EVSEL NİTELİKLİ ATIKSULAR ARITMA PROSESLERİ

8/8/2019 EVSEL NİTELİKLİ ATIKSULAR ARITMA PROSESLERİ

http://slidepdf.com/reader/full/evsel-nitelikli-atiksular-aritma-prosesleri 1/11

EVSEL NİTELİKLİ ATIKSULAR ARITMA PROSESLERİ C. Murat DAĞ, Çevre Yüksek Mühendisi

1. ATIKSU ÖZELLİKLERİ

Atıksu fiziksel, kimyasal ve biyolojik unsurlar ı içermektedir. Yerleşim alanlar ından kaynaklananevsel atıksuda bulunan başlıca parametreler aşağıdaki tabloda verilmektedir.

ParametreOrtalama Konsantrasyon

(mg/lt) Toplam katı madde

Çözünmüş, toplamSabitUçucu

Askı halinde, toplamSabitUçucu

70050030020020055145

Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı (BOİ5) 200Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ) 500Toplam Azot 40Fosfor 10Klorürler 50Alkalinite (CaCO3) 100Yağ ve Gres 100

1.1. Fiziksel Özellikler

Atıksuyun fiziksel özellikleri; toplam kati madde, koku, isi ve renk olarak s ıralanabilir.

Toplam Kat ı Madde: Ortalama olarak evsel atıksular 720 mg/lt toplam katı madde içerir.Toplam katı maddenin yaklaşık 500 mg/lt'si çözünmüş halde, geri kalanı ise askıda katı durumdadır. Çözünmüş ve askıdaki katılar sabit ve uçucu halde olabilirler. Ar ıtma işlemlerininçoğu, askıdaki katı madde ve uçucu çözünmüş katı maddelerin uzaklaştır ılması için tasarlanır.

Koku: Atıksuda bulunan organik maddelerin bozulmasıyla oluşan gazlar kokuya nedenolmaktadır. Havalandırmasız ortamda kalan atıksu kısa süre içerisinde septik hale gelir.

Septik suyun en belirgin kokusu hidrojen sülfür gaz ının meydana getirdiği kokudur. Yağlar,petrol ve organik çözücüler de atıksuyun kokmasına neden olur.

S ı

cakl ı

k: Genellikle atı

ksu sı

caklı

ğı

, kı

ş aylar ı

nda hava sı

caklı

ğı

ndan daha yüksektir. Yazaylar ında ise hava sıcaklığından daha düşüktür.

1.2. Kimyasal Özellikler

Biyokimyasal Oksijen İ htiyac ı (BOİ5): Atıksudaki organik maddelerin biyokimyasaloksidasyonu sırasında mikroorganizmalar taraf ından kullanılan çözünmüş oksijenin miktar ıdır.Biyokimyasal oksidasyon yavaş bir işlemdir ve teorik tamamlanma süresi sonsuzdur. 20günlük bir süre içerisinde, oksitlenme % 95-99 tamamlanır, BOİ testi için kullanılan 5 günlüksürede ise oksitlenme % 60-70 arasında gerçekleşir.

Kimyasal Oksijen İ htiyac ı (KOİ): KOİ testi atıksular ın organik madde içeriğini ölçmek için

yapılmaktadır. Oksitlenebilen organik madde kimyasal oksitleyici olan potasyum dikromatkullanılarak ölçülmektedir. Bir atıksuyun KOİ'si genel olarak BOİ'sinden daha yüksektir. Çünkübiyolojik olarak oksitlenemeyen birçok bileşik kimyasal olarak oksitlenebilmektedir. KOİ testi 3



saatte yapılabilirken, BOİ testi 5 gün içinde sonuçlanmaktadır. Bu nedenle KOİ ile BOİ arasında bağlantı kurulabilir. Aradaki bağlantı bir kere belirlendiğinde KOİ ölçümleri atıksukarakterizasyonunda kullanılabilir. Ülkemizde yapılan deneysel çalışmalara göre KOİ/BOİ oranının 1,6-2,5 arasında değiştiği belirlenmiş olup, bu değer ortalama 2 olarak kabul edilebilir.

pH: Atıksudaki hidrojen iyonu konsantrasyonunun parametresidir. Atıksuyun pH değeribiyolojik ve kimyasal ar ıtma işlemlerinin belirlenmesinde önemlidir. İçme suyunun pH değeri 6-8arasında, deniz suyunun 8, doğal sular ın 7 ve evsel atıksuyun ise 7-8 arasındadır.

Klorür: Evsel atıksularda, klorürlerin belli başlı kaynağı insan idrar ıdır. Su sertliğinin yüksekolduğu yörelerde, su yumuşatıcılar ının kullanılması ile büyük miktarda klorür atıksuyakar ışmaktadır. Alıcı ortamda yüksek miktarda klorür konsantrasyonlar ının bulunması, alıcı ortamınatıksu deşarjına maruz kaldığının bir göstergesidir.

Alkalinite: Atıksuda alkalinite; kalsiyum, magnezyum, sodyum, potasyum gibi elementlerinhidroksit, karbonat ve bikarbonatlar ının varlığından veya amonyaktan oluşmaktadır. Atıksugenelde alkalidir.

