Faze DUP Golubovci tekst predlog - Podgoricapodgorica.me/db_files/Urbanizam/PlanskaDokumentacija/2012/... · Prilikom nivelisanja ovih saobraćajnica potrebno je uzeti u obzir specifičnost

DUP "Golubovci - Centar "

55

8. SAOBRAĆAJ

Postojeće stanje

Okosnicu saobraćajne mreže čini magistralni put M2 (E80,E65), koji je s obzirom na izgrađenu

strukturu neposredno uz sam koridor, dobio karakter gradske saobraćajnice sa strukturom

saobraćaja (pješaci, parkiranje, dostava i sl.) i sadržajima koji onemogućuju adekvatno odvijanje

tranzitnog saobraćaja.

Mreža internih saobraćajnica formirana je paralelno sa izgradnjom naselja. Saobraćaj je mješovit

(motorni i pješački), a ulice su djelimično asfaltirane sa neadekvatnim profilima. To su seoske

ulice koje služe za prilaz objektima i parcelama, nemaju trotoare ni riješenu infrastrukturu.

Većina saobraćajnica zahtjeva rekonstrukciju svih građevinsko – tehničkih elemenata, a

potrebno je obezbijediti i adekvatne pristupe svim parcelama.

Porast inteziteta drumskog saobraćaja, kao i sagledavanje saobraćajnih potreba Podgorice i Golubovaca , jasno ukazuju da je neophodno izvršiti izmještanja tranzitnog saobraćaja iz najužeg centra grada. Na taj način bi se izbjegla česta zagušenja, odnosno povećala bi se bezbjednost i sigurnost u saobraćaju.

U toku je realizacija važnih saobraćajnica koje ovaj prostor funkcionalno i infrastrukturno

povezuju sa kontaktnim zonama i izmještaju tranzitni saobraćaj iz užeg gradskog jezgra.

Izvedene su ili je u toku realizacija puta Golubovci-Mataguže - Tuzi, raskrsnice ovog puta sa

magistralnim putem M2 i Obilaznica Golubovaca.

Planirano stanje

Već formiran odnosno izgrađen sistem saobraćajnica u zoni zahvata i kontaktnim zonama, te

zahtjevi GUP-a u mnogome su predodredili plan saobraćajne infrastrukture, odnosno većinu

njenih elemenata.

Izmjenama i dopunama Generalnognog urbanističkog plana “GOLUBOVCI” u dijelu saobraćaja

(INKOPLAN d.o.o. Podgorica, jun 2007), predviđeno je da je osnovni planirani koncept budućeg

razvoja tzv. koridorski razvoj. Ovaj koncept locira gradske sadržaje duž glavnih saobraćajnih

koridora, što u ovom slučaju predstavlja postojeća magistrala sa proširenim poprečnim profilom

i šinskom–tramvajskom trasom. Saobraćajni koridor nudi dobru pristupačnost djelovima

teritorije izvan centralnog područja, što je i preduslov za narastanje sekundarnih centara.

Takođe, podržan je i razvoj vidova gradskog prevoza sa mogućnošću smanjenja pritiska

automobila na centar.

Za sprovođenje koridorskog razvoja i u cilju izbjegavanja čestih saobraćajnih zagušenja i izmještanja tranzitnog saobraćaja iz centra Golubovaca planirana je obilaznica oko užeg gradskog jezgra.


56

Predmetna obilaznica je sastavni deo magistralnog puta M-2. Zbog toga je predviđena rekonstrukcija magistralnog puta M-2 od Podgorice (Ulica Vojisavljevića) do Beglaca kroz tri deonice i to: I – Ulica Vojislavljevića – Raskrsnica za Aereodrom (L= 6.60km)

II - Raskrsnica za aerodrom – Obilaznica oko Golubovaca (L=2.6km)

III - Obilaznica oko Golubovaca u dužini L=3.4km

Obilaznica se planira na prostoru koji se odvaja od postojećeg magistralnog puta, na oko 500m posle nadvožnjaka, odnosno od raskrsnice za Mojanoviće dalje prema Željezničkoj stanici Golubovci, a zatim uz željezničku prugu do zone stanice Beglaci. Predmetna saobraćajnica ima rang magistralnog puta i planira se kao saobraćajnice bulevarskog tipa, sa dva kolovoza i razdjelnim ostrvom. Svaki od kolovoza se sastoji od po dvije saobraćajne trake, širine 2x3.5m i obostranim trotoarom širine 2m. Planiranim urbanističkim parcelama uz Obilaznicu nije dozvoljen direktan pristup sa iste vec posredstvom planiranih kolskih i kolskopješačkih saobraćajnica. Primarnu saobraćajnu mrežu čine:

� Magistrala M2, koja nakon realizacije obilaznice, u zoni zahvata Plana dobija gradski karakter; Ova saobraćajnica u svom profilu sadrži četiri kolovozne trake, širine 3.5m i šinski – tramvajski saobraćaj. Planiran je obostrani trotoar širine 3m. Zbog već postojećeg građevinskog fonda, širina trotoara se na pojedinim mjestima može smanjiti. Ostavlja se mogućnost fazne realizacije profila koridora po cijeloj dužini, tako da se omogući paralelno, uzdužno parkiranje uz ivičnjake trotoara, a istovremeno zadrži profil koji zahtijeva GUP. U prvoj fazi saobraćajnica bi se realizovala građevinski u punom profilu, ali bi saobraćajnom signalizacijom odvojili tri kolovozne trake širine po 3.0m i obostrane trake za paralelno parkiranje širine po 2.5m. Trotoar bi se zadržao širine 3.0m. U drugoj fazi, kada bi se stekli uslovi za organizovanje šinskog saobraćaja, horizontalnom signalizacijom bi se označile četiri kolovozne trake širine 3.25m, a obostrani trotoar bi ostao širine 3m.

� Put za Plavnicu je planiran sa tri kolovozne trake širine 3m i obostranim trotoarom širine

2m. Krajnje trake se koriste za mješovit saobraćaj (kolski i šinski – tramvajski saobraćaj). � Put za Mojanoviće, Tuzi, Balabane i Vukovce; Ovi saobraćajni pravci predstavljaju radijalnu

vezu užeg centra Golubovaca, odnosno magistralnog puta sa kontaktnim zonama. Širina kolovoza ovih saobraćajnica je 7m, sa obostranim trotoarom 2.0m. Put Golubovci – Tuzi je sa smanjenom širinom kolovoza na 6.5m.

� Saobraćajni prsten formiran paralelno sa magistralom; Širina kolovoza ovih saobraćajnica je 7.0m, sa obostranim trotoarom širine 2m. Profil ovih saobraćajnica je proširen na 5m, na mjestima gdje je planirano parkiranje za potrebe zone koja se nalazi neposredno uz magistralni put.

Sekundarnu mrežu saobraćajnica u zoni čine novoplanirane ulice označene na grafičkom prilogu.

Uglavnom su planirane na trasama postojećih ili na pravcima shodno planiranim namjenama u

cilju adekvatnog prikupljanja saobraćajnih tokova i usmjeravanja na primarnu gradsku mrežu


57

saobraćajnica. Ove saobraćajnice se oslanjaju na mrežu primarnih saobraćajnica i omogućavaju

normalno funkcionisanje saobraćaja unutar zone i jednovremeno povezuju interne

saobraćajnice koje služe za prilaz objektima. Širina kolovoza ovih saobraćajnica je 6m ili 5.5m. Uz

saobraćajnice se predviđa obostrani trotoar širine 1.0m, 1.5m, odnosno 2m. Trotoar je moguće

djelimično smanjiti, ukoliko stanje na terenu i izgrađeni građevinski fond nameću takvo

saobraćajno rješenje.

Mreža postojećih internih saobraćajnica, odnosno pristupnih ulica formirana je stihijski

paralelno sa izgradnjom naselja. Planira se njihova kompletna rekonstrukcija i izgradnja novih

pristupnih ulica. Širine kolovoza ovih saobraćajnica je od 3,5 m do 4,5 m.

Da bi se objezbijedio kolski pristup svim urbanističkim parcelama, planirane su kolsko – pješačke

saobraćajnice. One se takođe koriste za komunalno opsluživanje urbanističkih parcela. Zastore

ovih saobraćajnica treba predvidjeti od materijala sposobnih da podnesu kolski saobraćaj i

opterećenje vatrogasnih i drugih interventnih vozila. Na mjestu ukrštanja kolsko-pješačkih

saobraćajnica sa saobraćjnom mrežom Plana, predviđa se ugradnja oborenih ivičnjaka.

Postojeći objekti na parcelama uz magistralni put su funkcionalno orjentisani na isti. Međutim, proširenjem ove saobraćajnice na račun privatnih parcela funkcionalnost objekata je ugrožena, a smanjena je i površina na kojoj je do sada organizovano parkiranje. Iako magistralni put na ovoj dionici dobija karakter gradske saobraćajnice, Planom je nastojano da se uglavnom svim parcelama oslonjenim na ovu saobraćajnicu obezbjedi pristup sa saobraćajnog prstena paralelnog postojećoj magistrali posredstvom kolskopješačkih saobraćajnica, a sve u cilju obezbijeđenja maksimalne protočnosti i bezbjednosti saobraćaja. Izuzetak su urbanističke parcele u zonama: Zona A2: UP24; Zona A4: UP 30; Zona A5: UP4, UP4a, UP5 i UP6; Zona B3: UP3,UP5; Zona B4: UP4; Zona B7: UP18, UP19, UP20; Zona C1: UP16; Zona D1: UP3, UP10 i UP13;i Zona D4: UP4. Ovim parcelama nije moguće obezbijediti prilaz posredstvom kolsko-pješačkih saobraćajnica iz razloga postojeće izgrađenosti i orjentacije na magistralni put, smanjenja urbanističke parcele na račun proširenja magistralnog puta i vlasništva susjednih parcela ka saobraćajnom prstenu. Ovim parcelama je omogućen direktan pristup sa primarne gradske saobraćajnice (rekonstruisanog magistralnog puta). Kolski pristup urbanističkoj parceli sa magistralnog puta je moguće ostvariti priključkom maksimalne širine 6m na jednom mjestu, uz obavezu regulisanja odgovarajuće saobraćajne signalizacije. Parkiranje za potrebe ovih parcela, kao i parcela gdje je zbog već postojećeg izgrađenog građevinskog fonda nemoguće obezbijediti dovoljan broj parking mjesta u okviru sopstvene parcele, je riješeno na sopstvenoj parceli ili javnom parkingu uz saobraćajnicu koja formira prsten u zoni C i D uz učešće Investitora u zajedničkoj izgradnji nedostajućih parkinga.

Prilikom nivelisanja ovih saobraćajnica potrebno je uzeti u obzir specifičnost terena. Obzirom da

se radi o relativno ravnom terenu prilikom projektovanje je potrebno predvidjeti min. nagibe

kako bi se obezbjeditlo efikasno odvodnjavanje. Podužne nagibe ne treba planirati ispod 0.3%,


58

dok posebnu pažnju treba posvetiti poprečnom odvođenju voda, odnosno na dužine nultih

nagiba pri vitoperenju kolovoza. Maksimalni podužni nagibi su 7%.

Zastori kolskih saobraćajnica su od asfalta, trotoara i samostalnih pješačkih staza od asfalta,

kamena, betona, granita i sl. tj. od elemenata izrađenih od pomenutih mterijala, a planirana

parking mjesta su od raster elemenata beton - trava i behaton elemenata, ili od asfalta.

Sve saobraćajnice treba da budu opremljene rasvjetom i odgovarajućom saobraćajnom

signalizacijom.

Odvodnjavanje je riješeno atmosferskom kanalizacijom sa skrivenim slivnicama izvan površine

kolovoza. Šahtove svih instalacija osim fekalne, treba locirati van površine kolovoza za motorni

saobraćaj.

Na svim pješačkim prelazima sa uzdignutim ivičnjakom, kao i na prilazima objektima treba

predvidjeti prelaze za hendikepirana lica saglasno standardima JUS U.A9 201 i 202.

Planirane saobraćajnice definisane su koordinatama tjemena horizontalnih krivina i centara

raskrsnica, a u grafičkom prilogu dati su njihovi poprečni presjeci. Obzirom da je geodetska

podloga razmjere R 1:1000, što ne daje mogućnost preciznog određivanja visinskih kota, ovim

planom su orijentaciono definisane kote raskrsnica. Nakon snimanja geodetske podloge za

potrebe izrade glavnih projekata ovih saobraćajnica, biće precizno definisane visinske kote,

zavisno od kota postojećih i planiranih objekata kao i uklapanja u postojeće stanje.

Mjerodavni minimalni radijusi desnih skretanja, radijusi horizontalnih krivina, kao i poprečni

presjeci sa smjerovima i određeni detalji prikazani su na grafičkim prilozima.

Saobraćaj u mirovanju Parkiranje treba riješiti u okviru sopstvene urbanističke parcele u funkciji planiranih namjena, shodno normativima datim u slijedećoj tabeli:

Namjena objekta Broj parking mjesta

Planira no stanovanje 1,5 PM / domaćinstvu

Poslovanje 1PM na 50m2

Kultura, bioskop 1 PM na 20 sjedišta

Škole, dom zdravlja, vrtići i adminisracija 1PM na 1-2 zaposlena

trgovina 1PM na 30m2 prostora + 1PM na 1-2 zaposlena

industrija 1PM na 4 zaposlena


59

Parkiranje može biti površinsko na sopstvenoj parceli ili smješteno u suterenu ili prizemlju planiranih objekata. Garaže u suterenu treba povezati sa pristupnom saobraćajnicom izlazno – ulaznim rampama max nagiba 12%. Izuzetak su parcele sa postojećim objektima, kojima je proširenjem magistralnog puta površina znatno smanjena, tako da ne postoji prostorna mogućnost za organizovanje parkiranja. Parkiranje za potrebe ovih parcela je riješeno na javnom parkingu uz saobraćajnicu koja formira prsten u zoni C i D uz učešće Investitora u zajedničkoj izgradnji nedostajućih parkinga. Ukoliko planirana namjena i kapaciteti urbanističke parcele zahtijeva veći broj parking mjesta moguće je planirati podzemne garaže. Podzemne garaže je neophodno organizovati na parceli objekata van javnog zemljišta. Shodno interesovanju Investitora, moguće je objediniti dvije ili više podzemnih garaža u jednu tehničku i funkcionalnu cjelinu.

U zoni C.1 ostavljena je mogućnost, ukoliko postoji interesovanje Investitora, da se objedini

dvoetažna podzemna garaža ispod UP 17 i površine ispod trga. Na ovom prostoru je moguće

organizovati cca 185 PM i koristila bi se kao javna garaža, s tim što bi se u njoj riješile potrebe za

parkiranjem UP 17. Na grafičkom prilogu dat je orjentacioni prikaz mogućeg rasporeda parking

mjesta u garaži. Položaj rampe nije obavezujući, ali se priključak garaži mora ostvariti sa ove

saobraćajnice.

Prilikom projektovanja garaža projektant je obavezan da poštuje Pravilnik o tehničkim zahtjevima za zaštitu garaža za putničke automobile od požara i eksplozija („Službeni list CG, br. 9/12“).

Visina etaža garaže je od (2.40 - 3.0) m. Dimenzije parking mjesta su 2.5x5.00m. Uslovi za

prikupljanje vode za pranje i čišenje garaže, tretman i eventualno prepumpavanje prije

priključka na vanjsku infrastrukturu dati su u poglavlju „Hidrotehnička infrastruktura“.

Maksimalni podužni nagib ulazno-izlaznih rampi je ir=12% za otkrivene i 15% za pokrivene.

