419

Click here to load reader

Ferdo Šišić - Hrvatski Saborski Spisi Vol. 1

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Hrvatski Saborski Spisi Vol. 1

Citation preview

  • MONUMENTA SPEOTANTIA

    HISTORIAM SLAVORUM MERIDIONALIUM.

    EDIDIT

    ACADEMIA SGIENTIARUM ET ARTIUM SLAVORUM MERIDIONALIUM.

    VOLUMEN TEICESIMUM TERTIUM.

    ZAGEABIAE 1912. OFPICINA SOCIETATIS TYPOGRAPHICAB,

  • ACTA GOMITIALIA REGNI CROATIAE, DALMATIAE ET

    SLAYONIAE.

    VOLUMEN L

    HRVATSKI SABORSKI SPISI.

    UREDIO

    FERDO SlfilO, PRAVI LAN JUGOSLAVENSKE AKADEMIJE.

    KNJIGA PKYAs OD GODINE 1526. DO GODINE 1536.

    U ZA&BEBU 1913. KA PRODAJU U KNJIARI DIONIKE TISKARE

    (GJURO TRPINAC).

  • PREDGOVOR. Prvu zbirku hrvatskih saborskih spisa izdao je I v a n Kuk u l j e v i c

    u drugoj svesci djela Jura regni Croatiae, Dalmatiae et Slavoniaeu, pod natpisom: Articuli et constitutiones diaetarum seu generalium con-gregationum regni Croatiae, Dalmatiae et Slavoniae" (U Zagrebu 1862.)-U ovoj knjizi sabrano je ukupno sto osamnaest komada saborskih spisa svake ruke poevi od godine 1273. do 1848. Pored nekih starijih komada, preuzetih iz ve tampanih knjiga, ostale su isprave pocrpane poglavito iz kr. hrv.-slav.-dalm. zemaljskoga arkiva u Zagrebu, a tek nekoliko njih uzeto je iz c. i kr. tajnog dravnog arkiva u Beu, odatle je jo godine 1846. objelodanio podravnatelj istoga arkiva, J o s i p O h m e l , u knjiici ActenstcJce sur GeschicMe Groatiens und Slavoniens in den Jahren 1526 und 1527" (Wien 1846), jedan dio spisa izbornoga hrvatskoga sabora u mjestu Cetinu (od 31. dec. 1526. do 3. jan. 1527.), kao i jo neke druge spise iz godine 1527.

    Mnogo potpuniju zbirku uzela je izdavati magjarska akademija u redakciji naslovnoga biskupa rapskoga Vi l im a Frakno i -a , s latinskim natpisom Monumenta comitialia regni Hungariaeu i glavnim magjar-skim: Magyar orszggyUsi emleJcek trteneti bevezeteseJcheP", od koje je ugledao prvi svezak svjetlost godine 1874., a dosada izilo ih je ukupno jedanaest obuhvatajui doba od godine 1526. do 1606.3 Ovoj zbirci Frak-

    1 Osobito je znaajno, da su ne samo spisi hrvatskoga cetinskoga sa

    bora bili posve n e p o z n a t i , nego ni sam d o g o d j a j , mislim izbor Jcralja ekoga i nadvojvode austrijskoga" Ferdinanda hrvatskim kraljem, i to ne samo u XIX. vijeku (pred godinom 1846.), ve i prije, jer o tome ne znadu ni rijei da kau niti kroniste Tomai (f o. 1565.) i Vramec (f 1587.), niti historici Istvnffy (f 1615.), Rattkay (f 1666.), Ritter Vitezovi (f 1713.) i Kreli (f 1778.).

    2 Ugarski saborski spomenici popraeni historikim uvodom".

    3 Sveske su ove ovako podijeljene: I. (1526.1536.) Budimpeta

    1874.II. (1537.1545.) Budimpeta 1875.III. (1546.1556). Budimpeta 1876.IV. (1557.1563.) Budimpeta 1877.V. (15641572.) Budimpeta 1877.VI. ( 1573.1581.) Budimpeta 1879.VII. (1582. 1587.) Budimpeta 1881.VIII. (1588.1597.) Budimpeta 1882.IX. (1598.160.1.) Budimpeta 1885.X. (1602.1604). Budimpeta 1890.XI. (1605.1606). Budimpeta 1899. Od prve do ukljuivo osme sveske vodio je redakciju ove zbirke sam Frakni, a devetu i desetu svesku u zajednici s ravnateljem c. i kr. tajnoga dravnoga arkiva u Beu Dr. Ar-pdom Karolyjem, koji je potom jedanaestu svesku (a tako e i naredne) sam redigovao.

  • VI

    noievoj u prvom je redu zadaa, da sabere spise to se odnose na ugarske sabore, no urednik "ne bez izvjesne tendencije pribrao je jote i one, to se tiu Erelja i Hrvatske. U prvoj knjizi Fraknievoj objelodanjeno je medju hrvatskim saborskim spisima u prvom rtdu ono, to su ve izdali O h m e l (1846.) odnosno. Ka kul j vic (1862.), onda je kao novo izdano vie spisa dotle nepoznatih, i to iskljuivo iz c. i kr. tajnoga arkiva u Beu, iz tamonje skupine Hungarica'*.

    Medjutim zakljuila je godine 1884. jugoslavenska akademija, dae izdavali pored zbirke Scriptores", ,,Leges et statuta" i Godex diplo-maticus" kao posebnu skupinu jo i Comitialia", i to tako, da bi se imal i s a b r a t i s abor i h r v a t s k i od n a j s t a r i j i h v r e m e n a do nae dobe; imal i bi se .donos i t i ne samo t eks tov i zakl juaka (saborskih) , v e i s vi dopis i i pri pi si koji se odnose na sabor i n a r a s p r a v e o pojedinim p r e d m e t i m a u njemu1". Posao oko ovih saborskih spisa preuzee potom dananji predsjednik jugoslavenske akademije, presvijetli gospodin Tad Smi ik l a s i pokojni Rados lav Lopa i . Gospodin Smiiklas dao se kroz godine 1889. i. 1890. na sabiranje gradje u c. i kr. tajnom dravnom arkivu u Beu, davi ondje kopirati i kolacionirati mnotvo spisa, poglavito od godine 1526. do 1540., a u neto manjem opsegu za dalje godine XVI. vijeka, i to. ne samo strogo saborskih i onakih koji su se po sadrim svojoj imali da uvrste medju saborske spise, ve i inih, a navlas politikih i ratnih. Pokojni Radoslav Lopai opet dao se na posao naroito u kranjskom zemaljskom arkivu Rudo 1 fi num u" u Ljubljani, gdje je prepisao mnoga pisma iz Katzianerove korespondencije, a onda je kopirao jo i nekoliko isprava iz arkiva jugoslavenske akademije i kr zem. arkiva u Zagrebu. Gradja to ju je pribrao, daleko zaostaje u svakom pogledu za onom to ju je sakupio gosp. Smiiklas. Uz gosp. Smiikiasa i Lopaia jo je prepisao etiri komada iz akademikoga arkiva gosp. Dr. I v a n p l . Bojni i, tada pristav u nar. arheolokom muzeju; osim ovih prepisao je gosp. Dr. Bojnii jo i nekoliko komada iz 'Ohmela i F r a k n o i a knjiga I.

    Uza sav taj pripravni posao, ipak se na izdavanje samih saborskih spisa nije moglo pomiljati, i to ne samo s razloga to jo nije bila na okupu sva gradja cio koje je trebalo doi, ve u prvom redu zato, jer jugoslavenska akademija nije raspolagala s potrebnim novanim sredstvima za takovo izdavanje. Tako je ostalo sve do 15. februara 1911., kad je za banovanja Nikole pl. Toma ia kr. zem. vlada, odio za bogotovlje i nastavu podijelila jugoslavenskoj akademiji za godinu 1911. zemaljsku pripomo od 25.000 kruna (to jest za 14.000 kruna vie nego dosada), a naroi to zato, da se mogu i zdava t i h r v a t s k i s abo r sk i sp is i od godine 1526. do 1608.2" Kako je Radoslav Lopai umro jo 25. aprila 1893., a gosp. Smiiklas preuzeo poslije smrti Franje Rakoga (1894,) redakciju ili bolje rei pravi posao oko skupine Oodex diploma-

    1 Smi ik las : Codex diploraaticus. Vol* II. Predgovor pg. V.

    s Gl. Lje topis jugoslavenske akademije za godino 1911.

  • VII

    ticus"1, kojemu je omanom djelu odsada dalje posvetio sav svoj intenzivni rad, to je 20. maja 1911. akadeniiki odbor za izdavanje historikih spomenika zakljuio, da se redakcija saborskih spisa povjeri gosp. m i 1 i-j a n u pl. L a s z o w s k o m u j meni. Medjutim kad se opazilo, da je upravo nuno u interesu hrvatske historijske nauke, da se up or do sa saborskim spisima izdaje jo i ostala historika gradja iz vremena od godine 1526. dalje, onda zakljui isti odbor, da se podjedno sa saborskim spisima imadu izdavati i Monumenta Habsburgica". Sada bi redakcija saborskih spisa povjerena meni, a Monumenta Habsburgica" gosp. Emilijanu pl. Laszowskomu.

    Primivi redakciju saborskih spisa, predano mi je i sve ono, to je u krilu jugoslavenske akademije dotle urajeno u tom poslu. Kopije nabavljene po gosp. Smiiklasu pokazale su se odmah kao osobito dragocjene, i to ne samo to je njima gotovo sasvim iserpana bila gradja to se nalazila u c. i kr. tajnom arkivu u skupini Hungarica", a koja je trebala da udje u ovu prvu knjigu Hrvatskih saborskih spomenika", ve naroito stoga, to su prijepisi bili uinjeni vrlo pomno po vjetom paleografu, a pored toga jo su bili i kolacionirani po savjetniku u istom arkivu, sada ve pokojnom poznatom nauenjaku Dr. Karlu Schrauffu. Prijepisi pokojnoga Lopaia opet bez obzira na njihov teko itljivi, a za tiskarsko slaganje sasvim nepodesni rukopis pokazali su se odmah velikim dijelom kao nepouzdan i manjkav materijal, tako, da je svakako trebalo posegnuti za originalima, te ih nanovo tono i savjesno prepisati8. Izgledalo je, kao da ovi prijepisi nijesu bili odredjeni za tampu, odnosno za akademiku zbirku saborskih spomenika, ve vie za p r i v a t n u uporabu Lopa-ievu, jer su esto pokazivali isputenih mjesta i u jednoj istoj listini, a tako jo i nerazrjeenih kratica.

    Saznavi to sve ima na okupu, poao sam potom na posao po raznim arkivima. Ja u ovdje navesti rad moj samo u onim arkivima, koji su poerpani za ovu prvu kn j igu Hrvatskih saborskih spomenika", a tako u raditi u svakoj daljoj knjizi.

    I. ZAGREB. 1. Arkiv jugoslavenske akademije. Kako su u arkivu jugoslavenske

    akademije danas pohranjeni spisi grofa Keglevia, meju koje su dospjeli i mnogobrojni spisi porodice Katelanovia i Deshazyja, pokazao se on kao najobilniji od svih zagrebakih. Ovdje sam prepisao dvadeset komada, od kojih nije nijedan oslije bio objelodanjen, a etiri komada naao sam ve u prijepisu gosp. Dr. Bojnieia (brojevi 224, 237, 264 i 265 ove knjige), takodjer oslije nepoznatih isprava.

    2. Kr. zemaljski arkiv. U ovom arkivu nalo se za prvu knjigu Hrvatskih saborskih spomenika" vrlo malo graje. Sto je ima, to se nalazi meju spisima nekadanje Katzianerove korespondencije, za koju kae

    1 Codex diplomaticus" izlazi redovito svake godine poarai od

    god. 1904. Sada (godine 1912.) iziao je deseti svezak. 2 Nekim se Lopaievim prijepisima naalost nijesu nali originali, to

    sam oznaio u izdanju. Trebalo ih je uope za tampu tek redigirati.

  • VIII

    Kreli: Studios iss imus i i l u s t r a n a e pa t r iae , quamvis sibi ingratissimae, regum item et sanctae coronae enucleandis iuribus Pa.ulns. R i t t e r , r e l iqua in t er, ep i s to las mox desc r ibendas , ex Labacensi a rch ivo ab jec tas p r o c u r a v i t . sub inde ad regn i S e l a v o n i a e a r c h i v u m s u n t r e p o s i t a e , t anquam h i s t o r i a e ho rum temp orum lumen".1 Od devet uzetih listina objelodanio je isti kanonik zagrebaki Baltazar Kreli u svojoj hrvatskoj historiji njih est, tako da su tek tri bile doslije nepoznate. Kako su Kr-elievi prijepisi redom puni pogrjeaka, to i oni u ovoj zbirci prvi puta izlaze tono prepisani prema originalu.