Azot: Atıksudaki mikroorganizmalar için bir besin maddesidir. Azot yeterli olmadığı durumlarda,atıksuyun ar ıtılması için azot ilavesi gerekebilir. Evsel atıksuda azot biyolojik ar ıtım için gereklimiktarda vardır. Alıcı ortama deşarj edilen ar ıtılmış suda azot varsa, alıcı ortamda hem oksijentüketimine hem de ötrifikasyona sebep olabilir. Atıksudaki azot başlıca, proteinli maddelerden veüre'den kaynaklanmaktadır. Bakteriler taraf ından parçalanan bu bileşikler amonyak oluşumunasebep olurlar. Oksijenli bir ortamda bakteriler amonyağı nitrit ve nitrat' a oksitlerler. Nitrat azotuatıksudaki azot bileşiklerinin son oksidasyon kademesidir.

Fosfor: Atıksudaki mikroorganizmalar için bir besin maddesidir. Alıcı ortama deşarj edilen ar ıtılmış atıksuda fosfor varsa, alıcı ortamda ötrifikasyona sebep olabilir.

Kükürt: Sülfat iyonu doğal olarak atıksuda mevcuttur. Sülfatlar, kimyasal olarak, anaerobik(oksijensiz) koşullarda, bakteriler taraf ından sülfürlere ve hidrojen sülfüre (H2S) indirgenir. Dahasonra H2S biyolojik olarak sülfürik asite oksitlenir.

Ağ ı r Metaller ve Zehirli Bileşikler. Nikel, kuşun, krom, kadmiyum, çinko, bakır ve cıva gibi ağır metaller ve oluşturduklar ı bileşikler mikroorganizmalar için zehirlidir. Bu nedenle atıksuyunbiyolojik ar ıtımı safhasında sorunlar yaratırlar. Evsel atıksularda ağır metaller ve zehirlielementler bulunmaz.

Gazlar: Evsel atıksularda bulunan gazlar; azot, oksijen, CO2, H2S, amonyak ve metandır.Çözünmüş oksijen, aerobik mikroorganizmalar ın ve diğer aerobik canlılar ın solunumu içingereklidir. Atıksulardaki oksijen miktar ı, mikroorganizmalar ın oksijen tüketimi sebebi ile çok

düşüktür, Atıksuda bulunan organik maddelerin anaerobik parçalanmasının yan ürünlerinden birimetan gazıdır. Bu gaz çabuk alev alan ve patlama tehlikesi olan bir gazd ır. H2S gazının ise toksiketkisi çok fazladır.

1.3. Biyolojik Özellikler

Evsel atıksularda bulunan belirgin organizma gruplar ı; bitkiler, hayvanlar, fungi, protozoa,virüsler, bakteriler ve algler gibi mikroorganizmalardır. Evsel atıksudaki mikroorganizmalar ınbirçoğu insanlar ve hayvanlar için hastalık yapıcı özelliktedir. Koliform bakterileri insanatıklar ından kaynaklanan kirlenmenin bir göstergesi olmaktadır. Algler de tat ve kokuproblemlerine yol açmaktadır. Atıksuyun ar ıtımı esnasında organik maddeler bakteriler aracılığıylaparçalanmaktadır.

2. ATIKSU ARITIMMDA TEMEL HEDEFLER



Atıksu ar ıtımında temel hedef, atıksuyun deşarj edildiği ortamlarda halk sağlığına ve ekolojikdengeye olabilecek menfi etkilerin en az düzeye indirilmesidir. Atıksu ar ıtımında gerçekleşentemel aşamalar şunlardır;

1. Askıdaki katı maddelerin uzaklaştır ılması 2. Zararlı ağır metal ve zehirli bileşiklerin uzaklaştır ılması 3. Biyolojik olarak parçalanabilen organik maddelerin uzaklaştır ılması 4. Alıcı ortam durumuna bağlı olarak a;ot ve fosforun uzaklaştır ılması 5. Patojenik organizmalar ın yok edilmesi

Atıksu parametrelerinden hangisinin ne derecede ar ıtılacağı, kanunlar ve yönetmeliklerletespit olunmaktadır. Alıcı ortamlar ın kirlilik Özümseme kapasitelerine bağlı olarak belirlenendeşarj standartlar ı ülkeden ülkeye farklılıklar gösterebilmektedir. Bir akarsuya yapılacakdeşarj ile bir deniz ortamına veya bir göl ortamına yapılacak deşarj kriterleri değişik olmaktadır.Ar ıtılmış sular, eğer sulama suyu olarak kullanılacaksa, sulama suyu standartlar ına göre ar ıtımkademelerinin belirlenmesi gerekmektedir. Endüstriyel atıksular için evsel atıksulara göretamamen farklı standartlar kullanılmaktadır. Türk Çevre Kanunu'nun "Su Kirliliğinin Kontrolü"

Yönetmeliğinde toplam nüfusa bağlı

olarak farklı

ar ı

tma metotlar ı

için evsel atı

ksu deşarjstandartlar ı belirtilmiştir. Aynı yönetmelikte endüstriler için ve deniz ortamına yapılacak atıksudeşarjlar ı için de standartlar yer almaktadır.