Kontakt rampe sa parkirnom pločom mora da zadovolji vertikalne uslove prohodnosti

mjerodavnog vozila, pa se zaobljuje kružnim lukom manjim od 20m ili ublažava polunagibom.

Usled nedostatka prostora za organizovanje rampi na parceli, vezu je moguće ostvariti i

garažnim liftom. Garažni lift je teretni lift koji služi za spuštanje automobila zajedno sa vozačem

sa ulaznog nivoa na nivo garaže namjenjen za parkiranje.

Gabarit podzemne garaže može biti veci od gabarita objekta, ukoliko ne postoje neka druga tehnicka ogranicenja kojima bi se ugrozila bezbednost susednih objekata. Građevinska linija ispod površine zemlje, kada je u pitanju prostor namijenjen za garažiranje, može biti maksimalno do 1.5m od granice urbanističke parcele. Raspored parking mjesta i gabarit podzemne garaže, kao i raspored i broj ulazno-izlaznih rampi biće konačno definisan kroz izradu Glavnih projekata objekata, što zavisi od raznih faktora, prije svega od konstruktivnog sistema garaže, rasporeda vertikalnih komunikacija i sl.


60

Prije izrade Glavnog projekta konstrukcije podzemne garaže Investitor je obavezan da izvrši geomehanička i geotehnička ispitivanja terena. Javni saobraćaj

U skladu sa razvojem naselja i razmještajem aktikvnosti planira se sistem javnog putničkog prevoza u okviru područja Plana i to u dva vida : autobus i tramvaj. Javni putnički prevoz treba da se organizuje u skladu sa saobraćajnim zahtjevima i potrebama i važećom zakonskom regulativom iz oblasti javnog prevoza putnika u drumskom saobraćaju.

Planom je predviđeno uvođenje šinskog saobraćaja - tramvaj na relaciji Podgorica-Donja

Plavnica.

Poboljšanje prigradskog javnog saobraćaja, kao i njegovo povezivanje sa gradskim, zahtijeva

izgradnju odgovarajućih autobuskih i tramvajskih stajališta. Plan predlože raspored i pozicije

ovih stajališta, koja su locirana uz saobraćajnice primarne mreže.

Stajališta javnog putničkog prevoza se planiraju uz saobraćajnice primarne mreže i moraju biti organizovana van kolovoza, u zasebnoj niši širine 3.0m. Stajališta je potrebno postaviti blizu jakih zona interesovanja korisnika javnog prevoza, poštujući određeni ritam ponavljanja stajališta. Stajališta je potrebno opremiti pratećom opremom u vidu uniformnih oznaka stajališta i nadsteršnice i odgovarajućom saobraćajnom signalizacijom.

Servisi

Postojeće i planirane benzinske stanice u nepostrdnom okruženju, zajedno sa auto – servisima,

obezbjediće potreban nivo održavanja u ovoj zoni.

Pješačke komunikacije

Sistem pješačkih komunikacija se sastoji od trotoara uz saobraćajnice i popločanih površina

ispred objekata, kao i uređenih samostalnih pješačkih staza. Zastori pješačkih komunikacija su

od asfalta, kamena, betona, granita i sl. tj. od elemenata izrađenih od pomenutih materijala.

Glavnim projektom pješačkih komunikacija neophodno je obezbijediti nesmetano kretanje lica

sa smanjenom pokretljivošću, kao i pristup svim parcelama, javnim objektima i sadržajima.

Rampa za potrebe savladavanja visinske razlike do 120 cm, u unutrašnjem ili spoljašnjem

prostoru može imati dopušteni nagib do 1:20 (5%), a izuzetno, za visinsku razliku do 76cm,

dopušteni nagib smije biti do 1:12 (8,3%).

Napomena: Prilikom izrade glavnih projekata planiranih saobraćajnica, parkinga i pješačkih

staza, može doći do izvesnih korekcija u odnosu na zadate parametre u planu.


61

9. PEJZAŽNA ARHITEKTURA

Izvod iz PPO Podgorice

Predmetna lokacija zauzima prostor koji je prema PPO-u iz 1990.god pripada vangradskom

području tačnije planskoj zoni br. 18. Prema smjernicama iz navedenog dokumenta iako u širem

području naselja Golubovci preovlađuje urbano stanovništvo, uključenost perspektive

poljoprivredne proizvodnje u način života i sama morfološka struktura naselja ne uslovljava

preobrazbu ovog područja u gradsko naselje i industrijski centar. Populaciono zaleđe, postojeći

funkcionalni sadržaji i poljoprivredni značaj šireg područja uslovljavaju razvoj:

• Uslužnog centra višeg ranga

• Centar zanatstva i male privrede: manji pogoni između željezničke pruge i sadašnjeg magistralnog puta

• Centar mjesnih zajednica Zete U ovom području je imperativ daljeg razvoja očuvanje ravnoteže između urbanog i ruralnog

prostornog kompleksa. Sva ova naselja su bazirana na razvoju mješovitih gazdinstava i

urbanizovanih gazdinstava sa posjedom.

Za intezivniji urbani razvoj predviđa se pojas između željeznice i magistralnog puta. Sva ostala

područja naselja namijenjena su stambenoj izgradnji domaćeg stanovništva koje će se baviti

poljoprivredom. Predviđa se trajna zaštita svih poljoprivrednih kompleksa gdje je moguća

organizacija intezivne poljoprivrede. Intezivna usmjerenja biljne proizvodnje su povrtarska i

ratarska proizvodnja, vinogradi i voćnjaci (plantaže), duvan.

Očuvanje postojećih i podizanje novih zaštitnih šuma od zanačaja je za:

• Zaštitu izvorišta vode

• Zaštitu od erozije (uticaja vode i vjetra) za regulisanje uslova zemljišta i unapređenje lokalne mikro klime

• Zaštitu prirodnog ambijenta u zonama prirodnih i kulturnih spomenika

• Stvaranje sistema ekoloških zona i koridora

• Preduzimanje mjera rekultivacije i sanacije pejzaža. Pored postojećih zaštitnih šuma postoje i velike površine obraslog i neobraslog zemljišta koje

treba postepeno privesti funkciji zaštitne šume

Razvoj kulturnih djelatnosti u prigradskim naseljima u najvećoj mjeri je potrebno povezivati sa

školama. Uređenje i održavnaje značajnih kulturnih centara je na ovom prostoru veoma

opravdano i neophodno.

Zaštitu spomenika – memorijalnih kompleksa treba usko povezati sa aktivnostima za zaštitu

prirode. Prema smjernicama PPO Podgorica je predviđena posebna briga za održavanje i


62

uređivanje ambijenta za spomenike u Golubovcima kao i na svim ostalim lokacijama sa

dispozicijom uklapanja u ambijent.

POSTOJEĆE STANJE

Osnovni karakter pejzažu daju okućnice sa poljoprivrednom proizvodnjom, a uz samu magistralu

gusto izgrađen niz objekta mješovite namjene: stanovanja i različitih uslužno- trgovačkih

djelatnosti. Što se tiče predstavnika dendroflore ovim predjelom dominira tipična autohtona

vegetacija ovog podneblja (alepski bor, čempresi, košćela, smokva, nar,oleanderi i ostalo..)

PLAN ZELENIH I SLOBODNIH POVRŠINA

Ukupna povšina zahvata plana iznosi 132,6ha

Prema programskom zadatku pri planiranju ozelenjavanja prostora treba voditi računa o

korišćenju vrsta koje će odgovarati uslovima koje pruža ovaj prostor i okruženje. Koncept

zelenila treba da doprinese ukupnom ambijentalnom izgledu prostora.


63

Hortikulturnim rješenjem neophodno je postići odvajanje raznorodnih cjelina u okviru skladišno-

servisnog kompleksa kao i formiranje tampona u odnosu na kontaktne zone.

Jedna od vrlo značajnih smjernica bila bi valorizacija postojećeg biljnog fonda u okviru zahvata

plana i uklapanje kvalitetnih i vrijednih sadnica u svaki budući projekat pejzažne arhitekture u

onoj mjeri u kojoj ne budu narušavali određene pravce komunikacije i planom određene

vizure u prostoru.

Smjernice za uređenje zelenih površina

Koncept ozelenjavanja usklađen je sa namjenom lokacije, prostornom organizacijom sadržaja i

sa funkcionalnim zahtjevima okruženja.

Osnovni cilj ozelenjavanja predstavlja:

• zaštita i unapređenje životne sredine

• rekultivaciji devastiranih površina

• Povezivanje sa zelenim masivima kontaktnih zona u jedinstven sistem zelenila U planskom zahvatu predviđene su sledeće kategorije zelenila:

Namjena površina Površine po namjenama(m2)

Poljoprivredne površine 101688.72

Saobraćajne površine 169323.52

I Objekti pejzažne arhitekture javne namjene Procenat ozelenjenosti

Zelene površine(m2)

Zelenilo uz saobraćajnice ZUS 5478.29 100% 5478,29

Park P 19104.25 70% 13372,98

Skver S 4867.04 60% 2920,00

II Objekti pejzažne arhitekture ograničene namjene

Zelenilo poslovnih objekata ZPO 87858.88 40% 35143,55

Zelenilo administrativnih objekata (*kulture)

ZA 8395.77 40% 3358,31

Zelenilo stambenih objekata i blokova

ZSO 295417.31 40% 118166,92

Zelenilo individualnih stambenih objekata

ZO 487856.48 50% 243928,24


64


(okućnice sa poljoprivredom)

ZO* 28896.2

60% 17337,72

Zelenilo objekata prosvete ZOP 37920.52 40% 15168,21

Zelenilo objekata zdravstva ZOZ 4386.85 40% 1754,74

Specijalizovani parkovi

Memorijalni park SP 3695.43

60% 2217,26

III Objekti pejzažne arhitekture specijalne namjene

Zaštitni pojasevi –

uz poljoprivredu

uz željezničku prugu

ZP 37175.01

100% 37175,01

Zelenilo infrastrukture – TS ZIK 1908.93 50% 954,47

UKUPNO ZELENIH POVRŠINA 496976,50

Predhodna tabela daje minimalne površine koje unutar parcela moraju biti ozelenjene. Ove

površine ne podrazumijevaju ostale slobodne površine (prilaze, staze, platoe, i druge

manipulativne površine) vec se isključivo odnose na površine pod zelenilom. Ukupna površina

planiranih zelenih površina unutar urbanističkih parcela iznosi 496976,50m2 ~ 49,7ha

Poljoprivredne površine zahvataju 10,16ha

Obezbijeđen nivo ozelenjenosti na nivou zahvata Plana iznosi 37,8% ne uzimajući u obzir

poljoprivredne površine.

Planom predviđeni stepen ozelenjenosti je 163m2/korisniku.

I Objekti pejzažne arhitekture javne namjene

Zelenilo u regulaciji saobraćaja i linearno zelenilo

Ova kategorija zelenila odnosi se na zelenilo u okviru objekata saobraćaja-duž saobraćajnica,

parkinga, pješačkih tokova kao i po obodu urbanističkih parcela.

Ozelenjevanje saobraćajnica, pješačkih staza sprovodi se linearnom sadnjom i utiče na

poboljšanje higijensko-sanitarnih uslova, mikroklimatskih karakteristika i estetskih vrijednosti.

Da nizovi drvoreda ne bi bili monotoni potrebno je planirati promjenu sadnog materijala,

smjenjivanjem sadanica različitih habitusa.


65

Formiranjem drvoreda postiže se zasjena mjesta duž pravca kretanja.

Ulično zelenilo formira se uz saobraćajnice čiji profile dozvoljavaju linearno formiranje zelenila, sа

primarnim ciljem zaštite od zagađenja, ali I povezivanja zelenila svih kategorija u jedinstven sistem.

Kod primarnih saobraćajnica obavezni su dvostrani drvoredi, a gdje je to moguće oni bi trebali biti

drvoredi sa pratećim zelenilom (travnjaci, nisko rastinje). Sekundarne saobraćajnice gdje postoje za

to mogućnosti sadržaće obostrane drvorede. Pored toga pri izboru vrsta za ulično zelenilo treba

voditi računa da budu prilagođene uslovima rasta u uličnim profilima (otpornost na zbijenost tla,

vodni kapacitet zemljišta, insolaciju...).

Veoma je bitno naglasiti da postojeće zelenilo koje je u kategoriji visokokvalitetnog zelenila treba

uklopiti i duz pjesačkih tokova, unutar popločanih površina, ukoliko ne ometaju normalan prolaz.

Smjernice za formiranje drvoreda

• Sadnice koje se koriste moraju da imaju pravilno formiran habitus. Treba voditi računa o visini okolnih objekata, kod niskih objekata koristiti vrste sa rijetkom krunom.

• rastojanje između sadnica u drvoredu je 5-10m

• minimalna visina sadnog materijala kada je u pitanju drveće je 2.5-3m i obim stabla na visini 1m min. 10-15m.

• Krune susjednih stabala u drvoredima mogu da se dodiruju (što nije baš najpovoljnije), ali ne smiju da se preklapaju.

• Dovoljno velikim razmakom među stablima obezbjeđuje se, sem dobrih vizuelnih osobina, i dobro provjetravanje ulice u vertikalnom smislu.

• Najbolji način sadnje drvoreda je u okviru uzanih zelenih pojaseva duž saobraćajnica koji su širine 1.5m i više.

• U dijelu gdje zeleni pojas nije planiran sadnja se moze obaviti i u rupama duz trotoara, naravno obratiti pažnju na podzemne instalacije.

• Sadnja linearnog zelenila moguće je predvidjeti i obodom urbanističkih parcela.

• U užim ulicama se formira drvored samo na sunčanoj strani, ili obostrano ali sa niskim drvorednim sadnicama.

• Prilikom formiranja drvoreda na parkinzima trebalo bi osigurati na dva parking mjesta po jedno drvo a kod podužnog parkiranja na jedno parking mjesto po jedno drvo, naime, ovo rastojanje zavisi i od vrste drveća, odnosno optimalne širine krošnje;

• Zbog povoljne orjentacije terena sa južne i jugozapadne strane, a radi što većeg iskorišćenja prirodnih izvora energije (u ovom slučaju sunčeve) nadkrivanje parking mjesta moguće je izvesti korištenjem kolektora za prikupljanje sunčeve energije.

• Ukoliko se drveće sadi u okviru trotoara treba isključiti vrste drveća sa razvijenim površinskim korijenom, kako bi se izbjeglo deformisanje trotoara. Razvoju korijena u dubinu doprinosi i redovno okopavanje zemlje oko stabla.

• U zavisnosti od položaja građevinske linije u odnosu na regulacionu birati vrste drveća koje formiraju veću ili manju širinu krošnje.

• Prilikom projektovanja zelenih površina u okviru kružnih tokova , razdjelnih ostrva, kao i na krivinama saobraćajnica, voditi računa o preglednosti saobraćaja. U ovom slučaju koristiti niže vrste drveća, ukrasno žbunje i perene.


66

Zelenilo duž puteva predstavlja važnu kategoriju zelenila. Smisao zelenih tarka duž puteva nije

samo u vizuelnom odvajanju, nego i u formiranju prirodnijeg ambijenta, koji obezbjeđuje mirnu i

nesmetanu vožnju i vizuelni komfor. Čak i najuži pojas trave ili niskog žbunja predstavlja

dragocjenost, a da ne pričamo o visokom zelenilu, što sve zajedno doprinosi sprečavanju

monotonije putovanja, zaštiti puteva od jakih uticaja vjetra i pretjerane insolacije. Sve ovo

upućuje i na to da ova kategorija zelenila pozitivno utiče i na povećanje bezbejednosti vozača i

putnika. Karakter zelenila duž puta pomaže u sticanju osnovne slike o predjelu i teritoriji kojom

put prolazi. Nekada su ovo i jedine informacije koje stranac dobije tokom prolaska kroz

određeno područje. Isto tako lijepo uređen i ozelenjen put obogaćen interesantnim detaljima

pozitivno djeluje na smanjivanje prevelike brzine.

