Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
მამუკა არეშიძე: პროგრესული
აფხაზები თავიანთ დემოგრაფიულ
მომავალზე სერიოზულად ფიქრობენ
http://www.ai.tsu.ge მაისი, 2009სპეციალური გამოცემა
“ თ ს უ თ ა ი მ ს ი ” _ უ ნ ი ვ ე რ ს ი ტ ე ტ ი ს დ რ ო ი თ
ახალგაზრდული ხედვაTSU TIMES
სა ქარ თვე ლო იქ ნე ბა ერ თი ა ნი!!!
ისტორიული რუსეთი:
წარსული მომავლის განსჯისთვის2
9
3
ვახ ტანგ გუ რულ ი: ო მით ვერც აფ ხა ზეთ სა და ვერც სამ ხრეთ
ოსეთს და ვიბ რუ ნებთ
5
რას ნიშ ნავს ავ ტო ნო მი უ რო ბის პრინ ცი პი?!
5
რუსეთ-საქართველოს საინფორმაციო
ომის მიმოხილვა
რედაქტორისაგან:სა ქარ თვე ლო იქ ნე ბა ერ თი ა ნი! აუ ცი ლებ ლად, ეჭ ვგა რე შე, დღეს
თუ ხვალ, სწო რი, თან მიმ დევ რუ ლი, გა აზ რე ბუ ლი, რა ცი ო ნა ლუ რი, პო ლი ტი კის შე დე გად, დი დი მი ტე ვე ბით თუ მო ნა ნი ე ბით, ხე ლის გაწ ვდე ნით თუ თა ნად გო მით.
ჩვენ, იმ ახალ გაზ რდებს, რომ ლებ მაც ვი მუ შა ვეთ “თსუ თაიმ სის” ამ სპე ცი ა ლურ ნო მერ ზე, რო მე ლიც ეთ მო ბა ქარ თუ ლი კონ ფლიქ ტე ბის ამომ წუ რავ ის ტო რი ა სა თუ ანა ლიზს, გვჯე რა ამ გან წყო ბის და დღეს ამ რწმე ნის შე დე გი ცაა ის დი დი ენერ გია ან დრო, რო მე ლიც უან გა როდ და ვა ხარ ჯეთ, მარ თლაც უაღ რე სად მნიშ ვნე ლო ვა ნი ამ გა ზე თის მომ ზდე ბისას
და მა ინც, რა ტომ გა დაწყ და გა ზე თის გამოცემა და რა არის ჩვენი მი ზა ნი?
დაგ ვე თან ხმე ბით, რომ ინ ფორ მი რე ბუ ლი სა ზო გა დო ე ბით მანი პუ ლი რე ბა, რთუ ლი ა. ვფიქ რობთ, ქარ თულ მა სა ზო გა დო ე ბამ, გან სა კუთ რე ბით ახალ გაზ რდო ბამ, ნაკ ლე ბად იცის, თუ რა მოხ და რე ა ლუ რად ჩვენს ქვე ყა ნა ში, რო გორ გაღ ვივ და “ეთ ნო კონ ფლიქტე ბად” მო ნათ ლუ ლი და პი რის პი რე ბა, რა მდგომარეობაა დღეს?!
თბი ლი სის სა ხელ მწი ფო უნი ვერ სი ტე ტის სტუ დენ ტო ბა ყო ველთვის აქ ტი უ რად იყო ჩარ თუ ლი ქვე ყა ნა ში მიმ დი ნა რე პრო ცე სებ ში და მუ დამ გან სა კუთ რე ბუ ლი რო ლიც ეკი სე ბო და. რა წვლი ლის შე ტა ნა შე უძ ლიათ ამ კონ ფლიქ ტე ბის მოგ ვა რე ბის სა კითხ ში სტუდენ ტებს, თუ არა მსგავ სი სა ინ ფორ მა ციო გა ზე თი და სწო რი პოზი ცი ის ასახ ვა. ჩვე ნი მცდე ლო ბაა ჩვე ნი ვე თა ო ბა და ინ ტე რეს დეს ქარ თუ ლი კონ ფლიქ ტე ბის უახ ლე სი ის ტო რი ი თა და უტყ უ ა რი ინფორ მა ცი ის მი წო დე ბით, ყვე ლა გა ჩე ნი ლი კითხ ვი სათ ვის, პა სუ ხის გა ცე მით. შე დე გად უნ და მი ვი ღოთ უფ რო მე ტი ინ ფორ მი რე ბუ ლი ახალ გაზ რდა.
სა ზო გა დო ე ბის ინ ფორ მი რე ბუ ლო ბა, რომ უმ ნიშ ვნე ლო ვა ნე სი სა კითხ ი ა, დას ტურ დე ბა რუ სე თის მი ერ ჩვენ თვის გა მოცხ ა დე ბუ ლი სა ინ ფორ მა ციო ომი თაც, რო მე ლიც საბ რძო ლო მოქ მე დე ბებ ზე არანაკ ლებ წვა ვე და სა ყუ რადღ ე ბო ა. ჩვე ნი ჩრდი ლო ე ლი მტე რი თან ხებსა და ძალ ღო ნეს არ იშუ რებს იმი სათ ვის, რომ არა მარ ტო რუ სუ ლი, არა მედ ევ რო პუ ლი სა ზო გა დო ე ბაც შეც დო მა ში შე იყ ვა ნოს.
რაც შე ე ხე ბა ქარ თულ პრე სას, ჩვე ნი კონ ფლიქ ტე ბის შე სა ხებ არა ერ თხელ და ბეჭ დი ლა სა ინ ტე რე სო ინ ტერ ვი უ ე ბი, მა სა ლე ბი და ა.შ, მაგ რამ ყო ვე ლი ვე ეს შეკ რუ ლი არა სო დეს ყო ფი ლა.
მკითხ ველს, რო მე ლიც და ინ ტე რეს დე ბო და იმით, თუ რო გორ
და იწყო და გან ვი თარ და მოვ ლე ნე ბი, არას დროს მის ცე მია იმის სა შუ ა ლე ბა, რომ ერ თი გა ზე თი წა ე კითხა და თა ნა მიმ დევ რუ ლად გას ცნო ბო და იმ პრო ცე სებს, რომ ლე ბიც სა თა ვეს არა 90ი ა ნი წლე ბი დან, არა მედ ჯერ კი დევ მას შემ დეგ იღებს, რაც სა ქარ თველო ერ თმორ წმუ ნე (მინ და ამას ხა ზი გა ეს ვას) რუ სუ ლი იმ პე რი ის გავ ლე ნა ში მო ექ ცა.
ამი ტო მაც, ძა ლი ან მნიშ ვნე ლოვ ნად მიგ ვაჩ ნია ასე თი ინ ფორმა ცი უ ლი ხა სი ა თის მქო ნე გა ზე თის პირ ვე ლი ქარ თუ ლი უნი ვერსი ტე ტის წი აღ ში მომ ზა დე ბა. მას ზე ი მუ შა ვეს იმ სტუ დენ ტებ მა, რომ ლთაც გუ ლი შეს ტკი ვათ თა ვი სი ქვეყ ნის მო მა ვალ ზე და გრძნო ბენ პა სუ ხის მგებ ლო ბას. მად ლო ბე ლი ვარ გა ზე თის ყველა ჟურ ნა ლის ტის, ვინც ნომ რის გან ხორ ცი ე ლე ბა ში და მეხ მა რა. (განსაკუთრებული მადლობა “თსუ თაიმსის” მთ. რედაქტორ არჩილ კაიკაციშვილს იდეის მხარდაჭერისთვის) გა ზე თის წა კითხვის შემ დეგ, ალ ბათ მკითხ ვე ლი მიხ ვდე ბა, თუ რა ო დენ დი დი შრომაა ჩა დე ბუ ლი მის მომზადებაში.
ვა მა ყობ და ჩემთვის პა ტი ვი ა, ვი ყო “თსუ თა იმ სის” სპე ცი ა ლური გა მო ცე მის პა სუ ხის მგე ბე ლი რე დაქ ტო რი, ისე ვე, რო გორც ამ ნო მერ ზე მო მუ შა ვე ყვე ლა სტუ დენ ტი ამა ყობს თა ვი სი ნაშ რო მით.
ვფიქ რობ, აუ ცი ლე ბე ლია თი თო ე ულ მა ქარ თველ მა ახალ გაზრდამ იგ რძნოს თა ვი სი წი ლი პა სუ ხის მგებ ლო ბა სამ შობ ლოს წი ნა შე და არა მარ ტო სა უბ რით, არა მედ საქ მით და ეხ მა როს იმ ადა მი ა ნებს, რომ ლე ბიც ყო ველ დღი უ რად მუ შა ო ბენ ჩვენს ქვე ყანა ში კონ ფლიქ ტე ბის მოგ ვა რე ბის საქ მე ზე. ჩვე ნი ვა ლი ა, ვი ყოთ ობი ექ ტურ ნი და ასე თი ვე ინ ფორ მა ცია მი ვა წო დოთ, რაც შე იძ ლება მეტ ადა მი ანს.
ამას თა ნა ვე, სა ინ ტე რე სოა ის ახა ლაგ ზრდუ ლი კონ ფე რენ ცი აც, რო მე ლიც ჩვენ მა გა ზეთ მა მო ამ ზა და.
მინ და მად ლო ბა გა და ვუ ხა დო გა ზეთ ში ჩვენს რეს პონ დენ ტებს სა ინ ტე რე სო სა უბ რი სათ ვის და რე დაქ ცია სა მო მავ ლოდ გა მოთქვამს მათ თან თა ნამ შრომ ლო ბის აუ ცი ლე ბელ სურ ვილს.
გა ზეთ “თსუ თა იმ სის” პოზიციაა, თუ კი იქ ნე ბა შე სა ბა მი სი ფინან სუ რი უზ რუნ ველ ყო ფა, ალ ბათ სა ინ ტე რე სო იქ ნე ბა გა ზე თის ინ გლი სურ და რუ სულ ენებ ზე გა მო ცე მაც, რა თა ახა ლგა ზრდე ბის აზ რი და და მო კი დე ბუ ლე ბა უფ რო ნაც ნო ბი გახ დეს არა მარ ტო ქარ თვე ლი მკითხ ვე ლი სათ ვის.
სა ქარ თვე ლო იქ ნე ბა ერ თი ა ნი! ღმერ თმა გვის მი ნოს!
6
გიორგი ხუბუა: თვით გა მორ კვე ვა
არ ნიშ ნავს გა მო ყო ფის უფ ლე ბას
7
ექსკლუზიური ინტერვიუ ნემო ბურჭულაძესთან
8
შოთა მალაშხია: დღეს მსოფ ლიო არ აპა ტი ებს რუ სეთს ჩვენ თან
ჩა დე ნილ და ნა შა ულს
10
რას ელო დე ბა სა ქარ თვე ლო
სტრას ბურ გის სა სა მარ თლოს გან?
11
სა ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა ცი ე ბისრო ლი სა ქარ თვე ლოს კონ ფლიქ ტე ბის
და რე გუ ლი რე ბის სა კითხ ში
11
სა ქარ თვე ლოს ეკლესია: ამ ომ ში
ვე რა ვინ იქ ნე ბა გა მარ ჯვე ბუ ლი
13
ახალგაზრდების როლი ნდობის
აღდგენის პროცესში
14სტუდენტური აზრი
15ადამიანური ისტორიები
2 მაისი 2009TSU TIMES სინამდვილე
ნომრის პასუხისმგებელი რედაქტორი: თათია თამლიანი; “თსუ თაიმსის” იდეისა და მიმართულების ავტორი: არჩილ კაიკაციშვილი
საკორესპონდენტო კორპუსი: გაზეთ “თსუ თაიმსის” რედაქცია.
TSU TIMES ლიდერი საუნივერსიტეტო ახალგაზრდული გამოცემა. www.ai.tsu.ge
ისტორიული რუსეთი: წარსული მომავლის განსჯისთვის
თა თია თამ ლი ა ნი
რ. თოფ ჩიშ ვი ლის ნაშ რო მის შე მოკ ლე ბუ ლი ვა რი ან ტი
რუ სი ხალ ხის ის ტო რია სა თა ვეს ძველ რუ სუ ლი სახელ მწი ფოს ეპო ქა ში იღებს, რო მე ლიც წარ მო იქ მნა ახ.წ. IX სა უ კუ ნე ში აღ მო სავ ლეთ სლა ვუ რი ტო მე ბის გა ერ თი ა ნე ბის შე დე გად. ძვე ლი რუ სი ხალ ხი სა ერ თო აღ მო სავ ლეთ სლა ვუ რი თვით სა ხელ წო დე ბით ად რეფე ო და ლუ რი ძველ რუ სუ ლი კი ე ვის სა ხელ მწი ფო ში (Киевская Русь, IX ს. XII სის და საწყ ი სი) ჩა მო ყალიბ და. ძველ რუ სუ ლი სა ხელ მწი ფოს შე მად გენ ლო ბაში, გარ და ძველ რუ სე ბი სა, შე დი ოდ ნენ ფი ნურ უგ რული, ბალ ტი უ რი და თურ ქუ ლი ტო მე ბი. IXX სა უ კუ ნეებ ში რუ სე ბის ის ტო რი ულ ეთ ნი კურ ტე რი ტო რი ა ზე ცხოვ რობ დნენ აგ რეთ ვე ფი ნურ უგ რუ ლი ტო მე ბი (ვე სი, მუ რუ მა, მეშ ჩე რა, მე რი ა), აგ რეთ ვე ბალ ტი ური წარ მო შო ბის გო ლი ა დე ბი. ად გი ლობ რი ვი ტო მე ბი გად მო სახ ლე ბულ სლა ვებ თან ასი მი ლირ დნენ, რა საც ფი ნუ რი ტო მე ბის მცი რე რიცხ ოვ ნო ბი თა და გადმო სახ ლე ბულ თა სა ზო გა დო ებ რი ვი გან ვი თა რე ბის უფ რო მა ღა ლი დო ნით ხსნი ან. ასი მი ლი რე ბულ მა ფინურ უგ რულ მა ტო მებ მა გად მო სახ ლე ბუ ლებს ზო გიერ თი ან თრო პო ლო გი უ რი ნი შა ნი და ტო პო ნი მი კუ რი ნო მენ კლა ტუ რა (მდი ნა რე ე ბის, ტბე ბის, სოფ ლე ბის და სხვა ად გი ლე ბის სა ხელ წო დე ბა ნი) და აგ რეთ ვე ტრა დი ცი უ ლი რწმე ნა წარ მოდ გე ნე ბის ელე მენ ტე ბი და უ ტო ვეს. თვით ტო პო ნი მი “მოს კო ვი” ფი ნუ რი ენით იხ სნე ბა. ფი ნუ რი ტო მე ბი იყ ვნენ გან სახ ლე ბულ ნი დღე ვან დელ ცენ ტრა ლურ რუ სეთ ში, მდი ნა რე ე ბის ოკი სა და ვოლ გის შუ ამ დი ნა რეთ ში. არა მარ ტო მდინა რე მოს კვა, არა მედ მდი ნა რე ე ბი პროტ ვა, ლის ვა, კოს ვა და სხვ. ფი ნუ რი ენით იხ სნე ბა. მარ ტო მდი ნა რე ოკას ოცი შე ნა კა დი “ვა” სუ ფიქ სით ბო ლოვ დე ბა, რაც ფი ნუ რად წყალს ნიშ ნავს. ოკა კი ფი ნუ რად სა ერ თოდ მდი ნა რეს აღ ნიშ ნავს.
XII სა უ კუ ნის მე ო რე ნა ხე ვა რი ძველ რუ სუ ლი სახელ მწი ფოს ის ტო რი ა ში, გარ და ტე ხის პე რი ოდს წარმო ად გენს. და იწყო მი სი დაშ ლის პრო ცე სი. ძველ რუსუ ლი მი წე ბის პო ლი ტი კურ მა ცენ ტრმა ვლა დი მირ ში გა და ი ნაც ვლა. ფე ო და ლუ რი და ქუც მა ცე ბუ ლო ბის პერი ოდ ში, სა ერ თო თვით შეგ ნე ბა თით ქმის არ და კარგუ ლა, რაც იმ ეთ ნო ნი მე ბის ფორ მი რე ბა ში აი სა ხა, რომ ლე ბიც მომ დევ ნო სა მი სა უ კუ ნის გან მავ ლო ბა ში, სამ აღ მო სავ ლელ სლავ ხალხს აღ ნიშ ნავ და (ვე ლი კორუ სე ბი, მა ლო რუ სე ბი, ბე ლო რუ სე ბი).
რუ სებ ზე თა თარ მონ ღოლ თა ბა ტო ნო ბამ აღ მოსავ ლეთ ევ რო პის სივ რცე ში პო ლი ტი კუ რი სი ტუ ა ცია შეც ვა ლა. და ირ ღვა ჩრდი ლო აღ მო სავ ლე თის რუსუ ლი სამ თავ რო ე ბის კავ ში რი სამ ხრეთ რუ სულ მიწებ თან, ნოვ გო რო დის რეს პუბ ლი კა და ფსკო ვი სხვა რუ სუ ლი ოლ ქე ბი სა გან გან ცალ კევ დნენ. ჩინ გის ხა ნის მი ერ მჭიდ როდ და სახ ლე ბუ ლი მი წე ბი სა და მა თი ცენ ტრე ბის (ვლა დი მი რი, სუზ და ლი, როს ტო ვი, პე რეი ას ლავ ლი) აოხ რე ბი სა და XIII სის მე ო რე ნა ხე ვარ ში აქ მონ ღოლ თა თარ თა შე მოჭ რის შემ დეგ, და იწყო რუ სუ ლი მო სახ ლე ო ბის უკუქ ცე ვა აღ მო სავ ლე თით და ჩრდი ლო აღ მო სავ ლეთ რუ სე თის ცენ ტრი დან უფრო მე ტად ტყი ან და უსაფ რთხო და სავ ლეთ ში, მდ. მოს კო ვის აუ ზი სა და ვოლ გის ზე მო დი ნე ბი სა კენ. XIII სა უ კუ ნის ბო ლოს ამან მოს კო ვი სა და ტვე რის გაძლი ე რე ბა გა ნა პი რო ბა. ვოლ გა ო კის შუ ამ დი ნა რე თის ში ნა გან კო ლო ნი ზა ცი ას ხელს ბო ი ა რე ბი, თა ვა დე ბი და მო ნას ტრე ბი უწყ ობ დნენ. აშ კა რა გახ და მოს კოვის, ტვე რი სა და ნიჟ ნი ნოვ გო რო დის (მდე ბა რე ო ბის) უპი რა ტე სო ბა. ვოლ გა ო კის შუ ამ დი ნა რეთ ში, სხვადას ხვა ოლ ქე ბი დან მო სულ თა თავ მოყ რამ რუ სი ხალხის ძი რი თა დი ბირ თვის ჩა მო ყა ლი ბე ბა გა ნა პი რო ბა. მომ დევ ნო სა უ კუ ნე ებ ში, მი სი ეთ ნი კუ რი ტე რი ტორი ის გა ფარ თო ე ბამ მო იც ვა ჩრდი ლო ე თის ოლ ქე ბი კა რე ლი ი დან ურა ლის მთე ბამ დე, რო მელ მაც პო მორი ეს შემ კრებ ლო ბი თი სა ხელ წო დე ბა მი ი ღო. ისი ნი მი ად გნენ თეთრ ზღვა სა და ჩრდი ლო ეთ ყი ნუ ლო ვან ოკე ა ნეს. პო მო რი ა ში გა და სახ ლე ბუ ლი რუ სე ბი ეთ ნიკუ რად რთუ ლი შე მად გენ ლო ბის მო სახ ლე ო ბას კარე ლებს, ვეპ სებს, კო მი ზი რი ა ნებს, კო მი პერ მი ა კებს, ნენ ცებ სა და სხვ. შეხ ვდნენ. ბა თო ყა ე ნის შე მო სე ვი სა და ჩრდი ლო აღ მო სავ ლეთ რუ სე თის აოხ რე ბის შემდეგ, მო სახ ლე ო ბის ჩრდი ლო ე თით გა და სახ ლე ბის პრო ცე სი გაძ ლი ერ და. XIVXV სა უ კუ ნე ე ბი ამ მხა რის ინ ტენ სი უ რი ათ ვი სე ბის პე რი ო დი იყო. 1620 წლისათ ვის, ჩრდი ლო ეთ ში 22.226 და სახ ლე ბუ ლი პუნ ქტი აღი რიცხ ე ბო და.
1380 წელს კუ ლი კო ვოს ველ ზე მა მაი ხა ნის განად გუ რე ბამ რუ სე თი ურ დოს ბა ტო ნო ბი სა გან არ გა ა თა ვი სუფ ლა, მაგ რამ ნა ცი ო ნა ლუ რი კონ სო ლიდა ცი ი სათ ვის, რო მე ლიც მოს კო ვის დი დი მთავ რის ივა ნე IIIის (14621505 წწ.) მმარ თვე ლო ბის წლებ ში დამ თავ რდა, მას გა დამ წყვე ტი მნიშ ვნე ლო ბა ჰქონ და. ურ დოს ბა ტო ნო ბის დამ ხო ბა სა (1480 წ.) და შუა რუ
სე თის ვე ილს ძი რი თა დი ნა წი ლის გა ერ თი ნე ბას, რუსი ხალ ხის ის ტო რი ა ში, გა დამ წყვე ტი მნიშ ვნე ლო ბა ჰქონ და. რუ სუ ლი მი წე ბი თან და თან ერთ სა ხელ მწიფო ში ერ თი ან დე ბო და. ვა სილ IIIის მმარ თვე ლო ბის დროს, და მო უ კი დებ ლო ბა და კარ გა ფსკოვ მა (1510) და რი ა ზან მა (1521), გაქ რა რამ დე ნი მე სამ თავ რო. XVI სა უ კუ ნე ში ცნე ბა “სამ თავ რო” სა ბო ლო ოდ გაქ რა.
XVI სა უ კუ ნის შუა ხა ნებ ში, რუ სებ მა გა ა ნად გუ რეს ყა ზა ნი სა და ას ტრა ხა ნის სა ხა ნო ე ბი. ყი რი მის სა ხანო სა და თურ ქეთ თან ბრძო ლა კი XVIII სა უ კუ ნის ბოლომ დე გაგ რძელ და. მიგ რა ცი ის შე დე გად, რუ სე ბით და სახ ლე ბუ ლი ეთ ნი კუ რი ტე რი ტო რია თან და თან იზრდე ბო და. მათ აით ვი სეს ურა ლის, ვოლ გის პი რე თი სა და შემ დეგ ციმ ბი რის ტე რი ტო რი ე ბი. ურალ სა და ციმ ბირ ში მო სახ ლე ო ბა ძი რი თა დად, XVII სა უ კუ ნე ში, პო მო რი ე დან გა და სახ ლდა.
XVII სა უ კუ ნის მე ო რე ნა ხე ვარ ში, რუ სე ბი ინ ტენსი უ რად და სახ ლდნენ პერ მის მი წა ზე, სა დაც ფინურ უგ რულ მო სახ ლე ო ბას კო მებს, ხან ტებ სა და მან სებს შე ე ჯახ ნენ.
XVIII სა უ კუ ნის შუა ხა ნე ბი სათ ვის რუ სე თის სახელ მწი ფო აღ მო სავ ლე თით ვრცელ ტე რი ტო რი ა ზე იყო გა და ჭი მუ ლი და ის ევ რა ზი ულ სა ხელ მწი ფოს წარ მო ად გენ და. სა ხელ მწი ფო ებ რივ გა ფარ თო ე ბას, ჩვე უ ლებ რივ, თან ახ ლდა რუ სე ბის მიგ რა ცი ა.
XVI სა უ კუ ნე ში, რუ სე ბი ინ ტენ სი უ რად გა და სახლდე ბოდ ნენ სამ ხრეთ ში აც.. XVIII სა უ კუ ნის განმავ ლო ბა ში რუ სი ხალ ხის ის ტო რი ულ ეთ ნი კუ რი ტე რი ტო რია საკ მა ოდ მა ღა ლი ბუ ნებ რი ვი მა ტე ბის პი რო ბებ ში, უპირ ვე ლეს ყოვ ლი სა, სამ ხრე თის მიმარ თუ ლე ბით გა ფარ თოვ და, რო მელ მაც მო იც ვა სამ ხრეთ ურა ლი, ქვე მო ვოლ გის პი რე თი, შა ვიზღ ვისპი რე თი (ნო ვო რო სი ა), აზო ვის პი რე თი, სტავ რო პო ლი, ყი რი მი, ჩრდი ლო ეთ კავ კა სი ა, შემ დეგ კი ყუ ბა ნი. ეს პრო ცე სი თურ ქეთ თან წარ მა ტე ბუ ლი ომე ბის შე დეგად, იმ პე რი ის საზღ ვრე ბის გა ფარ თო ე ბით იყო განპი რო ბე ბუ ლი.
1721 წელს, შვედეთ თან და დე ბუ ლი ნიშ ტად ტის ზა ვით, რუ სე თის იმ პე რი ის შე მად გენ ლო ბა ში შე ვი და ეს ტლან დია და ლიფ ლან დი ა, გვი ან კი კურ ლან დი ა. XIX სა უ კუ ნის და საწყ ის ში ფინ ლან დი ა, ბე სა რაბია და სა უ კუ ნის მე ო რე ნა ხე ვარ ში შუა აზია და შო რე უ ლი აღ მო სავ ლე თი. რუ სებ მა ამ რე გი ო ნებ ში და სახ ლე ბაც და იწყ ეს. დაპყ რო ბილ ახალ მხა რე ებ ში, ეთ ნი კუ რი სი ტუ ა ცია რთულ დე ბო და და ყა ლიბ დე ბოდა ახა ლი რა ი ო ნე ბი, სა დაც ეთ ნი კუ რად ნა რე ვი მოსახ ლე ო ბა მკვიდ რდე ბო და. ნო ვო რო სი ა სა და ყი რიმ ში ეთ ნი კუ რად რთუ ლი რა ი ო ნე ბი იქ მნე ბო და (რუ სულ უკ რა ი ნუ ლი და რუ სულ ყი რი მულ თათ რუ ლი).
საბ ჭო თა პე რი ოდ ში, და ბეჭ დილ სა ხელ მძღვა ნელო ებ ში ხაზ გას მით იყო აღ ნიშ ნუ ლი, რომ მონ ღოლ თა თარ თა ბა ტო ნო ბამ რუ სი ხალ ხის ერ თი ან რუ სულ სა ხელ მწი ფო ში გა ერ თი ა ნე ბის პრო ცე სი შე ა ფერ ხა, თუმ ცა რე ვო ლუ ცი ამ დე და საბ ჭობ თა იმ პე რი ის დაშლის შემ დეგ დას ტამ ბულ წიგ ნებ ში სრუ ლი ად სა წი ნააღ მდე გო მო საზ რე ბე ბია გა მოთ ქმუ ლი: მონ ღო ლებ მა კი არ შე ა ფერ ხეს რუ სე ბის ერთ სა ხელ მწი ფოდ გა ერთი ა ნე ბის პრო ცე სი და რუ სი ხალ ხის ჩა მო ყა ლი ბე ბა, არა მედ პი რი ქით გა ერ თი ა ნე ბა, ფაქ ტობ რი ვად, აღ მო სავ ლე თი დან მო სუ ლი დამ პყრობ ლე ბის გა ტა რებუ ლი ღო ნის ძი ე ბე ბის შე დე გად მოხ და და რუ სი ერის ფორ მი რე ბა ში, სხვა ეთ ნო სებ თან ერ თად, მონ ღოლებ მა ერ თერ თი კომ პო ნენ ტის რო ლი შე ას რუ ლეს. ამ მო საზ რე ბი სა იყ ვნენ ტრუ ბეც კოი და კა რამ ზინი. რუ სე თის ტე რი ტო რი ა ზე მონ ღოლ თა მოს ვლის დროს, კი ე ვის სა მე ფო ცალ კე ულ რუ სულ სამ თავ როე ბად დაშ ლილ და ქუც მა ცე ბუ ლი იყო. მონ ღო ლებ თან ბრძო ლა ში, ყო ვე ლი სამ თავ რო ცალ კე იცავ და თავს. დრო თა გან მავ ლო ბა ში, მოს კო ვის მთავ რებ მა, ეშმა კუ რი პო ლი ტი კის წყა ლო ბით, დი დი სამ თავ როს იარ ლი ყიც კი მი ი ღეს. ის ოქ როს ურ დოს პო ლი ტი კის გამ ტა რე ბე ლიც კი შე იქ მნა. ტრუ ბეც კოი აღ ნიშ ნავდა, რომ მოს კო ვის სა ხელ მწი ფო თა თარ თა უღ ლის წყა ლო ბით შე იქ მნა ო. “თა თარ თა უღ ლის და ცე მას” თა თარ თა ყა ე ნის მარ თმა დი დე ბე ლი მე ფით შეც ვლა მოჰ ყვა და ხა ნის სად გო მის მოს კოვ ში გა და ტა ნა. მოს კო ვის სა მე ფოს ზე და ფე ნის წარ მო მად გე ნელ თა მნიშ ვნე ლო ვან ნა წილს თა თარ თა ზე და ფე ნა წარ მოად გენ და. ეს ზე და ფე ნა, რო მე ლიც მა ლე გაქ რის ტიან და, ფაქ ტობ რი ვად, ახა ლი რუ სუ ლი სა ხელ მწი ფოს ფორ მი რე ბის აქ ტი ურ შე მოქ მე დად იქ ცა. ზე მოხ სე ნებუ ლი ავ ტო რი იმა საც კი წერ და, რომ “ჩვენ უფ ლე ბა გვაქვს, ვი ა მა ყოთ არა მხო ლოდ სლა ვი წი ნაპ რე ბით, არა მედ თუ რა ნე ლი წი ნაპ რე ბი თაც და ვალ დე ბუ ლი ვართ მად ლი ე რი ვი ყოთ რო გორც ერ თის, ისე მე ო რი სა”.
ზე მოთ აღ ნიშ ნუ ლი ჭეშ მა რი ტე ბას თან ძა ლი ან ახ ლო სა ა. ფაქ ტობ რი ვად, ცალ კე უ ლი რუ სუ ლი სამთავ რო ე ბის ერ თად შეკ რე ბა ოქ როს ურ დოს შე მადგენ ლო ბა ში მოხ და; ოქ როს ურ დოს ბა ტო ნო ბი სას მოს კო ვის სამ თავ როს თვით მონ ღო ლებ მა მი ა ნი ჭეს პრი ო რი ტე ტი, რო მელ მაც შემ დეგ თან და თა ნო ბით,
ბუ ნებ რი ვი ა, დამ პყრობ ლე ბის შე სუს ტე ბის გა მო ისო ბი თაც, და იწყო რუ სუ ლი და არა რუ სუ ლი მი წე ბის შეკ რე ბა, ოქ როს ურ დოს ყო ფი ლი ტე რი ტო რი ე ბის ახლა უკ ვე მოს კო ვის გარ შე მო გა ერ თი ა ნე ბა.
ის მის კითხ ვა: რა ტომ ვერ შე ძლეს დამ პყრო ბელმა მონ ღოლ თათ რებ მა და ცალ კე ვე ბუ ლი რუ სე ბის ეთ ნი კუ რი ასი მი ლი რე ბა და რა ტომ მოხ და პი რი ქი თი პრო ცე სი? ცნო ბი ლი ა, რომ ყვე ლა დამ პყო ბელს, იმ პერი ის შემ ქმნელს, დაპყ რო ბილ ხალ ხებ ში თა ვი სი იდეო ლო გია შეჰ ქონ და. მა გა ლი თად, შე იძ ლე ბა არა ბე ბი მო ვიყ ვა ნოთ, რომ ლებ საც დაპყ რო ბილ ხალ ხებ ში ის ლა მი შეჰ ქონ დათ და ხში რად ძა ლი თაც ავ რცე ლებდნენ მას. ეს კი ეთ ნი კურ ასი მი ლა ცი ას, ბუ ნებ რი ვი ა, აჩ ქა რებ და. მონ ღო ლებს ასე თი რე ლი გია არც ჰქონი ათ. ოქ როს ურ დო, რომ ლის მთა ვა რი შტა ბი და ადმი ნის ტრა ცი უ ლი ცენ ტრი ვოლ გის დაბ ლობ ში, დღევან დე ლი ვოლ გოგ რა დის მახ ლობ ლად მდე ბა რე ობ და, მხო ლოდ მა ტე რი ა ლუ რი კე თილ დღე ო ბით (ფუ ლი თა და სა ძოვ რე ბით) იყო და ინ ტე რე სე ბუ ლი. მონ ღო ლე ბი და მორ ჩი ლე ბუ ლი რუ სე ბი ს (და სხვა ხალ ხე ბის) პირად ცხოვ რე ბა ში თით ქმის არ ერე ოდ ნენ. პი რი ქით, ოქ როს ურ დოს კარ გი და მო კი დე ბუ ლე ბა ჰქონ და მარ თმა დი დე ბელ ეკ ლე სი ას თან. ეს უკა ნას კნე ლი გადა სა ხა დე ბი სა გა ნაც კი იყო გან თა ვი სუფ ლე ბუ ლი. ეკ ლე სია უზე ნა ეს ხე ლი სუფ ლე ბას გარ კვე ულ სამ სახურ საც უწევ და.
