onderstaande foto geeft het resultaat weer van de hierboven gepresen-

teerde 3D-tekening. Rechts ziet u de in de Alpha-InnoTec SWP 670

warmtepomp. Tegen de linkerwand werden de 2 groepen voor de

warmte- en koudelevering voor de vloerverwarming/koeling naar het

woon- en hoofdgebouw en de 2 groepen voor warmtevoeding naar de

boilers gepositioneerd. Alle groepen zijn voorzien van warmte- en

koudemeters die radiografisch kunnen worden uitgelezen. Op de

achter wand is een open verdeler van de verdeel-mengschakeling van de

vloerverwarming bevestigd. Aan de voorzijde ziet u de CV-aansluitleidingen

van de warmtepomp naar het 2.500 liter Alpha-InnoTec buffervat.

3d-tEKENiNg

In de 3D-tekening hiernaast wordt de indeling van de gehele techniek-

ruimte van het jarabee-gebouw op het Gezondheidspark weergegeven.

Net als de acht andere techniekruimten op het park, wordt deze ruimte

met een regelkast op afstand bewaakt. Storings meldingen komen per

SMS op de storingstelefoon binnen, waardor Lesscher eventuele

problemen 24/7 kan oplossen, nog voordat de gebruiker de storing

merkt.

Het hart (groen) van de installatie bestaat uit een Alpha-InnoTec SWP

670 warmtepomp uit de Professional Serie. Deze wordt bronzijdig

aangesloten op een verticale bodemwarmtewisselaar bestaande uit 36

boringen van 55 meter diep. Vanwege het ontbreken van een geschikte

aquifer (waterhoudende laag) op de projectlocatie, werd er gekozen

voor een gesloten verticale bodemwisselaar. Deze bron kan worden

ingezet voor zowel verwarming als koeling. Koeling geschiedt door de

koude brine (water/glycol mengsel) over een TSA te laten lopen

voordat de brine de warmtepomp in gaat. Dit geeft ook nog eens een

hogere COP doordat de brine vooraf opgewarmd wordt. De basis-

warmte vraag wordt ingevuld met een bivalente opstelling van een

Alpha-InnoTec SWP 670 warmtepomp en een cascadeopstelling van

gasgestookte ketels. Door middel van een 4-groeps verdeler wordt de

warmte over het woongebouw, het hoofdgebouw en de tapwater-

boilers verdeeld.

iNstallatiEtEKENiNg jarrabEE- gEbouw, gEzoNdhEidsparK hENgElo

Enervision 27

Op de foto’s boven ziet u twee van de negen Alpha-InnoTec warmte-

pompen op het Gezondheids park. Links ziet u de SWC 170H in een van

de woonpaviljoens; rechts de SWP540 in de technische ruimte van het

SSTS schoolgebouw.

Op de foto hiernaast treft u rechts het Alpha-InnoTec buffervat waarop

de 3D tekening bevestigd is. Tevens ziet u twee rode expansievaten

die het uitzetten van het CV-zijdige en bron zijdige waterdeel voor hun

rekening nemen. De bronleidingen ten behoeve van de aardwarmte

worden aangesloten met Hoge Dichtheid Poly-Etheen en zijn hier nog

in aanbouw. De CV-leidingen tussen warmtepomp en buffervat werden

met een persing aan elkaar verbonden.

Werkinuitvoering

LEssChERINstaLLatIEtEChNIEK

Bornsestraat 58

7597 nG saasvelD

tel: +31 (0)74 349 43 29


weBsite: www.lesscher.com

het assinK 4

7496 cc henGevelDe

tel: +31 (0)547 33 37 93

Nathan28

Het project ‘Het Nieuwe Hofzicht’ bestaat uit 19 gelijkvloerse

appartementen die gebouwd zijn aan de rand van de Oranjewijk in

Wateringen. De appartementen werden speciaal ontwikkeld voor

55-plussers. Een bewuste keuze, zo blijkt. Van den Berg: “Als corporatie

hebben we ongeveer 2.000 woningen in ons bestand, waarvan er circa

400 ruim 50 jaar oud zijn. We hebben moeten kiezen of we door

wilden gaan met het exploiteren van deze oudere panden door de

woningen grondig te renoveren of dat we de woningen zouden slopen

en er andere woningen voor terug zouden bouwen. We hebben

uiteindelijk gekozen voor het laatste en hebben een sloop/nieuw-

bouwplan opgesteld. In de Oranjewijk wonen heel wat mensen op

leeftijd en we hebben geconstateerd dat we bijna geen woningen in

ons bestand hebben die tegemoet komen aan de veranderende

wensen van deze doelgroep. Daarom hebben we ervoor gekozen om

woningen te slopen en op die plek appartementen voor ouderen te VaN dEN bErg: “wE iNVEstErEN NiEt allEEN iN duurzaME oplossiNgEN oMdat hEt MoEt, wE doEN hEt ooK oMdat wE hEt NoodzaKElijK achtEN.”

Duurzaamheidensenioren;eengoedecombi

project ‘Het nIeuwe HofzIcHt’ In waterIngen

“DE VASTGOEDSECTOR PRODUCEERT 25% VAN ALLE CO2-EMISSIE IN DE WERELD. TEVENS IS DE SECTOR VERANTWOORDELIjK VOOR ONGEVEER 40% VAN HET ENERGIEGEBRUIK, 40% VAN HET GEBRUIK VAN RUWE MATERIALEN EN 55% VAN HET GEBRUIK VAN HOUT OP AARDE. KORTOM, VASTGOED SPEELT EEN CRUCIALE ROL BIj HET VERDUURZAMEN VAN DE SAMENLEVING.”, ALDUS VICTOR BURGER, ADVISEUR BIj fINANCE IDEAS. OM HET TOTALE VASTGOEDBESTAND IN NEDERLAND ZO SNEL MOGELIjK TE VERDUURZAMEN, MOETEN ALLE PARTIjEN HUN EIGEN VERANTWOORDELIjKHEID NEMEN. ZO OOK WONINGCORPORATIES. EEN GESPREK MET ANDRÉ VAN DEN BERG, DIRECTEUR EN BEN STARRENBURG, HOOfD ONDERHOUD, VAN WONINGCORPORATIE WONEN WATERINGEN, GERT MEIjBERG, DIRECTEUR VAN BREMAN ZUID-HOLLAND EN WIM MULDERS, ACCOUNTMANAGER VAN LOWERGY CONCEPTS.

Enervision 29

bouwen. Starrenburg vervolgt: “In de Oranjewijk waren er ongeveer

120 woningen die we wilden slopen. Dit hadden we allemaal in één

keer kunnen doen, maar dat bleek een te grote belasting voor onze

plaatselijke woningmarkt. Daarom zijn we gestart met diverse

deel projecten waaronder ‘Het Nieuwe Hofzicht’. Mensen die weg

moesten uit een eengezinswoning konden direct doorstromen naar

een huis dat beter bij hen paste, maar dat zich wel gewoon in de voor

hen vertrouwde omgeving bevond. Dat vinden we als woningcorporatie

erg belangrijk. Betrokkenheid en weten waar behoefte aan is, dat zijn

de aspecten die wat ons betreft het verschil maken.”

duurzaaMhEid iN huurwoNiNgEN

Alle appartementen in het project zijn voorzien van een WZS 41

warmtepomp van Alpha-InnoTec, een vloerverwarmingsysteem en

naregeling van Uponor, Oventrop appendages, een verdeler van Komfort

SBK en aangesloten op bronnen van ThermoPlus. “Als corporatie worden

we geacht te investeren in duurzaamheid. In het Convenant Energie-

besparing Corporatiesector (energieconvenant) - bekrachtigd door

Aedes, de Woonbond en de ministeries van VROM en WWI - staan een

aantal ambitieuze doelstellingen voor energiebesparing. Centraal in de

aanpak wordt vermeld dat het draagvlak onder huurders voor energie-

besparing moet worden vergroot. Voor de bestaande bouw is het de

bedoeling in de komende 10 jaar ten minste 20 procent te besparen op

het gasverbruik. Voor nieuwbouw is de doelstelling het energieverbruik

per 1 januari 2011 te verlagen met 25 procent. Vanaf 1 januari 2015

moet dat 50 procent zijn. Maar we investeren niet alleen in duurzame

oplossingen omdat het moet. We doen het ook omdat we het nood-

zakelijk achten.”, aldus van den Berg. “De woonlasten voor de huurder

lopen op, echter is het daadwerkelijke huurbedrag daar een steeds

kleiner onderdeel van. Het aandeel van energielasten stijgt binnen de

woonlasten. We wilden vooral kijken naar oplossingen waarbij gas

bespaard wordt en de CO2-uitstoot wordt verminderd. Warmte/koude

opslag is dan een perfecte oplossing.”

KlaNtVriENdElijKE, iNdiViduElE broNNEN

Meijberg vertelt hoe Breman Zuid-Holland betrokken is geraakt bij het

project: “We zijn benaderd door Van Mierlo Bouwmaatschappij, maar

eigenlijk voor een heel ander concept dan het Lowergy Concept van

Nathan. We zijn toen eens om de tafel gaan zitten en hebben het

ontwerp behoorlijk omgegooid. Concernmatig hadden wij al veel

ervaring met de producten van Nathan en het Lowergy Concept. De

prijs/kwaliteit verhouding van Lowergy Concepts, daar staan we als

Breman helemaal achter. En het is heel fijn dat alles uit één hand

gedaan wordt. Zo voorkom je dat een organisatie zich achter andere

organisaties gaat verschuilen als iets niet goed gaat. Er kan niet naar

een ander gewezen worden. Als er wat aan de hand is, dan kan het

direct opgelost worden en daar wordt de klant alleen maar beter van.”

Van den Berg vervolgt enthousiast: “Dat was het fijne van de hele

werksituatie. Omdat we in bouwteamverband met elkaar gewerkt

hebben, kon iedere partij in een vroeg stadium zijn expertise

LowergyProject

appartEMENtENcoMplEX ‘hEt NiEuwE hofzicht’ tE watEriNgEN

Duurzaamheidensenioren;eengoedecombi

project ‘Het nIeuwe HofzIcHt’ In waterIngen

Nathan30

inbrengen en waren we allemaal echt bezig voor hetzelfde doel. Er

heerste een hele open manier van werken met alle betrokkenen.”

“In eerste instantie was er een collectieve bron opgenomen,”, vervolgt

Meijberg, “maar toen wij onze ervaringen aan de adviseur hebben

gepresenteerd en hebben uitgelegd waarom individuele bronnen beter

in dit project zouden passen, hebben ze dit van ons aangenomen en zijn

we tot de installatie gekomen zoals deze nu is.” Mulders voegt hier aan

toe: “Het moet wel gezegd worden dat dit ook erg prettig was van Wolf

Dikken, want niet alle adviseurs zijn zo gemakkelijk met het veranderen

van de plannen.” Van den Berg: “Ik ben ook erg blij dat we uiteindelijk

voor individuele bronnen hebben gekozen. Ik ben namelijk bij een ander

project gaan kijken waar ze een collectieve bron geplaatst hadden, maar

ik was er al snel achter dat we dat echt niet moesten doen. Een

individueel systeem is veel klantvriendelijker. Zijn er onverhoopt

problemen, dan zijn deze op te lossen zonder dat de andere systemen

daar last van hebben.” “En maar goed ook,” lacht Mulders, “want er is

al een klein probleempje geweest, toch?” Starrenburg lacht en zegt:

“Klopt. We hebben bij Hofzicht een hovenier gehad die helaas door de

bron gestoken heeft. Vervelend natuurlijk, maar wel te verhelpen

zonder dat de andere systemen beïnvloed werden.”