Održavanje zelenila duž puteva zahtjeva stalnu i upornu kontrolu. Polomljene grane i opalo lišće

koje se često nalazi na kolovozu posle nepogoda, može da bude uzrok velikih nesreća. Stoga se u

održavanju puta mora voditi računa i o troškovima uređivanja zelenila.

Pažljivo projektovanje i sadnja zelenila smanjuju buduće troškove, a uvećavaju ukupnu

funkcionalnost. Izbor biljnog materijala treba da bude podređen posebnim uslovima, zbog čega

se prvenstveno biraju autohtone biljke, ali i one otporne na različite negativne uslove sredine.

Ako one predstavljaju i reprezentativne autohtone primjerke iz okoline, značaj im je veći, jer

putnicima ukazuju na dendrološko i prirodno bogatstvo kraja kroz koji inače često samo projure.

Zelene površine na platoima i skverovima

Trgovi i skverovi kao najprometnije zelene površine u naseljima daju poseban pečat urbanom

pejzažu grada i imaju poseban značaj u oblikovanju grada. U hortikulturnom uređenju

dominantno je učešće cvjetnica u gustom sklopu, uz njegovane travnjake kao podlogom.

Na trgovima je neophodno obezbijediti mjesta za kraći odmor uz vodene površine npr. fontane i

druge dekorativne elemente i opremu (žardinjere, klupe, česme, korpe za odpatke) koji će

stvoriti povoljne uslove za odmor i neformalne socijalne kontakte.

Za ovu kategoriju zelenila najbitnije je izabrati vrste koje se najbolje odupiru uticajima gradske

sredine. Ove površine mogu pozitivno da utiču na arhitektonsko i estetsko ujednačavanje

prostora. Čitav prostor trga ne treba pokrivati zelenilom, već naprotiv zbog neometanog

prolaska i zadržavanja na trgu potrebno je da postoji mnogo slobodnog prostora. Ovdje se

veoma praktično pokazala sadnja u velikim izdignutim dekorativnim žardinjerama sa

mogućnošću sjedenja na njihovom obodu.

Skver predstavlja najmanju gradsku zelenu površinu, a njegova osnovna funkcija je uglavnom

regulisanje saobraćaja. I u ovom slučaju treba odabrati biljke otporne na gradske uslove. Pošto

se radi o maloj površini uglavnom se koriste razne vrste žbunja. Isti princip se koristi i prilikom

ozelenjavanja ostrva na kružnom toku.


67

Park

Planirano je nekoliko parkovskih površina, što je veoma korisno za podizanje kvaliteta života na

ovom prostoru. Parkovi su površine koje su dostupne svima i treba da su uređene u službi

stanovnika i posjetioca i njihovih potreba za odmorom, pasivnom rekreacijom, a takođe mogu

biti i mjesta održavanja nekih manifestacija ili sličnih sadržaja u dnevnim i večernjim satima,

naročito ljeti u toku sezone.

U skladu sa ostalim planiranim namjenama i raspoloživim prostorom ove površine je potrebno

urediti na način da postanu estetski, humani i oblikovni prateći elementi stanovanja, poslovanja,

turističke ponude, kao i drugih namjena u okviru kojih se nalaze. Generalno pravilo uređenja

parkova је da se unutar njih formiraju dvije cjeline, mirni/pejzažni dio parka i sportsko

rekreativni dio sa prostorom za igru djece. Autentičnost parka postiže se malim arhitekturnim

rješenjima (fontane, klupe, osvjetljenje, informaciono-reklamne table, korpe za otpatke), uz svu

neophodnu opremu za potrebe rekreacije kao I igru djece.. Vegetacijsku osnovu u prvom redu

čine mediteranske I egzotične vrste biljaka, posebno kvalitetno visoko drveće kоје obezbjeđuje

veći stepen sanitarno-higijenskog učinka zelenila, kao i poboljšanje mikroklime šireg područja.

Najmanje 70% površine namijenjene parku treba da bude pod zelenilom.

Smjernice za projektovanje zelenih površina parkova

• Parkovske površine treba da budu na neki način izolovane od okolnih saobraćajnica, buke i zagađenja, pa je u skladu sa njegovom površinom najbolje postaviti pojas zelenila samim obodom parka. To se postiže sadnjom žbunja i visokog drveća tako da se spratnošću vegetacije dobije što bolji takozvani «biološki zid» od negativnih uticaja okoline.

• Sadržaj gradskog parka zavisi od njegove veličine i položaja koji zauzima u gradu a može biti različit i prema tome da obuhvata : dječje igralište, otvorene površine-travnjaci,različite vodene površine, restorani, bine ili pozornice, itd.

• Staze gradskog parka mogu se planirati od čvrsog materijala, asfalta ili kamena ili od mekseg materijala – šljunka razlicite velicine separacija.

• Izbor sadnog materijala prije svega zavisi od uslova staništa i stepena zagađenosti.samim tim treba saditi vrste koje su dokazale visoku otpornost a istovremeno su dekorativne. Osjetljivije vrste treba smjestiti u unutrašnjost parka.

• predvidjeti hidransku mrežu radi zalivanja novoplaniranih zelenih površina

Prostor za igru djece mora da pruža uslove za bezbijedan boravak u njemu, da zadovoljava

zdravstveno higijenske uslove ( da je osunčan i ocjedit ) i da ima:

• Raznovrsne zastore za prostore različitih namjena

• Opremu koja obezbjeđuje bogatstvo i kreativnost igre, sa minimalnom mogućnošću povrede


68

• Dovoljno zelenila, drveće sa velikim krošnjama radi potrebnog zasjenčenja, sa ostavljanjem sunčanih prostora za igru.

Veliku važnost na ovakvim površinama ima dobro odabrani sadni materijal. Biraju se vrste koje

mogu da podnesu penjanje, lomljenje i savijanje, a izbjegavaju se sve biljke sa izraštajima koji

mogu da povrijede (trnovi,oštre grane,plodovi) i one vrste koje imaju otrovne djelove.

Usled velikog opterećenja i izloženosti zelenila oštećivanju, ove zelene površine zahtijevaju

intezivno održavanje.

Primjeri uređenja parkovskih površina

II Objekti pejzažne arhitekture ograničene namjene

Zelenilo poslovnih objekata

Ova kategorija ima estetsko-dekorativno-higijenski karakter.

Prilikom projektovanja površina na glavnom ulazu voditi računa o preglednosti terena iz

objekta i predvidjeti sadnju patuljastog zbunja u kombinaciji sa cvjetnicama..

Naročito je važan izgled zelene površine oko ulaza u objekat i prilaznih površina. Na tim

površinama predvidjeti visoko dekorativne reprezentativne vrste sa ciljem da se istakne važnost

samih objekata ispred kojih se nalaze.

Ozelenjavanje se sprovodi primjenom autohtonih i odgovarajućih alohtonih vrsta, sa posebnom

pažnjom na uređenje prilaza kompleksu, isticanje reklamnih i informacionih tabli , uz ostale

elemente kao što su klupe, korpe za otpatke i adekvatno osvetljenje.

Smjernice za projektovanje zelenih površina i izdavanje UTU uslova

• Prilikom projektovanja površina na glavnom ulazu voditi računa o preglednosti terena iz objekta i predvidjeti sadnju patuljastog zbunja u kombinaciji sa cvjetnicama..

• Naročito je važan izgled zelene površine oko ulaza u objekat i prilaznih površina. Na tim površinama predvidjeti visoko dekorativne reprezentativne vrste sa ciljem da se istakne važnost samih objekata ispred kojih se nalaze.


69

• Ozelenjavanje se sprovodi primjenom autohtonih i odgovarajućih alohtonih vrsta, sa posebnom pažnjom na uređenje prilaza kompleksu, isticanje reklamnih i informacionih tabli, uz ostale elemente kao što su klupe, korpe za otpatke i adekvatno osvetljenje.

• Potrebno je napraviti adekvatan izbor vrsta i voditi računa o svim kompozicionim elementima. Predložene vrste moraju biti dekorativne kako zbog boje i oblika cvjetova i plodova tako i zbog oblika krošnje drveća. Kombinacijom lišćarskih, zimzelenih i četinarskih vrsta drveća dobija se pozitivan efekat zelenila u svim godišnjim dobima,koristiti visokokvalitetne trave, jednogodisnje cvijece, perene, dekorativne zbunaste vrste.

• Po obodu parcela ka saobracajnicama je obavezna sadnja linearnog zelenila prema smjernicama iz kategorije Zelenilo u regulaciji saobraćaja i linearno zelenilo, a koje ce imati jaku vizuelnu i sanitarno-higijensku zaštitu novoplaniranih sadržaja.

• Popločanje u okviru parcela ove namjene je veoma bitno i treba mu posvetiti posebnu pažnju.

• steze i platoi moraju biti od prirodnih materijala,

• minimalna površina pod zelenilom 40% u odnosu na urb. parcelu, a ostale slobodne površine planirati za platoe, staze i saobraćajne manipulativne površine.

• sadnju vršiti u manjim grupama (drvenasto-žbunasti zasadi) i u vidu solitera u kombinaciji sa parternim zasadima,

• kod kompozicije zasada voditi računa o spratnosti, ritmu i koloritu,

• u kombinaciji sa zelenilom moguće je koristiti i građevinski materijal (kamen, rizla, drvo, staklo i td.),

• predvidjeti fontane ili skulpture,

• sadnice drveća koje se koriste za ozelenjavanje moraju biti min. visine od 3,00-4,00m i obima stabla, na visini od 1m, min. 15-20cm,

• ovu zelenu površinu tretirati kao zelenilo najviše kategorije održavanja i njege tj. zelenilo sa najvećim stepenom održavanja,

• sačuvati i uklopiti svako zdravo i funkcionalno stablo,

• kao dopuna ozelenjavanja mogu se koristiti žardinjere ili saksije,

• predvidjeti hidrantsku mrežu,

• predvidjeti osvetljenje zelene površine,

• predvidjeti održavanje zelene površine. Uređenje ovih površina u smislu ozelenjavanja uključuje obaveznost izrade projekta uređenja

terena kao i studije bioekološke osnove.

Zelene površine administrativnih objekata (objekata kulture)

Zelenilo u neposrednoj okolini objekta kulture ima prvenstveni cilj da uljepša ulaz i istakne

arhitekturu samog objekta. Za to se koriste veoma dekorativne vrste drveća, žbunja i cvijeća,

koje se razmještaju u prostoru tako da se međusobno ne zaklanjaju. Uredno odžavan travnjak je

neizostavan elemenat ovakvih površina.

Prilikom izbora vrsta teži se njihovoj otpornosti, ali možda više onom drugom cilju

dekorativnosti. Stoga se koriste stabla sa neobičnim osobinama lišća i neuobičajenom bojom (


70

različite forme i varijeteti). Dopušteno je i postavljanje žardinjera, sadnja u posebnim, izdignutim

sadnim jamama, upotreba dekorativnih kandelabara i sl.

Smjernice za projektovanje zelenih površina poslovnih objekata primijenjuju se i u okviru ove

kategorije

Zelene površine stambenih objekata i blokova (objekata mjesovite namjene)

Ova kategorija ima estetsko-dekorativno-higijenski karakter. Zelene površine treba da zadovolje

kako funkciju namijenjenu poslovanju tako i stanovnicima ovih objekata.

Bitno je da se stvore prijatni mikroklimatski uslovi za stalne korisnike i posjetioce ovih parcela.

Ova kategorija se može posmtrati jos i kao kategorija blokovskog zelenila s obzirom da se radi o

grupi stambenih objekta koje naseljava veliki broj stanovnika.

Osnovni principi ozelenjavanja zasnivaju se na ekološko estetskim kriterijumima, među kojima

najveći značaj ima pravilan smještaj onih elemenata koji utiču na zaštitu od okolnih zagađujućih

faktora.

U unutrašnjosti bloka podižu se grupe zelenila sa posebnom namjenom npr. prostori za igru

najmlađih, prostor za igru i sport kao i površine za pasivan odmor stanovnika bloka sa klupama

za odmor, česmama i sl.

Staze unutar bloka su obično krivolinijske, izvedene u pejzažnom stilu, a gustim i visokim

grupama drveća poželjno je maskirati pojedine jednolične obrise građevina. Neophodno je

takođe voditi računa da se obezbijedi dovoljan priliv svjetlosti u unutrašnjost bloka.

Mikroklimatske razlike između osunčane strane i strane u sjenci ponekad su velike zbog čega

individue pojedinih vrsta teško uspijevaju, tako da pri odabiru biljaka treba u velikoj mjeri

poštovati uslove svjetlosti, sjenke i relativne vlage u vazduhu.


• Obzirom na indeks zauzetosti od 0,2 u okviru ove namjene predviđenii nivo ozelenjenosti je minimum 40 % na nivou urbanističke parcele, a ostale slobodne površine planirati za platoe, staze i saobraćajne manipulativne površine.

• Prilikom projektovanja površina u dijelu gdje se nalazi poslovanje voditi računa o preglednosti terena iz objekta i predvidjeti sadnju patuljastog zbunja u kombinaciji sa cvjetnicama..

• Naročito je važan izgled zelene površine oko ulaza u objekat i prilaznih površina. Na tim površinama predvidjeti visoko dekorativne reprezentativne vrste. Ozelenjavanje se sprovodi primjenom autohtonih i odgovarajućih alohtonih vrsta, sa posebnom pažnjom na uređenje prilaza, isticanje reklamnih i informacionih tabli, uz ostale elemente kao što su klupe, korpe za otpatke i adekvatno osvetljenje.


71

• U unutrašnjosti bloka podižu se grupe zelenila sa posebnom namjenom npr. prostori za igru najmlađih, prostor za igru i sport kao i površine za pasivan odmor stanovnika bloka sa klupama za odmor, česmama i sl.


• Kod ove kategorije zelenila optimalna visina i obim za projektovanje sadnog materijala je minimalna visina sadnica 2.5-3 m, a obim stabla na visini od 1m minimalno 10-15cm.


Uređenje ovih površina u smislu ozelenjavanja uključuje obaveznost izrade projekta uređenja

terena kao i studije bioekološke osnove.


Svojim postojanjem doprinose stvaranju povoljnih mikroklimatskih uslova sredine. Zeleni zasadi

predviđeni su od voćaka i dekorativnih vrsta što zavisi od želje samih vlasnika.Granica parcela

može biti naglašena živom ogradom ili odgovarajućom ogradom.


• Stepen ozelenjenosti je minimum 50 % u okviru ove namjene na nivou lokacije ili urbanističke parcele

• Osnovna pravila uređenja okućnice su da kuća bude u 1/3 placa, bliže ulici., samim tim dobijamo predvrt koji ima estetsku ulogu i sadrži kolski prilaz, parking, rasvjetu i sl.

• U samu kuću sa suprotne strane se predlaže prostor za boravak koji praktično predstavlja produžetak dnevnog boravka ili kuhinje, kako bi se mogao koristiti za ručavanje

• Prostor za odmor se smješta dalje od objekta, tu se može smjestiti paviljon, pergola i sl., sa detaljima kao što su česma, bazenčić i sl.

• Ekonomski dio vrta (povrtnjak i voćnjak ) trebalo bi smjestiti u najudaljeniji dio vrta.

• Staze u vrtu su važan elemenat i one vode u razne djelove vrta. Kod manjih vrtova postaviti ih uz ivicu parcele, kako bi centralna površina ostala kompaktna.