    3. Kaptolski i nadbiskupski arkiv. U oba ova inae vrlo bogata arkiva nije se za ovu knjigu saborskih spomenika neto vie od jedne u glavnom nepoznate listine (br. 3l)2, a tako se pokazao i a r k i v k a p t o l a Cazmanskoga u Varadinu, koji sam jtakojer pretraio.3

    II. BE. 1. C. i kr. tajni dravni arkiv. Ve sam spomenuo, da je ovaj

    arkiv upravo najbogatiji gradjom za hrvatske sabore u doba kralja Ferdinanda I. Iz njega izdao je najprije Ohmel, a onda Fraknoi ondje nadjene isprave. U svemu objelodanie oni e t r d e s e t i dva spisa, i to Ohmel dvadeset i etiri, a Frakni osamnaest (novih). Svi su ovi spisi bili uzeti iz skupine istoga arkiva zvane Hungarica". Medjutim je ondje i gosp. Smiiklas uinio svoja studija, pa sabrao jo ezdese t i est novih u ovu knjigu uvrtenih isprava, od kojih su potom objelodanili Thalloezy-Hodinka u zbirci A horvt veghelyek okleveltra (Vol. I. [14901527]. U Budimpeti 1903.), etiri komada. Ja sam opet sam prepisao iz zbirke " jo tri nove isprave, a iz zbirke Krain" i Turcica" (koje sam tono, kao i jo neke druge skupine, proao od listine do listine) po jednu, dakle u svemu pet novih listina. No dok se pokazalo, da su prijepisi nabavljeni po gosp. Smiiklasu toni i skroz pouzdani, opazio samv da tako nije i s onim Ohmelovima i Fraknoievima. Stoga sam ih s originalima kolacionirao, to se na vrlo mnogo mjesta pokazalo kao zahvalan posao.

    2. Arkiv u c. i kr. zajednikom ministarstvu financija. Za ovu prvu: knjigu Hrvatskih saborskih spomenika" pruio je ovaj arkiv malo nove gradje, jer su osim jedne nove isprave ostale, njih est komada, ve objelodanili gg. Thallczy i Hodinka.

    3. Arkiv u c. i kr. austrijskom ministarstvu nutarnjih posala. U ovom arkivu koji inae sadraje spise sasvim drugoga sadraja nala su se tri komada doslije nepoznatih isprava, medju kojima je osobito dragocjen onaj, koji donosi zakljuke i lanke (articuli et conclusiones) krievakoga sabora od. 19. aprila 1528. To su najstariji nam danas po-

    1 K e r c s e l i c h : Notitiae praeliminares pag. 336.

    2 Listinu spominje Kreli u svojoj ffistoriaram eccl. Zagrab. partis

    primae tomus 1. pg. 215216. 3 Isto tako nije se nalo nita ni u gradskom arkivu zagrebakom, pa

    i svih ostalih gradova hrvatskih.

  • IX

    znati potpuni zakljuci i lanci naih sabora iz ovoga vremena (od 1526. dalje).

    4. Arkiv u c. i kr. zajednikom ratnom ministarsvu. Za o v u knjigu Hrvatskih saborskih spomenika" nije se nalo nita novo. Tek odlomak jedne isprave uzet je u ovu knjigu (br. 132), koju je itavu priopio gosp. Dr Bojnii u

    J3 Vjesniku Jer. . arkiva" vol. XI, 6667. Znajui kolik su upliv vrili donjo-austrijski stalei u poslovima hr

    vatskih sabora toga vremena na kralja Ferdinanda I., pretraio sam i arkiv onjo-austrijskoga namjesnitva, ali i pored najpomnjivijega traenja nijesam u njemu nita mogao nai. Isto sam tako uzalud tragao po raznim arkivima, ne samo u Beu, nego i drugdje, za familijarnim spisima Jurii-evim, med ju kojim, kad bi se kojom sreom nali, zacijelo bi se i nalo obilne gradje. Isto se tako pokazalo bezuspjeno pretraivanje inae poglavito modernoga arkiva grofa Weissenwolffa-Ungnada u dvoru Steyereggu kod Lina, u Gornjoj Austriji, potomka u Hrvatskoj poznate porodice Ungnaa. Kako mi je saopeno, stari je arkiv Ungnada jo u XVII. vijeku-razvuen na sve strane, prigodom prodaje i diobe porodinih imanja. arkiv kod namjesnitva u Innsbrueku nema nita za hrvatske sabore XVI-vijeka; tek ratnih vijesti s hrvatske krajine sadraje dosta, i to jo od XV-vijeka (1493.).

    III. GRAC. Zemaljski tajerski arkiv, inae veoma bogat spisima za hrvatsku

    historiju XVI. vijeka, za ovu knjigu Hrvatskih saborskih spomenika" dao je samo jedan jedini spis (br. 130), koji je ve Lopai u Starinama" XVIII., 153154 objelodanio.

    IV. LJUBLJANA. 1. Zemaljski arkiv u Rudolfinumu. ovom arkivu naao sam

    obilnu gradju u Katzianerovoj korespondenciji, naroito za godinu 1530. od koje sam uzeo u ovu knjigu ukupno dvadeset i osam doslije posve nepoznatih komada1. Neki komadi koje je jo Lopai imao pred sobom nijesu se nali, jer kako je odonda arkiv nanovo uredjen, oito su oni spisi nekuda drugud zametnuti, a nije ih se ni uz najbolju volju ni moju, ni gospode inovnika moglo nai.

    2. Biskupski arkiv. Tue se naao samo jedan spis prikladan za ove spomenike. Inae nema u njemu nita, jer se naalost budi izgubila, budi je nekud odnesena korespondencija ljubljanskoga biskupa Krste Bau-bera s kraljicom Marijom, koja bi nesumnjivo pruala dosta gradje za hrvatske sabore, jer je isti biskup dolazio na nae sabore kao kraljevski komisar.

    1 Jnae je sabrano u ovoj korespodenciji preko 250 komada pisama,

    gotovo iskljuivo razne hrvatske gospode, na Katzianera.

  • X

    V. BUDIMPETA. 1. Ugarski zemaljski arkiv. U bogatom ovom arkivu nalo se je-

    dino u skupini TorUnelmi emlekek. za ovu knjigu Hrvatskih saborskih spomenika" sedam isprava, od kojih je jednu ve priopio, ali netono i nepotpuno Gjuro Pray u svom poznatom djelu: Dissertatio de prioratu Auranae" (Bee 1772, 9094), a radi o primirju, to ga uta-naie Ferdinandovei i Zapoljevci dne 8. oktobra 1530. u taboru izmedju Dinika i Novoga Dvora (br. 191. ove knjige)1. Ostale skupine, kao Neo-registrata acta", stara komorska i biva zagrebaka, pa Kukuljeviceva zbirka, Osaladi letetek", Nagyobb csaldi leveltarak", ne pokazae za ovaj svezak Hrvatskih saborskih spomenika" nikake gradje.

    2. Arkiv u magjarskom narodnom muzeju. Zasada nala se samo jedna isprava u ovom arkivu koju sam mogao uvrstiti u ovu knjigu, i to u temeljnoj" muzealnoj zbirci. Za doenije godine gradja je mnogo obila-tija, i to ne samo u temeljnoj zbirci, nego i u depozitima pojedinih ma-gjarskih plemikih porodica. U temeljnu zbirku uvrteni su ovdje i spisi iz nekadanjih arkiva grofova Blagajskih i Oria.

    3. Magjarska akademija. Odbor za izdavanje historikih spomenika dao je po raznim arkivima ove monarhije, a tako i ostale Evrope prepisati mnogobrojne isprave to se tiu historije Ugarske, a donekle i Hrvatske. Ta je zbirka prijepisa od vie tisua komada sabfana u etrdeset i tri fascikula, te stoji strunjacima u biblioteci na raspolaganje. Iz ove zbirke uzeo sam za ovu kniigu jednu ispravu prepisanu u panjolskom dravnom arkivu u Simankasu.

    VI. KRMEND, Arkiv hercega Batthyany. Ovaj arkiv ide u red najbogatijih gra-

    djom za hrvatsku povijest, a naroito za XIV., XV. i XVI. vijek. U" njemu sam za ovu knjigu prepisao pedeset i dva komada doslije-, osim jedne, posve nepoznatih isprava, i to naroito iz zbirke Memorabilia". Tu su se jo nali i mnogi ekspedirani originali onih kraljevskih pisama na bana Franju Batthyanyja, koja se u c. i kr. tajnom dravnom arkivu u Beu jo i sada uvaju u konceptu. Spise ovoga arkiva eventualno dopunjaju oni, to se uvaju u susjednom Nemetujvaru, prastarom posjedu porodice Batthyny, no naalost onamo mi nije uspjelo nai pristupa.

    VII. KOIE. Arkiv kr. i slob. glavnoga grada Koia. Ovaj arkiv spada medju

    najbogatije gradske arkive u Ugarskoj. Za ovu knjigu upotrebio sam pet komada nepoznatih isprava, i to djelomino iz bogate gradske korespondencije (Missiles) te iz jednog zar prepisa registra iz kancelarije kraljice Marije (stylus ab anno 1526).

    1 Listinu od 10. novembra 1526. (br. 20 ove knjige) prepisao je na

    moju molbu gosp. Dr. Aleksa Ivi.

  • XI

    Konano se nala u dravnom arkivu u Veneciji jedna osobito dragocjena isprava od 13. aprila 1528. (br. 97. ove kni-ige), dok mi se svako dalje traenje u tom pravcu pokazalo kao bezuspjeno, jer nema traga spisima, koji bi sadravali kakih vijesti bar o izboru Ferinanovu za hrvatskoga kralja, premda je gradja za politike dogodjaje u Ugarskoj iz toga vremena veoma obilna. U tom nam pomau San u do vi poznati Diarii" iz kojih sam preuzeo dva spisa. Iz tampanih zbirki, budui mi nije uspjelo da nadjem originale, preuzeo sam jedan komad iz Lechotz-koga (Stemmatographia), a jedan iz Kovaia (Vestigia comitiorum), dok sam saopio po izdanju Dr. Ivana Karcsony i j a dva regesta iz arkiva grofa Eugena Pongraeza u dvoru Bashalom (Trtenelmi tr 1897)

    Prema tome, u ovoj je prvoj knjizi Hrvatskih saborskih spomenika" odtampano oko 194 komada posve novih i doslije neobjelodanjenih isprava, & oko sedamdeset njih ve poznatih. Od ovih poznatih listina objelodanie Chmel dvadeset i etiri, Fraknoi osamnaest, a Thalloczy jedanaest komada, dakle ukupno pedeset i tri komada i to takovih isprava, bez kojih fe uope ne moe ni zamisliti jedno izdanje hrvatskih saborskih spomenika. Od ovih novih 194 komada isprava, uzeo sam iz zbirke prijepisa gosp. Smi-iklasa 62 nova komada, od prijepisa gosp. Dra. Bojnicia etiri komada, dok je gosp. Dr. Ivi prepisao jedan komad. Sve ostalo moj je posao.

    Ye sam spomenuo, da je jugoslavenska akademija godine 1884. zakljuila izdati hrvatske saborske spise tako, da bi se imali donositi ne samo tekstovi zakljuaka (saborskih), ve i svi dopisi i pripisi koji se odnose na sabor i na rasprave o pojedinim predmetima u njemu". Kod

    reigovanja ovih spomenika ja sam se toga zakljuka i drao. ITzeo sam dakle u prvom redu sve ono to se strogo tie sabora samih, i to budi direktno (kao to su pozivi, zakljuci, adrese i izvjetaji na kralja, te kraljev odgovor saboru), budi indirektno (to jest pisma u kojima se govori o saboru), a onda spise o onim predmetima, koji su vazda zaokupljali rad stalea. To su kraljevi proglasi na stalee, onda spisi o popunjenju banske stolice, kao i takovi, koji objanjuju neke toke saborskih adresa i zakljuaka kralju, ili kraljeve odgovore. Poradi toga unio sam u ovu knjigu one isprave, koje se tiu Hrvata gledom na izborni sabor pounski, jer e tako jo vema iskoiti vanost i znaaj hrvatskoga sabora u Cetinu. Priopio sam i neke isprave to se tiu bana Franje Batthynyja i njegova odnosa s kraljem Ferdinandom, jer nam one tumae fakat, zato isti ban nije sudjelovao ni na cetinskom ni na dubravskom saboru, i zato ga je onda kralj Ferdinand nanovo imenovao banom. Isto sam tako objelodanio ono to se javlja kralju o politikom poloaju u Hrvatskoj i Slavoniji: kao i ono, to se tie imenovanja Ludovika banom poslije smrti Ivana Kar-lovia i odstupa Franje Batthynyja. Kazumije se, sve su te isprave (malom iznimkom) doslije nepoznate, a i od bitne vanosti po opi politiki poloaj onoga vremena, koji je nuno i na saborima morao nai svoga odziva.

    Stariji sabori, za koje je bilo vie suvislih isprava na okupu, dali su se podijeliti u grupe, no kod kasnijih nije se to vie dalo provesti. Zato sam te listine podijelio po godinama.

  • XII

    Isprave objelodanio sam tako, da sam i adresu odmah u poetku* uzeo u tekst, jer ne samo to se ona najprije ita, ve poglavito stogar to je od bitne vanosti na koga je pismo upravljeno.