EErdEr EEN NadEEl daN EEN VoordEEl

De duurzame oplossingen in de nieuwe huurwoningen zijn niet

gecommuniceerd als extra verhuurargument. Integendeel zelfs.

Starrenburg: Vaak wordt gezegd dat oudere mensen toch moeilijker

met nieuwe technieken omgaan en er sceptischer tegenover staan. We

wilden absoluut voorkomen dat er verwachtingen werden geschept

die het systeem niet kon waarmaken. Daarom hebben we vanaf de

allereerste communicatie omtrent dit project aangegeven dat er

vloerverwarming en warmtepomptechnologie toegepast zou worden.

Het is geen traditionele verwarming en wanneer mensen daar huiverig

voor zijn, dan moeten ze niet beginnen aan een huurwoning waar dit

in zit. Het vergt toch een aanpassing in gedrag en zeker bij oudere

mensen die gewend zijn om een zwieper aan de knop te geven

wanneer ze het koud hebben.” Van den Berg: “We hebben het eerder

als een nadeel gecommuniceerd dan als een voordeel. We hebben het

niet mooier gemaakt dan het is en hebben juist de nadelen benadrukt.

Als mensen hier documentatie kwamen halen, vertelden we nog eens

extra dat er geen traditioneel systeem in zit. Ze moesten gewoon goed

weten waar ze aan begonnen. En daar heeft de Nathan showtrailer

ook zeker bij geholpen.”

bEN starrENburg, aNdré VaN dEN bErg, wiM MuldErs EN gErt MEijbErg (V.l.N.r) iN gEsprEK oVEr ‘hEt NiEuwE hofzicht’

Enervision 31

Kritisch, Maar tEVrEdEN

Mulders: “We hebben hier in totaal 3 voorlichtingsessies met onze

showtrailer gehad. De nieuwe bewoners hebben we in twee groepen

uitgenodigd om eens te komen kijken en meer te weten te komen

over de werking van het systeem. Voor ons was het erg leuk om te

zien hoe betrokken de bewoners zijn bij het project. Er waren kritische

reacties, maar na een heldere uitleg was iedereen aan het eind van de

middag tevreden.” Starrenburg vult Mulders aan: “Om ook het

personeel volledig bij te praten over het systeem, hebben we ook hen

het hele systeem gepresenteerd. Bewoners kunnen in onze woon-

winkel namelijk altijd bij ons terecht als ze nog vragen hebben. We

proberen het zelf op te lossen door er even heen te lopen en als dit

niet lukt, dan kunnen we altijd terecht bij Breman of Lowergy Concepts

en wordt het alsnog opgelost.”, vult Starrenburg aan. Meijberg: “Door

de Nathan showtrailer te combineren met een duidelijk en eenvoudig

verhaal naar de bewoners, is de informatie in het voortraject goed

geweest. De reacties hierop waren erg positief.”

dE hEEr EN MEVrouw VaN wiNdEN

Op een steenworp afstand van de Wonen Wateringen Winkel staat het

appartementencomplex ‘Het Nieuwe Hofzicht’ te blinken in de zon.

Mevrouw van Winden bereidt de lunch voor terwijl meneer van

Winden naar de brievenbus loopt voor zijn krantje. “Kom gerust even

kijken hoor. Het bevalt ons hier uitstekend.”, begroet de heer van

Winden ons hartelijk. Wanneer we binnenkomen in het uiterst ruime

appartement, worden we ook hartelijk begroet door mevrouw van

Winden. “Komt u voor de installatie? Daar kom ik nooit aan hoor,

want daar heb ik geen verstand van. Maar het bevalt me hier prima.

Het uitzicht is hier prachtig, we kijken zo op het park en de molen.”

Toch was het voor meneer en mevrouw van Winden wel even wennen.

“In ons oude huis hadden we vloerbedekking, maar nu mocht dat niet

vanwege de vloerverwarming. Eerst was dat best vreemd, maar nu we

een paar warme dagen hebben gehad, wil ik niet meer terug. Ik loop

veel op mijn blote voeten en dan is het tijdens die hitte buiten

werkelijk heerlijk om binnen de koelte van de vloer te voelen. Mijn

man is naar de presentatie geweest en daar is ons een hoop duidelijk

geworden. Het systeem doet zijn werk en we hoeven nergens aan te

komen. Dat is toch geweldig?” In de vier maanden dat de installatie nu

werkzaam is, heeft de warmtepomp 116 uur gedraaid en 179 uur

gekoeld. Mulders, Meijberg en Starrenburg kijken elkaar aan en zijn

het erover eens: een prima resultaat!

LowergyProject

dE hEEr EN MEVrouw VaN wiNdEN

bEN starrENburg EN dE hEEr VaN wiNdEN bij dE alpha-iNNotEc warMtEpoMp

gErt MEijbErg, dirEctEur VaN brEMaN zuid-hollaNd

“De prijs/kwaliteit verhouding van

Lowergy Concepts, daar staan we

als Breman helemaal achter.”

WONENWatERINGEN

DorPsKaDe 25-27

2291 hn waterinGen

tel: +31 (0) 174 29 36 50


weBsite: www.wonenwaterinGen.nl

Nathan32

project HILton den Haag

EenhotelmeteenverhaalCONGRESfACILITEITEN, 16 WOONAPPARTEMENTEN, 195 KAMERS EN EEN GRAND CAfÉ. DAT IS HET HILTON DEN HAAG. EEN BIjZONDER GEBOUW MET ALLURE EN KLASSE. OM TE KOMEN TOT DE UITSTRALING DIE HET PAND NU HEEfT, IS ER HEEL WAT WERK VERZET. ONDER ANDERE DOOR VAN GALEN B.V. ROTTERDAM. DAVID HOOGSTAD, PROjECTLEIDER HILTON DEN HAAG VOOR VAN GALEN B.V., GEEfT EEN UNIEK KIjKjE ACHTER DE SCHERMEN.

Enervision 33

NathaN buitENdiENstMEdEwErKEr jurgEN VaN gorp (l) iN gEsprEK MEt daVid hoogstad (r)

Foto Linkerpagina: hEt iMposaNtE hiltoN dEN haag Productonderdeaandacht

Eenhotelmeteenverhaal

Het project is al een tijdje geleden opgeleverd, maar staat nog vers

op het netvlies van de heer Hoogstad: “Dit was het eerste project

van deze omvang waarbij ik projectleider was. Een hele uitdaging,

want het was toch een renovatieklus. je weet van tevoren niet wat je

tegenkomt.” Het voormalig hoofdkantoor van de PTT, dat stamt uit de

tweede helft van de twintigste eeuw, werd volledig gestript tot een

betonnen skelet. “Daarin zijn we helemaal opnieuw begonnen. We

hebben ontzettend veel sparingen geboord om het leidingwerk in te

kunnen leggen. Het maken van het ontwerp daarvoor was nog een

hele uitdaging, omdat er toch rekening

faCts

PROjECtOMVaNG:

250 Kamers

aaNtaLMEtERUPONORLEIDING:

19.155 meter waarvan 265 meter mlc Grote maten

aaNtaLGEbRUIKtEUPONORKOPPELINGEN:

14.662 stuKs waarvan 756 stuKs mlc Grote maten

OPDRaChtGEVER:

oG hotel zeestraat B.v.

W-INstaLLatEUR:

van Galen B. v.

PRODUCtENENbEGELEIDING:

nathan imPort/eXPort B.v.

gehouden moest worden met de verschillende plafondhoogtes.

Maar het is gelukt en het resultaat mag er zijn. Ik ben best trots op

dit project.”, aldus Hoogstad.

passEN EN MEtEN

Hilton Den Haag is gerealiseerd door een vakkundig samenge-

steld bouwteam. Hierbij waren de opdrachtgever, de bouwkundig

aannemer en verschillende nevenaannemers samen verantwoor-

delijk voor het tot een goed einde brengen van het project en het

halen van de opleverdatum. “Toen we door de selectie kwamen

en hoorden dat we als W-installateur bij dit project betrokken

werden, was dat toch een klein feestje.”, vertelt Hoogstad. “Het is

een prestigieus project en ook zeker een leuke uitdaging voor ons

als bedrijf. Omdat er niets meer stond dan een betonnen skelet,

moest er erg veel werk verzet worden. Om dit in goede banen te

leiden, hebben we een LEAN-sessie met alle betrokken partijen

gehouden. Vooral de werkzaamheden op de hotelverdiepingen

hebben hier veel profijt van gehad. Iedere betrokken partij heeft

in deze sessie aan moeten geven wanneer hij welke werkzaamhe-

den op welk tijdstip en plaats ging uitvoeren. Het was even passen

en meten, maar door samen goed naar de planning te kijken en

nauw met elkaar te overleggen, is er voorkomen dat er werkzaam-

heden samenvielen die niet samen konden. Ideaal en goed voor

de samenwerking en het onderlinge begrip.”, zegt Hoogstad.

34 Nathan

KuNststof boVEN KopEr

Het hoofdleidingwerk dat alle installaties met elkaar verbindt, is

gemaakt van het Uponor meerlagenleidingsysteem voor verdeel- en

stijgleidingen. Bestekmatig was echter koper opgenomen. Hoogstad legt

uit waarom er toch is gekozen voor een kunststof systeem. “Het Hilton

ligt midden in de stad. Het is niet verstandig om daar met grote buizen

van koper te werken. Koper is toch erg diefstalgevoelig en helemaal als

de diameter van een buis boven de 40 mm komt. De buizen die wij

gebruikt hebben, waren tot zelfs 90 mm groot. Het is niet prettig om

deze dan onbeheerd achter te laten na een dag werken. Kunststof buizen

met deze omvang kun je toch met een fijner gevoel op een bouwplaats

midden in de stad laten liggen dan buizen van koper.” Hoogstad ziet

nog een ander voordeel van het Uponor meerlagenleidingsysteem voor

verdeel- en stijgleidingen. “Koper is op dit moment erg duur. Kunststof

is dan een stuk aantrekkelijker om te gebruiken. Dit zijn de eerste

overwegingen geweest, maar er waren ook andere wensen aan het

te gebruiken product. Snelle verwerkbaarheid en de mogelijkheid om

grote maten aan te sluiten op kleine maten waren ook een duidelijke

vereiste. Voor mij was het de eerste keer dat ik als projectleider met het

grote maten systeem van Uponor werkte, maar het is goed bevallen.