• Građevinski materijal koji se koristi u okviru uređenja vrta treba da bude prirodan: drvo, kamen, lomljeni kamen, šljunak i sl.

• Potrebno je napraviti adekvatan izbor vrsta i voditi računa o svim kompozicionim elementima. Predložene vrste su dekorativne kako zbog boje i oblika cvjetova i plodova tako i zbog oblika krošnje drveća. Kombinacijom lišćarskih, zimzelenih i četinarskih vrsta drveća dobija se pozitivan efekat zelenila u svim godišnjim dobima.

• Travnjaci su predviđeni na svim slobodnim površinama, a posebnu pažnju treba posvetiti odabiru travne smješe, a kasnije njihovom održavanju.

• Ukoliko se u okviru stanovanja planira i poslovanje zelene površine treba da zadovolje kako funkciju namijenjenu poslovanju tako i stanovnicima ovih objekata.


72

- Prilikom projektovanja površina u dijelu gdje se nalazi poslovanje voditi računa o preglednosti terena iz objekta i predvidjeti sadnju patuljastog zbunja u kombinaciji sa cvjetnicama..

- Naročito je važan izgled zelene površine oko ulaza u objekat i prilaznih površina. Na tim površinama predvidjeti visoko dekorativne reprezentativne vrste. Ozelenjavanje se sprovodi primjenom autohtonih i odgovarajućih alohtonih vrsta, sa posebnom pažnjom na uređenje prilaza, isticanje reklamnih i informacionih tabli, uz ostale elemente kao što su klupe, korpe za otpatke i adekvatno osvetljenje.

- Potrebno je napraviti adekvatan izbor vrsta i voditi računa o svim kompozicionim elementima. Predložene vrste moraju biti dekorativne kako zbog boje i oblika cvjetova i plodova tako i zbog oblika krošnje drveća. Kombinacijom lišćarskih, zimzelenih i četinarskih vrsta drveća dobija se pozitivan efekat zelenila u svim godišnjim dobima,koristiti visokokvalitetne trave, jednogodisnje cvijece, perene, dekorativne zbunaste vrste.

- Kod ove kategorije zelenila optimalna visina i obim za projektovanje sadnog materijala je minimalna visina sadnica 2.5-3 m, a obim stabla na visini od 1m minimalno 10-15cm.

Zelenilo individualnih stambenih objekata (okućnice sa poljoprivredom)

Parcele sa navedenom namjenom namijenjene su stambenoj izgradnji domaćeg stanovništva koje će se baviti poljoprivredom, tako da se u sklopu parcela pored stambenog objekta mogu izdvojiti kao matrice u prostoru oranice, bašte, voćnjaci, vinogradi, staklenici, rasadnici i slično. U ovom području je imperativ daljeg razvoja očuvanje ravnoteže između urbanog i ruralnog

prostornog kompleksa.

Smjernice za projektovanje zelenih površina individualnih objekata primijenjuju se i u okviru

ove kategorije

Okućnice sa poljoprivredom


73

Zelenilo objekata prosvete

a) Osnovne funkcije zelenila oko škola izražene su potrebom da se učenicima obezbijedi

potreban mir za usvajanje novih znanja, najprije kroz stvaranje uslova za tiši radni okvir, a zatim

kroz poboljšanje mikroklimatskih uslova u školi i njenoj neposrednoj okolini. Često su ovakve

zelene površine, osim predhodno pomenutih funkcija osmišljene tako da koliko je moguće

pomognu usvajanju znanja iz botanike i srodnih nauka.

Po normativima veličina školskog dvorišta treba da bude 25-35 m2 po učeniku, uzevši u obzir

samo jednu smjenu. U gustom tkivu blokovske izgradnje površina po učeniku može da bude 10-

15 m2 a nikako manje od 6 m2. U tom slučaju se nastava fizičkog obrazovanja u najbližem

sportskom centru.

Školsko dvorište je najfrekventniji dio kompleksa. Koristi se pri dolasku u školu, kao i za vrijeme

pauza između časova.poželjno ga je locirati uz glavni prilaz školi , vodeći računa o potrebnoj

izolaciji od ulice, kao i omogućiti mu direktnu vezu sa izlazima iz hola i hodnika.

Obzirom na različit uzrast, pri optimalnim uslovima, poželjno je dvorište podijeliti na više manjih

platoa pomoću raznovrsnih vrtno-arhitektonskih elemenata: niskih zidića za sjedenje, klupa,

stepenica, živih ograda, nadstrešnice, pergole za ljetnje učionice i sl. Kao dopunu nastavi iz

biologije formirati školski vrt.

• Neophodno je da 40% od ukupne površine kompleksa bude ozelenjeno.

• Po nekim notrmativima predviđa se 4,o m2 po učeniku sa pogodno odabranim zastorom. Na pojedinim mjestima poželjno je ukidanje zastora i ostavljanje prostora za sadnju visokog listopadnog drveća šire krošnje za zasjenu od sunca i zaštitu od vjetra.

• Otvorene površine za fizičko vaspitanje predstavljaju neophodnu dopunu fiskulturne sale u toplijim mjesecima.Potrebno ih je izolovati pogodnim zelenilom od okolnih ulica i školskih prozora.

• Ekonomsko dvorište se obično sastoji od ekonomskog prilaza sa manjim I većim proširenjem. Ovaj dio treba izolovati od ostalih površina gustom sadnjom.

• Zelene površine najčešće se postavljaju obodno, gdje će imati funkciju izolacije samog komleksa od okolnih saobraćajnica i susjeda. Ovaj tampon treba da bude dovoljno širok i gust, sastavljrn od četinarskog i listopadnog drveća i šiblja.

• Na postojećim zelenim površinama su predvidjeni: sanitarna sječa stabala, nova sadnja, rekonstrukcija vrtno-arhitektonskih elemenata, rekonstrukcija staza, podizanje novih vrtno-arhitektonskih elemenata, podizanje fontana, rekonstrukcija i popravka raznih objekata, dječijih i sportskih igrališta. Zelene površine treba opremiti standardnom infrastrukturom i sistemom za navodnjavanje.

• Naročito je značajno kroz razradu projektne dokumentacije valorizovati zelene površine i očuvati svako zdravo i dekorativno stablo na području DUP-a metodom pejzažne taksacije.


74

b) Zelenilo predškolskih usanova da bi obezbijedio očekivane funkcije, otvoreni prostor dječje

ustanove mora da pruža uslove za bezbijedan boravak u njemu, da zadovoljava zdravstveno

higijenske uslove ( da je osunčan i ocjedit ) i da ima:

• Dovoljnu veličinu i naglašenu konfiguraciju terena

• Raznovrsne zastore za prostore različitih namjena

• Opremu koja obezbjeđuje bogatstvo i kreativnost igre, sa minimalnom mogućnošću povrede.

• Dovoljno zelenila, drveće sa velikim krošnjama radi potrebnog zasjenčenja, sa ostavljanjem sunčanih prostora za igru.


• Stepen ozelenjenosti je minimum 40 % u okviru ove namjene na nivou urbanističke parcele

• Veliku važnost na ovakvim površinama ima dobro odabrani sadni materijal. Osim autohtonog sadnog materijala, biraju se vrste koje mogu da podnesu penjanje, lomljenje i savijanje, a izbjegavaju se sve biljke sa izraštajima koji mogu da povrijede (trnovi,oštre grane,plodovi) i one vrste koje imaju otrovne djelove.

• minimalna visina sadnog materijala kada je u pitanju drveće je 2.5-3m i obim stabla na visini 1m min. 10-15m.

• Usled velikoog opterećenja i izloženosti zelenila oštećivanju, ove zelene površine zahtijevaju intezivno održavanje.

Uređenje ovih površina uključuje obaveznost izrade projekta uređenja terena kao i studije

bioekološke osnove.

Postojeća škola u Golubovcima

Zelenilo objekata zdravstva

Jedna od uloga zelenila u okolini zdravstvenih ustanova je odvajanje površina u higijenskom

smislu.

Pacijenti nekad moraju dugo da čekaju na ambulantni pregled. Pri dobroj organizaciji mogli bi

čekanje da provedu u prirodnoj sredini- na zelenim površinama. Tako da je najbolje u blizini


75

ulaza u ordinaciju ili čekaonice isplanirati kutak za odmor koji služI kao čekaonica u prirodnoj

sredini. Čekaonice u prirodi se uređuju kao atrijski vrt sa dovoljnim brojem klupa. Pogodan

elemenat je fontana jer voda djeluje umirujuće.

• Ozelenjavanje se sprovodi primjenom autohtonih i odgovarajućih alohtonih vrsta, sa posebnom pažnjom na uređenje prilaza kompleksu, isticanje reklamnih i informacionih tabli, uz ostale elemente kao što su klupe, korpe za otpatke i adekvatno osvetljenje.


• Voditi računa o kompoziciji, koloritu, volumenu, odnosu svjetla i sjenke koristeći dendrološki materijal različitih morfoloških i fenoloških osobina. Stvarajući šaroliku pejzažnu kompoziciju pokušavamo da izazovemo kod pacijenata vedro raspoloženje.

• Po obodu parcela ka saobracajnicama je obavezna sadnja linearnog zelenila prema smjernicama iz kategorije Zelenilo u regulaciji saobraćaja i linearno zelenilo, a koje ce imati jaku vizuelnu i sanitarno-higijensku zaštitu novoplaniranih sadržaja.

• Kod ove kategorije zelenila optimalna visina i obim za projektovanje sadnog materijala je minimalna visina sadnica 2.5-3 m, a obim stabla na visini od 1m minimalno 10-15cm.


Specijalizovani parkovi – memorijalni park

Memorijalni spomenik u Golobovcima Lokacija memorijalnog parka


76

Memorijalni parkovi po svom istorijskom i socijalnom značenju zauzimaju posebno mjesto u

sistemu savremenih parkova. Oni svedoče o nezaboravnim događajima iz prošlosti a

istovremeno čine dio sistema zelenih površina javnog korišćenja. Osim navedene namjene u

memorijalnim parkovima mogu da se organizuju svečanosti, a istovremeno stanovništvo može

da ih koristi za kratkotrajni odmor.

Smjernice za projektovanje memorijalnih parkova

• Za memorijalne parkove karakteristični su sinteza arhitekture, skulpture i vrtno parkovske umjetnosti,

• monumentalni karakter kompozicije,

• stvaranje određenog raspoloženja,

• geometrijski stil određenih kompozicija,

• specifični karakter vegetacije,

• strogo promišljena šema kretanja.

• Kompoziciono rješenje treba da odgovara stvaranju svečanog raspoloženja. Zato u memorijalnim parkovima treba ograničiti broj funkcionalnih zona, koje mogu da imaju bitan uticaj na smanjenje osnovne uloge takvih parkova. Koristi se kružna šema kretanja, koja se završava kod glavnog objekta memorijala ili kod glavnog ulaza. Pravci kretanja se ne presjecaju i ne idu u susret jedan drugom. Potpuno se iskjlučuje tranzitno kretanje.

• Zasadi uključuju vrste sa izrazitim arhitektonskim oblicima ( četinarske, piramidalne vrste, lišćarske vrste sa pravilnim gustim krunama), šišani bosketi, žive ograde i zidovi, velike površine parternih travnjaka, niski cvjetnjaci jasnih boja i oblika.

• Od materijala za obradu staza i partera često se koristi kamen, zbog dugovječnosti ali i zbog dobrog uklapanja sa zelenilom, vodom, zemljom...Zajedno sa kamenom u malim arhitektonskim elementimna primjenjuje se i metal - bronza, liveno gvožđe

• Vodene povšine su bitan elemenat ovakvih parkova i njom se privlači pažnja na najljepše djelove parka. Posebnu svečanost i monumentanost objekta ističe osvjetljenje kompleksa.

Karakter pejzaža koji ulazi u sastav ovakvih parkova čine pored sastava i rasporeda biljnih vrsta

ostali oblikovni elementi: skulptura, parkovska oprema, arhitektonski elementi, vidikovci, vizure

i sl.

III Objekti pejzažne arhitekture specijalne namjene

Zaštitni pojasevi – uz željezničku prugu

Na mjestima gdje željeznica prolazi kroz šumu ili pored šume, odnosno zemljišta zasadjenog

poljoprivrednim kulturama koje su lako zapaljive, moraju da se ispoštuju propisane mjere za

zaštitu od požara na željezničkom području pruga, kao i mjere za zaštitu od požara na

željezničkim vozilima.


77

Korisnici, odnosno vlasnici šuma i zemljišta, dužni su da u pojasu širine 10 metara uredno

uklanjaju drveće, rastinje i lišće, a u pojasu širine 5 metara na drugom zemljištu blagovremeno

uklanjaju sazrele poljoprivredne kulture i po potrebi preduzimaju druge mjere zaštite od požara.

Van pomenutog pojasa od 10m koji je zakonom propisan poželjna je sadnja drveća i žbunja koje

bi predstavljalo ovu kategoriju zelenila. Smisao zelenih tarka duž puteva nije samo u vizuelnom

odvajanju, nego i u formiranju prirodnijeg ambijenta, koji obezbjeđuje mirnu i nesmetanu

vožnju i vizuelni komfor. Čak i najuži pojas trave ili niskog žbunja predstavlja dragocjenost, a da

ne pričamo o visokom zelenilu, što sve zajedno doprinosi sprečavanju monotonije putovanja,

zaštiti puteva od jakih uticaja vjetra i pretjerane insolacije. Sve ovo upućuje i na to da ova

kategorija zelenila pozitivno utiče i na povećanje bezbejednosti vozača i putnika. Karakter

zelenila duž puta pomaže u sticanju osnovne slike o predjelu i teritoriji kojom put prolazi.

Održavanje zelenila duž puteva zahtjeva stalnu i upornu kontrolu. Stoga se u održavanju puta

mora voditi računa i o troškovima uređivanja zelenila.

Pažljivo projektovanje i sadnja zelenila smanjuju buduće troškove, a uvećavaju ukupnu

funkcionalnost. Izbor biljnog materijala treba da bude podređen posebnim uslovima, zbog čega

se prvenstveno biraju autohtone biljke, ali i one otporne na različite negativne uslove sredine.

Ako one predstavljaju i reprezentativne autohtone primjerke iz okoline, značaj im je veći, jer

putnicima ukazuju na dendrološko i prirodno bogatstvo kraja kroz koji prolaze.

Željeznička pruga Poljoprivredne površine

Zelenilo infrastrukture –TS

Na površinam ana kojima se nalaze ovakvi objekti posebnu pažnju kada je u pitanju

ozelenjavanje treba posvetiti na neki način maskiranju ovih objekata, po potrebi se može

postavljati zelenilo u žardinjerama ili koristiti vertikalno ozelenjavanje. Predvidjeti pored zaštitne


78

i estetsko dekorativnu funkciju, a na malim povšinama na kojima je moguća sadnja velikih

soliternih stabala lišćara i četinara, ukrasno grmlje, perene i travnjaci sa sezonskim cvijećem.

Zaštitno zelenilo –uz poljoprivredne površine

Ove zelene površine treba da služe za zaštitu od vjetra i aerozagađenja, kao i za zaštitu voda i to

kako za održavanje čistoće, tako i u regulisanju režima tekućih površinskih i podzemnih voda.

Značaj ovih šuma ogleda se u tome što:

• šuma najmanje zagađuje vodu,

• voda u šumskom zemljištu se mehanički i biološki prečišćava,

• obezbeđuje se ravnomjerniji priliv vode,

• ublažava se prenaglašeno oticanje, Pri ovome treba imati u vidu ciljeve prostornog i pejzažnog uređenja. Gotovo je pravilo da na

jednoj istoj zelenoj površini šuma treba da ispuni više funkcija (npr. zaštita od erozije,vjetra,

pejzažni aspekt I sl.).

