FAKULTETI I EDUKIMIT PROGRAMI PARASHKOLLOR Gashi (1).pdf · we managed to get a successful and successful job. As a conclusion to the conclusion of this As a conclusion to the conclusion

UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I EDUKIMIT

PROGRAMI PARASHKOLLOR

PUNIM DIPLOME

Sfidat e inkluzionit në integrimin e nxënesëve me nevoja tëveqanta në sistemin e rregullt arsimor në Kosovë

Mentori: Kandidat:

Prof. Ass. Dr.ShefqetMulliqi KujtesaGashi

Gjakovë, 2018




PUNIM DIPLOME


Mentori: Kandidat:


Gjakovë, 2018




PUNIM DIPLOME


Mentori: Kandidat:


Gjakovë, 2018

2

Përmbajtja

Abstrakti.......................................................................................................................................... 4

Abstract ........................................................................................................................................... 5

Falenderimet ................................................................................................................................... 6

Hyrja ............................................................................................................................................... 7

I. Shtjellimi i nocionit inkluzion ................................................................................................. 8

II. Baza e filozofisë dhe sfidat e inkluzionit të fëmijevë me nevoja të veqanta në shkollimin erregullt........................................................................................................................................... 10

III. Roli dhe rëndësia e qendrave burimore në shkollimin e rregullt ....................................... 12

IV. Sfidat inkluzive në problemet e raportit shoqëror, të nxënësve me nevoja të veqanta nëshkollimin e rregullt ...................................................................................................................... 14

IV.1. Vështirësitë në të folur................................................................................................ 16

IV.2. Vështirësitë në të lexuar ............................................................................................. 17

IV.3. Vështirësitë në të shkruar ........................................................................................... 18

IV.4. Vështirësi në matematikë............................................................................................ 18

IV.5. Vështirësitë në shkathtësitë motorike ......................................................................... 19

V. Metodologjia e hulumtimit .................................................................................................... 21

V.1. Objekti i hulumtimit ....................................................................................................... 21

V.2 Qëllimi i hulumtimit....................................................................................................... 21

V.3 Hipotezat e hulumtimit................................................................................................... 21

V.4 Metodat dhe teknikat hulumtimit ................................................................................... 21

V.5 Popullacioni dhe mostra ................................................................................................. 22

VI. Gjendja shëndetësore e fëmijës.......................................................................................... 23

3

VI.1 Fëmijet me nevoja të veqanta në sistemin e rregullt arsimor ......................................... 24

VII. Përpunimi statistikor i të dhënave...................................................................................... 26

Përfundimi..................................................................................................................................... 31

Rekomandimet .............................................................................................................................. 32

Referencat ..................................................................................................................................... 33

Literatura....................................................................................................................................... 34

Shtojca........................................................................................................................................... 36

4

Abstrakti

Objekt i studimit të punës sonë në këtë punim diplome është që të hulumtojmë vështirësitë e

paraqitura në rastin e zbatimit të mësimit inkluziv, të shikohet gjendja dhe prespektiva e tij,

gjithnjë me një qasje ndaj përgjegjësisë së punës shkencore nga ana jonë. Pra, më konkretisht

jemi ndalur mbi edukim inkluziv, duke hulumtuar sfidat dhe rëndësinë sa është i rëndësishëm

dhe i pranishëm inkluzioni në institucionet tona edukativo-arsimore, përmes një parimi të një

punë studimore që tregon gjendjen aktuale, se si ndjekin arsimin nxënësit me nevoja të veqanta,

përmes një gjithpërfshirje.

Ky punim është bërë me qëllim të evidentimit të elementeve kryesore, që e pasurojnë dhe

kompletojnë punën shkrimore të një studiusi të mirëfilltë. Në mënyrë përmbledhëse jemi

munduar që të vëmë në pah, burimet kryesore, që pasurojnë dhe i japin formë shkencore,

akademike një pune shkrimore të nivelit të lartë.

Në këtë punim kemi përdorur referencat prej materialeve, teksteve më të rëndësishme dhe që

e përfaqësojnë më së miri vetë titullin e këtij punimi. Me atë sa kemi mundur t’i qasemi në thelb

problemit të parashtruar, kemi arritur që të nxjerrim një punë të suksesshme dhe resultative. Si

konkludim në përfundimin e kësaj pune, mund të theksojmë se pa praninë e edukimit inkluziv,

nuk do të kemi shkolla gjithpërfshirëse (inkluzive).

Fjalët kyqe: Sfidë, inkluzion, femijë me nevoja të veqanta.

5

Abstract

The object of studying our work in this degree is to explore the difficulties presented in

the case of inclusive learning, to look at its state and perspective, always with an approach to the

responsibility of scientific work on our part. So, more specifically, we have focused on inclusive

education, exploring the challenges and importance of the importance and inclusion of inclusion

in our educational institutions through a principle of a work study that demonstrates the current

state of attending the education of students with particular, through a comprehensive.

This paper is designed to identify the key elements that enrich and complete the work of

writing a proper study. In a summarized way we have tried to emphasize the main sources that

enrich and give them the scientific, academic form of high-level writing work.

In this paper we have used references from the most important materials and texts that

best represent the title of this paper. With what we could approach to the core of the problems,

we managed to get a successful and successful job. As a conclusion to the conclusion of this

work, we can emphasize that without the presence of inclusive education, we will not have all

inclusive (inclusive) school coverage.

Key words: Challenge, inclusion, children with special needs.

6

Falenderimet

Vitet kalojnë, ashtu siç kaluan edhe 4 vitet e mia studimore. Nuk mund të përshkruhen të

gjitha ato që kanë ndodhur gjatë këtyre 4 viteve. Kanë qenë vite të mbushura me sfida, emocion

dhe kënaqësi, vite të rëndësishme, të cilat do mbahen mend gjithmonë. Falenderimet i takojnë të

gjithë atyre personave që më qëndruan pranë, duke më përkrahur, duke më japur guxim të

vazhdoj tutje si dhe duke më mësuar të ngritem edhe më lartë.

Në radhë të parë dua të falenderoj familjen time, ndër personat që më kanë qëndruar

gjithmonë pranë dhe pa të cilët unë nuk do të isha këtu ku jam sot. E falenderoj nënën time për

përkrahjen e vazhdueshme që ka bërë gjatë këtyre 4 viteve dhe gjatë gjithë jetës sime. Më ka

dhënë forcë për t’u ngritur dhe vazhduar, besimin dhe gjithçka tjetër nga vetja që të arrijë këtu..

Fjala faleminderit është e pamjaftueshme për të shprehur mirënjohjen time, por të jeni të sigurt se

as gjithë fjalët që njoh nuk e arrinë këtë. I’u detyrohem për gjithçka dhe i’u jam mirënjohëse

gjithmonë.

Kam patur kënaqësinë dhe fatin të udhëhiqesha nga i nderuari profesori Shefqet Mulliqi, i

cili më ka drejtuar dhe këshilluar gjatë gjithë punës time për përgatitjen e kësaj teme. E

falenderoj për përkushtimin, dijen dhe urtësinë, duke më rritur besimin tek vetja në përballjen me

sfidën e madhe që kam patur përpara.

Ndjej nevojën për të falenderuar të gjithë stafin e pedagogëve të Fakultetit të Edukimit, të

cilët me punë dhe pasion përcollën tek unë, përgjatë 4 viteve të nivelit Bachelor, njohuritë e

nevojshme për tu zhvilluar, formuar intelektualisht dhe për të paraqitur para jush një punim kaq

serioz.

7

Hyrja

Për të arritur ta kurorëzojmë një punë të suksesshme në këtë punim diplome të

titulluar “Sfidat e inkluzionit në integrimin e nxënesëve me nevoja të veqanta në sistemin e

rregullt arsimor në Kosovë”, është dashur një përkushtim maksimal me tërë energjinë dhe

profesionalizmin, duke u munduar që t’i konkretizojmë objektivat e parashtruara që puna jonë

të dalë sa më e suksesshme.