    Na koncu knjige dodan je indeks imena, u koji je ulo sve osim imena u kraljevskoj tituli, a tako i imena onih uesnika Rakokoga sabora od godine 1505., jer ne spadaju u ovo doba, pa bi se njima indeks samo izlino preopteretio.

    Posebnu studiju o hrvatskim saborima u XVI. vijeku, o njihovomi uredjenju, kompetenciji kao i o radu njihovom, objelodanit u docnij^ kad bude materijal potpuniji.

    Ferda ii..

  • INTERREGNUM I SABOR U KOPRIVNICI OD 23, SEPTEMBRA 1526.

    MONUMENTA . : ACTA COMITIALIA I. |

  • 1.

    8. septembra 1526. U Innsbrucku. Namjere austrijskoga nadvojvode Ferdinanda hod hrvatskih i slavonskih

    stalea, nakon to je saznao za mohacki poraz. Den edlen, ersamen, gelerten vnd vnsern lieben getrewen n. vnnserm

    stathalter vnd reten vnsers hoffrats vnd raitchamer vnserer Niderster-reiehisehen lande.

    Ferdinand von gots gnaden printz vnd infant in Hispanien, erczherczog zu Oesterreich etc

    Edlen, ersamen, gelerten vnd lieben getrewen. Zwey ewrer sehreiben am datum den dritten septembris haben wir an hewt. dato emphangen vnd anfenglich aus demselben abermalen mit beschwertem gemuet die niderlag der kunigliehen wirde zu Hungern vnd dabey ewr notturfftig bedenckhen, wie vnd was dagegen zu handlen sey; wie ir auch der claineter vnd parschafft halben so ir hieuor beschreiben lassen, weitter handlung furgenomen vnnser Nidersterreichische erbland schrifftlich ersueeht, vnnd das ir vnnser freuntliehen lieben swester der kunigin zu Hungern. die in iren noten zu tresten, den hoehmaister Sand Jorgen Orden vnd graf Nielasen von Salm geschickht1, vnd in ander weg souil ewch in der eyl miglich gewest ist, fursehung gethon habt, nach lengs verno-men, vnnd tragen solcher ewrer hanndlung, die wir nit anderst, dann das die gancz getrewer maynung vnd aus grossem raitleiden beschicht versteen, sonnder gnedigs vnd guts gefailen. Vnd wellen darauff ewrem anzeigen nach mit dem bischoff zu Passau vnd an andern orten souil in der eyl immer mugiichen sein kann vmb gelt handlen, vnd vnns vnuer-zogenlich hie berayt machen, vncl vnsern weg den negsten zu ewch nemen, vnnd alssdann ferer mit vnd nach ewrem rat das pesst furzunemen vnd zuhandlen verhelffen.

    Vnd nachdem ir nu sonnder zweifl weitter warhafftigen bericht wie die niderlag beschehen vnd erganngen, ob auch der kunig zu Hungern tod oder lebendig sey, emphangen haben mugt, vnd dann die sachen auf bayd weg zu bedenckhen sein, damit wo bemelter kimig tods verschiden sein solte, des wir och nit verhoffen, mit seinen verlassen kunigreichen vnd landen annoch den reehten weg gehandlt vnd verhuet werde, das sich nyemands frembder, dem sy van got nach der natur nit ingeaident sein in dieselbigen eindring. Vnd dieweil aber wo sich der fall ye der-massen begeben haben solt, wir vnd vnnser freuntliche liebe gmahel nach

    1 Sa strane: ist erledigt".

  • 4

    verraug der hieuor aufgerichten vertrag vnd darzue sonst bemelts kunigs verlassen kunigreich, lannd vnd lewt recht natturlich erben seyen, vnd die nyemands pillicher dann vns zuesteen sollen; und damit nu im an-fang bey gegenwurtigen sorglichen leuffen vnnsern halben nichts ver-absaumbt, sonnder alles das in eyl vnd eyl beschehen mag, dardurch die gemelten kungreich vnd land nit trost vnnd hilffloss gelassen werden, sonnder erkantnus aines andern ires rechten natturlichen hawbts vber-kumen, so 1st vnnser beuelh, das ir von stund an zwen verstendig rete, wo gedachter hochmaister vnd graf Niclas van benentter kunigin zu Hungern abgezogen weren, vnd in ander weg gepraucht wurden, zu der-selben kunigin schickhet sy aof vnnser beyligend schreiben vnnser handtschrift mit A. gezeichent1, mundtlich ires emphangen layds zum ge-schikhtisten trosten vnd ameigen lasset, das wir ir Heb als vnnser liebste swester vor alien dingen nit verlassen, sonder nach vnserm hochsten vermugen ab ir halten wellen, vnd das dieselben rete fur vnd fur bey irer iieb beleibeo, vnd in iren furfallenden sachen hilfflieh vnd ratlich sein, vnd mit ewch ain vleissig corespondieren aller handlung machen

    Das auch gedaeht rete irer lieb nachvoigend, vnnser fursehuog die wir thun zu erhaltung vnser vnnd gedachter vnnser freuntlichen gmahel erbliche gerechtigkait zu bemelten kungreichen, anzeigen2, des versehens ir lieb werde, souil an ir sey, solhe kunigreich vnd land in vnnser hand vnd gwalt zu pringen helfien zum pessten furdern, dann sy sich nit allein bey vns ires verschriben widems getresten, sonnder anderer vnd merer bruderlicher huff genczlichen bey vns versehen soil.

    Dann so wellet graf Gristoffen van Frangepann vnd Niclasen Jurischicz mit instruction vnd credencz, die ir auf beyligend gezeichent karten schreiben lassen wellet zu den Krabatisehen grafen vnd adel, den bischoff van Laybach, zum waan3, auch der lanndtschafft in Wyndischlannd schi-ckhen, dergleichen zu den namhafftigsten geistlichen vnd weltlichen herrn, vnd zu den grossen steten in der cron Hungern, item zu dem wf-yda in Sibenburgen, vnangesehen das er nit vnser parthey sein mag, ansehenlich personen verordnen oder denselben schreiben, wie ir eraehten mugt, das am nuczlichisten sey, vnd sy solhes zugestanden vnfals mit heehstem vleiss erinnern lassen. Vnd begeren das sy also vns vnnd vnnser freunt-liche liebe gmahel fiir gedachts kungs zu Hungern recht naturlich erben erkennen vnns als getrew gehorsam vnderthanen auhangen, sich auch mit aller irer macht zu widerstannd des Turkhen gewaltigen einzug in das kunigreich Hungern geschiekht vnd berait machen.

    Dergleichen wellen wir mit aller vnnser macht auch der hilff die vns von andern frsten im re:ch, den wir solhen zugestanden vnfall auch zugeschriben haben, verhoffenlich zukumen soil, anch thun, das wir auch bemelte cron zu Hungern souil daran verloren vnnd der cristenheit abgedrungen ist, widerumb in vnnser handt vnnd gwalfc zu pringen, vnd sy van solhem des Turckhen grausamen vncristlichen hand-lungen zu erledigen vnd sy mit nichten zuuerlassen begirig sein, wie ir

    1 Pismo tampano, . Gevay Urkunen I, 78 (br. VII.).

    2 Sa strane: ist ausgericht".

    3 Waan ili warm (gl. str. 6.) isto to i ban (t. j . Franjo Batthany).

  • 5

    dann nach gelegenheit der obgemelten hern vnd andern personen ver-wandtnus der kunigreich Hungern vnd Beheim die werbung, bit vnd begeren zustellen vnd zu ordnen bey der regierung ewrer verwaluig pass dann wir an vnserm hof wissen mugen x

    Vnnd besonnderlich so wollet ordnimg geben, das in der eyl souil imer muglich ist die pessten sloss vnnd hawbtstet in Hungern besetzt werden, auch die hawbtlewt darinnen vns als irem rechten herrn huldigen vnd sehweren, dieselben sloss vnd stet zu vnnsern vnd gedaehter vnnser gmahel handen innen zu haben J

    Den obgemelten Hungerischen vnd Behemisehen herrn vnd den steten wellet auch anzeigen lassen, das wir sy nit allein bey iren lang hergeprachten freyheiten vnd guten gewonheiten beleiben lassen vnd handhabeu, sonnder wollen sy mit merern gnaden vnd gaben versehen, vnd was wir nit thun mugen, bey vnserm gnedigsten lieben herrn vnd bruder, als Eomischen kayser zum hochsten verfolgen vnnd arbaiten, das sein kaiserlich raajestat solhes aus kayserlichem gwalt, wie etwann ander Eomisch kayser vnd kunig ire voreltern auch priuilegiert haben, thun solle, dieselbigen kunigreich und land mugen sich auch durch vnnser furderung gedaehter kaiserlicher majestat vnd des ganczen Eomischen reichs in noten hoch vertrosten.

    Vnnd ob ir zuerlangung vnnsers willens mit gedachten kunigreich en den sondern personen die vnnser parthey zu machen sein, biss in vierzigk funffczigk oder mer tausent gulden reinisch zu vereren versprechen, auch etliche herschaften, phlegen vnd embter zuuerlassen, vertrosten vnd zusagen lasset, darinn wollen wir ewch aa schaden halten lassen vnnd solhes alles gnediglich volziehen.

    Vnd dieweil wir wissen, das Sigmund von Dietrichstein vnd Hanns von Aursperg in Hungern, Beheim vnnd Windischem lanndt sonder er-kantnus vnder den grossen haben, so haben wir gedacht gut sein, sy in solher geiierlichen zeit auch zu geprauchen, vnnd sehreiben inen des-gieichen bemeltem graf Ohristoffen hiemit, das sy auf ewr anzeigen das pesst furnemen vnd handlen helffen wollen, wie ir vernemen werdet, auff solhes wisset ir sy ewrem guten bedunckhen nach zugeprauchen, vnnd ist dem allem nach vnser gnedigs ansynnen begern vnd sonderer beuelh, ir wolet wie ir bisher als wir nit anderst abnetnen konnen, das vleissigst gehandlt habt nachmalen in alien sachen das pesst thun, wie wir selbs so wir entgegen weren thun mochten vnd ewch halten vnd erzeigen, wie in solehen grossen noten vnnser gnedigst vnd hochs vertrawen zu euch stet; das wollen wir mit sondern gnaden gegen euch vnd den ewrem erkennen vnd zu gatem nymer vergessen.

    Ynnd damit ir wo sich der fall mit des kungs person obgemelter massen begeben hette, in eyl dester ansehenlieher vnd erschiesslicher handlen vnd sehreiben mugt, was die notturfft erfordet, so schickhen wir euch hiemit zweintzigk gross vnd hundert vnd achtzehen klein gezeichent

    1 Izostavljeno je ono, to se tie eke.

  • 6

    karten vnnser hof-canczleyordnung nach; dieselben wisset ir zugeprauehem vnd die vbrigen wellet wol verwart byss zu vnser ankunfft bey ewrem handen behalten. Datum Insprugg am achtenden tag des monats septem-bris, in der zehenden stund nach mittag, A. d. 26.

    Ferdinandus Ad mandatum serenissimi domini principis archidueis

    Yidit Harrach proprium. Oantzler ^ ,

    Jberenberger Original u c. i Jer. tajnom dravnom arhivu u Beu, Hungarica. Chmel: Actenstcke 1620 (nr. XVII).

    (K 8. septembru 1526. U Innsbrucku)? Spisak Ferdinandovih vjerodajnih pisama, predanih njegovim Jcomisarima

    za Hrvatsku i Slavoniju. Vermerckht die kartn so die kgl. Mt. dem Hofrat nach abganng

    es fcunigs von Hungern geschickt hat in den hungerischen, beha-mischen vnnd merherischen sachen. Der grossen kartn sein gewesen zwaintzig vnnd der klainen kartn ainhundert vnnd achzehen, vnnd her-nach uolgt wieuil der grossen vnnd klainen karten verbraucht worden vnd wieuil noch vberbeliben sein.

    ' .

    Item mer ain grosse kharten darauf ain credenntz mit vil einfuerungen geschiiben, an die gemain versamblung in Krawaten lauttenndt.

    Summa der grossen karten zwaintzig. Klain karten darauf die kurtzen credenntz gestelt sein. Credenntz so auf h e r r n S i g m u n d e n von D i e t r i c h s t a i n

    vnnd her rn H a n n s e n von A u r s p e r g g e s t e l t sein. Item erstlichen ain klaine kharten darauf ain khurtze Credenntz

    geschriben an den wann in Khrawaten lauttendt 222 Item mer ain klaine kharten arauf ain khurtze credenntz geschriben

    an die gemain Windisch lanndtschafft versamblung lauttendt. 23. Item mer drei klaine kharten darauf kurz credentz sein nicht vber-

    geschriben auf die grauen vnnd herrn, sonnder den comissari verslosseu zuegeschickht vnnd anzaigt worden, das sy die vberschreiben lassen. 26.

    Item mer drey klaine kharten arauf khurz credenez geschriben auf bischoue vnnd brobst so die eommisarj irem guetbedunkhen naeh vberschreiben lassen sollen. 29. et 32.

    Item mer drey klain kharten, darauf khurcz credenz geschriben auf den adl so die comissarj auch vberschreiben lassen sol'en. 35.