Zo goed zelfs, dat ik, als ik de kans krijg, weer graag met het meer-

lagenleidingsysteem voor verdeel- en stijgleidingen wil werken.”oVErlEg oVEr tEchNisch tEKENwErK

1. EENVoudig dE oNtbraaMdE MEErlagENlEidiNg iN dE pErsadaptEr stEKEN

4. VErgrENdEliNgElEMENt iN dE opENiNg VaN hEt basiscoMpoNENt schuiVEN

2. VErbiNdiNg pErsEN

5. VErgrENdEliNgElEMENt iN hEt basiscoMpoNENt latEN grijpEN

3. pErsadaptEr iN hEt basiscoMpoNENt aaNbrENgEN

INVIjfstaPPENNaaREENPERfECtEVERbINDING

hEt upoNor MEErlagENlEidiNgsystEEM

1

4 5

2 3

35Enervision

Productonderdeaandacht

gEcoMbiNEErdE oplossiNgEN

Door de uiteindelijke functie van het gebouw, zijn de producten van Uponor

gecombineerd met andere oplossingen. Hoogstad: “Omdat we te maken

hadden met een veelomvattend systeem, hebben we de aftakkingen naar

de hotelkamers voor CV, gekoeld water, warm water en tapwater van

Uponor leidingwerk gemaakt en makkelijk kunnen combineren met

leidingen van staal voor bijvoorbeeld de standleidingen. De combinatie van

deze oplossingen heeft voor ons goed gewerkt en ook de opdrachtgever is

zeer tevreden. Als projectleider kun je niet meer wensen.”

prEttig wErKEN

Van Galen B.V. is een middelgrote installateur die voornamelijk werkzaam is

in de medische zorg. Maar ook kantoren en hotels behoren tot het werkveld

van Van Galen B.V. “Op dit moment ligt het zwaartepunt voornamelijk

in de medische zorg, zoals de renovatie van ziekenhuizen. Het Uponor

meerlagenleidingsysteem voor verdeel- en stijgleidingen is daarvoor ook

uitermate geschikt. De 31 basiscomponenten en het eenvoudige montage-

systeem maken alle verbindingen mogelijk. “Bij renovatieklussen is het

prettig dat de verbindingen al op de werkbank gemaakt kunnen worden.

Persen op lastige plekken is dus niet meer nodig. Bij ziekenhuizen komt

daar nog een voordeel bij. Vaak ben je toch tussen bestaande systemen

aan het werk. Het lassen van koperen buizen brengt dan een groot risico

VaNGaLENb.V.

van maasDijKweG 66

3088 ef rotterDam

tel: +31 (0)10 487 88 00


weBsite: www.vanGalen.com

met zich mee. Een onnodig risico ook, want het grote maten assortiment

van Uponor is een goede en betrouwbare vervanging.”, vindt Hoogstad.

Hilton Den Haag is een goede leerschool geweest voor Van Galen B.V. “Door

de complexiteit en de omvang van het project hebben we het meerlagen-

leidingsysteem voor verdeel- en stijgleidingen goed kunnen testen. Op

dit moment zijn we ook bezig met dit product in het AMC ziekenhuis

in Amsterdam. De ervaringen die we bij het Hilton hebben opgedaan,

kunnen we nu goed gebruiken bij het plaatsen van nieuwe leidingen in

bestaande systemen. En als er toch nog vragen zijn, dan staat het team

van Nathan Import/Export altijd voor ons klaar om samen te kijken naar

een oplossing. Prettig voor ons, maar ook zeker voor de opdrachtgever.

En dat is toch het allerbelangrijkste.”, zegt Hoogstad tot besluit.

“KopEr is Erg diEfstalgEVoElig, KuNststof buizEN KuN jE MEt EEN fijNEr gEVoEl achtErlatEN op dE bouwplaats.”

Nathan36

sLImLIne BuILdIngs

heteindevandeleegstand14,4 PROCENT VAN DE NEDERLANDSE KANTOREN STAAT VANDAAG DE DAG LEEG, ZO BLIjKT UIT RECENTE CIjfERS VAN MAKELAARSORGANISATIE NVM BUSINESS. GEBOUWEN UIT DE jAREN TACHTIG, DIE HET GROOTSTE DEEL VAN DE LEEGSTAND OMVATTEN, VOLDOEN NIET MEER AAN DE WENSEN VAN NU. “HET PROBLEEM IS NIET SNEL OP TE LOSSEN, jE KUNT VAN KANTOREN TENSLOTTE NIET ZOMAAR WONINGEN MAKEN.”, ALDUS EEN WOORDVOERDER VAN NVM BUSINESS. MAAR IS DAT WEL ZO? EEN GESPREK MET DE HEREN KOSTAS MAMALINGKAS EN GER VAN DER ZANDEN, DIRECTIE VAN COMMERCIEEL INGENIEURSBUREAU SLIMLINE.

Enervision 37

NathanPartner

Foto Linkerpagina: dE hErEN gEr VaN dEr zaNdEN (l) EN Kostas MaMaliNgKas (r),

dirEctiE VaN sliMliNE buildiNgs

heteindevandeleegstand

7 MiljoEN ViErKaNtE MEtEr gEbaKKEN lucht

Vrijwel het complete leegstaande vastgoedbestand is voorzien van

traditionele betonvloeren. Voor het opvangen van de interne

warmtelast, zijn veel van deze conventionele gebouwen voorzien

van airconditioning dat van onder verlaagde plafonds koude lucht de

ruimten in blaast. Zodra deze statische panden hun oorspronkelijke

gebruiksfunctie verliezen, blijken ze, zoals de NVM al aangeeft, amper

aangepast te kunnen worden naar een nieuwe gebruiksfunctie.

Daarnaast voldoen de panden bij lange na niet aan de hoge comfort-

eisen van nu. Leegstand lijkt hierdoor een gebed zonder einde te gaan

worden. Kostas Mamalingkas heeft een duidelijke visie op deze

problematiek in het Nederlandse bedrijfsvastgoed: “Niemand wil

ervoor op de blaren zitten, dus laten we de gebouwen maar gewoon

leeg staan. We zitten nu met een enorme hoop gebakken lucht in die

zeven miljoen vierkante meter leegstaande panden. De omslag is nu!

We moeten met zijn allen weg van die conventionele bouwmethoden

en toe naar een meer integrale manier van bouwen.” Onder de naam

‘Infraplus’ ontwikkelde Slimline in 1997 reeds een toekomstgericht

alternatief voor de traditionele zware betonvloeren. Niet meer

verwarmen met CV installaties en koelen met airco’s, maar een

comfortabel gebouwklimaat middels bouwdeelactivering. Uit het

gesprek met de beide ondernemers komen vijf concrete voordelen van

het integrale Slimline vloerconcept naar voren: efficiëntie, flexibiliteit,

duurzaamheid, comfort en esthetiek.

VoordEEl 1: EfficiëNtiE

Niet meer beton en bouwhoogte gebruiken dan nodig is, dát is slim

bouwen volgens Slimline. Het bedrijf gaat efficiënt om met bouw-

materialen en schuift deze eigenschap naar voren als haar meest

onderscheidende factor ten opzichte van conventionele bouwwijzen.

Ger van der Zanden: “In de traditionele utiliteitsbouw zien we vloeren

van 80 à 90 centimeter dik. Door beton en staal te combineren,

reduceren wij dit naar 30 tot 45 centimeter, inclusief de complete

installatie die in de vloer is weggewerkt. De vloerhoogte is daarbij

echter wel afhankelijk van de gewenste overspanningsmaat.” Aan de

hand van een projectvoorbeeld vult Kostas Mamalingkas zijn

compagnon aan: “De architect van het kantoor van fox Vakanties op

Park 20/20 in Hoofddorp koos voor een veel gebruikte overspanning-

maat van 8,10 meter. Daarvoor zijn liggers van 33 centimeter

voldoende en blijft de vloerhoogte minimaal. Voor het pand van TMVW

in Gent, wil de architect echter werken met grote overspanningsmaten

van 16,20 meter. Daarvoor zijn liggers van 60 centimeter hoog nodig,

waardoor de totale hoogte van het vloerpakket ook stijgt.” De ruimte

die de klant bespaart op vloer- plafonddikte, kan op verschillende

manieren worden gebruikt. Bij een overspanningsmaat van 8,10 meter

kan hij ervoor kiezen om per zes verdiepingen een complete extra

(verhuurbare) verdieping te realiseren! Een andere optie is de

besparing op bouwvolume door het totale pand compacter te maken

of juist een verhoging van de interne ruimte te realiseren. Kostas

Mamalingkas: “Wanneer de vergelijking gemaakt wordt op basis van

alleen de bouwkundige vloer, zijn wij duurder, maar op integraal

gebouwniveau hoeft een standaard kantoor met het Slimline principe

zeker niet duurder te zijn dan een traditioneel gebouw!”

oVErspaNNiNgsMatEN VaN 16,20 MEtEr bij hEt tMVw projEct iN hEt bElgischE gENt

60 cENtiMEtEr hogE liggErs bij hEt tMVw projEct iN hEt bElgischE gENt

Nathan38

EEN opENgEwErKtE MaquEttE VaN hEt sliMliNE VloErcoNcEptEEN

hEtsLIMLINEVLOERCONCEPt

het vloerconcePt, Dat worDt ontwiKKelD Door slimline en worDt GefaBriceerD in samenwerKinG met Diverse Partners als heemBeton

en Gelissen, Bestaat uit Drie Perfect oP elKaar afGestemDe onDerDelen: De PlafonDPlaat, De installatieruimte en De toPvloer.

PLafONDPLaat

het slimline-Basiselement is een Betonnen PlafonDPlaat met

inGestorte staalProfielen. De Plaat is ca. 70 mm DiK en is

voorzien van uPonor meerlaGenleiDinGen, waarmee worDt

GeKoelD en verwarmD vanuit het PlafonD.

INstaLLatIERUIMtE

alle leiDinGen en technische installaties worDen

onzichtBaar weGGewerKt in De oPen installatieruimte in De

vloer. unieK is De oPtimale BereiKBaarheiD van Deze ruimte.

het veranDeren van De Binnenruimte worDt hierDoor

aanzienlijK vereenvouDiGD.

tOPVLOER

De toPvloer Kan vast, fleXiBel of een comBinatie van BeiDe

zijn. een vaste vloer is voorzien van vloerverwarminG om

een Beter BinnenKlimaat te realiseren. De toPvloer worDt

aKoestisch ontKoPPelD van De hoofDDraaGconstructie,

wat een uitsteKenDe GeluiDsisolatie oPlevert.

Enervision 39

VoordEEl 2: flEXibilitEit

“Een ander voordeel van de Slimline vloeren is de bereikbaarheid van

de installatieruimten.” Ger van der Zanden wijst naar een opengewerkte

maquette op tafel waarin de indeling van het Slimline vloerconcept

duidelijk te zien is. Tussen de plafondplaat en de topvloer bevindt zich

een open installatieruimte waarin de gehele gebouwinstallatie in één

groot netwerk samenkomt. Ger van der Zanden vervolgt: “In ons

principe wordt de installatietechniek altijd los van de hoofd draag-

constructie in de installatieruimte onder de topvloer geplaatst. Doordat

de leidingen niet ingestort worden, blijven ze goed bereikbaar. Indien er

later wijzigingen in het netwerk moeten worden aangebracht, voor een

nieuwe werkplek of een complete verandering van de gebouwfunctie,

dan kan dat heel eenvoudig door de topvloer te openen. je hoeft niet te

slopen of breken, waardoor het pand gewoon zijn waarde behoudt. Zo

kan een Slimline kantoor dat zijn functie verliest makkelijk worden

omgezet naar een woning of een hotel. Daarmee kunnen we de

levensduur van gebouwen verlengen en de huidige problemen van

leegstand voorkomen. Architecten en ontwikkelaars beginnen dit

voordeel nu ook te zien. Ze beseffen dat ze hun opdrachtgever met

Slimline methodieken een flinke dosis extra toekomstgerichte

flexibiliteit kunnen bieden!”

VoordEEl 3: duurzaaMhEid

Bouwdeelactivering is een Lage Temperatuur Verwarming- / Hoge

Temperatuur Koelsysteem en kan daardoor uitstekend worden ingezet in

combinatie met warmtepomptechnologie. Ger van der Zanden: “je kunt

niet van alles verstand hebben. Al tijdens de beginsituatie van een

project roepen we de expertise van de Nathan Group in om onze

klanten te kunnen faciliteren op gebied van duurzame opwekking. We

leggen de installatieadviseur en architect kort uit dat de combinatie van

duurzame opwekking en afgifte een win-win situatie is en laten het

vervolgens over aan de professionals van Nathan. De systemen zijn

tenslotte hun vakgebied.”