3. ATIKSU ARITMA TESİSLERİNİN PROJELENDİRİLMESİ

Atıksu ar ıtma tesisleri projelendirirken şu çalışmalar yapılmaktadır;

Proje alanı nı n incelenmesi: Projenin ilk aşaması olan bu aşamada yöre ili ilgili tüm bilgiler toplanır. Yörenin içmesuyu ve kanalizasyon durumu, sosyo-ekonomik koşullan, nüfus hareketlerive iklimi incelenir.

Nüfus, debi ve kirlilik yüklerinin tahmini: Yörenin nüfus gelişimi dikkate alınarak hedef yıllar ı nüfuslar ı tespit edilir. Atıksu ar ıtma tesisleri genellikle 35 yıllık periyot için iki kademeli olarakprojelendirilirler. Hedef yılı nüfuslar ı tespit edilirken aritmetik, geometrik, logaritmik veya İller Bankası nüfus artış metodu gibi metotlardan biri kullanılır. Daha sonra yöre nüfusu dikkatealınarak kişi başına su tüketim miktarlar ı tahmin edilerek projelendirmede kullanılacak saatlikdebiler hesaplanır. Kişi başına kirlilik yükleri tahmin edilerek İleride tesise ulaşacak kirlilikkonsantrasyonlar ı hesaplanır.

Endüstrilerin tetkiki: Yörede bulunan endüstriler tek tek incelenerek hangisinin atıksuyununşehir kanalizasyonuna doğrudan kabul edilebileceği, hangisinin ön ar ıtma yapması gerektiği veyahangisinin kendi ar ıtma sistemini kurması gerektiği kararlaştır ılır.

Uygun ar ı tma teknolojisinin seçimi: Atıksu ar ıtma yöntemine karar verilirken aşağıdakihususlar dikkate alınmalıdır;

• Tesisin yapılacağı yörenin iklim koşullar ı • Ar ıtılacak suyun deşarj edileceği alıcı ortam Özellikleri. Tesisin gerektireceği alan

ihtiyacı • Tesisin işletme ve bakım masraflar ı • Tesis sahibinin (Belediye) teknik kadro durumu ve mali yapısı

Eğer daha önceden bir fizibilite çalışması veya avan proje çalışması yapılarak ar ıtma teknolojisibelirlendiyse, karar bu aşamada gözden geçirilir.

Arazi çal ı şmalar ı ve zemin etütleri: Tesisin yapılacağı sahanın plankotesi çıkar ılır. Arazinindeğişik noktalar ında zemin etütleri yapılarak ünitelerde kullanılacak temel sistemlerine ve zeminıslahlar ına karar verilir.



Proses hesaplar ı nı n yapı lması : Bu aşamada tesisin tüm proses hesaplar ı yapılır.

Soyutland ı rma ve detay mühendislik: Tesisin tüm üniteleri boyutlandır ılarak detay çizimlerihazırlanır.

Keşif ve metraj haz ı rlanması : Detay mühendislik hesaplar ı ve çizimleri üzerinden tüm tesisinmetraj ve keşfi çıkar ılır.

İ hale Dokümanlar ı nı n haz ı rlanması : Tesisin inşaatının ihale edilebilmesi için gerekli tümdokümanlar hazırlanır.

4. ATIKSU ARITMA YÖNTEMLERİ

Atıksu ar ıtma yöntemleri temel olarak 3’e ayr ılır;

• Fiziksel ar ıtma yöntemleri•

Kimyasal ar ıtma yöntemleri• Biyolojik ar ıtma yöntemleri

Değişik karakterdeki atıksular için değişik ar ıtma yöntemleri kullanılabilir. Evsel atıksular içingenelde fiziksel ve biyolojik ar ıtma yöntemleri tercih edilirken endüstriyel atıksular ın ar ıtımı içinkimyasal yöntemler kullanılmaktadır. Ancak, her üç yönteminde kullanıldığı ar ıtma sistemleri demevcuttur.

4.1. Fiziksel Ar ıtma Yöntemleri

Kirlilik unsurunun fiziksel özelliklerine (maddenin boyutlar ı, vizkositesi ve özgül ağırlığı) bağlı olarak uygulanan ar ıtma yöntemleridir. Fiziksel ar ıtma yöntemlerine örek;

• Izgaralar • Kum tutucular • Çökeltme tanklar ı • Filtrasyon havuzlar ı

4.2. Kimyasal Ar ıtma Yöntemleri

Kirlilik unsurunun kimyasal özelliklerine bağlı olarak, dışar ıdan kimyasal madde eklemeksuretiyle yapılan ar ıtma yöntemleridir. Örneğin;

Koagülasyon ve Floklaştı

rma İyon Değiştiriciler Klorlama veya Ozonlama4.3. Biyolojik Ar ıtma Yöntemleri

Biyokimyasal reaksiyonlar neticesinde atıksudaki çözünmüş organik kirleticilerin uzaklaştır ıldığı yöntemlerdir. Örneğin;

• Biyolojik filtreler • Aktif çamur ve modifikasyonlar ı • Stabilizasyon havuzlar ı ve modifikasyonlar ı.• Anaerobik sistemler

5. EVSEL ATIKSULARIN ARITILMASINDA TEMEL İŞLEMLER Evsel atıksular ın ar ıtılmasında şu temel işlemler kullanılmaktadır:

Ön Ar ıtma Üniteleri



• Kaba ızgaradan geçirme• İnce ızgaradan geçirme• Debi ölçümü• Atıksuyun terfi edilmesi•