Jemi munduar që përmes një rrjedhe të renditjes së klasifikimit, duke u nisur që nga

njohja me problemin të cilin kemi të bëjmë e deri në finalizmin e tërësishëm të tij, të rendisim

problemet në bazë të kapitujve që në fund vijnë si një tërësi e kompletuar dhe e mirëkordinuar në

aspektin praktik e professional.

Fillimisht jemi ndalur mbi filozofinë e qështjes, sfidat e inkluzionit në implementimin e

tij dhe vështirësitë e paraqitura dhe që e përcjellin atë për t’u realizuar me sukses tek numri i

nxënësve të caktuar. Pastaj, me rëndësi janë poashtu edhe qendrat burimore dhe klasët e

bashkangjitura, të cilat pa dyshim që kanë profesionalizëm më të gjërë në këtë aspekt, për vetë

faktin që janë institucione që posedojnë bazë profesionale me tëekzagjeruar, duke u mbështetur

mbi përvojen e tyre dhe mbi trajnimet profesionale.

Jemi ndalur edhe mbi sfidat inkluzive në raportet e problemeve shoqërore, të nxënësve

me nevoja të veqanta në shkollimin e rregullt, duke u munduar që gjithnjë të hulumtojmë ato

vështirësi që e pamundësojnë një punë të mirëfillt, qoftë të vetë mësimdhënësit si individ apo të

tërë institucionit. Në këtë kontekst jemi munduar që të ndalemi veq e veq në problemet e

paraqitura si tek rastet kur reflektohen vështirësitë në të: folur, lexuar, shkruar, shkathtesitë

motorike, gjendjen shëndetësore të fëmijës etj.

Dhe në fund si kurorezim i suksesit të këtij punimi diplome, poashtu është nxjerrë edhe

pjesa pratike, metodologjia e hulumtimit për t’ia dhënë formën përfundimtare kësaj pune dhe për

të parë edhe hipotezat e parashtruara në objektin e punimit tonë, sa janë përputhur dhe në qfarë

kategorie kanë dalë rezultatet e hulumtimit të këtij punimi.

8

I. Shtjellimiinocionitinkluzion

Më qëllim, të forcimit të komponentës edukative, në secilin vend të Botës adoptohen edhe

terminologji të ndryshme profesionale e shkencore dhe si të tilla ato terme interpretohen si

internacionale, e në rastin tonë konkret kemi të bëjmë me termin “inkluzion”, është me

etimiologji latine: inclusio, që në gjuhën shqipe do të thotë përfshirje në vetëvete, përkatësisht

gjithëpërfshirje. Si i tille, kohëve të fundit ka hyrë në terminologjinë pedagogjike shqipe sikurse

edhe shumë terma të huaj. Për të njejtin kuptim, ky term përdoret edhe në gjuhën angleze, frënge,

italiane, etj.(Edukimi special në Kosovë, 2003)

Inkluzioni nënkupton shkollën që i përgjigjet të gjithë nxënësve duke e marr parasyshë dhe

duke i ristrukturuar organizimet e saj në planprogram dhe në dispozita dhe duke i ndarë burimet

për të zgjeruar barabartësinë e mundësisë.

Edukim inkluziv do të thotë arsimim i të gjithë nxënësve në një shkollë, pavarësisht nga anët

e forta dhe dobësitë e tyre në qdo fushë, bëhet pjesë e komunitetit të shkollës. Ata janë të

përfshirë në ndjenjën se i përkasin mesit të nxënësve të tjerë, mësimdhënësve dhe personelit

ndihmës.

Parimet kryesore janë vlerësimi i diversitetit, e drejta, dinjiteti nevojat individuale,

planifikimi zhvillimi i përgjegjësi kolektive, profesionale dhe mundësive të barabarta.

Edukimi inkluziv ndodh kur të gjithë fëmijët pa dallim marrin pjesë dhe mësojnë së bashku

në të njëjtën klasë. Hulumtimet tregojnë se kur një fëmijë me demtime ndjekë klasën së bashku

me kolegët e tjerë që nuk kanë dëmtime, gjërat e mira do të ndodhin. Por tani e dimë se kur

fëmijet janë arsimuar së bashku , rezultatet pozitive akademike dhe shoqërore do të ndodhin për

të gjithë fëmijet e përfshirë. Edukimi inkluziv ndodh kur ka mbrojtje të vazhdueshme,

planifikim, mbështetje dhe angazhim.

Edukimi inkluziv synon pjesëmarrjen e të gjithë nxënësve në shkollë. Ai përfshinë

ristrukturimin e kulturës, politikat dhe praktikat shkollore që do të thotë se ato duhet t’u

përgjigjen diversitetit të nxënësve në lokalin e tyre.

9

Edukimi inkluziv do të thotë:

Besim se të gjithë fëmijët mund të mësojnë

Besim dhe respektim i diversiteteve te fëmijët: mosha, gjinia, etniciteti, gjuha, dëmtimet

etj.

Përshtatje të strukturës, sistemit dhe metodologjisë për t’i përmbushur nevojat e të gjithë

fëmijëvë.

Pjesë e strategjisë që promovon shoqëri inkluzive.

Proces dinamik që evoluon në mënyrë të vazhdueshme.

Poces i adresimit dhe përqendrimit të diversitetit të nevojave të të gjithë atyre që mësojnë

nëpërmjet pjesëmarrjes në procesin e të nxënit, kulturës së komunitetit dhe reduktimit të

përjashtimit përmes dhe pejë edukimit.

Në të gjitha përkufizimet, vërehet se inkluzioni nënkupton barazi në arsimim dhe shkollim,

nënkuptohet e drejta themelore për arsimim të cilin duhet ta gëzojnë të gjithë fëmijët pa

dallim.(Sebba, 1997)

Fig.1. Gjithëpërfshirja e fëmijeve në shkolla

10

II. Baza e filozofisë dhe sfidat e inkluzionit të fëmijevë me nevoja tëveqanta në shkollimin e rregullt

Inkluzioni në kuadër të politikave arsimore nuk nënkupton kursimin e fondit për menaxhimin

e pocesit edukativo-arsimor, pasi që nuk është e domosdoshme mënyra më e shtrenjët e arsimit.

Trajnimi në shërbim dhe ndërtimi i kapaciteteve për një qasje të tillëështë e domosdoshme për

një gjithëpërfshirje.Kjo nuk është e veqantë vetëm për shkollat special (qendrat burimore),

mirëpo, është filozofi e të gjithë sistemit shkollor, ku edhe materialet për implementimin e një

lloj arsimimi të tillë janë sfida.

Qendrat burimore mund të kenë nevojë për personel shtesë, ku prania e të cilit është e

domosdoshme në raste të caktuara. Kjo prapë se prapë do të jetë e pashmangshme, gjithashtu në

rastet e lejimit të të gjithë nxënësve me dëmtimë në shkolla special. Sepse të gjitha qeniet

njerëzore lindin të lira dhe të barabarta nga pikëpamja e dinjitetit dhe të drejtave. Dhe, pasi që

numri i fëmijëve me aftësi të kufizuara, të cilët nuk vijojnë shkollën është i madh, nevoja për të

ndërtuar më shumë shkolla special, në mënyrë që të sigurohet arsimimi për të gjithë do të

vendoste një tendosje të madhe në menaxhimin edhe financiar, por edhe administrative. Përmes

krijimit të klasëve të bashkangjitura dhe arsimit inkluziv ata vetëm formojnë një pjesë të nevojës

për krijimin e shkollave dhe arsimit për të gjithë.(Mulliqi, 2013)