Predviđene su da obezbjeđuju:

• sanitarno-higijensku zaštitu (ublažavanje temperaturnih ekstrema, dominantnih vjetrova, smanjenje industrijskih zagađenja i melioraciju vazduha)

• zaštitu od erozije

• unapređenje devastiranog pejzaža

• stvaranje vizuelne barijere između različitih fizičkih struktura

Smjernice za uređene zaštitnog zelenila:

• Izradi projekta uređenja ovih zaštitnih šuma mora da predhodi izrada studije bioekološke osnove.

• Koristiti prvenstveno autohtone vrste drveća i žbunja i to vrste koje su edifikatori potencijalne prirodne vegetacije ( Quercus trojana, Q. pubescens, Fraxinus ornus, Celtis australis, Carpinus orientalis, Acer monspessulanum, Tilia tomentosa, Crategus monogina, Cotinus coggygria, Punica granatum, Laurus nobilis, Pinus halepensis, Cupresus sempervirens, Cedrus sp. i dr.)

• Koristiti standardne sadnice sa busenom, rasadnički dobro odnjegovane i viske vitalnosti.

• rekultivaciju devastiranih površina vršiti primjenom tehničkih, agrotehničkih i bioloških mjera.

• izbjegavati nastajanje monokultura

• preventivne mjere - uklanjanje suvih stabala i raznovrsnih drvenih otpadaka.

• izgradnja hidrantske protivpožarne mreže

• Kad je u pitanju niži sprat ovih zaštitnih pojaseva, kao i u dijelu uz puteve i saobraćajnice saditi vrste žbunja i nižeg drveće npr, Nerium oleander, Laurus nobilis, Ligustrum japonica, Viburnum tinus, Pittosporum tobira i sl. koje osim što dobro podnose


79

ekstremne uslove sredine, poželjne su i kada je u pitanju sprečavanje brzog širenja požara.

Poljoprivredne površine Poljoprivredne površine su namijenjene prvenstveno poljoprivrednoj proizvodnji. Površine za poljoprivredu se u skladu sa posebnim zakonom klasifikuju na: - oranice, bašte, voćnjake, vinograde, maslinjake, livade, pašnjake, trstice, bare i močvare; - drugo zemljište koje, po svojim prirodnim i ekonomskim uslovima se koristi ili može da se koristi za poljoprivrednu proizvodnju; - površine za rasadnike (proizvodnju ukrasnog grmlja, drveća i cvijeća); - površine i objekte za stočarstvo (farme za uzgoj domaćih i drugih životinja, katuni, ergele i sl); - površine za ribnjake, mrestilišta i marikulturu.

Na ovim površinama mogu se planirati objekti koji su u funkciji gazdovanja poljoprivrednim

zemljištem.

OPŠTI PREDLOG SADNOG MATERIJALA

Listopadno drveće

Celtis australis, Melia azedarach, Cercis siliquastrum, Quercus cerris, Quercus farnetto, Tilia sp.,

Acer pseudoplatanus, Morus alba f.pendula, Brusonetia papirifera, Prunus cerasifera, Fraxinus

sp., Catalpa bignonioides, Platanus orientalis, Magnolia sp., Eleagnus angustifolia, Robinia

pseudoacacia, Siringa vulgaris

Zimzeleno drveće

Quercus ilex, Ligustrum japonica, Laurus nobilis

Četinarsko drvece

Cedrus sp., Pinus nigra, Pinus pinea, Pinus halepensis, Cupresus sp., Thuja orientalis, Picea

pungens, Abies concolor

Listopadno žbunje

Spirea vanhuteii, Chanomeles japonica, Berberis thunbergii, Philadelphus coronaria, Jasminum

nudiflorum, Hibiskus siriacus, Forsythia sp.

Zimzeleno žbunje

Prunus laurocerasus, Pittosporum tobira, Nerium oleander, Arbutus unedo, Myrtus comunis,

Piracantha coccinea, Arbutus unedo


80

Četinarsko žbunje

Juniperus chinensis ' Pfitzeriana Glauca', Juniperus chinensis ' Pfitzeriana Aurea'

Perene

Lavandula officinalis, Rosmarinus officinalis, Santolina viridis, Cineraria maritima

U okviru pejzažnih rješenja vrta neizostavne su različite sezonske i perenske vrste cvijeća koje u

kombinaciji sa kvalitetnim i njegovanim travnjakom upotpunjavaju kompletnu sliku vrta.

Aproksimativni predmjer i predracun za relizaciju plana ozelenjavanja

Zelene površine javne namjene Povrsina Cijena/m2 Ukupna cijena

Linearno zelenilo-drvoredi * 5073,72 m’ 20.00€/m2 101474,40 €

Zelene površine javne namjene 23223,54m2 15.00€/m2 348353,10 €

Zelene površine posebne

namjene (od javnog interesa)

37175,01m2 1.00€/m2 37175,01 €

Ukupno 487002,51 €

* Obracunavaju se samo drvoredi koji su uz javne sadrzaje ( drvoredi u trotoarima duž

magistralnog puta i na javnim zelenim površinama)

Zelene površine ograničene namjene ne obracunavaju se ovim predmjerom i predracunom.


81

10. HIDROTEHNIČKE INSTALACIJE

Uvod

Izradu urbanističkog plana Golubovaca prati i izrada plana hidrotehničkih instalacija na

zahvaćenom području. Do prije par godina vodosnabdijevanje vodom je rješavano iz sopstvenih

bunara koji su uglavnom izvođeni u dvorišta u blizini septičkih jama. Nivo podzemnih voda na

prostoru zahaćenom DUP-om Golubovci je visok, a posebno u zimskom periodu i dolazi do

miješanja podzemnih voda sa fekalnim otpadnim vodama. Osim fekalnih otpadnih voda na

koncentraciju zagađenja podzemnih voda imaju i površinske vode koje sadrže štetne sastojke od

prskanja vinograda i odloženog stajskog đubriva u blizini bunara. Postojala je velika opasnost od

širenja epidemija crijevnih bolesti ukoliko bi dalje koristila voda iz sopstvenih bunara. Preduzete

su određene aktivnosti za rešenje ovog problema. Urađena je projektna dokumentacija i

izgrađeni cjevovodi za područje Zete i izvršeno povezivanje na vodovodni sistem Podgorice.

Odvođenje fekalnih otpadnih voda na čitavom prostoru Zete sada se rešava izgradnjom

sopstvenih septičkih jama sa upojnim rovovima, koje su u većini slučajeva urađene nestručno.

Vode iz septičkih jama se izlivaju u podzemlje i miješaju sa podzemnim vodama i iste zagađuju.

Takođe na zahvaćenom prostoru DUP-om Golubovci nema atmosferske kanalizacije. Površinske

vode sa kolovoza postojećih saobraćajnica slivaju se i upijaju po okolnom terenu. Ovakvo

rješenje je bilo moguće jer su saobraćajnice izdignute u odnosu na okolni teren i urađene su bez

trotoara i ivičnjaka.

Snadbdijevanje vodom

Zbog zagađenosti podzemnih voda korišćenje sopstvenih bunara za vodosnabdijevanje

sanitarnom vodom je opasno po zdravlje stanovništva sa prostora Zete.

Preduzete adekvatne mjere za obezbjeđenje dovoljnih količina sanitarno ispravne vode

za vodosnabdijevanje šireg prostora Zete. Iz pravca Podgorice do zaseoka Mitrovići urađen je

cjevovod DN450mm. Cjevovod je povezan sa vodovodnim sistemom Podgorice i vodovodnim

sistemom Zete iz Aluminijumskog kombinata. Zbog neracionalne potrošnje vode koja je

korišćena za nalivanje i ogromnih gubitaka u postojećoj mreži nije ostvaren postavljeni cilj,

prosipane su velike količine vode, a stanovništvo nije imalo vode za sanitarne potrebe što se

negativno odražavalo i na vodosnabdijevanje Podgorice. Nastavilo se sa aktivnostima za

rešavanja problema vodosnabdijevanje Zete. Isprojektovani su novi distributivni i sekundarni

cjevovodi od kojih je veći dio i izgrađen, u toku su aktivnosti za ugradnju brojila za mjerenje

utrošene vode i sve to će imati bitnog uticaja na smanjenje gubitka. U početku korišćenja vode iz

gradskog vodovoda Podgorice za vodosnabdijevanje Zete u ljetnjem periodu iz ovog cjevovoda

je isporučivano i preko 100 l/s. Potrošnja vode bila je izuzetno velika i nije bilo realno uzimati je

u razmatranje kod procjene potrebne količine vode koju treba obezbijediti za potrebe

stanovništva i privrede na prostoru zahvaćenom DUP-om. Osim vode za sanitarne potrebe treba


82

obezbijediti vodu za zalivanje. Prostor je uglavnom namjenjen za privatne objekte sa velikim

dvorištima sa voćnjacima i vinogradima i za njihovo zalivanje treba obezbijediti znatne količine

vode, što je nerealno da se to učini iz javnog vodovodnog sistema. Skoro svako domaćinstvo u

svom dvorištu ima sopstveni bunar, a oni koji ga nemaju imaju mogućnosti da ga urade i realno

je da se voda za navodnjavanje koristi iz tih bunara.

Količina vode za sanitarne potrebe računata je za planiran broj stanovnika 3054 i broj

upošljenih 620, a na osnovu usvojene norme potrošnje koja je korišćena za dimenzionisanje

vodovodne mreže Podgorice od 240 l/st/dan odnosno 100 l/up/dan i koeficijentima dnevne i

časovne neravnomjernosti Kd=1.50 i Kč=1.50.

Korisnici Broj

korisnika

Norma

potrošnje

l/korisnik/dan

Kd Kč

Prosječna

potrošnja

l/s

Max

dnevna

potrošnja

l/s

Max

časovna

potrošnja

l/s

Stanovništvo 3288 240 1.50 1.50 9.133 13.70 20.55

Upošljeni 620 100 1.50 1.50 0.717 1.080 1.610

Ukupno 22.16

Na prostoru zahvaćenom DUP-om Golubovci izgrađeni su distributivni cjevovodi

DN315mm i dio sekundarnih cjevovoda. Distributivni cjevovodi izgrađeni su duž magistralnog

puta za Petrovac i saobraćajnice u pravcu Tuzi i Vukovačkog mosta. Planom je predviđeno da se

duž planiranih saobraćajnica unutar zone zahvata, tamo gdje ne postoje urade cjevovode

adekvatnih prečnika.

Na postojećim i planiranim cjevovodima planirani su protivpožarni hidranti. Realno je da

se voda za zaštitu od požara obezbijede iz vodovodnog sistema iz kojeg se obezbijeđuje voda za

sanitarne potrebe jer je to sistem koji je stalno u funkciji.

Distributivni cjevovodi urađeni na prostoru zahvaćenim DUP-om Golubovci, osim

namjene za dovod vode za vodosnabdijevanje DUP-om zahvaćenog područja,namjenjeni su za

dovod vode za naselja na širem prostoru Zete i povezan sa projektovanim cjevovodima iz pravca

Tuzi i rezervoara Orlovina.

Odvođenje otpadnih voda


83

U uvodnom dijelu je naglašeno da na prostoru zahvaćenom DUP-om Golubovci i širem

prostoru Zete,nema javne kanalizacije za odvod fekalnih voda i stanovništo koristi septičke jame

sa upojnim bunarima. Otpadne vode iz septičkih jama poniru u teren i miješaju se sa

podzemnim vodama i najveći su zagađivači podzemnih voda. Podzemne vode na području Zete

moraju se zaštiti od zagađenja, a što je jedino moguće izgradnjom javne fekalne kanalizacije i

napuštanjem korišćenja septičkih jama sa upojnim bunarima. Izgradnja kanala za odvođenje

fekalnih voda je izuzetno komplikovana jer je u pitanju ravan teren, a planirani uređaj za

prečišćavanje otpadnih voda je udaljen nekoliko kilometrara od Golubovaca. Teren je približno

ravan i nema uslova za gravitaciono odvođenje otpadnih voda do uređaja za prečišćavanje, koji

je prema GUP-u lociran u blizini jezera na Plavnici i potrebno je pumpanje otpadnih voda. Na

prostoru zahvaćenim DUP-om planirani su zatvoreni cjevasti kanali prečnika cijevi DN200,

DN250 i DN315, kao i pumpna stanica koja je locirana na predviđenom parkingu.

Kako bi se što kvalitetnije mogao sagledati cjelokupno planirani kanalizacioni sistem

Golubovaca hidraulički proračun čiji su rezultati dati u nastavku je izvršen u dvije varijante,za

maksimalnu časovnu protoku od 11.80 l/s/1000 stanovnika ( prva varijanta ) i 6.94 l/s/1000

stanovnika ( druga varijanta ).

Za sprovedeni hidraulički proračun korišćeni su sljedeći ulazni podaci i parametri:

� Planirani broj stanovnika i zaposleni 3908 , � Maksimalno časovno opterećenje uz primjenu maksmalne časovne protoke

od 0.0118 l/s/korisnik ( varijanta 1 ), i

od 0.00694 l/s/korisnik ( varijanta 2 ).

Maksimalna časovna protoka od 0.00118 l/s/korisnik je primjenjivana u dosadašnjim

dimenzionisanjima fekalne kanalizacije za Podgoricu i iznad je uobičajene maksimalne protoke

koju preporučuje literatura.

Rezultati sprovedenog hidrauličkog proračuna su sljedeći:

1 varijanta

3908 x 0.0118 = 46.11 l/s

2 varijanta

3908 x 0.00694 = 27.12 l/s

Propusna moć planiranih kanala sa usvojenim padovima pri ispunjenosti od 80% su:


84

Kanali su planirani na dubini koja omogućava gravitaciono priključenje svih planiranih

objekata sa zahvaćenog prostora bez suterena.

Obzirom na dužinu planirane kanalizacione mreže i potrebno prepumpavanje otpadnih

voda, zaključuje se da je cijena koštanja kanalizacionog sistema izuzetno skupa u odnosu na

planiranu malu gustinu naseljenosti. Međutim, obzirom da je neophodno zaštiti podzemne vode

od zagađenja fekalnim otpadnim vodama, izgradnja kanalizacionog sistema je potrebna.

Odvođenje atmosferskih voda

Na prostoru zahvaćenom DUP-om Golubovci ne postoji atmosferska kanalizacija. Vode sa

kolovoza i krovova se slivaju po okolnom terenu i upijaju u teren. Upojna moć terena je dobra i

zadržavanje voda na površinu ne traje dugo. Ovakvo rešenje do sad je moglo da funkcioniše jer

su sve saobraćajnice izdignute u odnosu na okolni teren i urađeni su bez ivičnjaka i trotoara.

DUP-om je predviđeno da se veći dio planirane saobraćajnice rade sa trotoarima i

ivičnjacima sa obje strane i postojeći način odvodnjavanja atmosferskih voda se ne može

zadržati, te se mora naći rešenje adekvatno planiranom stanju uređenja prostora i konstrukciji

saobraćajnica. Planirano je da se odvodnjavanje vrši zatvorenim cjevastim kanalima prečnika

cijevi kako je dato na priloženoj situaciji. Odabir prečnika cijevi za izradu kanala izvršen je

zavisno od količine vode koju treba odvesti sa određene slivne površine. Za proračun količine

vode računalo se sa površinama kolovoza i trotoara, intezitetom padavina od 200 l/s/ha kako je

to zahtijevano u uslovima propisanim od strane JP „Vodovod i kanalizacija“ iz Podgorice.