    1 Izostavljeno je sve to se ne tie Hrvatske i Slavonije.

    1 Time se oznauje koje je to pismo po redu.

  • 7

    O r e d e n n t z so au f g r a f O r i s t o f f e n v o n F r a n g p a n, N i c l a s e n J u r i t s c h i t z v n n d Han n sen P u e h l e r g e s t e I t s e i n .

    Item ain klaine kharten darauf ain khurzce eredentz gesehriben an grauen von Plagey lauttenndt. 36.

    Item mer ain klaine karten darauf ain khurze credenncz gesehriben an graf Johann Kharlowickh von Khorbaw lanttenndt. 37.

    Item mer ain klaine kharten darauf ain khurze credenncz gesehriben an graf Wolffen von Prundlen lauttendt. 38.

    Item mer ain klaine kharten darauf ain khurtze credenncz gesehriben an graf Niclasen von Serynn lauttenndt. 39.

    Item mer funf klain kharten darauf khurze credenncz gesehriben auf die edlewt vnubersehriben so die comissari irem guetbedunkhen nach erst in Khrawaten vberschreiben lassen sollen. 44.

    Item mer zwo klain kharten darauf khurz credenncz gesehriben auf die grauen oder herrn vnubersehriben so die comissari auch der noturfft vnd irem guetbedunkhen nach vberschreiben lassen sollen. 46

    S u m m a d e r c l a i n k a r t n so v e r s c h r i b e n s e i n s i b n v ii d v i z i g.

    So sein der klainen kartn die vberbeliben vnd noch verhannden nach laut kgl. Mt. beuelh LXXI vnd drey vberig k!ain kartn, so vber die bestimbt anzal mit denselben kartn auch herabkomen sein.

    Mer zwo vberig gross kartn die auch vber die anzall in kgl. Mt. beuelh bestimbt mit denselben herabkomen sein.

    Original u c. i kr. tajnom dravnom arhivu u Beu, Hungarica. Chmel o. c. 3033 (nr. XXVII).

    3. 8. septembra 1526. U Innsbrucku. Austrijski nadvojvoda Ferdinand javlja slavonskim staleima, da alje na glas o pogibiji kralja Ludovika II. u Slavoniju kao svoje poslanike

    Sigmunda baruna Dietrichsteina i Ivana Aursperga. Den erwirdigen, edlen, ersamen, andechtigen vnnsern besonderlieben

    etc. den prelaten, grauen, herrn, adi, stet, markht vnd er gantzen ver-samblung gemainer lannschafft in dem Wmdischen lanndt.

    Ferdinand von gottes gnaden printz vnd infannt in Hispanien, ertzherzog zu Osterreieh, hertzog zu Burgundi etc.

    Erwirdiger, edlen, ersampn, andechtigen, besonnderlieben. Wir tragen kainen zweifl, ew sein vnverborgen, welchermassn der Turkhisch kaiser das kunigreich Hungern gewalltiglieh vberzogen, dem khunig vnnserm fraintlichen lieben herrn brueder vnd swager die slacht abgewonnen, vnd laider ir ku-niglich wierde darinn mit tod beliben, vnd noch in grosser vnordnung steen. Vnd dieweil dann nicht allain vnnser freuntliche liebe gemahel, als ain geborne khunigin zu Hungern und Behaim aus angebornnem gebluett, zu obgemellten beden kunigreichen, auch der marggraifschafft Merhern,

  • desgleiehen zu den Windisehn vnd anndern iren zugehorennden lannden vnd herrschafftn, ain rechter, naturlioher erb, sonder auch wir als regie-rennder fiirst von Osterreich, nach innhallt vnd vermug der vertrag vnd erbainigungen zwischen den berurtten kunigreichn, marggraffschafft vnd lannden vnd vnnserm hawss Osterreich aufgericht zu erben furgenomenn vnd verordenntt seinn. Vnd wir dann souil bericht emphanngen, das ir euch vnd ewre vorelltem ye vnd albeg gegen dem hawss Osterreich ge-burlich diennstbarlich vnd wol gehallten, auch gegen vnns als regierun-dem ertzherzogen von Osterreich bisheer mit sonnder guetwilligkait naeht-berlich erzaigt. Vnd wir vnns zu euch noch nieht annderst versehen, dann was ir von vnsern wegen thun kuntt vud mugt, des so vnns vnd vnnser lieben gemahel zu befurderung wie obstett, rechtlich vnd billich zustett, an ewren personen kain raanngl erscheinen werde. Vnd deshalben die edln vnnser lieb getrewen Sigmunden von Diettrichstain, freyherrn zu Hollnburg, Vingkhenstain vnd Talborg, vnsern lanndshaubtman in Steir, vnd Hannsen von Aursperg, herrnn zu Schonberg, vnnser rtte aus dem sonndern genaigten vnd genedigen vertrawen vnd willen, so wir anstat obbemelter vnnser lieben gemahel als ainer gebornen kunigin zu Hungern vnd Behaim, vnd von vnnsern wegen tragen zu ew in eill abgeferttigt, von vnnsern wegen mit ew samennt, oder sonnderlich in vertrawen zu reden vnd zu hanndien, wie. ir von inen vernemben werdett. Demnach begern wir an ew mit sonnderm genedigen vleiss, ir wollet gedachten vnnsern ratten diser zeitt solher irer red, werbung vnd hanndlung, die sy obgemelter sachen halben an vnnser vnd bemellter vnnser freuntlichen lieben gemahel stat mit ewch reden vnd hanndln werden, als vnns selbst genntzlichen vnd volkhomen glawben geben, vnd euch hierinn vnns vnd vnnser freuntlichen lieben gemahel zu eern vnd zu erlanngung der ob-angeregten sachen dermassen guetwillig halten vnd erzaigen. Auch die notturfft vnd all hanndlung selbst aigentlich bewegen vnd bedenngkhen, wie wir vnns dann genntzlichen vnd unabgeslagen versehen vnd vn*er genedig vertrawen zu euch setzen, so wollen wir nicht allain zu wider-stanndt vnd abbruch der Turkchen vnd errettung der cron Hungern mit ewrer vnd annder ratt vnns in treffennlich gegenwer schigkhen, sonnder auch zu den bemelten Windisehn lannden all vnnser vermugen vnge-spartts leibs als ain genedigister herr setzen vnd hallten, vnd in kainen nttn mit vnnser hilff verlassen. Ir sollet auch vmb solh eur geburliche guetwilligkaitt von vnns vnnser milde genad emphinden vnd in allem guettem gegen ewch vnd ewren nachkomen khunfftiglich nicht vergessen, sounder in alien genaden erkhennen.

    Geben in vnnser stat Innsprugg am aehttn tag des monatts sep-tembris, anno Ohr. im sechsundzwainzigistn.

    Ferdinandus Ad mandatum serenissimi domini principis archiducis

    Vid it Harrach proprium. Oantzler -^ ,

    ,JB. JB erenberger. Original s utisnutim peatom u arhivu hercega Batthydnyja u

    Ermendu. Acta memorabilia nr. 70.

  • 9

    4.

    15. septembra 1526. U Beu. Austrijski nadvojvoda Ferdinand nalae Krsti Frankapanu, Nikoli Juriiu i Ivanu Pihleru, svojim komisarima, da uznastoje, da se to

    prije sastane hrvatski sabor. An hern Oristoffen von Frangepan grauen zu Modrusch, Vegls vnd

    Zeng, Niclasen Jurisehiz vnd Hansen Piehler. Ferdinand etc, Edle vnd lieb getrew. JSTachdem wir u eh an vnnser stat rait den

    edlen vnnsern besonnderlieben n. den grauen vnd ettlichen vom adl auch ainer ganczen besamblung des khunigreichs Orabaten in ettlichen sachen zu hennden zu comissarien furgenomen, vnd desshalben credennzbrief vnd instruction aufstellen vnd ferttigen lassen, wie ir hieneben veschlossen seehen, vnd innhallt solher vnnserer credennzbrief, der abschrifften hie beyligen zuuernemb'en haben1. Vnnd emphelhen eueh darauf mit sonnderm ernnstiichen vleiss vnd wellen, das ir eueh aines unuertzogenlichen tags mit einannder vergleichet, vnd ndchmallen aufs furderlichist zu den grauen vnd vom adl gwisslichen verfueget, yedetn seinen credennzbrief vberanntwortet vnd verrer in der sach hach vermug vnd innhallt vnnserer instruction hanadlet vnd damit nicht verziehet noch saumig erscheineo, des wir vnns vnnserm gnedigisten vertrawen nach vnd in genadeo erkhennen wollen, vnnd ir thuet daran vnnser ernstliche maynung vnd gnedigs gefallen. Geben zu Wienn am 15 tag septembris, anno etc. im 26.

    Koncept u c i kr. tajnom dravnom arkivu u Beu, Hungarica C h m e l : Actenstcke 20 (\ XV11I).

    5. 23. septembra 1526. U Koprivnici. Slavonski stalei sa svoga sabora alju nadvojvodi austrijskomu Ferdi

    nandu sveano poslanstvo u raznim potrebama svoje zemlje. Serenissimo prineipi et domino (domino infanti) Hispaniarum, archi-

    uci Au(strie etc.). Serenissime princeps et omine omine nobis graciosissime. Post

    nostri ac seruiciorum nostrorum humillimam commendacionem. Misimus ad vestram maiestatem hos, reuerendissimum ac spectabilem et magnificos egregiosque et nobiles dominos, Simonem episcopum ecclesie Zagrabiensis, Ohristophorum de Frangepanibus Veglie, Segnie, Modrusieque comitem ac tutorem et defensorem huius reghi, Stephanum Deshazy de Zomzedwara, Emericum Bradaeh de Ladomercz, Johannem Oastellanffy de Zenthlelewk, Ambrosium Keczer de Eadowan ac Mathiam Brodaryeh de Jarosyn, pre-sentium scilicet exhibitores, fratres videlicet nostros, in eertis nostris et huius regni necessitatibus per eos nomine nostro vestre maiestati refe-rendis. Eogamus itaque maiestatem vestram, velit eadem ictis et relatibus

    Ne nalazi se u arkivu.

  • 10

    eorum fiem adhibere credencie. Et cum hoe vestram maiestatem feliciter cupimus valere. Ex congregacione nostra Kaproczensi, pro die dominico proximo post festum beati Mathei apostoli celebrata, anno domini 1526.

    Eiusdem vestre maiestatis seruitores deditissimi

    Vniuersitas dominorum et ceterorum nobilium regni Sclauonie.

    Savremeni pripis na ledjima ispod adrese: Vniuersitas dominorum nobilium (regni Sclauonie) anno 1526.

    Original na papiru s utisnutim ostacima sedmero peata u c. i kr. tajnom dravnom arhivu u Beu, Hungarica.

    Listina na dnu oteena, uslijed ega je neitljivo postalo nekoliko rijei u spoljanjoj adresi, kao i u pripisu, to sam. stavio u zagrade.

    6.

    26. septembra 1526. U Pounu. Kraljica udova Marija moli bana Franju Batthnyja za dalju potporu,

    a odlinike, to ih k njoj alje, rado e primiti. Magnifico Francisco e Batthyan, regnorum nostrorum Croacie,

    Dalmaeie et Sclavonie bano, fideli nobis sincere dilecto. Maria ei gracia regina Hungarie et Bohemie etc. Magnifice fidelis nobis sincere dilecte. Intelleximus ea, que nobis

    scripsistis dehiis, que per vos istic acta sunt, que. nobis omnia gratissima fuere; et ea a vobis optimo animo accepimus, hortamurque vestram fide-litatem, vt cum optime nota sit vobis nostra voluntas, velitis sicut hac-tenus fecistis et nunc facitis, onmes suos actus eo dirigere, sicut de vestra erga nos animi sinceritate certo nobis iampridem persuasimus. IntelleximDS eciam ea, que cum domino palatino, qui hic apud nos est, tractastis; hec quoque gratissimo accepimus animo. In summa summarum, omnia ista permittimus vestre erga nos fidei, vestre Industrie, prudencie et sedulitati. Vbi scribitis, vos missurum hue ad nos certos ex primoribus istius regni nostri, eos, si venerint, libentissime videbimus et eosdem ex-pectamus. De vestro ad nos adventu nescimus aliud dicere: vos videos, vbi sit vestra presencia magis necessaria. Si commode venire potestis, gratum erit nobis. Yideretur tamen nobis, quod sine gentibus veniretis. Datum Posonii feria quinta proxima ante festum beati Michaelis archangel], aono domini millesimo quingentesimo vigesimo sexto.