Filozofia e re duhet të ndërtojë shkolla të reja, të mira për të gjithë nxënësit.Ashtu siq Kosova

duhet të ndërtojë shkolla të reja në të ardhmen, kjo filozofi do të ishte në përputhshmëri me

deklaratat e të drejtave të të gjithë fëmijëve, ku e drejta e arsimimit është e barabartë për të gjithë

nxënësit, pa dallim gjinie, race, etnie, apo diqka tjetër. Në këtë mënyrë për një prespektivë

afatgjate, arsimi i personave me nevoja të arsimit specialështë detyrë dhe obligim, në kuadër të

zhvillimit të politikave arsimore. Kualiteti i jetës së fëmijëve nuk ka etiketë të ngjitur me qmim,

duhet të gjithë fëmijët të trajtohen në mënyrë të barabartë, dhe edukimi inkluziv është një sfidë

për të gjitha vendet që synojnë të realizojnë parimin e krijimit të mundësive të barabarta për të

gjithë fëmijët pa dallim, feje, kulture, race, gjinie e qdo diversiteti tjetër, gjë qëështë e drejtë

themelore e qdo njeriudhe për tu realizuar me sukses inkulzioni duhet përmirësuar standardet

11

arsimore, duke u nisur nga objektet lokalet shkollore e deri të trajnimi i mësimdhënësve, ndërtimi

i metodologjive të mësimdhënies, përshtatjen e kurrikulit shkollor etj. (Zabeli Naser, 2011)

Gjithashtu, kërkohet një bashkpunim midis të gjithë partnerëve edukativë, duke u nisur nga

MASHT-i e deri në familje. Është një rrugë e vështirë, por e arsyeshme dhe e mundshme’.

Ndër sfidat më aktuale janë:

- Të ulet numri i nxënësve në klasa

- Të hartohen PIE

- Të flakim metodat tradicionale

- Të ndryshojë mentaliteti i nxënësve dhe i gjithë shkollës ndaj tyre

- Te ndihmohen mësuesit nga sherbimet mbështetëse

- Që shkolla të ketë më shumë material didaktik dhe bazë material

- Që në shkollë të krijohen ambiente të përshtatshme

- Në shkollë të ofrohen programe të shumta sensibilizimi

- Të mos veqohen por të marrin pjesë në qdo aktivitet në shkollë

- Të sigurohet bashkëpunimi dhe mbështetja nga prindërit.

Këto sfida që aktualisht janë të pranishme mund të evitohen, gradualisht duke bashkëpunuar me

institucionet gjegjëse.(Januz Dërvodelli, 2011)

Fig.2. Fëmijet me nevoja të veqnta në shkolla të rregullta

12

III. Roli dhe rëndësia e qendrave burimore në shkollimin e rregullt

Kontributi për përmirësimin e gjendjes së arsimit special mund të jepet në forma të

ndryshme, e një prej mundësive profesionale për zhvillimin e metejmë të kësaj kategorie të

arsimimit është edhe ajo përmes qendrave burimore.

Qendra burimore (QB) është një institucion, i cili duhet të sigurojë shërbimet për shkolla të

rregullta me nxënës të integruar apo me klasë të bashkangjitura. Dhe në këtë kontekst roli i

mësimdhënësit mbështetës është edhe kur ai vrojton në klasa të rregullta në bashkëpunim me

mësimdhënësit klasor/kujdestarët klasor, nxënësit e nivelittë ulët (posaqërisht faza kalimtare nga

klasa parafillore në klasën e parë dhe nga klasa e pestë në klasën e gjashtë), për të identifikuar

fëmijët me nevoja të veqanta asimore. Mbështetë nxënësit që kanë nevoja të veqanta arsimore

dhe vështirësi në të nxënë në klasa të rregullta. Planifikon dhe organizon bashkë mësimdhënie

me arsimtarin e rregullt në klasa ku ka nxënës me nevoja të veqanta arsimore. Kur ka nevojë për

punë individuale me ndonjë fëmijë dhe vlerësohet se kjo është e domosdoshme, atëherë punon

me të individualisht jashtë klasës’’. Një qëllim i rëndësishëm është që të ndërtohet një

kompetencë në qendër, të zhvillohen metodat e mësimdhëniës dhe të përgatiten materiale për

shfrytëzim në edukimin e nxënësvë me nevoja të veqanta. Qendrat burimore duhet të

përfundojnë vlerësimet lidhur me nevojat e nxënësve me nevoja të veqanta. Bazuar në vlerësim,

në planin individual të edukimit (PIE), duhet të përpilohet në bashkëpunim me prindërit,

mësuesit dhe me ekspertët tjerë përkatës. Kushti paraprak i rëndësishëm për integrim të

suskesshëm është si rrjedhojë e qendrave burimore. Që të ndryshohet shkolla speciale në qendër

burimoreështë proces që duhet zbatuar sipas regullave dhe parimeve. Një kontribut i tillë përmes

këtyre qëndrave e ndihmon shumë sistemin arsimor tek ne, është edhe një obligim përveq

institucional e politik , edhe humanitar, që t’i mbajmë sa më afër kategorinë e nxënësve me

nevoje, dhe të jemi pranë tyre në mbështetje të vazhdueshme.(Januz Dërvodelli, 2011)

Mirëpo, që të organizohet kjo, do të thotë që“ mësimi afatgjatë” për mësuesit e qendrave

burimore është kusht. Ku e jep dije dhe njohurinë dhe ju duhet të lejoheni që të përtrini dijen tuaj

në intervale të shkrutëra kohe. Aspekti më i rëndësishem i qendrës burimore është në atë mënyrë

që duhet të jetë “I modernizuar”, në mënyrë që të ndahen metodat më të reja përmes regjioneve.

13

Qendrat burimore funksionojnë kryesisht përmes mësuesit udhëtues , i cili si koncept do të thotë:

“Mësuesi udhëtues paraqet shtyllen kryesore të një modeli të ri të në arsimin e nxënësve me

aftësi te kufizuara arsimore në Kosovë”. Sistemi gjithëpërfshirës në arsim, bazuar në modelet e

sjella nga shtetet perëndimore në arsimin e personave me nevoja të veqanta arsimore, ka për

qëllim përfshirjen e të gjithë fëmijëve në sistemin arsimor’’. Me fjalë të tjera arsimi dhe edukimi

inkluziv nënkupton përfshirjen e të gjithëve pa kurfar dallimi feje, gjinie, race etj. Dhe kjo

funksionalizohet më shumë atëherë kur ‘’ mësuesi udhëtues në klasën e nxënësit e përcjell

ambientin rrethues ku është nxënësi , qoftë në kuptimin fatik ku ndodhet tavolina e tij, apo

ndriqimi, distancën dhe qështje tjera, që duhet për të përcjellë mësimin e suksesshem’’. Andaj,

qendrat burimore duhet të kërkojnë rrjetin me njëri-tjetrin, në mënyrë që të vlerësojnëkualitetin

dhe efektivitetin e shfaqjes se tyre në përkrahjen e nxënësve me nevoja të veqanta, mësuesve të

tyre dhe prindërve. Edukimi inkluziv duhet të qëndrojë me dyer të hapura për kontribuimin e

ideve të reja, në nivel.(Mulliqi, 2013)

Fig.3. Fëmijet në shkollë

14

IV. Sfidat inkluzive në problemet e raportit shoqëror, të nxënësve menevoja të veqanta në shkollimin e rregullt

Ndër shumë sfida janë edhe ndryshimet që kanë ndodhur në Kosovë viteve të fundit, patën

ndikime të fuqishme edhe në fushën e arsimit. Reformimi i arsimit krahas shumë risive, ka sjellë

edhe shumë nocione dhe koncepte të reja në trajtimin dhe vendin që duhet të këtë arsimi

gjithpërfshirës në kuadër të sistemit arsimor. Andaj, arsimi gjithëpërfshirës përfshinë adoptimin

e një vizioni të gjerë për arsimin e të gjithëve duke marrë parasysh nevojat e të gjithë fëmijëve,

duke përfshirëedhe ata që janë të rrezikuar nga margjinalizimi dhe përjashtimi.Por, edhe rrethi

shoqëror në të cilin lindin rriten dhe edukohen fëmijet, është shumë me ndikim në formimin e

tij/saj, për arsye se hapat e parë merren në atërreth. Menjëherë pas familjes kontakti i parë i

fëmijëve është me rrethin e tij dhe shumë gjëra do të varen pastaj në jetën e tij prej fëmijërije,

pikërisht nga aty ku fiton dukuri të shumta të sjelljeve.(Revista Mësuesi, 2010)

Rrethi shoqëror fillon prej prindërve, të afërmve në familje, që më shumëështë rreth familjar,

por, poashtu edhe pjesë e atij shoqëror, e që më pas zgjerohet përmes shokëve dhe shoqeve në

lagje apo rrugë me të cilët shoqërohet kur del të luaj. Poashtu, në qerdhet e fëmijëve, në entet

parashkollore, në shkollë e në shoqëri të ndryshme etj., janë të gjitha këto pjesë e përbërjes se një

rrethi shoqëror. Pasi që fëmijët janë fillimisht imitues të të rriturve, atëherë sa i përket të folurit

në tërësi varet nga rrethi shoqëror, qëështë një prej sfidave për një inkluzion, të mirëfillt.