ცნო ბი ლი ა, თუ რა ო დენ დი დი მნიშ ვნე ლო ბა აქვს ნა ცი ის ჩა მო ყა ლი ბე ბა ში სა ხელ მწი ფო სა და ეკ ლე სი ას (რე ლი გი ას). სწო რედ ასე თი რო ლი იკის რა მოს კო ვის სა ხელ მწი ფომ და რუ სულ მა მარ თლმა დი დე ბელ მა ეკ ლე სი ამ. გარ და თა თარ მონ ღო ლე ბი სა, რუ სუ ლი ეთ ნო სის შე მად გენ ლო ბა ში, არა ერ თი სხვა ეთ ნო სის წარ მო მად გე ნე ლიც შე ვი და. რუ სე თის სა ხელ მწიფო და დი დი რუ სუ ლი კულ ტუ რის შემ ქმნე ლი რუ სი ერი ცენ ტრი დან პე რი ფე რი ე ბი სა კენ მო სახ ლე ო ბის თან და თა ნო ბი თი მიგ რა ცი ის, ახა ლი ტე რი ტო რი ე ბის ათ ვი სე ბი სა და სხვა დას ხვა ხალ ხე ბის ასი მი ლა ცი ის შე დე გად ჩა მო ყა ლიბ და. მეც ნი ე რებს გა მოთ ვლი ლი აქვთ, რომ რუ სუ ლი ეთ ნო სის შე მად გენ ლო ბა ში, ევრა ზი ის სივ რცე ში მო ბი ნად რე და მომ თა ბა რე 50დან 100მდე ეთ ნო სი შე ვი და. რუ სე ბის აღ მო სავ ლე თით და სამ ხრე თით გა და ად გი ლე ბას თან ახ ლდა ზე მოთ აღ ნიშ ნუ ლი ეთ ნო სე ბის გა რუ სე ბა.
რუ სე თი ევ რო პი სა და აზი ის მიჯ ნა ზე მდე ბა რე სახელ მწი ფო იყო და რუ სე ბიც ევ რო პე ლებ სა და აზი ელებს შო რის ცხოვ რობ დნენ და, რო გორც აღ ვნიშ ნეთ, რუ სუ ლი ეთ ნო სი ევ რო პუ ლი და აზი უ რი კომ პო ნენტე ბის შე რე ვა შეჯ ვა რე ბის შე დე გად წარ მო იქ მნა. დღე ვან დელ რუ სულ ის ტო რი ოგ რა ფი ა შიც ძა ლი ან ბევ რი ავ ტო რი ხში რად ხაზს უს ვამს მათ არა ევ როპე ლო ბას. მი აჩ ნი ათ, რომ ისი ნი ევ რა ზი ე ლე ბი არი ან შე სა ბა მი სი მენ ტა ლი ტე ტით. ევ რო პუ ლი და აზი უ რი კულ ტუ რე ბის შე რე ვა კი მთე ლი შუა სა უ კუ ნე ე ბის გან მავ ლო ბა ში მიმ დი ნა რე ობ და.
მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ პეტ რე პირ ველ მა ევ როპი სა კენ გზა გაჭ რა და რუ სეთ ში ევ რო პუ ლი კულტუ რა ფარ თოდ გავ რცელ და, XIX სა უ კუ ნის 80ი ა ნი წლე ბი დან ევ რო პე ლე ბი (გან სა კუთ რე ბით ფრან გე ბი) რუ სეთს არა აღ მო სავ ლეთ ევ რო პად, არა მედ აზი ად თვლიდ ნენ. პირ ვე ლი იდე ო ლო გი, რო მელ საც მიაჩ ნდა, რომ რუს ხალხს და ამ დე ნად მთელ რუ სულ კულ ტუ რას არა ფე რი აქვს სა ერ თო ევ რო პა სა და ევ რო პის ხალ ხებ თან იყო ცნო ბი ლი ფრან გი ლი ბერა ლი ის ტო რი კო სი და სე ნა ტო რი ან რი მარ ტე ნი (18101883წწ.) თა ვის წიგ ნში “რუ სე თი და ევ რო პა” ის ამ ტკი ცებ და, რომ რუ სე ბი არ არი ან სლა ვე ბი და არც ინ დო გერ მა ნე ლე ბი, არა მედ — თუ რა ნე ბი, რომ ლე ბიც მი ე კუთ ვნე ბი ან თურ ქულ -ალ თა ურ ტო მებს და რომ ისი ნი მხო ლოდ გა რეგ ნუ ლად ჰგვა ნან ევ რო პე ლებს და არა ფე რი აქვთ მათ თან სა ერ თო. იგი ვე ავ ტო რი აღ ნიშ ნავ და რუ სე ბის ცრუ მორ წმუ ნე ო ბი სა და მათ ში გა ნათ ლე ბის შე უღ წე ვა დო ბის, მო ნუ რად მორ ჩი ლი ხა სი ა თის შე სა ხებ. ხაზს უს ვამ და რუ სე ბის გა რეგ ნუ-ლად მი რონ ცხე ბუ ლო ბის, მაგ რამ არა შემ სრუ ლებ-ლუ რო ბის შე სა ხებ. აღ ნიშ ნუ ლი ავ ტო რი რუ სე ბის მხო ლოდ გამ რავ ლე ბი სუ ნა რის მქო ნე ო ბა ზე სა უბ-რობს, თან იქ ვე ამა ტებს, რომ ამ ხალ ხი სა გან ზნე ობ-რივ ამაღ ლე ბას არ უნ და ვე ლო დო თო. ან რი მონ ტე ნი რუ სებს აზი ა ტებს უწო დებ და და ევ რო პი სათ ვის მათ სა შიშ ხალ ხად მი იჩ ნევ და და მათ გან თა ვის დაღ წე ვის სა შუ ა ლე ბად ურალს იქით გა დაყ რა მი აჩ ნდა.
რუ სულ წყა რო ებ ში წე რი ა, რომ ამ სა ვაჭ რო გზის (დნეპ რის) გას წვრივ მო ბი ნად რე სლა ვე ბი რუ სე ბის (ა ნუ ვი კინ გე ბის) გა მო ჩე ნას ხა ლი სით ხვდე ბოდ ნენ. ამ დროს სლა ვე ბის სხვა დას ხვა ჯგუ ფებს შო რის მუდ მი ვი და პი რის პი რე ბა იყო და მათ რუ სე ბი მი იწ-ვი ეს, რა თა ეს და პი რის პი რე ბა მო ე წეს რი გე ბი ნათ. მო სულ რუს -ვი კინ გებს მი ე წე რე ბათ ქა ლაქ კი ე ვის აშე ნე ბა და სლა ვუ რი რუ სუ ლი სა ხელ მწი ფოს შექ-მნაც. ასე გა და ე ცა ეთ ნო ნი მი “რუ სი” ერ თი ხალ ხი დან მე ო რე ხალხს.
აღ მო სავ ლეთ სლა ვე ბის პირ ვე ლი სა ხელ მწი ფო კი ე ვის რუ სე თი ევ რა ზი ის სივ რცე ში პირ ვე ლი სახელ მწი ფო იყო, რო მე ლიც მო ბი ნად რე ებ მა შექ მნეს. ეს სა ხელ მწი ფო საკ მა ოდ ვრცელ ტე რი ტო რი ა ზე იყო გან ფე ნი ლი და მუდ მი ვი სა შიშ რო ე ბის წი ნა შე იდ გა, რო გორც და სავ ლე თი დან, ისე აღ მო სავ ლე თი დან. აღ მო სავ ლე თი დან ეს სა შიშ რო ე ბა მას შემ დეგ გაძლი ერ და, რაც ხა ზა რე თის სა ხელ მწი ფოს მოს პო ბით ურალ სა და კას პი ის ზღვას შო რის ტე რი ტო რი ა ზე ერთგვა რი “ღია კა რი” შე იქ მნა.
რუ სებ მა ად გი ლობ რი ვი მო სახ ლე ო ბი სა გან ბევ რი რამ შე ით ვი სეს. მათ გან ამ დროს შე ით ვი სეს რუ სებ მა შა მა ნიზ მის, ანი მიზ მის ელე მენ ტე ბი. კო ლო ნი ზა ცი ის პრო ცე სი მთლად უმ ტკივ ნე უ ლო არ ყო ფი ლა. რუ სეთის ხე ლი სუფ ლე ბა მომ თა ბა რე ებს ბი ნა დარ ცხოვრე ბა ზე გა დას ვლას აი ძუ ლებ და. ასე თი პო ლი ტი კა მტრო ბას აღ ვი ვებ და. რუ სებს გან სა კუთ რე ბით ბაშ კირე ბი უპი რის პირ დე ბოდ ნენ. ჩრდი ლო ეთ კავ კა სი ე ლები დან გან სა კუთ რე ბით და უ მორ ჩი ლე ბელ ნი ჩაჩ ნე ბი იყ ვნენ. ყალ მუ ხებ მა კი სა ძოვ რე ბის დი დი ნა წი ლი მო სულ მო სახ ლე ო ბა სა და მის არ მი ას და უთ მეს. ვოლ გის ქვე მო დი ნე ბა ზე ყალ მუ ხებს ნორ მა ლუ რი გან ვი თა რე ბის სა შუ ა ლე ბა აღარ ჰქონ დათ, ამი ტომ გაც ლა ამ ჯო ბი ნეს, ცენ ტრა ლურ აზი ა ში წი ნა პარ თა სამ შობ ლო ში გა დას ხლე ბა გა დაწყ ვი ტეს, მაგ რამ 1770 წელს მხო ლოდ მე სა მედ მა მი აღ წია მი ზანს (და ახ ლო ებით 100 ათა სი კა ცი შიმ ში ლი სა გან, ავად მყო ფო ბი საგან, სიცხ ი სა გან, სიც ვი სა გან და მომ თა ბა რე ყა ზახ თა თავ დას ხმე ბი სა გან და ი ღუ პა). მიგ რა ცი უ ლი პრო ცესე ბი მო სახ ლე ო ბის სწრაფ ზრდა საც გა ნა პი რო ბებდა. ამის შე დე გად XVIII სა უ კუ ნე ში რუ სე ბი ევ რო პის თით ქმის ყვე ლა ზე მრა ვალ რიცხ ო ვან ხალ ხად იქ ცნენ.
1897 წლის აღ წე რით ქვეყ ნის მთე ლი მო სახ ლე ობა 116 მი ლი ო ნი იყო, რო მელ თა გან რუ სე ბი 48%ს წარ მო ად გენ დნენ (55 მი ლი ო ნი კა ცი). მა თი უმე ტე სი ნა წი ლი ევ რო პულ ნა წილ ში მკვიდ რობ და.
სსრკს დაშ ლის შემ დეგ რუ სეთ ში ორ მი ლი ო ნამ დე ლტოლ ვი ლი მო ვი და.
რუ სე ბის კულ ტუ რი სა და ყო ფის თვალ საზ რი სით საგ რძნო ბი სხვა ო ბაა მის ორ დიდ ეთ ნოგ რა ფი ულ რე გი ონს ჩრდი ლო რუ სეთ სა და სამ ხრეთ რუ სეთს შო რის. მოს კო ვუ რი მეტყ ვე ლე ბა სა ფუძ ვლად და ედო რუ სუ ლი ენის ფორ მი რე ბას. ჩრდი ლო რუ სულ ეთ ნოგ რა ფი ულ ზო ნა ში გა მო ი ყო ფა პო მო რი ე ლე ბის ჯგუ ფი, რო მე ლიც რუ სი მიგ რან ტე ბი სა და მათ მი ერ ასი მი ლი რე ბუ ლი ფი ნურ უგ რუ ლი, სა ა მუ რი და ნენცუ რი წარ მო შო ბის ჯგუ ფე ბი სა გან შედ გე ბა
XVIII სა უ კუ ნემ დე რუ სი გლე ხე ბი უპი რა ტე სად ტყე ებ სა და მის ახ ლო მახ ლო ცხოვ რობ დნენ. ამიტო მაც იყო, რომ ყვე ლა ნა ი რი ინ ვენ ტა რი, ცუ ლის გა მოკ ლე ბით, ხი სა გან ჰქონ დათ გა კე თე ბუ ლი. რაც მთა ვა რი ა, ხის მო რე ბი სა გან ჰქონ დათ აგე ბუ ლი საცხ ოვ რე ბე ლი ქო ხი. XVIII სა უ კუ ნემ დე რუ სეთ ში ქა ლა ქებ საც ხი სა გან აშე ნებ დნენ. 1557 წელს რუსეთს ეწ ვია ინ გლი სე ლი ვა ჭა რი ენ ტო ნი ჯე ნიქ სო ნი, რო მე ლიც ქა ლაქ ვო ლოგ დის შე სა ხებ წერ და, რომ სახ ლე ბი აშე ნე ბუ ლია ნაძ ვი სა გან. არ სად ქვა და რკინა გა მო ყე ნებ ული არა ა. სახ ლე ბი გა რე დან არ ყის ხის ქერ ქი თაა და ფა რუ ლი. ეკ ლე სი ე ბის უმე ტე სო ბაც ხი სა გან შენ დე ბო და, თუმ ცა აგუ რი სა და ქვის ეკ ლესი ე ბიც ბევ რი იყო.
1917 წლამ დე მარ თლმა დი დებ ლო ბა რუ სე ბის სა ხელ მწი ფო რე ლი გია იყო, რო მე ლიც მათ ოფი ცია ლუ რად X სა უ კუ ნის ბო ლოს მი ი ღეს. ქრის ტი ა ნობის გავ რცე ლე ბა ში დი დი რო ლი ითა მა შეს ძმებ მა კი რი ლემ და მე თო დემ, რომ ლე ბიც ბი ზან ტი ე ლებ მა 860 წელს სლა ვურ სამ ყა რო ში სა მი სი ო ნე რო მიზ ნით გა აგ ზავ ნეს. მათ ვე შექ მნეს სლა ვუ რი ან ბა ნი, რაც, თა ვის თა ვად ცხა დი ა, ქრის ტი ა ნო ბის გავ რცე ლე ბას ფრი ად უწყ ობ და ხელს. გაქ რის ტი ა ნე ბის თა ნა ვე მთავარ მა ვლა დი მირ მა და უ ყო ნებ ლი ვი მოქ მე დე ბა დაიწყო და დე მონ სტრა ცი უ ლად მო შა ლა წარ მარ თუ ლი ღმერ თე ბის კერ პე ბი. კი ევ ში “პე რუ ნი” მაღ ლო ბი დან ჩა მო ათ რი ეს და დნეპ რში ჩა აგ დეს. ნოვ გო როდ ში კი რო დე საც შე ე ცად ნენ “პე რუ ნის” ჩა მოგ დე ბას, ქალაქ ში მა სობ რივ მა აჯან ყე ბამ იფეთ ქა. წარ მარ თო ბა თა ვი სი რი ტუ ა ლე ბით კი დევ დი დი ხნის გან მავ ლობა ში რუ სე ბი სათ ვის წამ ყვან რე ლი გი ად რჩე ბო და. ქრის ტი ა ნო ბა ხალ ხში საკ მა ოდ ნე ლა ვრცელ დე ბო და. მას ში შერ წყმუ ლი იყო ქრის ტი ა ნო ბამ დე ლი რწმენა წარ მოდ გე ნე ბი. წარ მარ თო ბი სა და ქრის ტი ა ნობის ერ თგვარ სიმ ბი ოზს “ი უ რო დივ თა”, ანუ ნე ტა რი სუ ლე ბის შე სა ხებ წარ მოდ გე ნა წარ მო ად გენ და. ის ყო ფა ში ფარ თოდ იყო გავ რცე ლე ბუ ლი XVII სა უ კუ ნის ბო ლომ დე. “ნე ტა რი სუ ლე ბი” წმინ დან ადა მი ა ნე ბად ით ვლე ბოდ ნენ, რომ ლე ბიც ქუ ჩებ ში და ძონ ძი ლები, შიშ ვლე ბი, ჭუჭყ ი ა ნე ბი, ბორ კი ლებ და დე ბულ ნი და დი ოდ ნენ. ისი ნი ყვე ლა ადა მი ა ნუ რი ქცე ვი სა გან ძა ლი ან შორს იდ გნენ და ხში რად ამო რა ლუ რა დაც იქ ცე ოდ ნენ, მკრე ხე ლობ დნენ, ის როდ ნენ ქვებს, ურცხვად ხუმ რობ დნენ. წყა რო ებ ში აღ ნიშ ნუ ლი ა, რომ მოს კო ველ მა იუ რო დივ მა (ნე ტარ მა სულ მა) ვა სილ მა, რომ ლის სა ხელ თა ნაც და კავ ში რე ბუ ლია წი თელ მოე დან ზე პოკ როვ სკის ტაძ რის მშე ნებ ლო ბა, ერ თხელ რამ დე ნი მე გო გო ნა და აბ რმა ვა, თუმ ცა შემ დეგ ში მხედ ვე ლო ბა აღუდ გი ნა. იუ რო დი ვე ბის წეს ჩვე უ ლე ბა იყო სა ო ცა რი ახი რე ბე ბის, გან საც ვიფ რე ბე ლი ას კეტიზ მის, სი ლა მა ზე ზე, კომ ფორ ტზე, ცხოვ რე ბი სე ულ ამ ბებ ზე უა რის თქმის, ზოგ ჯერ ამო რა ლუ რო ბის და უგო ნო ბის ერ თობ ლი ო ბა. “ნე ტა რი სუ ლე ბის” თვითაღ კვე თა, პი რად სი კე თე ზე უა რის თქმა ღა რი ბე ბი სა და და ბე ჩა ვე ბულ და ჩაგ რულ ადა მი ან თა გარ კვე ულ სიმ პა ტი ებს იწ ვევ და. XVII სა უ კუ ნე ში ოფი ცი ა ლურ ეკ ლე სი ას გა მო ე ყო სტა რო ვე რო ბა. ამა ვე დრო ი დან და იწყო ჩა მო ყა ლი ბე ბა სხვა დას ხვა რე ლი გი ურ მა სექ ტებ მა (დუ ხო ბო რე ბი, ხლის ტე ბი, მო ლოკ ნე ბი და სხვ.). XIX სის და სას რულს 10 მი ლი ო ნამ დე სტა როვერ სა და სექ ტანტს ით ვლიდ ნენ.
აგერ უკ ვე მე რამ დე ნე სა უ კუ ნე ა, ჩვე ნი ქვე ყა ნა რუ სე თი სა და რუ სე ბის გან თა ვის დაღ წე ვას უშე დე გოდ ცდი ლობს. ვინ იცის რამ ხე ლა ზი ა ნი მი ა ყე ნა ქარ თველ ერს ამ “ბო რო ტე ბის იმ პე რი ამ”... ჯერ ცა რიზ მი, შემ დგომ წი თე ლი საბ ჭო თა კავ ში რი, ამ ჟა მად კი “ნე ო დერ ჟა ვიზ მი”... ვინ მოსთვლის რამ დე ნი უდა ნა შა უ ლო მსხვერ პლი... გა ნად გუ რე ბუ ლი ინ ტე ლექ ტუ ა ლე ბი... უკ ვე რამ დე ნი ხა ნია ვიბ რძვით გა დარ ჩე ნი სათ ვის, ვიბ რძვით თა ვი სუფ ლე ბის იდე ი სა და სი მარ თლი სათ ვის. ამ ბრძო ლა ში კი სა სი ცოცხ ლო მნიშ ვნე ლო ბა აქვს უკომ პრმი სა ო ბა სა და შე უ პოვ რო ბას. ამი სათ ვის კი სა ჭი როა დი დი ნე ბის ყო ფა და ფიქ რი არა სა კუ თარ, არა მედ სა ზო გა დო პრობ ლე მებ სა და ტკი ვილ ზე. ჩვენ კი დევ ბევ რი შეგ ვიძ ლია ვი სა უბ როთ იმ მო უ შუ შე ბელ ჭრი ლო ბებ ზე, რომ ლე ბიც ჩრდი ლო ელ მა მე ზო ბელ მა მოგ ვა ყე ნა.
სამ წუ ხა რო ა, მაგ რამ ფაქ ტი ა, ბევ რმა ქარ თველ მა მა ინც არ იცის კარ გად, თუ ვის თან აქვს რე ა ლუ რად საქ მე. ეს ჩვე ნი ყვე ლა ზე დი დი პრობლე მა ა. ჩვენს უამ რავ თა ნა მო ქა ლა ქეს კი დევ რა ღაც უპა ტი ებ ლად ილუ ზი უ რი და მო კი დე ბუ ლე ბა აქვს იმ ქვეყ ნის მი მართ, რო მელ მაც არ იკ მა რა წარ სუ ლი სის ხლის მსმე ლო ბა და სულ ახ ლა ხანს, 2008 წლის აგ ვის ტო ში, ჩვენ თა ო ბა საც აჩ ვე ნა, რა არის ომი. ამ თა ო ბის ვა ლი ცაა უკ ვე, იცო დეს მშვი დო ბის ფა სი.
ვინ არი ან რუ სე ბი? სა ი დან მო ვიდ ნენ და რა ტომ? რო გო რი ის ტო რია და ტრა დი ცი ე ბი აქვთ? ვის თან უფ რო მე ტი რამ აკავ ში რებთ აფ ხა ზებ სა და ოსებს? ვგო ნებ, მა თი ამ სა კითხ ზე მა თი და ფიქ რე ბა ძა ლი ან მნიშ ვნე ლო ვა ნი ა, რად გა ნაც აუ ცი ლე ბე ლია თი თო ე ულ მა ჩვენ გან მა კარ გად იცო დეს, თუ ვის გან უწევს თა ვის დაც ვა. დარ წმუ ნე ბა უ ლი ვარ, ამ სტა ტი ის კითხ ვის დას რუ ლე ბი სას, ყვე ლა ნი და ფიქ რდე ბით, და ფიქ რდე ბით ყვე ლა ფერ ზე ერ თდრო უ ლად და მიხ ვდე ბით კი დე ვაც, რა ტომ არ ინე ბა უფალ მა, რომ ამ ნა ცი ის ხე ლით მოგ ვღე ბო და ბო ლო.
3TSU TIMESმაისი 2009 ისტორიკოსი
“ო მით ვერც აფ ხა ზეთ სა და ვერც სამ ხრეთ ოსეთს და ვიბ რუ ნებთ”მა რი ამ ხუ ხუნა იშ ვი ლი
- ბა ტო ნო ვახ ტანგ, გვა ინ ტე რე სებს თქვე ნი, რო გორც ის ტო რი კო სის ხედ ვა, რო გო რია ამ ჟა-მად ორი ქარ თუ ლი კონ ფლიქ ტუ რი რე გი ო ნის ის-ტო რი ა, გთოხვთ ისა უბ როთ ქარ თვე ლე ბის, ოსე-ბი სა და აფ ხა ზე ბის ის ტო რი ულ ურ თი ერ თო ბა ზე..
- და ვიწყ ოთ აფ ხა ზე თით. აფ ხა ზე თის ტე რი ტორი ა, სა დაც დღე ვან დე ლი აფ ხა ზე ბი ცხოვ რო ბენ, იყო აფ ხაზ თა სამ თავ როს ტე რი ტო რი ა. მი უ ხე დავად იმი სა, რომ აფ ხა ზე ბი არ არი ან ქარ თვე ლები, სხვა ეთ ნო სი ა, აფ ხა ზე თის სამ თავ რო, ისე ვე რო გორც გუ რი ის, სა მეგ რე ლო სა და სვა ნე თის სამ თავ რო ე ბი და სამ ცხე სა ა თა ბა გო, შე დი ო და ერ თი ა ნი ქარ თუ ლი მო ნარ ქი ის შე მად გენ ლო ბა ში. XV სა უ კუ ნის მე ო რე ნა ხე ვარ ში, რო დე საც ერთი ა ნი ქარ თუ ლი მო ნარ ქია და ი შა ლა, და სავ ლეთ სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი ა ზე, შემ დგომ ხა ნებ ში, ე.ი. XV სა უ კუ ნის მე ო რე ნა ხევ რი დან დაწყ ე ბული, აღ მო ცენ და იმე რე თის სა მე ფო, რომ ლის შე მად გენ ლო ბა ში იყო სა მეგ რე ლოს, გუ რი ი სა და აფ ხა ზე თის სამ თავ რო ე ბი. შემ დგომ იმე რე თის მეფემ უკ ვე დე ფაქ ტო და კარ გა გავ ლე ნა, რო გორც გუ რი ის, ისე სა მეგ რე ლო სა და აფ ხა ზე თის სამთავ რო ებ ზე, თუმ ცა დე ი უ რედ იმე რე თის მე ფე მუ დამ ით ველ ბო და სა მი ვე სამ თავ როს მფლო ბელად. ასე, რომ აფ ხა ზე თის სამ თავ როს ის ტო რია გა ნუ ყო ფე ლად არის და კავ ში რე ბუ ლი ერ თი ა ნი ქარ თუ ლი მო ნარ ქი ის ის ტო რი ას თან, რო მე ლიც ჩა მო ყა ლი ბე ბას უკ ვე X სა უ კუ ნი დან იწყ ებს. ეს პრო ცე სი გრძელ დე ბა და სა ბო ლო ოდ მთავ რდება XI სა უ კუ ნე ში. XXI სა უ კუ ნი დან აფ ხა ზე თის სამ თავ რო მუ დამ მო ი აზ რე ბო და, რო გორც ერ თია ნი ქარ თუ ლი მო ნარ ქი ის შე მად გე ნე ლი ნა წი ლი, ასე ვე მი სი დაშ ლის შემ დე გაც. სა ქარ თვე ლოს დაშ ლის პრო ცესს და ემ თხვა კი დევ ერ თი გა რე შე ფაქ ტო რი: და სავ ლეთ სა ქარ თვე ლო ში აგ რე სია და იწყო ოს მა ლე თის სა ხელ მწი ფომ, და იპყ რო აჭა რა, შემ დეგ აგ რე სია გა ნა ხორ ცი ე ლა გუ რი ის, სა მეგ რე ლო სა და აფ ხა ზე თის სამ თავ რო ე ბის, იმე რე თის სა მე ფოს მი მართ. აფ ხა ზე თის სამ თავროს მთე ლი სა ნა პი რო ზო ლი ოს მა ლებს ეკა ვათ, კო დო რის ხე ო ბა შიც, მა გა ლი თად, შხალ თა შიც კი ოს მა ლე თის ჯა რი იდ გა. ასე გაგ რძელ და XIX სა უ კუ ნის და საწყ ი სამ დე. XIX სა უ კუ ნი დან, 18061812 წლებ ში, წა რი მარ თა რუ სეთ ოს მა ლე თის ომი. მას შემ დეგ, რაც რუ სეთ მა 18011802 წლებში და იპყ რო ქარ თლკა ხე თის სა მე ფო, შე უდ გა სა ქარ თვე ლოს სხვა ნა წი ლე ბის დაპყ რო ბა საც. ამა ვე დროს რუ სე თი ომს აწარ მო ებ და, რო გორც სპარ სეთ თან, ასე ვე ოს მა ლეთ თან, სწო რედ ერ თერ თი ომი იყო 18061812 წლე ბის ომი ოს მა ლეთის წი ნა აღ მდეგ, რო მელ შიც რუ სეთ მა გა ი მარჯვა. 1810 წელს, აფ ხა ზე თის მთა ვა რი გი ორ გი შერ ვა ში ძე შე ვი და რუ სე თის იმ პე რი ის ქვე შევრდო მო ბა ში და ამ რი გად, რუ სე თის იმ პე რა ტო რი გახ და აფ ხა ზე თის სამ თავ როს უზე ნა ე სი ხე ლი სუფა ლი. რუ სეთ მა აფ ხა ზე თის სამ თავ რო, გარ კვეუ ლი პო ლი ტი კუ რი მო საზ რე ბე ბით, 1864 წლამ დე არ გა ა უქ მა, თუმ ცა 1864 წელს, აფ ხა ზე თის სამთავ რო გა უქ მდა და იგი, რო გორც სო ხუ მის ოკრუ გი შე ვი და ქუ თა ი სის გუ ბერ ნი ა ში. 1904 წელს, რუ სე თის მი ერ გა ტა რე ბუ ლი ად მი ნის ტრა ცი უ ლი რე ფორ მის შე დე გად, სო ხუ მის ოკ რუ გი გა ი ყო ორ ნა წი ლად. ერ თი ნა წი ლი, დღე ვან დე ლი გა ლის, ოჩამ ჩი რის რა ი ო ნე ბი, სო ხუ მი და კი დევ სხვა ტე რი ტო რია დარ ჩა ისევ ქუ თა ი სის გუ ბერ ნი ა ში სო ხუ მის ოკ რუ გის სა ხე ლით, ხო ლო აფ ხა ზე თის ჩრდი ლო და სავ ლეთ ნა წი ლი გაგ რის ჩათ ვლით და ტე რი ტო რია ფსო უმ დე შე ვი და სხვა გუ ბერ ნი ა ში შა ვი ზღვის გუ ბერ ნი ა ში. ა სე იარ სე ბა აფ ხა ზე თის სამ თავ როს ის ტო რულ მა ტე რი ტო რი ამ, ორად გაყო ფილ მა 1904 წლი დან 1917 წლამ დე. 1917 წლის თე ბერ ვალ მარ ტში, მომ ხდა რი რე ვო ლუ ცი ის შედე გად, რუ სე თის იმ პე რი ამ და ას რუ ლა არ სე ბო ბა და და იწყო სა ქარ თვე ლოს და მო უ კი დებ ლო ბის აღ დგე ნის პრო ცე სი, რო მე ლიც 1918 წლის 26 მა ისს, სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი და მოუ კი დებ ლო ბის აღ დგე ნით დას რულ და, თუმ ცა, ურ თი ერ თო ბა საბ ჭორ თა რუ სეთ სა და სა ქარ თველოს შო რის და ძა ბუ ლი იყო. საბ ჭო თა რუ სე თი არ ცნობ და სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი ფო ებ რივ და მო უ კი დებ ლო ბას და ცდი ლობ და თა ვი დან ვე შე ე ფერ ხე ბი ნა ეს პრო ცე სი. რუ სეთ მა წა ა ქე ზა აფ ხა ზეთ ში სე პა რა ტის ტუ ლი მოძ რა ო ბა.
- რუ სე თის გეგ მა იყო, რომ თუ კი სა ქარ თვე ლო გა დაწყ ვეტ და ებ რძო ლა და მუ კი დებ ლო ბის თვის, მხო ლოდ აფ ხა ზე თის და კარ გვის ფა სად?
დი ახ, რუ სე თის გეგ მა სწო რედ იმა ში მდგომა რე ობ და, რომ თუ კი სა ქარ თვე ლო ეც დე ბო და და მო უ კი დებ ლო ბის მო პო ვე ბას, მა შინ ისი ნი სა ქარ თვე ლო დან გა მო ყოფ დნენ აფ ხა ზეთს, თუმ ცა ეს გეგ მა ვერ გან ხორ ცი ელ და. რუ სეთ მა რა დი კა ლუ რი ღო ნის ძი ე ბა გა ა ტა რა. აფ ხა ზეთში შე მო ი ტა ნეს ია რა ღი, შე მო ვი და ე.წ. წი თელ კა ზაკ თა რაზ მე ბი და და იწყო ამ ბო ხე ბა სა ქართვე ლოს წი ნა აღ მდეგ. სა ქარ თვე ლოს მთავ რო ბამ გა აგ ზავ ნა ჯა რი გე ნე რალ გი ორ გი მაზ ნი აშ ვი ლის სარ დლო ბით, რო მელ მაც 1918 წლის ზაფ ხულ ში აღად გი ნა საზღ ვრე ბი, არა 1904 წლის მდგო მარე ო ბით, არა მედ ად რინ დე ლი საზღ ვრე ბი. ქართუ ლი ჯა რი გა ვი და ფსო უ ზე, შე ვი და შა ვი ზღვის გუ ბერ ნი ის ტე რი ტო რი ა ზე, მი აღ წია ანა პამ დე, სა დაც იდ გა რუ სე თის თეთ რი არ მია გე ნე რალ ანტონ დე ნი კი ნის მე თა უ რო ბით და პრაქ ტი კუ ლად, ამ ტე რი ტო რი ას გა ნა გებ და დე ნი კი ნის შექ მნი ლი სამ ხრეთ რუ სე თის მთავ რო ბა, რო მელ საც ყუ ბანის მთავ რო ბას უწო დებ დნენ. აღ სა ნიშ ნა ვი ა, რომ საბ ჭო თა რუ სე თის პო ლო ტი კუ რი ლი დე რი ვლადი მერ ლე ნი ნი და ან ტონ დე ნი კი ნი ერ თმა ნე თის გან არ გან სხვავ დებოდ ნენ სა ქართვე ლო სად მი დამო კი დე ბუ ლე ბით. დე ნი კი ნი ითხ ოვდა, რომ ქარ თულ ჯარს და ე ტო ვები ნა აფ ხა ზე თის ტე რი ტო რი ა, თუმ ცა ისი ნი ვერა ფერს გახ დნენ. მო ლა პა რა კე ბებ მა შე დე გი ვერ გამო ი ღო. შემ დეგ ამ საქ მე ში ჩვენთვის სა უ ა რე სოდ ჩა ე რია ინ გლი სი, რო მელ მაც სა ქართვე ლოს მთავ რო ბას მოს თხო ვა გა ეყ ვა ნა ჯა რი, სა ქარ თვე ლოს მთავ რო ბის უარ ზე, იმ არ გუ მენტით, რომ ქარ თუ ლი ჯა რის გას ვლის შემ დეგ ტე რი ტო რი ას და ი კა ვებ და თეთ რი არ მი ა, მათ გა ნაცხ ა დეს, რომ აღ ნიშ ნუ ლი არ მოხ დე ბო და, თუმ ცა, ჩვე ნი პროგ ნო ზი გა მარ თლდა და ქარ თული ჯა რის გა მოს ვლის თნა ვე მო ხა ლი სე თა არ მი ამ და ი კა ვა ტე რი ტო ტი ა ფსო უმ დე. 1918 წლის რუსეთ მა აფ ხა ზეთ ში, პრაქ ტი კუ ლად, ვე ღარ აა გორა სე პა რა ტის ტუ ლი მოძ რა ო ბა, თუმ ცა იყო ამის მცდე ლო ბა. 1920 წელს, გარ კვე ულ წი ლად მო წესრიგ და სა ქარ თვე ლოს დე მოკ რა ტი უ ლი რეს პუბლი კი სა და რუ სე თის ურ თი ერ თო ბა. მოს კოვ ში, 1920 წლის 7 მა ისს ხე ლი მო ე წე რა ხელ შეკ რულე ბას. საბ ჭო თა რუ სეთ მა სცნო სა ქარ თვე ლოს დე მოკ რა ტი უ ლი რეს პუბ ლი კა თბი ლი სი სა და ქუთა ი სის გუ ბერ ნი ის ფარ გლებ ში. ამ რი გად, სო ხუმის ოკ რუ გი დარ ჩა სა ქარ თვე ლოს შე მად გენ ლობა ში, მარ თა ლია რუ სეთს უნ დო და, რომ სო ხუ მის ოკ რუ გი სა ქარ თვე ლოს დარ ჩე ნო და 1904 წლის მდგო მა რე ო ბით, ანუ გაგ რის აქეთ ტე რი ტო რი ა, მაგ რამ სა ქარ თვე ლოს დე ლე გა ცი ის დი დი ძა ლისხმე ვის შე დე გად, ხელ შეკ რუ ლე ბა ში ჩა ი წე რა, რომ საზღ ვრე ბი გა დი ო და მდი ნა რე ფსო უ ზე, აღი ა რეს 1904 წლამ დე არ სე ბუ ლი საზღ ვრე ბი. ეს იყო ქართუ ლი დიპ ლო მა ტი ის დი დი გა მარ ჯვე ბა.