    Maria regina etc. Original s utisnutim peatom na papiru u arkivu hercega Bat-

    u Krmendu. Acta mem. Nr. 72. 1.

    i

  • I t

    7. 29. septembra 1526. U Koprivnici. Knez Krsto Frankapan patriciju mletakomu Ivanu Antunu Dandolu o ogadjajima u Slavoniji, a izrijekom o slavonskom saboru odranom

    u Koprivnici 23. septembra. Al ma

  • 12

    in Buda intrato senza nulla defensione, ne uno trare de schiopeta, ne balestra, obtenuta come quella citade quale fu da ogniuno aban-donata, et in la roca non ge fu ultra 50 fanti, quali se reseno perche el castelano ditto Bernamise1 se ne partito avanti la venuta del Turco verso Posonia. Qual Turco non volse dimorare ultra dui zorni et mezo in Buda; se ne vene a li sui steeati per 4 miara taliaae sotto Buda, per haver inteso che voi ve datene qualche 30 mila zente (?). Cussi anche ge fu ditto che nui havemo conduto grandissimo campo de Alemania, sDcondo ne diceno presoni fugiti de quelli steeati, che '1 Turco per paura non volse spettare in Buda. Nui havemo mandato nostri servi-tori a vedere dove al presente se trova, et in persona andamo a quelli co-mitati ne chiamano, et havessemo havute lettere iu questa hora in le quale ne scrivemo, che signor arziduca2 fa zente a furia, et pertende occu-pare questo regno armata manu. Di che unica voce dicono tutti, signori, nobili et el populo, che prima vono readersi al Tarco, che essere sotto Alemani. De che ge ne poria succedere uno strano caso, qual con poeo spereressemo reparare, se havessemo ut supra scrivemo etc. Pregemo vostra magnificentia se volia trovare a Venezia per bene comune de christian], zio che questo messo mandemo a la illustrissima Signoria, abbia qualche uno qual lo drizi avanti el serenissimo '1 senato. Da lo qual in special vostra magnificentia intender qualche cosa de grande momento. A la vostra se racomandemo.

    Scritta in Ohropriunch3 oppido in mezzo Schiavonia, di 29 de settembre del 1526.

    Ohristoforo de Frangepane tutto de Yostra Signoria et tutor protectorque re^ni

    Sclauonie et comitatus Posege.

    Savremeni prijepis u dravnom arkivu u Veneciji, a po njemu I diarii di Marino Sanuto tomo XLIII. Venesia 1895, 121-123. S pogrjekama: R a k i Starine XV. 180.182.

    Na djelovanje kneza Krste Frankapana i njegov boravak u Koprivnici, kao i na sabor koprivniki, odnose se jo ove vijesti:

    9. o k t o b r a 1526. U L j u b l j a n i . Li signori Hongari parte di loro sono vegnudi insieme in la Schiavonia, dicta Besiachia, et aneora dali' altra parte de Oorvatia vegnuo il conte Oristoforo cum altri sisnori Oorvati et hanno facto dieta insieme; in la qual dicti signori cum dicti populi, zoe Schiavoni et Hongari hanno electo lo illustrisssimo pren-cipe Ferdinando per re loro, et cosi anno facto ancor capitanio il conte Oristoforo de tutti lor contra il Tureo da quella banda, et se intende che '1 potr far da 40 milia persone solamente de la Besiachia, li quali debeno star serripre in ordine che a certi segni che i farano siano tutti apparechiati." (Sanuto t. XLIII, 76).

    1 Ivan Bornemissa ostavi Budim s kraljicom doe 31. augusta u 6 sati

    u jutro. 2 Ferdinand Habsburki

    3 Oito Koprivnica.

  • 13

    10. o k t o b r a 1526. U Ud in . Biceno eciam haver inteso che el conte Oristoforo Frangepani se atrova cum circa 3000 persone a Capriu-niza sotto Xagabria due bone zornate et lontan da Pettouia una zornata meza." (Sanuto t. XLIII, 79).

    12. o k t o b r a 1526. U T r i u (Monfa l eone ) . Dice aneora, che '1 conte Oristoforo se atrova doe zornate di la di Lubiana in uno loco se chiama Oammidi1 con 2000 persone per an dar a trovar il principe (se. Perdinano)." (Sanuto t. XLIII, 88.).

    30. o k t o b r a 1526. U F e l d k i r e h e n u u K o r u k o j . Cussi andando al viazo, ho ritrovato uno messer Gas paro Corvato cum 4 cavalli, lo qual va dal duca de Austria ambasator del conte Oristoforo Frangi-pan et diceva, per danari da pagar ha il dicto conte per nome di esso duca, et fa gran lamentarsi pubbliee, dicendo non gli esser atteso niente delle promesse facte per avanti dal serenissimo principe et che agano danari farano cose assai." (Sanuto t. XLIII, 166).

    8 .

    1. oktobra 1526. U POUDU. Kraljica udova Marija moli stalee slavonske, da joj pomognu

    obrane grada Jajca. Magnificis, egregiis ac nobilibus vniuersitati nobilium regni nostri

    Sclavonie, fidelibus nobis dileetis. Maria dei gracia regina Hungarie et Bohemie etc. Magnifici, egregii et nobiles, fieles nobis dilecti. Miserant ad nos

    fieles nostri egregii, tam bani nostri Jayezenses, quam aulici regii cum capitaneo eorum, supplicantes nobis, vt eis ad imposicionem vietualium in Jaycza auxilio esse vellemus, quod nos eciam sponte nostra, non rogate, libentissime certe faceremus, vtpote non ignorantes, eastri illius conservacionem non minimum pertinere ad salutem istius regni nostri Sclavonie, ac omnium vestrum. Sed cum nunc in ea sumus necessitate, quam fidelitates vestre ex se ipsis, vel tacentibus nobis, .considerare possint, habeamusque hie quoque pro regni efensione infinifcas expensas, rogamus vestras fidelitates et diligentissime requirimus, velint super hoe, sue eciam salutis gracia, curam diligentem gerrere, vt hoc onus imponendorum, pre-sertim pro hac vice vietualium, vna cum aliis fratribus et amicis assummere. Si deus meliora et tranquiliora tempora dederit, quod breui futurum non diffiimus, nos eciam ipse castro illi prouidere curabimus; vobis autem hanc presentem vestram operam, curam et labores, expen-sasque omni gracia, ac insuper omnibus quibus potmmus modis, recom-pensare studebimus. Rogamus vos, vt seeus in hoc non faciatis. Datum Posonii feria seeunda proxima post festum sancti Jeronimy, anno domini millesimo quingentesimo vigesimo sexto.

    Maria rpgina etc. Original na papiru s utisnutim peatom u arhivu hercega Bat-

    u Krmendu. Acta mem. nr. 72.2. 1 Oito Koprivnica.

  • 14

    . 9. -

    9. oktobra 1526.1 U Poimu. Kraljica udova Marija pozivlje bana Franju BattMnyja na sabor u

    Komoran za 25. novembra. Magnifico Francisco de Batthyan, Dalmacie, Oroacie et Sclauonie

    regnorum bano et fideli nobis dilecto. Maria dei gracia regina Hungarie et Bohemie etc. Magnifice fidelis nobis syneere dilecte. Non videtur esse necessarium,

    vt ea calamitas, quam vna vobiscum accepimus, multis verbis explieetur. Omnibus enim nota est, et tanquam rem presentem aspicitis, eo redacta est huius regni condicio, vt ex tantis, que pertulimus et que instant, pe-riculis dei tantum clemencia vestroque et ceterorum fidelium nostrorum consilio erigi ac restitui possif. Ne igitur saluti eius patrie, in qua am-plissimam dignitatem et nmlta commoda sumus consecuti, singularem erga nos omnium ordinum charitatem et obedieneiam agnouimus deese vi-deamur, volentes, quoad fieri poterit, serenissimi prineipis quondam domini Ludouici regis, domini et mariti nostri charissimi, felicis memorie, exemplum imitari, qui non solum thezauros et regias facultates pro fide Christiana patrie huius defensione Hberaliter effudit, sed eeiam mortem oppetere non dubitauit, omnem curam, cogitaciones ac solicitudinem nostram in eo precipue ponimus, vt vobis et regno Hungarie quoquo modo prodesse, idque in tranquillum ac quieeiorem statum possimus reducere. Visum itaque nobis est, vt conuentum generalem dominis prelatis, baronibus et regnicolis indicere debeamus, propositisque omnibus negociis publicis opportuna queramus, tarn presencium quam instancium malorum remedia. Hortamur itaque fidelitatem vestram, eidemque committimus, vt ad festum beate Katherine virginis proxime venturum, ad oppidum Komaron venire debeatis, deliberaturos nobiscum et cum ceteris dominis prelatis ac baronibus de hiis rebus quas prediximus, et de aliis omnibus, que interea possint occurrt-re ita constiiuamus, vti commodum, salus, libertas ac defensio regni postulauerit. Datum Posonii in festo beatorum Dionisy et sociorum eius martyrum, anno domini millesimo quingentesimo vigesimo sexto.

    Maria regina etc. Original na papiru s tragovima utisnuta peata u arhivu hercega

    Batthnyja u Krmendu. Acta memor. nr. 72.3. Formular s neispunjenom adresom nalazi se u Stylus ab an.

    15,26." (kraljice Marije) fol. XI

  • 15

    10.

    9. oktobra 1526.1 U Pounu. Palatin Stjepan Bthory saziva velikae, plemstvo i gradove na sabor u

    Komoran sa 25. novembra. [Prudentibus et cireumspeetis iudici et iuratis ciuibus ciuitatis Oasso-

    viensis amicis honorandis.] Prudentes et eircumspecti, amici nobis honorandi. Maiestas reginalis

    domina nostra graciosissima singulari gratia sua, volens extremis huius regni perieulis et calamitatibus sueeurrere, indixit vniuersis dominis pre-latis, baronibus et regnicolis dietam generalem in Komaron pro feto beate Catherine virginis proxime futuro eelebrandam, in qua quidem dieta nihil prorsus aliud traetare intendit, quam quod ad defensionem publicam conseruacionemque libertatis vestre pertinere cognouerit. Hortamur itaque amicicias vestras, vt ad diem et locum per suam maiestatem re^inalem designatos, aliquos ex conciuibus uestris, in conuentum ipsum mittere (velitis); illorum autem consiliis, qui forte vobis aliud persuadere conarentur, locum dare non debeatis. Nos enim optimum et sincerum animum sue maiestatis erga vos et conseruacionem libertatis vestre cognoscimus, nihilque stu-diosius curare, quam vt vobis omnibus et huic regno possit prodesse. Prius autem sua maiestas hunc conuentums, icuti res ipsa postulabat, indixisset, si per hostes, qui in medio regni eonsidebant, conuenire potuissetis. Ne-minem eciam illud moueat, quod Budam vel more alias consueto ad campum Kakos vocati non sitis; bene enim constat vobis, ciuitates Budensem et Pesthiensem igne combustas, omnique commeatuum et victualium genere penitus exhaustas esse, nee pro huius temporis condicione locum commo-diorem ad hanc dietam eelebrandam maiestas sua reginalis potuit deligere. Iterum petimus amicicias vestras, velint omnino ad hunc ipsum conuentum aliquos de vestri medio mittere, in quo de reparanda huius regni ruina et defectu, ac aliis rebus, ad communem regni salutem et defensionem pertinentibus, necessario agendum, tractandum et concludendum erit. Datum Posonii in festo Dionysii et sociorum eius, anno domini millesimo quingentesimo vigesimo sexto.

    Stephanus de Bator palatums regni Hungarie.

    Original s tragovima utisnuta peata u arhivu slob, i kr. grada Koia. Missiles 1522.-1526.

    K o v a c h i c h Vestigia 624., a po njemu F r a k n i I., 5758. Ovakova doslovna ili nalina pisma nesumnjivo jo su dobili i

    ban Franjo Batthydny, pojedini velikai hrvatski, stalei hrvatski i slavonski, te slobodni kraljevski gradoviK kao i kaptoli. To nam bjelodano dokazuje pismo zagrebakoga biskupa Simona od 10. novembra 1526. iz azme. S toga sam razloga i objelodanio u ovoj zbirci ovu ispravu.

    Glede datuma gledaj napomenu k preiuoj ispravi.

  • 16

    11.

    Prije 14. oktobra 1526. U Pounu. Kraljica udova Marija poziva Krstu Frankapana, da dodje s posla

    nicima hrvatsko-slavonskih stalea na dogovor u Hamburg. Ad comitem Ohristophorum e Frangepanibus. Maria etc. Spectabilis et magnifice fidelis nobis syncere dilecte. Oonstituimus

    cum serenissimo principe domino Perdinando, archiduce Austrie, fratre 14. okt. nostro charissimo, conuenire, cum quo ad diem dominicum proxime uen-

    turum in ciuitate Haymburga, huic ad duo milliaria distante. coram constituents . Quia an tem opus sit nobis in eo conuentu presencia iideli'atis vestre, quam etiam alioqui oratorem a fidelibus nostris dominis et regnicolis Oroacie et Selauonie ad ipsum serenissimum fratrem nostrum una.cn m suis collegis missum esse intelligamus, quare 'hortamur fidelitatem uestram eidemque committimus, ut posthabitis suis aliis omnibus rebus et negotiis ad maiestatem nos tram unacum suis collegis sine mora uenire velifc et debeat ita, ut die dominico proxime sequenti, vel secunda eius diei die, in Haymburga constitui possint. Aliud ne feeerint. Datum Posonii 1526

    Stylus ab anno 1526u (kraljice Marije) fol. XIII. b. u orkivu kr. slob, grada Koia.

    S nekim pogrjekama P r a y : JEpistolae procerum regni Hungariae. P. I. 279280.