Pasi fëmija e mëson të folurit nga rrethi shoqëror, duhet të kemi kujdes se si dhe sa do të

flasim me fëmijën, ngase ai e kopjon të folurit e rrethit. Në këtë mënyrë duhet të tregohemi

shumë të kujdesshëm dhe të jemi shëmbull për të mirë, sepse në të kundërten nëse në rreth flitet

keq, më fjalë të përgjysmuara , jo të qarta, jo të plota, të gjymta dhe të pakuptimta, do të ndikojnë

për këtë keq në jetën dhe formimin e fëmijëve. Si pasojë e kësaj atëherë do të paraqiten vështirësi

edhe në rrethin shkollor , në inkuadrimin e këtyre tipave të nxënësve në një klasë të rregullt, kur

ata mund të jenë të formuar me një kulturë jo edukativo-arsimore, prandaj edhe i duhet shumë

kohë dhe përkushtim edhe mësimdhënësit/es, derisa të arrijë t’i formësojë ata nxënës me një

nivel edukate qfare kërkojnë normat pedagogjike shkollore.

15

Sfidat inkluzive dhe problemet e raportit në shkathtësitë shoqërore të nxënësve me nevoja të

veqanta në shkollimin e rregullt, përkatësisht në dheënien e raporteve të shëndosha me të tjerët,

janë edhe vështirësitë në të nxënë si shkaqe, e sfida për inkluzion të mirëfilltë, pra njëkohësisht

edhe vështirësitë në të nxënë bëjnë që një fëmijë apo nxënës të shfaqë sjellje shqetësuese

pikërisht nga aftësia e kufizuar në të nxënë, ajo e bënë atë të mos ndihet mirë dhe një gjë të tillë

ta reflektojë negativisht në raport qoftë edhe me bashkëmoshatarët, qoftë edhe me mosha

tjera.(Zabeli, Naser & Behluli Ma, Lulavere, 2014)

Disa nga Sfidat inkluzive në problemet e raportit shoqërore, të nxënësve me nevoja të

veqanta në shkollimin e rregullt dhe vështirësitë që karakterizojnë një nxënës të tillë janë si

vijon:

- Vështirësit në kuptimin e shakave.

- Reagime të papërshtatshme me rastin e ballafaqimit me probleme që kërkojnë zgjidhje.

- Moskontrollimin në nivel të dëshirueshëm të ndjenjave personale.

- Sjellje përgjithësisht të papjekura dhe kërkesa të pa arsyeshme për përmbushjen e

nevojave dhe kërkesa në formë të urdherit të prerë.

- Karakterizohet me nivel të ultë të tolerances etj.

Nga i gjithe ky elaburim, kemi parë të arsyeshmetë ndalemi ne shtjellimin e disa vështirësive

në të nxënë që pothuajse janë evidente dhe njihen si sfida inkluzive në problemet e raportit

shoqëror, të nxënësve me nevoja të veqanta në shkollimin e rregullt.

- Vështirësitë në të folur

- Vështirësitë në të lexuar

- Vështirësitë në të shkruar

- Vështirësitë në matematikë

- Vështirësitë në shkathtësitë motorike. (Zabeli, Naser & Behluli Ma, Lulavere, 2014)

16

IV.1. Vështirësitënëtëfolur

Të folurit është një prej elementeve kryesorë të komunikimit. Fjala është shenja më e

plotë nga të gjitha shenjat apo mesazhet e tjera. Ajo nuk ka nevojë për shumë mjete dhe na jepë

menjëherë idenë e asaj që duam ta shprehim. Themi se të folurit është produkt shoqëror nga se

mësohet dhe zhvillohet në rrethin shoqëror. Është e vërtetë e pamohuar se asnjë fëmijë në botë

nuk lind me të folur të të parëve të tij, por atë e mëson nga rrethi në të cilin rritet dhe zhvillohet

fëmija. Fëmija do ta përdorë atë të folur të cilin e degjon dhe e mëson në rrethin ku jeton dhe

për moshën e tij fëmijërore do të shërbejë si model ai lloj. Nga të folurit e keq të rrethit shoqëror

edhe tek fëmijët do te ndikojë që gjatë zhvillimit të të folurit të paraqiten pengesa në të folur e

disa prej tyre do të jenë prezentë gjatë tërë jetës. Këto pengesa jo vetëm që do ta demoralizojnë

fëmijën dhe do të vuaj shpirtërisht, por do t’a pengojnë edhe në suksesin në shkollë dhe në

përgjithësi në zhvillimin e tij mendor dhe intelektual. Hulumtime të shumta nga psikologjia dhe

nga shkencat tjera ende nuk kanë arritur që ta vërtetojnë natyrën e mënyrën e të mësuarit të të

folurit. Një nga pikëpamjet më të pranuara është se fëmija mëson të folurit sikurse edhe veprimet

tjera, pra në bazë të përseritjeve e veprimeve, të cilat shpiejnë te rezultati i caktuar. Fëmija

mëson duke imituar të folurit e mjedisit rrethues ku ai lind dhe rritet. Fëmija krijon duke marrë

hua. Të folurit të fëmijët zhvillohen gradualisht së bashku më zhvillimin e tij trupor, shpirtëror e

kulturor.(Januz Dërvodelli, 2011)

Si pasojë e faktorit gjenetik, organik e kulturor të disa fëmijë hasen pengesa të ndryshme në

gjuhën dhe në të folur dhe si rrjedhojë e kësaj ata mund të përjetojnë një varg vështirësish lidhur

më të nxënit, si:

- Kanë probleme në përdorimin e tingujve

- Nuk mund të dëgjojnë mirë, kur dikush flet

- Nuk e dijnë domethënien e fjalëve të përdorura

- Nuk kuptojnë gjuhën e përdorur nga mësuesi

- Flet me ngurrim dhe zbrazëti

- Diqka që ka përjetuar tregon pa strukturë

- Kanë fjalor të varfër etj

17

Por, duhet patur kujdes gjithsesi edhe në mediat me programet e tyre luajnë një rol të

rëndësishëm, poashtu në edukimin e mirëfilltë të të folurit për fëmijët e vegjël. Duhet t’i

kushtohet rëndësi e veqantë programeve të veqanta edukative që ndikojnë në të mirë të formimit

të personalitetit të fëmijëve dhe jo të jenë shëmbull për të keq, kur ka raste që duke u munduar të

shfaqin komedi edhe prodhojnë efekte jo edukative për të vegjëlit.(Zabeli Naser, 2011)

IV.2. Vështirësitë në të lexuar

Edhe pse të gjithë kanë vështirësitë ndryshme, leximi është pjesë e sistemit gjuhësor dhe

është ngusht i lidhur me forma te tjera te gjuhës-gjuhën e folur dhe Shkathtësitë e kufizuara në

gjuhë, përgjithësisht, vështirësojnë të lexuarit dhe të shkruarit. Një numër i konsiderueshëm i

nxënësve shfaqin vështirësi në të lexuar. Madje, konsiderohet se nga numri i përgjithshëm i

nxënësve që kanë vështirësi në të nxënë, rreth 80% e tyre kanë vështirësi në të lexuar, që në

fjalorin shkencor quhet disleksi.(Salihu Linda, 2009)

Dileksia nuk është vështirësi që shkaktohet nga shqetësime emocionale, motivim i

pamjaftueshem, metodologji e papërshtatshme, prapambetje mendore etj. Por, është me bazë

neurologjike, dëmtime të mundshme të trurit, të cilat shkaktojnë probleme të shumta në procesin

e të lexuarit. Ajo është një konditë e përhershme, e cila e përcjell personin gjatë gjithë jetës, por

me një përkrahje të duhur këta persona mund të arrijnë suksese të lakmueshme.