Kum tutucudan geçirme• Ön çökeltme havuzlar ı

İkincil Ar ıtma Üniteleri

• Biyolojik ar ıtma• Son çökeltme havuzlan• Dezenfeksiyon

Üçüncül Ar ıtma Üniteleri

• Azot giderimi• Fosfor giderimi

Atıksu çamuru ar ıtımı (stabilizasyon/çürütme)

Atıksu çamuru susuzlaştırma işlemleri

Ön ar ıtma üniteleri olarak gruplandırabileceğimiz; kaba ızgaralar, ince ızgaralar ve kum tutucular her atıksu ar ıtma tesisinde yer alan ünitelerdir. İkincil ar ıtma üniteleri olarak çok değişik sistemler kullanılabilmektedir. Hangi biyolojik ar ıtma sisteminin kullanılacağına, projeci proje alanınınözelliklerini ve gerekli ar ıtma verimi ihtiyacını dikkate alarak karar verir. Ar ıtılmış atıksular eğer sulama suyu olarak kullanılacaksa dezenfeksiyon işlemi tatbik edilmektedir. Eğer projelendirilecekar ıtma sistemi azot ve fosfor gideriminden herhangi birini veya her ikisini de kapsıyorsa sistemimiz

üçüncül ar ıtma olarak adlandır ılmaktadır. Tüm biyolojik ar ıtma sistemlerinde yan ürün olarakçamur oluşmaktadır. Bu oluşan çamurun çevreye zarar vermeyecek şekilde bertaraf ı için değişikçamur çürütme (stabilizasyon) sistemleri ve susuzlaştırma ekipmanlar ı kullanılabilmektedir.

6. ÖN ARITMA ÜNİTELERİ

6.1. Kaba ızgaralar: Uzaklaştır ılmadıklar ı takdirde, ar ıtma tesisinin ızgaradan sonrakiünitelerinde tıkanmalara yol açabilecek büyüklükte olan kaba organik ve inorganik maddelerinatıksudan ayr ılması için kullanılırlar. Kaba ızgaralarda çubuklar arası genişlik 4 cm’nin üzerindedir ve yatayla 30-60° açı yapacak şekilde yerleştirilirler. Kaba ızgaralar genellikle manuel (el ile)olarak temizlenirler.

6.2. İnce çubuk ızgaralar: İnce ızgaralarda çubuklar arası genişlik 1,5-3,0 cm arasındadeğişmektedir ve yatayla 30-60 açı yapacak şekilde yerleştirilirler. İnce ızgaralar manuel veyamekanik olarak temizlenebilir. Çubuk ızgara tipinden başka, yay tipi, döner elek tipi, döner tambur tipi ince ızgara tipleri mevcuttur.

6.3. Kum tutucular: Ar ıtma tesisine gelen pissuda bulunan kum, çakıl v.b gibi kolayca çökebilenmaddeler, pompalar ın aşınmasına, kanallar, borular, çökeltme havuzlar ı ve çamur çürütmetanklar ında tıkanmalara sebebiyet vereceğinden kum tutucular vasıtasıyla pissudanuzaklaştır ılırlar. Kum tutucular dairesel veya uzunlamasına çökelten (sabit hızlı), havalandırmalı tipte olabilirler. Temel amaç 0,2 mm’den büyük kum tanelerinin tutulmas ıdır. Kum tutucuda yatayhızın 0,3-0,4 m/sn olması temin edilmeli, organik menşeli katılar ın çökelmesine izin verilmemelidir.

6.4. Atıksu terfi üniteleri: Atıksu ar ıtma tesisinde proses üniteleri arasında atıksuyun enerjikaybetmesi neticesinde oluşacak yük kaybını telafi etmek ve tesise gelen atıksuyu belirli bir kottansisteme alabilmek için yapılan pompa üniteleridir. Pompalar burgulu (Ar şimet) tipte veya santrifüj



tipte seçilebilir. Eğer santrifüj tipte pompa seçilecekse, atıksuyun ince ızgara ve kum tutucudangeçirildikten sonra terfi edilmesi gereklidir. Aksi takdirde atıksu içindeki inorganik malzemepompanın ar ızalanmasına sebep olacaktır. Eğer terfi pompası olarak burgulu tip kullanılacaksa,atıksuyun sadece kaba ızgaradan geçirildikten sonra terfi edilmesi mümkün olabilecektir.

6.5. Ön çökeltme havuzlar ı: Kaba organik ve inorganik maddelerden çoğu ızgara ve kumtutucularda alıkonulduktan sonra, organik esaslı ve büyük ölçüde kirletici karakterde olan geriyekalmış askıdaki katı maddelerin atıksudan uzaklaştır ılması gerekmektedir. On çökeltmehavuzunun başlıca amacı atıksuyu iki temel bileşene; çamur ve çökelmiş atıksuya ayırmaktır.Böylece bu iki bileşen ayr ı ayr ı ar ıtılabilir. Ön çökeltme havuzlar ında askıdaki katı maddelerin%50-70'i ve BOİ'nin % 25-40'ı uzaklaştır ılabilir. Çökeltme havuzlar ı dikdörtgen ve dairesel biçimdeolabilirler. Çökelen çamurun biriktirilmesi için çamur konisi ve bu koniye çamuru sıyıracak sıyırmaekipmanlar ı gerekmektedir. Ön çökeltme havuzlar ında atıksuyun bekletilme süresi 1,5-2,5 saatarasında değişebilmektedir.