აფ ხა ზე თის სა კითხი სა ქარ თვე ლოს დე მოკ რატი უ ლი რეს პუბ ლი კის უმაღ ლეს სა კა ნონ მდებლო ორ გა ნო სა და მთავ რო ბა ში ყო ველ თვის იყო მსჯე ლო ბის, დის კუ სი ის, დი დი ფიქ რის სა გა ნი. სა ბო ლო ოდ, ქარ თუ ლი პო ლო ტი კუ რი ელი ტა მივი და იმ გა დაწყ ვე ტი ლე ბამ დე, რომ აფ ხა ზეთს, ანუ სო ხუ მის ოკ რუგს (მა შინ ასე მო იხ სე ნი ე ბო და) უნ და მის ცე მო და ავ ტო ნო მია ში ნა ურ საქ მე ებ ში, რაც აი სა ხა კი დეც სა ქარ თვე ლოს დამ ფუძ ნე ბე ლი კრე ბის მი ერ 1921 წლის 21 თე ბერ ვალს მი ღე ბულ სა ქარ თვე ლოს კონ სტი ტუ ცი ა ში, თუმ ცა, როგორც მო გეხ სე ნე ბათ, ამ კონ სტი ტუ ცი ამ იმოქ მედა მხო ლოდ 1921 წლის 21 თე ბერ ვლი დან 1921 წლის 17 მარ ტამ დე, სა ნამ სა ქარ თვე ლოს დე მოკრა ტი უ ლი რეს პუბ ლი კის მთავ რო ბა ბა თუ მი დან არ გა ემ გზავ რა, შემ დგო მი სა კა ნონ მდებ ლო აქ ტე ბი, თუ რო გორ უნ და ემუ შა ვა ავ ტო ნო მი ას,
მი ღე ბუ ლი აღარ ყო ფი ლა, რად გა ნაც მთავ რობამ თბი ლი სი კონ სტი ტუ ცი ის მი ღე ბი დან მე4 დღეს და ტო ვა. ეს სა კითხი შემ დეგ უკუღ მარ თად გა დაწყ ვი ტა საბ ჭო თა რუ სე თის პო ლი ტი კურ მა ხელ მძღვა ნე ლო ბამ. ბა თუმ ში შე იკ რიბ ნენ ბოლშე ვი კე ბი სერ გო ორ ჯო ნი კი ძის წი ნამ ძღო ლო ბით და გა მო აცხ ა დეს, რომ შე იქ მნა აფ ხა ზე თის საბჭო თა სო ცი ა ლის ტუ რი რეს პუბ ლი კა. მი აქ ცი ეთ ყუ რადღ ე ბა, არა აფ ხა ზე თის ავ ტო ნო მი უ რი საბ ჭო თა სო ცი ა ლის ტუ რი რეს პუბ ლი კა, არა მედ აფ ხა ზე თის საბ ჭო თა სო ცი ა ლის ტუ რი რეს პუბ ლიკა. თა ვის თა ვად, სა ქარ თვე ლო იყო საბ ჭო თა სოცი ა ლის ტუ რი რეს პუბ ლი კა და გა უ გე ბა რი ა, ერთ საბ ჭო თა სო ცი ა ლის ტუ რი რეს პუბ ლი კას, რო გორ უნ და ეარ სე ბა მე ო რე საბ ჭო თა სო ცი ა ლის ტუ რი რეს პუბ ლი კის შე მად გენ ლო ბა ში. ამას რომ და ძაბუ ლო ბა მოჰ ყვე ბო და, კარ გად იყო ცნო ბი ლი და და გეგ მი ლი მოს კოვ ში და ვი თომ და გა მო სა ვა ლი იპო ვეს, ავ ტო ნო მი ის დო ნე ზე მა ინც არ და წი ეს აფ ხა ზე თის სტა ტუ სი და საბ ჭო თა რუ სე თის პოლი ტი კურ მა ლი დე რებ მა რუ სეთს უწო დეს: აფ ხა
ზე თის საბ ჭო თა სო ცი ა ლის ტუ რი რეს პუბ ლი კა “ხელ შეკ რუ ლე ბითი (дагoворная) რეს პუბ ლი კა” სა ქარ თვე ლოს შე მად გენ ლო ბაში. შემ დგომ ში ეს სტა ტუ სი შე იც ვალა, ჩაჯ და ნორმის ფარ გლებ ში, ისე ვე რო გორც მი ღე ბუ ლი იყო საბ ჭი თა კავ შირ ში და ეწო და: “აფ ხაზე თის ავ ტო ნომი უ რი საბ ჭო თა სო ცი ა ლის ტუ რი რეს პუბ ლი კა”. იო სებ სტა ლი
ნის გარ დაც ვა ლე ბის შემ დეგ, და იწყო აფ ხა ზუ რი სე პა რა ტიზ მის ახა ლი ეტა პი. ხე ლი სუფ ლე ბის სა თა ვე ში მო ვი და ნი კი ტა ხრუ შო ვი, ქვეყ ნის იდეო ლო გი ას გა ნა გებ და მი სი თა ნა მო აზ რე მი ხე ილ სუს ლო ვი. აღ სა ნიშ ნა ვი ა, რომ ორი ვე მათ გა ნი იყო ქარ თველ თმო ძუ ლე, თუმ ცა სა ქარ თვე ლო დან აფ ხა ზე თის გა მო ყო ფა ვერ მო ა ხერ ხეს, რად გა ნაც თა ვად რუ სე თის შე მად გენ ლო ბა ში იყო რამ დენი მე ავ ტო ნო მი უ რი საბ ჭო თა სო ცი ა ლის ტუ რი რეს პუბ ლი კა და აფ ხა ზე თის გას ვლა სა ქარ თველოს შე მად გენ ლო ბი დან, რუ სე თი სათ ვის ცუ დი პრე ცე დენ ტი იქ ნე ბო და. ამის გა მო, მარ თა ლია რუ სი პო ლო ტი კო სე ბი აქე ზებ დნენ აფ ხაზ სე პარა ტის ტებს, მაგ რამ სა ბო ლო ოდ სა კა ნონ მდებ ლო დო ნე ზე მა თი მოთხ ოვ ნა რა კმა ყო ფილ დე ბო და. ამ რი გად გა ჭი ა ნურ და ეს სა კითხი 1991 წლამ დე, რო დე საც საბ ჭო თა კავ ში რი და ი შა ლა. და იწყო აფ ხა ზი სე პა რა ტის ტუ ლი მოძ რა ო ბის ახა ლი ეტაპი.
ბა ტო ნო ვახ ტანგ, რო გორ გან ვი თარ და მოვ-ლე ნე ბი სა ქარ თვე ლოს და მო უ კი დებ ლო ბის მო პო-ვე ბის შემ დეგ?
ამ ჯე რად აფ ხა ზე ბის უკან დად გა საბ ჭოთა კავ ში რის სა მარ თალ მემ კვიდ რე რუ სე თის ფე დე რა ცი ა. 19911993 წლებ ში საქ მე ომამ დე მი ვი და. სწო რედ რუ სე თის ფე დე რა ცია იყო აფხა ზე თი დან ქარ თუ ლი არ მი ის მძი მე ტექ ნი კის გა მოყ ვა ნის ინი ცი ა ტო რი, თუმ ცა იმა ში, რაც მოხდა, არა ნაკ ლე ბი ბრა ლი მი უძღ ვის სა ქარ თვე ლოს მთავ რო ბას და კონ კრე ტუ ლად, იმ დრო ინ დე ლი სა ქარ თვე ლოს პო ლი ტი კუ რი ლი დერს ედუ არდ შე ვარ დნა ძეს, რო მელ მაც ძა ლი ან კარ გად იცო და, თუ სა ით კენ მი დი ო და საქ მე, თუმ ცა ის სა ქართვე ლო ში რუ სე თის დას მუ ლი კა ცი იყო და, რა თქმა უნ და, ხმას ვერ იღებ და რუ სე თის წი ნა აღმდეგ. შე იძ ლე ბა ით ქვას, რომ მას პრაქ ტი კუ ლად, არა ფე რი გა უ კე თე ბია იმის თვის, რომ აფ ხა ზეთ ში სა ქარ თვე ლოს იუ რის დიქ ცია არ შეწყ ვე ტი ლი ყო, პი რი ქით, ხე ლიც კი შე უწყო ამ პრო ცესს. მოს კოვი სა ქარ თვე ლოს ხე ლი სუფ ლე ბას აი ძუ ლებ და საქარ თვე ლოს შე მად გენ ლო ბი დან აფ ხა ზე თი სა და სამ ხრეთ ოსე თის ავ ტო ნო მი უ რი ოლ ქის ჩა მო ცილე ბას. 1993 წლი დან აფ ხა ზეთ ში, პრაქ ტი კუ ლად,
შეწყ ვე ტი ლია სა ქარ თვე ლოს მთავ რო ბის იუ რისდიქ ცი ა. აფ ხა ზე თის და მო უ კი დებ ლო ბის გა მოცხა დე ბა უკა ნო ნოდ მოხ და. სა ხელ მწი ფო უკა ნო ნოდ არ სე ბობ და ერ თი, ორი, ხუ თი, ათი წე ლი და ის უკ ვე დე ფაქ ტოდ გა მო ი ყო სა ქარ თვე ლოს შემად გენ ლო ბი დან. ჩვენ აფ ხაზ სე პა რა ტის ტებს და რუ სებს ვად რო ვეთ ამ დე ნი ხნის გან მავ ლო ბა ში დე ფაქ ტოდ არ სე ბო ბა და ამას მოჰ ყვა შე დე გად დღე ვან დე ლი მდგო მა რე ო ბა. ყვე ლას თვის კარგად იყო ცნო ბი ლი, რომ დად გე ბო და დრო, რო დესაც რუ სე თი ისარ გებ ლებ და აფ ხა ზე თის დე ფაქტო არ სე ბო ბით და შემ დეგ მას იუ რი დი უ ლა დაც აღი ა რებ და, სცნობ და მას, თუმ ცა ცნო ბა მე ტად მძი მე ვი თა რე ბა ში მოხ და. რუ სეთ მა გა ი თა მა შა შემ დე გი რამ: ომი სა ქარ თვე ლოს წი ნა აღ მდეგ 2008 წლის აგ ვის ტო ში გა მო ი ყე ნა თა ვის სა სარგებ ლოდ. რუ სე თის პო ლი ტი კუ რი ხელ მძღვა ნელო ბა თავს იმარ თლებს იმით, რომ ქარ თვე ლე ბი ხო ცავ დნენ ოსებ სა და აფ ხა ზებს და თით ქოს მათ სხავ გზა არ დარ ჩე ნო დათ. რა თქმა უნ და, ეს სრუ ლი სიც რუ ე ა, უნ და ით ქვას, რომ ომამ დე არც სამ ხრეთ ოსე თის ავ ტო ნო მი ურ ოლ ქში და არც აფ ხა ზეთ ში არ ყო ფი ლა წი ნა წლე ბი სა გან გან სხვა ვე ბუ ლი და ძა ბუ ლი მდგო მა რე ო ბა, თუ კი საქ მეს არ თუ ლებ დნენ, ისევ რუ სე ბი.
რას გვეტყ ო დით ქარ თულ -ო სურ ურ თი ერ თო-ბებ ზე?
- სა ქარ თვე ლო ში სა ხელ მწი ფო ებ რი ო ბის არც ერთ ეტაპ ზე, არც ერ თი ა ნი ქარ თუ ლი მო ნარ ქი ის შე მად გენ ლო ბა ში და არც ქარ თლის სა მე ფო ში არ ყო ფი ლა რა ი მე ოსუ რი სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი წარმო ნაქ მნი. ისი ნი ის ტო რი უ ლად მო სახ ლე ობ დნენ ჩრდი ლო ეთ კავ კა სი ა ში. ოს თა პირ ვე ლი ტალ ღა სა ქარ თვე ლო ში შე მო ვი და მონ ღო ლე ბის ბა ტონო ბის პე რი ოდ ში ანუ მე13 სა უ კუ ნე ში. ისი ნი ჩრდი ლო კავ კა სი ი დან მონ ღო ლებს შე მოყ ვნენ და იმ დე ნად მომ რავ ლდნენ, ისარ გებ ლებს იმით, რომ ქვე ყა ნა დაპყ რო ბი ლი ჰქონ დათ მონ ღო ლებს, მთელ ში და ქართლს მე ოდ ვნენ და ერ თი პე რი ოდი გო რის ცი ხეც კი და ი კა ვეს. რო დე საც გი ორ გი ბრწყინ ვა ლემ მონ ღო ლე ბის უღე ლი მო უ შო რა და ქვე ყა ნა გა ა თა ვი სუფ ლა, მას სამ ხედ რო ძა ლის გა მო ყე ნე ბით მო უხ და ოსე ბის გა რეკ ვა ში და ქართლი დან. სა ქარ თვე ლო ში ოსე ბის ჩა მო სახ ლე ბა გვი ან იწყ ე ბა, ერ თი ა ნი ქარ თუ ლი ფე ო და ლუ რი მო ნარ ქი ის დაშ ლი დან კარ გა ხნის შემ დეგ, როდე საც უკ ვე ქარ თუ ლი სა ხელ მწი ფო სუს ტდე ბა, დაშ ლი ლია ქარ თლის, კა ხე თისა და იმე რე თის სა მე ფო ე ბად, სა მი ვეს და უს რუ ლე ბე ლი ომე ბი აქვთ, რო გორც სპარ სე თის, ასე ვე ოს მა ლე თის წი ნა აღ მდეგ. ო სე ბი ამით სარ გებ ლო ბენ და მე17 სა უ კუ ნი დან ნელ ნე ლა იწყ ე ბენ შე მოს ვლას სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი ა ზე. რო დე საც ისი ნი სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი ა ზე შე მო ვიდ ნენ, მა თი სტა ტუ სი იყო ხი ზა ნი. ხი ზა ნი არის არაყ მა გლეხი. ში და ქარ თლის ჩრდი ლო ეთ ნა წილ ში, ვთქვათ, ცხოვ რობ დნენ თა ვა დი მა ჩაბ ლე ბი. მათ ჰყავ დათ ყმე ბი, მაგ რამ მა ჩაბ ლის მა მულ ში რომ ოსი მივი და, ის ყმა ვერ იქ ნე ბო და, იქ ნე ბო და მხო ლოდ ხი ზა ნი, ანუ თა ვად მა ჩა ბელს არა ნა ი რი მო ვა ლეო ბა ამ ხიზ ნის მი მართ, არ ექ ნე ბო და. პი რი ქით, ხი ზა ნია მის გან და ვა ლე ბუ ლი. მას თა ვად მა მის ცა სა მუ შა ო, სარ ჩო. არა ნა ი რი იუ რი დი უ ლი უფ ლება ხი ზანს არ ჰქონ და, მე ო რე დღეს ვე შე ეძ ლო თა ვადს მი სი გაშ ვე ბა. მას არ იცავ და კა ნო ნი, რად გან დღე ვან დე ლი ტერ მი ნო ლო გი ით, რომ ვთქვათ, ის სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი ა ზე უკა ნონოდ შე მო სუ ლი პი რი იყო. სა ქარ თვე ლო ში იყ ვნენ მე ო რე ნა ი რი ხიზ ნე ბი ქარ თვე ლი ხიზ ნე ბი, რომლე ნიც ვთქვათ გუ რი ი დან ან სა მეგ რე ლო დან გაექ ცნენ ბა ტონ ყმო ბას და ქარ თლში გა და ვიდ ნენ, მაგ რამ ის ქარ თვე ლი ხი ზა ნიც არ იყო ქარ თლში უფ ლებ რი ვად გა თა ნაბ რე ბუ ლი ყმებ თან და თავადს მი სი გაშ ვე ბა ნე ბის მი ერ დროს შე ეძ ლო.
რა იყო გან სხვა ვე ბა ქარ თველ სა და ოს ხი-ზანს შო რის?
ქარ თვე ლი ხი ზა ნი წარ მო შო ბით ქარ თვე ლია და მო სუ ლია ერ თი ქარ თუ ლი სა მე ფო დან მე ორე ში, ოსი ხი ზა ნი კი სხვა ქვეყ ნი და ნაა მო სუ ლი სა ქარ თვე ლო ში. ა მის შემ დეგ, ოსე ბი თან და თან დი დი რა ო დე ნო ბით ჩა მო დი ან, სახ ლდე ბი ან შიდა ქარ თლის ჩრდი ლო ეთ ნა წილ ში და რო დე საც სა ქარ თვე ლო რუ სეთ მა და იპყ რო, ისი ნი ამ ტერი ტო რი ა ზე დარ ჩნენ. რო დე საც ბა ტონ ყმო ბა უქ მდე ბო და, დად გა სა კითხ ი, რომ
4
ინ ტერ ვიუ თსუ-ის პროფესორ, ის ტო რი კოს ვახ ტანგ გუ რულ თან
4 მაისი 2009TSU TIMES ისტორიკოსი
სა მა ჩაბ ლო ში, ვთქვათ თა ვა დი მა ჩა ბელი კა ნონ მდებ ლო ბის მი ხედ ვით, ვალ დე ბუ ლი იყო ყმის თვის მი წა მი ე ცა და ყმა ხდე ბო და მი წის იუ რი დი უ ლი მფლო ბე ლი, მე სა კუთ რე, მაგ რამ მა ჩა ბე ლი არ იყო ვალ დე ბუ ლი მი წა მი ე ცა ოსი ხიზ ნის თვის. რუ სე თის მთავ რო ბამ გა ა კე თა თავი სი ბინ ძუ რი საქ მე, სა მა ჩაბ ლო ში თა ვა დებს თი თო ე უ ლი ოს ხი ზან ზე სო ლი დუ რი რა ო დე ნო ბის ფუ ლი გა და უ ხა და, რა თა ისი ნი გა ე თა ნაბ რე ბი ნათ ყმე ბის კა ტე გო რი ას თან. ასე, რომ, ფაქ ტობ რივად, ოსებს ში და ქარ თლში მი წა რუ სე თის მთავრო ბამ უყი და და რად გა ნაც მი წის მე სა კუთ რე ნი გახ დნენ, შემ დეგ უკ ვე მა თი აქე დან გა ძე ვე ბა, იმ დრო ინ დე ლი კა ნო ნე ბით, აღარ შე იძ ლე ბო და. 1917 წლის თე ბერ ვალ მარ ტის რე ვო ლუ ცი ის შემ დეგ, რო მელ მაც და ან გრია რუ სე თის იმ პე რი ა, და იწყო ოსუ რი სე პა რა ტიზ მის აღორ ძი ნე ბა. იმ დროს, 1917 წლის გა ზაფ ხუ ლი დან, იქ მნე ბო და სა ქარ თვე ლო ში მცხოვ რე ბი სხვა ერე ბის ეროვნუ ლი საბ ჭო ე ბი: გერ მა ნელ თა, ასი რი ელ თა, ებ რაელ თა ეროვ ნუ ლი საბ ჭო და ა.შ. რა საც ქარ თველე ბი მი ე სალ მნენ. ო სებ მა წა მო ა ყენეს პრე ტენ ზია სამ ხრეთ ოსე თის ეროვ ნუ ლი საბჭოს შექ მნა ზე. მაშინ სა ქარ თვე ლოს და მო უ კი დებ ლო ბა ჯერ გა მოცხ ადე ბუ ლი არ იყო, მაგ რამ პო ლი ტიკუ რი ლი დე რის როლ ში გა მო დიო და ნოე ჟორ დანი ა, რო მელ მაც მათ უა რი უთხ რა ტე რი ტო რი უ ლი ნიშ ნით ეროვ ნუ ლი საბ ჭოს შექ მნა ზე, რად გან ეს უკ ვე ნიშ ნავ და პრე ტენ ზი ის ქო ნას ტე რი ტო რი აზე, თუმ ცა ოსებ მა მა ინც შექ მნეს 1917 წლის გაზაფ ხულ ზე, სამ ხრეთ ოსე თის ეროვ ნუ ლი საბ ჭო. ამ პე რი ო დის თვის ტარ დე ბო და დე ლე გა ტე ბის არ ჩე ვა სა ქარ თვე ლოს პირ ვე ლი ეროვ ნუ ლი ყრილო ბის თვის, რო მე ლიც 1917 წლის 19 ნო ემ ბერს გა იხ სნა თბი ლის ში. იქ კვო ტა მი ი ღო აფ ხა ზეთ მა, ხო ლო რაც შე ე ხე ბა ოსებს, ქარ თველ მა პო ლიტი კო სებ მა სამ ხრეთ ოსე თის ეროვ ნულ საბ ჭოს კვო ტა არ მის ცეს. კვო ტა მი ი ღეს ქარ თლის ოსებმა. სამ ხრეთ ოსე თის ეროვ ნუ ლი საბ ჭო ოპო ზიცი ა ში ჩა უდ გა სა ქარ თვე ლოს ეროვ ნულ საბ ჭოს. ოს მა სე პა რა ტიზ მმა მხრე ბი გა შა ლა, რო დე საც ხე ლი სუფ ლე ბის სა თა ვე ში ბოლ შე ვი კე ბი მო ვიდნენ. რო გორც აფ ხა ზუ რი სე პა რა ტიზ მი, ოსუ რი სე პა რა ტიზ მიც გახ და სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწიფო ებ რი ვი და მო უ კი დებ ლო ბის აღ დგე ნის ხელის შემ შლე ლი ფაქ ტო რი. ო სებ მა ორი აჯან ყე ბა წა მო იწყ ეს 1918 და 1920 წლებ ში. ისი ნი მცი რე რა ო დე ნო ბის იყ ვნენ, რუ სე თი დან შე მო დი ო და გაწ ვრთნი ლი რაზ მე ბი, დი დი რა ო დე ნო ბით ია რაღი, შე მო დი ოდ ნენ რუ სი სამ ხედ რო ინ სტრუქ ტორე ბი. ორი ვე აჯან ყე ბა ში ოსე ბი და მარ ცხდნენ, მაგ რამ მათ თვის ხელ საყ რე ლი გა რე მო შე იქ მნა 1921 წელს, რო დე საც სა ქარ თვე ლო ში საბ ჭო თა ხე ლი სუფ ლე ბა დამ ყარ და. ოსებს სურ დათ, ჯერ კი დევ წი თე ლი არ მი ის შე მოს ვლამ დე, და ემ ყარე ბი ნათ საბ ჭო თა ხე ლი სუფ ლე ბა ე.წ. სამ ხრეთ ოსეთ ში, თუმ ცა არ გა მო უ ვი დათ და მა შინ ჯა ვაში გა მო აცხ ა დეს საბ ჭო თა ხე ლი სუფ ლე ბა. 1921 წელს, აფ ხა ზე თის მი ერ საბ ჭო თა სო ცი ა ლის ტური რეს პუბ ლი კის სტა ტუ სის მი ღე ბა ოსე ბი სათ ვის ბიძ გის მიმ ცე მი აღ მოჩ ნდა და მათ ეშ მა კუ რად და იწყ ეს სა კითხ ის და ყე ნე ბა. მა შინ არ სე ბობ და ად მი ნის ტრა ცი უ ლი ერ თე უ ლი გო რის მაზ რა, რო მელ შიც შე დი ო და: დღე ვან დე ლი გო რის რა იო ნი, ხა შუ რის, ქა რე ლის რა ი ო ნი, კას პის რა ი ო ნის დი დი ნა წი ლი, დღე ვან დე ლი ცხინ ვა ლის რა ი ო ნი, ჯა ვის, ახალ გო რი სა და ყორ ნი სის რა ი ო ნი. მაზ რა გა ცი ლე ბით დი დია ვიდ რე რა ი ო ნი. ო სებ მა წა მოა ყე ნეს წი ნა და დე ბა, რომ ცხინ ვა ლის მაზ რა გა მო ეყოთ გო რის მაზ რი დან. მათ ამ თხოვ ნით მი მარ თეს რევ კო მის რე ვო ლუ ცი უ რი კო მი ტე ტის თავ მჯდომა რეს ფი ლი პე მა ხა რა ძეს.
რას მო ი აზ რებ დნენ ოსე ბი ცხინ ვა ლის მაზრა ში?
ცხინ ვა ლის მაზ რა ში მო ი აზ რე ბო და დღე ვანდე ლი ცხინ ვა ლის რა ი ო ნი, ჯა ვის, ახალ გო რის, ყორ ნი სის რა ი ო ნი. ასე ვე რა ჭის მაზ რის ნა წილს,
დღე ვან დე ლი ონის რა ი ონს ქა ლაქ ონი თურთ, შო რაპ ნის მაზ რის ნა წილს, დღე ვან დე ლი საჩხ ერის რა ი ონს ქა ლაქ საჩხ ე რი თურთ, დღე ვან დე ლი ჭი ა თუ რის რა ი ო ნის დიდ ნა წილ სა და კი დევ მის რამ დე ნი მე სო ფელს, ასე ვე გო რის რა ი ონს მთლია ნად, ქა რე ლის რა ი ონს, ხა შუ რი სა და კას პის რა ი ო ნებს მთლი ა ნად და ასე ვე დუ შე თის რა ი ონს კო ბამ დე. ეს იმ დე ნად ამ ბი ცი უ რი და სუ ლე ლური გეგ მა იყო, რომ, ისეთ მა წყალ წა ღე ბულ მა ბოლ შე ვიკ მაც კი, რო გო რიც ფი ლი პე მა ხა რა ძე იყო, ვერ გა ბე და და დე ბი თი პა სუ ხის გა ცე მა. მან თა ვიდან აი ცი ლა პა სუ ხის მგებ ლო ბა, ვი ნა ი დან იცო და, რომ ოსი სე პა რა ტის ტე ბის უკან რუ სე თი იდ გა და საქ მე გა დას ცა დას კვნი სათ ვის სა ქართვე ლოს ში ნა გან საქ მე თა სა მი ნის ტროს, (მა შინ კო მის რი ა ტი ეწო დე ბო და), რად გან მის კომ პე ტენცი ა ში შე დი ო და ად მი ნის ტრა ცი უ ლი საზღ ვრე ბის შეც ვლა, საქ მე გა და ე ცა კო მი სარს ანუ მი ნისტრს ბე სა რი ონ კვირ კვე ლი ას, რო მელ საც აღ მო აჩ ნდა პატ რი ო ტუ ლი გრძნო ბა და და წე რა უარ ყო ფი თი პა სუ ხი, რომ ასე თი ნა ბი ჯის გა დად გმა არაფ რით
შე იძ ლე ბო და. ფილი პე მა ხა რა ძემ ეს დას კვნა გა დასცა სა ქარ თვე ლოს კო მუ ნის ტუ რი პარ ტი ის ცენ ტრალულ კო მი ტეტს თბი ლის ში. ორჯო ნი კი ძემ, რო მელიც მა შინ მთელ ამი ერ კავ კა სი ას გა ნა გებ და, იძა ლა და მი ღე ბულ იქ ნა გა დაწყ ვე ტი ლე ბა, რომ შექ მნი ლი ყო სამ ხრეთ ოსე თის ავ ტო ნო მი უ რი
ოლ ქი. რო დე საც საქ მე სტა ლინ თან მი ვი და, როდე საც მან ეს საზღ ვრე ბი ნა ხა, გა გიჟ და, ავ ტო ნომი უ რი ოლ ქის საზღ ვრე ბი შე ამ ცი რა და და ოსეთის საზღ ვრე ბი შემ დეგ ნა ე რად მო ი ხა ზა: დღე ვანდე ლი ჯა ვის რა ი ო ნი, ყორ ნი სის რა ი ო ნის ნა წი ლი, ახალ გო რის რა ი ო ნის ნა წი ლი, ოღონდ ახალ გო რი არ შე დი ო და, თან რაც მთა ვა რია არ შე დი ო და ქ. ცხინ ვა ლი და მი სი რა ი ო ნი. გა მოცხ ად და სამ ხრეთ ოსე თის ავ ტო ნო მი უ რი ოლ ქი, ოღონდ დე და ქა ლაქი ცხინ ვა ლი არ იყო. ჯა ვა პა ტა რა სო ფე ლი იყო და მას დე და ქა ლა ქად ვერ გა მო აცხ ა დებ დნენ. და ახ ლო ე ბით ერთ თვე ში ცხინ ვა ლი მათ კა ნონგა რე შე გა და ე ცათ სა ქარ თვე ლოს კო მუ ნის ტუ რი პარ ტი ი ის ცენ ტრა ლუ ლი კო მი ტე ტის დად გე ნილე ბით, რაც არ იყო ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო. ორ ჯო ნი კი ძის გა დაწყ ვე ტი ლე ბით, ცხინ ვალ თან ერ თად (სა დაც ძი რი თად ქარ თვე ლე ბი, ებ რა ელე ბი და სომ ხე ბი ცხოვ რობ დნენ) 40 ქარ თუ ლი სო ფე ლი გა და ე ცა სამ ხრეთ ოსე თის ავ ტო ნო მი ურ ოლქს, რომ ლებ შიც ერ თად მხო ლოდ ათას ასი ოსი ცხოვ რობ და. რო გორც აფ ხა ზე ბი, ოსე ბიც სულ იბ რძოდ ნენ, ოსუ რი სე პა რა ტიზ მი არასდროს მომ კვდა რა. ნი კი ტა ხრუ შოვ მა ყვე ლა ფე რი გა ა კე თა იმი სათ ვის, რა თა ოსუ რი სე პა რა ტიზ მი გაძ ლი ე რე ბუ ლი ყო. საბ ჭო თა კავ ში რის დაშ ლის შემ დეგ, აქ და აფ ხა ზეთ ში ვი თა რე ბა გარ თულ და. 1991 წლის შემ დეგ, სი ტუ ა ცია თით ქმის ყველგან და ძა ბუ ლი იყო, სწო რედ მა შინ გა მო აცხ ა დეს ოსებ მა და მო უ კი დებ ლო ბა. რო გორც აფ ხა ზე თი, ოსე თიც არ სე ბობ და დე ფაქ ტო, იქ არ ვრცელ დებო და სა ქარ თვე ლოს მთავ რო ბის იუ რის დიქ ცი ა. ეს საქ მეც, რო გორც აფ ხა ზე თის საქ მე, 2008 წლის აგ ვის ტოს შემ დეგ და ას რუ ლა რუ სეთ მა, ცნო რა სამ ხრეთ ოსე თის და მო უ კი დებ ლო ბა. ასეთია დღე ვან დლამ დე ქარ თველ თა და ოს თა, ქართველთ და აფ ხაზ თა ურ თი ერ თო ბის ის ტო რი ა, აფ ხა ზუ რი და ოსუ რი სე პა რა ტიზ მის ის ტო რი ა.