Nxënësit me dileksi, shfaqin probleme të llojllojshme si:

- Vështirësi në dallimin e tingujve apo shkronjave që kanë ngjashmëri.

- Vështirësi me lidhjen tingujve me simbolin e shkronjave.

- Vështirësi për orientimin hapësinor në tekstet e shkruara.

- Lërja përgjysmë e fjalëve gjatë leximit dhe përgjithësisht lexim i dobët.

- Vështirësi në të mbajturit mend të porosive.

- Vështirësi në gjetjen e fjalëve adekuate, në dhënie e ideve, krahasimin e tyre etj.(Januz

Dërvodelli, 2011)

18

IV.3. Vështirësitënëtëshkruar

Përveq numrit të konsiderueshëm të nxënësve që kanë vështirësi në të lexuar, një numër i

tyre ka vështirësi edhe në të shkruar. Vështirësia në të shkruar është e njohur me termin disgrafi

Vështirësitë e tilla mund të jenë të ndryshme dhe të shkaktuara po ashtu nga faktor të

ndryshëm, por faktorët qe shkaktojnë vështirësi në të shkruar janë: dëmtimet e trurit dhe trumat e

mëdha.

Nxënësit më disgrafi, karakterizohet me:

- Të shkruar përgjithësisht të palexueshëm.

- Të shkruar jo drejt të shkronjave për nga forma dhe madhësia.

- Shkronja gjysmake të papërfunduara

- Vështirësi në përdorimin e shkrimit si mjet komunikimi.

- Vështirësi në lidhjen e fjalëve në fjali

- Vështirësi në perceptimin vizual të shkronjave.

Nxënësit që kanë vështirësi në procesin e të shkruarit, si pasojë e vështirësive motorike, kanë

probleme veqmas me shkronja të cilat i deformojnë, i shkruajnë mbrapsht, në forma të

shtrembuara etj.(Zabeli Naser, 2011)

IV.4. Vështirësinëmatematikë

Një numër relativisht i madh i nxënësve kanë vështirësi në mësimin e matematikës.

Vështirësitë e tilla mund të jenë pasojë e shumë shkaktarëve, të cilët mund të jenë jashtë

individit, si: programi mësimor, metodat e papërshtatshme të mësimdhënies etj. Por, është një

numër i konsiderueshëm i nxënësve që kanë vështirësi si pasojë e shkaktarëve të brendshëm,

konkretisht e mos funksionimit të nevojshëm të sistemit nervor qëndror. Nxënësit e tillë kanë

probleme të përhershme në njohjen e numrave, në kryerjen e veprimeve të ndryshme

matematikore, në të mbajturit mend të fakteveetj. Dhe kjo vështirësi është e njohur me emrin

diskalkuli që nënkupton vështirësitë në llogaritje, pastaj në të kuptuarit dhe në të përdorurit e

simboleve që janë të domosdoshme për të pasur sukses në matematikë

19

Në këtë kuadër përfshihen këto vështirësi:

- Vështirësi me numra

- Vështirësi në të kuptuarit e simboleve

- Vështirësi në të kuptuarit e shumë termave themelore, si: mbledhje,zbritje, shumëzim,

pjesëtim, ose të shenjave si: plus, minus

- Ngatërrimi dhe ndërrimi i vendit të numrave, psh 45 me 54, ose 23 me 32, ose 75 me 57

etj

- Vështirësi në orarin e mësimit

- Vështirësi në marrjen e udhëzimeve etj.(Januz Dërvodelli, 2011)

Përgjithësisht, matematika ka te beje me dy komponente të rëndësishme:shkathtësitë dhe

njohurit. Sa i përket shkathtësive matematikore që kanë të bëjnë me llogaritje, mbledhje zbritje,

shumëzim dhe pjesëtim, nxënësit duhet të mësojnë t’i bëjnë ato, të veprojnë drejtpërdrejt me

operacione të ndryshme, ndërsa lidhur me njohurit si: përkufizimet, simbolet,teoremat, aksiomat

etj. Ai duhet t’i dijë, t’i njoh e jo si t’i bëjë.(Zabeli Naser, 2011)

IV.5. Vështirësitënëshkathtësitëmotorike

Problemet motorike shkaktojnë vështirësi në të nxënit e shkathtësive dhe në kryerjen e

lëvizjevetë ndryshme. Këto probleme janë të njohura me emrin dispraksi-që në gjuhën shqipe do

të thotë ngathtësi. Ku disa fëmijë kanë vështirësi me aftësitë e mëdha motorike, në të cilat janë të

angazhuara muskujt e vegjël, duke shfaqur në këtë mënyrë ngathtësi dhe plogështi si dhe

probleme të orientimit në hapësirë. Pra, dispraksia ose qrregullimi i zhvillimit të kordinimit të

lëvizjeve, shkaktohet nga dëmtimet e mundshme të trurit në pjesë të ndryshme të sistemit nervor,

përmes të cilit kordinohen lëvizjet.(Zabeli Naser, 2011)

Nxënësit që i përkasin kësaj kategorie, i shfaqen këto probleme të natyrës motorike, si:

- Vështirësi në të nxënit e shkathtësive motorike

- Vështirësi për të kryer veprime motorike, veqanerisht në edukatën fizike.

- Vështirësi në vizatim dhe pikturim

20

- Këta persona shpesh edhe ndihen si të pa fuqishëm, duke mos pasur forcë motorike për t’i

kryer aktivitetet, prandaj ndodhë që këta persona të tërhiqen në vete, të humbin besimin

në vetvete, etj.

Nxënësit që karakterizohen me vështirësi të tilla, ndodh që ata të kenë probleme të

vazhdueshme në shkollë. Si rezultat i mosndihmës ndaj tyre, ndodhë që nxënësit ta kryej

shkollën fillore dhe të mos mësojë të shkruaj mirë apo të ketë vështirësi në provimet që duhet

dhënë me shkrim. Përveq kësaj duke u ballafaquar me vështirësi të marrjes pjesë në aktivitete

fizike, ata shpeshherë ndihën si të pafuqishëm, ndjejnë kjo që i bënë tipa të tërhequr, te humbin

besimin në vetvete etj.(Salihu Linda, 2009)

21

V. Metodologjia e hulumtimit

V.1. Objektiihulumtimit

Për objekt studimi në këtë proces të studimit e hulumtimit do të këmi“Sfidat e

inkluzionit në integrimin e nxënesëve me nevoja të veqanta në sistemin e rregullt arsimor në

Kosovë”. në tri shkolla në Komunën e Pejës, përkatësisht në : Shkollën fillore të mesme të

ulët: “Deshmoret e Kombit” , në fshatin Baran, në shkollën fillore të mesme të ulët: “Ramiz

Sadiku”, në Pejë, dhe në shkollën fillore të mesme të ulët “ Dardania”,në Pejë. Gjatë vitit

akademik 2017/2018

V.2 Qëllimiihulumtimit

Me anë të këtij hulumtimi kemi për qëllim të indentifikojmë “Sfidat e inkluzionit në

integrimin e nxënesëve me nevoja të veqanta në sistemin e rregullt arsimor në Kosovë” dhe

vështirësitë aktuale në teren, gjendjen dhe mundësite për ndryshim.

V.3 Hipotezat e hulumtimit

H-Inkuadrimi i fëmijëve me nevoja të veqanta në shkollimin e rregullt është mjaft sfidues

H1-Me inkuadrimin e nxënësve me nevoja të veqanta në shkollimin e rregullt, nuk do të thotë që

evitohen vështirësitë në të nxënë total.