VoordEEl 4: coMfort

Van een bouwconstructie dat op de markt wordt gezet als een

lichtgewicht oplossing, verwachten velen dat er concessies worden

gedaan in degelijkheid en geluidsisolatie. Door de akoestische

ontkoppeling van de topvloer en de hoofddraagconstructie blijkt dit

echter een foute gedachte. Ook op het gebied van regelbaarheid biedt

het systeem voordelen, zo blijkt uit de uitleg van Ger van der Zanden:

“Door de grote massa van gewone betonvloeren, kan het opwarmen

of koelen van een ruimte ongeveer zes à zeven uur in beslag nemen.

Met het Slimline concept neemt een ruimte de gewenste temperatuur

al binnen één tot anderhalf uur aan.” Kostas Mamalingkas noemt een

extra comfortvoordeel: “We kunnen werken met drie groepen per

betonplaat. In elke temperatuurzone kan de gebruiker de temperatuur

met één à twee graden aanpassen aan zijn gevoelstemperatuur. Een

zone aan de zuidkant, waar je meer zoninval hebt, kun je op een

andere groep aansluiten dan een zone aan de noordkant. Ook kun je

de warmte die je aan de ene kant van het gebouw over hebt,

doorleiden naar de andere kant van het gebouw, zodat je niet tegelijk

aan het koelen en verwarmen bent. Omdat je heel flexibel bent in je

groepen, kan dit systeem dat prima.”

dE hEEr gEr VaN dEr zaNdEN dE hEEr Kostas MaMaliNgKas

NathanPartner

Nathan40

DUbbELLEIDINGsystEEM

met het unieKe DuBBelleiDinGsysteem Dat slimline en uPonor

GezamenlijK ontwiKKelDen, worDt zowel De PlafonDPlaat

als De toPvloer van uPonor meerlaGenleiDinGen voorzien.

tijDens warme DaGen worDt KouD water Door De leiDinGen

in De PlafonDPlaten GeleiD. Deze Koele lucht zaKt vanuit het

PlafonD naar BeneDen. DoorDat hierDoor Geen hinDerlijKe

luchtstromen ontstaan, is Deze manier van Koelen

comfortaBeler Dan conventionele manieren van KoelinG.

in De winter worDt er warm water Door De toPvloeren

GeleiD, waarDoor een ruimte zeer GeleiDelijK worDt

verwarmD. omDat elK materiaal Dat té KouD worDt zal

Gaan conDenseren, Bestaat er een maXimale KoelcaPaciteit

voor De PlafonDs. inDien meer KoelcaPaciteit Gewenst is,

Kan De toPvloer eXtra KoelinG verzorGen. omGeKeerD Kan

De PlafonDPlaat tijDens eXtreem KouDe DaGen worDen

inGezet voor eXtra verwarminG van De ruimten. oP Deze

manier Kan het systeem een vermoGen leveren van 80 tot

wel 100 watt Per vierKante meter voor zowel verwarmen

als Koelen.

sLIMLINEONDERstEUNINGVOORNIEUWKOMERs

in een BouwProject worDt De installateur een vaste

Partner van slimline BuilDinGs. ‘ieDer zijn vaK’, is DaarBij

het creDo van slimline. Kostas mamalinGKas: “iK Kan

me voorstellen Dat een installateur Die noG nooit met

slimline heeft GewerKt wat teruGhouDenD is om met een

voor hem noG nieuw PrinciPe te Gaan werKen. voor ons

is het concePt echter al lanG niet nieuw meer. met onze

Kennis en ervarinG, Kunnen wij nieuwKomers Daarom

Perfect BeGeleiDen Bij De voorBereiDinG van het Project

en het verwerKen van De installatie in De vloer. samen

werKen we een Plan uit en Dat is allemaal faciliterenD.

wij zijn Dan wel een commercieel enGineerinGBureau,

maar van ons KrijGt De installateur Geen factuur. we

KrijGen Pas BetaalD als het ProDuct DaaDwerKelijK

GeleverD Gaat worDen. en het hele voortraject waarin

we tijD, GelD en enerGie steKen, Doen we Gewoon

vrijBlijvenD om tot een GoeD resultaat te Komen. Dat

is ons eiGen risico.”

VoordEEl 5: EsthEtiEK

Een van de projecten van Slimline is Rabobank Westland in de Lier. Dat

niet alles met beton recht-toe-recht-aan hoeft te zijn, bewijst dit pand.

Kostas Mamalingkas: “Met ons concept kun je alle vormen maken.

Rond, zoals bij dit project, of bijvoorbeeld schuin toelopend. Omdat we

onze platen tot wel 3,5 meter breed kunnen maken, zijn onze plafonds

daarnaast ook nog eens superstrak en vrijwel naadloos. Een groot

voordeel voor architecten!” Dat ook de overspanningsmaat door

middel van dimensionering flexibel te kiezen is, kwam al eerder in dit

artikel naar voren. In het Belgische project TMVW koos de architect

bewust voor de ontwerpen gebruiksvrijheid die men door de grote

overspanningsmaten verkrijgt. Men dient echter te overwegen welke

belangen zwaarder wegen: esthetische belangen door enorme vrije

ruimten zonder pilaren, of financiële belangen door het toevoegen van

een complete extra verdieping of de besparing op bouwvolume.

gEspEcialisEErdE partNErs

In de Slimline vloeren komen technieken van diverse fabrikanten

integraal samen. Een goede samenwerking tussen de leveranciers is

daarbij van cruciaal belang. Voor de klimaattechnische installaties in het

concept vertrouwt Slimline al circa 13 jaar op de bedrijven binnen de

Nathan Group. Kostas Mamalingkas: “Om het voor instal lateurs mogelijk

te maken om snel te werken en een optimale kwaliteit te garanderen,

moeten we ze van goed materiaal kunnen voorzien. Om die reden

adviseren we de producten van Uponor.” Ook op gebied van technologi-

sche ontwikkelingen werkt Slimline volop samen met de Nathan Group.

Ger van der Zanden: “In de conservatieve markt van een paar jaar upoNor 16MM MEErlagENlEidiNg iN plafoNdplaat tMVw gENt

Enervision 41

sLIMLINEbUILDINGs

westPlein 6

3016 Bm rotterDam

tel: +31 (0)10 742 08 88


weBsite: www.slimlineBuilDinGs.com

PROjECtNaaM: fOxVaKaNtIEs(aNWb)

LOCatIE: ParK 20|20, hoofDDorP

OMVaNGPaRK: 92.000 m2

OMVaNGPaND: 3.600 m2

OPLEVERING: eerste Kwartaal 2012

fUNCtIE: Kantoren & reistheater

ONtWERP: william mcDonouGh

ONtWIKKELaaR: Delta DeveloPment GrouP,

volKerwessels & reGGeBorGh

bIjzONDERhEDEN: ParK 20|20 is het eerste craDle to craDle

BeDrijventerrein in neDerlanD.

sLIMLINE: vloeren met oversPanninGsmaat

van 8,10 meter en uPonor

DuBBelleiDinGsysteem

PROjECtNaaM: RabObaNKWEstLaND

LOCatIE: BeDrijventerrein leehove, De lier

OMVaNG: 9.125 m2

OPGELEVERD: eerste Kwartaal 2009

fUNCtIE: Kantoren

ONtWERP: BöhtlinGK architectuur

ONtWIKKELaaR: van mierlo BouwGroeP

bIjzONDERhEDEN: raBoBanK westlanD is het eerste

transParante co2-vrije Kantoor

van neDerlanD

sLIMLINE: unieKe ovale vloeren met uPonor

DuBBelleiDinGsysteem

PROjECtNaaM: NIEUWbOUWtMVW

(tUssENGEMEENtELIjKEMaatsChaPPIjVaN

VLaaNDERENVOORWatERbEDELING)

LOCatIE: Gent, BelGië

OMVaNG: 10.000 m2

OPLEVERING: eerste helft 2012

fUNCtIE: Kantoren + ParKeerGaraGe

ONtWERP: siGnum+ architecten

ONtWIKKELaaR: corDeel GroeP

bIjzONDERhEDEN: eerste slimline Project in BelGië

sLIMLINE: vier BouwlaGen met vloeren met

oversPanninGsmaat van 16,20 meter

NathanPartner

geleden, was ons concept nog heel nieuw. We vonden bij Nathan

direct de juiste deskundigheid die we heel goed konden gebruiken bij

de ontwikkeling van ons systeem.” Ook tegenwoordig komen de

partners nog regelmatig samen. Tijdens interessante sessies spreekt

het consortium van Slimline, Nathan en betonleveranciers over

optimalisaties van bestaande oplossingen en de ontwikkeling van

nieuwe concepten. Ger van der Zanden: “Dat hebben we gemeen met

de Nathan Group, we willen constant vooruit, streven altijd naar

innovatie. Dat maakt onze relatie zo goed.”

Nathan42

In de circa 30 jaar tijd dat Roel Hillebrand en Harm van Keulen elkaar op

zakelijk vlak kennen, zijn ze perfect op elkaar ingespeeld. De stap om een

gezamenlijke onderneming te starten was dan ook een logisch gevolg.

H&R Installatie B.V. zag in 2007 het levenslicht. “We werkten bij hetzelfde

bedrijf waar we dezelfde werkzaamheden uitvoerden als we nu doen.

Eigenlijk werken we hier niet veel anders, maar wel met een ander

beleid.”, begint Hillebrand het gesprek en vervolgt: “In 2007 zijn we bij

Harm in zijn boerenschuur in Koudekerke begonnen. Vanuit de schuur zijn

we met H&R Installatie B.V. gestart en na 1,5 jaar zijn we naar een groter

pand in het dorp verhuisd. Terwijl we daar gevestigd waren, hebben we

grond op bedrijventerrein Karreveld gekocht. Hier hebben we een nieuw

pand laten bouwen.”

EEN hElE uitdagiNg

Van Keulen: “De bouw van een nieuwbouwpand is een hele uitdaging. Het

ontwerp hebben we helemaal zelf gemaakt zonder hulp van een architect.

We zitten al lang in de bouwwereld en hebben overal inspiratie opgedaan.

Na lang dubben hebben we ons eigen idee compleet weten te realiseren,

van schets tot uitwerking. Onze wensen en het ontwerp zijn vervolgens

door een architectenbureau verder uitgewerkt en ook de bouwaanvragen

en constructieberekeningen hebben we uitbesteed.” Het resultaat van dit in

het oog springende pand mag er wezen. Hillebrand: “Wij zijn heel tevreden

VanenergielabelGnaaraZODRA WE HET ZONNIGE ZEELAND BINNENRIjDEN SLAAT HET VAKANTIEGEVOEL WEER TOE. ONDERWEG IS HET GENIETEN VAN HET PRACHTIGE WEER EN DE MOOIE LANDSCHAPPEN. AANGEKOMEN BIj H&R INSTALLATIE B.V. TE KOUDEKERKE BLIjKT DAT WE GEEN BETER MOMENT KONDEN UITKIEZEN OM LANGS TE KOMEN. DE COMPUTERSERVER HEEfT ER DE BRUI AAN GEGEVEN. EEN VERVELENDE SITUATIE, WANT WAAR ZIjN WE ZONDER COMPUTER, MAAR TEVENS EEN UITERMATE GESCHIKT MOMENT OM DE HEREN VAN KEULEN EN HILLEBRAND HET HEMD VAN HET LIjf TE VRAGEN OVER HUN ONDERNEMING.