ბა ტო ნო ვახ ტანგ, რამ დე ნად შე უწყო ხე ლი რუ სეთს აფ ხა ზე თი სა და ოსე თის და მო უ კი დებლო ბის აღი ა რე ბა ში კო სო ვოს პრე ცე დენ ტმა? უნ და აღი ნიშ ნოს, რომ რუ სე თი სხვა სა ხელ მწიფოს მი მართ ძირ გა მომ თხრე ლი საქ მი ა ნო ბის, ამ შემ თხვე ვა ში, ან ტი ქარ თუ ლი გეგ მე ბის გან ხორცი ე ლე ბი სას, არ ჩქა რობს. ყო ველ თვის ელო დე ბა ხელ საყ რელ მო მენტს, რა თა შემ დეგ ეს ხელ ზე და იხ ვი ოს. პრინ ციპ ში, ჩვენ შემ თხვე ვა ში, რა ტომ უნ და აჩ ქა რე ბუ ლი ყო იგი? 1993 წლი დან, აფ ხაზეთ სა და ოსეთ ში შეწყ ვე ტი ლია სა ქარ თვე ლოს მთავ რო ბის იუ რის დიქ ცი ა, იქ რუ სე თის პო ლი ტიკა კეთ დე ბა. სწო რედ ამ დროს მოხ და კო სო ვოს
პრე ცე დენ ტი და რუ სეთ მაც თა ვის სა სარ გებ ლოდ გა მო ი ყე ნა ეს. პუ ტინ მა ჯერ კი დევ პრე ზი დენ ტობის დროს გა ნაცხ ა და, რომ თუ კი მხარს და უ ჭერდა რუ სე თი კო სო ვოს და მო უ კი დებ ლო ბას, მა შინ რა პა სუ ხი უნ და გა ე ცათ აფ ხა ზე თი სა და ოსე თისათ ვის. ამით მან მი ა ნიშ ნა, რომ გა მო ი ყე ნებ და კო სო ვოს პრე ცე დენტს და გა მო ი ყე ნა კი დეც.
- და რომ არ მომ ხდა რი ყო კო სო ვოს აღი ა რე ბა,
რა მოხ დე ბო და მა შინ? მა შინ რუ სე თი არ აჩ ქარ დე ბო და, აღი ა რე ბა შე
იძ ლე ბა გა და დე ბუ ლი ყო ერ თი, ორი წლით, მაგ რამ რუ სე თი მა ინც გა ნა ხორ ცი ე ლებ და თა ვის პო ლო ტიკას სხვა დროს და სხვა ვი თა რე ბა ში.
თქვე ნი აზ რით, რა სა ხის ღო ნის ძი ე ბე ბის გა ტა რე ბაა სა ჭი რო იმის თვის, რომ მოხ დეს რე ინ-ტეგ რა ცი ა?
უნ და აღი ნიშ ნი ოს, რომ სა ქარ თვე ლო ძა ლი ან მძი მე მდგო მა რე ო ბა შია ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ანო ბის აღ დგე ნის თვალ საზ რი სით. მოხ და ძა ლინ დი დი ტრა გე დი ა, ქვეყ ნის ერ თი მე ხუთე დი, პრაქტი კუ ლად, დავ კარ გეთ. არ შე იძ ლე ბა, რომ ამან არ შეძ რას, აღაშ ფო თოს ქარ თვე ლი ადა მი ა ნის სუ ლი. პო ლი ტი კო სე ბიც ადა მი ა ნე ბი არი ან და აღ შფო თე ბა პო ლო ტი კურ წრე ებ შიც გა და ვი და, მაგ რამ ჩვენ ახ ლა გვმარ თებს ძა ლინ დი დი სიდინ ჯე, სიბ რძნე და გამ ჭრი ა ხო ბა. რუ სე თი ელოდე ბა ჩვენ გან გა დად გმულ ნა ბიჯს, რო მე ლიც არ იქ ნე ბა ბო ლომ დე გათ ვი ლი, რა თა კი დევ ახა ლი უბე დუ რე ბა დაგ ვა ტე ხოს თავ ს. უ ახ ლეს ხა ნებ ში ამ სა კითხს ვერ გა დავ ჭრით, ძა ლი ან დი დი ფიქრი, დი დი ხნის შრო მაა სა ჭი რო, რა თა მი ზანს მი ვაღ წი ოთ. რუ სეთ მა აღარ უნ და წა მოგ ვა გოს პრო ვო კა ცი ა ზე. ომით ვერც აფ ხა ზეთ სა და ვერც სამ ხრეთ ოსეთს და ვიბ რუ ნებთ, მი უ ხე და ვად ამი სა, ჩვენ უნ და შევ ქმნათ ძლი ე რი არ მი ა, საერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა ცი ებ ში უნ და მიმ დი ნარე ობ დეს და უს რუ ლე ბე ლი მუ შა ო ბა, შე იძ ლე ბა იმე დიც კი და ე კარ გოთ იქ მოღ ვა წე ქარ თველ პო ლი ტი კო სებს, მაგ რამ მა ინც მუხ ლჩა უხ რე ლი შრო მა მოგ ვი წევს. დაბ რუ ნე ბის სურ ვი ლი დი დი ა. ამას თან და კავ ში რე ბით, მა გა ლითს მო გიყ ვანთ. 1921 წელს საბ ჭო თა რუ სეთ მა და იპყ რო სა ქართვე ლო და სა ქარ თვე ლოს დე მოკ რა ტი უ ლი რესპუბ ლი კის მთავ რო ბა და დამ ფუძ ნე ბე ლი კრე ბის დი დი ნა წი ლი წა ვი და ემოგ რა ცი ა ში, ძი რი თა დად დამ კვიდ რდნენ საფ რან გეთ ში. და იწყო სულ მოუთ ქმე ლი ბრძო ლა, გა მოს ვლე ბი სა ერ თა შო რი სო ას პა რეზ ზე, რა თა რო გორ მე გა ე ძე ვე ბი ნათ საქარ თვე ლო დან საბ ჭო თა მმარ თვე ლო ბა, თვით აქ დარ ჩე ნი ლი ქარ თვე ლი პო ლი ტი კო სე ბიც არალე გა ლუ რად მოღ ვა წე ობ დნენ. შე დე გად, ჩვენ მივი ღეთ 1924 წლის აჯან ყე ბა, რო მე ლიც სის ხლში ჩა ახ შეს რუ სებ მა. მე რე ქარ თულ ემიგ რან ტებს შო რის და იწყო და ვა, სწო რი იყო ეს აჯან ყე ბა? რა გა მო ვი და? დავ მარ ცხდით და პერ სპექ ტი ვასც და ი კარ გა. ერ თერთ შეკ რე ბა ზე სიტყ ვით გა მოვი და ირაკ ლი წე რე თე ლი, რო მელ მაც გა ნაცხ ადა: “ჩვენ, ხალ ხო, გვჭირს ერ თი რამ, რო დე საც ქარ თვე ლე ბი პა რიზ ში ჩა მო ვე დით, ზო გი ერ თმა ჩვენ თა გან მა ბარ გიც არ გახ სნა, ისე და აწყო ბი ნის შე სას ვლელ ში, მა ლე დავ ბრუნ დე ბი თო. გახ სე ნით ის ბარ გი, ჩვენ აქ კი დევ დიდ ხანს მოგვი წევს დარ ჩე ნა. საბ ჭო თა კავ შირს ჩვენ ვერ და ვან გრევთ, ის უნ და და ან გრი ოს რა ღაც ძა ლამ და რო ცა და ან გრევს, მე რე შევ ძლებთ და მო უკი დებ ლო ბის მო პო ვე ბას.” 19901991 წლებ ში ას რულ და მი სი სიტყ ვე ბი. ამით რი სი თქმა მინ და, მო საზ რე ბა იმის შე სა ხებ, რომ რუ სე თი და ინგრე ვა იმას კი არ ნიშ ნავს, რომ ის და ინ გრე ვა ხვალ, ზე გა ან თუნ დაც ერთ წელ ში, და ინ გრე ვა ოდეს მე. მე იმას ვამ ტკი ცებ, რომ რუ სე თი აუ ცილებ ლად მი ვა კრი ზი სამ დე, იმი ტომ რომ თა ვად რუ სე თის სა ხელ მწი ო ფო ებ რი ო ბა ვი თარ დე ბა ციკ ლუ რად, ერ თი ციკ ლი მი აღ წევს ძლი ე რე ბის ზე ნიტს და მე რე და იშ ლე ბა, მე რე კი დევ თა ვი დან
და თა ვი დან. მა გა ლი თად, რუ სუ ლი სა ხელ მწი ფოებ რი ო ბის პირ ვე ლი ციკ ლი გან ვი თარ და კი ე ვის რუ სე თის პე რი ოდ ში IXს. დან მეXII სა უ კუ ნემდე, მეXIIს. და ინ გრა. შემ დეგ და იწყო მოს კო ვის რუ სე თის ციკ ლი და მეXVIIს. მან, პრაქ ტი კულად, დი დი კრი ზი სი გა ნი ცა და, ძლივს გა დარ ჩა, აღორ ძი ნე ბა და იწყო პეტ რე პირ ვე ლის დრო ი დან XVIIXVIIIსს. მიჯ ნა ზე და იწყო რუ სე თის იმ
პე რი ის მე სა მე ციკ ლი, რო მელ საც სა ფუძ ვე ლი პეტ რე დიდ მა და უ დო, თუმ ცა ეს ციკ ლიც და ინგრა 1917 წელს და შემ გომ უკ ვე იწყ ე ბა საბ ჭო თა რუ სე თის ციკ ლი. მარ თა ლი ა, არა ვის ეგო ნა, რომ საბ ჭო თა კავ ში რი მხო ლოდ 1991 წლამ დე იარსე ბებ და, მაგ რამ ის და ინ გა რა და ახ ლა რუ სე თი მო რიგ მე ხუ თე ციკლს გა დის რუ სე თის ფე დერა ცი ა. ისიც აუ ცი ლებ ლად მი ვა კრი ზი სამ დე, ად რე თუ გვი ან, მაგ რამ რო დის არა ვინ იცის, არ შე იძ ლე ბა ლო დი ნი, რომ და ინ გრე ვა რუ სე თის ფე დე რა ცია და შემ დეგ აღიდ გენს სა ქარ თვე ლო და მო უ კი დებ ლო ბას. ამის თვის დი დი მუ შა ო ბაა სა ჭი რო, მაგ რამ სა ბო ლო ოდ, რომ ყვე ლა ხალ ხი შვე ბას მი ი ღებს რუ სუ ლი სა ხელ მწი ფო ებ რი ო ბის კრი ზი სის პი რო ბებ ში, ეს ნა თე ლი ა. კრი ზის მა მე20 სა უ კუ ნის 90ი ან წლებ ში, რო გორც ვი ცით, ბევრ ერს მის ცა და მო უ კი დებ ლო ბა. მო მა ვა ლი კრი ზი სი რუ სე თის შე მად გენ ლო ბა ში არ და ტოვებს ციმ ბირს, აღარც ჩრდი ლო კავ კა სი ა სა და ბალ ტი ის პი რეთს. რუ სე თის სა ხელ მწი ფო და იწყებს აღორ ძი ნე ბას, მა გარმ გა ცი ლე ბით მცი რე ტე რი ტო რი ით. ჩვენ დავ კარ გეთ აჭა რა და მხოლოდ სა მი სა უ კუ ნის შემ დეგ და ვიბ რუ ნეთ, ასე ვე სამ ცხე სა ა თა ბა გო, მი სი დაბ რუ ნე ბა ცო ტა ად რე მო ვა ხერ ხეთ, მა გარმ ამა ზე დაყ რდნო ბა არ შეიძ ლე ბა, დავ კარ გეთ ჭარ ბე ლა ქა ნი (სა ინ გი ლო) და ვე ღარ მო ვა ხერ ხეთ მი სი დაბ რუ ნე ბა. ჩვენ უნ და გა ვაძ ლი ე როთ არ მი ა, რა თა სხვა საც აღარ გა უჩ ნდეს ჩვე ნი და ჩაგ ვრის სურ ვი ლი, დიპ ლო მატი უ რი გზე ბით უნ და ვიბ რძო ლოთ და კარ გუ ლი ტე რი ტო რი ე ბის და საბ რუ ნებ ლად.
თუ შე იძ ლე ბა, გა იხ სე ნეთ სხვა დას ხვა პრე ცედენ ტე ბი მსოფ ლიო ის ტო რი ი დან...
პრე ცე დენ ტი იმი სა, რომ სა ხელ მწი ფო ებ მა და კარ გეს ტე რი ტო რი ე ბი საკ მა ოდ ბევ რი ა. მაგა ლი თად, XVIII სა უ კუ ნის რუ სეთ მა, პრუ სი ამ და ავ სტრი ამ და ი ნა წი ლეს პო ლო ნე თის სა მე ფო პო ლო ნე თის აღ მო სავ ლეთ ნა წი ლი ქა ლაქ ვარშა ვი თურთ ერ გო რუ სეთს, და სავ ლეთ ნა წი ლი პრუ სი ას, სამ ხრეთ ნა წი ლი ავ სტრი ას. მა შინ ვერც კი წარ მო იდ გენ დნენ პო ლო ნე ლე ბი, რომ მო ვი დო და დრო და ისი ნი აღიდ გენ დნენ და მო უკი დებ ლო ბას. 1917 წელს პო ლო ნე თის სა ხელ მწიფო, ისევ გა ერ თი ან და. ასე ვე ფი ნე თი რუ სეთს ჰქონ და დაპყ რო ბი ლი 1808 1809 წწ. თუმ ცა ფინეთ მა და მო უ კი დებ ლო ბა აღიდ გი ნა 1917 წელს. ისე ვე, რო გორც 1914 წლის თვის, რო დე საც პირვე ლი მსოფ ლიო ომი და იწყო ავ სტრი ა უნ გრე თის შე მად გენ ლო ბა ში შე დი ოდ ნენ უნ გრე ლე ბი, ჩე ხები, სლო ვა კე ბი. და ინ გრა ავ სტრი ა უნ გრე თის სახელ მწი ფო და ჩე ხოს ლო ვა კია და უნ გრე თი უკ ვე, რო გორც და მო უ კი დე ბე ლი სა ხელ მწი ფო ე ბი, ისე არ სე ბო ბენ. ასე თი პრე ცე დენ ტი ბევ რია მახლო ბელ აღ მო სავ ლე თი ში, სი რი ა, ერა ყი და სხვა არა ბუ ლი სა ხელ მწი ფო ე ბი ყვე ლა ოს მა ლე თის შე მად გენ ლო ბა ში შე დი ო და, მაგ რამ და ინ გრა ოსმა ლე თის იმ პე რია და ამ სა ხელ მწი ფო ებ მა და მოუ კი დებ ლო ბა მო ი პო ვეს. ბალ კა ნე თის ქვეყ ნე ბი 19121913 წლე ბამ დე შე დი ოდ ნენ ოს მა ლე თის იმ პე რი ა ში სხვა დას ხვა სტა ტუ სით, მაგ რამ 1913 წლის შემ დეგ, ისი ნი და მო უ კი დე ბე ლი სა ხელმწი ფო ე ბი ა, სა ბერ ძნე თიც კი ოს მა ლეთს ჰქონ და დაპყ რო ბი ლი და ახ ლა და მო უ კი დე ბე ლი ქვე ყანა ა. ერ თი რამ მინ და ვთქვა: დი დი იმ პე რი ე ბი იქ მნე ბა ინ და ინ გრე ვი ან, რიცხ ვით მცი რე ერე ბი და მა თი სა ხელ მწი ფო ე ბი კი რჩე ბი ან.
“ო მით ვერც აფ ხა ზეთ სა და ვერც სამ ხრეთ ოსეთს და ვიბ რუ ნებთ”3
მოხ და ძა ლინ დი დი ტრა გე დი ა, ქვეყ ნის ერ თი მე ხუთე დი, პრაქ ტი კუ ლად, დავ კარ გეთ. არ შე იძ ლე ბა, რომ ამან არ შეძ რას, აღაშ ფო თოს ქარ თვე ლი ადა მი ა ნის სუ ლი. პო ლი ტი კო სე ბიც ადა მი ა ნე ბი არი ან და აღ შფო თე ბა პოლო ტი კურ წრე ებ შიც გა და ვი და, მაგ რამ ჩვენ ახ ლა გვმარ თებს ძა ლინ დი დი სი დინ ჯე, სიბ რძნე და გამ ჭრი ა ხო ბა. რუ სე თი ელო დე ბა ჩვენ გან გა დად გმულ ნა ბიჯს, რო მე ლიც არ იქ ნე ბა ბო ლომ დე გათ ვი ლი, რა თა კი დევ ახა ლი უბედუ რე ბა დაგ ვა ტე ხოს თავ ს. უ ახ ლეს ხა ნებ ში ამ სა კითხს ვერ გა დავ ჭრით, ძალი ან დი დი ფიქ რი, დი დი ხნის შრო მაა სა ჭი რო, რა თა მი ზანს მი ვაღ წი ოთ.
5TSU TIMESმაისი 2009 თანაცხოვრება
ლა ნა ჩა ხუ ნაშ ვი ლიმე გი სა რიშ ვი ლი
ზო გა დად ტერ მი ნი “ავ ტო ნო მი ა” ნიშ ნავს “თვით კა ნონ მდებ ლო ბას.” ფარ თო სა მართლებ რი ვი გა გე ბით, “ავ ტო ნო მი ა” ნიშ ნავს სა ხელ მწი ფოს რო მე ლი მე ტე რი ტო რი უ ლი ნა წი ლის მი ერ გან საზღ ვრუ ლი უფ ლე ბა მო სილე ბე ბის და მო უ კი დებ ლად გან ხორ ცი ე ლე ბას იუ რი დი უ ლი ნორ მე ბის გა მო ცე მის გზით, თუმ ცა შე სა ბა მის მა ტე რი ტო რი ამ ფარ თო თვით მმარ თვე ლო ბის მი უ ხე და ვად არ უნ და შე ი ძი ნოს სა ხელ მწი ფოს ნიშ ნე ბი. ავ ტო ნომი ის ცნე ბა წარ მო ად გენს იუ რი დი ულ, სამარ თლებ რივ და ლე გა ლურ კონ ცეფ ცი ას. ეს ცნე ბა ძი რი თა დად გუ ლის ხმობს ისეთ ტე რიტო რი ულ თვით მმარ თვე ლო ბას, რო დე საც ავ ტო ნო მი უ რი რე გი ო ნი ნა წი ლობ რივ და მოუ კი დე ბე ლია ცენ ტრა ლუ რი მთავ რო ბის გავლე ნი სა გან და სა კუ თა რი პა სუ ხის მგებ ლო ბით ახორ ცი ე ლებს თა ვის უფ ლე ბა მო სი ლე ბას მი კუთ ვნე ბულ სა კითხ ებს.
ავ ტო ნო მი ას სა ფუძ ვლად შე იძ ლე ბა და ედოს სხვა დას ხვა გა რე მო ე ბე ბი, ძი რი თა დად, რე გი ო ნის გე ოგ რა ფი უ ლი მდე ბა რე ო ბა, მოსახ ლე ო ბის სპე ცი ფი კუ რი და მო კი დე ბუ ლე ბა ცენ ტრა ლუ რი ხე ლი სუფ ლე ბი სად მი, რე გი ონის სპე ცი ფი კუ რი კულ ტუ რუ ლი ან ის ტო რიუ ლი გან ვი თა რე ბა და ა.შ.
ავ ტო ნო მი ის კონ კრე ტულ სა ხეს გან საზღვრა ვენ მო ნა წი ლე მხა რე ე ბი: ერ თის მხრივ სა ხელ მწი ფო, რო მე ლიც ავ ტო ნო მი ურ უფლე ბებს ანი ჭებს რო მე ლი მე ჯგუფს და მე ო რე მხა რეს წარ მო ად გენს ამ ავ ტო ნო მი უ რი უფლე ბე ბის მიმ ღე ბი ჯგუ ფი.
ავ ტო ნო მია ხში რად გა ნი მარ ტე ბა, როგორც სა ხელ მწი ფო ში ხალ ხთა ჯგუ ფე ბის და უმ ცი რე სო ბა თა სა მარ თლებ რი ვი დაც ვის ეფექ ტური სა შუ ა ლე ბა, თუმ ცა, ავ ტო ნო მია ნამ დვი ლად არ შე იძ ლე ბა გან ხი ლულ იქ ნეს, რო გორც ეთ ნი კუ რი კონ ფლიქ ტე ბის გა დაწყვე ტის უნი ვერ სა ლუ რი მო დე ლი. სხვა თა შორის, ბევ რი სა ხელ მწი ფო გა ნი ხი ლავს ავ ტონო მი ას, რო გორც სე ცე სი ის ერ თ ერთ წი ნასა პი რო ბო ეტაპს და საკ მა ოდ ფრთხი ლო ბენ ავ ტო ნო მი ის უფ ლე ბა მო სი ლე ბე ბის მი ნი ჭე ბის პრო ცეს ში რა ი მე არ სე ბი თი შეც დო მა რომ არ იქ ნეს დაშ ვე ბუ ლი. ავ ტო ნო მი ი სად მი საკ მა ოდ ფრთხი ლი და მო კი დე ბუ ლე ბა ნამ დვი ლად არ ნიშ ნავს მის უგუ ლე ბელ ყო ფას თა ნა მედ რო ვე მსოფ ლი ო სა გან. 1990 წლის 29 ივ ნი სის კოპენ ჰა გე ნის დო კუ მენ ტი, რო მე ლიც ამ თე მას საკ მა ოდ ამომ წუ რა ვად შე ე ხო, ავ ტო ნო მი ას გა ნი ხი ლავს, რო გორც უმ ცი რე სო ბა თა უფლე ბის დაც ვის ერ თერ თი შე საძ ლო ფორ მას. ამ დო კუ მენ ტში, გან საზღ ვრულ ეროვ ნულ უმ ცი რე სო ბა თა ეთ ნი კუ რი, კულ ტუ რუ ლი, რე ლი გი უ რი და ენობ რი ვი იდენ ტუ რო ბის დაც ვი სა და მა თი გან ვი თა რე ბის ერ თერთ შე საძ ლებ ლო ბად მიჩ ნე უ ლია ავ ტო ნო მი უ რი მმარ თვე ლო ბის ჩა მო ყა ლი ბე ბა, რო მე ლიც გა ით ვა ლის წი ნებს უმ ცი რე სო ბის ის ტო რი ულ და ტე რი ტო რი ულ მო ნა ცე მებს და ამ სის ტემა ზე აღ მო ცე ნე ბუ ლი ავ ტო ნი მი ა, რა თქმა უნ და, აუ ცი ლებ ლად უნ და ით ვა ლის წი ნებ დეს და შე ე სა ბა მე ბო დეს მო ცე მუ ლი სა ხელ მწიფოს პო ლი ტი კას. თუმ ცა, კო პენ ჰა გე ნის დოკუ მენ ტის ში ნა არ სი დან გა მომ დი ნა რე, უმ ცირე სო ბას ავ ტო ნო მი ის მოთხ ოვ ნის არა ნა ი რი იუ რი დი უ ლი უფ ლე ბა არ გა აჩ ნია და შე სა ბამი სად, სა კითხ ის ასე თი ფორ მუ ლი რე ბა ნამდვი ლად არ ავალ დე ბუ ლებს სა ხელ მწი ფოს, რომ უმ ცი რე სო ბის დაც ვა გა ნა ხორ ცი ე ლოს ავ ტო ნო მი ის ფორ მით.
დო კუ მენ ტში მხო ლოდ მი თი თე ბუ ლი ა, რომ სა ხელ მწი ფოს შე უძ ლია გა ნი ხი ლოს ავ ტონო მი ა, რო გორც უმ ცი რე სო ბა თა უფ ლე ბე ბის დაც ვის ერ თერ თი ფორ მა. სა ერ თა შო რი სო სა მარ თალ მა, ამ კუთხ ით, თა ვი აა რი და ავ ტონო მი ის უნი ვერ სა ლუ რი მო დე ლის ჩა მი ყა ლი
ბე ბა ფორ მუ ლი რე ბას. ეს შე იძ ლე ბა იმი თაც აიხ სნას, რომ სა ერ თოდ, სა ერ თა შო რი სო სა მარ თალ ში, კო ლექ ტი ურ უფ ლე ბებს უფ რო ნაკ ლე ბი უპი რა ტე სო ბა ენი ჭე ბა, ვიდ რე ინ დივი დუ ა ლურს.
ავ ტო ნო მია ძი რი თა დად გუ ლის ხმობს ფიზი კუ რი პი რე ბის ისეთ ერ თო ბას, რომ ლე ბიც ცხოვ რო ბენ მო ცე მუ ლი სა ხელ მწი ფოს მკაფი ოდ შე მო საზღ ვრულ გე ოგ რა ფი ულ არეალ ში, ან რომ ლე ბიც რა ო დე ნობ რი ვად უფ რო მცი რე ა, ვიდ რე სა ხელ მწი ფოს და ნარ ჩე ნი მო სახ ლე ო ბა, ან დაც რომ ლის წევ რე ბიც განსხვავ დე ბი ან და ნარ ჩე ნი მო ქა ლა ქე ე ბი სა გან ეთ ნი კუ რი ან კულ ტუ რუ ლი ნიშ ნით.
ერ თმა ნე თი სა გან უნ და გან ვას ხვა ვოთ პარა ლე ლუ რი და იე რარ ქი უ ლი ავ ტო ნო მი ა: მაგა ლი თად, პა რა ლე ლუ რი ავ ტო ნო მი ის დროს, ფე დე რა ცია და ფე დე რა ცი უ ლი სუ ბი ექ ტი სა მარ თლებ რივ შე ფარ დე ბას ახორ ცი ე ლე ბენ ად მი ნის ტრა ცი უ ლი და სა სა მარ თლო ინ სტანცი ე ბის მეშ ვე ო ბით და ამ დროს მო ქა ლა ქე ერ თდრო უ ლად ექ ვემ დე ბა რე ბა რო გორც ფედე რა ცი ის, ასე ვე ფე დე რა ცი ის სუ ბი ექ ტე ბის უზე ნა ე სო ბას. ტე რი ტო რი უ ლი ავ ტო ნო მი ი სას მის გამ გებ ლო ბას მი კუთ ვნე ბუ ლი სა კითხ ე ბი ყო ველ თვის მოქ ცე უ ლია შე სა ბა მი სი პო ლიტი კუ რი სის ტე მის ჩარ ჩო ებ ში. ტე რი ტო რი ული ავ ტო ნო მი ის იდეა ხორ ცი ელ დე ბა მა შინ, რო დე საც კონ კრე ტუ ლი ადა მი ა ნე ბის ჯგუ ფი ცხოვ რობს გე ოგ რა ფი უ ლად შე მო საზღ ვრულ რა ი ონ ში და წარ მო ად გენს ამ ტე რი ტო რი ა ზე მცხოვ რე ბი ეთ ნი კუ რი მო სახ ლე ო ბის უმ რავლე სო ბას. ტე რი ტო რი უ ლი ავ ტო ნო მია და მახა სი ა თე ბე ლია ძი რი თა დად ე.წ. “civil law”ის ქვეყ ნე ბი სათ ვის.
პერ სო ნა ლური ავ ტო ნო მია ეფუძ ნე ბა ინდი ვი დუ ა ლურო ბის პრინციპს, რომ ლის თა ნახ მა დაც, ინ დი ვი დი წარმო ად გენს კოლექ ტი უ რი უფლე ბე ბის მქო ნე სუ ბი ექტს. პერ სო ნა ლუ რი ავ ტო ნო მი ის დროს, არ იკვე თე ბა სე ცე სი ი სა და ტე რი ტო რი უ ლი და ვის საფ რთხე, რად გა ნაც იგი მო ი ცავს გან საზღვრუ ლი ეთ ნი კუ რი ჯგუ ფის ყვე ლა წევრს, მიუ ხე და ვად მა თი გან სახ ლე ბის ად გი ლი სა.
ფუნ ქცი უ რი ავ ტო ნო მი ის არ სი გუ ლისხმობს ისეთ სა მარ თლებ რივ ურ თი ერ თო ბებს, რო დე საც ცალ კე უ ლი სა ხელ მწი ფო ფუნ ქცი ები და უფ ლე ბე ბი გა და ცე მუ ლი აქვს უმ ცი რესო ბა თა კერ ძო სა მარ თლებ რივ გა ერ თი ა ნებებს. იგი მო ი ცავს ძი რი თა დად კულ ტუ რის, რე ლი გი ისა და გა ნათ ლე ბის სფე როს.
კო მუ ნა ლუ რი ავ ტო ნო მია თა ნაბ რად ეფუძნე ბა რო გორც სა ხელ მწი ფოს სა მარ თლებ რივი ზე დამ ხედ ვე ლო ბის, ასე ვე მო ქა ლა ქის ინდი ვი დუ ა ლუ რი პა სუ ხის მგებ ლო ბის იდე ას და ამ მმარ თვე ლო ბის მო დე ლის დროს სა ხელმწი ფო მტკი ცედ და ცალ სა ხად ექ ცე ვა ერ თიან სა მარ თლებ რივ პო ლი ტი კურ ჩარ ჩო ში.
ენობ რი ვი ავ ტო ნო მი ის პი რო ბებ ში, ხალ ხთა ჯგუ ფი უფ ლე ბა მო სი ლია გა მო ი ყე ნოს თა ვისი მშობ ლი უ რი ენა, რო გორც ოფი ცი ა ლუ რი ენა და ამ ენა ზე მიაღებინოს განათლება სასწავ ლო და წე სე ბუ ლე ბებ ში, რა თქმა უნ და, ამ ჯგუ ფის გან სახ ლე ბის ტე რი ტო რი ა ზე.
კულ ტუ რუ ლი ავ ტო ნო მი ის პრინ ცი პი გუ ლის ხმობს უმ ცი რე სო ბის ავ ტო ნო მი ურ თვით მმარ თვე ლო ბას კულ ტუ რულ სფე როს მი კუთ ვნე ბულ სა კითხ ებ ში. ამ შემ თხვე ვა ში, ხალ ხთა ჯგუ ფი და მო უ კი დებ ლად წყვეტს ეთნი კუ რი იდენ ტუ რო ბის გან მსაზღ ვრელ ისეთ
სა კითხ ებს, რო გო რი ცაა ენა, გა ნათ ლე ბა და კულ ტუ რა, თუმ ცა, კულ ტუ რულ მა ავ ტონო მი ამ სა ზო გა დო ე ბა ში სო ლი და რო ბისა და კულ ტუ რა თა ურ თი ერ თგა გე ბის ნაც ვლად არ უნ და მო ახ დი ნოს ერ თმა ნე თი სა გან გა მიჯ ვნისა და გა უცხ ო ე ბის პრო ცე სი და სა კუ თა რი კულ ტუ რის თვი თი ზო ლა ცია ამ გზით.
დღეს დღე ო ბით, თა ნა მედ რო ვე მსოფლი ო ში, არ სე ბულ სა ხელ მწი ფო თა შო რის, მხო ლოდ ათი პრო ცენ ტია მო ნო ეთ ნი კუ რი, ანუ მი სი მო სახ ლე ო ბის სრუ ლი უმ რავ ლესო ბა ერთ ეთ ნი კურ ჯგუფს წარ მო ად გენს. სა ხელ მწი ფო თა აბ სო ლუ ტუ რი უმ რავ ლესო ბა ფუნ ქცი ო ნი რებს მულ ტი ეთ ნი კურ და მულ ტი კულ ტუ რულ სა ზო გა დო ე ბებ ში, რომელ თათ ვი საც და მა ხა სი ა თე ბე ლია რა სობრი ვი, (რომ ლის პრობ ლე მაც სა ქარ თვე ლო ში ნამ დვი ლად არა ა) რე ლი გი უ რი და ენობ რი ვი გან სხვა ვე ბე ბი.
ჩვე ნი ქვე ყა ნა დი დი ხნის გან მავ ლო ბა ში მოკ ლე ბუ ლი იყო შე საძ ლებ ლო ბას და მოუ კი დებ ლად გა ნე საზღ ვრა თა ვი სი სა ხელმწი ფო ფორ მის სა კითხ ი. ჯერ იყო და რუსე თის იმ პე რი ამ ანექ სი ის გზით მი ით ვი სა ჩვე ნი სა ხელ მწი ფო, მე რე კი იმა ვე იმ პე რი ამ, ოღონდ სა ხეც ვლი ლი, წი თე ლი მხე ცის სა ხელით, რო მელ საც საბ ჭო თა კავ ში რი ერ ქვა, მთლი ა ნად მო შა ლა და მო არ ღვია ქარ თუ ლი ტრა დი ცი უ ლი ის ტო რი უ ლი მარ თვის მე თოდი, რომ ლი თაც სა უ კუ ნე ე ბის გან მავ ლო ბა ში რე გუ ლირ დე ბო და ქარ თუ ლი სა ხელ მწი ფოს სა მარ თლებ რი ვი, კულ ტუ რუ ლი და ეთ ნი კუ რი ყო ფა.
სა ქარ თვე ლო თა ვი სი არ სე ბო ბის გან მავლო ბა ში, არა სო დეს ყო ფი ლა ერ თსა ხო ვა ნი
სა ხელ მწი ფო. ქარ თულ კულტუ რა სა და საერ თო ე როვ ნულ ცნო ბი ე რე ბა ზე დამ ყა რე ბუ ლი იყო ინ დი ვი დუა ლუ რო ბი სა და მთლი ა ნო ბის გა მო ხა ტუ ლე ბა.
და ვი თი სა და თა მა რის მეფო ბის დროს, ერ თერთ ყველა ზე გა მორ
ჩე ულ და ძლი ერ ხა ნა შიც კი, სა ქარ თვე ლო ში ხე ლი სუფ ლე ბა და უფ ლე ბა მო სი ლე ბე ბი ვერ ტი კა ლუ რად იყო და ნა წი ლე ბუ ლი და სახელ მწი ფო ცალ კე ულ სამ თავ რო თა გა ერ თია ნე ბე ბის გან შედ გე ბო და. მო ნარ ქი ქვე ყა ნას ერ თპი როვ ნუ ლად კი არა, დი დე ბუ ლებ სა და მა ღა ლი იე რარ ქი ის სა სუ ლი ე რო პი რებ თან ურ თი ერ თმოქ მე დე ბა ურ თი ერ თშე თან ხმე ბის სა ფუძ ველ ზე გა ნა გებ და.