    Dogovor u Hainburgu trajao je od 14. do 18. oktobra, dakle je ovo pismo napisano neto prije 14. oktobra.

    12.

    17.-oktobra.1526. Tokaju.. Ivan Zapoljki i njegove pristalice pozivlju bana Franju

    u Stolni Biograd na izborni sabor. Magnifico domino Prancisco de Batthyan. regnorum Dalmacie, Oroacie-.

    et Selauonie bano etc., domino fratri et amico nobis obseruandissimo. Magnifice domine frater et amice nobis honorandissime. Quanto in periculo miserable regnum istud per hec tempora ver-

    satum est, et in presenciarum quoque post flebilem casum et interitum serenissimi principis quondam domini Ludouici regis, domini nostri cle-mentissimi pie memorie, profligacionemque et cladem gentis Hungarice in prelio nuperime cum hoste nostro publico diuino ita volente iudicio infeliciter commisso suscepta versetur atque fluetuet, dominacioni vestre magnifice non solum constare, verum eciam plurimos vobis manupalpasse credimus. Ne itaque eciam residua pars nobilitatis et regni per hostem ipsum nemine resistente corrueret, nos veluti vera membra sacre corone regni huius, ad hoc oppidum Thokay conuenerimus de tutela et defen-sione huius regni, de qua suscepte cladis ac calamitatis reformaeione consulturi, tractaturi et quantum in nobis est prouisuri. Verum post plu-

  • 17

    rimos tractatus nostros et post eolloquia mutna nobis visum est, frustra absque principe rectore et absque dominacione vestre magnificencie aliisque dorainis et fratribus nostris absentibus, agere stabile quid vel firm u m regnoque huic proficuum et conducibile posse concludere. Ynde dietam et conuentum generalem pro eligendo, creandoque nouo rege ad proximum festum beati Emerici ducis Albe celebrandum duximus insti-5. nov. tuendum atque indicendum, ne mora periculum grauium parere possit. Quapropter dominacionem vestram magnificam presentibus summopere requirimus, monemus, hortamur et rogamus, quatinus omnibus factis et rebus suis postpositis ad prescriptum festum beati Emerici ducis velit ad Albam egalem conuenire, nobiseumque et ceteris dominis ac regnicolis prima die ipsius conuentus interesse de creando nouo rege deque propel-lendis regni huius periculis et conseruando eodem regno tractaturi simul et prouisuri. Nam aliter dominacio vestra magnifica certa sit, quod nos contra eos, qui forsitan vel contumacia vel negligencia ducti, ad terminum et locum predictos venire et nobiscum interesse recusauerint, cum ceteris dominis ac fratribus nostris nobiscum pariter constitutis, talem penam decreuimus statuere, quam abscissa et distracta huius regni membra subire merentur, et que eciam posteris eorum in perpetuam igtiominiam et amis-sionem bonorum videbitur cedere huiusmodique penam eciam per nouum regem et principem nostrum cnrabimus roborari facere. Seeus igitur in quantum salus huius regni vitaque et quies ac libertas liberorum vestrorum vobis cara est, ne feceritis, iterum rogamus. Datum in oppido Thokay predicto in profesto beati Luce ewangeliste, anno domini 1526. Johannes comes Scepusiensis, wayvoda Transsiluanensis etc., Paulus de Warda episeopus ecclesie Agriensis, Petrus de Peren comes Themesien-sis et parcium inferiorum capitaneus generalis, Andreas de Bathor comes Zathmariensis, Franciscus de Homonna, Gaspar Dragfy de Beelthek, Stephanus de Werbewcz regni Hungarie seruus, Joannes Doczy thezaurarius regius, Emericus Ozybak de Palotha, Ladislaus et Michael de Chaak, Michael de Zob, Emericus de Ohahol, Iacobus de Thornalya, Georgius de Mekche, Michael Jakch de Kwssal, Marcus Jaxyth de Naglak, Nicolaus de Macedonia, Laurencius Wydfy de Mohara, Michael de Warda, Johannes de Mathochin, Joannes Wytheez de Kallo, Nicolaus Pathochy de Eperyes, Petrus, Nicolaus et Stephanus Abrahamfy de Gerla, Michael de Katha, Joannes Kenderessy de Mlomwyz, Nicolaus de Drenchen, Stephanus ac Nicolaus Ibrany ceterique vniuersi nobiles ac proceres supe-riorum et inferiorum parcium regni, item oratores nobilium ac Siculorum et Saxonum regni Transsiluanei, necnon Oassouiensis et aliarum Hberarum

    ciuitatuum parcium superiorum. Original sa esnaest prstenom utisnutih peata (u dva reda po

    osam peata) u arhivu hercega Batthynyja u Kormenu. Acta memorabilia nr. 73.

    Gl. i nalinu ispravu ap. Frakni: . comit. vol. J, 910 prema suvremenom prijepisu iz bekoga tajnoga arhiva s openitom adresom i spoljanjim pripisom: Gopia literarum ad regnicolas pro nouo rege eligendo missarumu.

    MONUMENTA X X X I I I . : ACTA COMITIALIA I. 2

  • 18

    15.

    18. oktobra 1526 U. Hamburgu.

    Nadvojvoda austrijski Ferdinand daje svojim opunomoenicima naputak, to da kau zagrebakomu biskupu Simonu i njegovim drugovima, kao

    poslanicima hrvatskih i slavonskih stalem.

    (Expediatur). Instroctio ad certos Hungarie proceres. Ferdinandu etc. Instructio de hys, que honorabilis, deuotus ac fidelis nobis dilecti

    Gregorius Kreutzer decanus eeclesie Labacensis, ac Erasmus de Dornberg consiliarius noster cum reuerendis et magnifico syncere nobis dilectis Symone episcopo Zagrabiensi ac eiusdem collegis et consortibus ad eum nomine regnorum Oroatie et Sclauonie missis et deputatis. l nostri nomine agere et tractare debent.

    Oete um ubi hec apud dictos cancellarium et palatinum egerint, postea se ad prefatum episcopum Zagrabiensem et collegas suos Oroatie et Sclauonie condeputatos conferre debent et simul eis post exhibitas nostras literas credentiales nostram bonam voluntatem, gratiam et bene-uolentiam narrabunt et exponent. Porro declarabunt etiam, qualiter nos plurimum gauisi simus de eorum aduentu, quem non nisi bonum faustum et felicem nobis et rebus nostris augurari possum us. Eos pariformiter omnes et singulos nostro nomine rogaturi et hortaturi, ut in ilia sua fide, amore et affeetione, quam erga nos et serenissimam domum nostram hactenus gesserunt et habuerunt, proinde persistere et perseuerare velint. (Aperiendi eisdem honorem, commodum et utilitatem, que eorum euilibet exinde emerget, idque eis et eorum heredibus vniuerseque posteritati sue prosperum et salutiferum erit, et denique quod hoc facientes suo offitio et Yoluntati nostre pariter omnino satisfacient et nos nostrarnque gratiam longe vberiorem demerebuntur, quod eis libere et ingenue polliceri nostro-que nomine promittere debebunt nostram in eo bene gratam et simul expressam executuri voluntatem)2. Quod erga eorum quemlibet posthac gratia et dementia nostra recognoscemus. Ipsi vero nuntii nostri in pre-missis nostram bene gratam et omnimodam voluntatem exsequentur. Datum Hainburgi die 18 octobris 1526.

    Koncept u c. i kr. tajnom dr. arkivu u Beu, Hungarica. Chmel Actenstcke 2223 (nr. XXI), 1 Izostavljeno ono to se tie Ugarske.

    2 Ovo to je u zagradama jeste precrtano, te je oito imalo da bude

    w ietopisu izostavljeno; po tom je dopisano sa , s,trane Quod erga eorum quemlibet" etc. , ; -.

  • 19

    14

    22. oktobra 1526. U Pounu*

    Kraljica udova Marija preporua bratu nadvojvodi Ferdinandu zagrebakoga biskupa Simona.

    Serenissimo principi domino Ferinando infanti Hispaniarum, archi-duci Austrie, duci Burgundie et Brabancie etc., fratri raaion nostro cbariss mo.

    Serenissimo p-ineipi domino Ferdinando infanti Hispaniarum, archi-duci Austrie, duci Burgundie et Brabancie etc., Maria ei gracia regina Hungarie et Bohemie etc., fratri maiori suo charissimo salutem et omnis felicitatis mutuique amoris et fraternitatis augmentum. Serenissime prin-ceps. Commisimus huic fideli nostro nobis sincere dilecto reurendo in Ohristo patri domino Sirnoni episcopo Zagrabiensi nunc ad serenitatem vestrara profecturo, vt nonnulla nostro nomine serenitati vestre in quibus-dam rebus referat. Kogamus igitur serenitatem vestram, velit ipsum do-miuum episeopum Zagrabiensem benigne auire, et verbis ipsius, que nomine nostro eiem referet, fidem ahibere iuubiam. Serenitatem vestram felicissime valere optamus. Datum Posonii XXII octobris, anno domini millesimo quingentesimo vigesimo sexto.

    Eiusem serenitatis vestre

    obediens soror ." Maria etc.

    Nicolaus Olah secretarius

    Original s tragovima velikoga kraljiina peata u c. i kr. tajnom drav. arkivu u Beu, Hungarica.

    Koncept ima Stylus ab an. 1526" u arkivu kr. i si. grada Kosina, fol. XII. . s natpisom:

    nAd principem Ferdinandum". ,

    U pismu svome od 23. oktobra iz Poiuna, i to u dodatku (F. S.) pie Franjo Ndasdy Ferdinandu: i ' '

    Domino episcopo Zagrabiensi meo iudicio omnia sunt promittenda. Cum tempore ipsemet (si Deus res serenitatis vestrae prosperauerit) sup-plicabit vestrae serenitafci, ne sibi promissa seruet. Ista non dico sine ratione, sed ignoscat vestra serenitas, quod audeo eidem esse molestus". {Tajni arkiv u Beu, Hungarica).

  • 20

    15. 23. oktobra 1526 U Pounu. Kraljica udova Marija izrazuje banu Franji Batthydnyju svoje zado

    voljstvo, to e pred nju doi slavonshi saborski poslanici. Magnifico Francisco de Batthyan regnorum nostrorum Dalmacie,.

    Oroacie et Sclavonie bano etc. fieli nobis dilecto Maria dei gracia regina Hungarie et Bohemie etc. Magnitice fidelis nobis dilecte. Intelleximus imprimis inter alios, oppra

    vestra factum, ut istine ex isto regno Sclauonie de negociis publicis ora-tores et quidem tarn precipui hue mitterentur. De hac re plura retulit nobis is fidelis noster egregius Stephanns Deshazy, qui nostro iudicio fidelissimus videtur. Grato animo id a vobis accepimus, sumusque vestram propensam in nos fidelitatem, singulari benignitate nostra prosequuture. Oeterum hortamur vos, vt eciam nostra commendacione habeatis hunc egregium Stephanum Desbazy commendatum ita, vt intelligat, non frustra eum nos vobis commendasse. Et in hys aliud ne feceritis. Datum Posonii feria tercia proxima post festum Vndecim millium virginum, anno domini millesimo quingentesimo sexto.

    Maria regina etc. Original s utisnutim peatom u arhivu hercega Batthydnyja u-

    Krmendu. Acta mem. nr. 74. 16.

    25. oktobra 1526. U Beu, Ana iena nadvojvode Ferdinanda podsjea bana Franju Batthydnyja,

    da se svojski zauzme za stvar njenog muza. Magnifico, speetabili, sincere nobis ileeto Francisco de Bathyany

    Dalmatie, Oroatie et Sclavonie bano. Anna dei gratia prineeps Hispaniarum, archiducissa Austrie, ducissa

    Burgundie etc., nata regina Hungarie et Bohemie etc. Magnifiee, spectabilis syncere nobis dilecte. Btsi pridem quoque ad

    vos literas dederimus, vosque adhortate simus, vt in rebus nostris bonam opt-ram loeare velitis, et quoniam de fide et diligentia vestra in hoc ne-quaquam dubitemus, nihilominus tamen in presentiarura quoque vobis scribere iterumque vos requirere et admonere voluimus, vt in negotiis serenissimi principis Ferdinanda, domini et consortis nostri charissimi, ae nostris iuribus hereitariis, paries vestras interponere vosque talem qualem hacteims in obsequiis nostris semper fidelissimum experte samus et adhuc expectamus, exhibere velitis, quod vna cum dicto domino et consorte nostro charissimo singulari gratia et fauore erga vos semoer recognoseemus compensabimusque. Datum in oppido nostro Vienne, XXV. die mensis octobris, anno domini XXVI^:

    Anna etc. Walkolaindl. Original s utisnutim peatom u arhivu hercega Batthydnyja u

    . Acta mem. nr. 75,

  • 21

    17. 30. oktobra 1526. (U Beu). austrijski nadvojvoda Ferdinand nalae, da se Ivanu Pichleru, njegovom

    bivem poslaniku u Hrvatskoj dade odteta. (An Hansen Peygartzhaimer kriegszalmaister). Ferdinand etc. Getreuer lieber. Wir emphelhen dir, das u unserm getreuen lieben

    Hansen Pehler, unsern phleger zu Mechau, der jetzo in unsern geschften aus em Krabatischen leger hieher zu uns verriten ist, sein zerimg aut 3 phart von dem tag an, als er sich erhaben hat, bis das er wider anhaim kumbt, jede tags auf ain pherdt 20 creitzer bezalest und da-ruraben sein quittung nembest. Darauf solle dir, etc. Geben den XXX tag octobris anno etc. im 26.