H2-Klasa në të cilën kalojnë nxënësit në shkollim e rregullt, në terminologjinë pedagogjike

njihet si klasë inkluzive.

V.4 Metodatdheteknikathulumtimit

Ndër metodat, që kam përdorur gjatë punës sime studimore për ta bërë një punim

diplome unë kam përdorur metoden Deskriptive, ku kam sqaruar e shtjelluar, anën teorike të

problematikës në fjalë. Kam përdorur edhe metodën Statistikore, ku kam analizuar anën

kuantitative të nxjerrur në teren. Ndërsa si teknikë për grumbullimin e informacioneve kam

përdorur pyetësorin.

22

V.5 Popullacionidhemostra

Popullacionin në këtë hulumtim e përbëjnë 60 mësimdhënës të të gjitha shkollave ku është bërë

hulumtimi.

Shkolla Vendi Numri i

nxënësve

Numri i nxënësve

me nevoja të

veqanta

Shkollën fillore “Deshmoret

e Kombit”

Fshati Baran-Pejë 560 nxënës 2 nxënës

Shkollën fillore “Ramiz

Sadiku”

Pejë 740 nxënës 20 nxënës

Shkollën fillore “ Dardania” Pejë 1140 nxënës 13 nxënës

Fig.4. Të dhënat e shkollave ku është kryer hulumtimi

23

VI. Gjendjashëndetësore e fëmijës

Përkushtimi ndaj kujdesit shëndetësor duhet të jetë gjithmonë i rëndësishëm, pasi që për

ne shëndeti është primar. Mirëpo, duhet të jemi edhe më të kujdesshëm ndaj fëmijëve kur është

në pyetje shëndeti. Ata janë të varur prej të rriturve, sidomos prinderit duhet të kenë kujdesin e

veçant ndaj tyre pasi që është edhe obligim moral e human që derisa fëmijët të arrijnë në moshën

e pjekurisë, në njëfarë forme janë edhe obligim për prindërit, jo vetëm në aspektin e përkujdesit

shoqëror, por në çdo aspekt tjetër të jetës. Një ndër zgjidhjet më thelbësore të sfidave shtetërore,

përfshirë ato ekonomike, shoqërore dhe të zhvillimit në përgjithësi, është sigurimi i mirëqenies

dhe mbijetesës së nënave dhe fëmijëve. Konventa për të Drejtat e Fëmijës në nenin 24 thekson

se: ”shtetet palë njohin të drejtën e fëmijës për të gëzuar një gjendje shëndetësore sa më të mirë

dhe për të përfituar nga shërbimet për trajtimin e sëmundjes dhe riaftësimin e shëndetit. Duke

siguruar që asnjë fëmiu të mos i mohohet e drejta për të pasur këto shërbime të kujdesit

shëndetësor, si dhe nënave të ju ofrohet kujdesi i duhur para dhe pas lindjes”. E drejta e fëmijës

për mbijetesë dhe zhvillim të shëndetshëm është e përcaktuar edhe në legjislacionin vendor, që

garantojnë sistem jo-diskriminues, barazi, cilësi, ndershmëri, përgjegjësi dhe gjithëperfshirje,

politika këto që janë të përafruara me standardet ndërkombëtare. Janë hartuar dhe zyrtarizuar

Udhërrëfyesit dhe Protokollet Klinike: Parandalimi i transmetimit i HIV/AIDS, nga nëna në

foshnje; MISF-Menaxhimi i integruar i sëmundjeve të fëmijëve; Menaxhimi i foshnjave me

peshë të ulët dhe të lindura para kohe”. Në gjendjen shëndetësore të fëmijës, pa dyshim që

ndikojnë shumë faktorë, por, me këtë rast do të përmend disa prej tyre. Gjithçka ndërlidhet që

herët, fëmija që në barkun e nënës mund të dëmtohet dhe të lind me shëndet të dobët ose me

ndojnë të metë qoftë ajo fizike ose psikike dhe kjo vjen si pasojë, nese nëna tregon pakujdesinë e

saj si; kur nëna gjatë shtatëzanisë nuk ka kushte materiale dhe ushqim të bollshëm, nuk e mbanë

higjienën e trupit, pa kontroll merr medikamente farmaceutike, kur e përdorë duhanin dhe

nikotina e tij e helmon gjakun e fëmijës, përdor narkotikë, droga të ndryshme, nuk kujdeset për

pushimin e vet, lëndohet nga ndonjë gjë që mund të ndikojë edhe në beben, përdor alkoolin,

nervozat e herëpashershme ose të përhershme, e gjera të tjera, të cilat ndikojnë në shëndetin e

fëmijës. Të gjithë këta faktorë negativë, cilido prej tyre nëse është prezent në jetën e nënës,

24

atëherë bëhet transmetimi i atyre indikacioneve negative deri tek fëmija, me ç‘rast edhe prodhon

efekte anësore për shëndetin dhe jetën e fëmijës. Në këto raste shëndeti i fëmijës do të dëmtohet

dhe fëmija do të lind me peshë të vogël, me trup të dobët, pa kurrfarë disponimi fëmijëror,

gjithnjë do të qaj, me një fjalë fëmija do të vonohet në zhvillimin e tij shëndetësor dhe

intelektual. (Miller Bonnie, 2005.)

Po ashtu në dëmtimin e shëndetit të fëmijës do të ndikoj edhe gjendja pas lindjes ku

mund të paraqiten sëmundje të ndryshme fëmijerore siç janë: ftohjet, dhimbjet e fytit, veshëve,

kallje të mushkërive e shumë sëmundje të tjera, të cilat do ta pengojnë fëmijën që ta përvetësoj të

folurit.

Duke marrë parasysh të gjitha këto dukuri negative që mund të reflektohen në jetën e

fëmijëve, vetëm si shkas i pakujdesisë së nënës, atëherë, është e domosdoshme që kujdesi të jetë

në nivelin më të lartë prindëror, të mos bëhet fëmija si objekt i pësimit të prindit, kur ai më së

paku është fajtor për një gjë të tillë. Mungesa e të dhënave të besueshme dhe unike shëndetësore

akoma mbetet një çështje kritike, deri në funksionalizimin e plotë të Sistemit të Informimit

Shëndetësore të dhënat e derivuara mbi treguesit e sektorit të shëndetësisë duhet të merrem me

rezervë ngase ekzistojnë dallime mbi të dhënat e raportuara në mes të institucioneve të ndryshme

publike, mungojnë të dhënat nga sektori privat, etj. Duke qenë se dita ditës sistemi i informimit

shëndetësor është duke u konsoliduar është e rëndësishme që në vazhdimësi institucionet

relevante të mbështeten në përmirësimin e kapaciteteve në këtë drejtim”. Por, është edhe obligim

moral, si i shkollës por është edhe i prindërve që të arrijmë të bëjmë më të mirën për fëmijën

tonë, jo të tregojmë pakujdesi e jokorrektësi (Zabeli, Naser & Behluli Ma, Lulavere, 2014)

VI.1 Fëmijet me nevoja të veqanta në sistemin e rregullt arsimor

Në çdo sistem shkollor, arsimi është një mjet për të zgjeruar kapacitetin e sistemit për t'i

shërbyer nevojave arsimore të të gjithë fëmijëve.

Funksioni specifik i edukimit brenda shkollave është të identifikojë fëmijët me nevoja të

pazakonta dhe të ndihmojë në përmbushjen efektive të këtyre nevojave. Të dy programet e

rregullta dhe të veçanta të shkollës luajnë një rol në përmbushjen e nevojave edukative të

fëmijëve me përjashtime.

25

Qëllimi kryesor i edukatorëve duhet të jetë të ndihmojë në krijimin e mundësive për

mësimdhënie akomoduese për fëmijët me ekskluzivitet në programet e rregullta arsimore. Në

zbatimin e këtij qëllimi, arsimi i posaçëm mund të shërbejë si një sistem mbështetës dhe

edukatorët e posaçëm mund të ndihmojnë stafin e rregullt të shkollës në menaxhimin e edukimit

të fëmijëve me përjashtime.