7. İKİNCİL ARITMA YÖNTEMLERİ

Ön ar ı

tma metotlar ı

ile uzaklaştı

r ı

lamayan çözünmüş ve kolloidal organik maddelerinuzaklaştır ıldığı ar ıtma basamağıdır. Çözünmüş ve kolloid organik maddeler basit çökeltmemetotlar ı ile ar ıtılamayacağı için, bu maddelerin çökelebilen katılara dönüştürülmesigerekmektedir. Söz konusu dönüşüm bu maddeler ile mikroorganizmalar ı (bakteriyi) bir arayagetirmekle gerçekleşir. Mikroorganizmalar çözünmüş ve kolloid maddeler üzerinde beslenirkenbüyürler ve çoğalırlar bu arada da çözünmüş ve kolloid maddeleri de çökelebilen katılar halinedönüştürürler. İşte ikincil ar ıtım yöntemleri bu işlemleri gerçekleştiren biyolojik prosesler vegerekmesi durumunda kullanılan son çökeltme tanklar ını içerirler.

7.1. Stabilizasyon Havuzlar ı

Bu ar ıtma yönteminde atıksular ön ar ıtma ünitelerinden geçirildikten sonra havuzlara alınır. Temel

prensip sisteme dışar ıdan enerji vermeden (havalandırma yapmadan) doğal ortamda ar ıtımıngerçekleştirilmesidir. Sistemin avantajlar ı, aşır ı derecede basit ve işleminin güvenilebilirliğindenkaynaklanmaktadır. Doğal ar ıtma neticesinde oluşan çamur miktar ı diğer atıksu ar ıtmayöntemlerine kıyasla çok daha azdır ve oluşan çamur stabil halde olduğu için ayr ıca bir çamur ar ıtım işlemine tabi tutmaya gerek yoktur. Bununla birlikte, doğal ar ıtma yavaş cereyanettiğinden büyük havuz hacimlerine ihtiyaç vardır. İklimin ise sıcak olması tercih sebebidir.

Stabilizasyon Havuzu Kesiti

Secim Kriteri;

• Yeterli büyüklükte arazi mevcutsa

• İklim koşullan müsait ise



• Alıcı ortam yüksek ar ıtma verimliliği gerektirmiyorsa (% 70-80)• Tesisin inşa edileceği bölgeye yakın yerleşim alanlar ı yoksa• Belediyenin yüksek teknolojili tesisi işletemeyeceği endişesi varsa

Kullanılan tipten: Havuz derinliğine ve ilave yüzeysel havalandır ıcı kullanılıp kullanılmamasına

göre değişik tipleri mevcuttur. Organik maddeleri parçalayacak mikroorganizmalar ı

n aerobik,anaerobik ve fakültatif tipte seçilmesine ve havuz derinliğine bağlı olarak şu tipleri vardır; • Fakültatif stabilizasyon havuzlar ı (derinlik = 1-2 m arası)• Anaerobik havuzlar (derinlik = 2-5 m arası)• Olgunlaştırma havuzlan (derinlik = 1-3 m arası)• Mekanik havalandırmalı lagünler (derinlik =2,5-5 m arası)

Ar ıtma verimi : %70-80 civar ında ar ıtma verimi elde edilebilmektedir. Alan gereksinimi: Seçilen tipine göre ve iklim koşullar ına bağlı olarak kişi başına 2-4,5 m2 alangerekmektedir.İ sletme maliyeti: Giriş terfi merkezi ve yüzeysel havalandır ıcı kullanılmıyorsa, sadece işletme

personeli masraf ı ve çok az miktarda bakım masraf ı olacaktır.

7.2. Damlatmalı Filtreler

Temel prensibi belirli bir tank hacmine doldurulan kırma taş, plastik veya herhangi bir malzemeninüzerinde bakteri tabakası oluşturarak, bu malzemenin üzerinden ön ar ıtmadan geçirilmiş atıksuyufiltre etmek ve bu sayede atıksu içindeki kompleks organik maddelerin bakteriler taraf ındanparçalanmasını temin etmektir. Dairesel veya dikdörtgen geometride tanklar kullanılabilmektedir.Filtre içersinde hava sirkülasyonunu temin etmek ve filtre yüzeyinin kuru kalmamas ı için tedbir almak gereklidir. Filtre yüzeyinde üreyen bakteri tabakası zamanla kalınlaşarak kopar ve çıkış suyu ile birlikte tankı terk eder. Atıksu içindeki bu bakteri kütlelerini sudan ayırmak için sonçökeltme tankı kullanılması gereklidir. Son çökeltme tankından alınan bu bakteri kütlesi (çamur)sistem dışına alınarak çamur ar ıtım işlemlerine tabı tutulması gereklidir. Damlatmalı filtrelerdekar şılaşılan en önemli problemler; filtre malzemesinin tıkanması, sinek problemi ve filtremalzemesinin donması riskidir.