H&r InstaLLatIe B.v. In KoudeKerKe

dE hEEr VaN KEulEN prEsENtEErt dE warMtEpoMpopstElliNg

Enervision 43

Opbezoekbij:

met de look, het comfort en de ruimte. Een belangrijk punt waar we

rekening mee gehouden hebben is het werkklimaat. Als je toch voor de

keuze staat, dan kun je beter kiezen voor een comfortabele en duurzame

oplossing. Daarom hebben we gekozen voor een Alpha-InnoTec SWC 230

warmtepomp met vloerverwarming en vloerkoeling.”

“We vinden het fantastisch. We kunnen elke ruimte afzonderlijk regelen

en door de gelijkmatige verwarming en koeling hebben we geen last van

vervelende luchtverplaatsing. Het is heerlijk. Ik zou dit pand niet in willen

ruilen voor een pand met airco. Airco’s zijn toch vaak lawaaierige

apparaten, wij hebben helemaal geen probleem met geluid.”, aldus Van

Keulen. “We zitten nu comfortabel en ruim in ons jasje, mogelijkerwijs

komt er op termijn nog wat aanvulling van het personeelsbestand bij.

Momenteel werken we met een montageploeg van 25 medewerkers.

Deze worden dagelijks aangestuurd door onze vier kantoormedewerkers.”

h&r EN duurzaaMhEid

Inmiddels weten veel partijen H&R Installatie B.V. ook te vinden als het

om duurzame oplossingen gaat. “Ook wij kunnen er niet onderuit.

Duurzaamheid wordt steeds belangrijker en daarom denken wij hier vanaf

het voortraject al in mee. Nathan ondersteunt ons hier optimaal bij. Naast

dat de overheid duurzaam bouwen stimuleert, zie je ook dat bedrijven en

particulieren steeds meer het belang en de voordelen van duurzaam

verwarmen en koelen inzien. We krijgen veel positieve reacties uit de

markt. Onlangs ontvingen we van een opdrachtgever een schouderklopje

voor zijn perfect functionerende duurzame installatie en dat komt niet zo

vaak meer voor in deze tijd. We werken veel regionaal met hier en daar

een uitschieter. De opdrachten die we uitvoeren zijn een mix van

renovatie, nieuwbouw en kleine utiliteit zoals zorgcomplexen.”, licht

Hillebrand toe.

zowEl NiEuw als oud

“De specifieke vraag naar warmtepompen komt steeds vaker voor.

Momenteel zijn we aan het werk bij een nieuwbouwproject van

Woongoed Middelburg, genaamd ‘Quarleshavenstraat’ in Nieuw- en

St. joosland. Het project, gerealiseerd door bouwbedrijf Kambier B.V.

eveneens uit Koudekerke, omvat acht koopwoningen, tien huurapparte-

menten en een klein zorgcomplex, welke allemaal energiezuinig zijn. De

eengezinswoningen en de huurappartementen worden allemaal voorzien

van een individuele WZS warmtepomp, die de woning verwarmt, koelt en

voor het warme tapwater zorgt. In het zorgcomplex plaatsen we een SWC

230 warmtepomp welke monovalent wordt ingezet. Een direct gestookte

boiler voorziet het complex van warm tapwater. We zijn volop energie-

zuinig bezig.”, aldus Van Keulen.

VanenergielabelGnaara

dE hErEN VaN KEulEN (l) EN hillEbraNd (r) VaN h&r iNstallatiE b.V.

“Omdat het een nieuw product is,

ben je er in het begin een stuk voorzichtiger

mee, maar het werkt echt super.”

Enervision 45

Opbezoekbij:

VaN ENErgiElabEl g Naar a

“De energiezuinige maatregelen passen we niet alleen toe in nieuwbouw-

woningen.”, vertelt Hillebrand. “Zo zijn we gestart met het renoveren van

wat destijds de eerste nieuwbouwwijk in Middelburg was. In deze wijk

staan oude huurwoningen uit 1921 met veel nostalgische elementen. Met

de strenge winters van tegenwoordig is het binnen vaak net zo koud als

buiten. Door deze renovatie gaan de woningen van energielabel G naar

energielabel A. De bewoners zitten er straks weer warmpjes bij.” Van

Keulen vult aan: “Om het nieuwe energielabel te halen moet er wel heel

wat gebeuren. Alle woningen worden voorzien van zware isolatie en

nieuwe betonvloeren op de begane grond en badkamer. De hele

buitenschil inclusief dak wordt geïsoleerd. Aan de buitenkant worden

alle voegen verwijderd en opnieuw gevoegd en de stenen worden

schoongemaakt. De woningen krijgen een volledig nieuwe jas aan. Ons

aandeel in dit project is het plaatsen van nieuw sanitair, de nieuwe

installatie en het vervangen van een groot deel CV ketels. We maken

alles met Uponor. Vanaf het begin zijn alle bewoners van deze wijk zeer

betrokken geweest en door middel van bewonersbijeenkomsten

verkregen zij alle informatie.”

Foto’s onder: artist iMprEssioN NiEuwbouwprojEct ‘quarlEshaVENstraat’

huurwoNiNgEN uit 1921 Na rENoVatiE

Foto Linkerpagina dE hErEN hillEbraNd (l) EN VaN KEulEN (r)

h&RINstaLLatIEbV

KarrevelD 64

4371 Ga KouDeKerKe

tel: +31 (0)118 55 25 44


NiEuwE productKENNis

In de kantine zien we de Uponor RTM fittingbox liggen en vragen naar de

ervaringen met dit nieuwe product. Hillebrand: “Recent hebben wij een

project uitgevoerd met deze nieuwe fittingen van Uponor. Omdat het een

nieuw product is, ben je er in het begin een stuk voorzichtiger mee, maar

het werkt echt super. We hebben twee grote clubgebouwen en sanitair-

voorzieningen voor de gemeente Middelburg gedeeltelijk met dit product

gemaakt. Het project moest snel klaar zijn en daarom hebben we voor de

RTM fitting gekozen. De RTM fitting werkt zeer efficiënt, daar valt niet

tegenop te persen, want met de traditionele perstang moet je alle

fittingen afpersen. Dit gaat een stuk sneller!”

Nathan46

Reizendoordeoutbackvanaustralië

redactie: targEt traVEl MarKEtiNg tekst en Foto’s: tourisM australia EN thl

Enervision 47

Reizen

Na een lange reis vanuit Nederland, vaak met een tussenstop in Azië,

is bijkomen in een hotel vaak een goed begin van de vakantie.

Voordat er een bezoek gebracht wordt aan de camperverhuurder, is

een trip naar de stad waar men geland is een uitstekend idee. De

wereldstad Sydney bijvoorbeeld…

sydNEy

De metropool en havenstad Sydney ligt aan de oostkust van Australië

aan de Zuidelijke Pacific. Ondanks het weer in de verschillende

seizoenen, is deze stad het hele jaar door goed te bezoeken. De

meeste bezienswaardigheden liggen op loopafstand van elkaar, maar

het openbaar vervoer is ook erg goed geregeld. Een van de bekendste

en meest gefotografeerde attracties in Sydney is het Sydney Opera

House. Dit door de Deen jörn Utzon ontworpen gebouw, kostte maar

liefst 102 miljoen Australische dollar en was pas, na veertien jaar

bouwen, in 1973 klaar. Voor het spectaculairste uitzicht op het Opera

House is een beklimming van de Harbour Bridge, ook wel de

Coathanger genoemd, een uitdagende activiteit. Deze brug is 503

meter lang en 130 meter hoog en is in 3,5 uur te beklimmen met

een gids voor 200 AUD.

Naast stedelijk schoon beschikt Australië ook over erg veel natuur-

schoon. Op slechts twee uur rijden van Sydney liggen de Blue

Mountains, een perfecte eerste bestemming voor een camperrond-

reis. Dit gebied dankt zijn naam aan de blauwe nevel die afkomstig

is van de eucalyptusbomen die hier groeien. Ook is hier de beroemde

rotsformatie, The Three Sisters, te vinden welke in verschillende

Australische legenden en op ontelbare foto’s voorkomt.

ALTIjD AL GEDROOMD VAN EEN RONDREIS DOOR AUSTRALIë? WANNEER DIE DROOM WERKELIjKHEID WORDT, WIL jE NATUURLIjK OOK ZOVEEL MOGELIjK ZIEN VAN DIT IMMENSE CONTINENT. HOEWEL AUSTRALIë HET PLATSTE EN HET KLEINSTE CONTINENT TER WERELD IS, MOETEN ER TOCH HEEL WAT KILOMETERS GEREDEN WORDEN OM IETS TE ZIEN. EEN MANIER OM DOOR AUSTRALIë TE REIZEN IS MET EEN GEHUURDE CAMPER. ULTIEME VRIjHEID: ’S OCHTENDS BEDENKEN WAAR DE REIS NAARTOE GAAT EN OVERNACHTEN IN DE RUST EN STILTE VAN DE RUIGE NATUUR. Of WORDT HET TOCH EEN LUxE CAMPING MET ZWEMBAD? DE MOGELIjKHEDEN IN AUSTRALIë ZIjN EINDELOOS.

sKyliNE VaN sydNEy

met de camper door dIt uItgestreKte Land

48

wildlifE

Wie met de camper door Australië reist, kan rekenen op een reeks

onvergetelijke ervaringen. Wat te denken van een camping waar de

receptioniste je bij aankomst waarschuwt. Niet voor de gevaarlijke

slangen of krokodillen, maar voor koala’s. In hun paartijd moet je erop

rekenen dat ze ‘an awful lot of noise’ maken. Of wat te denken van een

tocht door de ruige natuur waarbij zo goed als zeker een ontmoeting

met kangoeroes of hun kleiner uitgevallen familieleden de wallaby’s op

het programma staat? En wie echt geluk heeft, staat ook nog oog in oog

met een aantal andere bijzondere beesten, zoals emoes, kaketoes,

wombats en dingo’s. Echte durfals kunnen in het tropische noorden van

Australië op zoek naar krokodillen en wie graag onder water is, kan

duiken met haaien en roggen of snorkelen tussen de koralen van het

Great Barrier Reef.

EiNdEloos

De Australische wegen lenen zich uitstekend voor het rijden van heel

wat kilometers. De wegen in het uitgestrekte land zijn heel wat rustiger

dan in Nederland. Wie door de afgelegen outback rijdt om bijvoorbeeld

bij de beroemde rode Ayers Rock te belanden, kan uren rijden zonder

iemand tegen te komen. Een goed gebruik is dan ook om die enkele

Koala faMiliE

hEt grEat barriEr rEEf

daNgEr ahEad!

