Exocriene en endocriene klieren

Klierafscheiding als reactie op prikkels

Waarom zijn klieren effectoren?

Klierafscheiding = reactie van klieren op een prikkel

Effectoren = klieren die reageren op een prikkel door klierproducten af te scheiden

• Opgebouwd uit klierweefsel of losse kliercellen;• Voorbeelden:

– speekselklieren speeksel;– traanklieren traanvocht.

Speekselklier

Klieren zijn effectoren

Traanklier

Exocriene klieren

Endocriene klieren

Gemengde klieren

Exocriene klieren

Doorsnede speekselklieren

Bouw exocriene klier (schematisch)

Eigenschappen:• afgeven van klierproducten aan lichaamsoppervlak

(= uitwendig milieu); • traan-, talg- en zweet- en melkklieren + verspreid

liggende kliercellen

Aanpassingen:•hebben een afvoerbuis;•diameter afvoerbuis:

– klein waterige stoffen;– groot slijm.

Klieren zijn effectoren

Exocriene klieren

Endocriene klieren

Gemengde klieren

Endocriene klieren

Aanpassingen:•hebben geen afvoerbuis;•klierproduct inwendig milieu (bloed);•doorweven met bloedvaten geen afvoerbuis;•kliercellen nemen stoffen op en geven stoffen af.

Doorsnede menselijke schildklier

Bouw endocriene klier (schematisch)

Eigenschappen: • afgeven van klierproducten aan bloed of

weefselvocht (= inwendig milieu); • klieren = hormoonklieren;• klierproduct = hormoon =signaalstof.

Klieren zijn effectoren

Exocriene klieren

Endocriene klieren

Gemengde klieren

Gemengde klier

Eigenschappen: • aanwezigheid van exocriene klierzakjes;• aanwezigheid van endocriene kliercellen;• bv. alvleesklier.

Alvleesklier (schematisch) Doorsnede eilandjes van Langerhans

Klieren zijn effectoren

Exocriene klieren

Endocriene klieren

Gemengde klieren

Oorspeekselklieren

Onderkaak-speekselklieren

Ondertong-speekselklieren

Soorten speekselklieren (schematisch)

Traanklier

Neusholte

Traanklier (schematisch)

Speekselklieren (schematisch)

Klierzakje (doorsnede)

MondslijmvliesSpeekse

l uit a

fvoerb

uis

Haarvaten

Kliercel

Spierlaag

Darmvlok

Kliercel

Darmepitheelcel

Bloedvat

Lymfehaarvat

Voorbeelden van exocriene klieren

Traanklier traanvocht

Talgklier talg

Zweetklier zweet

Maagwandklier maagzuur

Maagwand

Voorbeeld van endocriene klieren

Schildklier thyroxine

Bijnier adrenaline

Teelbal geslachtshormonen

Eierstok geslachtshormonen

Rechternier

Linkernier

Rechterbijnier Linkerbijnier

Onderste holle ader

Aorta

Adrenaline: hormoon, aangemaakt in de bijnier, dat vrijkomt wanneer er gevaar is. Sommigen lijden aan adrenalineverslaving = gevoel van een kick.

Ligging van de bijnieren

Afvoerbuis gal

Afvoerbuis alvleessap

Voorbeeld van gemengde klier: de alvleesklier

Klierzakje alvleessap

Eilandje van Langerhans insuline + glucagon

• Klierzakje (exocriene klier): productie van alvleessap verteringsenzymen in de twaalfvingerige darm.

• Eilandje van Langerhans (endocriene klier): productie van insuline + glucagon constant houden van glucosegehalte in het bloed.

Twaalfvingerige darm

Bouw exocriene klier (schematisch)

Afvoerbuis

Kliercel

Klierzakje

Haarvat

Spierlaag

Epitheelcellen

Preparaat doorsnede onderkaakspeekselklieren

Exocriene klier voor waterige stoffen Exocriene klier voor slijm

Afvoerbuis

Verspreid liggende kliercellen (in de darmwand) hebben geen afvoerbuis geven klierproduct rechtstreeks af.

Preparaat doorsnede menselijke schildklier

Zicht op strottenhoofd

Endocrien klierweefselKlierblaasje

Schildklier

Luchtpijp

Klierblaasje

Kliercel

Bloedvat

Doorsnede eilandje van Langerhans

Eilandje van Langerhans

Exocrien klierweefsel