Izvršena je podjela na nekoliko slivnih površina zavisno od planiranog stanja. Količine vode

računate su za ukupno šest slivnih područja od čega tri slivna područja uzvodno od raskrsnice

magistralom sa saobraćajnicama za Tuzi i Vukovački most i isto toliko na nizvodnom dijelu. Kako

bi se što kvalitetnije mogao sagledati cjelokupni planirani kanalizacioni sistem DUP-a Golubovci

tabelarno su prikazani rezultati hidrauličkog proračuna.

Slivna površina - uzvodno F ( ha ) q

( l/s/ha ) Ψ

Q

( l/s )

Magistralni put 2.50 200.00 0.90 450.00

Lijevo 1.12 200.00 0.90 201.60

Desno 2.50 200.00 0.90 460.80

Ukupno: 1112.40


85

Slivna površina - nizvodno F ( ha ) q

( l/s/ha ) Ψ

Q

( l/s )

Magistralni put 1.40 200.00 0.90 252.00

Lijevo 0.88 200.00 0.90 158.40

Desno 0.62 200.00 0.90 111.60

Ukupno: 522.00

Atmosferske vode sa tretiranog područja sakupljene su sabirnim kanalima i priključene su na

glavni kolektor koji je obrađen do granice zahvata DUP-a. Kao recipijent za odvod atmosferskih

voda sa predmetnog zahvata DUP-a predviđen je Bracanov potok koji se nalazi na nizvodnom

dijelu i prolazi kroz naselje Bistrrice.

Kako se radi o relativno malim parking površinama bilo bi neracionalno graditi velike

sakupljače ulja i masti na glavnim kolektorima, te iz tog razloga treba predvidjeti lokalne

separatore sa by-passom za parkinge, a što će biti predmet obrade na nivou glavnih projekata.

Obzirom na malu gustinu stanovanja, velike parcele sa velikim procentom poljoprivrednog

zemiljišta na teritoriji Golubovaca, velike dužine i prečnici planiranih kanala, izgradnja

kanalizacionog sistema za odvod atmosferskih voda je neracionalna.

Aproksimativna vrijednost

realizacije plana hidrotehničkih instalacija

I. VODOVOD 1. Izrada vodovoda od PEVG cijevi

za radne pritiske od 10bara, računato sa svim

zemljanim radovima, izradom šahtova sa čvorovima,

i uličnim protivpožarnim hidranatima i to za ;

� DN160mm m ́ 3140.00 x 85.00 = 266.900,00 € � DN110mm m ́ 6240.00 x 65.00 = 424.320,00 € � DN 90mm m ́ 3250.00 x 56.00 = 182.000,00 € � DN 63mm m ́ 6670.00 x 50.00 = 333.500,00 €

_________________________________________________________________________ UKUPNO VODOVOD : 1.206.720,00 € ________________________________________________________________________


86

II. KANALIZACIJA ZA OTPADNE VODE 1. Izrada uličnih kanala za odvođenje otpadnih voda

računato sa svim zemljanim radovima,

izradom revizionih okana sa ugradnjom

poklopaca i penjalica, i opravkom oštećenog

asfalta i to za :

� DN315mm m ́ 1440.00 x 215.00 = 309.600,00 €

� DN250mm m ́ 3520.00 x 190.00 = 668.800,00 €

� DN200mm m ́ 13950.00 x 155.00 = 2.162.250,00 €

2. Nabavka, transport i montaža dva pumpna agregata

i izrada crpnog bazena. Cijenom je obuhvaćeno:

izrada crpnog bazena odgovarajućih dimenzija,

nabavka i montaža pumpnog agregata sa potrebnom

automatikom i priključak na elektro instalacije.

Plaća se po komadu komplet urađeno.

kom 1 x 38.000.00 = 38.000,00 €

_________________________________________________________________________

UKUPNO KANALIZACIJA ZA OTPADNE VODE : 3.178.650,00 € _________________________________________________________________________

III. ATMOSFERSKA KANALIZACIJA

1. Izrada uličnih kanala atmosferske kanalizacije

od PEVG R cijevi za uličnu kanalizaciju računato

sa svim zemljanim radovima ,sa

izradom potrebnog broja slivničkih okana

i revizionih slivnika za razne profile i to:

� DN 315mm m ́ 6600.00 x 148.00 = 976.800,00 €

� DN 400mm m ́ 5050.00 x 165.00 = 833.250,00 €

� DN 500mm m ́ 4320.00 x 185.00 = 799.200,00 €

� DN 630mm m ́ 490.00 x 235.00 = 115.150,00 €

� DN 800mm m ́ 580.00 x 375.00 = 217.500,00 €

� DN 1000mm m ́ 450.00 x 525.00 = 236.250,00 €

___________________________________________________________________

UKUPNO ATMOSFERSKA KANALIZACIJA : 3.178.150,00 €

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

UKUPNO HIDROTEHNIČKE INSTALACIJE : 7.563.520,00 €


87

11. ELEKTROENERGETIKA

POSTOJEĆE STANJE

U zahvatu DUP-a Golubovci Centar nalaze se sledeće trafostanice i to:

- TS „Anovi“35/10kV , 8 MV - TS „Anovi “10/0,4kV, 1x630kVA, - TS „Radio centar“10/0,4kV, 1x 250kVA, - bTS „Golubovci“10/0,4kV, 1x 400kVA,

PLANIRANO STANJE

Ovim planom određene su potrebe kompleksa za električnom energijom u zavisnosti od

strukture i namjene objekata.

Vršno opterećenje kompleksa, obuhvaćenog DUP-om Golubovci Centar sastoji se od vršnih

opterećenja:

- stanova (domaćinstava) - tercijalnih djelatnosti - javne rasvjete - centralne djelatnosti

Vršna opterećenja navedenih kategorija određena su, analitičkom metodom koja se bazira na

standardu elektrificiranosti stana i procentualnom učešću vršnih opterećenja po kategorijama, u

ukupnom vršnom opterećenju kompleksa.

U daljem tekstu biće dat prikaz vršnih opterećenja svih kategorija po zonama.

Stanovi (domaćinstva)

U čitavom kompleksu za stanovanje su predviđeni individualni stambeni objekti.

Osnovni tip stana je trosobni koji sadrži: trpezariju i dnevnu sobu, tri spavaće sobe, kuhinju,

kupatilo, WC, ostavu i komunikacije. U cilju što realnijeg planiranja, domaćinstva će biti, pri

izradi osnova plana, podijeljena u dvije kategorije, a u zavisnosti od načina grijanja stambenih

prostorija:

- I (prva) kategorija, domaćinstva koja za zagrijavanje prostorija koriste električnu energiju

- II (druga) kategorija, domaćinstva koja za zagrijavanje prostorija koriste čvrsta, tečna ili gasovita goriva (drvo, ugalj, gas. lož ulje).


88

zona A B C D

broj stanova 149 233 212 228

U tabeli 2, dati su podaci za prvu kategoriju potrošača, a u tabeli 3, podaci za drugu kategoriju

potrošača.

Tabela 2 Instalisano opterećenje i broj priključnih mjesta

Prostorija Dnevna

soba

Spavaća

soba

Trpezarija Kuhinja Kupatilo Hodnik Ostava

Vrsta

potrošača

Instalirano opterećenje W

El.rasvjeta 300 300 100 200 200 100 60

El. grijanje 4000 1500

El. šporet 8000

El. bojler 2000 1500

Maš. za

veš

2500

Mašina za

sudje

2500

Frižider 400

El. pegla 1500

RTV 400

Utičnice

opšte

namjene

900 2100 500 1500 500 500

5600 2400 2100 14600 5700 600 560

Pi = 31.560


89

Tabela 3 Instalisano opterećenje i broj priključnih mjesta

Prostorija Dnevna

soba

Spavaća

soba

Trpezarija Kuhinja Kupatilo Hodnik Ostava

Vrsta

potrošača

Instalirano opterećenje W

El.rasvjeta 300 300 100 200 200 100 60

El. grijanje 1500

El. šporet 8000

El. bojler 2000 1500

Mašina za

veš

2500

Mašina za

sudje

2500

Frižider 400

El. pegla 1500

RTV 400

Utičnice

opšte

namjene

900 2100 500 1500 500 500

1600 2400 2100 14600 5700 600 560

Pi = 27.860

Vršno opterećenje svih domaćinstava (stanova) računato je na osnovu obrazaca:

Pv = Pvs x n x kn

Gdje je:

Pvs – vršno opterećenje jednog stana

n – broj stanova


90

kn – faktor jednovremenosti grupe stanova.

Vršno opterećenje jednog stana dobija se na osnovu instalisanog opterećenja (Tabela 2. i 3. ) i

faktora jednovremenosti (dijagrama sl. 1), dok se faktor jednovremenosti grupe stanova

određuje relacijom:

kn = k1 + ( 1 - k1 ) x n –0,5 ,

gdje je:

k1 – faktor jednovremenosti zavistan od vrijednosti vršnog opterećenja stana .

Za zonu i A , B,C i D prosječno opterećenje po stanu je:

Pp = 31.560 x 0,2 + 27.860 x 0,8 = 28.600 W.

Vršno opterećenje po stanu uz faktor jednovremenosti:

fp = 0,45

Pvs1 = fp x Pi = 0,45 x 28.600 = 12.870 W

Iz dijagrama odnos faktora beskonačnosti i vršnog opterećenja, nalazimo da je:

k1 = 0,190

Rezultati su sređeni po zonama i dati u tabeli broj 4.

Tabela 4 Vršno opterećenje stanova (domaćinstva)

ZONA

Vršno

opterećenje

stana K1

Kn

Broj

stanova

Vršno

opterećenje

stanova u zoni

(W) (W)

A 12.870,00 0,19 0,2564 149 491.680,33

B 12.870,00 0,19 0,2431 233 728.986,40

C 12.870,00 0,19 0,2456 212 670.104,86

B 12.870,00 0,19 0,2436 228 714.810,10

UKUPNO 2.605.581,69


91

Ovako dobijeno vršno opterećenje se distribuira po zonama sa snagom u zavisnosti od broja

domaćinstava u tim zonama.

Vršno opterećenje tercijalnih djelatnosti

Na području obuhvaćenim ovim izmjenama i dopunama DUP-a definisane su površine poslovnog

prostora kao u tabeli 5

Tabela 5

ZONA

A

(m2)

B

(m2)

C

(m2)

D

(m2)

poslovanje 36.871 26.060 14.420 41.044

Školstvo I soc.zastita 4.722 8.560

Centralne djelatnosti 23.940 34.440 12.852 10.668

Zdrastvo 804

Kultura I administracija 2.430

Željeznički terminal 7.600

ukupno:

65.533

72.294

27.272

59.312

Proračun je urađen na osnovu te površina i prosječnog specifičnog vršnog opterećenja, pa je na

osnovu istog i površine (S), te faktora jednovremenosti, izračunata vršna snaga:

Pvtd = pv * S * k (W)

Rezultati su sređeni i dati u tabeli broj 6.


92

Tabela 6

ZONA

Bruto

površina

(S)

Specifično

vršno

opterećenje

koeficijent

jednovremenosti k Vršno

opterećenje

m2 (W/m2) (W)

A

poslovanje 36.871 100 0,80 2.949.680,00

školstvo 4.722 60 0,80 226.656,00

centralne djetatnosti 23.940 80 0,70 1.340.640,00

ukupno A: 4.516.976,00

B

poslovanje 26.060 100 0,80 2.084.800,00

centralne djetatnosti 8.560 80 0,70 479.360,00

školstvo i socij.zaštita 34.440 60 0,80 1.653.120,00

zdrastvo 804 70 0,80 45.024,00

Kultura I administracija 2.430 50 0,80 2.084.800,00

ukupno B: 4.262.304,00

C

poslovanje 14.420 100 0,80 1.153.600,00


ukupno C: 1.976.128,00

D

poslovanje 41.044 100 0,80 3.283.520,00


Željeznički terminal 7.600 40 0,80 243.200,00

ukupno D: 4.209.472,00


93

Javna rasvjeta

Vršno opterećenje javne rasvjete u ukupnom vršnom opterećenju zone ili naselja kreće se oko

2,5 % i određeno je prema relaciji:

Pvjr = 0,025 (Pvs + Pvt)

gdje su:

Pvs – vršno opterećenje stanova u zoni

Pvt – vršno opterećenje tercijalnih djelatnosti (bez industrijskih pogona)

U ovom slučaju opterećenje je distribuirano po zonama, a prema opterećenju stanovanja i

tercijalnih djelatnosti.

Rezultati su sređeni u okviru tabele 7.

Tabela 7

ZONA

Vršno

opterećenje

stanova u zoni

(W)

Vršno

opterećenje

tercijalnih

djelatnosti (W)

Ukupno vršno

opterećenje

stanova i

terc.djel..

Spoljna

rasvjeta

Ukupno vršno

opterećenje

zone

(W) (W) (W) (W) (W)

A 491.680,33 4.516.976,00 5.008.656,33 125.216,41 5.133.872,74

B 728.986,40 4.262.304,00 4.991.290,40 124.782,26 5.116.072,66

C 670.104,86 1.976.128,00 2.646.232,86 66.155,82 2.712.388,68

D 714.810,10 4.209.472,00 4.924.282,10 123.107,05 5.047.389,15

ukupno 2.605.581,69 14.964.880,00 17.570.461,69 439.261,54 18.009.723,24

Vršno opterećenje kompleksa

Uzimajući u obzir sva vršna opterećenja koja se predviđaju u ovom kompleksu, dolazimo do

ukupnog vršnog opterećenja.


94

Koristeći faktor jednovremenosti Kj = 0,85, zatim gubitke i rezervu od 10 %, a uz cosf = 0,98

dolazimo do ukupno vršnog opterećenja po zonama, a zatim u ukupno vršno opterećenje

kompleksa.

Rezultati su sređeni i dati tabelom 8.

Tabela 8

ZONA

Vršno

opterećenje u

zoni

Gubici

+rezerva

10%

Faktor

jednovremenosti k

Vršno

opterećenje

uz k

Ukupno vršno

opterećenje

uz cosfi=0,98

(W) (W) (W) (W)

A 5.133.872,74 513.387,27 0,85 4.800.171,01 4.898.133,68

B 5.116.072,66 511.607,27 0,85 4.783.527,94 4.881.150,96

C 2.712.388,68 271.238,87 0,85 2.536.083,42 2.587.840,22

D 5.047.389,15 504.738,92 0,85 4.719.308,86 4.815.621,28

ukupno 18.009.723,24 1.800.972,32 16.839.091,23 17.182.746,15

Određivanje potrebnog broja TS 10/0,4 kV

Na osnovu podataka o vršnom opterećenju novoprojektovanog dijela kompleksa, određen je

broj novih TS 10/0,4 kV kao i njihova snaga.

Pri planiranju se pošlo od toga, da se pozicija svih postojećih trafostanice zadrži, i da se sve

postojece trafostanice kao 2x630kVA ako postoji mogucnost.

U zoni A planirane su dvije nove trafostanice svaka snage od po 2x1000kVA (1A i 2A ), a da se

uTS,,Anovi,,1x630kVA doda jos jedan trafo 1x1000kVA

U zoni B planirane su četiri nove trafostanice svaka snage od po 2x630kVA 1B,2B, 3B i 4B -

TS,,Radio centar,,

U zoni C planirana je jedna nova trafostanica snage od po 2x630kVA (1C), a da se u

TS,,Golubovci,,1x400kVA ugradi trafo 1x1000kVA ako zato postoji teh.rjesenje.

U zoni D planirane su tri nove trafostanice dvije snage od po 2x1000kVA i jedna

2x630kVA(1D,2D i3D ).