რუ სე თის მი ერ სა ქარ თვე ლოს ანექ სი ი სას, პა რა ლე ლუ რად მოხ და ქარ თუ ლი სა ხელმწი ფო ებ რი ო ბის, ეროვ ნუ ლი სა ხელ მწი ფო სტრუქ ტუ რე ბი სა და ქარ თუ ლი კულ ტუ რის სფე რო ე ბის გა უქ მე ბა, მაგ რამ რუ სე თის იმპე რი ის “მარ წუ ხე ბი დან” გა თა ვი სუფ ლე ბუ ლი სა ქარ თვე ლოს 19181921 წლის რეს პუბ ლი კა, რო მელ საც სო ცი ალ დე მოკ რა ტე ბი ედ გნენ სა თა ვე ში, ყო ველ ღო ნეს ხმა რობს ქარ თუ ლი თვით შეგ ნე ბი სა და ეროვ ნუ ლო ბის აღორ ძინე ბი სათ ვის.
1921 წლის და მო უ კი დე ბე ლი სა ქარ თველოს პირ ვე ლი კონ სტი ტუ ცი ის მი ხედ ვით, სა კა ნონ მდებ ლო ფუნ ქცი ას ახორ ცი ე ლებ და ერ თპა ლა ტი ა ნი პარ ლა მენ ტი და სა ქართვე ლოს ტე რი ტო რი ა ზე არ სე ბობ და ერ თი უმაღ ლე სი სა სა მარ თლო, რო მელ საც პარლა მენ ტი ირ ჩევ და. ეს კონ სტი ტუ ცი ა ასე ვე ით ვა ლის წი ნებ და ეროვ ნულ უმ ცი რე სო ბა თა ფარ თო კულ ტუ რულ ავ ტო ნო მი ა სა და მა თი ინ ტე რე სე ბის დაც ვას. ამა ვე კონ სტი ტუ ცი ით,
ად მი ნის ტრა ცი ულ ტე რი ტო რი უ ლი ერ თე ულე ბი სათ ვის უზ რუნ ველ ყო ფი ლი იყო ად გილობ რი ვი თვით მმარ თვე ლო ბა, ხო ლო გა მონაკ ლი სის სა ხით აფ ხა ზე თი სა და ბა თუ მის ოლ ქებს ენი ჭე ბო დათ ად გი ლობ რივ საქ მე ებში ავ ტო ნო მი უ რი მმარ თვე ლო ბა (!). სა ქართვე ლო არა სო დეს ყო ფი ლა ცენ ტრა ლის ტური სა ხელ მწი ფო, იგი ყო ველ თვის შედ გე ბო და მრა ვალ ფე რო ვა ნი, სხვა დას ხვა კულ ტუ რის, რე ლი გი ი სა და ეთ ნი კუ რი წარ მო შო ბის ხალხი სა გან, ქვეყ ნის სხვა დას ხვა კუთხ ე ე ბი დან და ამ მრა ვალ ფე როვ ნე ბის ისე თი პო ლი ტი კური ფორ მა იყო მო ძი ე ბუ ლი, რომ ერ თო ბა ში და მთლი ა ნო ბა ში თავ სდე ბო და, მი უ ხე და ვად დრო ი სა და ჟა მი სა.
სამ წუ ხა როდ, ჩვენს ქვე ყა ნას სა კუ თა რი პო ლი ტი კუ რი კურ სი სა და სა ხელ მწი ფო ებ რივი მოწყ ო ბის და მო უ კი დებ ლად გან საზღ ვრის შე საძ ლებ ლო ბა საკ მა ოდ გვი ან, მხო ლოდ საბჭო თა კავ ში რის რღვე ვის შე დე გად მი ე ცა.
დღეს დღე ო ბით, სა ქარ თვე ლოს იუ რის დიქცია არ ვრცელ დე ბა ამ ქვეყ ნის ის ტო რი უ ლად გა ნუ ყო ფელ ნა წი ლებ თა ნ აფ ხა ზეთსა და ე.წ. სამ ხრეთ ოსეთ თან, სა დაც სე პა რა ტის ტუ ლი რე ჟი მი “ბო გი ნობს” უკა ნო ნოდ და არა ლე გალუ რად. აფ ხა ზე თის სე პა რა ტის ტუ ლი მთავრო ბა წლე ბი ა, რაც უშე დე გოდ ცდი ლობს სა ქარ თვე ლოს თან კონ ფე დე რა ლუ რი ხელშეკ რუ ლე ბის გა ფორ მე ბას. კონ ფე დე რა ცია კი, რო გორც მო გეხ სე ნე ბათ, უპი რის პირ დე ბა სა ხელ მწი ფო ებ რი ო ბის იდე ას, რად გა ნაც იგი არის თა ნას წორ სა ხელ მწი ფო თა სა ერ თა შორი სო სა მარ თლებ რი ვი ალი ან სი და ეს, რა თქმა უნ და, ყოვ ლად და უშ ვე ბე ლი და მი უ ღებე ლია ჩვე ნი ქვეყ ნი სათ ვის, რად გა ნაც აფ ხაზე თი იყო და არის სა ქარ თვე ლოს გა ნუ ყო ფელი ნა წი ლი.
ოსე ბი სა და ასე ვე სა ქარ თვე ლო ში კომ პაქტუ რად მცხოვ რე ბი ყვე ლა სხვა ეროვ ნუ ლი ჯგუ ფე ბის მი მართ გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი უნ და იყოს სა ერ თა შო რი სო ნორ მე ბით აღი ა რე ბული ეროვ ნულ უმ ცი რე სო ბა თა ყვე ლა უფ ლება, კულ ტუ რულ ლე გა ლუ რი ად მი ნის ტრა ციუ ლი ავ ტო ნო მი ის ჩათ ვლით.
სა ზო გა დო ე ბის ერ თერ თი ჯგუფს, რო მელიც კონ სტი ტუ ცი უ რი მო ნარ ქი ის მმარ თველო ბის მო დელს ისა ხავს მიზ ნად, სა ქარ თველოს სა მო მავ ლო გან ვი თა რე ბის თვის მი აჩ ნი ა, რომ მე ფის სა მე ფო ტახ ტზე მოს ვლის შე დეგად, შე იძ ლე ბა გარ კვე ულ წი ლად გა და იჭ რას ქვეყ ნის მოწყ ო ბის პრობ ლე მა. შე იძ ლე ბა ეს მო საზ რე ბა არ იყოს სა ფუძ ველს მოკ ლე ბული, მაგ რამ მარ ტო კონ სტი ტუ ცი უ რი მო ნარქია ნამ დვი ლად არაა საკ მა რი სი. ამ პრობ ლემის გა და საჭ რე ლად უნ და გან ხორ ცი ელ დეს მთე ლი რი გი პო ლი ტი კუ რ კონ სტი ტუ ცი უ რი ღო ნის ძი ე ბე ბი.
ჩვე ნი აზ რით, აფ ხა ზე ბი არ შეძ ლე ბა განხი ლულ იქ ნენ ეროვ ნულ უმ ცი რე სო ბად, რად გა ნაც ამ ავ ტო ნო მი ურ ტე რი ტო რი ა ზე ოდით გან ვე სახ ლობს რო გორც ეთ ნი კუ რად ქარ თვე ლი, ასე ვე აფ ხა ზი, თუმ ცა ამ ტე რიტო რი ა ზე აფ ხა ზებს უკა ვი ათ დო მი ნი რე ბუ ლი მდგო მა რე ო ბა და რად გა ნაც მათ სა კუ თა რი ის ტო რი უ ლი სამ შობ ლო არ გა აჩ ნი ათ, აფ ხაზუ რი ენა უნ და გა მოცხ ად დეს ოფი ცი ა ლურ ენად ქარ თუ ლი ენის გვერ დით. ასე ვე, აფ ხაზე თის ავ ტო ნო მი ას უნ და მი ე ცეს ფარ თო და ცალ სა ხად მკა ფიო უფ ლე ბე ბი, რა თქმა უნ და, სა ქარ თვე ლოს კონ სტი ტუ ცი ის ფარ გლებ ში.
სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი უ ლი მოწყ ო ბის ყო ვე ლი ვა რი ან ტი შე ფარ დე ბუ ლი უნ და იყოს ისეთ ძი რი თად ფაქ ტო რებ თან, რო გო რი ცაა ეროვ ნუ ლი უსაფ რთხო ე ბა და ეკო ნო მი კურ დე მოკ რა ტი უ ლი გან ვი თა რე ბა. სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი უ ლი მოწყ ო ბის რე ფორ მამ უნ და გა აძ ლი ე როს სა ერ თო სა ხელ მწი ფო ებ რი ობის შეგ რძნე ბა და და ახ ლო ვოს სხვა დას ხვა ეთ ნი კუ რი წარ მო შო ბის ადა მი ა ნე ბი სა ერ თო სა ხელ მწი ფო ებ რივ მიზ ნებ ში.
რას ნიშ ნავს ავ ტო ნო მი უ რო ბის პრინ ცი პი?!
წა ვა გეთ თუ მო ვი გეთ რუ სეთ თან სა ინ ფორ მა ციო ომი?!ლი ა ნა ჯა ფა რი ძე
თა ნა მედ რო ვე სამ ყა რო ში სა ინ ფორ მაციო ომი სა ო მა რი მოქ მე დე ბე ბის ერ თერთი შე მად გე ნე ლი ნა წი ლი ა. ტექ ნო ლო გი ის გან ვი თა რე ბამ ომის ეს “სა ხე ო ბა” ლა მის ია რა ღით ბრძო ლა ზე მნიშ ვნე ლო ვა ნი გა ხა და. ვი ნა ი დან დღეს დღე ო ბით ომი არა მარ ტო მე ო მა რი ქვეყ ნე ბის, არა მედ მთე ლი მსოფ ლი ოს პრობ ლე მა ა, თუ კი გაქვს სრუ ლი და ზუს ტი ინ ფორ მა ცია და შე არ ჩევ ამ ინ ფორ მა ცი ის მი წო დე ბის სწორ დრო სა და ფორ მას, აუ ცი ლებ ლად მო ი პო ვებ სა ერ თა შო რი სო მხარ და ჭე რას,
რაც მთლი ა ნი თუ არა, ნა ხე ვა რი ომის მო გე ბას მა ინც უდ რის. ეს გან სა კუთ რებით მნიშ ვნე ლო ვა ნია მა შინ, რო ცა თავდაც ვით ომს აწარ მო ებ: დახ მა რე ბა რომ მი ი ღო, პირ ველ რიგ ში უნ და და ამ ტკი ცო რომ აგ რე სო რი არ ხარ, არა მედ სა კუ თარ ტე რი ტო რი ას იცავ. მაგ რამ რა ხდე ბა მა შინ, რო დე საც “სრუ ლი და უტყ უ ა რი ინ ფორ მა ცი ის მი წო დე ბის პრინ ცი პი” ირღვე ვა? ხომ ცნო ბი ლი ა, რომ “ტყუ ილს მოკ ლე ფე ხე ბი აქვს”? ად რე თუ გვი ან (და დღე ვან დე ლო ბის გათ ვა ლის წი ნე ბით, უნ და ვი ვა რა უ დოთ რომ “ად რე”) სი მართლე ცნო ბი ლი გახ დე ბა, რა საც მოკ ლე
დრო ში ხალ ხის გუ ლის გა ტეხ ვა, ხო ლო გრძელ ვა და ში სა ერ თა შო რი სო დო ნე ზე ნდო ბის და კარ გვა მოს დევს. ზე მოთქმუ ლი ერ თი რი გი თი სტუ დენ ტის მი ერ ჩა მო ყა ლი ბე ბუ ლი თე ო რია კი არა, რე ალო ბა ა, თა ნაც ჩვე ნი რე ა ლო ბა. სწო რედ ეს “უტყ უ ა რო ბის პრინ ცი პი” და ირ ღვა ქარ თუ ლი მხარის მი ერ 2008 წლის აგ ვისტო ში რუ სეთ თან სა ინ ფორ მა ციო ომის წარ მო ე ბი სას. მი უ ხე და ვად იმ დღე ებ ში სა ქარ თვე ლო სად მი გა მოცხ ა დე ბუ ლი მხარ და ჭე რი სა, მა ინც რჩე ბა შეგ რძნე ბა, რომ ჩვენ არ (და არა ვერ) მო ვი გეთ სა ინფორ მა ციო ომი.
რუ სუ ლი მე დი ი სა გან სა ქარ თვე ლოს თან და კავ ში რე ბულ სა კითხ ებ თან მი მარ თება ში ყალ ბი ინ ფორ მა ცი ის გავ რცე ლე ბა ახა ლი ხი ლი რომ არა ა, ეს მსოფ ლი ოსათ ვის კარ გა ხა ნია ცნო ბი ლი ა, ასე რომ სა ინ ფორ მა ციო ომის წარ მო ე ბა მათ თან წე სით ძნე ლი არ უნ და ყო ფი ლი ყო. მთავა რი იყო ჩვენ მათ თვის სა კუ თა რი სიმარ თლე დაგ ვე პი რის პი რე ბი ნა. რა მოხ და სი ნამ დვი ლე ში: ამ დე ნი ცრუ ინ ფორ მა ცია ქარ თულ ტე ლე ვი ზი ას ალ ბათ არა სო დეს მო უწ ვდი ა. მა შინ რო დე საც ქარ თულ საო მარ ქვე და ნა ყო ფებს სას ტიკად უჭირ დათ ომის წარ მო ე ბა, 15
6 მაისი 2009TSU TIMES რექტორი
“ძა ლის სა მარ თლის” დამ კვიდ რე ბის მო სურ ნე ქვეყ ნის თვის მი უ ღე ბე ლი ხდე ბა ფუ ძემ დებ ლუ რი სა მარ თლებრი ვი კა ტე გო რი ე ბის სა ყო ველ თა ოდ აღი ა რე ბუ ლი გა გე ბაც. სუ ვე რე ნი ტეტის, ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბის, თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბის და სხვა, უკ ვე კლა სი კუ რი ში ნა არ სის მქო ნე დე ბუ ლე ბა თა რუ სუ ლი ინ ტერპრე ტა ცია სრულ წი ნა აღ მდე გო ბა ში მო დის თა ნა მედ რო ვე სა მარ თალ თან, სა ერ თა შო რი სო პრაქ ტი კას თან და იუ რი დი ულ დოქ ტრი ნას თან.
სა ხელ მწი ფო თა თა ნა მე გობ რო ბა ვერ გახ დე ბა “თვით მკვლელ თა
კლუ ბი”თა ნა მედ რო ვე ლი ტე რა ტუ რა სა და
სა ერ თა შო რი სო პრაქ ტი კა ში გა ბა ტო ნებუ ლი შე ხე დუ ლე ბის თა ნახ მად, ხალ ხთა თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბის სუ ბი ექ ტი შე იძ ლე ბა იყოს მხო ლოდ სა ხელ მწი ფო ერი ან კო ლო ნი ზი რე ბუ ლი ხალ ხი.
თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბის სუ ბი ექტია სა ხელ მწი ფო ერი, ანუ არ სე ბი თად სა ხელ მწი ფო სათ ვის სა ხელ წო დე ბის მიმ ცე მი (ე.წ. სა ტი ტუ ლო) ერი. ამ შე ხედუ ლე ბას სა ფუძ ვლად უდევს სუ ვე რე ნიტე ტი სად მი პა ტი ვის ცე მის იდე ა. გარ და ამი სა, სა ხელ მწი ფო ე ბი სავ სე ბით სა მართლი ა ნად ში შო ბენ, რომ თვით გა მორ კვევის უფ ლე ბის სუ ბი ექ ტად ყვე ლა ხალ ხის ან ხალ ხთა ჯგუ ფის აღი ა რე ბა და არღვევს უკ ვე ჩა მო ყა ლი ბე ბულ, ხში რად ხელოვ ნურ და გან სა კუთ რე ბით ლა ბი ლურ სა ხელ მწი ფო ერ თი ა ნო ბას თა ნა მედ რო ვე სა ერ თა შო რი სო წეს რი გი სა და სტა ბი ლურო ბის უმ თავ რეს გა რანტს.
სწო რედ სა ხელ მწი ფო ერი, და არა ეროვ ნუ ლი უმ ცი რე სო ბა, წარ მო ად გენს თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბის სუ ბი ექტს. ამ მიდ გო მი დან გა მომ დი ნა რე თვით გამორ კვე ვის უფ ლე ბამ არ სე ბუ ლი საზღვრე ბის დაც ვი სა და მა თი და ურ ღვევ ლობის პრინ ცი პის მნიშ ვნე ლო ბა შე ი ძი ნა.
სე ცე სი ო ნის ტუ რი მოძ რა ო ბა ყო ველთვის დეს ტრუქ ცი უ ლია და მას იშ ვი ა თად თუ გა ნუმ ტკი ცე ბია სა ერ თო წეს რიგი. სა ხელ მწი ფო თა თა ნა მე გობ რო ბას, რო გორც სუ ვე რე ნულ სა ხელ მწი ფო თა გა ერ თი ა ნე ბას, სე ცე სი ის უფ ლე ბის აღი ა რე ბით, არ სურს გა და იქ ცეს თვითმკვლელ თა კლუ ბად. ეთ ნო ნა ცი ო ნა ლიზმი, თა ვი სი ექ სპან სი ო ნის ტუ რი ფორ მით შე უ თავ სე ბე ლია სა ხელ მწი ფო თა თა ნა მეგობ რო ბის უმ თავ რეს მი ზან თან სა ერ თაშო რი სო ურ თი ერ თო ბე ბის სტა ბი ლუ რობას თან.
ნი შან დობ ლი ვი ა, რომ სე პა რა ტიზ მი უფ რო ხში რად ყა ლიბ დე ბა არა უშუ ალოდ ეთ ნი კუ რი ჯგუ ფის ან ხალ ხის მიერ, არა მედ ვიწ რო წრის, რო გორც წე სი, ეთ ნოკ რა ტი ის მი ერ. სე პა რა ტის ტუ ლი მოძ რა ო ბა ეფუძ ნე ბა რო მე ლი მე ეთ ნი კური ელი ტა რუ ლი ჯგუ ფის მი ერ სა კუ თა რი კე თილ დღე ო ბი სა და პრი ვი ლე გი ე ბის შე ნარ ჩუ ნე ბის იდე ას. სე პა რა ტიზ მი არის ერ თად ცხოვ რე ბის ყვე ლა ნა ი რი ფორმის უპი რო ბო, ავად მყო ფუ რი უარ ყო ფა. სე პა რა ტიზ მის დე ვი ზია “ყვე ლა ფე რი მთლი ა ნო ბის წი ნა აღ მდეგ”. სე პა რა ტიზმი არ ცნობს არა ნა ირ წესს, შლის და არ ღვევს წეს რი გი სა და მთლი ა ნო ბის იდე ას. სა ხელ მწი ფო სა გან გა მო ყო ფის ფა ნა ტიზ მამ დე მი სუ ლი სურ ვი ლი იწ ვევს არა მარ ტო ეგო ის ტურ თვი თი ზო ლა ციას, არა მედ უპი რის პირ დე ბა “ყვე ლას” და “ყვე ლა ფერს”. სე პა რა ტის ტი ცხოვ რობს მხო ლოდ თა ვის თვის და აბ სო ლუ ტუ რად არ აინ ტე რე სებს სხვე ბის “გა გე ბა”. სე პარა ტიზ მი, სა ბო ლოო ჯამ ში, აწარ მო ებს უწეს რი გო ბის ანარ ქის ტულ ტენ დენ ციებს და ნო ყი ერ ნი ა დაგს ამ ზა დებს ტოტა ლი ტა რუ ლი რე ჟი მის ჩა მო სა ყა ლი ბებლად. სა ხელ მწი ფო თა თა ნა მე გობ რო ბა სწო რედ ამ საფ რთხე ე ბი სა და სე რი ო ზული რის კე ბის გათ ვა ლის წი ნე ბით უდ გე ბა თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბის სა კითხს.
თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბა არ ნიშ ნავს გა მო ყო ფის ანუ სე ცე სი ის
უფ ლე ბასთუ თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბას გა ვი
გებთ ისე, რომ ყვე ლა ხალხს აქვს და მოუ კი დე ბე ლი სა ხელ მწი ფოს ჩა მო ყა ლი ბების უფ ლე ბა, მა შინ რთუ ლი წარ მო სად გენია რა მოხ დე ბა, თუ ერთ მშვე ნი ერ დღეს 5 000 ეთ ნო სი ერ თდრო უ ლად მო ინ დომებს სა კუ თა რი სა ხელ მწი ფოს ჩა მო ყა ლიბე ბას. ასე უ ლო ბით და ათა სო ბით პა ტა რა სა ხელ მწი ფო ე ბის წარ მო შო ბის იდეა არც რე ა ლი ზე ბა დია და არც სა სურ ვე ლი. სწო რედ ამი ტომ იცავს მოქ მე დი სა ერთა შო რი სო სა მარ თა ლი, ოპ ტი მა ლუ რად კონ სტრუ ირე ბუ ლი საერ თა შო რისო წეს რი გის თვალ საზ რისით, სა ხელმწი ფო თა ტე რი ტო რიულ სუ ვე რენი ტეტს.
სე ცე სია და სა ხელმწი ფოს დაშლა წი ნა აღმდე გო ბა ში მო დის სა ერთა შო რი სო სა მარ თლის სხვა ფუნ დამენ ტა ლურ პრინ ციპ თან, კერ ძოდ სა ხელმწი ფო სუ ვე რე ნი ტეტ თან და გან სა კუთრე ბით, სა ხელ მწი ფოს ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბის აღი ა რე ბულ პრინ ცი პებ თან. სუ ვე რე ნი ტე ტის მეშ ვე ო ბით, თი თო ე ულ სა ხელ მწი ფოს უფ ლე ბა აქვს და იც ვას თა ვი სი არ სე ბო ბა სწო რედ სა ერ თა შო რისო სა მარ თლებ რი ვად აღი ა რე ბულ ტე რიტო რი ულ საზღ ვრებ ში.
ამი ტომ, დღეს გან სა კუთ რე ბით აქ ტუ ალუ რია ისე თი გა დაწყ ვე ტი ლე ბის პოვ ნა, რო მელ შიც გა ით ვა ლის წი ნებ და თვით გამორ კვე ვის და სა ხელ მწი ფო თა ტე რი ტორი უ ლი მთლი ა ნო ბის პრინ ცი პებს.
თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბა არ ნიშნავს რო მე ლი მე სა ხელ მწი ფოს შე მადგენ ლო ბი დან გა მო ყო ფის უფ ლე ბას. თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბის ში ნა არ სი მდგო მა რე ობს იმა ში, რომ ხალხს მი ე ცეს ისეთ პო ლი ტი კურ, სო ცი ა ლურ და კულტუ რულ გა რე მო ში ცხოვ რე ბის შე საძლებ ლო ბა, რო მე ლიც გა ით ვა ლის წი ნებს მის ინ დი ვი დუ ა ლურ თა ვი სე ბუ რე ბებს, და ი ცავს და გა ნა ვი თა რებს სა კუ თა რი იდენ ტუ რო ბის გან მსაზღ ვრელ კულ ტურულ, სო ცი ა ლურ და სხვა უფ ლე ბებს. ამ შემ თხვე ვა ში, თვით გა მორ კვე ვის უფლე ბა არ სე ბი თად ნიშ ნავს ავ ტო ნო მი ის უფ ლე ბას.
აღ სა ნიშ ნა ვი ა, რომ ამ ფორ მით თბილის მა არა ერ თხელ შეს თა ვა ზა სო ხუმ სა და ცხინ ვალს მაქ სი მა ლუ რად ფარ თო ავ ტო ნო მი ა, რო მე ლიც უზ რუნ ველ ყოფ და აფ ხა ზე ბი სა და ოსე ბის თვით გა მორ კვევას. თბი ლი სი მზად იყო ავ ტო ნო მი ის შინა არ სი და მო ცუ ლო ბა ჩა მო ე ყა ლი ბე ბი ნა აფ ხა ზურ და ოსურ მხა რეს თან დი ა ლოგის პრო ცეს ში, კონ კრე ტუ ლი სი ტუ ა ცი ის გათ ვა ლის წი ნე ბით. თა მა მად შე იძ ლე ბა ით ქვას, რომ თბი ლი სის მი ერ შე თა ვა ზებუ ლი ავ ტო ნო მია იყო უპ რე ცე დენ ტოდ ფარ თო. ერ თა დერ თი მოთხ ოვ ნა, რა საც ცენ ტრა ლუ რი ხე ლი სუფ ლე ბა აყე ნებ და, იყო ის, რომ ავ ტო ნო მი ას საფ რთხე არ შე ექ მნა სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი ფოს ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბი სათ ვის. ყველა და ნარ ჩენ სა კითხ ზე, რაც ეხე ბა უფლე ბა მო სი ლე ბა თა გა და ნა წი ლე ბას ცენტრსა და ავ ტო ნო მი ას შო რის, თბი ლი სი მზად იყო დი ა ლო გი სათ ვის.
უნ და გა ვით ვა ლის წი ნოთ, რომ ავ ტონო მი ის თე მა არ არის ისე თი უნი ვერ სალუ რი, რო გორც ადა მი ა ნის უფ ლე ბე ბი ან დე მოკ რა ტი ა. არ არ სე ბობს ავ ტო ნო მი ის
სა ყო ველ თა ოდ აღი ა რე ბუ ლი სტან დარტე ბი. დე ცენ ტრა ლი ზა ცი ის ხა რისხს ნების მი ერ სა ხელ მწი ფო ში გან საზღ ვრავს არა წი ნას წარ მო ცე მუ ლი სტან დარ ტე ბი, არა მედ ბა ლან სი ცენ ტრი და ნულ და ცენტრის კე ნულ ძა ლებს შო რის. ავ ტო ნო მიის ში ნა არ სი გვიჩ ვე ნებს, თუ რამ დე ნად ძლი ე რია ცენ ტრი ან პი რი ქით. ამ თვალსაზ რი სით, სო ხუმ მა და ცხინ ვალ მა შე იძლე ბა ით ქვას, რომ სა ბო ლო ოდ და კარ გეს თბი ლი სი სათ ვის მაქ სი მა ლუ რად ფარ თო უფ ლე ბა მო სი ლე ბა თა “წარ თმე ვის” შანსი. აგ ვის ტოს მოვ ლე ნე ბამ დე სო ხუმ სა და ცხინ ვალს შე ეძ ლო იუ რი დი უ ლად და ე კა ნო ნე ბი ნა და სა მარ თლებ რი ვი გარან ტი ე ბი მი ე ღო მაქ სი მა ლუ რად ფარ თო
ავ ტო ნო მიი სათ ვის, რამ დე ნა დაც ძალ თა ბალან სი მათ სა სარ გებლოდ იყო. ამი ე რი დან, აშ კა რა ა, რომ ძალ თა ბა ლან სი აუცი ლებ ლად თბი ლი სის სა სარ გებლოდ შეიც ვლე ბა. შეც ვლილ სი ტუ ა ცი ა ში
კი მო სა ლოდ ნე ლი ა, რომ თბი ლი სი შე დარე ბით “ძუნ წი” აღ მოჩ ნდეს ცალ კე უ ლი უფ ლე ბა მო სი ლე ბე ბის დე ლე გი რე ბის თვალ საზ რი სით.
ასე თი ოპ ტი მიზ მის სა ფუძ ველს იძლე ვა კონ ფლიქ ტის მზარ დი ინ ტერ ნაცი ო ნა ლი ზა ცი ა. უკა ნას კნელ პე რი ოდ ში გან ვი თა რე ბუ ლი მოვ ლე ნე ბის შემ დეგ ყვე ლა ფერს თა ვი სი სა ხე ლი და ერ ქვა. უკვე არა ვინ სა უბ რობს ქარ თულ ო სურ ან ქარ თულ აფ ხა ზურ კონ ფლიქ ტზე. მსოფლი ომ და ი ნა ხა, რომ რუ სე თი მუდ მი ვად იქ ნე ბა და ინ ტე რე სე ბუ ლი რე გი ონ ში დესტა ბი ლი ზა ცი ით, რამ დე ნა დაც მხო ლოდ არას ტა ბი ლურ რე გი ონ ში შე უძ ლია მას გავ ლე ნის შე ნარ ჩუ ნე ბა. ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბის აღ დგე ნის თვალ საზ რი სით სა ქარ თვე ლოს უფ რო კარ გი პერ სპექ ტივე ბი გა უჩ ნდა, რად გა ნაც აგ ვის ტომ დე ის მარ ტო იყო ამ სურ ვილ თან დარ ჩე ნი ლი. დღეს სა ქარ თვე ლოს მხა რე ზეა თა ვი სუფა ლი მსოფ ლი ო, ხო ლო სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბის ერ თა დერთ მო წი ნა აღ მდე გედ, მარ ტოდ და მთე ლი ცი ვი ლუ რი მსოფ ლი ოს გან იზო ლი რე ბულად რჩე ბა რუ სე თი, თვით გა მოცხ ა დებულ სე პა რა ტის ტებ თან ერ თად.
თვით გა მორ კვე ვა არის უფ ლე ბადე მოკ რა ტი ა ზე და არა
სა ხელ მწი ფო ებ რი ო ბა ზე
ავ ტო ნო მი ის ერ თა დერთ, მი ნი მა ლურ მოთხ ოვ ნას წარ მო ად გენს ხალ ხის იდენტუ რო ბის დაც ვა და ხელ შეწყ ო ბა კულ ტურუ ლი უფ ლე ბე ბის, მათ შო რის სა კუ თარ ენა ზე ლა პა რა კის, ამ ენა ზე სა ხელ მწი ფო ორ გა ნო ებ ში და სა სა მარ თლო ში მი მართვის, სკო ლებ ში ამ ენა ზე მე ცა დი ნე ო ბის უფ ლე ბის დაც ვა. სხვა უფ ლე ბა მო სი ლე ბების სა კითხი წყდე ბა ძალ თა კონ კრე ტუ ლი გან ლა გე ბი დან გა მომ დი ნა რე.
ასე თი მიდ გო მა იძ ლე ვა თვით გა მორ კვევის უფ ლე ბის და სუ ვე რე ნი ტე ტის ოპ ტიმა ლუ რი შე თან ხმე ბის შე საძ ლებ ლო ბას, რო დე საც ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბა და ცუ ლი ა, ხო ლო ხალხს სა შუ ა ლე ბა აქვს და იც ვას თა ვი სი კულ ტუ რუ ლი იდენ ტურო ბა. სწო რედ იმ ხალხს არა აქვს სე ცესი ის უფ ლე ბა, რომ ლის იდენ ტუ რო ბა და თვით მყო ფო ბა და ცუ ლია ერ თი ა ნი სა ხელმწი ფოს საზღ ვრებ ში. თუ ჯგუფს გა აჩ ნია პო ლი ტი კუ რი ავ ტო ნო მი ა, ეს გვიჩ ვე ნებს, რომ მი სი უფ ლე ბე ბი და ცუ ლია არა მარ ტო ქა ღალ დზე, არა მედ მას (ავ ტო ნო მი ას) გააჩ ნია ჭეშ მა რი ტი ში ნა არ სი.
გა ე როს და ევ რო პის თა ნამ შრომ ლო ბის და უსაფ რთხო ე ბის დღეს მოქ მე დი პრაქტი კის თა ნახ მად, არაა სა ვალ დე ბუ ლო, რომ თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბა გან ხორცი ელ დეს სა ხელ მწი ფო და მო უ კი დებ ლობის გა მოცხ ა დე ბის და სა ხელ მწი ფო საზღვრე ბის გა და სინ ჯვის ფორ მით. თვითგა მორ კვე ვა სავ სე ბით შე საძ ლე ბე ლია გან ხორ ცი ელ დეს თვით მმარ თვე ლო ბის (ავ ტო ნო მი ის) ფორ მი თაც. ეროვ ნულ უმცი რე სო ბას, სე ცე სი ის და სუ ვე რე ნი ტე ტის გა მოცხ ა დე ბის გა რე შეც შე უძ ლია და მოუ კი დებ ლად გან საზღ ვროს თა ვი სი პო ლიტი კუ რი სტა ტუ სი ერ თი ა ნი სა ხელ მწი ფოს საზღ ვრებ ში. ამ თვალ საზ რი სით, თვით გამორ კვე ვა წარ მო ად გენს და მო უ კი დე ბე ლი მმმარ თვე ლო ბის ფორ მის არ ჩე ვის და სახელ მწი ფო ში გა დაწყ ვე ტი ლე ბა თა მი ღე ბის პრო ცეს ში მო ნა წი ლე ო ბის შე საძ ლებ ლობას. ანუ თვით გა მორ კვე ვა არის უფ ლე ბა დე მოკ რა ტი ა ზე და არა და მო უ კი დე ბელ სა ხელ მწი ფო ებ რი ო ბა ზე. თვით გა მორ კვევის უფ ლე ბის ასე თი გა გე ბა წარ მო ად გენს ან გლო საქ სო ნურ სამ ყა რო ში (გან სა კუთრე ბით აშშ და დი დი ბრი ტა ნე თი) გავ რცელე ბუ ლი Hო მე რუ ლე პრინ ცი პის კლა სიკურ კონ ცეფ ცი ას.