Kur kërkohet vendosja e posaçme e një fëmije, qëllimi i vendosjes duhet të jetë për të

maksimizuar zhvillimin dhe lirinë e fëmijës në vend të vendosjes së klasës së rregullt.

Arsimi special duhet të funksionojë brenda dhe si pjesë e kornizës publike të rregullt të

shkollës. Brenda këtij kuadri, funksioni i edukimit special duhet të jetë për të marrë pjesë në

krijimin dhe mirëmbajtjen e një mjedisi gjithëpërfshirës arsimor të përshtatshëm për të gjithë

fëmijët.

Nga baza e tyre në sistemin e rregullt shkollor, edukatorët specialë mund të nxisin

zhvillimin e burimeve të specializuara duke koordinuar kontributet e tyre të specializuara me

kontributet e sistemit të rregullt shkollor. Një nga qëllimet kryesore të edukatorëve të veçantë

duhet të jetë rritja e programeve të rregullta shkollore si një burim për të gjithë fëmijë.(Edukimi

special në Kosovë, 2003)

26

VII. Përpunimistatistikoritëdhënave

1. Menaxhimi i situatave dhe përballimi i sfidave për një inkluzion të mirëfilltë është idomosdoshëm?

Numri imësimdhënës

Përqindja

Po 36 60%

Deri diku 18 30%

Jo 6 10%

Total 60 100%

Fig.5. Paraqitja tabelare mbi rezultatin e pyetjës së parë

Fig.5.1. Paraqitja grafike mbi rezultatin e pyetjës së parë

Nga të dhënat e marra del që me Po, janë përgjigjur 60% e të intervistuarve, Deri diku janë

përgjigjur 30% e të intervistuarve pastaj me Jo janë përgjigjur 10%. Nga kjo vimë në

përfundim se përballimi i sfidave për një inkluzion të mirfilltë është i domosdoshem

26




Përqindja

Po 36 60%

Deri diku 18 30%

Jo 6 10%

Total 60 100%






60%

30%

10%

Përqindja

Po Deri diku Jo

26




Përqindja

Po 36 60%

Deri diku 18 30%

Jo 6 10%

Total 60 100%






27

2. A mendoni se inkuadrimi i fëmijëve me nevoja të veçanta në shkollimin e rregulltështë mjaft sfidues?


Përqindja

Po 48 80%

Deri diku 6 10%

Jo 6 10%

Total 60 100%

Fig.6. Paraqitja tabelare mbi rezultatin e pyetjës së dytë

Fig.6.1. Paraqitja grafike mbi rezultatin e pyetjës së dytë

Siç shihet nga grafikoni i realizuar nga pyetja e dytë, që teston hipotezen e parë na jep të

kuptojmë që hipoteza e parë është përmbushur në tërsi, pra me Po janë përgjigjur 80% e të

intervistuarve, Deri diku janë pergjigjur 10% e të intervistuarve po aq janë përgjigjur edhe me

JO.

0%

20%

40%

60%

80%

Po

27



Përqindja

Po 48 80%

Deri diku 6 10%

Jo 6 10%

Total 60 100%






JO.

Po

Deri dikuJo

80%

10%10%

Përqindja

Po Deri diku Jo

27



Përqindja

Po 48 80%

Deri diku 6 10%

Jo 6 10%

Total 60 100%






JO.

28

3. Për një gjithpërfshirje pa dallime, do të duheshin mbështetje, si nga prindi, mësuesi,shkolla, DKA-të etj?


Përqindja

Po 42 70%

Deri diku 18 30%

Jo 0 0.0%

Total 60 100%

Fig.7. Paraqitja tabelare mbi rezultatin e pyetjës së tretë

Fig.7.1. Paraqitja grafike mbi rezultatin e pyetjës së tretë


përgjigjur 30% e të intervistuarve dhe me Jo nuk është përgjigjur askush. Nga kjo vimë në

përfundim se mbështetja, si nga prindi, mësuesi, shkolla, DKA janë të domosdoshme.

Deri diku, 30%

28



Përqindja

Po 42 70%

Deri diku 18 30%

Jo 0 0.0%

Total 60 100%






Po, 70%

Jo, 0%

Përqindja

Po Deri diku Jo

28



Përqindja

Po 42 70%

Deri diku 18 30%

Jo 0 0.0%

Total 60 100%






29

4. Me inkuadrimin e nxënesve me nevoja të veqanta në shkollimin e rregullt, s’do tëthotë që evitohen vështirësitë në të nxënë total?


Përqindja

Po 30 50%

Deri diku 12 20%

Jo 18 30%

Total 60 100%

Fig.8. Paraqitja tabelare mbi rezultatin e pyetjës së katërt

Fig.8.1. Paraqitja grafike mbi rezultatin e pyetjës së katërt

Kjo pyetje e teston direkt edhe hipotezën e dytë me ç’rast shihet se shumica e të intervistuarve

janë përgjigjur me Po, Deri diku janë përgjigjur 20% ndersa me jo 30%

Deri diku, 20%

Jo, 30%

29



Përqindja

Po 30 50%

Deri diku 12 20%

Jo 18 30%

Total 60 100%





Po, 50%

Përqindja

Po Deri diku Jo

29



Përqindja

Po 30 50%

Deri diku 12 20%

Jo 18 30%

Total 60 100%





Po, 50%

30

5. Klasa në të cilën kalojnë nxënësit në shkollimin e rregullt në terminologjinëpedagogjike njihet si klasë inkluzive.


Përqindja

Nuk pajtohem 0 0.0%

Deri diku pajtohem 6 10%

Plotësisht pajtohem 54 90%

Total 60 100%

Fig.9. Paraqitja tabelare mbi rezultatin e pyetjës së pestë

Fig.9.1. Paraqitja grafike mbi rezultatin e pyetjës së pestë

Kjo edhe teston hipotezën e tretë ku shihet se është përmbushur në tërsi duke dhënë përgjigje si

në vijim ku për Nuk pajtohem aspak nuk kemi marë asnje përgjigje, 10% janë përgjigjur se deri

diku pajtohen dhe 90% pajtohen plotësisht.

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

Nuk pajtohem

Nuk pajtohem, 0%

Nuk pajtohem

30



Përqindja

Nuk pajtohem 0 0.0%



Total 60 100%






Deri diku pajtohem Plotësisht pajtohem

Nuk pajtohem, 0%

Deri dikupajtohem, 10%

Plotësishtpajtohem, 90%

Përqindja

Nuk pajtohem Deri diku pajtohem Plotësisht pajtohem

30



Përqindja

Nuk pajtohem 0 0.0%



Total 60 100%






31

Përfundimi

Tema të cilën i kemi vënë për detyrë vetës që ta hulumtojmë “Sfidat e inkluzionit në

integrimin e nxënesëve me nevoja të veqanta në sistemin e rregullt arsimor në Kosovë”, është

një prej sfidave që duhet t‘i kushtohet rëndësi dhe kujdes të veçantë sidomos në arsimin tonë

bashkëkohor. Sepse, vetë kategoria e nxënësve, të cilët i takojnë nivelit të tillë të shkollimit

janë kategori e varur nga shoqëria dhe rrethi, andaj edhe trajnimi i tyre për një edukim dhe

arsimin sa më efikas është vetë sfida. Jemi munduar që përmes një qasjeje sa më të gjerë,

duke bërë edhe hulumtime nëpër institucione edukativo-arsimore si: Qendra burimore dhe

klasë të bashkangjitura,të cilat enkas merren me problemin në fjalë,të vërejmë atë që është më

sfiduese për inplementimin sa më me sukses për ata tipa të nxënësve,si dhe sa gjejnë

mbështetjen prej institucioneve relevante që merren me hartimin e politikave arsimore në

vendin tonë. Çështjet të cilat i kemi trajtuar në brendinë e materialit të këtij punimi,

mendojmë që janë përbërësit kryesor që e kompjetojne idenë dhe bërthamën e këtijë

problemi, andaj jemi munduar që edhe në aspektin teorik dhe në atë praktik të arrijmë në një

rrumbullakësim sa më të mirë të çështjes së parashtruar për studim. Është e qartë se ka sfida

një nivel, një lloj i tillë i edukimit dhe arsimimit, prandaj kërkon edhe mbështetje edhe

trajnime të vazhdueshme, kërkon forma dhe përkrahje gjithnjë që të arrihet të implementohet

një program i tillë me suksesin më të mirë të mundshëm.