Secim Kriteri:

• Yeterli büyüklükte arazi yoksa• İklim koşullan uygun ise• Alıcı ortam yüksek ar ıtma verimliliği gerektirmiyorsa (%70-80)

Kullanılan tipleri: • Süper hızlı • Yüksek hızlı • Orta hızlı • Düşük Hızlı • îki kademeli damlatmalı filtreler

Ar ıtma Verimi: % 80 civar ında

Alan gereksinimi : Kişi başına 0,40-0,60 m2 alan gerekmektedir.

İ sletme maliyeti : Kişi başına yıllık yaklaşık 1,5 $ işletme ve bakım masraf ı gerekmektedir.



7.3. Aktif Çamur Sistemleri

Bu ar ıtma sisteminde ön ar ıtmadan geçirilmiş atıksu havalandırma tanklar ına alınır. Bu tanklaradışar ıdan oksijen verilerek (yüzeysel havalandır ıcılar veya difüzör havalandır ıcılar ile) aerobikmikroorganizmalar ın atıksu içindeki çözünmüş ve kolloid organik maddeleri ayr ıştırarak ar ıtımişlemini gerçekleştirmesi temin edilir.

Havalandırma tankından çıkan atıksular ın son çökeltme tankında durultulması yani ar ıtılmış suiçindeki mikroorganizmalar ın sistemden ayr ıştır ılması gereklidir. Ayr ıca havalandırma tankındabelirli bir mikroorganizma konsantrasyonunu temin etmek üzere son çökeltme tankından alınançökelmiş çamurun (mikroorganizmalar ın) havalandırma tankının başına geri devredilmesigereklidir. Sistemde oluşacak fazla çamur ise sistem dışına alınarak çamur ar ıtım işlemlerine tabitutulması gerekir.

Seçim Kriteri: • Yeterli büyüklükte arazi yoksa•

Ar ıtma veriminin iklim koşullar ından etkilenmemesi isteniyorsa• Alıcı ortam yüksek ar ıtma verimliliği gerektiriyorsa (%90-95)

Kullanılan tipleri :

• Klasik aktif çamur sistemi• Uzun havalandırmalı aktif çamur sistemi• Oksidasyon hendekleri• CARROUSEL hendekleri

Ar ıtma verimi : %90-95 civar ında Alan gereksinimi: Kişi başına 0,25-0,40 m2 alan gerekmektedir,İşletme maliyeti : Kişi başına yıllık yaklaşık 3 $ işletme ve bakım masraf ı gerekmektedir.

8. ATIKSU ÇAMURU ARITIM YÖNTEMLERİ

Atıksu ar ıtma tesislerinde gerek ön çökeltme havuzlar ında gerekse son çökeltme havuzlar ındaçamur oluşmaktadır. Tipik bir evsel ilk çökeltme çamuru grimsi siyah renktedir, rahats ız edici bir kokusu vardır ve yaklaşık %4 kuru madde içerir. Bu kuru maddenin %70-80’ni organik ve uçucumaddedir. Organik madde, yağlar, bitkisel yağlar, yiyecek kalıntılar ı, dışkı, kağıt vedeterjanlardan oluşmaktadır. İnorganik madde ise başlıca silisli kumu içerir.

Atıksuyun biyolojik ar ıtılması son çökeltme çamuru denilen diğer organik katı malzemenin

(çamurun) üretilmesi ile sonuçlanı

r. Bu son çökeltme çamuru biyolojik filtre çamuru veya fazlaaktif çamurdur.

Biyolojik filtre çamuru kahverengidir ve toprak kokmaktadır. Su çamur %2 civar ında kum katı madde içerir ve bu maddenin %65-70’i organik maddedir. Kuru katı madde, böcekler vekurtlar dahil biyolojik kalıntılar ı içermektedir. Fazla aktif çamurun rengi ise griden koyukahverengiye değişir ve toprağı andıran bir kokusu vardır. Fazla aktif çamur %70-80 organikmadde ihtiva eder ve %1 kuru katı oranına sahiptir,

Oluşan bu çamurlar ın çevreye ve insan sağlığına zarar vermemesi için stabilizasyonu (çürütülmesi)gerekmektedir. Bu çürütme işlemi aerobik veya anaerobik işlemlerle gerçekleştirilebilir.Çürütülecek çamur hacmini azaltmak amacıyla çamur yoğunlaştır ıcılar kullanılır. Çamur

yoğunlaştırma tanklar ında %5 katı konsantrasyonuna kadar koyu çamur alınabilmektedir.Çamur yoğunlaştır ılıp çürütüldükten sonra susuzlaştırma işlemine tabi tutulmalıdır. Böyleceçamur keki elde edilir ve bu malzeme nihai bertaraf sahalar ına kolaylıkla nakledilebilir veyatar ımsal gübre olarak kullanılabilir.