    Original u arhivu c. i kr. zajednikoga ministarstva financija u Beu. sterr. Gedenkbcher vol. 28 fol. 352.

    Thallcsy Hodinka: A horvt veghelyek okleveltara. I, 574 (nr. ODXXVII).

    18. 31. oktobra 1526. U Pounu. Kraljica udova Marija foziva sve stalee u Ugarskoj, Hrvatskoj i u .Slavoniji, da dodju na sabor u Komoran dne 25. novembra, te da se

    ni od koga ne dadu od toga polaska odvratiti. Maria etc. fidelibus nostris vniuersis et singulis domiois prelatis,

    -baronibus, egregiis nobilibus, pruentibus, circumspectis, prouidis cuius--eunque status ac coodicioois hominibus sub corona regni Hungarie vbiuis constitutis et existentibus presentes visuris, salutem et graciam. Nolumus latere fidelitates vestras. quod nos partim ob vestram erga nos fidelitatem, partim ex officio nostro optauimus semper et optamus vobis omnibus et huic regno Hungarie prodesse et pro eonseruanda libertate ac defensione vestra facere omnia, que a bona, elemente et non ingrata principe subditi possent desyderare, et propterea nuper vnacum domino palatino eonuentum generalem ad festum beate Catherine in Comaron eelebrandum indi- 25. nov. xeramus, vti de omnibus rebus necessariis consultaremus et ea vobiscum statueremus que ad commodum vestrum et salutem publicam pertinerent, quamquidem erga vos beniuolenciam nostram et optimum propositum vi-demus nonnullos, qui sub nomine libertatis publice proprium commodum et vtilitatem sectantur, velle omnino peruertere. Idcireo vos omnes et singulos hortamur et monemus, ne illorum quicunque sint vel cuivisvel -suggestionibus vos seduei et iD euidentissimum discrimen totum hoe regnum precipitari sinatis, conueniatis ad diem et locum designatum per nos et dominum palatinum, vbi libere de rerum summa communis suffra-giis agatur, alioquin vos post deum immortalem testes habere volumus, neque nos neque serenissimos fratres nostros, eesaream maiestatem ac regem Bohemie et archiducem Austrie, sed neque dominos palatinum et

  • 22

    consiliarios nostros aliquibus dissensionibus aut bellis domesticis vel -ternis occasionem dare voluisse. Nos enim, fratres et consiliarii nostri,. nihil magis desideramus, quam vt hoc inclitum regnum et natio Hunga-rica pristinam gloriarn et libertatem vnacum amissis areibus possit recu-perare, ad quod deo iuvante perficiendum dicti fratres nostri charissimi omnes vires, opes et facultates, tam suas quam tocius Eomani imperii regnorumque et prouinciarum suarum libentissime cupiunt impendere. Si quas igitur vires aut exereitus dicti fratres nostri charissimi in hoc regnum-mittere cogentur, aut si aduersariorum coactus importunitate ipse rex Bo-hemie personaliter venerit, nemo vestrum terreatur, neque ut hostes in perniciem vestram venturos existimet. Nam ad defendendam libertatem vestram que varus modis vndique oppugnatur, venient, amice eos excipi-atis, commeatuum victualia et res neeessarias illis vbique condigno et iusto precio administretis ipsi quoque vicissim ab omni prorsus iniuria et dampno abstinebunt. Secus vos hortamur ne feceritis. Datum Posonii in vigiliam Omnium Sanctorum 1. 5. 2. 6.

    Stylus ab an. 1526 fol. XXXIII bXXXIIII a, u arhivu hr, slob, grada Koia.

    19. 9. novembra 1526. U Gjuru. Krsto Frankapan javlja Josipu Lambergu o svom djelovanju u korist

    Ferdinanovu. Dem edlen unnd gestrenngen hern Josephen von Lamberg riter,,

    lanndsverweser in Orain, unserm besundern gueten freundt etc. Oristoph Franngenpan (!) graff zu Vgeles(!), Zeng und Madrusch (!), anno 1526.

    Edler unnd gestrennger besunder Heber freunt. Wir haben euch iungisten geschriben, ob euch solhes zuekhumen

    ist oer nicht, mit annzaigung der hochloblichen kuniglichen Mt. von Hungern niderlag unnd verlierung der slacht und annder sachen mer, die zu derselben zeyt sich verlofen haben. So fuegen wir euch mermalls zu vernemen, das die khunigin von Hungern und durich dem grossgraffen ein lanndtag bestumbt und gesezt ist, benantlichen auff dem nachst-

    25. DOV. khunfftigen sannd Khatherina tag, darauff mann einem khunig nach lob-licher aider gewonnhayt erwllen unnd sezea soli, auch mit versamlung und durch die gesaunden es gannzeu khunigreychs zu Hungern, darzue wir auch unnserm getrewen muglichen vleis nicht gespart haben zwischen der kgl. Mt. zu Becham und des weyda, damit sich die khrnung auff obemelten tag verzogen het, welhes aber nuer durch ir sechzehenn hern und edlewt und nicht mer berurten tag verhundern, welche secht-zehnenn dem weyda voh Sybennburgen wider allenn lannsprauch uni gewonnhayt zu ainem khunig khrnnen und sezen wollen; namlichen alls hewt hat mann die hoehlobliche khunigkhlich wirt zu Stolweyssennburg begraben, die mann aus ain gewaysser oder gemss mitsambt dem gawll unnd khuruss obainannder gefunden und erhebt hat, und alls morgen darnaeh werden die sechzehenn hern und edlewt gedachten weyda er-wllen und khrnen zu ainem khunig, darumben zu erdennckhen ist, das sich die kgl. Mt., unnser genedigister herr etc. zu widerstamidt dem

  • 23

    weyda solhes wermi unnd streydten wiert, dorieh welhes disera winder gross mannslacht unnd pluetvergiesen im lanndt zu Hungern erscheunen wiert, aus welchem zu besorgen ist, das inn frytlichen enndt der Durek-hisch kaysser enntzwischen khumen wiert, das nun disse zwen rait ver-lierung irer macht muet werden, damit er das ganz khunigreych Hungern ann kainen widerstannd einnemen mag. Wie ir dann solhes durich vor-anngezaigte ursaehen auch selbs erkhennen mugt, des haben wir eueh alls unnseren guetem freunt nicht verhalden wollen.

    Datum Bab am 9 tag nofember (!) im 26 ten. Oristoff Franngenpan graff zu Vgels, Zenng und Madrusch etc.,

    besehrmer des gannzen Windischen lannds, Posehega und Schomogt etc. Vlastoruni Krstin pripis: Uber bemelter Orischtof graf etc. hab

    mich mit meinem eigen bant unterschriben. Original na papiru s utisnutim (prstenom) peatom na ledjima u

    c. i Jer. tajnom arhivu u Beu. Osterreichische Akten, Krain, fasc. 1.

    20.

    10. novembra 1526. U Hainburgu. Ugovor izmedju nadvojvode Ferdinanda i kneza Krste Frankapana, uvjeti pod kojima e Krsto poraditi, da Ferdinand bude imbran

    ugarsko hrvatskim kraljem. Zu wissen, das zwischen dem durchleuchtigisten, grossmechtigisten

    ftirsten vnd herren berren Ferdinanden, erwelten kunig zu tteheim, in-fanten in Hispanien, ertzhertzogen zu Osterreich, hertzogen zu Burgundi, zu Steyr, Kernndten vnd Orain etc. grauen zu Tirol etc. ains, vnd dem wolgebornen herren Oristoffen zu Frangepan, graf zu Morusch, Vegel und Zenng" etc., ir khuniglichen maiestat rat annderstails, die abred nachvolganer gestalt gemacht, beslossen vnd zu halten bewilligt ist.

    Vnn zum ersten : Naehdem dy gedacht kgl. Mt. von got und der natur auch durch sonner vertrag derhalben aufgericht, zu der cron zu Hungern, der recht erb ist vnd diselbigen rechtlichen nieraandts dan ir Mt. zuesteet, darinn aber ir kgl. Mt. von sonnern personen diselbig ir Mt. an solicher ir erbgerechtigkait za uerhindren irrung begegnen und dan geachter graf Oristof in bemelter cron Hungern bey derselben stannden sonderlieb angesehen ist vnd gute erkanntnuss hat, so solle er fur sich selbs auch mit anndern seinen herren, freundten und verwanndten, nach seinem hochsteu vermugen hanndlen, practicirn, furdern und ver-folgen, das ir kgl. Mt. zu solicher ir erbgerechtigkait khume, also das ir Mt. ainhellig'.'iich von stenuden zu klmnig zu Hungern erwelt, an-genomen vnd gekrent. Vnd so sich ain annderer, wer der sey, wider solich ir Mt. gerechtigkait in dy cron eindringen, erwelt vnd gekronnt wrde, das dan mit gedachts grauen hilf vnd zuethuen derselb wide-rumb aus der cron getriben und, wie obsteet, ir kgl. Mt. angenomen werde. Sodan also durch schickung des almechtigeri und obgenannts grauen hilf, zuethun vnd furdrung, ir kgl. Mt. vnd sonnst khain ann-

  • 24

    derer von den stennden der cron zu Hungern zu kunig erwelt vnd ge-krnt wirdet, vud ir Mt dasselbig einnimbt, so soil ir kgl. Mt. dem gedachten graf Oristoffn in sechs wochen den negsten nach bemelter erwelung vnd cronung zuestellen, vbergebea vnd pinantwortten lassen, nemblich dy herrschafft Zenng sambt irea zugehrigea fleckhen als Ototzatz, Starigrad, Prosor, Stagnisnegk, Jasterbarska, Okytz, Lypouatz, souill in ir kgi. Mt. gwait sein werden, mer dy herrschafften vnd sloss Mitterburg, Adelsperg. Prem, Neuhaus, Gutnegkh, Kestn imd Schwartzen-egkh; wo aber ir Mt. nit fuegen wolt yetzgenannt herrschafft Sehwartzen-egkh zu uergeben, so soil ir Mt. demselben grauen dagegen ain annder gnad vnd ergetzlichait thun, als vill dan Sehwartzennegkh vngeuerlich werdt ist vnd ertragen mag. Dieselben obgemelten herrschaften, sloss mid fleckhen sollen nahraalen des genannten graf Oristofen auch seines jungen vettern, des dyspoten graf Ferdinandus sun vnd ir baider eelich leibsserben erblich sein vnd beleiben, dieselben innhaben, nutzen niessen, verkhumern, versetzen, verkhauffen, damit hanndlen thun und lassen, als mit anndern irem erblichem gut, doch sollen derselb graf Oristof vnd sein erben, die also obgemelt herrschafft, sloss vnd fleckhen innhaben werden, der kgl. Mt. iren erben vnd nachkhumen am hauss Osterreich mit soliehen herrschafften, sloss vnd fleckhen, inmassen wie annder ir Mt. lanndtieut, getrew, gehorsam vnnd gewerttig sein, die often halten ir Mt. vnd dy iren darein vnd daraus Ziehen lassen, on desselben graff Oristoffeu vnd seiner erben schaden. Dagegen will ir kgl. Mt. gedachten graf Cristoffen sambt obgemelten herrschafften vnd seinen gutern, so er yetzo innen hat, wider menigclich niemands aussgenomen schutzen vnd schermen, souill yederzeit in ir Mt. macht ist vnd so er vnd gedachter sein vetter der disspot on leibsserben, namen vnd stamens mandlichs geschlechts mit todt abgeen vnd kainer mer in leben sein wirdet, so sollen alssdan obgemelt herrschafft, sloss vnd fleckhn souill zu der cron Hungern vnd dan die so zu dem hauss Osterreich gehrn, ain yede an sein herrschafft von dem sy herrkhumen ist fallen.

    Zum anndern: So gedacht cron Hungern in kgl. Mt. hanndt, gwalt vnd regierung khumbt, soil der genannt graf Oristof von ir kgl. Mt. zu obristen veldhaubtmaim der croa Hungern aufgenommen vnd ime ain eerliche besoldung nach gelegenhait der kriegsleuf vnd auch der frid-lichn zeit bestimbt vnd gegeben vnd ime solche haubtmanschafft sein leben lanng beleiben vnd dauon on redlich vrsachen nit entsetzt werden.

    Zum dritten: So hat gedacht kgl. Mt. dem geaarmten graf Cri-stoffen bewilligt, souer in ir Mt. macht steen wirdet, so wil ir kgl. Mt. dem yetzigen bischoff zu Agram das bistumb Gran, vnd das bistumb Agram dem bischof zu Zenng, oder so ir Mt. bemelter bischof zu Zenng mit dem bisthumb Agram nit belehnen mag, ime alsdann das bisthum Verdein vor anndern alien zuestellen, doch das baid bischof mit iren herren, freundten vnd verwanndtn gleicherweise nach irem hchsten ver-mugen verhelfen furdern vnd practieirn, das ir kgl. Mt. obgemeltermassen zu der cron Hungern khume.