Ne jemi të vetëdishëm që problemi në fjalë është mjaft i madh dhe kërkon shumë punë dhe

angazhim për të arritur deri në finalizimin e tij në aspektin e përgjithshëm teritorial, mirëpo, ne

jemi ndalur vetëm në një lokalitet jo gjithpërfshirës, ku edhe i kemi shtrirë edhe hulimtimet tona

dhe kemi nxjerrur rezultatet konkrete. Andaj qasja ndaj studimit të kësaj teme është e madhe në

aspektin vendor, por ne kemi zgjedhur vetëm një pjesë të qasjes. Puna e konkretizimit të

rezultateve tona është kjo që përmbledh ky punim në vete, jemi munduar që me tërë energjinë

dhe profesionalizmin tonë t'i përkushtohemi, mirëpo, nuk do të thotë që është një punë përkryer,

gjithmonë mbetët vend për përmirësime dhe plotësime.

32

Rekomandimet

Për shkollat e regullta:

- Shkollat e rregullta të krijojnë kushte sa më të përshtatshme për fëmijët me nevoja të

veqanta.

- Të përshtatin edhe anën fizike të objektit, për nxënës me nevoja të veqanta.

- Të krijojnë mundësi për secilin pa dallim, feje, race, gjinie,gjuhe, a diverziteti eventual.

- Të jetë shkollë inkluzive, nga të gjith aspektet.

Për institucionet:

- Institucionet gjegjëse të hartojnë politika afatshkurtra dhe afatgjata, për nxënësit me

nevoja të veqanta arsimore.

- Të shkëmbejnë ide me vendet evropiane, duke i trajnuar të gjithë mësimdhënësit për një

shkollë inkluzive.

- Të mbështetin financiarisht, dhe moralisht shkollat të cilat kanë të përfshirë nxënës me

nevoja të veqanta.

- Të lehtësojnë punën, në mënyrë që qdo shkollë të mos hezitojë të jetë shkollë inkluzive (

gjithpërfshirëse).

Për prindër:

- Të mbështetin planifikimet e shkollës dhe institucioneve gjegjëse.

- Të bashkëpunojnë me mësimdhënësit për hartimin e planit individual.

- Të nxisin dhe mbështesin moralisht fëmijët e tyre, për vijimin e rregullt në shkollë.

- Të jenë bashkëpunëtorë të mirë me shkollën.

33

Referencat

Miller Bonnie, Komunikimi me fëmijë, QPEA, Ferizaj, 2005, fq, 87

Anica Mikush & bashkautorët, Shkolla dhe shëndeti mental, QPEA, Ferizaj, 2010, fq, 122

Dr. Zabeli Naser, Edukimi Inkluziv,wus-austria, Prishtinë, 2010, fq, 71

Prof. Defektolog Bejtullahu Emrush, Logoped, Njohuri mbi aftësin e kufizuar dhe

rehabilitimi, OPFAKKOS ‘’Prindi & Fehmiu’’ Prishtinë, 2007, fq, 37

Grup autorësh, Edukimi special në Kosovë- Save the Children, Prishtinë, 2003, fq, 7

Prof.Salihu Linda, Veshtirësitë në të nxënë, Austria, Prishtinë 2009, fq, 88

Ligjërata. Prof. Zabeli Naser, Pedagogji speciale, Prishtinë, 2011, fq, 5

Dërvodelli, Dr. Januz, Vështirësitë në të nxënë ( Skript), Prishtinë, 2011, fq,2

Revista, Mësuesi, Mësuesi udhëtues- ndihmë për fëmijët me nevoja të veqanta. Prishtinë,

2010, fq 18

Zabeli, Dr, Naser & Behluli Ma, Lulavere, Indeksi për gjithëpërfshirje- fakte dhe opinione,

Save the Children, Prishtinë, 2014, fq, 5

Mulliqi, Shefqet “Edukimi Inkluziv, Gjakovë, 2013, fq, 11

34

Literatura

1. Anica Mikush & bashkautorët, Shkolla dhe shëndeti mental, QPEA, Ferizaj, 2010.

2. Dërvodelli, Dr. Januz, Vështirësitë në të nxënë ( Skript), Prishtinë, 2011

3. Dr. Zabeli Naser, Edukimi Inkluziv,wus-austria, Prishtinë, 2010

4. Grup autorësh, Edukimi special në Kosovë- Save the Children, Prishtinë, 2003

5. Ligjërata. Prof. Zabeli Naser, Pedagogji speciale, Prishtinë, 2011

6. Miller Bonnie, Komunikimi me fëmijë, QPEA, Ferizaj, 2005.

7. Mulliqi, Shefqet “Edukimi Inkluziv, Gjakovë, 2013

8. Prof. Defektolog Bejtullahu Emrush, Logoped, Njohuri mbi aftësin e kufizuar dhe

rehabilitimi, OPFAKKOS ‘’Prindi & Fehmiu’’ Prishtinë, 2007

9. Prof.Salihu Linda, Veshtirësitë në të nxënë, Wus25!austria, Prishtinë 2009

10. Revista, Mësuesi, Mësuesi udhëtues- ndihmë për fëmijët me nevoja të veqanta. Prishtinë,

2010,

11. Zabeli, Dr, Naser & Behluli Ma, Lulavere, Indeksi për gjithëpërfshirje- fakte dhe

opinione, Save the Children, Prishtinë,2014

12. Stone, J. (1995). Mability for special needs.London: Cassell Wellington House

13. Fazzi, D. L, S. Patersmeyer, B.A.(2001). Imaging the possibilities: Creative approaches

to Orientation and mobility instruction for person with visual impairments. New York:

AFB press.

14. lnde, K. &Backman, O. (1979). Low vision Training. Liber Hermands.

15. Calenbrander, A.(2003). Aspects of vision. Visual Impairment Research (Vol.5)

35

Shtojca

36

Shtojca

PYETËSORI

1. Menaxhimi i situatave dhe përballimi i sfidave për një inkluzion të mirëfilltëështë i

domosdoshëm?

a) Po

b) Deri diku

c) Jo

2. A mendoni se inkuadrimi i fëmijëve me nevoja të veqanta në shkollimin e rregullt

është mjaft sfidues?

a) Po

b) Deri diku

c) Jo

3. Për një gjithpërfshirje pa dallime, do të duheshin mbështetje, si nga prindi, mësuesi,

shkolla, DKA-të etj?

a) Po

b) Deri diku

c) Jo

4. Me inkuadrimin e nxënesve me nevoja të veqanta në shkollimin e rregullt, s’do të

thotë që evitohen vështirësitë në të nxënë total?

a) Pajtohem

b) Deri diku pajtohem

c) Nuk pajtohem

5. Klasa në të cilën kalojnë nxënësit në shkollimin e rregullt në terminologjinë

pedagogjike njihet si klasë inkluzive.

a) Nuk pajtohem

b) Deri diku pajtohem

c) Potësisht pajtohem

37

Fig.10. Fëmijet me veshtirësi në të degjuar

Fig.11. Fëmijet me veshtirësi në të parë

38

Fig.12. Fëmijet me veshtirësi në të lexuar

Fig.13. Fëmijet me veshtirësi në matematikë

Documents

FAKULTETI I EDUKIMIT PROGRAMI PARASHKOLLOR Gashi (1).pdf · we managed to get a successful and successful job. As a conclusion to the conclusion of this As a conclusion to the conclusion