თვით გა მორ კვე ვის აღ ნიშ ნუ ლი გა გება უფ რო პერ სპექ ტი უ ლი ა, რად გა ნაც იგი უზ რუნ ველ ყოფს ეთ ნო სებს შო რის მშვი დო ბი ან თა ნა არ სე ბო ბას, არ სე ბუ ლი საზღ ვრე ბის ხელ შე უ ხებ ლო ბას და უმცი რე სო ბა თა უფ ლე ბე ბის დაც ვას. მით უფ რო, რომ თვით გა მორ კვე ვა, გა გე ბუ ლი რო გორც და მო უ კი დე ბე ლი სა ხელ მწი ფოს ჩა მო ყა ლი ბე ბის უფ ლე ბა, ყო ველ თვის წარ მო შობს ახალ პრობ ლე მებს და ასე ვე, ვერ წყვეტს ეროვ ნულ სა კითხ საც. უფ რო მე ტიც, იწ ვევს და მა ტე ბით პრობ ლე მებს უკ ვე “ა ხალ უმ ცი რე სო ბებ თან” და კავ შირე ბით.
“დი ახ” - თვით გა მორ კვე ვას, “ა რა” - სე ცე სი ას
თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბა დღე ი სათ ვის მოქ მე დებს, რო გორც ჩვე უ ლე ბი თი სა მართა ლი. ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა პაქ ტით აღი არე ბუ ლი პო ლი ტი კუ რი სტა ტუ სის თა ვი სუფა ლი გან საზღ ვრის უფ ლე ბა, არ სე ბი თად, წარ მო ად გენს ჩვე უ ლე ბი თი სა მარ თლის ნორ მა ტი ულ გან მტკი ცე ბას. გა ერ თი ა ნებუ ლი ერე ბის ორ გა ნი ზა ცი ის სხვა დას ხვა რე ზო ლუ ცი ებ ში გვხვდე ბა არა ერ თი მი თითე ბა, რომ პო ლი ტი კუ რი სტა ტუ სის თა ვისუ ფა ლი გან საზღ ვრა არის შე მად გე ნე ლი ნა წი ლი თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბი სა.
ხალ ხთა თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბა მო ი ცავს თი თო ე უ ლი ხალ ხის არ სე ბო ბის გა რან ტი ას. ხალ ხი, რო გორც თვით გა მორკვე ვის უფ ლე ბის სუ ბი ექ ტი, ცხოვ რობს გან საზღ ვრულ ტე რი ტო რი ა ზე და ამ ტე რიტო რი ა ზე, რა ო დე ნობ რი ვად, წარ მო ად გენს დო მი ნი რე ბულ ჯგუფს. თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბა გუ ლის ხმობს, რომ ამ ჯგუფს შეუძ ლია ილა პა რა კოს თა ვის ენა ზე და გა ნავი თა როს თა ვი სი კულ ტუ რა, შე ი ნარ ჩუ ნოს თვით შეგ ნე ბა და ტრა დი ცი ე ბი, აღი ა როს სა კუ თა რი რე ლი გი ა. თა ვი სი გან სახ ლების ტე რი ტო რი ა ზე ხალ ხის გან საზღ ვრულ ჯგუფს შე უძ ლია მო უ ა როს, შე ი ნარ ჩუ ნოს და გა ნა ვი თა როს იდენ ტუ რო ბის გან მსაზღვრე ლი სპე ცი ფი კუ რი ნი შან თვი სე ბე ბი. ყვე ლა ღო ნის ძი ე ბა, რო მე ლიც მი მარ თულია ამ ჯგუ ფუ რი გან სა კუთ რე ბუ ლო ბის შე სუს ტე ბის, ან ეთ ნო სის სა არ სე ბო სა ფუძვლე ბის გა ნად გუ რე ბი სა კენ, შე უ თავ სე ბელია თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბას თან. ამას გა ნე კუთ ვნე ბა, მა გა ლი თად, სა კუ თარ ენაზე ლა პა რა კის, სა კუ თა რი ის ტო რი ის შესწავ ლა გან ვი თა რე ბის, მო სახ ლე ო ბის სხვა ჯგუ ფებ თან და ქორ წი ნე ბის აკ რძალ ვა, მოსახ ლე ო ბის ნა წი ლის გა ნად გუ რე ბა და სხვ.
“დი ახ” თვით გა მორ კვე ვას, “ა რა” სე ცესი ას ეს მიდ გო მა შე იძ ლე ბა გახ დეს ერ თერ თი სა ფუძ ვე ლი, რო მელ ზე დაყ რდნო ბითაც შე იძ ლე ბა გა ნი საზღ ვროს აფ ხა ზე თი სა და ყო ფი ლი სამ ხრეთ ოსე თის მო მა ვა ლი სტა ტუ სი ერ თი ა ნი სა ქარ თვე ლოს შე მადგენ ლო ბა ში.
მასალა გამოქვეყნებულიაგაზეთში: “24 საათი”. 01.10.08 წ.
თვით გა მორ კვე ვა არ ნიშ ნავს გა მო ყო ფის უფ ლე ბასთსუ-ის რექტორ გიორგი ხუბუას პოზიცია
7TSU TIMESმაისი 2009 ექსკლუზიური ინტერვიუ
როგორ დაიწყო კონფლიქტი ცხინვალში- მი თე ბი და რე ა ლო ბათათია თამლიანი
ნე მო ბურ ჭუ ლა ძე, ზვი ად გამ სა ხურ დი ას თა ნა მებრძო ლი და უზე ნა ე სი საბ ჭოს თავ მჯდო მა რე იყო. იგი იმ მოვ ლე ნე ბის ცოცხ ა ლი მოწ მეა და ყვე ლა სათ ვის საინ ტე რე სო უნ და იყოს მი სი მო ნათხ რო ბი, რო მელ შიც ბევრ თქვენ თვის უც ნობ ის ტო რი ასაც გა ეც ნო ბით... მან ჩემ თან სა უ ბა რი და იწყო ერ თი სა ინ ტე რე სო დისკუ სიის გახსენებით, რო მე ლიც თა ვის კა ბი ნეტ ში 1991 წელს გა მარ თა მას თან სტუმ რად მი სულ ერ თერთ გერ მა ნელ პო ლი ტი კოს სა და ხე ლი სუფ ლე ბის წარმო მად გე ნენ ლთან, რო მელ მაც სა უბ რის დროს უცებ უკითხ ია, თუ რა ტომ გა ა უქ მა ზვი ად გამ სა ხურ დი ას ხე ლი სუფ ლე ბამ სამ ხრეთ ოსე თის ავ ტო ნო მი უ რი რეს პუბ ლი კა, რა ზეც ბა ტონ ნე მოს ხუმ რო ბა ნა რე ვი ტო ნით უპა სუ ხია, რომ “ჩვენ იგი არ გაგვი უქ მე ბი ა ,” რა მაც, ბუ ნებ რი ვი ა, გერ მანე ლის გა ო ცე ბა გა მო იწ ვი ა, ბა ტონ ნე მო ს უპა სუ ხია: “სამ ხრეთ ოსე თი” ის ტო რი უ-ლად არა სო დეს არ სე ბუ ლა, უბ რა ლოდ, თქვენ იცით, რომ ჩვენ დღეს და მო უ კი-დებ ლე ბი ვართ და ავტონომიები, რო-დე საც დაგ ვიპყ რეს რუ სებ მა, და ა არ სეს და ახ ლა თან წა ი ღე სო. ჩვე ნი ქვე ყა ნა ვი თარ დე ბო და თა ვი სი გზით, შემ დეგ მო ვი და უცხო ძა ლა (რუ სე თის სა ხით), გა დაგ ვახ ვე ვი ნა ჩვე ნი გზი დან და წაგვიყ ვა ნა სრუ ლი ად სხვა მი მარ თუ ლე ბით, იმ გზას ჩი ხამ დე მივ ყავ დით, რა შიც თავად ეს ქვე ყა ნაც რწმუნ დე ბა, ჩი ხი დან კი წინ გზა არ არის, თუ არ დაბ რუნ დი და წი ნა გზა ზე არ გა მობ რუნ დი, ვე ღარ სად წახ ვალ. ამი ტო მაც და ვუბ რუნ დით ძველ გზას და მას გა ვაგ რძე ლებთ.”
ბუ ნებ რი ვი ა, გერ მა ნელ მა კი დევ ერ თხელ აღ ნიშ ნა, რომ სა უბ რობ და ეთ ნი კურ უმ ცი რე სო ბა ზე, რო მე ლიც სა ქარ თვე ლო ში გარ კვე უ ლი რა ო დე ნო ბით ცხოვ რობდა.
“მე ვუთხ ა რი, რომ კა ნო ნის მი ხედ ვით ისი ნი იყ ვნენ მო ქა ლა ქე ე ბი და თუ მას მი აჩ ნდა, რომ ოსე ბის რა ო-დე ნო ბა ცხინ ვა ლის რე გი ონ ში ნა ხევ რამ დე აღ წევ და, მა შინ გერ მა ნი ა ში დღე საც 7 მი ლი ო ნამ დე თურ ქი ცხოვ რობს. რო გო რი რე ქა ცია ექ ნე ბო და მას, თუ ბა-ვა რია ან რო მე ლი მე სხვა მხა რე გერ მა ნი ა ში, იქ ცე ო და ჩრდი ლო ეთ თუ სამ ხრეთ თურ ქე თად და რო ცა გა ვი-დო და 20 წე ლი, სა ერ თოდ აღარ დაგ ვერ ქმია ჩრდი ლო-ე თი ან სამ ხრე თი და პირ და პირ თურ ქე თად მოგ ვეხ-სე ნი ე ბი ნა” - იგონებს ნემო ბურჭულაძე. გერმანელი აღ შფო თე ბი სა გან ფეხ ზე წა მომხ ტარა, რაზეც ბატონ ნემოს უთქვამს რომ მარ ტო სა კუ თა რი ტკი ვილით არ უნდა ეცხოვრა.
ნემო ბურჭულაძე: სამ ხრეთ ოსე თის ავ ტო ნომი უ რი ოლ ქი 1990 წლის 20 სექ ტემ ბერს გაუქმდა. (მრგვა ლი მა გი და შემ დგომ მო ვი და სა თა ა ვე ში, არ ჩევ-ნე ბი იყო 1990 წლის 28 ოქ ტომ ბერს, ოსებ მა კი ოლ ქი გა ა უქ მეს თვი თა და რვა დღით ად რე), ამ დროს კი ზვი ად გამ სა ხურ დია სა ერ თოდ არ არის მო სუ ლი ხელი სუფ ლე ბა ში! ასე რომ ამას, ელე მენ ტა რუ ლად, ვერ გა ა კე თებ და. ავ ტო ნო მია თა ვად ხელ მძღვა ნე ლო ბამ გა ა უქ მა და თა ვი გა მო აცხ ა და და მო უ კი დე ბელ სა ხელმწი ფოდ. ამ დროს ხე ლი სუფ ლე ბა ში ჯერ კი დევ კომუ ნის ტე ბი იყ ვნენ. ჩვე ნი ხე ლი სუფ ლე ბა ში მოს ვლის შემ დეგ, ერ თხელ, ოფი ცი ა ლუ რად, მათ გა ვუგ ზავ ნეთ წე რი ლი, რო მელ შიც ვთხოვ დით, რომ უკან წა ე ღოთ თა ვი სი ეს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ოლ ქის გა უქ მე ბის შე სახებ. ეს მო ლა პა რა კე ბე ბი გაგ რძელ და რამ დე ნი მე თვეს და უა რის შემ დეგ, 1990 წლის დე კემ ბერ ში, ჩვენ გა ვაუქ მეთ ავ ტო ნო მი უ რი ოლ ქი, ვი ნა ი დან არც ერ თი სახელ მწი ფო, არც ძვე ლად, არც ახ ლა და არც მო მა ვალში, არ და უშ ვებს თა ვი სი სა ხელ მწი ფოს ტე რი ტო რი ა ზე და მო უ კი დე ბე ლი სა ხელ მწი ფოს შექ მნას. მო გეხ სე ნებათ, რომ ავ ტო ნო მი ე ბი არ იყო მხო ლოდ სა ქარ თველო ში, არა მედ საბ ჭო თა კავ ში რის სხვა რეს პუბ ლი კებში, მო გეხ სე ნე ბათ, რო გორც ბევ რი აღ ნიშ ნავ და, ეს იყო საბ ჭო თა იმ პე რი ის მი ერ სპე ცი ა ლუ რად შექ მნი ლი და ჩა დე ბუ ლი “შე ნე ლე ბუ ლი მოქ მე დე ბის ნაღ მე ბი...” რომ ლე ბიც ნე ბის მი ერ დროს შე იძ ლე ბო და აფეთ ქე ბული ყო. ჩვე ნი ხე ლი სუფ ლე ბა ში მოს ვლის შემ დგომ, იყო არა ერ თი ზა რი, იქ ნე ბოდ ნენ ეს გორ ბა ჩო ვი თუ ელ ცნი ან რუ სე თი სა და საბ ჭო თა კავ ში რის სხვა ხელ მძღვა-ნე ლე ბი. ისი ნი ამ ბობდ ნენ, რომ თუ კი ჩვენ ვი ფიქ რებ-დით და მო უ კი დებ ლო ბა ზე, მო სა ლოდ ნე ლი იქ ნე ბო და დი დი პრობ ლე მე ბი აფ ხა ზეთ ისა და ცხინ ვა ლის რე გი-ონ ში. ეს კონ ფლიქ ტე ბი რომ გა მოწ ვე უ ლი იქ ნე ბო და, არა ვინ მა ლავ და. რო დე საც სა ქარ თვე ლო ში ეროვ ნული მოძ რა ო ბა აღორ ძი ნე ბის გზას და ად გა, მათ აფ ხაზეთ ში შექ მნეს მოძ რა ო ბა “ა იდ გი ლა რა,” ე.წ სამ ხრეთ ოსეთ ში “ა და მონ ნი ხა სი.” ტე ლე ვი ზი ით ხში რად აჩ ვენე ბენ 1989 წლის 23 ნო ემ ბერს ცხინ ვა ლის სი ახ ლო ვეს ჩა ტა რე ბულ ძა ლი ან მას შტა ბურ აქ ცი ას, რო მელ შიც და ახ ლო ე ბით 100.000 კა ცი იღებ და მო ნა წი ლე ო ბას და ეს არ იყ ვნენ მარ ტო ქარ თვე ლე ბი. ხში რად ამ ბო ბო ენ, რომ იქ ხალ ხი ია რა ღით იყო, არა და აქე დან წა სულს, ჯო ხიც არა ვის სჭე რი ა.
- რა მი ზანს ემ სა ხუ რე ბო და ეს მი ტინ გი? ამ ღო ნის ძი ე ბას დღე საც არას წორ ინ ტერ პრე ტა
ცი ას აძ ლე ვენ, ეს ხალ ხი უნ და შე სუ ლი ყო ცხინ ვალ ში და მოწყ ო ბი ლი ყო ქარ თვე ლე ბი სა და ოსე ბის ერ თობლი ვი მი ტინ გი, ჩვენ უნ და დაგ ვე ფიქ სი რე ბი ნა, რომ გვსურ და და მო უ კი დებ ლო ბა და დაგ ვე ნა ხე ბი ნა მსოფლი ოს თვის, რომ ვი ყა ვით ერ თად, მაგ რამ ცე კა სა და კგბს მე თო დე ბი ყვე ლა სათ ვის ცნო ბი ლია და ცხინ ვალის დაღ მარ თთან დაგ ვხვდა რუ სუ ლი ტან კე ბი, რუ სი ჯა რის კა ცე ბი თურთ და მათ ხელ ში ეჭი რათ ლე ნი ნის, გორ ბა ჩო ვი სა და მი სი მე უღ ლის, რა ი სას სუ რა თე ბით. ჩვენ ყო ველ გვა რი ინ ციდენ ტის გა რე შე გა მოვ ბრუნდით, მაგ რამ ამის შემ დეგ ცო ტა თი გა ჭირ და ურ თიერ თო ბა... ერ თხელ, ზვი ად გამ სა ხურ დი ას თხოვ ნის შემ დეგ, შევ კრი ბეთ ერ თი ავ ტო ბუ სი ხალ ხი, მათ შორის უმე ტე სო ბა თბი ლის ში მცხოვ რე ბი ოსი, ცნო ბი ლი სპე ცი ა ლის ტე ბი და ა.შ, რო მელ თაც ჰქონ დათ კავ შირი იქა ურ ოსებ თან და შე ეძ ლოთ მათ თან სა უ ბა რი. ცხინ ვა ლის შე სას ვლელ თან შე ვე დით გვი ან ღა მით. ჯერ შეგ ვიშ ვეს... შუ ა ღა მე გა და სუ ლი იყო, როდესაც გა აღ ვი ძეს მო სახ ლე ო ბა და ჩვენ სა ოლ ქო კო მი ტე ტის შე ნო ბის დიდ დარ ბაზ ში შე ვიკ რი ბეთ. იქ იყ ვნენ მა თი, ასე ვთქვათ ეროვ ნუ ლი მოძ რა ო ბის “ა და მონ ნი ხა სის,” წარ მო მად გენ ლე ბი მა თი უფ რო სი ჩო ჩი ე ვი, მო სახლე ო ბა და მათ შო რის ერ თი რუ სი გე ნე რა ლი, ვამ ბობ,
ჯერ ჩვენ არ ვართ ხე ლი სუფ ლე ბა ში. მე ვკითხე ჩო ჩიევს, რა მოძ რა ო ბა იყო ეს “ა და მონ ნი ხა სი”, რა ზეც მიპა სუ ხა, რომ რა თქმა უნ და, ეს იყო ეროვ ნუ ლი მოძ რაო ბა, მა შინ მე ვუ პა სუ ხე, რომ საბ ჭო თა, კო მუ ნის ტურ-მა მთავ რო ბამ 2 წლის წინ გა მოს ცა გამ კარ გუ ლე ბა, რომ სამ ხრეთ ოსეთ ში არ სე ბუ ლი რუ სუ ლი დაწყ ე ბი თი სკო ლე ბი გა და კე თე ბუ ლი ყო ოსუ რად, თქვენ ოსუ რე-ბი გა და ა კე თეთ რუ სუ ლად და ვკითხ ე, ის საბ ჭო თა ხე ლი სუფ ლე ბა უფ რო ეროვ ნუ ლი არ გა მო დი ო და
თქვენ თვის, ვიდ რე თა-ვად ვე თქვე ნე მეთ ქი?” აბა ჩრდი ლო ოსებ თან რა ენა ზე გვე სა უბ რა ო? მე კი ვუთხ ა რი, რომ ეს ნიშ ნავ და იმას, ეროვ ნული პრობ ლე მა ჰქონ დათ ჩრდი ლო ეთ ოსეთ ში, რად გან ენას, რო მელზეც თქვენ ერ თმა ნეთ ში ისა უბ რებთ მე არ უნ და გას წავ ლი დეთ, რა ტომ არ უნ და ისა უბ როთ ერ თმა ნეთ ში ოსუ რად მეთ ქი. პრობ ლე მა იქ ჰქონ დათ, რა ზეც და მე თან ხმნენ კი დე ვაც და მე ვუ პა სუ ხე, რომ იქ უნ და გა ე კე თე ბი ნათ ეროვ ნუ ლი მოძ რა ო ბა და ჩვენთ ვის თა ვი დაე ნე ბე ბი ნათ! ჩვენ გან რა ღა სურ დათ, რდე საც
არა ფერს ვუშ ლი დით!.. - რო გორ გან ვი თარ და მოვ ლე ნე ბი შემ დგომ? ამის შემ დგომ იყო არა ერ თი მუ ქა რა, ბუ ნებ რი ვი ა,
რუ სე თი გა ღი ზი ან და და ყვე ლა ზე მე ტად, გა ღი ზი ა ნება გა მო იწ ვია 1991 წლის, 31 მარ ტის, სა ქარ თვე ლო ში ჩა ტა რე ბულ მა რე ფე რენ დუმ მა. რა ტომ? იმი ტომ, რომ სულ რამ დე ნი მე დღით ად რე საბ ჭო თა კავ შირ მა ჩა ატა რა რე ფე რენ დუ მი კითხ ვით, “გსურთ თუ არა საბჭო თა კავ ში რის შე ნარ ჩუ ნე ბა?” მას ში მო ნა წი ლე ო ბა მი ი ღო ყვე ლამ, სა ქარ თვე ლოს გარ და. ჩვენც სას წრაფოდ დავ ნიშ ნეთ რე ფე რენ დუ მი აქ, შე დე გი იყო სა ოცა რი 92%მა ხმა მის ცა სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწიფო ებ რი ვი და მო უ კი დებ ლო ბის აღ დგე ნას 1918 წლის 26 მა ი სის და მო უ კი დებ ლო ბის აქ ტის სა ფუძ ველ ზე. ზვი ად გამ სა ხურ დი ას ხში რად აბ რა ლე ბენ ეროვ ნუ ლი უმ ცი რე სო ბე ბის ჩაგ ვრა სა და გან სა კუთ რე ბით, ამ კონ ფლიქ ტე ბის გაღ ვი ვე ბას, თით ქოს მას ეჯავ რე ბოდა არა ქარ თვე ლე ბი, ციფ რი კი ცო ტა ჯი უ ტი რა მა ა, სა ინ ტე რე სო ა, რომ იმ პე რი ო დი სათ ვის, სა ქარ თველო ში ქარ თუ ლი მო სახ ლე ო ბა შე ად გენ და მხო ლოდ 67%ს. ხმა და მო უ კი დებ ლო ბას კი 92%მა მის ცა ხმა. თან მა შინ “კომ პარ ტი ა ში” ნა ხე ვარ მი ლი ო ნამ დე ადამი ა ნი იყო. გა მო დის, რომ ძა ლი ან ბევრ არა ქარ თველს მი უ ცია ხმა.
- იყო თუ არა დი დი პრო ცენ ტუ ლი რა ო დე ნო ბა მო-სახ ლე ო ბი სა, რო მელ მაც სა ერ თოდ მი ი ღო მო ნა წი ლე-ო ბა ამ რე ფე რენ დუმ ში?
ძა ლი ან დი დი რა ო დე ნო ბა, და ახ ლო ე ბით, 94% მო სახ ლე ო ბი სა. აქე და ნაც ჩანს, რომ არც ისე მცი რე ნა წილ მა არა ქარ თვე ლე ბი სა, და უ ჭი რა მხა რი ჩვე ნი და მო უ კი დებ ლო ბის აღ დგე ნას. ბევ რი აზე ბა ი ჯა ნე ლი, სო მე ხი, ოსი თუ აფ ხა ზი, არა ერ თხელ შეხ ვედ რია ზვიად გამ სა ხურ დი ას და ამ შეხ ვედ რი დან გა მო სუ ლი და უკ მა ყო ფი ლო მე არ მი ნა ხავს.
- დღეს დღე ო ბით არა ერ თი რუ სუ ლი მე დი ა სა შუ-ა ლე ბით ხმო ვან დე ბა ბრალ დე ბე ბი აფ ხა ზეთ ში ომის ასე ვე გამ სა ხურ დი ას მი ერ დაწყ ე ბის შე სა ხებ. ამა ზე რას იტყ ვით?
მა შინ ომის მი ზეზ საც ვერ ვხე დავ დით .მე არ ვამბობ, რომ არ იყო პრობ ლე მე ბი. სა ო მა რი პრობ ლე მე ბი ნამ დვი ლად არ იყო. მა თი გა დაწყ ვე ტა შე საძ ლე ბე ლი იყო ნორ მა ლუ რი, დიპ ლო მა ტი უ რი მუ შა ო ბის შემთხვე ვა ში. ვი ღა ცას ხომ სურ და ეს ომი? მის თვის ემ ზა დე ბო და კი დე ვაც და არც არას რდე ოს მა ლავ და, რომ ამ კონ ფლიქტს გა მო იწ ვევ და. რე ფე რენ დუ მის შემ დეგ, რუ სე თი მიხ ვდა რა, თუ რა გზი თაც მივ დი ოდით, და იწყო სა ინ ფორ მა ციო ომი იმის თა ო ბა ზე, თუ რო გორ ვჩაგ რავ დით ოსებს, ჩვენც მიმ ვარ თეთ სხვა ქვეყ ნებს, სა ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა ცი ებს, მო სუ ლიყვნენ და ად გილ ზე შე ეს წავ ლათ თუ რა პრო ცე სია ეს და რა ხდე ბა სი ნამ დვი ლე ში. ამას დი დი გა მოხ მა უ რე ბა მა შინ, სამ წუ ხა როდ, არ მოჰ ყო ლი ა, თუმ ცა, ერ თხელ, ეს იყო რე ფე რენ დუმს შემ დეგ, შე იქ მნა სა ერ თშო რი-სო კო მი სი ა, რუ სე თის, სა ქარ თვე ლო სა და არ სე ბუ ლი საბ ჭო თა კავ ში რის და პუ ტატ თა შე მად გენ ლო ბით, რომ ლე ბიც მუ შა ობ დნენ თბი ლის სა და ცხინ ვალ ში. მათ ვე მი ი ღეს დო კუ მენ ტი, რო მელ შიც წე რი ა, რომ ეს არ არის ეთ ნო კონ ფლიქ ტი, არა მედ პო ლი ტი კუ რი კონ ფლიქ ტი რუ სეთ სა და სა ქარ თვე ლოს შო რის. ახ ლა კი, უკ ვე აგ ვის ტოს ომის შემ დეგ, აშ კა რად ხმო ვან დება აზ რი იმის შე სა ხებ, რომ ეს არის რუ სეთ სა ქარ თველოს და სა ქარ თვე ლოს ომი ოსებ სა და აფ ხა ზებ თან. დღეს ყვე ლა ფერს ძლივს და ერ ქვა თა ვი სი სა ხე ლი. ვიდ რე ასე არ მოხ დე ბა, არც ეშ ვე ლე ბა.
- დღეს საკ მა ოდ პრობ ლე მა ტუ რია ერ თი შე ხედ ვით, თით ქოს ნი უ ან სუ რი, მაგ რამ ძა ლი ან მნიშ ვნე ლო ვა ნი სა კითხ ი, რო გორ მო ვიხ სე ნი ოთ ცხინ ვა ლის რე გი ო ნი?
ეს მარ თლაც პრობ ლე მა ა. ჯერ კი დევ ვერ შევთან ხმდით იმა ზე, თუ რა ვუ წო დოთ ამ ად გილს. ყვე ლა სხვა დას ხვა ნა ი რად მო იხ სე ნი ებს მას. რა ღაც შე თანხმე ბამ დე ხომ უნ და მი ვი დეთ? ზე მოთხ სე ნე ბუ ლი კომი სი ის მუ შა ო ბი სას, აღ ვნიშ ნე, რომ “სამ ხრეთ ოსე თი,” ასე თი ერ თე უ ლი ბუ ნე ბა ში არ არ სე ბობს და რომ ეს არის სა ქარ თვე ლო. სა ბო ლო ოდ, ჩრდი ლო ეთ და სამხრეთ ოსე თის წარ მო მად გენ ლე ბი, ცალ კე სა ხელ მწიფო ე ბად არ იყ ვვნენ წარ მოდ გე ნილ ნი ამ კო მი სი ა ში. მე ვთქვი, რომ კავ კა სი ის აქეთ და იქით მხო ლოდ ორი სა ხელ მწი ფო სა ქარ თვე ლო და რუ სე თი. და ნარ ჩენე ბი სა ხელ მწი ფო ე ბი არას დროს ყო ფი ლა. თუმ ცა, ჩვენ დავ დეთ პი რო ბა, რომ მას ში შე ვიყ ვან დით ეთ ნიკურ ოს საც და ისი ნი ვის წარ მო ად გენ დნენ, თა ვადვე გა და ეწყ ვი ტათ. მა შინ სა ხელ ზეც შევ თან ხმდით და და ი წე რა “ცხინ ვა ლის რე გი ო ნი,” რაც სავ სე ბით გვაწყ ობ და. რაც შე ე ხე ბა აფ ხა ზეთს, მე არ ძინ ბა საც რამ დენ ჯერ მე შევ ხვდი. აფ ხა ზეთ ში, ვი მე ო რებ, მა შინ
სა ო მა რი მდგო მა რე ო ბა არ იყო! თუმ ცა პრობ ლე მე-ბი, რო მელ თა გა დაწყ ვე ტაც სავ სე ბით შე საძ ლე ბე ლი გახ ლდათ, არ სე ბობ და. რო დე საც ზვი ად გამ სა ხურ დია და ელ ცინი შეხ ვდნენ ერ თმანთს ყაზ ბეგ ში, არ სე ბობს ჩა ნა წე რიც, რომ ელ ცი ნი რე გი ონს “ყო ფილ სამ ხრეთ ოსე თად” მო იხ სე ნი ებ და - რუ სეთ მა აღი ა რა სამ ხრეთ ოსე თის გა უქ მე ბა. მე მსურს კი დევ ცო ტა ვი სა უბ რო “სა მო ქალ ქო ომ ზე,” რო გორც მო იხ სე ნი ე ბა მა შინ დელი პრო ცე სე ბი... თა მა მად შე მიძ ლია გან ვაცხ ა დო, ეს იყო რუ სეთ-სა ქარ თვე ლოს ომი და ვინც ებ რძო და ზვი ად გამ სა ხურ დი ა სა და სა ქარ თვე ლოს ხე ლი სუფ-ლე ბას - მო სახ ლე ო ბის უმ რავ ლე სო ბით არ ჩე ულს - ის იბ რძო და რუ სე თის ჯარ ში! ძა ლი ან სამ წუ ხა როა ისევ ქარ თვე ლი ადა მი ა ნი სა გან იმის მოს მე ნა, რომ 2008 წლის აგ ვის ტოს ომი ჩვენ და ვიწყ ეთ... რო გორც მა შინ, არ შე იძ ლე ბა ერ თი კა ცის სი ძულ ვილს გა და ა ყო ლო მთე ლი ქვე ყა ნა. მით უმე ტეს, მი ხე ილ სა ა კაშ ვი ლი ომს ვერ და იწყ ებ და, მა შინ ის ბავ შვი იყო, რად გა ნაც ეს ომი და იწყო ჩვენ დროს! თუმ ცა 200 წე ლია ომი... მაგრამ რა საც ომი ჰქვი ა, და იწყო ჩვენ დროს.