8.1. Çamur Yoğunlaştırma Tanklar ı

Çökeltme tanklar ına benzer bir geometrisi vardır. İşlem daha sonra ar ıtılacak çamur hacmininazaltılması için çamur suyunun ayr ılmasını içermektedir. Genelde yapılan uygulama son çökeltmeçamurlar ının yoğunlaştır ılması, ön çökeltme çamurunun ise doğrudan çürütücülere yollanması şeklindedir. Çünkü ön çökeltme çamuru zaten yaklaşık %4 katı konsantrasyonundadır.Yoğunlaştırma işlemi yerçekimli yoğunlaştır ıcılar (çökeltme havuzlar ı benzeri) veya basınçlı hava ile yüzdürme sistemleri ile gerçekleştirilebilir. Yoğunlaştır ıcıda çamurun kalma süresiortalama olarak 24 saattir,

8.2 Aerobik Çamur Stabilizasyonu

Aerobik çamur stabilizasyonu, ar ıtma tesisinde elde edilen organik çamurun oksijenli ortamdaçürütülmesi işlemidir. Uzun havalandırmalı aktif çamur sistemlerinde bu işlem zaten prosesiçinde gerçekleşmektedir. Yani sistemde oluşan çamur havalandırma tankındaçürütülebilecek bir süre (yaklaşık 20-30 gün) alıkonulmaktadır. Aerobik çamur stabilizasyonuişleminde çamur bir havalandırma tankına alınmakta ve burada 10-12 gün süre ile

havalandı

r ı

lmaktadı

r. Bu sistemde genellikle yüzeysel havalandı

r ı

cı

lar kullanı

lmaktadı

r.Çürütülen çamur kokusuz, biyolojik filtre çamuruna benzer, biyolojik bakımdan dengeli bir sonüründür.

8. 3. Anaerobik Çamur Stabilizasyonu

Anaerobik çamur stabilizasyonu, ar ıtma tesisinde elde edilen organik çamurun oksijensizortamda çürütülmesi işlemidir. Bu sistemde çamur üstü kapalı tanklara alınmakta ve yaklaşık 20günlük bir süre içerisinde bu tankta kalmaktadır. Tankın sıcaklığına bağlı olarak anaerobikçürütme işlemi isimlendirilmektedir. Tank sıcaklığı 20°C’nin altında ise soğuk, 20-40°C arasındaise mezofilik, 40-50°C arasında ise termofilik çürüme olarak adlandır ılır. Tanka giren çamur, ısı eşanjörleri ile ısıtılır. Çürüme esnasında yan ürün olarak metan gazı elde edilir. Bu gaz ısı

eşanjörlerine sıcak su sağlayan kazanlar ın ısıtılmasında ve tank muhteviyatının kar ıştır ılması işleminde kullanılır. Bu sistem aerobik çamur çürütme sistemine kıyasla işletilmesi zor bir çamur çürütme yöntemidir. Ancak, işlem sırasında oluşan metan gazının kullanım imkanı işletme gideriniazaltmaktadır. Anaerobik çamur çürütücüler silindirik veya yumurta şeklinde inşaedilebilmektedir.

8.4. Çamur Susuzlaştırma Yöntemleri

Aerobik veya anaerobik olarak çürütülen çamur son işlem olarak susuzlaştırma işlemine tabitutulur. Bu amaçla kullanılan sistemler şunlardır;

• Çamur kurutma yataklar ı • Çamur lagünleri• Çamurun araziye yayılması • Belt filtreler • Santrifüjler • Vakum filtreler • Filtre Presler

Çamur susuzlaştırma yöntemlerinden herhangi biri kullanılarak çamurun katı içeriği %20-40’akadar yükseltebilmektedir. İlk üç yöntem dışar ıdan herhangidir enerji girdisi gerektirmeyen çokbasit uygulamalardır. Ancak, doğal kuruma işleminin gerçekleşebilmesi için çok geniş alanlarave ılıman veya sıcak iklimlere ihtiyaç duyulmaktadır. Çamur kurutma yataklar ında çamurun

kalma süresi yaklaşık 25 gündür. Halbuki mekanik susuzlaştırma yöntemlerinde proses sürekliolup, çamur beklemeksizin susuzlaştır ılabilinmektedir. Mekanik sistemlerde dışar ıdan enerjigirdisi ve kimyasal madde ilavesi gerekmektedir. Mekanik sistemlerin işletme ve bakımmaliyetleri yüksektir.

Mekanik Yöntemler



9. ARITILMIŞ ATIKSU DEZENFEKSİ YON İŞLEMLERİ

Dezenfeksiyon atıksudaki patojenik organizmalar ı yok etmek için uygulanır. Dezenfeksiyonunetkinliği dezenfeksiyon yapılmasından sonra kalan koliform bakteri belirleyici grubu ileölçülebilir. Çoğu atıksuda ar ıtma işlemleriyle gerçekleştirilen virüs uzaklaştır ılması tam değildir ve insan kullanımına sunulacak ar ıtılmış atıksular ın dezenfeksiyonu bir gerekliliktir. Özelliklear ıtılmış atıksu tar ımsal sulamada kullanılacaksa bu husus daha da önem kazanmaktadır.Kullanılacak dezenfektanın alıcı ortamdaki canlılara ve akış yönünde suyu kullanan insanlar için zehirleyici etki oluşturmayacak şekilde seçilmesi gerekmektedir. Genelde kullanılankimyasallar sıvı-gaz klor, hipokloritler, klordioksit ve ozondur.