KaNgEroE iN hEt wild

oNdErwatErpracht

Enervision 49

medeweggebruiker die je misschien ziet te begroeten door even een

hand op te steken. Wat ook geen regelmatig terugkerend beeld is, is

een benzinestation. Deze zijn in sommige delen van het land slechts

schaars aanwezig. Het is daarom aan te raden om tijdens een rondreis

per camper een paar jerrycans met brandstof mee te nemen.

luXE of bacK to basics

Campings en caravanparken zijn er genoeg te vinden in Australië. Vaak

zijn ze voorzien van een klein zwembad, barbecues en soms zelfs een

kleine keuken, wasmachines om alle kleren weer eens lekker schoon te

krijgen en nette sanitaire gebouwen waar het stof van een lange dag

afgespoeld kan worden. In de ruige natuur overnachten kan natuurlijk

ook. Veel nationale parken en staatsbossen bieden goedkope kampeer-

mogelijkheden met basisvoorzieningen als een toilet en soms ook een

(koude) douche. Erg handig bij het zoeken naar een goede kampeerplek

is het boek ‘Camps 5’ waarin alle voordelige en gratis kampeerplekken

beschreven worden. Als aanvulling hierop kan gebruik worden gemaakt

van de zogeheten ‘I-site’. Dit kantoortje, dat herkenbaar is aan een

blauw bord met daarop de letter ‘I’, huisvest een vriendelijke medewer-

ker die je alle informatie over campings, bezienswaardigheden,

wandelroutes en restaurants in de omgeving kan geven. Australiërs zijn EEN goEdE caMpEr is EEN Must

EEN prachtigE ErVariNg

Reizen

over het algemeen erg hartelijk en behulpzaam en zijn bijzonder trots

op hun land. Ze zullen dan ook snel een gesprek beginnen en reizigers

adviseren over de mooiste plekjes van hun streek. Wie open staat voor

contact, kan zomaar een uitnodiging verwachten voor een kop koffie of

een barbecuefeestje bij hen thuis. Eindeloos genieten!

Meer weten? www.australia.com of www.holidaycampers.com

“Uren rijden zonder iemand tegen te komen”

Nathan50

OventropisthuisinallemarktenSOMMIGE ONDERDELEN VAN EEN INSTALLATIE ZIjN SLECHTS ÉCHT ZICHTBAAR VOOR DE HANDEN EN OGEN DIE ZE INSTALLEREN. DAARNA DOEN ZE HUN WERK. UITSTEKEND EN ONGEMERKT. GEWOON ZOALS HET HOORT, ZONDER POESPAS. PRODUCTEN VAN OVENTROP ZIjN DIT SOORT PRODUCTEN. TOCH ZONDE, WANT DE OPLOSSINGEN VAN OVENTROP BEHOREN TOT DE TOP IN DE BRANCHE. THOMAS EICKHOff, SALESMANAGER BENELUx VAN OVENTROP GMBH, VERTELT ONS ALLES OVER HET BEDRIjf DAT HIj MET VEEL ENTHOUSIASME VERTEGENWOORDIGT.

IntervIew met de Heer eIcKHoff van oventrop

Enervision 51

ENERVIsIONstELtUVOORFoto Linkerpagina: thoMas EicKhoff, salEsMaNagEr bENEluX EN chiNa VaN oVENtrop gMbh

IntervIew met de Heer eIcKHoff van oventrop

Eickhoff begint zijn verhaal met een korte uitleg over het assortiment

van Oventrop: “We maken systemen voor domotica, dus eigenlijk voor

het verwarmen en koelen van huizen, voor olie- en gasproductie, voor

thermische solarinstallaties en voor installaties die gebruik maken

van biomassa.” Dit is veel meer dan de Nederlandse markt kent.

Omdat Oventrop een wereldwijde afzetmarkt heeft, kan het voorko-

men dat een land behoefte heeft aan een specifiek product. Eickhoff

noemt Oostenrijk als voorbeeld. Hij vertelt: “In Oostenrijk zijn er veel

houtkachels, dus verwarming door middel van biomassa. In Nederland

is deze markt erg klein. Wanneer iemand besluit een houtkachel te

nemen, wordt deze vaak uit Oostenrijk geïmporteerd, omdat deze

kachels in Nederland niet of nauwelijks gemaakt worden. Het is daarom

niet nodig om de producten die wij voor biomassasystemen maken,

ook in Nederland aan te bieden, maar het kan natuurlijk wel.”

systEEMgEdachtE

Oventrop heeft een groot en compleet productaanbod, maar dit is

eigenlijk niet waar het bedrijf voor staat. Eickhoff legt uit: “We willen

geen producten, maar systemen verkopen. De systeemgedachte, daar

geloven we in. Producten kunnen en moeten elkaar zodanig versterken

dat er een perfect werkend systeem ontstaat waar onze klanten niet meer

naar om hoeven te kijken. Om dit te bewerkstelligen, zijn niet alleen

goede producten nodig, maar ook een gedegen kennis. We proberen

iedereen in de keten zo goed mogelijk te ondersteunen bij het werken

met onze oplossingen. De importeur, groothandel, tekenaar, installateur

en servicemedewerkers… Iedereen wordt gedurende het hele traject door

ons begeleid. Dit doen we onder andere door scholing aan te bieden en

onze importeurs en groothandels regelmatig te bezoeken.” Eickhoff

vervolgt enthousiast: “Als salesmanager ben ik volledig betrokken bij deze

ondersteuning. Dat zorgt ervoor dat ik in contact kom met veel verschil-

lende soorten mensen en dat maakt mijn werk erg leuk.”

EchtE oVENtropMaN

Eickhoff begon zijn carrière bij Oventrop helemaal onderaan de ladder:

“Toen ik van de middelbare school kwam, had ik geen zin om te gaan

studeren. Ik ben het leger in gegaan. Toen ze me daar lieten gaan, ben ik

bij Oventrop gaan werken en begonnen met het in elkaar zetten van

onderdelen. Daarnaast heb ik in het weekend verschillende opleidingen

gevolgd. Door deze opleidingen te combineren met interne stages, ben

ik langzaam in andere functies gegroeid. Uiteindelijk ben ik terechtgeko-

men waar ik nu zit en dat bevalt me prima. Als salesmanager ben ik

verantwoordelijk voor de Benelux en China.” Eickhoff beseft zich dat

deze landencombinatie misschien wat vreemd overkomt: “Maar dat

hebben we allemaal. Er zijn elf salesmanagers werkzaam bij Oventrop

en omdat Oventrop een wereldwijd opererend bedrijf is, heeft iedereen

één of meerdere gebieden rondom Duitsland, of in ieder geval in

Europa, en een gebied overzee. Zo kunnen we het reizen nog enigszins

beperken. Maar ik vind het niet vervelend om naar China te gaan. China

hEt systEEMhuis VaN oVENtrop: allE productEN bij ElKaar

Nathan52

is een land met een heel eigen cultuur. De mensen daar zijn heel anders

dan in de Benelux. Ook de manier waarop zij omgaan met onze

producten is heel anders. En dat maakt mijn werk dan weer zo leuk.”,

zegt hij met een grote glimlach op zijn gezicht.

chiNa

We vragen Eickhoff of hij ons wat meer kan vertellen over de markt in China

en de verschillen en overeenkomsten met onze markt. “China heeft een

veel grotere projectmarkt.”, begint hij. “Er is in China geen groothandel

waar de installateur naar toe kan om twee kranen en een radiator te kopen

en verder te gaan met zijn klus. Alles gebeurt op projectbasis. Eigenlijk is

het vergelijkbaar met de werkwijze van Lowergy Concepts, maar dan in het

gehele land. De markt in China is erg groot. Er wordt momenteel veel

gebouwd dat gefinancierd wordt door ‘het buitenland’. Voornamelijk utiliteit

zoals universiteiten, hotels, en winkelcentra. Hierbij speelt Europese

kwaliteit een belangrijke rol. We hebben in China dan ook voornamelijk

dezelfde concurrenten als we in Europa hebben.” Eickhoff vervolgt:

“Woningbouw is daarentegen een heel ander verhaal. Daarin zijn we daar

eigenlijk niet actief. Dit gebeurt allemaal low-cost en door eigen aanbieders.

Lokale bedrijven waar de installateur wel terecht kan voor die twee kranen

en een radiator. Oventrop komt pas in beeld wanneer kwaliteit telt.”, vertelt

Eickhoff trots.

MadE iN gErMaNy

Duitse Gründlichkeit, degelijkheid en kwaliteit is in Nederland zeker geen

vreemd begrip. Ook overzee blijkt men een positief beeld te hebben van de

kwaliteit van Duitse producten. “Het is wel logisch,” vindt Eickhoff: “Ieder

land heeft wel een exportproduct waarvan bekend is dat de kwaliteit

uitstekend is. Voor Nederland zijn dit bijvoorbeeld de bloemen en groenten.

Wanneer we in Duitsland groenten en bloemen uit Nederland kopen, dan

hoeven we niet te twijfelen aan de kwaliteit. Het is gewoon goed. Oventrop

heeft hetzelfde met haar producten. Ze staan over de hele wereld bekend

om hun goede kwaliteit. ‘Made in Germany’ is niet alleen in de Benelux

een begrip, maar dus ook in China.”

NathaN EN oVENtrop

Dat de producten van Oventrop ook echt allemaal uit Duitsland komen,

wordt duidelijk wanneer we Eickhoff vragen hoe het bedrijf eigenlijk in

dE fabriEK iN olsbErg

dE fabriEK iN briloN

Enervision 53

ENERVIsIONstELtUVOOR

elkaar zit. Eickhoff legt uit: “Oventrop heeft twee hoofdvestigingen in

Duitsland. Één in Olsberg en één in Brilon. Hier worden de producten

vervaardigd, vinden scholingen plaats en worden vestigingen in andere

landen aangestuurd. Oventrop heeft namelijk dochterbedrijven in Groot

Brittanië, frankrijk, Zwitserland, Italië, Hongarije, Polen, China en de

Verenigde Staten. Deze vestigingen hebben allemaal een eigen voorraad

en afdelingen zoals boekhouding, technische binnendienst en buiten-

dienst. In negentig andere landen leveren we onze producten zoals we

in Nederland doen, door middel van een vaste partner. Dit kan een

fabrieksagent zijn, net als Nathan, maar ook een groothandel die direct

levert in de markt.” De samenwerking met Nathan is volgens Eickhoff

heel uniek: “Als ik het vergelijk met mijn collega-salesmanagers, heb ik

het met Nathan echt getroffen. Ik heb het sterkste team, de meeste

technici, de grootste buitendienst die de markt verzorgt en een eigen

afdeling voor de inbedrijfstellingen. Voor technische ondersteuning of

vragen over het assortiment, kan de klant direct bij Nathan terecht en

dat is eigenlijk uniek. Andere landen hebben dat niet en daar moet de

salesmanager veel meer zelf doen. Zie je nu waarom mijn werk zo leuk

is?”, lacht Eickhoff.

NEdErlaNdsE NuchtErhEid

Tijdens ons gesprek merken we dat de nuchterheid waar Duitsers doorgaans

om bekend staan, bij Eickhoff steeds meer plaats maakt voor enthousiasme.

Zou hij dan toch een beetje aangestoken zijn met de vrijere Nederlandse

omgangsvormen? Eickhoff lacht als we hem erom vragen: “Ik werk altijd

graag in Nederland, maar het komt ook wel door de omgeving waarin ik

ben opgegroeid en werk. Oventrop is de grootste werkgever in de regio

en vormt een echte gemeenschap. Bij ons werken vaak drie generaties

uit één familie. Als je bedenkt dat er in Olsberg tussen de 6.000 en 7.000

mensen wonen en Oventrop ruim 800 inwoners uit Olsberg in dienst heeft,

dan is het wel na te gaan welk gevoel hier overheerst. Saamhorigheid. We

kennen elkaar allemaal en dat zorgt ervoor dat ik met veel plezier naar

mijn werk ga. Nuchter moeten we ook wel zijn, want we zien elkaar erg

veel, ook buiten het werk. Collega’s zijn ook vrienden of zitten, net als ik,

bij de vrijwillige brandweer. Soms leren mensen elkaar hier op de werk-

vloer trouwens zó goed kennen dat het resulteert in een Oventrop-huwelijk

of Oventrop-baby. Het is al een paar keer gebeurd.”, lacht Eickhoff.