რო დე საც 21 დე კემ ბერს (სტა ლი ნის და ბა დე ბის დღეს) და ი შა ლა საბ ჭო თა კავ ში რი, ალ მა ა ტა ში შეიკ რიბ ნენ ყო ფი ლი საბ ჭო თა რეს პუბ ლი კე ბის პრე ზიდენ ტე ბი და პრე მი ე რე ბი, არ ეს წრებოდ ნენ მხო ლოდ ბალ ტი ის რეს პუბ ლი კე ბის წარ მო მად გენ ლე ბი, ხში რად ამო ბო ბენ, სხვა თა შო რის, რომ მათ გვა ჯო ბეს და ა.შ. ისი ნი სხვა იუ რი დი ულ მდგო მა რე ო ბა ში იყ ვნენ -ბალტიის ქვეყ ნე ბი და სავ ლეთს არას დროს უც ნია საბ ჭო თა კავ ში რის შე მად გენ ლო ბა ში, ჩვენ კი ნაც ნო-ბი ვყავ დით. რო ცა ჩვენ შე ვე დით საბ ჭო თა კავ შირ ში, მა შინ ეს ქვეყ ნე ბი არ შე დი ო და მას ში. ამ შეკ რე ბა ზე სა ქარ თვე ლოს წარ მო ვად გენ დით მე და გუ რამ აბსან ძე. ეს ის ტო რი უ ლი დღე იყო საბ ჭო თა კავ ში რი და ი შა ლა და შე იქ მნა, მა ინც სჯობს რუ სუ ლი აბ რევი ა ტუ რით მოვიხსენიოთ, “СНГ,” ეს ამ შეხ ვედ რა ზე სა სა უბ რო ცალ კე თე მა ა, ჩვენ გარ და იქ მყო ფი ყვე ლა რეს პუბ ლი კა გა წევ რი ან და ამ გა ერ თი ა ნე ბა ში. შეხ ვედრის გა და ღე ბულ კად რებ შიც კარ გად ჩანს, რომ ხელს აწერს 11 ქვეყ ნის წარ მო მად გე ნე ლი, ხო ლო მე და გურამ აბ სან ძე ცალ კე მა გი დას თან ვსხედ ვართ. იქი დან გა მომ გზავ რე ბის წინ ელ ცი ნი გვე უბ ნე ბა: “დი ლის 8 სა ა თამ დე ვაძ ლევ დროს გამ სა ხურ დი ას, და მი რე კავს და მეტყ ვის, რომ ხდე ბა “დსთ”ს წევ რი, წი ნა აღ მდეგ შემ თხვე ვა ში გექ ნე ბათ პრობ ლე მე ბი.” ჩვე ნი ალ მა ატა ში ყოფ ნის დროს, ზვი ა დის მო წი ნა აღ მდე გე ნი, უფრი სწო რად კი რუ სე თის არ მი ის წარ მო მად გენ ლე ბი, თბი ლის ში ყვი რი ან, რომ ბურ ჭუ ლა ძე და აბ სან ძე სასწრა ფოდ წა ვიდ ნენ ალ მა ა ტა ში, რა თა გავ ხდეთ დსთს წევ რე ბი და ხე ლი მო ა წე რო ან ამას. მათ ისიც არ იცოდ ნენ, რომ ამას, რო დე საც პო ლი ტი კა ზე ჰქონ დათ პრე ტენ ზი ა, ხელს ვერც ბურ ჭუ ლა ძე ან აბ სან ძე მო ა-წერ დნენ ხელს, რად გა ნაც ეს მხო ლოდ პრე ზი დენ ტის უფ ლე ბა და პრეროგა ტი ვა ა. ჩვე ნი გა წევ რი ა ნე ბა ზე უა რის გაცხ ა დე ბი სას წა მო ვი და ინ ფორ მა ცი ის ტალღა, რომ თით ქოს ჩვენ გვინ დო და წევ რო ბა, ვეხ ვე წეთ კი დე ვაც და უა რი გვითხ რეს. კვლა ვაც ელ ცი ნის მუ ქა-რას მი ვუბ რუნ დეთ, 8 სა ა თამ დე რომ მოგ ვცა გა სა წევ-რი ა ნებ ლად ვა და... არ მახ სოვს 8-ს 3 თუ 4 წუ თი აკ-ლდა, რო დე საც გა ვარ და პირ ვე ლი ტყვი ა. პრობ ლე მა წუ თობ რი ვა დაც რომ ემ თხვე ვა, ეს შემ თხვე ვი თია და არაა კავ შირ ში?! ეს არ აჩ ვე ნებს, რომ ეს არ იყო ოპო-ზი ცია და ში და და პი რის პი რე ბა?! რომ ეს იყო რუს-თ-სა ქარ თვე ლოს ომი? სხვა მა გა ლით საც გეტყ ვით, რო დე საც 1994 წლის 14 დე კემ ბერს რუ სეთს გროზნო ში შეჰ ყავს ტან კე ბი. რამ დე ნი მე კვი რის გას ვლის შემ დეგ, ელ ცინს ეკითხ ე ბი ან ტე ლე ინ ტერ ვი უს დროს, ჩეჩ ნეთ მა უკ ვე სა მი წე ლა და მო უ კი დებ ლო ბა მი ი ღო, არ გქო ნი ათ არა ვი თა რი რე აქ ცი ა, დღეს, უბ რა ლოდ ერ თბა შად შეგ ყავთ ჯა რი, ან მა შინ ვე შე გეყ ვა ნათ, ან გა მო გე ყე ნე ბი ნათ დიპ ლო მა ტი უ რი ურ თი ერ თო ბები ამ პრობ ლე მის გა სარ კვე ვად. ელ ცინ მა უპა სუ ხა, “1991 წელს სა ქარ თვე ლო ში სხვა ხე ლი სუფ ლე ბა იყო და მე კავ კა სი ა ში ომის დაწყ ე ბას ვერ გავ ბე დავ დიო”. მან აშ კა რად თქვა, რომ ჯერ სა ქარ თვე ლოს ხე ლი-სუფ ლე ბა უნ და და ემ ხო და მე რე გა და ეწყ ვი ტა ჩეჩ ნე-თი სა და სხვა პრობ ლე მე ბი. რო ცა 1998 წელს მოხ და ტე რაქ ტი შევ რდნა ძე ზე, მან თქვა, რომ ეს მო დი ო და მოს კო ვი დან, შე ვარ დნა ძემ გვი გუ ლის ხმა ჩვენ, ხო-ლო ამ გან ცხა დე ბამ და აბ ნია რუ სე ბი, რო მელ თაც ეს სიტყ ვე ბი თა ვის თავ ზე აი ღეს და ამ შემ თხვე ვი დან რამ დე ნი მე დღის გან მავ ლობ ში მე დი ა სა შუ ა ლე ბე ბით გა ნუწყ ვეტ ლივ ის მო და ასე თი რამ “ხომ არ ავიწყ დე ბა შე ვარ დნა ძეს, ვინ მო უწყო ის გა დატ რი ა ლე ბა თბი-ლი ში, ვინ დას ვა ის სკამ ზე... ხომ არ ავიწყ დე ბა, რომ რო დე საც სა მეგ რე ლო ში გაძ ლი ერ დნენ გამ სა ხურ დი ას მომ ხრე ე ბი და კა ნო ნი ე რი ხე ლი სუფ ლე ბა წა მო მო ვი-და, ვის მა ჯარ მა შე ა კა ვა ისი ნი... ასე, რომ ჭკვი ა ნად იყო სო...” რა ტომ მოვ ყე ვი ყო ვე ლი ვე ამას, რად გან ქარ თულ აფ ხა ზუ რი, თუ ქარ თულ ო სუ რი კონ ფლიქტი არ არ სე ბობ და, თუ იყო გარ კვე უ ლი ინ ცი დენ ტე ბი, თუნ დაც ჩე მი ახალ გაზ რდო ბის დროს, ისიც მხო ლოდ აფ ხა ზეთ ში და მსგავს ფაქ ტებს სა მა ჩაბ ლო ში ად გი ლი არ ჰქო ნი ა, მაგ რამ ესეც ხომ რუ სე თის გა მოწ ვე უ ლი იყო და არა შემ თხვე ვი თი. მით უმე ტეს, ყვე ლა ფერს რომ თა ვი და ვა ნე ბოთ, ქარ თუ ლი და აფ ხა ზუ რი ეთ ნო-სე ბი ბევ რად უფ რო ახ ლოს დგას, ვიდ რე აფ ხა ზუ რი და რუ სუ ლი. რა ტომ ავიწყ დე ბათ, რომ მუ ჰა ჯი რო ბის დროს სა ქარ თვე ლომ გა და არ ჩი ნა აფ ხა ზე ბი, ძა ლი ან ბევ რი ქარ თვე ლი თავს იკ ლავ და, რა თა გა და ერ ჩი ნა აფ ხა ზე თი.
აფ ხა ზეთ შიც სა ო მა რი პრო ცე სე ბი გან ვი თარ და 1992 წელს, რო დე საც ჩვენ ასე ვე არ ვი ყა ვით ხე ლისუფ ლე ბა ში. ერ თი ცა და მე ო რე პრობ ლე მაც სხვამ უნ და აი ღოს სა კუ თარ თავ ზე.
- რო გორ და იწყო სამ ხედ რო მოქ მე დე ბე ბი ცხინ ვა-ლის რე გი ონ ში?
ცხინ ვა ლის რე გი ონ ში სა ქარ თვე ლოს ჯა რი არ შე უყ ვა ნი ა, შე სუ ლი იყო პო ლი ცი ის ნა წი ლე ბი, თუმ ცა იყ ვნენ ჩვენ გა ნაც ჯგუ ფე ბი, რომ ლე ბიც იქ იბ რძოდნენ ყო ველ გვა რი ჩი ნე ბის გა რე შე, იმი ტომ, რომ თო ფი თუ გა ვარ დე ბა, ძნე ლი ა, ვი ღა ცას და უ შა ლო პარ ტი ზანო ბა, ოჯა ხის დაც ვა... იქ, ძი რი თა დად, სა პო ლი ციო ძა ლე ბი იბ რძოდ ნენ და სა ნამ ჩვენ დაგ ვა ტო ვე ბი ნებდნენ ხე ლი სუფ ლე ბას, ამ რე გი ონ ში ყო ველ გვა რი პრობ ლე მა იყო აბ სო ლუ ტუ რად მოგ ვა რე ბუ ლი, იქ კონ ფლიქ ტი უკ ვე აღარ არ სე ბობ და, რო დე საც ჩვენ დაგ ვამ ხეს, ცხინ ვალ ში იდ გა პო ლი ცი ის ძა ლი ან მცი რე
რა ო დე ნო ბა, რა თა და ეც ვა წეს რი გი. არც სრო ლა იყო და კონ ფლიქ ტი. რა საც ჰქვია მა სობ რი ვი შე ტა კე ბე ბი, მო თა ვე ბუ ლი იყო. შემ დეგ ჩა მო დის შევ რდნა ძე და ამბობს, რომ ზვი ად გამ სა ხურ დი ამ ჩე მი ოსე ბი, 150 ათასი კა ცი, გა ა სახ ლა სამ ხრეთ ოსე თი დან და ისი ნი ჩვენ უნ და და ვაბ რუ ნოთ. პირ ველ რიგ ში, მინ და აღ ვნიშ ნო, რომ ზვი ად გამ სა ხურ დია ამ დენ ოსს აქე დან ვერ გაა სახ ლებ და, იმ ელე მენ ტა რუ ლი მი ზე ზის გა მო, რომ ამ დენ ადა მი ან საც კი არას დროს უცხ ოვ რია ამ რეგი ონ ში. იქ ოსე ბი არც თუ ისე ჭარ ბობ დნენ პრო ცენტუ ლად. ვინც მარ თლა გა იქ ცა სამ ხრეთ ოსე თი დან, ძა ლი ან მცი რე რა ო დე ნო ბა გახ ლდათ იმ ადა მი ა ნე ბისა, რომ ლე ბიც თა ვის დრო ზე ია რა ღით იბ რძოდ ნენ და წა ვიდ ნენ არა იმი ტომ, რომ ისი ნი გა ა ძე ვეს, არა მედ იმ უბ რა ლო მი ზე ზით, რომ ეში ნო დათ კონ ფლიქ ტის შემდგომ და აქე დან წა ვიდ ნენ. ვი მე ო რებ, ეს იყო ძა ლი ან მცი რე რა ო დე ნო ბა.
- რო გორც ცნო ბი ლი ა, იმ პე რი ოდ ში ჩვე ნი ქვე ყა ნა სხვა ეროვ ნე ბა თა წარ მო მად გენ ლებ მაც და ტო ვეს, რა მი ზე ზით?
დი ახ, ეს ასე იყო, მა გა ლი თად შე იძ ლე ბა ავი ღოთ ლე კე ბი, რომ ლე ბიც კა ხეთ ში მრავ ლად იყ ვნენ. ესეც რუ სე თის ბრა ლი იყო... ისი ნი ზვი ად გამ სა ხურ დი ას გან ქმნიდ ნენ “ბუ ას,” რო მე ლიც შე ჭამ და არა ქარ თვე ლებს. მე ტიც, იმ პე რი ოდს, რო დე საც ჩვენ გვირ ჩევ დნენ ხელი სუფ ლე ბა ში, ვრცელ დე ბო და ასე თი აგი ტა ცია - “თუ ზვი ად გამ სა ხურ დი ას აირ ჩე ვენ ხე ლი სუფ ლე ბა ში, ის ყვე ლა კო მუნისტს, თა ვის ნა თე სა ვე ბი ა ნად კე დელ-თან და ა ყე ნებს და დახ ვრეტს.” მე მა შინ ვე გა ვა კე თე კო მენ ტა რი, რომ ამას ვინც იტყ ო და, პო ლი ტი კა კი არა, მე4 კლა სის არით მე ტი კა არ იცო და, კომ პარ ტიის წევ რი ნა ხე ვა რი მი ლი ო ნი თა ვის ნა თე სა ვე ბი ა ნად რომ დახ ვრე ტი ლი ყო, ვინ დარ ჩე ბო და ცოცხ ა ლი ან თვი თონ ზვი ა დი (რო მე ლიც ვინ მე კო მუ ნის ტის ნა თესა ვი ხომ იყო)?! მე ო რე აგი ტა ცი აც ანა ლო გი უ რი იყო, რომ თით ქოს, ზვი ად გამ სა ხურ დია ყვე ლა სო მეხს, ყვე ლა თა თარს, ოსებს, ბერ ძენს და ხო ცავ და და ბევ რი მარ თლაც იყო შე ში ნე ბუ ლი... თუნ დაც და ღეს ტან ში ჩა სულთ, ჩვენ ვე ავუ შე ნეთ სოფ ლე ბი. ბევრს სურდა წას ვლა სამ შობ ლო ში, ბუ ნებ რი ვი ა, იქ ერ ჩივ ნათ. თუ კი შე სა ბა მი სი პი რო ბე ბი შე ექ მნე ბო დათ. ასე თი პრე ცე დენ ტი არა ერ თი არ სე ბობს, თუნ დაც, ლე კებ თან მი მარ თე ბა ში და არა ქარ თვე ლე ბი აქე დან დევ ნილ ნი კი არ წა ვიდ ნენ, არა მედ უზ რუნ ველ ყო ფილ ნი იქ ნენ. დევ ნი ლი იმით გარ ბის, რაც ზედ აც ვი ა... ასე თი ე.წ. სამ ხრეთ ოსე თი დან ას კაც ზე ცო ტა მე ტი იქ ნე ბო და და ვი მე ო რებ, ეს ის ხალ ხი იყო, ვინც აქ ტი უ რად, იარა ღით იბ რძო და. ამის მე რე ყვე ლა ფე რი გა კეთ და იმისათ ვის, რომ კონ ფლიქ ტი გა ნახ ლე ბუ ლი ყო.
- დღე საც არ სე ბო ბენ ადა მი ა ნე ბი, რომ ლე ბიც ზვი-ად გამ სა ხურ დი ას მი ა წე რენ სიტყ ვებს - “სა ქარ თვე ლო მხო ლოდ ქარ თვე ლე ბი სათ ვის,” მათ რა პა სუხს გას-ცემთ?
მა გა ზეც გეტყ ვით, ეს ფრა ზა არ ეკუთ ვნის ზვი ად გამ სა ხურ დი ას, იმის ავ ტო რი, რომ ზვი ად მა ეს თქვა,-ან დრეი სა ხა რო ვის მე უღ ლე, ელე ნე ბო ნე რი (რომ ლის სი ძულ ვი ლიც ქარ თვე ლე ბის მი მართ, არ წარ მო ადგენს სა ი დუმ ლოს. თ.თ.). ეს მან მო ი გო ნა და თუ ამა-ზე ჰქონ დათ რუ სებს რე აქ ცი ა, რუ სეთ ში ყო ველ დღე მიმ დი ნა რე ობს უზარ მა ზა რი მსვლე ლო ბე ბი - “რუ სე თი მხო ლოდ რუ სე ბი სათ ვის!” სა ქარ თვე ლო ში ეს ფრა ზა არა თუ ზვი ად გამ სა ხურ დი ას, არა ვის უთ ქვამს! ჩვენ მი ერ შე მუ შა ვე ბუ ლი იყო კა ნონ პრო ექ ტი რომ ლის მი ხედ ვი თაც, სა ქარ თვე ლო ში ცხოვ რე ბის უფ ლე ბა ჰქონ და ყვე ლას, ვი საც ამი სი სურ ვი ლი ჰქონ და და ცხოვ რობ და.
- რო გო რი იყო თქვე ნი ხე ლი სუფ ლე ბის პო ლი ტი კა რუ სეთ თან მი მარ თე ბა ში?
- ჩვენ რუ სეთ თან გვსურ და კარ გი ურ თი ერ თო ბა, მაგ რამ მი სი პო ლი ტი კაა ასე თი, “ან ჩვე ნი ქვე შევ რდო-მი, ან მტე რი.” მე გობ რო ბა ის გრძნო ბა ა, რო მე ლიც ცალ მხრი ვად არ არ სე ბობს! რუ სე თის არ სე ბო ბის გან-მავ ლო ბა ში, იგი მე გობ რე ბად მხო ლოდ და მხო ლოდ თა ვის ქვე შევ რდო მებს აცხ ა დებ და! მე გობ რო ბა მო-ნებს არ შე უძ ლი ათ, ეს თა ვი სუ ფალ ადა მი ან თა ხვედ-რი ა! ამ კონ ფლიქ ტე ბის მოგ ვა რე ბის სა კითხ ში კი დევ ერ თი რა მაა უმ ნიშ ვნე ლო ვა ნე სი, უნ და გა დაწყ დეს მო ლა პა რა კე ბის მა გი დას ვინ უზის. თუნ დაც ის ჩრდილო ეთ ოსე თის წარ მო მად გენ ლე ბიც ხომ რუ სე თის მო ქა ლა ქე ე ბი არი ან?
- ჩვე ნი სა უბ რის ბო ლოს, რო გორც სტუ დეტ მა, მინ და გკითხ ოთ, თქვე ნი აზ რით, რი სი გა კე თე ბა შეგ ვიძ ლია ჩვენ, ახალ გაზ რდებს, ამ კონ ფლიქ ტე ბის მოგ ვა რე ბის საქ მე ში? არ სე ბობს პრე ცე დენ ტი ქარ-თვე ლი და აფ ხა ზი ახალ გაზ რდე ბის შეხ ვედ რე ბი სა. რას გვირ ჩევთ, რა უნ და ვუთხ რათ მათ? ჩვენ რა ზე უნ და ვი მუ შა ვოთ?
მე თა ვად ვკითხ უ ლობ დი ლექ ცი ებს, დი დი ხნის გან მავ ლო ბა ში. საბ ჭო თა პე რი ოდ ში სულ ხდე ბო და აქ ცენ ტი რე ბა იმა ზე, რომ სკო ლა ში მთა ვა რი ფი გუ რა მას წავ ლე ბე ლი იყო. ეს ასე არა ა. მთა ვა რი ფი გუ რა სკო ლა სა და უნი ვერ სი ტეტ ში არის მოს წავ ლე და სტუ დენ ტი. ის ვინც ახალ გაზ რდებ ზე ცუდს ამ ბობს, მან “გამ ზრდე ლი” უნ და წა ი კითხ ოს, ადა მი ა ნი არის გე ნე ტი კა და აღ ზრდა. ახალ გაზ რდამ მარ ტო ლექ ციე ბი კი არ უნ და ის მი ნოს, არა მედ, უნ და უყუ როს წი ნა თა ო ბა საც და გა მო ი ტა ნოს დას კვნე ბი, შე ე ცა დოს, ის წავ ლოს მის შეც დო მებ ზე. მე ხში რად ვსაყ ვე დუ რობ საბ ჭო თა მეც ნი ე რებ სა და ის ტო რი კო სებს, რა ტომ არ წერ დნენ ნაშ რო მებს, ისი ნი იმი ზე ზე ბენ იმას, რომ მაშინ ხე ლი სუფ ლე ბის სა წი ნა აღ მდე გო აზ რის შემ ცველ ნაშ რო მებს არ და უ ბეჭ დავ დნენ, მაგ რამ ხომ დად გა დრო, რო დე საც მა თი გა მოქ ვეყ ნე ბა შე საძ ლე ბე ლი კი არა, აუ ცი ლე ბე ლი ცა ა! მა სა ლე ბი ხომ არ უნ და და იკარ გოს, დრო თა გან მავ ლო ბა ში კი მა თი პოვ ნა უფ რო და უფ რო ძნელ დე ბა... მე ვერ ვამ ტყუ ნებ ბევრ აფხაზს. მათ იცი ან ის, რა საც მთე ლი ცხოვ რე ბა ას წავლი ან, მათ ასე ას წავ ლეს. ჩვე ნი ვა ლი კი ის არის, რომ მი ვა წო დოთ ალ ტერ ნა ტი ვა, რა თა სწორ დას კვნე ბამ დე მი ვიდ ნენ. ახალ გაზ რდო ბის ვა ლი ინ ფორ მა ცი ის გაც-ვლა ა, ამი ტო მა ცაა სა ჭი რო, რომ თქვენ იყოთ კარ გად ინ ფორ მი რე ბულ ნი. ამ საქ მე ში აუ ცი ლე ბე ლია მხა რე-ებს არ ჰქონ დეთ ცალ მხრი ვი ინ ფორ მა ცი ა! აფ ხაზს, ოს სა და ქარ თველს ბევ რი სა ერ თო ინ ტე რე სი აქვს! მე სტუ დენ ტე ბის მხა რეს ვარ!
გვესაუბრება 90-იანი წლების უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარე ნემო ბურჭულაძე
8 მაისი 2009TSU TIMES დღევანდელობა
“დღეს მსოფ ლიო არ აპა ტი ებს რუ სეთს ჩვენ თან ჩა დე ნილ და ნა შა ულს”თათია თამლიანი
ბა ტო ნო შო თა, რო გორ ფიქ რობთ, რა ტომ მოქ მე დებს რუ სე თი კავ კა სი ა ში კო ლო ნის ტუ რი პო ლი ტი კით? რა ის ტო რი უ ლი თა ვი სე ბუ რე ბე ბით გა მო ირ ჩე ვა მი სი აგ რე სი უ ლი ქმე დე ბე ბი?
- რუ სე თის მიდ გო მა მთლი ა ნად კავ კა სი ის რე გი ო ნის მი მართ, ორას სა უ კუ ნე ზე მე ტი ა, არ შეც ვლი ლა. ეს სქე მა პე რი ო დუ ლო ბით მე ორდე ბა და შემ დეგ ში მდგო მა რე ობს მა გა ლი თად, დღე ვან დე ლი აზერ ბა ი ჯა ნის ტე რი ტო რი ი დან რუ სეთს პირ ვე ლი ყა რა ბა ღის სა ხა ნო და დღესაც კონ ფლიქ ტი გვაქვს ყა რა ბაღ ში. მე ო რე, ეს იყო და რი ა ლი სა და და რუ ბან დის ხე ო ბე ბის გა კონ ტრო ლე ბა. აქეთ ოსე ბის ფე ნო მე ნი, იქით და ღეს ტა ნი და ა.შ. მე სა მე, ეს იყო დე მოგ რა ფი უ ლი ექ სპან სი ის მო მენ ტის გა მოყე ნე ბა, ანუ ის არ ენ დო ბოდა დიდ მო სახ ლე ო ბას და ასახ ლებ და იქ სხვა დას ხვა ეთ ნო სებს. მა გა ლი თად, ახალ ცი ხე ა ხალ ქა ლაქ ში მცხოვ რებ მა გა მუს ლი მებულ მა თა ვა დაზ ნა უ რო ბამ მე ფის რუ სეთს შეს თა ვა ზა, მათ თვის პრი ვი ლე გი ე ბი შე ე ნარ ჩუ ნე ბი ნათ და გაქრის ტი ან დე ბოდ ნენ, ამა ზე უა რი მი ი ღეს. ამი ტომ რუსებ მა, ამ ტე რი ტო რი ა ზე, ჩა მო ა სახ ლეს სომ ხე ბი. იგივე მოხ და აფ ხა ზეთ თან მიმარ თე ბა შიც. მუ ჰა ჯი რო ბის დროს, ჩა ა სახ ლეს სომ ხე ბი. სომ ხე ბი არა იმ მი ზე ზით, რომ მათ მი მართ რა ი მე სიმ პა ტი ე ბი აქვთ, არა მედ ისი ნი არი ან ჩა კე ტილ სივრცე ში, მტრულ გა რე მოც ვაში (თურ ქე თის ფაქ ტო რი და ა.შ.) და ეს რუ სე თისთვის ერ თგვარ საყ რდენს წარ მო ად გენს. ასე ვე, ოსე ბის გაქ რის ტი ა ნე ბის პრო ცეს ში, ქარ თვე ლე ბი აქ ტი ურ მო ნა წი ლე ო ბას იღებ დნენ (სა უ ბა რია ჩრდი ლო ეთ ოსეთ ზე) და იყო შექ მნი ლი სპე ცი ალუ რი სამ ღვდე ლო სა ზო გა დო ე ბა, რო მე ლიც ამ სა კითხ ზე სა გან გე ბოდ მუ შა ობ და. რუ სებ მა ეს ჩა ა ნაც ვლეს და მთე ლი ბერ კე ტე ბი აი ღეს ხელთ, რაც გუ ლის ხმობ და სე პა რა ტის ტუ ლი პრო ცესე ბის და ფი ნან სე ბას, იდე ო ლო გი ზა ცი ას და ა.შ. ყო ვე ლი ვე ამას თან სდევ და დე მოგ რა ფი უ ლი ექსპან სია და ეს პრო ცე სე ბი ბო ლო ორი სა უ კუ ნის გან მავ ლო ბა ში გრძელ დე ბა.
რას აკე თებ და ამას თან ბრძო ლი სათ ვის სა ქართვე ლო? ჩვენ ვმუ შა ობ დით, ხან ეფექ ტუ რად, ხან არა ე ფექ ტუ რად. ის ტო რი უ ლად, აფ ხა ზებ თან მი მარ თე ბა ში, (სა უ ბა რია ადა მი ა ნებ ზე, რომ ლებიც ნო მენ კლა ტუ რუ ლად აფ ხა ზე ბი გახ დნენ. არსებ ობს ქარ თუ ლი წარ მო შო ბის მქო ნე ადა მი ან თა კა ტე გო რი აც, რო მე ლიც ვერ ახ დენს იდენ ტი ფიცი რე ბას ქარ თულ მენ ტა ლი ტეტ თან და ა.შ. არის შე რე უ ლი ქორ წი ნე ბე ბი) სა ქარ თვე ლოს ხე ლისუფ ლე ბის (191821 წ.წ.) პო ზი ცია შემ დეგ ნა ი რი იყო სო ხუ მის ოლ ქი, ქარ თულ კონ სტი ტუ ცი ა ში, ცალ კე ჰქონ და შე ტა ნი ლი და ყო ველ გვა რი გა უგებ რო ბის თა ვი დან აცი ლე ბის მიზ ნით, ამ სუ ბიექ ტი სათ ვის მი ნი ჭე ბუ ლი ჰქონ და ავ ტო ნო მი უ რი სტა ტუ სი. რას აკე თებ და 19901991ი ან წლე ბის ხე ლი სუფ ლე ბა? მან აფ ხა ზეთ ში მო სახ ლე 17% აფ ხაზს აფ ხა ზე თის პარ ლა მენ ტში მის ცა 28 ად გილი და 44% ქარ თველს ჰქონ და 2ით ნაკ ლე ბი 26 ად გი ლი ანუ იმი სათ ვის, რომ კონ ფლიქ ტე ბი თავი დან აგ ვე ცი ლე ბი ნა, ქარ თულ მა მხა რემ თვითმყო ფა დო ბა ზე მე ტი მისცა. არ სე ბობ და სო ხუ მის აფ ხა ზუ რი თე ატ რი, ტე ლე ვი ზი ა... ერ თი სიტყ ვით, ამ თვალ საზ რი სით, პრობ ლე მა არ არ სე ბობ და და აქ რომ ყო ფი ლი ყო ქარ თულ აფ ხა ზუ რი კონფლიქ ტი, რე ა ლო ბას არ შე ე სა ბა მე ბა. იმა ვეს თქმა შე იძ ლე ბა ცხინ ვა ლზე, რად გან ცხინ ვა ლის გარ და, 70% ოსე ბი სა ცხოვ რობს ცხინ ვალს გა რეთ და მათ აქვთ სა კუ თა რი სკო ლაც, უნი ვერ სი ტე ტიც, რი თაც ჩრდი ლო ეთ ოსეთ ში არა სო დეს “გა უ ნე ბივრე ბი ათ,” მა შინ, რო დე საც ჩრდი ლო ეთ ოსე თი არ მო ითხ ოვს ავ ტო ნო მი ა სა ან გა მო ყო ფას, ხო ლო ამის ფონ ზე ის ოსე ბი, რო მელ თაც ყვე ლა ნა ი რი პი რო ბე ბი აქვთ თვით გა მორ კვე ვის თვის, ითხ ო ვენ კი დევ უფ რო ბევრს და მო უ კი დებ ლო ბას. თა ნაც, ცხინ ვა ლე ლი სე პა რა ტის ტე ბი ხში რად ამ ბო ბენ, რომ მათ სურთ შე ერ თე ბა ჩრდი ლო ეთ ოსეთ თან. ცხა დი ა, რომ ესაა მარ თუ ლი სე პა რა ტის ტუ ლი რე ჟი მე ბი. ჩვენ ასე თი მდგო მა რე ო ბა გვქონ და კონ ფლიქ ტურ რე გი ო ნებ ში, რაც გა მო ი ყე ნა რუსეთ მა და მან ვე მო ა ხერ ხა ისე, რომ თა ვად, როგორც ფაქ ტო რი, ამ რე გი ონ ში არ გა მო ჩე ნი ლი ყო. მა გა ლი თად, რუ სე ბი აფ ხა ზე თის ომის დროს ხომ იღებ დნენ მო ნა წი ლე ო ბას (მა თი თვით მფრი ნა ვიც კი იქ ნა ჩა მო გე დე ბუ ლი), რა საც უარ ყოფ დნენ და ჩვენ 15 წლის გან მავ ლო ბა ში გვქონ და სი ტუ ა ცი ა, სა დაც რუ სებს სა ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა ცი ე ბი ნე იტ რა ლურ სა ხელ მწი ფოს უწო დებ დნენ, არა და რე ა ლუ რად, ეს იყო ის ქვე ყა ნა, რო მელ მაც მო ახდი ნა ქარ თუ ლი ტე რი ტო რი ე ბის ანექ სი ა. ამი სი დამ ტკი ცე ბა, მა შინ დე ლი უნი ა თო ხე ლი სუფ ლე ბის პი რო ბებ ში, სა ერ თა შო რი სო სა ზო გა დო ე ბი სათვის ვერ ხერ ხდე ბო და. ახ ლა კი, აგ ვის ტო ში, რუსეთ მა მო ი სურ ვა იმა ვე სცე ნა რით პრო ცე სე ბის მარ თვა. მან ჯერ კი დევ მარ ტში, აფ ხა ზე თის დე ფაქ ტო ხე ლი სუფ ლე ბას მი ა ღე ბი ნა გა დაწყ ვეტი ლე ბა, რომ ზე მო აფ ხა ზე თი, კო დო რის ხე ო ბა გა ე თა ვი სუფ ლე ბი ნა. კო კო ით მა და ა პი რა მთე ლი ყო ფი ლი სამ ხრეთ ოსე თის ავ ტო ნო მი უ რი ოლ ქი
გა ე თა ვი სუფ ლე ბი ნა და ორი ვე რე გი ონ ში და იწყო სამ ხედ რო მოქ მე დე ბე ბი. ასეთ დროს, პრო ცეს ში სა ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა ცი ე ბი ჩა ერ თვნენ, მაგრამ ისი ნი რუ სე თის ასეთ აგ რე სი ას და ჩვენ მი ერ მი წო დე ბულ ინ ფორ მა ცი ებ ზე, რომ აქ რთუ ლი სი ტუ ა ცია იყო და იქ ნე ბო და სა ო მა რი მოქ მე დებე ბი, გვპა სუ ხობ დნენ, რომ ვა ჭარ ბებ დით. შე დეგად მი ვი ღეთ ორი ვე რე გი ონ ში გან ვი თა რე ბუ ლი სა ო მა რი პრო ცე სე ბი. ჩვენ რომ არ გვე პა სუ ხა ცხინ ვა ლის რე გი ონ ში ამ სა ცეცხ ლე წერ ტი ლე ბის
ჩაქ რო ბით, მა შინ მოვ ლენე ბი შემ დე გი სცე ნა რით გან ვი თარ დე ბო და: ცხინვა ლის რე გი ონს აი ღებ და კო კო ი თი, ზე მო აფ ხა ზეთს ბა ღაფ ში (ცხა დი ა, რუ სე თის დახ მა რე ბით, ოღონდ ის აქ ტი უ რად არ გა მოჩ ნდე ბოდა, ბუ ნებ რი ვი ა) და რუ სეთი იტყ ო და, რომ ამ ხალ ხმა თა ვი ან თი ავ ტო ნო მი ე ბის ტე რი ტო რი ის ფარ გლებ ში აღად გი ნა თა ვი სი წეს წყობი ლე ბა. რუ სე თი გად მო ინაც ვლებ და და უკ ვე გორ სა და ზუგ დიდ თან გვექ ნე ბოდა “ნე იტ რლუ რი” რუ სე თი. ამი ტომ სა ჭი რო იყო მკაცრი პა სუ ხის გა ცე მა. ამ პასუხს წარ მო ად გენ და, ჩვე ნი შე ი ა რა ღე ბუ ლი ძა ლე ბის ოპე რა ცი ა, რო მელ მაც მტერი 4 სა ათ ში გა ა ნად გუ რა, მაგ რამ ამას მოჰ ყვა არა მარ ტო ჩვენ თვის და და სავ
ლე თი სათ ვის, არა მედ ზო გა დად წარ მო უდ გე ნე ლი გან ვი თა რე ბაც რუ სეთ მა გა მო ი ყე ნა მთე ლი რესურ სი. ჩვენ არ ჩე ვა ნის წი ნა შე ვი დე ქით ან გაგვეგ რძე ლე ბი ნა სა ო მა რი მოქ მე დე ბე ბი, (რუ სეთს 1.5 მი ლი ო ნი ა ნი არ მია ჰყავს. იმა ვე რა ო დე ნო ბის ადა მი ანს შე უძ ლი ა, სა ქარ თვე ლო ში, სა ერ თო დაც, ფი ზი კუ რად ხელ ში ია რა ღის აღე ბა) ან ისევ სა ერთა შო რი სო დო ნე ზე მოგ ვეთხ ო ვა ამ აგ რე სი ის შეჩე რე ბა. დღეს, ამ ეტაპ ზე, და სავ ლე თი უკ ვე აღარ ამ ბობს, რომ ჩვენ გვაქვს კონ ფლიქ ტი აფ ხა ზებთან ან ოსებ თან, არა მედ ცხა დი ხდე ბა, რომ ესაა რუ სულ ქარ თუ ლი კონ ფლიქ ტი და რომ ყვე ლას ერ თად გვაქვს პრობ ლე მა ამ ქვე ყა ნას თან და როგორ მე მის გა დაჭ რა ზე უნ და ვი ფიქ როთ. ეს არის რე ა ლუ რი სუ რა თი.