95

Tabela 9

ZONA A

Vršno

opterećenje

(kVA)

Snaga u

postojećim

TS

10/0,4kV

Snaga planirane

TS koja

podmiruje

potrebe ove zone

(kVA)

ukupna

snaga TS

(kVA)

koeficijent

iskoristivosti

TS 10/0,4kV

"Anovi"

4.898

630 1000

5.630 0.87 NDTS 10/0,4kV

"1A" 2x1000

NDTS 10/0,4kV

"2A"

2x1000

Tabela 10

ZONA B

Vršno

opterećenje

(kVA)

Snaga u

postojećim

TS

10/0,4kV

Snaga planirane

TS koja

podmiruje potrbe

ove zone

(kVA)

ukupna

snaga TS

(kVA)

koeficijent

iskoristivosti

NDTS 10/0,4kV

1B,

4.881

2x630

5.040 0.97

NDTS 10/0,4kV

2B 2x630

NDTS 10/0,4kV

3B 2x630

NDTS 10/0,4kV

4B ( na mjesto TS

“radio centra” 2x630


96

Tabela 11

ZONA C

Vršno

opterećenje

(kVA)

Snaga u

postojećim

TS

10/0,4kV

Snaga planirane

TS koja

podmiruje

potrebe ove zone

(kVA)

ukupna

snaga TS

(kVA)

koeficijent

iskoristivosti

TS 10/0,4kV

"Golubovci"

2.588

400 1x1000

2.890 0.895 NDTS 10/0,4kV

"1C" 2x630

NDTS10/0,4Kv

,,2C"

2x630

1x630

Tabela 12

ZONA D

Vršno

opterećenje

(kVA)

Snaga u

postojećim

TS

10/0,4kV

Snaga planirane

TS koja

podmiruje

potrebe ove zone

(kVA)

ukupna

snaga TS

(kVA)

koeficijent

iskoristivosti

NDTS 10/0,4kV

"1D"

4.815

2x630

5.260 0.91 NDTS 10/0,4kV

"2D" 2x1000

NDTS 10/0,4kV

"3D" 2x1000

Definisanje broja trafostanica -– raspored po traforeonima

Na osnovu navedenih metoda proračuna, dispozicije planiranih i postojećih objekata prednjim

tabelama dat je prikaz snaga postojećih i planiranih trafostanica u DUP-u sa definisanjem snaga

novih trafostanica.

Na ovaj način će se obezbijediti vršna snaga od :


97

Pv= 6x(2x630)+4x(2x1000)+2x(1x630)+1x(1x400)+1x(1x1000)=18.220 kVA,

odnosno koeficijent iskoristivosti trafostanica na nivou plana je:

k=0.94

što zadovoljava potrebe ovog Dup-a.

Oprema trafostanice

Predviđene nove trafostanice TS 10/0,4 KV su tipa NDTS 10/0,4kV sa tipiziranom opremom, sa

visokonaponskim postrojenjem, traformatorom snage i niskonaponskim postrojenjem.

Pri projektovanju i izgradnji trafostranice, opremu tipizirati u skaldu sa tehničkim preporukama

EPCG-A.D.–Nikšić (TP-1b), odnosno zahtjevima nadležne Elektrodistribucije.

Trafostanice treba da budu bar tri puta prolazne na strani visokog napona, izradjene u SF6

tehnologiji sa potrebnim brojem NN izvoda .

Broj niskonaponskih izvoda diktiran je tipom NN mreže, koji nije predmet ovog Plana.

Visokonaponska kablovska mreža i planirani 110kV dalekovod

Postojeća 10 kV mreža se zadržava. Za realizaciju plana razvoja 10kV mreže u okviru zone DUP-a

potrebno je izvesti veze prema priloženoj šemi.

Predloženim planom razvoja 10kV mreže planirane TS10/0,4kV su uključene u postojeći sistem

napajanja – koncept otvorenih prstenova uz njihovo kablovsko izvodjenje sa napajanjem iz

glavnog čvorišta.

Zbog tehničkih ograničenja nikakvim rekonstrukcijama se postojeći 35 kV dalekovod ne može

iskoristiti kao ulaz-izlaz 110 kV napona u buduću TS 110/35/10 kV ,,Zeta″( Anovi), ali se može

iskoristiti njegova trasa.

Planirano je je da se trasom postojeceg dvosistemskog DV 2x 35 kV Rijeka Morača – TS 35 kV

Anovi izgradi ulaz - izlaz 110 kV napona u buduću TS 110/35/10 kV,, Zeta,, prema Pravilniku o tehničkim normativima za izgradnju nadzemnih elektroenergetkih vodova nazivnog

napona od 1kV do 400kV .

Planirana TS 110/35/10 kV ,,Zeta″ je locirana na placu već postojeće TS 35/10 Kv,,Anovi″ u

Golubovcima . Planirano je da se DV 2x110 kV kroz naselje Golubovci locira trasom postojećeg

DV 2x35 kV i izvede na cijevnim stubovima zbog male širine trase postojećeg dalekovoda, kao

ulaz- izlaz u TS 110/35 /10kV ,,Zeta″.


98

Izgraditi novu TS110/35/10kV,,Zeta,, na lokaciji postojece TS35/10Kv,,Anovi" a istu

demontirati,tako da moze da podrzi planirano stanje i obezbijedi napajanje susjednih zona

plana.

Trasa 35kV od nove TS 110/35/10Kv do TS35/10kV,,Gornja Zeta″ izesti ce se kablovski prema uslovima nadlezne el.distribucije.

Obzirom na broj trafostanica i planiranim vezama, pogonsko stanje bi pratilo realizaciju objekata

iz plana, tj. prilagodjavalo, u zavisnosti od vršne snage prenosnoj moći predviđenih kablova .

Na posebnom prilogu urbanističkog plana su takodje prikazane lokacije planiranih TS10/0,4kV

kao i planirane trase 10kV kablovske mreže i planiranog 110kV dalekovoda.

NAPOMENA: Ukoliko se ukaže potreba, dozvoljeno je, uz saglasnost nadležne Elektrodistribucije,

poprečno povezati neke od postojećih trafostanica sa susjednih zahvata sa trafostanicama iz

komleksa obrađenog ovim DUP-om.

Planirane trase i planirane trase susjednih zona mogu se korigovati u saglasnosti nadlezne E.D.

Niskonaponska mreža

Postojeću niskonaponsku mrežu zadržati u onom dijelu gdje je izvedena kablovski ili sa vazdušno

sa samonosivim kablovima i to ukoliko se uklapa u novo urbanističko rješenje plana. Ostali dio

mreže uklopiti, a nova rješenja ostvariti sa samonosivim kablovima (vazdušno) ili sa podzemnim

kablovima.

Zaštitne mjere Zaštita niskog napona

Mrežu niskog napona treba štititi od struje kratkog spoja sa NN visokonaponskim osiguračima,

ugrađenim u NN polju, pripadajuće TS 10/0,4 kV. U priključnim kablovskim ormarićima zaštititi

ogranke za objekte odgovarajućim osiguračima.

Zaštita TS 10/0,4 kV

U TS 10/0,4 kV za zaštitu transformatora predviđen je Buhole rele. Za zaštitu od kvarova između

10 kV i 0,4 kV služe primarni prekostrujni releji, kao i niskonaponski prekidači sa termičkom i

prekostrujnom zaštitom.

Zaštita od visokog napona dodira

Kao zaštita od visokog napona dodira, predviđaju se uzemljenja svih objekata

elektroenergetskog kompleksa, tako da se dobije sistem zajedničkog uzemljivača. Prilikom


99

izrade uzemljenja voditi računa da napon dodira ni na jednom mjestu ne smije preći vrijednost

50 V.

Zaštita mreže visokog napona

Pitanje zaštite mreže visokog napona treba riješiti u sklopu čitave mreže 10 kV na teritoriji

zahvata DUP-a Golubovci.

ZAKLJUČAK

U ovom kompleksu, a za njegovo uredno snabdijevanje električnom energijom, potrebno je

uraditi sledeće:

1. Prema računskoj i grafičkoj dokumentaciji uraditi nove NDTS 10/0,4 kV 2. Izvesti 10 kV mrežu planiranim trasama, između svih trafostanica 10/0,4 kV, i 3. Izgraditi DV 2x110 kV kroz naselje Golubovci lociranog trasom postojećeg DV 2x35 kV i

izvesti ga na cijevnim stubovima zbog male širine trase postojećeg dalekovoda, kao ulaz- izlaz u TS 110/35 kV ,,Zeta″ , kako je to dato u dokumentaciji.

4. Izgraditi novu TS110/35/10Kv,,Zeta,,na lokaciji postojece TS35/10Kv,,Anovi" koja ce se damontirati, tako da moze da podrzi planirano stanje i obezbijedi napajanje susjednih zona plana.

5. Izvesti 35kV kabal od nove TS 110/35/10Kv,,Zeta″ do TS35/10kV,,Gornja Zeta″ prema uslovima nadlezne el.distribucije.

6. Uraditi niskonaponsku mrežu-vazdušnu zamijeniti kablovskom, ili sa samonosivim kablom .

7. Uraditi kompletnu rasvjetu saobraćajnica.


100

12. TELEKOMUNIKACIONA INFRASTRUKTURA

POSTOJEĆE STANJE

Na području koje obuhvata DUP “Golubovci – zona 1.1.”, u najvećem dijelu postoji izgrađena tk

kanalizacija.

Upravo u posmatranoj zoni, dominantni opreator fiksne telefonije, Crnogorski Telekom, ima

montiran elektronski komunikacioni čvor – tk centralu Golubovci, sa koje se napajaju

pretplatnici sa ovog područja, a u okviru glavnog elektronskog komunikacionog čvora Podgorica.

Ovaj elektronski komunikacioni čvor je povezan optičkim kablom sa glavnim elektronskim

komunikacionim čvorom – tk centralom na Pobrežju u Podgorici.

Optički kabal za povezivanje sa glavnim elektronskim komunikacionim čvorom, provučen je kroz

PVC cijevi u tk kanalizaciji uz saobraćajnicu Podgorica-Bar, a u istoj tk kanalizaciji nalazi se i

međunarodni optički kabal Podgorica – Krf, tako da se o ovom kanalizacionom pravcu, kao i

pravcu Golubovci – Tuzi u kojem je takođe položen optički kabal sa optičkog prsetna Podgorica –

Golubovci – Tuzi, mora strogo voditi računa, jer se radi o podzemnim vodovima višeg reda.

Imajući u vidu dužinu pretplatničke petlje – rastojanje od lokalnih elektrosnkih komunikacionih

čvorova do krajnjih korisnika elektronskih komunikacionih usluga, u odnosu na nove standarde u

pružanju savremenih elektronskih komunikacionih servisa, kao što su ADSL, IPTV i dr.,

elektrosnki komunikacioni čvor Golubovci je tako lociran da najveći dio korisnika iz zone

posmatranog DUP-a može da snadbijeva navedeninim servisima.

Elektronska komunikaciona mreža na čvoru Golubovci je urađena kablovima tipa TK 59GM i TK

OO, provučenim kroz pE i PVC cijevi u tk kanalizaciji i kablovima TK 10, polaganim direktno u

zemlju.

Postojeća elektronska komunikaciona mreža na čvoru Golubovci nije, generalno govoreći, u

zadovoljavajućem stanju, jer je njena starost dosta velika, a njeni kapaciteti su maksimalno

iskorišćeni.

Priključci sa ovog čvora su direktni, a i ima jedan zanemarljivi broj dvojničkih priključaka.

Na posmatranom području prisutni su signalom mobilne telefonije i sva tri mobilna operatora.

Na osnovu dobijenog katastra podzemnih tk instalacija koje je dostavio operator fiksne

telefonije, Crnogorski Telekom, urađena je karta postojećeg stanja u dijelu fiksne telefonije.

Agencija za elektronske komunikacije, odnosno mobilni operateri i RDC, u momentu izrade ovog

urbanističkog plana, dostavili su spisak postojećih lokacija antenskih stubova obihvaćenih ovim

planom, i to : T Mobile, Telenor – zgrada Opštine Golubovci.


101

Nijesu dostavili pan budućih lokacija, tako da isti nijesu obrađeni u planskom rješenju.

Na posmatranom području svojim signalom prisuttni su MMDS operator BBM i DTH operator

Total TV Montenegro koji vrše distribuciju TV i radio programa.

PLANIRANO RJEŠENJE

Implementacija novih tehnika i tehnologija, liberalizacija tržišta i konkurencija u sektoru

elektronskih komunikacija će doprinijeti bržem razvoju elektronskih komunikacija, povećanju

broja servisa, njihovoj ekonomskoj i geografskoj dostupnosti, boljoj i većoj informisanosti kao i

bržem razvoju privrede i opštine u cjelini.

Jedan od ciljeva izrade ovog DUP-a jeste da se želi obezbjediti planiranje i građenje elektronske

komunikacione infrastrukture koja će zadovoljiti zahtijeve više operatora elektronskih

komunikacija, koji će građanima ponuditi kvalitetne savremene elektronske komunikacione

usluge po ekonomski povoljnim uslovima.

Treba voditi računa o slijedećem:

- da se kod gradnje novih infrastrukturnih objekata posebna pažnja obrati zaštiti

postojeće elektronske komunikacione infrastrukture

- da se uvjek obezbijede koridori za telekomunikacione kablove duž svih postojećih i

novih saobraćajnica,

- da se gradnja, rekonstrukcija i zamjena elektronskih komunikacionih sistema mora

izvoditi po najvišim tehnološkim, ekonomskim i ekološkim kriterijumima,

Akt kojeg se treba pridržavati prilikom izgradnje nove telekomunikacione infrastrukture, jeste

Pravilnik o određivanju elemenata elektronskih komunikacionih mreža i pripadajuće

infrastrukture, širine zaštitnih zona i vrste radio-koridora u čijoj zoni nije dopuštena gradnja

drugih objekata (Službeni list Crne Gore" broj 83/09).

Shodno Strategiji razvoja informacionog društva 2012-2016, u narednom periodu prioritet će se

davati razvoju širokopojasnih pristupnih mreža (žičnih i bežičnih).

Kao što je već rečeno u opisu postojećeg stanja, u najvećem dijelu posmatrane zone ovog DUP-

a, postoji izgrađena tk kanalizacija.

Tk kanalizacija u dijelu uz magistralnu saobraćajnicu Podgorica-Bar, rađena je sa četiri, a na svim

ostalim potezima je rađena sa dvije PVC cijevi, prečnika 110mm.


102

Takodje je rečeno da se u posmatranoj zoni nalazi elektronski komuniakcioni čvor – tk centrala

Golubovci, sa koje se napajaju pretplatnici sa ovog područja, a u okviru glavnog elektronskog

komunikacionog čvora Podgorica.

Optički kabal za povezivanje sa glavnim elektronskim komunikacionim čvorom provučen je kroz

PVC cijevi u tk kanalizaciji uz saobraćajnicu Podgorica-Bar, a u istoj tk kanalizaciji nalazi se i

međunarodni optički kabal Podgorica – Krf, tako da se o ovom kanalizacionom pravcu, kao i

pravcu Golubovci – Tuzi u kojem je takođe položen optički kabal sa optičkog prsetna Podgorica –

Golubovci – Tuzi, mora strogo voditi računa, jer se radi o podzemnim vodovima višeg reda i

mora se obratiti pažnja da, prilikom izvođenja radova na izgradnji nove i proširenju postojeće tk

kanalizacije na ovim potezima, ne dođe do oštećenja tk kanalizacije i optičkih kablova u njoj, jer

bi isto prozrokovalo prekid lokalnog, a i međunarodnog telekomuniakcionog saobraćaja.

Rečeno je i da je tk mreža na području zone posmatranog DUP-a uradjena kablovima tipa TK

59GM i TKOO provučenim kroz pE i PVC cijevi i kablovima tipa TK 10 položenim direktno u

zemljani rov.