“Als ik het vergelijk met mijn collega-salesmanagers,

heb ik het met Nathan echt getroffen.”

OVENtROPGMbh&CO.KG

Paul-oventroP-strasse 1

59939 olsBerG

weBsite: www.oventroP.De

www.nathan.nl

Nathan54

Verrot,verroestenzwetend

Enervision 55

Verrot,verroestenzwetend

dIffusIeproBLemen opLossen met novatuBe

VErNiEuwiNg iN EEN haNdoMdraai

We ontmoeten Theo Dirkson in een appartementencomplex in Enkhuizen

waar hij in opdracht van Woonzorg Nederland het ingestorte leidingwerk

van 40 seniorenwoningen vervangt. Met de woorden: “Ik kan wel van alles

over het systeem vertellen, maar kom gerust even meekijken!”, nodigt hij

ons uit om zijn uitvinding in de praktijk te zien. Onder nauwlettend toezicht

van de bejaarde bewoners, trekt medewerker Colin de losgekoppelde oude

leiding met een soepele draai aan een hendel uit de in de vloer gestorte

mantel. Terwijl de zichtbaar aangetaste leiding zich om de haspel windt,

zien we de nieuwe Uponor leiding uit de grond komen. In een mum van tijd

plaatst Colin de radiator weer terug en sluit hij het nieuwe leidingwerk aan.

Zo, klus geklaard. In een halve dag tijd wordt al het diffusiegevoelige

leidingwerk van de zeven radiatoren in het appartement vervangen door de

Uponor meerlagenleiding. Dirkson knikt in de richting van zijn enige

medewerker en zegt: “Colin werkt hier nu nog via zijn school. Hij is mijn

rechterhand, we doen elke klus samen. We zijn perfect op elkaar inge-

speeld. Als ik aan een tang denk, dan heeft hij hem al in zijn hand.” Samen

zet het duo de meubels weer keurig op zijn plek, waarna de bewoners hen

tevreden uitzwaaien. Op naar de volgende woning!

250 KiloMEtEr ErVariNg

Het Novatube principe is sterk in opmars. Steeds meer particulieren,

installateurs, adviseurs en woningbouwverenigingen weten Dirkson te

vinden voor individuele woningen en grootschalige renovatieklussen. Sinds

de oprichting in 2005, heeft het bedrijf al zo’n 250 kilometer aangetast,

ingestort leidingwerk vervangen door nieuwe, hoogwaardige leidingen.

Dirkson: “Het begon allemaal met ons eerste project voor Uniek Installatie-

advies uit Nijkerk. Directeur Henk van Goor heeft ons als het ware ontdekt.

Door alle media-aandacht verkoopt ons concept zichzelf tegenwoordig.

Opdrachtgevers vinden ons via internet en vakbladen en ook de groothan-

dels verwijzen installateurs steeds vaker naar ons door. In de zomer is het

wat rustiger, maar in het voorjaar en het najaar, bij het stoppen en het

opstarten van de installatie, dan komen de problemen boven water en

kunnen we volop aan de bak.”

rot EN KriMp

Dirkson en zijn renovatieoplossing worden vaak ingeroepen bij projecten

waar het goed mis is. We zijn razend benieuwd naar de problemen die hij

zoal tegenkomt en vragen hem naar zijn ervaringen. Dirkson: “Het meeste

werk hebben we aan de goedkope kunststof leidingen die door diffusiepro-

blemen gaan rotten en zweten. We zien oude systemen uit de jaren

zeventig langskomen, maar ook projecten die in 2000 pas opgeleverd

werden. De problemen met deze leidingen waren destijds nog niet bekend,

maar steken nu overal de kop op.” Een nieuw fenomeen dat Dirkson steeds

vaker tegenkomt is het krimpen van leidingen: “In vijf jaar tijd krimpen

sommige vol kunststof leidingen wel met vijf centimeter! Dat probleem

Uniekconcept

TOETS DE WOORDEN ‘VERROT’, ‘VERROEST’, ‘LEKKAGE’ EN ‘CV’ IN OP GOOGLE EN ER GAAT EEN WERELD AAN INSTALLATIEPROBLEMATIEK VOOR U OPEN… OP fORA VOOR INSTALLATIETECHNICI, WEBSITES OVER VERBOUWEN EN DISCUSSIEPANELS VOOR WONINGHUURDERS TREfT U STEEVAST HETZELfDE PROBLEEM AAN: LEKKENDE LEIDINGEN ONDER VLOEREN EN COMPLETE CV INSTALLATIES DIE WEGROESTEN. TERWIjL ER ONLINE VELE DURE, ARBEIDSINTENSIEVE OPLOSSINGEN WORDEN GEBODEN, HEEfT EEN INVENTIEVE INSTALLATIEMONTEUR UIT LIMMEN DE UITKOMST AL EEN PAAR jAAR IN HANDEN: NOVATUBE!

Foto Linkerpagina: coliN wichErs dEMoNstrEErt hEt NoVatubE priNcipE

EENGREEPUItDEVELERENOVatIEPROjECtENVaNNOVatUbE

PROjECt OPDRaChtGEVER LOCatIE

3 flats staeDion Den haaG

77 woninGen De schelP zanDvoort

5 flats ‘lanGeweiDe’ Parteon zaanDam

8 flats sls leiDen

verzorGinGstehuis ‘De lanDman’ feenstra verwarminG alKmaar

vele woninGen Particulier Door hele lanD

losse oPDrachten colleGa-installateurs Door hele lanD

Nathan56

komt nu aan het licht doordat installaties spontaan uit elkaar lijken te

knappen. Radiatoren worden door de enorme kracht van de krimpende

leidingen scheefgetrokken en verdelers springen van de muren. Die

werking stopt niet. Ook dat soort systemen zijn we momenteel volop aan

het vervangen.”

EXtrEME situatiEs

“Met ons systeem is een leiding zo uit te wisselen,” gaat Dirkson verder,

“maar vaak gaan er jaren aan gevaarlijke situaties en onnodig hoge

kosten aan vooraf. Vooral in de collectieve woningbouw waar men een

centraal ketelhuis of stadsverwarming heeft, komen we vaak levens-

gevaarlijke omstandigheden tegen.” Een van de meest extreme situaties

trof Dirkson aan in een Utrechtse flat: “Op de derde verdieping was er

een leiding uit de verdeler geknapt, met als gevolg dat daar 3.000 liter

water met een temperatuur van 90 graden een appartement binnenliep.

De bewoner was niet thuis waardoor het systeem niet afgesloten kon

worden en ondertussen liep ook de tweede verdieping vol gloeiend

heet water. Het leek wel een sauna, de stoom kwam uit de ventilatie-

roosters! Daar ging het gelukkig alleen om materiële schade en

gevolgschade, maar als een bewoner in zijn badkamer staat en er

springt een leiding... je moet er niet aan denken wat er gebeuren kan!”

Voor een tweede praktijkvoorbeeld verwijst Dirkson naar een particuliere

woning van een ouder echtpaar. Hij vertelt: “De ketel stond met 90

graden tegen de muur te bonken, maar door de verstopte leidingen

kregen de bewoners hun woning maar niet warm. De ene installateur

had er een extra wisselaar tussen gezet, een ander had weer wat

anders bedacht, maar al met al had dat echtpaar al vier jaar lang

torenhoge rekeningen en een koude woning. Toen wij daar kwamen,

hadden we alles binnen een halve dag voor elkaar. Door het probleem

aan te pakken bij de kern, dus bij de leiding, is het pas echt opgelost!

Die mensen waren dolblij! De ketel bleek de woning ineens op zijn

sloffen warm te kunnen houden, waardoor de bewoners naast een

herwinning van comfort ook nog eens 250 euro terugkregen van de

Nuon, puur omdat de doorstroming beter was!”

goEdKoop is duurKoop

Doordat de huidige problemen met niet-diffusiedichte leidingen voorheen

een onbekend fenomeen waren, werd er in het verleden volop gekozen

voor leidingen die per meter een paar cent goedkoper waren. Dirkson: “Dat

soort leidingen zit in enorm veel projecten en moet er 10 à 15 jaar later

steevast weer uit. Dat vormt nu een enorm probleem voor installateurs en

woningeigenaars en is tegelijk een enorme markt voor ons!”, lacht de

enthousiaste ondernemer. Om ervoor te zorgen dat de huiseigenaren

jarenlang kunnen vertrouwen op hun nieuwe installatie en in de toekomst

niet meer voor hetzelfde probleem komen te staan, wordt het oude

leidingwerk door Novatube altijd vervangen door het Uponor meerlagen-

leidingsysteem. Dirkson: “De adviesbureaus waarvoor we werken, eisen

kwaliteit. De meerlagenleiding van Uponor is gewoon een kwalitatief goed

product. De vormvaste, stevige leidingen met metaal aan de binnenkant en

kunststof aan de buitenkant zien er netjes uit, vormen een goed systeem

met de bijbehorende fittingen en hebben geen diffusieproblemen. Uponor

garandeert een zuurstofdiffusiedichtheid van wel 99,99%! Dat kan met een

volledig kunststof leiding simpelweg niet.”

upoNor systEEMgEdachtE

Volgens Dirkson heeft Uponor haar kwaliteit in de praktijk bewezen: “Terwijl

de Uponor meerlagenleiding al sinds 1984 op de markt is, heb ik nog nooit

een Uponor meerlagenleiding hoeven vervangen.” Toch heeft Novatube al

eens een systeem met een meerlagenleiding van een ander fabricaat

moeten vervangen. Dirkson: “In dat project werd de zuurstofdiffusiedichte

meerlagenleiding gecombineerd met koppelingen van een ander merk. Het

diffusieprobleem zat in die koppelingen. Door de zwetende koppelingen

werd het hele systeem, waaronder de buis, zodanig aangetast, dat het hele

systeem uiteindelijk vervangen moest worden. Bij het uitwisselen van

leidingen staan we er dan ook op, dat het complete systeem van Uponor

leiding en fitting, bij voorkeur in combinatie met Oventrop appendages,

gebruikt wordt. Die producten hebben hun kwaliteit in de praktijk bewezen

en hebben geen diffusieproblemen, zodat we de opdrachtgever kunnen

garanderen dat hij er jaren mee verder kan.”

doorstroming en betrouwbaarheid is ver te zoeken bij door diFFusie aangetaste koppeLingen. uponor meerLagenLeiding en bijbehorende Fitting vormen een bewezen betrouwbaar systeem.

Enervision 57

Uniekconcept

hEt gEhEiM VaN dE sMid

Dirkson legt uit dat het Novatube concept vooral draait om een unieke,

stevige verbindingstechniek met een trekkracht van maar liefst 1,5 ton.

Het heeft de ondernemer een aantal jaren onderzoek en praktijktests

gekost om het systeem door te ontwikkelen tot de betrouwbare, volledig

gepatenteerde oplossing van nu. Zonder de kleinste details van de door

hem ontwikkelde verbindingstechniek prijs te geven, is Dirkson graag bereid

ons het basisprincipe van Novatube uit de doeken te doen.

1. Aan de radiatorzijde van de CV-installatie wordt het beginpunt van de

oude 14 mm leiding in de mantelbuis middels een schroefdraad en

koppelstuk aan de trekkabel verbonden.

2. Aan de ketelzijde van de CV-installatie, wordt het uiteinde van de oude

14 mm leiding in mantelbuis middels eenzelfde systeem aan de

nieuwe 14 mm Uponor leiding verbonden.