10. ATIKSU ARITMA TESİSLERİNDE YARDIMCI ÜNİTELER

Bir atıksu ar ıtma tesisinde yukar ıda sayılan temel proses üniteleri yanı sıra işletme binası, trafobinası, bekçi kulübesi, pompa odalar ı, hidrofor binası ve lojman binası gibi yardımcı üniteler yer almaktadır .İşletme binası içinde, ana kontrol odası, laboratuar, atölye, depo ve çalışmaodalar ı bulunur. Ana kontrol odasındaki kumanda panosunda, tüm tesis ünitelerine ait

ekipmanlar ı

n kontrol anahtarlar ı

ve proses üzerinde yapı

lan ölçümlemelerin kaydedildiğikaydediciler ile çeşitli göstergeler yer alır. Tesis işletmecisi bu pano üzerinde tüm ar ıtmaprosesini kontrol altında tutabilir.

11. ATIKSU ARITMA TESİSLERİNDE EMNİ YET

Türkiye’de Sağlık ve Emniyet Komitelerince hasırlanmış, inşaat alanlar ı ve imalat tesislerindeuyulacak emniyet kurallar ına ait standartlar vardır. Kanalizasyon sistemleri ve atıksu ar ıtmatesislerine ilişkin emniyet konusunu içeren bir yasa ya da mevzuat bulunmamaktadır. Atıksu ar ıtmatesislerinde kar şılaşılabilecek sorunlar şöyle sıralanabilir;

• Enfeksiyon ve bulaşıcı hastalıklar • Gürültü• Kapalı mekanlar • Dezenfeksiyon üniteleri• Elektrik işleri• Elle çalışma• Su içinde yada yakınında çalışma• Makine aksamının taşınması

Atıksuda insan, yada hayvansal ürün kaynaklı çeşitli mikroorganizmalar bulunur. Atıksu iletemas edeceklerin tetanoz ve polyoya kar şı aşılı olmalar ı gerekir. Atıksu içinde ya da atıksuylaçalıştıktan ya da ekipmanlar ı kullandıktan sonra çizmeler, giysiler, eller ve dirseğe kadar kollar

sabun yada başka bir temizleyici madde ve sı

cak su ile iyice yı

kanmalı

dı

r. İş sı

rası

nda olsun yadaolmasın, derideki her kesik, çizik yada yara iyice temizlenmeli ve su geçirmez bantla üzerikapatılmalıdır. Gözler atıksu yada havadaki kimyasal buhardan etkilenebilir. İş sırasında eller gözlere değirilmemelidir.

Kapalı mekanlar oksijen yetersizliği, zehirli yanıcı yada patlayıcı gazlar, buharlar yada tozlar nedeniyle tehlikeli olabilir. Bu nedenle, kapalı mekanlarda sigara içilmemeli, çıplak ışık kaynağı ve içten yanmalı motorlar kullanılmamalıdır.

Dezenfeksiyon kademesinde klor kullanılıyorsa, ünite içindeki klor seviye alarmlar ına dikkatedilmeli, sıvı klor tüplerinin kullanımında emniyet kurallar ına uyulmalıdır.

Tesis içindeki tüm elektrikli cihazlar ın kullanımında gerekli özen gösterilmeli, bakımlar ı zamanındayapılmalı, elektrik ar ızalar ına sadece ilgili personel taraf ından müdahale edilmelidir.



İçinde su veya atıksu bulunan tanklar ın etraf ında çalışırken dikkatli olunmalı, şamandıra,kurtarma halatı ve kurtarma çengeli tanklar yanında hazır bulundurulmalıdır.

12. ATIKSU ARITMA TESİSLERİNDE BAKIM İŞLERİ

Tesisin genel temizlik işleri yanı sıra, mekanik/elektrik ekipmanlar ın periyodik olarakbakımlar ının yapılması gereklidir. Tesis içinde geniş kapsamlı bir bakım atölyesi bulunmalı veekipmanlar ın imalatçılar ından gerekli yedek parçalar temin edilerek stoklanmaIıdır.

Periyodik bakım gerektiren ekipmanlar şunlardır; tesiste kullanılan vasıtalar, çim biçmemakinalar ı, çim kesme aletleri, kompresörler, mekanik ızgara donanımı, kum siklonlar ı, tümpompalar, havuz taban sıyırma ekipmanlar!, filtre atıksu dağıtıcı kollar ı, havalandır ıcılar, klor ekipmanlar ı, vanalar, sürgülü kapaklar, elektrikli motorlar, elektrik panolar ı, kablolar veelektronik enstrümanlar.

Tesis bakımının düzenli yapılıp yapılmadığının kontrol edilmesi amacıyla, bakım kayıtlar ı tesiste saklanmalı, hangi tarihte hangi parçanın değiştirildiği takip edilebilmelidir.

Bir atıksu ar ıtma tesisinde istenilen ar ıtma verimi ancak tesisin tüm bakım işlerinin zamanında veperiyodik olarak yapılması ile elde edilebilir. Özellikle biyolojik ar ıtma ünitelerinin sürekli çalışması gerekmektedir. Aksi takdirde biyolojik faaliyet duracak, ve tesisin tekrar çalıştır ılabilmesi için uzunzaman gerekecektir.

Documents

EVSEL NİTELİKLİ ATIKSULAR ARITMA PROSESLERİ