Kablovi su relativno stari, pretrpjeli su dosta oštećenja od fizičkih prekida i smetnji uzrokovanih

vremenskim neprilikama – atmoferskim pražnjenjima.

Kapacitet primarne i sekundarne mreže je maksimalno iskorišćen, tako da zadovoljava potrebe

sadašnjih korisnika unutar zone, ali ne može opslužiti potrebe svih planiranih sadržaja u zoni

obuhvata.

Bilo kakva dodjela novih priključaka, bez izgradnje nove tk kanalizacije i nove tk mreže je

problematična.

Uz to, jedan dio postojeće infrastrukture se nalazi u trasama planiranih saobraćajnica, tako da je

potrebna planirati novu tk kanalizaciju koja će se nalaziti u trotoarima planiranih saobraćajnica.

Prilikom planiranja, uzeto je sljedeće u obzir:

1) Tehnologija izgradnje novih tk mreža i tendencija da pretplatnici budu što bliže elektronskom komunikacionom čvoru – tk centrali, zbog širokopojasnog pristupa, jer sa povećanjem udaljenosti dolazi do velike degradacije kvaliteta prenosa. Kabliranje sa vrši sa manjim kapacitetima bakarnih kablova, zbog pojave preslušavanja pri velikim brzinama prenosa,

2) Nastojanje da se optičkim vlaknom (FTTx) dođe do korisnika, pogotovo kada su u pitanju stambeni, turistički i sportski objekti, zbog pružanja najkvalitenije ponude i stabilnosti servisa, kao i zbog ekonomska isplativost operatora koji pružaju telekomunikacione usluge,

3) Pojavu novih kablovskih operatora i vrsti usluga koje za sada pružaju (kablovska televizija, internet,..),


103

4) Planiranih sadržaja unutar zone obuhvata, odnosno zahtjeva da se predvidi izgradnja tk kanalizacije na svim potezima gdje je to neophodno, kako bi se omogućilo provlačenje tk kablova do svih bjekata u zoni, kao i stvaranje uslova za kvalitetnije i trajno rešavanje prihvatanja sekundarnih kablova, tj. stvaranje mogućnosti da svaka UP ima bar na jednom mjestu mogućnost priključenja na glavnu tk infrastrukturu,

Dodjela savremenih servisa, sa izgradnjom nove tk kanalizacije i rekonstrukcijom postojeće i

izgradnjom nove tk mreže, biće ostvarljiva, jer je rastojanje od postojećeg čvora, kod najvećeg

dijela pretplatnika, u zadovoljavajućim granicama.

Pri planiranju broja PVC cijevi u novoj tk kanalizaciji, moraju se u obzir uzeti podaci o planiranim

gradjevinskim površinama, površinama namijenjenim stambenim, poslovnim i uslužnim

djelatnostima, broju stanovnika unutar zone i dr.

Zbog toga je, u skladu sa naprijed iznijetim činjenicama , uz podatke o postojećoj tk

infrastrukturi na ovom terenu, dobijenih od TK Centra Podgorica, u skladu sa razvojem objekata

unutar zone, predviđena izgradnja nove tk kanalizacije na svim potezima gdje je to neophodno,

bilo da se radi o novim potezima tk kanalizacije, bilo da se radi o proširenju postojeće tk

kanalizacije.

Planirani kanalizacioni kapaciteti omogućavaju dalju modernizaciju elektronskih komunikacionih

mreža bez potrebe za izvođenjem naknadih građevinskih radova, kojima bi se iznova devastirala

postojeća infrastruktura.

Lokalna samouprava može koristiti planiranu infrastrukturu za svoje potrebe: povezivanje

organa lokalne samouprave, video nadzor, telemetrijske tačke, informativne turističke punktove

i sl.

Planirana tk kanalizacija u zoni DUP-a, radiće se sa 12, 6, 4 i 3xPVC cijevi Ø 110 mm, u ukupnoj

dužini od oko 30100 metara.

Sa 12 PVC cijevi planiran je potez od telekomunikacionog čvora do prvog kablovskog tk okna, sa

6 PVC cijevi planirana je tk kanalizacija uz saobraćajnicu Podgorica-Bar, sa 4 PVC cijevi gradiće se

tk kanalizacija u dijelu koji planiran za gradnju većeg broja stambeno poslovnih objekata, manji

blokovi pokriveni su tk kanalizacijom sa 3 PVC cijevi, svi prelazi saobraćajnica rade se takođe sa 3

PVC cijevi, a sa 2 PVC cijevi rade se kraći potezi tk kanalizacije u dijelu sa manjim brojem

planiranih objekata.

Planirano je i da se uradi 549 novih tk okana sa lakim poklopcem, i to:

• 1 okno unutrašnjih dimenzija 300x250x190cm;

• 150 okana unutrašnjih dimenzija 180x160x190cm;




104


• 78 okana unutrašnjih dimenzija 120x120x120cm Ispred tk čvora predviđena je izgradnja novog kablovskog tk okna, koaksijalnog tipa, unutrašnjih

dimenzija 300x250x190cm.

Unutrašnje dimenzije ostalih kablovskih tk okana određene na osnovu mogućnosti da se u njima

mogu smjestiti nastavci na mrežnim kablovima, važnosti lokacije i broja PVC cijevi koje ulaze u

kablovsko tk okno.

Izbor trase kablovske kanalizacije i samo trasiranje rova pred početak izgradnje značajno utiče

na kvalitet radova, odnosno kasnije na funkcijonalnost i vijek trajanja kablovske infrastrukture.

Prilikom lociranja planiranih kablovskih tk okana voditi računa da njihov položaj omogućava

izradu tk kanalizacije ispod trotoara ili u parkingu što bliže ivici trotoara, ako nije moguće tk

kanalizaciju smjestiti u potpunosti ispod trotoara, usljed zakrivljenosti ulica.

Kablovska kanalizacija i tk okna se smještaju ispod trotoara iz razloga najmanjeg rizika od

fizičkog oštećenja, najlakšeg i najbezbednijeg rada prilikom njihove eksplotacije, provlačenja i

montaže tk kablova i propusta izvođača prilikom nivelisanja završnog sloja asfalta, a time pojave

slivanja vode i mulja u okna koja postaju neuslovna za rad.

Prilikom izrade tk kanalizacije u/ili preko saobraćajnice, obavezno, nakon zatrpavanja PVC cjevi

iskopanom zemljom uz slojevito nabijanje, izvršiti betoniranje rova betonom marke MB 25

debljine 20cm, da ne bi došlo do pojave ulegnuća asfaltnog sloja.

Trasu planirane tk kanalizacije potrebno je, gdje god je to moguće, uklopiti u trase trotoara ili

zelenih površina, jer bi se u slučaju da se tk okna rade u trasi saobraćajnice ili parking prostora,

morali ugraditi teški poklopci sa ramom i u skladu sa tim uraditi i ojačanje okana, što bi bilo

neekonomično.

Tk kanalizaciju koja je planirana u okviru ovog DUP-a, kao i tk okna, izvoditi u svemu prema

važećim propisima i preporukama ZJ PTT iz ove oblasti.

Od planiranih tk okana, Projektima za pojedine objekte u zoni obuhvata, definisati plan i način

priključenja svakog pojedinačnog objekta .

Tk kanalizaciju pojedinačnim projektima treba predvidjeti do samih objekata .

Savremene telekomunikacije koje obuhvataju ditribuciju sva tri servisa, telefonije-fiksne i

mobilne, prenos podataka i TV signala, omogućavaju više načina povezivanja sa

telekomunikacionim operaterima.

Imajući u vidu veliki broj različitih objekata i samu lokaciju, kroz telekomunikacionu kanalizaciju

treba graditi savremene telekomunikacione pristupne optičke mreže u tehnologiji FTTx (Fiber To

The Home, Fiber to The Building,...), sa optičkim vlaknom do svakog objekta, odnosno korisnika.


105

Ovo rješenje je u skladu sa dugoročnim rješenjima u oblasti telekomunikacija sa optičkim

pristupnim mrežama ,a sa čijom implementacijom je već započeo dominantni

telekomunikacioni operator,Crnogorski Telekom

Kućnu tk instalaciju u kolektivnim stambenim objektima, treba izvoditi u tipskim ormarićima ITO

LI, lociranim u ulazu u objekte na propisanoj visini ili u RACK ormarima u zasebnim tehničkim

prostorijama .

Na isti način izvesti i ormariće za koncentraciju instalacije za potrebe kablovske distribucije TV

signala, sa opremom za pojačavanje TV signala.

Kućnu tk instalaciju u svim prostorijama realizovati telekomunikacionim kablovima koji će

omogućavati korišćenje naprednijih servisa koji se pružaju ili čije se pružanje tek planira, FTP

kablovima cat 6 i cat 7 i kablovima sa optičkim vlaknima ili drugim kablovima sličnih

karakteristika i provlačiti kroz PVC cijevi, sa ugradnjom odgovarajućeg broja kutija, s tim da u

svakom poslovnom prostoru treba predvidjeti minimalno po 4 tk instalacije, a u stambenim

jedinicama minimalno po 2 tk instalacije .

U slučaju da se trasa tk kanalizacije poklapa sa trasom vodovodne kanalizacije i trasom elektro

instalacija, treba poštovati propisana rastojanja, a dinamiku izgradnje vremenski uskladiti.

Obzirom da mobilni operatori u momentu izrade DUP-a nijesu dostavili podatke o postojećim

lokacijama baznih stanica, niti su iskazali potrebu za montiranjem novih baznih stanica na ovom

području, nijesu definisane nove lokacije za postavljanje stubova za mobilnu telefoniju.

U odnosu na savremene trendove u oblasti mobilne telefonije, projektant naglašava da ovo ne

znači da neki od postojećih ili eventualno novih operatora mobilne telefonije neće imati potrebu

da u nekom momentu postavi novu baznu stanicu na posmatranom području.

Lokalna uprava bi takvim zahtjevima trebala da izađe u susret, sagledavajući sve neophodne

parametre.

Prilikom određivanja detaljnog položaja bazne stanice mora se voditi računa o njenom

ambijentalnom i pejzažnom uklapanju, i pri tome treba izbjeći njihovo lociranje na javnim

zelenim površinama u središtu naselja, na istaknutim reljefnim tačkama koje predstavljaju

panoramsku i pejsažnu vrijednost, prostorima zaštićenih djelova prirode,

Gdje god visina antenskog stuba, u vizualnom smislu ne predstavlja problem (mogučnost

zaklanjanja i skrivanja), preporučuje se da se koristi jedan antenski stub za više korisnika.

Postavljanjem antenskih stubova ne mijenjati konfiguraciju terena i zadržati tradicionalan način

korištenja terena.


106

Za vizualnu barijeru prostora antenskog stuba, u zavisnosti od njegove lokacije, koristiti šumsku

ili parkovsku vegetaciju.

Predmjer i predračun materijala i radova

Br. A/ MATERIJAL Jedinica Količina

Jedinična

cijena

Ukupna cijena

E

1.

PVC cijev Ø 110/3,2 mm dužine 6 m kom 16500

12,50 206.250,00

2. Gumene brtve za nastavljanje PVC

cijevi Ø 110/3,2 mm kom 16500 0,20 3.300,00

3. PVC uvodnica Ø 110/3,2 mm duž.

0,5m

kom

1650 2,50 4.125,00

4. Čep za zatvaranje cijevi Ø 110/3,2

mm kom 800 1,50 1.200,00

5. PTT traka za upozorenje m 30100 0,10 3.010,00

6. Laki tk poklopac sa ramom

(min. nosivosti 50 kN) kom 549 175,00 96.075,00

Ukupno: 313.960,00

Br B/ TK KANALIZACIJA Jedinica Količina

Jedinična

cijena

Ukupna cijena

E

1. Trasiranje - određivanje trase rova

nove i postojeće kanalizacije i

lociranje postojećih i novih okana

prije iskopa m 30100 0,10 3.010,00

2. Traženje postojećih instalacija

ručnim kopanjem poprečnog rova

(šlica) m 5000 4,00 20.000,00


107

3. Izrada kablovske tk kanalizacije od

PVC cijevi sa opisom radova:

-ručni iskop rova sa razupiranjem;

-nasipanje donjeg sloja pijeska

d=10cm

-polaganje PVC cijevi,

-nasipanje pijeska između cijevi;

-nasipanje zaštitnog sloja pijeska

d=10 cm,

-zatrpavanje rova u slojevima sa

nabijanjem,

-postavljanje pozor trake I odstojnih

držača;

-uređenje trase sa utovarom i

odvozom viška materijala:

za 1x2xPVCØ110mm(68x101cm) m 3000 8,00 24.000,00

za 1x3xPVCØ110mm(68x101cm) m 21600 10,00 216.000,00

za 2x2xPVCØ110mm(68x101cm) m 3100 12,00 37.200,00

za 2x3xPVCØ110mm(68x101cm) m 2400 14,00 33.600,00

za 3x4xPVCØ110mm(80x115cm) m 20 21,00 420,00

4. Nepredviđeni radovi

( 3% od zbira radova za KK) 10.000,00

Ukupno: 344.230,00

Br C/ KABLOVSKA OKNA Jedinica Količina

Jedinična

cijena

Ukupna cijena

E

1. Izrada koaksijalnog AB okna

unutrašnjih dimenzija

300x250x190cm: ručni iskop rupe za

okno,odvoz šuta na deponiju,izrada

okna(d=20cm(zidova,donje i gornje

ploče)) sa ugradnjom lakog tk

poklopca sa ramom i podešavajućih

konzola (rad+materijal bez lakog tk kom 1 1.350,00 1.350,00


108

poklopca sa ramom).

2. Izrada AB(Q335) okna unutrašnjih

dimenzija 180x160x190cm: ručni

iskop rupe za okno,odvoz šuta na

deponiju,izrada

okna(d=15cm(zidova,donje ploče),

d=20cm gornje AB ploče) sa

ugradnjom lakog tk poklopca sa

ramom i četiri podešavajuće

konzole (rad+materijal bez lakog tk

poklopca sa ramom)poklopca sa

ramom). kom 150 550,00 82.500,00




deponiju,izrada

okna(d=15cm(zidova,donje ploče),

d=20cm gornje AB ploče) sa


ramom i četiri podešavajuće

konzole (rad+materijal bez lakog tk

poklopca sa ramom) kom 100 500,00 50.000,00




deponiju,izrada okna(d=15cm

zidova; d=20cm donje i gornje ploče)

sa ugradnjom lakog tk poklopca sa

ramom i fiksnih konzola

(rad+materijal bez lakog tk poklopca

sa ramom) kom 80 450,00 36.000,00


109




deponiju,izrada okna(d=15cm

zidova; d=20cm donje i gornje ploče)

sa ugradnjom lakog tk poklopca sa

ramom i fiksnih konzola

(rad+materijal bez lakog tk poklopca

sa ramom) kom 140 400,00 56.000,00

6. Izrada AB(Q335) okna(p unutrašnjih



deponiju,izrada okna(d=20cm kraćih

zidova i donje ploče,d=22.5 dužih

zidova i d=25 cm gornje ploče) sa


ramom(rad+materijal bez lakog tk

poklopca sa ramom) kom 78 350,00 27.300,00

7. Nepredviđeni radovi

( 3% od zbira radova za okna) 7.600,00

Ukupno: 260.750,00

Sveukupna cijena: 918.940,00

Documents

Faze DUP Golubovci tekst predlog - Podgoricapodgorica.me/db_files/Urbanizam/PlanskaDokumentacija/2012/... · Prilikom nivelisanja ovih saobraćajnica potrebno je uzeti u obzir specifičnost