3. Door te draaien aan de hendel van een haspel, wordt de oude leiding

uit zijn mantelbuis getrokken en om de haspel gewonden.

4. Er wordt net zo lang doorgedraaid, tot het begin van de nieuwe Uponor

meerlagenleiding onder de radiator zichtbaar wordt.

5. De bestaande- of nieuwe radiator wordt op zijn plaats gezet en wordt

met een Oventrop Combi 4 Voetventiel en voor de snelheid een Uponor

MLC persfitting met koperovergang gekoppeld aan de Uponor

meerlagenleiding.

6. Ook aan de CV-zijde wordt het nieuwe leidingwerk keurig met Uponor

fittingen aan de nieuwe verdeler gekoppeld.

VErNiEuwEN zoNdEr haK- EN brEEKwErK

Doordat de ingestorte leiding simpelweg via de mantelbuis wordt

uitgewisseld, hoeft de vloer niet opengehakt te worden en hoeft er geen

leidingwerk lelijk in het zicht te worden geplaatst. Dirkson: “Als we op

verzoek van de woningbouwvereniging met huurders spreken over het

uitwisselen van het leidingwerk, zijn ze eerst vaak huiverig. Ze hebben een

dure stenen vloer, of hebben net nieuw laminaat gelegd en zien als een

berg op tegen al dat breekwerk en die troep. Ik verzeker ze ervan dat we

geen schade, herrie en rommel veroorzaken en dat we alles netjes

achterlaten, maar toch blijven ze sceptisch. Ze geloven gewoon niet dat het

kan. Totdat we een stuk of vier woningen hebben gedaan, dan weten ze bij

de vijfde woning al dat het bij ons vertrek zowaar nog netter is dan bij onze

komst en worden we met open armen ontvangen.”, lacht Dirkson trots.

oude situatie onder de door diFFusie aangetaste staLen verdeLer aan cv zijde. hier wordt de eerste Leiding vanaF de radiatorzijde door de manteL getrokken.

oude situatie aan radiatorzijde met zichtbare roestvorming door diFFusieprobLemen.

nieuwe situatie met nieuwe radiator, uponor meerLagenLeiding, oventrop combi 4 voetventieL en uponor mLc persFitting.

situatie waarbij radiator reeds verwijdert is. de LinkerLeiding is reeds vervangen door een uponor meerLagenLeiding en de rechterLeiding net uit de manteL getrokken wordt.

1

3

2

4

Nathan58

coliN wichErs (l) thEo dirKsoN (M) EN EdwiN dE haaN (NathaN buitENdiENstMEdEwErKEr) (r)

NOVatUbE

hoGeweG 173

1906 cX limmen

tel: +31 (0)6 23 92 51 25


weBsite: www.novatuBe.nl

VErEistEN

Vrijwel alle CV installaties met kunststof leidingen zijn voorzien van een

mantelbuis. Door de werking van kunststof leidingen is dit tenslotte al jaren

verplicht. Bijna iedere CV installatie in een mantelbuis komt daardoor in

aanmerking voor het Novatube concept. Dirkson: “Ongeacht dubbele

voetbochten of andere lastige uitdagingen, hebben we maar een millimeter

speling in de mantelbuis nodig. De 14 mm Uponor meerlagenleiding kan

daardoor prima door de mantelbuis van een 16 mm leiding heen. Afgezien

van projecten met vloerverwarming, is er eigenlijk bijna niets dat we niet

kunnen vervangen. Heel af en toe komen we een oude, rotte leiding tegen

die écht muurvast zit. Vooral als die leiding dan ook nog een zeer minimale

kwaliteit heeft, is de kans aanwezig dat we hem kapot trekken, maar dat

zijn echt uitzonderingen. We gaan dan met de opdrachtgever in gesprek over

een alternatieve oplossing. Bij dergelijke unieke gevallen, wordt er vaak voor

gekozen om de leidingen toch langs de plint te leggen, maar dat is nog geen

1% van alles wat we vervangen. Bij de overige 99% lukt het gewoon.

dEbiEtVErgrotiNg

Er bestaan andere uitwisselmethoden waarbij een 12 mm dunne, flexibele

vol kunststofleiding met bruut geweld handmatig door een bestaande

mantel van een oude 16 mm leiding wordt getrokken. Die werkwijze is ech-

ter zo tijdrovend en arbeidsintensief, dat het niet aan te raden is. Daarnaast

verliest men met een diameter van 12 mm behoorlijk wat doorstroming en

vervangt men eigenlijk een oude diffusiegevoelige leiding voor een nieuwe

diffusiegevoelige leiding. Door de grote trekkracht van het Novatube

principe is er slechts een speling van 1 mm in de mantel noodzakelijk. Als

er een 16 mm mantelleiding in de vloer ligt, kunnen wij er zo een 14 mm

Uponor MLC leiding in trekken. 1 mm speling aan beide zijden van de buis is

voor ons voldoende. Hierdoor is het systeem ook uitermate geschikt voor

het vervangen van leidingwerk van stadsverwarmingsprojecten. Doordat er

met het Novatube principe dikkere meerlagenleidingen met een betere

kwaliteit kunnen worden toegepast dan bij de alternatieve, handmatige

werkwijze, wordt de betrouwbaarheid groter en de weerstand lager

waardoor de afgifte per leidingsectie stijgt. Een extra voordeel van

leidingvernieuwing met het Novatube principe.

Klaar Voor dE strijd

Novatube, dat met twee personen en diverse partnerbedrijven werkt, is

zich ervan bewust dat het niet haalbaar is om ál het Nederlandse

leidingwerk zelf te vervangen. Dirkson: “Er zijn tig installateurs die nu

ontdekken dat ze jarenlang verkeerde leidingen hebben ingestort omdat

deze bestekmatig voorgeschreven werden. Die bedrijven kunnen er niets

aan doen, maar weten nu al wel dat de 5.000 woningen die ze destijds van

een installatie voorzagen, binnenkort problemen gaan vertonen. Met deze

wetenschap ziet Theo Dirkson een enorme markt ontstaan. Dirkson: “We

hebben nu drie apparaten staan en twee zijn in de maak, dus ook Nathan

klanten kunnen me gerust bellen als ze gebruik willen maken van ons

Novatube principe! Ik ben klaar voor de strijd!”

Uniekconcept

59Enervision

mijn duurzame concept: rtM in prefab badkamers

reizen: Venetië

product onder de aandacht: alpha-innotec lwd warmtepompen

werk in uitvoering: legionellabestrijding in de zorg

oplossing voor voor 7 november 2011 opsturen naar:

Nathan import/Export b.V.

postbus 1008, 6920 ba duiven t.a.v. Els legters

of mail naar [email protected]

de winnaar van de puzzel in de zomer-Enervision is mevrouw Kruijthoff, administratief medewerkster wtss services.

we wensen haar veel plezier in het Kurhaus hotel te scheveningen!

Enervision kruiswoordpuzzel1 2

12

15

22

28

33

38

44

47

50

54

61 62 63 64

65

72

77 78 79 80 81

85848382

86 87

73 74 75 76

66 67 68 69 70 71

55 56 57 58 59 60

51 52 53

48 49

45 46

39 40 41 42 43

34 35 36 37

29 30 31 32

23 24 25 26 27

16 17 18 19 20 21

13 14

3 4 5 6 7 8 9 10 11

horizoNtaal 1. deel van auto; 7. Europeaan; 12. lang, dun en smal stuk hout; 13. dopheide; 14. deel van etmaal; 15. persoonlijk voornaamwoord;17. jongensnaam; 19. pilaster (ante); 21. muzieknoot; 22. zich fris en gezond voelend; 24. laag onder de opperhuid; 27. onderricht; 28. toegankelijk; 30. Mohammedaans hoofddeksel; 31. olie (Engels); 32. handschoen zonder vingers; 33. steensoort en dakbedekking; 35. oorzaak (motief); 37. rivier in Utrecht; 38. familielid; 41. aangesloten bij een vereniging; 42. rookartikel; 44. roemen; 46. keukengerei; 47. vlijt (werkzaamheid); 48. kansspel; 49. honingbij; 50. jongensnaam; 52. wild zwijn; 54. tropische cycloon; 56. rund van de hooggebergte van Tibet; 58. persoon die uitspreekt wat de godheid hem ingeeft; 61. meisjesnaam; 62. neerslag; 64. bloeiwijze; 65. deel van gebit; 67. rustplaats; 68. schaakterm; 70. wenteling (draai); 72. gewicht; 73. restaurant waar de klanten zelf hun consumpties aan het buffet halen; 76. insect; 77. per persoon (afk.); 78. bladader; 79. kleurling; 81. radon (scheik. afk.); 82. kerel (vent); 83. leer van het heldendicht; 84. telwoord; 86. vertrekken van het beginpunt (bij een wedstrijd); 87. militair.

VErticaal 1. gelijke kledij (voor militairen, postboden enz.); 2. soort verlichting; 3. glansverf; 4. koraaleiland; 5. hulpschip bij een vlootonderdeel; 6. melkklier; 7. soort trompet; 8. hardop (gesproken); 9. vrijgevig; 10. paardenslee; 11. raster- of traliewerk; 16. wijfje van het huishoen; 18. jongensnaam; 20. nachtroofvogel; 21. naaldboom; 23. ver (in samenstelling); 25. lastdier; 26. hoofddeksel; 27. schaapkameel; 29. Europees land; 32. iemand die met zijnvoertuig de weg onveilig maakt; 34. Europeaan; 36. deel van week; 37. vordering; 39. waterkant; 40. neerslag; 42. het gelijktijdig afvuren van vuurwapens; 43. gebrek (ontbering); 45. hoogste gedeelte van een dak; 46. hertensoort; 51. Organisatie van Amerikaanse Staten (afk.); 53. tijdperk; 54. soort van inktvis; 55. waarschijnlijkheid (mogelijkheid); 56. kostbaar zeer hard gesteente; 57. Keuring voor Elektrotechnische Materialen Arnhem (afk.);59. gebogen; 60. knijpbril; 62. hoog optillen; 63. zomergroene naaldboom; 66. Algemeen Nederlands Persbureau (afk.); 67. cafébuffet; 69. metaalsoort; 71. Europa (afk.); 73. oud Nederlands betaalmiddel; 74. metalen bak met hoge wanden; 75. de stand der edelen; 78. grappenmaker; 80. oud (Engels); 82. familielid; 85. muzieknoot.

19

36

14

79 22

1 11

85

87

20

65

42

39

49

30 -

44 21 15 73 26 70

onDer alle juiste inzenDinGen worDt een overnachtinG, ontBijt en Gitaarconcert

voor twee in het BijzonDere hotel recuerDos*** in enKhuizen verloot! De

stijlvolle Kamers, De stille staDstuin en het intieme theater Die zich in het

GemoeDelijKe hotel BevinDen staan samen Garant voor een unieKe BelevinG van

het historische staDje enKhuizen! KijK voor meer informatie en BoeKinGen oP

www.recuerDos.nl en www.Gitaarsalon.nl!

WINEENUNIEKEbELEVINGVaNhEthIstORIsChEENKhUIzEN!

Volgendnummer

Meer informatiewww.uponor.nl/rtm

Persen zonder gereedschap. De RTM fitting met geïntegreerde persfunctie, kleurcodering en persmarkering – zo veilig en betrouwbaar als u van Uponor persfittingen gewend bent. De perfecte aanvulling op het Uponor meerlagenleidingsysteem!

CLICK.Geïntegreerde persfunctie

fittingtechnologie

Anzeige RTM f. Enervision NL.indd 1 30.08.11 16:43

Documents

Enervision 08