    Zum vierten: So soil vnd will bemelt kgl. Mt. gedachtem grauen zu merern gnaden der von Pelletzky guetter souer annders solhe ir Mt. haimgefallen sein, gnedigclich zuestellen.

  • 2

    Zum funftem: So will auch gedaeht kgl. Mt. genannten graf Cri-stoffen sechssundzwainzig hundert gulden, so er den Pumeln zu Augsburg vnd Leonharden Eker zuthun sehuldig is*", entheben vnd furzue-bezalen.

    Zmn sechsten: Dieweil sieh Iheronimus de Sara in obgemelter sachen zwischen bemelter kgl. Mt. vnd graf Oristoffer willigclich brauchen hat lassen, so will ir kgl. Mt. demselben Iheronimo von sonnder gnaden wegeo gebeu vnd zuesfcellen erblicher guetter, die von seclis bis in zehen tausendt gulden werdt sein.

    Zum sybennden vnd letzten: So also wie obsteet, die gedachc cron Hungern in kgl. Mt. hanndt vnd gwalt khumbt, soil vnd will ir Mt. bemeltem grauen vber angezaigt abr x ngsam verschreibung vnder ir Mt. tittl vnd insigl aufriehtn vnd zu hannden stellen, doch soil er sich dagegen aller seiner aussprach vnd vordrung die er seiner dinst vnd annderer sachen halben khaine aussgenomen zu weilenndt kaiser Maximilian hochloblicher gedechtnuss vnd yetzo kgl. Mt. zu haben ver-maint, genntzlichen verzeihen vnd sich des gnugsamblich wie sich geburt, fur sich vnd sein erben verschreiben, alles treulich vnd vngeuerlich.

    Des zu vrkhundt sein diser abred zwe in gleichem laut gemacht, vnd von gedachter kgl. Mt. auch graf Oristoffen aigen hannden vnnder-schriben vnd furgedruckhten insigeln verfertigt. Actum zu Haimburg den zehenden tag nouembris, nach Oristi geburt funfzehenhundert vnd im seehsundzwainzigisten jare.

    Ferdinandus (L. S.) J. Ferenberg Vidit Harrach R. Waldenburg

    Oantzler. Original s utisnutim peatom u ugarskom zemalj. arhivu u Budim

    peti, zbirka Trtenelmi emlekeJc", Belgy . Fasc. 1 (15261510).

    21. 10. novembra 1526. U azmi. Biskup Simon svjetuje kaptolu zagrebakomu, da kraljici Mariji i pa-latinu poalje kao svoga poslanika kanonika Andriju, naslovnoga biskupa

    rosonenskoga. Venprabilibus ominis capitulo cathedralis ecclesie nostre Zagrabi-

    ensis etc., fratribus charissimis. Venerabiles domini fratres charissimi. Putamus vos hucusque literas serenissime regine nostre ac pala

    tini etc. accepisse (quomodo nos iam accepimus). Et quia, prout nobis videtur, vos quoqoe iuxta continenciam literarum aliquos medio vestri fratres communes missuri estis, si igitur mittetis, tales mittendi sunt, qui et longo rerum vsu et dignitate ac authoritate maxime hoc tempore alios specellant et certe reurendo in Ohristo patri domino Andree episcopo Eo-ronensi, suffraganeo nostro, ae archidiacono de Kemlek et canonico eccie-

    Razderano.

  • 26

    sie nostre istius etc. parcendum impresencia esset, qui non parum fati-garum et inquietudinis preteritis eciam diebus nobiscum subire pro vestro honore ac incremento status capituli vestri coactus fait, nisi noticia omnium fere magnatum et prelatorum ae eciam inferioris status horainum eum gumma pro laude et decore istius ecclesie nostre commendatum haberent. Preterea experiencia in omni re, tam ad curiam quam eecle-siam dei pertinente, vt maior a quopiam desiderari non possit, penes quern dominum suffraganeum quemcunque mittetis, nobis ac desiderio in hac parte nostro satisfiet. Ohazme in profesto diui Martini episcopi 1..5. 2. 6.

    Simon episeopus ecclesie Zagrabi en sis.

    Kasniji pripis: Missilis Simon:s episcopi de raittendis ablegatis ad comicia per reginam et palatinum indicta.

    Original s peatom od prstena (s grbom) u arhivu stolnoga kaptola u Zagrebu, Ada capituli antiqua fasc. 84 nr. 9. (Begales ad comitia regni plurium annorum.)

    22. 16. novembra 1526. U Pounu. Ljubljanski biskup Krsto Bauber i drugovi mole Ferdinanda, da milo

    stivo primi poslanike hrvatske: Serenissimo ac potentissimo principi et domino domino Ferdinando

    electo Bohemiae regi, infanti Hispaniarum, archiuci Austriae, uci Bur-gundiae, Stiriae, Oarinthiae et Oarniolae etc., domino nostro graciosissimo.

    Serenissime ac potentissime rex, domine obseruandissime. Post hu-milem commendationem. Cum legati Oroatiae (h)ys diebus bic apud ma-iestatem reginalem fuissent, legationeque ipsorum iam perfuucta ad vestram serenitatem se profecturos assererent, non potuimus committere, vt eos Uteris ac commendatione nostra vacuos ad vestram maiestatem trans-mitteremus, qui etsi de incljta Austriae domo ac -Christiana republica benemeriti semper fuerint, vtpote qui erebras Thurcarum depopulations tocies experti strenue semper pro patria pugnarint, hoc tamen tempore ita se gesserunt, vt eos eo libentius vestrae maiestati eommendaremus. Quare serenitatis vestrae maiestatem rogamus, vt ipsis aecessum faeilem ac pias aures praebere dignetur, vt nostram commendationem ibi multum apud maiestatem vestram profuisse facile experiantur. Datae Posonii XVI. nouembris, anno domini MDXXVI.

    Eiusdem raaiestatis vestrae serenissimae deditissimi

    Christophorus episeopus Laibacensis, administrator Seccouiensis. Georgius de Herberstein.

    Erasmus de Dornberg. Stephanus de Pempfling.

    Original s tragovima etiriju prstenom utisnutih peata u c. i kr. tajnom arkivu u Beu, Hungarica.

    Ohmel o. c. 2324 (nr. XXII).

  • 27

    23. 23. novembra 1526. U Pounu. Kraljica udova Marija pozivlje zagrebakoga biskupa Simona na sabor

    u Poun. Eeuerendo in Ohristo patri domino Simoni episcopo ecelesie Zagra-

    biensis, fieli nobis sincere dilecto. Maria dei grada regina Hungarie et Bohemie etc. Beuerende in Ohristo pater fidelis nobis sincere dileete. Instat

    dies conuentus, quem nos vna cum domino palatino ad oppidum Co-maron iuxta veterem consuetudinem regni celebranum indiximus. Sed quoniam multis impedimentis oeeurrentibus eo loco celebrari non poterit, hortamur vos, vt saltern ad sextum vel septimum diem festi beate Catherine virginis proxime venturum Posonium vos conferatis tractaturi no-biscum et cum dominis prelatis, baronibus et regnicolis, qui frequentes convenient, e rebus omnibus neeessariis que ad libertatem, defensionem et pristinam famam nacionis Hungarice restituendam et ad recuperacionem arcium hys annis per Turcos occupatarum pertinebunt. Scimus vos pa-triam vestram ac libertatem publicam et priuatam diligere. Secus itaque ne feceritis. Datum Posonii in festo beati Olementis pape, anno domini millesimo quingentesimo vigesimo sexto.

    Vlastoruni ripis kraljice udove Marije: Domine episeope, rogamus vos ne fugatis nunc laborem pro bono patrie vestre cognoscens erga vos nostram gratitudinem.

    Maria regina etc. manu propria.

    Original s utisnutim peatom u arhivu hercega u u Krmendu. Acta mem. nr. 77 .

    24.

    23. novembra 1526. U Pounu. Kraljica udova Marija poziva Krstu Frankapana na sabor u Pomn.

    Spectabilis ac raagnifice etc. etc. Instat dies conuentus, quem nos una cum domino palatino ad oppi

    dum Oomaron iuxta veterem consuetudinem regni celebranum indiximus. Sed quoniam multis impedimentis occurrentibus, eo loco celebrari non poterit, hortamur vos, ut saltern ad sextum vel septimum diem festi beate Catherine virginis proxime venturum Posonium vos conferatis tractaturi nobisciim et cum dominis prelatis, baronibus et regnicolis, qui frequentes convenient, de rebus omnibus neeessariis que ad libertatem, defensionem et pristinam famam nationis Hungarice restituendam et ad recuperacionem arcium his annis per Turcos occupatarum pertinebunt. Scimus, vos patriam vestram ac libertatem publicam et privatam diligere. Secus itaque ne feceritis. Datum Posonii in festo beati Olementis pape, anno domini millesimo quingentesimo vigesimo sexto.

  • 28

    P. S. Graf Oristoph! Unser begehren ist, ibr wollt unserer abred nach und ewer verwilligung zu diesen rakusch komraen, wenn ihr da-dnrch der christenheit und iesem Land nicht eine kleine gutheit dadurch erzeigen werd: ich will solches in alien guten ond gndigen willen gegen eueh und den ewern zusammt meinen hern bruder erkennen.

    Maria kunigin.

    L e h o t z k y : Stemmatographia Posonii i807, pg. 141342, a po njemu F r a k n i o. c. 1.,5960.

    2.

    23. novembra 1526 U Pounu Kraljica udova Marija pozivlje bana Franju na sabor u

    Poun. Magnifico Francisco de Batthyan regnorura nostrorum Dalmacie,

    Oroacie et Sclauonie bano etc. fideli nobis dilecto. Maria dei graeia regina Hungarie et Bohemie etc. Magnifice fidelis

    nobis dilecte. Instat dies conuentus quem nos vna cum domino palatino ad oppidum Oomaron iuxta veterem consuetudinem regni celebrandum indiximus. Se quoniam multis impedimentis occurrentibus eo loco cele-brari non poterit, hortamor vos, vt saltern ad sextum vel septimum diem feti beate Catherine virginis proxime venturum Posonium vos con-feratis tractaturi nobiscum et cum dominis prelatis, baronibus et regni-colis, qui frequentes conuenient, de rebus omnibus necessariis que ad libertatem, defensionem et pristinam famam naeionis Hungarice restituen-dam et ad recuperacionem arcium hys annis per Tureos occupatarum pertinebunt. Scimus vos patriam vestram ac libertatem publicam et pri-iiatam diligere. Secus itaque ne feceritis. Datum Posonii in feto beati dementis pape, anno domino millesimo quingentesimo vigesimo sexto.

    Maria regina etc.

    Original s utisnutim peatom u arhivu hercega Batthynyja u Krmendu. Acta mem. no 77 a.

    26.

    23. novembra 1526. U Csurg-u. Ivan Tahy izvjeuje palatina Stjepana Bthoryja o politikoj situaciji

    u Slavoniji s obzirom na izbor Ferdinandov 0a ugar. hrv. hralja. Spectabili et magnifico domino Stephano de Bathor regni Hungarie

    palatino etc., domino nobis obseruanissimo. Spectabilis et magnifice omine obseruantissime. Post seruiciorum

    nostrorum ac nostri commendationem. Notum facimus spectabili et magnifice dominacioni vestre, quod nos tarn in malo tempore difiiculter et satis tarde domum venimus, vbi vix noticiam nostri habuerunt, arbitrantes nos domum minirae redituros. Sed amiramur quod si sua maiestas serenis-

  • 29

    simus dominus Ferdinandus rex Bohemie et reginalis maiestas domina nostra graciosissima hoc facere voluerunt, extunc prius quam coronatus est Joannes waywoda facere oportuisset. Attamen preceperant nobis sue maiestates serenissimus dominus Perdinandus et reginalis maiestas, vt ad sextum diem post festum Catherine apud suas maiestates vnacum do- 30. nov. mino bano constitueremur, quo die non cum exereitu, sed in redis wlgo koehy se mouere vix poterimus, ob id, vt nobis apparet melius foret ista comicia suis maiestatibus et spectabili magnifice domination] vestre differre ; nemiuem enim videmus, qui ad ipsa comicia ascenderet prefer nos, et si nos cum domino bano ascendemus, quod et facere volumus, illico regnum Selauonie et comitatus vniuersi de Posega, Walko, Simigium necnon eomitatus de Zala ad Joannem waywodam deficient. Nos quoque eciam gentes nostras vix leuauimus. Timemus tamen, ne, cum ibi superius eri-mus, omnes nobiles nos relinquent et hie quoque nemo erit ex familia-ribus sue maiestatis, et pars aduersa partim cum optimis verbis, partim vero vi ad defeceionem prediefca, regnum et eomitatus, eompellet Et ipsi nostri rustici contra nos stabunt et erunt, et procul dubio nullius bona cicius quern eiusdem speet