ხში რად გა ის მის ხოლ მე ზო გი ერ თი პო ლი ტი კოსი სა გან, რომ ეს ომი და ვიწყ ეთ ჩვენ. არ სე ბობს ასე ვე ან დრეი ილა რი ო ნო ვი (პუ ტი ნის ყო ფი ლი მრჩე ვე ლი ეკო ნო მი კურ სა კითხ ებ ში ავტ.), რომელ საც აქვს და წე რი ლი სამ გვერ დზე მო ნა ცე მები სამ ხედ რო თვალ საზ რი სით, სა დაც წე რი ა, რომ სა ო მა რი მოქ მე დე ბე ბის დაწყ ე ბის, მო სახ ლე ო ბის გაყ ვა ნის, ექ სპერ ტე ბის ჩაყ ვა ნის დროს, პირ ვე ლი გას რო ლა, პირ ვე ლი მსხვერ პლი, ჟურ ნა ლის ტე ბის ჩაყ ვა ნა, ყვე ლა ფერ ში ჩვენ ვიგ ვი ა ნებთ! ამი სათვის, რუ სე თი 45 დღით, 1 თვით, კვი რით და ა.შ. ყო ველ თვის არის წინ, ანუ ჩვენ ვპა სუ ხობთ მას. ეს არის რე ა ლო ბა და არ შე იძ ლე ბა ილა რი ო ნოვ ზე უფ რო ცუდ დას კვნას აკე თებ დეს ქარ თვე ლი. ამასაც რომ და ვა ნე ბოთ თა ვი, ნა ბის მი ერ მა და ბა ლი რან გის სამ ხედ რო მაც კი იცის, რომ აგ ვის ტო ში, რო დე საც ხილ ვა დო ბა არის, რო დე საც რო კის უღელ ტე ხილ ზე მოძ რა ო ბა თა ვი სუ ფა ლია და დეკემ ბერ ში “მაპ”ს ვე ლო დე ბით, აგ ვის ტო ში სა ო მარი მოქ მე დე ბე ბის დაწყ ე ბა არა ნა ი რად არ გვაწყობ და. თუ ჩვენ მა ინ ცდა მა ინც ომით გვინ დო და ამ პრობ ლე მე ბის მოგ ვა რე ბა, ამას გა ვა კე თებ დით დე კემ ბრის მე რე (“მაპ “ის სა კითხ ის გა დაწყ ვე ტის შემ დეგ) და გა ვა კე თებ დით დე კემ ბერ ში, იან ვარში, თე ბერ ვალ ში, რო დე საც თოვ ლი ა, ხილ ვა დო ბა ცუ დია და ა.შ.
ამის გარ და, ჩვენ გვქონ და ორი გეგ მა ერ თი “ე უ თოს” მო წო ნე ბუ ლი, ცხინ ვალ თან და კავ ში რებით და მე ო რე, გა ე რო ში გაცხ ა დე ბუ ლი და ორივეს სა შუ ა ლე ბით, ჩვენ მშვი დო ბი ა ნად ვიბ რუ ნებდით ამ ორ ტე რი ტო რი ას. რის თვის გვჭირ დე ბო და სა ო მა რი მოქ მე დე ბე ბი?! იმი სათ ვის, რომ ჩვე ნი გეგ მე ბი ჩაგ ვეგ დო?! ესაა რე ა ლო ბაა და ასეც, რომ არ იყოს, მი უ ხე და ვად ჩემ მი ერ და სა ხე ლებუ ლი არ გუ მენ ტე ბი სა, ერ თა დერ თი სა შუ ა ლე ბა იმი სათ ვის, რომ რუ სეთ მა გა ა მარ თლოს თა ვი სი აგ რე სი ა, არის ის, რომ მას ჰქონ დეს სა ქარ თველო დან პა სუ ხი “ჩვენც ვართ აგ რე სო რე ბი.” მათ ესეც აკ მა ყო ფი ლებთ. ისი ნიც, რომ აგ რე სო რე ბი არი ან, ამას უკ ვე დამ ტკი ცე ბაც არ სჭირ დე ბა. საქარ თვე ლოს აგ რე სო რად გა მოცხ ა დე ბა მათ თვის საკ მა რი სი ა. ამ პრო ცე სებს კი ჩვენ თან დღეს, სამწუ ხა როდ, ბევ რი პო ლი ტი კო სი ხელს უწყ ობს ან შეგ ნე ბით ან შე უგ ნებ ლად და ან უვი ცო ბით. აი ეს არის სი ნამ დვი ლე.
რა მოვ ლე ნე ბი უძღ ო და ყო ვე ლი ვე ამას წინ და რას გვეტყ ო დით სა ერ თა სო რი სო მდგო მა რე-ო ბა ზე?
ამ მი მარ თუ ლე ბით, აფ ხა ზეთ შიც, ეს პროცე სე ბი, დი დი ხნის გან მავ ლო ბა ში მზად დე ბო და. რო დე საც იყო მყა რი ცენ ტრა ლუ რი ხე ლი სუფლე ბა, და ვუშ ვათ პირ ვე ლი არ ჩე უ ლი პრე ზი დენტ ზვი ად გამ სა ხურ დი ას დროს, იქ ვერ ბე დავ დნენ სე პა რა ტის ტულ მოძ რა ო ბას, რად გა ნაც ერი ერთი ა ნი იყო და ნე ბის მი ე რი სამ ხედ რო შე ტა კე ბის შემ თხვე ვა ში, მათ წამ გე ბი ა ნი პო ზი ცია ექ მე ბო
დათ, რად გა ნაც სა ო მარ მოქ მე დე დებ ში, რუ სე ბი აგ ვის ტოს მსგა ვად, ღი ად ვერ ერ თვე ბოდ ნენ. ამი ტო მაც, ნე ბის მი ერ სამ ხედ რო შე ტე ვას ჩვენ მო ვი გე რი ებ დით. ამი სათ ვის რა სჭირ დე ბო დათ რუ სებს? და ძა ბუ ლო ბის გად მო ტა ნა თბი ლის ში, ხე ლი სუფ ლე ბის შე სუს ტე ბა, ან ჩა მოგ დე ბა და დასუს ტე ბუ ლი, ერ თმა ნეთ თან და პი რის პი რე ბუ ლი რა ი ო ნე ბის ფონ ზე, კონ ფლიქ ტის დაწყ ე ბა უკ ვე გა უ ი ო ლებ და მათ ბრძო ლას. აი ეს გა ნა ხორ ციე ლეს ჯერ და ამ ხეს ხე ლი სუფ ლე ბა და შემ დეგ უკ ვე და იწყ ეს სა ო მა რი მოქ მე დე ბე ბი აფ ხა ზეთ ში, რა საც მა ნამ დე აფ ხა ზე ბი მეშ ვე ო ბი თაც გა რე შე ვერ ბე დავ დნენ. რა მოხ და შემ დგომ? 13 თვი სა და 13 დღის გან მავ ლო ბა ში, ისიც ჩვე უ ლებ რი ვი ადა მი ა ნე ბის ენ თუ ზი აზ მზე წყდე ბო და... უამ რა ვი სა მარ ცხვი ნო ხელ შეკ რუ ლე ბა აქვს გა ფორ მე ბული ედუ არდ შე ვარ დნა ძის მთავ რო ბას ეს არის გა ნი ა რა ღე ბა ზე, რო ცა იცოდ ნენ, რომ გაგ რის შემ დეგ გვხვდე ბო და სო ხუ მის აღე ბა და ხე ლი მო ა წე რეს მძი მე ტექ ნი კის გა მოყ ვა ნა ზე, ფუ ლიც კი გა და ი ხა დეს ამ ტექ ნი კის გა მო სა ტა ნად და ფოთ ში და სა დე ბად. ამ ხნის გან მავ ლო ბა ში, რაც ჩვენ ხე ლი სუფ ლე ბა ში ვართ, იმ ორ გეგ მა საც რომ თა ვი და ვა ნე ბოთ, ვერც ერთ დო კუ მენტს ნა ხავთ, სა დაც ჩვენ თვის მომ გე ბი ა ნი მდგომა რე ო ბა არა გვაქვს და ფიქ სი რე ბუ ლი. ყვე ლა გან ცხა დე ბა სა და რე ზო ლუ ცი ა ში, ნა ბიჯ ნა ბიჯ მივ დი ო დით იქეთ კენ, რომ ჩვენ თვის უკე თე სი მდგო მა რე ო ბა ყო ფი ლი ყო. ჩვე ნი ძა ლის ხმე ვით, 1994 წელს მი ღე ბულ გა ე როს რე ზო ლუ ცი ებ ში შევი და არ სე ბი თი ცვლი ლე ბა, სა დაც ჩა ი წე რა, რომ აბ სო ლუ ტუ რად ყვე ლა დევ ნი ლი უნ და დაბ რუნდეს, და ცუ ლია ყვე ლას ქო ნე ბა და სხვა. მარ თალი ა, ჩვენ ვერ გა ვი ტა ნეთ უშიშ რო ე ბის საბ ჭო ზე სა კითხ ი, მაგ რამ გა ვი ტა ნეთ სე სი ა ზე, რომ ამ ტე რი ტო რი ა ზე მოხ და ქარ თვე ლე ბის ეთ ნოწ მენდა. მსოფ ლიო გვე უბ ნე ბო და: დი ახ, ყვე ლა უნ და დაბ რუნ დეს, ქო ნე ბა უნ და იყოს და ცუ ლი, მაგ რამ მოხ და ომი და და ნა შა უ ლი. პან გი მუ ნის, გა ე როს გე ნე რა ლურ მდი ვანს, და ე ვა ლა რა აპ რი ლი დან სექ ტემ ბრამ დე და ე წე რა კონ კრე ტუ ლი გეგ მა დევნი ლე ბის დაბ რუ ნე ბას თან და კავ ში რე ბით. რუ სებს ჰქონ დათ კონ კრე ტუ ლი ვა და სექ ტემ ბრამ დე უნდა “და ემ თავ რე ბი ნათ” სა ქარ თვე ლო ში სი ტუ ა ცია და სწო რედ ეს გა ნა ხორ ცი ე ლეს კი დე ვაც. ჩვენ ჩვე ნი მშვი დო ბი ა ნო ბით, რუ სე თი მი ვიყ ვა ნეთ იმ კონ დი ცი ამ დე, რომ მას უნ და გა ნე ხორ ცი ე ლე ბი ნა ის, რაც გა ნა ხორ ცი ე ლა და ამას არა ვინ ელო და, მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ ამას ვე უბ ნე ბო დით უცხო ელ მე გობ რებს. შე საძ ლე ბე ლი ა, ცხინ ვალ თან და კავ ში რე ბით, ვინ მემ დას ვას კითხ ვა, თუ ვინ ის რო ლა პირ ველ მა, მაგ რამ თუ მე ამ ოთახ ში შემო მი ვარ და შე ი ა რა ღე ბუ ლი პი რი და მე რე, რომ მიმ ტკი ცოს, რომ სუ ლაც არ აპი რაბ და გას რო ლას, ეს აბ სურ დი ა. ჩვენ ხომ არ გა დავ სულ ვართ ჩრდილო ეთ ოსეთ ში, ომი ხომ არ დაგ ვიწყ ი ა? ისი ნი შემო ვიდ ნენ ჩვენს ტე რი ტო რი ა ზე, ხომ? ეს სა კითხი სა ერ თოდ არ უნ და ის მე ბო დეს... ყვე ლა ფერს რომ თა ვი და ვა ნე ბოთ, ზე მო აფ ხა ზეთ ში ხომ არა ვის გა უს ვრი ა? ან ფოთ ში, ხობ სა და სე ნაკ ში? რა ტომ შე მო ვი და ე.წ. “სამ შვი დო ბო ძა ლა” ჩვენს ტე რიტო რი ა ზე? ეს ყვე ლა ფე რი იყო გან საზღ ვრუ ლი და სა ხე ზე მი ვი ღეთ მომ ხდა რი. ამ მხრივ კი, დღეს რე ა ლო ბა სხვა ნა ი რი ა. სარ კო ზი მედ ვე დევ სა ა კაშვილს შო რის და დე ბულ ხელ შეკ რუ ლე ბა ში, ცალსა ხად წე რი ა, რომ უნ და და იწყ ოს დევ ნი ლე ბის დაბ რუ ნე ბა და ა.შ მედ ვე დევ მა ხელ შეკ რუ ლე ბით აღი ა რა, რომ არ ცნობ და ამ ტე რი ტო რი ებს, მაგრამ 2 კვი რა ში გა მო აცხ ა და და მო უ კი დებ ლე ბად... რუ სეთ მა არა მარ ტო სა ქარ თვე ლოს, არა მედ მთე ლი მსოფ ლი ოს ნე ბა უგუ ლე ბელ ყო და მას უთხ რა, რომ ამ ქა ღალ დის ფა სი, რო მელ საც ხე ლი მო ვა წე რე, მარ თლაც ქა ღალ დის ფა სი ა... დღეს მათ საკ მა ოდ გა ირ თუ ლეს მდგო მა რე ო ბა და მათ შო რის, სა ერ თა შო რი სო ეკო ნო მი კუ რი კუთხ ი თაც. ამ მხრივ, სა ქარ თვე ლოს მდგო მა რე ო ბა სა გუ ლისხმო ა. გა ზის ალ ტერ ნა ტი უ ლი გზის ევ რო პი სათვის მი წო დე ბა “ნა ბუ კოს” პრო ექ ტის ფარ გლებ ში გა ნი ხი ლე ბა, სა დაც სა ქარ თვე ლოს სტრა ტე გი ული ფუქ ცია ეკის რე ბა. გარ და ამი სა, ჩვენ დავ დეთ ამე რი კას თან სტრა ტე გი უ ლი ხელ შეკ რულ ბის ქარ ტი ა, სა დაც ცალ სა ხად წე რი ა, რომ აშშ ფი ზიკუ რად უზ რუნ ველ ყოფს ჩვე ნი ქვეყ ნის ენერ გეტი კულ უსაფ რთხო ე ბას. მთა ვა რი არის ის, რომ ამ კონ ფლიქ ტის წი ნა პე რი ოდ ში, მსოფ ლიო სა ზო გადო ებ რი ო ბა სულ უს ვამ და თა ვის თავს კითხ ვას არ სე ბობს თუ არა სა ერ თოდ მსოფ ლიო მო რა ლი?
სა ქარ თვე ლო ში მიმ დი ნა რე აგ რე სი ის დროს, ყვე ლამ როგრც ამე რი კამ, ისე ჩი ნეთ მა, როგორც ევ რო პამ, ისე ვე აზი ამ, შუა აზი ის სა ხელმწი ფო ებ მა, სერ ბეთ მა თუ კო სო ვომ აღი ა რა, რომ რუ სე თი იყო ამ მოვ ლე ნებ ში აგ რე სო რი და ჩა ი დი ნა და ნა შა უ ლი. მსოფ ლიო შე თან ხმდა იმაზე, რომ ეს იყო სა ქარ თვე ლო ზე გან ხორ ცი ე ლებუ ლი აგ რე სია და ამ დროს, თუ კი ჩვენ თან სხვა ტენ დენ ცია იკ ვე თე ბა მხო ლოდ იმის გა მო, რომ გარ კვე ულ მა ძა ლებ მა, რა ღაც სა ხის პო ლი ტი კური ქუ ლე ბი და ი წე რონ, ეს სავ სე ბით გა უ გე ბა რი, გა უ მარ თლე ბე ლი და უზ ნეო საქ ცი ე ლი ა.
რა ტომ დავ მარ ცხდით აფ ხა ზე თის ომ ში?- აფ ხა ზეთ ში სა ო მარ მოქ მე დე ბებს სა ქარ თვე
ლო ცუ დი ფო ნით შეხ ვდა დამ ხო ბი ლი ხე ლი სუფლე ბა, არარ სე ბუ ლი ჯა რი, ში და და პი რის პი რე ბა და გა უქ მე ბუ ლი კონ სტი ტუ ცია (შე ა ჩე რეს მი სი მოქ მე დე ბა). ამან მის ცა სა ფუძ ვე ლი აფ ხა ზებს ეთ ქვათ, რომ ჩვენ თვი თონ ვე და ვამ ხეთ ხე ლი-
სუფ ლე ბა, პრობ ლე მე ბი შე იქ მე ნით, თა ვად ვე ახ დენთ ში და აგ რა სი ას (მი დი ო და თავ დას ხმე ბი სა მეგ რე ლო ზე და ა.შ) და მათ და იწყ ეს ავ ტო ნო მი-ურ რე ჟიმ ში და მო უ კი დებ ლო ბის გა მოცხ ა დე ბა. ამ დროს, აქა ურ მა საბ ჭომ მი ი ღო გა დაწყ ვე ტი ლე ბა, რომ შე სუ ლი ყო აფ ხა ზე თის ტე რი ტო რი ა ზე. პირვე ლად, ეს რუ სებ სა და აფ ხა ზებ თან შე თან ხმე ბით მოხ და და გა ა ტა რეს ეს შე ი ა რა ღე ბუ ლი ფორ მირე ბე ბი, ხო ლო მე ო რე შეს ვლი სას, ქარ თვე ლებს ცეცხ ლი გა უხ სნეს. ის თბი ლი სი დან წა სუ ლი შე ი ა რა ღე ბუ ლი ძა ლე ბი, რომ ლე ბიც მოხ ვდნენ აფ ხა ზე თის ტე რი ტო რი ა ზე, აღ მოჩ ნდე ნენ სა ო მარ მდგო მა რე ო ბა ში. მო უმ ზა დებ ლო ბამ, ში და დაპი რის პი რე ბამ, კო რუფ ცი ამ, შე ვარ დნა ძის მი ერ სხვა დას ხვა სა მარ ცხვი ნო ხელ შეკ რუ ლე ბე ბის ხელ მო წე რამ და კი დევ არა ერ თმა ფაქ ტორ მა განა პი რო ბა ის, რომ ეს ტე რი ტო რი ე ბი, რე ა ლუ რად, სამ ხედ რო თვალ საზ რი სით, იქ ნა და კარ გუ ლი. თან ისეთ დროს, რო დე საც რუ სებ მა ერ თხელ გამო ი ყე ნეს დე სან ტი, რო მე ლიც ჩა მოს ვეს ოჩამ ჩირე ში. მა შინ მო ხერ ხდა მთე ლი ქარ თუ ლი ძა ლე ბის კონ სო ლი და ცია და ეს დე სან ტი პირ წმინ დად გავა ნად გუ რეთ. სხვა შემ თხვე ვებ ში, რუ სე თის აქ ტიუ რო ბა არ ჩან და. გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბი მი ი ღე ბო და სხვა დას ხვა დო ნე ზე, სამ ხედ რო ე ბი ხან იღებ დნენ ერთ სტრა ტე გი ულ ობი ექტს, შემ დეგ შე უ თან ხმებე ლი ბრძა ნე ბა მო დი ო და. არ არ სე ბობ და ცენტრა ლუ რი ხე ლი სუფ ლე ბა სამ ხედ რო თალ საზ რისით, სხვა დას ხვა ჯგუ ფე ბი ავ ტო ნო მი ურ რე ჟიმ ში მოქ მე დებ დნენ და ამან გა ნა პი რო ბა ჩვე ნი და მარცხე ბა. ამ ტე რი ტო რი ა ზე მი ვი ღეთ, რუ სებ თან ერთად, დე ფაქ ტო რე ჟი მის დამ ყა რე ბა.
ისეთ რე ზერვს, რო მე ლიც არ სე ბობ და აფ ხაზებ სა და ოსებ თან, იგი ვე ნა თე სა ვე ბის, გვა რე ბის დო ნე ზე, რომ მი ე ცეს ამოქ მე დე ბის სა შუ ა ლე ბა, სა ჭი როა რუ სუ ლი ფაქ ტო რის მოხ სნა კონ ფლიქტურ ზო ნა ში. თუ ამას ვერ გა ა კე თებ, ცალ კე უ ლი პი როვ ნე ბე ბი ვე რა ფერს გა დაწყ ვე ტენ. ის აფხა ზე ბი, რო მელ თაც აქვთ ქარ თულ მხა რეს თან და ლა პა რა კე ბის სურ ვი ლი, ამ სურ ვილ საც კი ვერ ამ ჟღავ ნე ბენ.
არ სე ბობს პო ლი ტი კუ რი ნა წი ლი, რომელსაც მიაჩნია, რომ პრობ ლე მა შე იძ ლე ბა გა დაწყ დეს პირ და პი რი დი ა ლო გის რე ჟიმ ში. თქვენ რო გორ უყუ რებთ ამ სა კითხს?
ასეთ შემ თხვე ვა ში, გა მო დის, რომ პრობ ლე მა ქარ თულ აფ ხა ზუ რი ყო ფი ლა და ეს რომ წარ მოუდ გე ნე ლი ა, ხომ ფაქ ტი ა? მე ვყო ფილ ვარ ასე თი სა ხის ქარ თულ აფ ხა ზურ მო ლა პა რა კე ბებ ზე, პირ და პირ დი ა ლოგ ში. ეს აფ ხა ზე ბი ერთს გე უბ ნები ან პი რის პირ, პი რად სა უბ რებ ში, მე ო რეს მა შინ, რო დე საც შეხ ვედ რას სა ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზაცი ე ბი ეს წრე ბი ან და სა ერ თოდ სხვა რა ღა ცას მაშინ, რო ცა გვერ დით რუ სე ბი გვის ხე დან, ამას თან ერ თად, ასეთ შეხ ვედ რებ ზე არა ნა ი რი სა ხის გადაწყ ვე ტი ლე ბა არ მი ი ღე ბა, რად გა ნაც ეს ხალ ხი (სა უ ბა რია აფ ხა ზე თის პარ ლა მენ ტის, პრე ზი დენტის ადი ნის ტრა ცი ის წევ რებ ზე) ვე რა ფერ ზე ვერ იღებს გა დაწყ ვე ტი ლე ბებს. ელე მე ტე რუ ლად, მე მათ შევ თა ვა ზე, რომ შექ მნი ლი ყო ორი ვე მხრი დან ჟურ ნა ლის ტე ბის ჯგუ ფი, რო მე ლიც სან ქცი რე ბას გა უ წევს იმას, თუ რა მა სა ლა გა ვი დეს თქვენ გან და ჩვენ გან და გა ვუშ ვათ ორი ვე მხა რის სა ინ ფორმა ციო ველ ში. ამა ზე ელე მენ ტა რუ ლი არა ფე რი ა, რომ სა ინ ფორ მა ციო ვე ლი რა ღა ცა ფარ გლებ ში გა იხ სნას, მაგ რამ ამის წი ნა აღ მდეგ ნიც იყ ვნენ, რად გა ნაც იქ რე ა ლუ რად გა დაწყ ვე ტი ლე ბას იღებ და რუ სი, თუნ დაც, მა გა ლი თად ავი ღოთ ის, თუ რა ხდე ბო და ბა ღაფ შის არ ჩე ვის დროს, როდე საც ის და ხაჯინბა “და აწყ ვი ლეს” და მხო ლოდ ამის შემ დეგ ჩაწყ ნრდა სი ტუ ა ცია ამ რე გი ონ ში. კი ბა ტო ნო, იყოს ეს დი ა ლო გი, მაგ რამ შე დეგს ეს, ფაქ ტობ რი ვად, ვერ გა მო ი ღებს. ეს შე იძ ლე ბა შევა და როთ მა რი ლის მოყ რას კერ ძზე. მა რი ლი ხომ არ წყვეტს კერ ძის მომ ზა დე ბას? სა ჭი რო ა, თვითონ მომ ზად დეს ეს სი ტუ ა ცი ა.
რა არის მა შინ გა მო სა ვა ლი?- ჩვენ სა ერ თა შო რი სო დო ნე ზე გაგ ვქონ და დო
კუ მენ ტე ბი, რომ ლებ შიც ჩვენ თვის მომ გე ბი ა ნი პო ზი ცია იყო და ფიქ სი რე ბუ ლი ტე რი ტო რი ული მთლი ა ნო ბა, მოგ ვა რე ბის პრინ ცი პე ბი. აი ამ დო ნე ზე გვსურ და რუ სუ ლი ფაქ ტო რის მოხ სნა. მე ო რე, ყვე ლა სა ერ თა შო რი სო სა სა მარ თლო ე ბის გა მო ყე ნე ბა გვინ დო და და ამას ვა ხორ ცი ე ლებთ კი დე ვაც. სხვა ბერ კე ტი მსოფ ლის ჯერ არ მოუ ფიქ რე ბია და რუ სეთ თან ომს ვერ მო ვი გებთ, თუნ დაც იმ ფაქ ტო რი დან გა მომ დი ნა რე, რომ მას, მარ თა ლი ა, ბევ რი გა უწ ვრთნე ლი “ბომ ჟით” დაკონ პლექ ტე ბუ ლი, მაგ რამ მა ინც 1,5 მი ლი ო ნი ა ნი არ მია ჰყავს, რა რა ო დე ნო ბი სა საც ჩვენ ვერ შევქმნით. ამი ტო მაც არ სე ბობს სა ერ თა შო რი სო ორგა ნი ზა ცი ე ბი და სა სა მარ თლო ე ბი და ამ დო ნე ზე გვსურ და პრობ ლე მის გა დაჭ რა.
- თუმ ცა, ვერც სა ერ თა შო რი სო პო ზი ცია არის არ გუ მენ ტი რუ სე თი სათ ვის...
- ამი ტო მაც ვამ ბობ, რომ დღეს, მსოფ ლიო არ აპა ტი ებს რუ სეთს ჩვენ თან ჩა დე ნილ და ნა შა ულს, რაც უნ და რბი ლად ელა პა რა კოს, ამ პრინ ციპს მა ინც არ დათ მობს, თუ კი მთე ლი მსოფ ლი ო, ჩვენ თან ერ თად, ვერ წყვეტს ამ პრობ ლე მას, ეს ნიშ ნავს იმას, რომ რუ სე თი ახერ ხებს საბ ჭო თა კავ ში რის აღ დგე ნას და გავ ლე ნის გაძ ლი ე რე ბას უკ რა ი ნა ზე, ბალ ტი ის პი რეთ ზე, აღ მო სავ ლეთ ევრო პა ზე და ასეთ რუ სეთ თან ჭი და ო ბა აღა რა ვის ძა ლუძს, მაგ რამ ეს ხომ არ არის ფაქტი, პი რი ქით რუ სე თი მი დის და სუს ტე 9
ინ ტერ ვიუ სა ქარ თვე ლოს პარ ლა მენ ტის ტე რი ტო რი ული მთლიანობისაღ დგე ნის დრო ე ბი თი კო მი სი ის თავ მჯდო მა რე შო თა მა ლაშ ხი ას თან
9TSU TIMESმაისი 2009 სინამდვილე
თა თია თამ ლი ა ნი
ბა ტო ნო მა მუ კა, რო გორ ფიქ რობთ, რა პო-ლი ტი კუ რი პრო ცე სე ბი მიმ დი ნა რე ობს დღეს-დღე ო ბით აფ ხა ზეთ ში? რო გო რია აფ ხა ზუ რი სა ზო გა დო ე ბის გან წყო ბე ბი, რამ დე ნად მზა დაა აფ ხა ზუ რი მხა რე ქარ თულ სო ცი უმ თან ინ ტეგ-რა ცი ი სათ ვის?
- აფ ხა ზეთ ში რუ სე ბი სა და სე პა რა ტის ტუ ლი მთავ რო ბის მი ერ ხელ მო წე რი ლი ხელ შეკ რულე ბის მი ხედ ვით, გან საზღ ვრუ ლია 3700 რუ სი ჯა რის კა ცის ჩა სახ ლე ბა, ჩე მი მო ნა ცე მე ბით კი, ეს რიცხ ვი 10 ათა სამ დე აღ წევს და აქე დან გა მომ დი ნა რე, აფ ხა ზე თის მო სახ ლე ო ბის და ახლო ე ბით, 23% თვლის, რომ იგი არ ცხოვ რობს ოკუ პი რე ბულ ქვე ყა ნა ში. მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ “ო კუ პან ტე ბი” მათ იცა ვენ სა ქარ თვე ლოს აგ რე სი ი სა გან. აფ ხა ზებს მი აჩ ნი ათ, რომ ორ ცეცხლს შუა არი ან აღ მო ჩე ნილ ნი. მე ვი ცი, რომ აფ ხა ზე თის სხვა დას ხვა მხა რე ში და მო უ კი დებლო ბას თან და კავ ში რე ბით, შე ხე დუ ლე ბე ბი სხვადას ხვა ნა ი რი ა. თვა და პირ ვე ლად, უნ და ით ქვას, რომ და მო უ კი დებ ლო ბა მათ თვის იყო მო უ ლოდნე ლი და დღე ვან დე ლი აფ ხა ზუ რი ხე ლი სუფ ლება ყვე ლა ზე კარ გად გრძნობ და თავს ზუს ტად “ჰა ერ ში გა მო კი დე ბულ” მდგო მა რე ო ბა ში, რო დე საც არც ომი იყო და არც მშვი დო ბა. რას ვგუ ლის ხმობ სხვა დას ხვა ნა ირ გან წყო ბებ ში? ჩრდი ლო ეთ აფ ხა ზეთ ში, კერ ძოდ გან თი ად სა და ბიჭ ვინ თის მო ნაკ ვეთ ში, არის ბევ რად უფ რო წყნა რი და მშვი დი მდგო მა რე ო ბა. იქ ხელ შე სა ხებია ტუ რის ტუ ლი ინ დუს ტრი ის გან ვი თა რე ბა და ამ დე ნად, ეკო ნო მი კუ რი თვალ საზ რი სით, მდგომა რე ო ბა ბევ რად გა მოს წო რე ბუ ლი ა, მაგ რამ აი, გუ და უ თა ით ვლე ბა კრი მი ნა ლურ ქა ლა ქად და იქ ისე თი ტი პის მუ შა ო ბა, რა საც ჰქვია ტურის ტუ ლი ბიზ ნე სი, ნაკ ლე ბად ხდე ბა. სო ხუმ ში უკე თე სი მდგო მა რე ო ბა ა, თუმ ცა ქა ლა ქი და ზია ნე ბუ ლია ომი სა გან და მი სი რე ა ბი ლი ტა ცია არ მოხ და. სო ხუ მის ინ ტე ლექ ტუ ა ლუ რი, საკ მა ოდ დი დი მა წი ლი მო სახ ლე ო ბი სა, შეშ ფო თე ბუ ლია იმ პრო ცე სე ბის მო ლო დინ ში, რო მე ლიც შე საძლე ბე ლია გან ვი თარ დეს ამ რე გი ონ ში უახ ლო ეს მო მა ვალ ში. ვგუ ლის ხმობ დე მოგ რა ფი ულ და სო ცი ა ლურ პერ სპექ ტი ვებს.
სო ხუ მის იქით, ოჩამ ჩი რე დან მყო ლე ბუ ლი, ტყვარ ჩე ლის ჩათ ვლით (სამ ხრეთ აფ ხა ზე თი), ვგუ ლის ხმობ გა ლის რა ი ონს, ეს არის, ფაქ ტობრი ვად, ოკუ პი რე ბუ ლი ტე რი ტო რი ა, რად გან სამ ხედ რო პი რე ბის რიცხ ვი ერთ სულ მო სახ ლეზე წარ მო უდ გენ ლად დი დი ა. თუ არ ჩავ თვლით ბომ ბო რას ბა ზას გუ და უ თა ში და გან საზღ ვრული რა ო დე ნო ბის ნა წილს სო ხუმ ში, მთე ლი რუსუ ლი სამ ხედ რო ძა ლა მო ბი ლი ზე ბუ ლია ოჩამჩი რე სა და გა ლის რა ი ონ ში. თუ გა ვით ვა სილწი ნებთ იმას, რომ ოჩამ ჩი რე ში მა ლე და იწყ ე ბა რუ სე თის ფლო ტის ინ ფრას ტრუქ ტუ რის მშე ნებლო ბა, ნა წი ლის დის ლო კა ცი აც იგეგ მე ბა, ეს ძალი ან მძი მე მდგო მა რე ო ბა ში ჩა აგ დებს აფ ხა ზურ
მო სახ ლე ო ბას. შეგ ნე ბულ აფ ხა ზებს მი აჩ ნი ათ, რომ დღეს თუ ხვალ, გან თი ა დი ლე სე ლი ძის მო ნაკ ვეთ ში ჩა სახ ლდე ბა 50 ათა სი რუ სი მუ შა, რო მელ თაც უნ და იმუ შა ონ სო ჭის ოლიმ პი უ რი სოფ ლის მშე ნებ ლო ბა ზე. ასე ვე, გა ლი ო ჩამ ჩირეს ტე რი ტო რი ა ზე იგეგ მე ბა, და ახ ლო ე ბით, 1015 ათა სამ დე რუ სი სამ ხედ რო მო სამ სა ხუ რის ჩა სახ ლე ბა ოჯა ხებ თან ერ თად. ეს ნიშ ნავს, რომ რუ სე ბის სა სარგებ ლოდ დე მოგრა ფი უ ლი მდგო მარე ო ბა მკვეთ რად შე იც ვლე ბა. უნ და გა ვით ვა ლის წი ნოთ ისიც, რომ რუ სები აფ ხა ზე ბის გან და ჟი ნე ბუ ლად მო ითხ ო ვენ, შეცვა ლოს კა ნო ნი “მიწის მფლო ბე ლო ბის შე სა ხებ,” რომ ლის მი ხედ ვი თაც, აფხა ზე თის ტე რიტო რი ა ზე მი წის ფლო ბის უფ ლე ბა მხო ლოდ აფ ხაზებს აქვთ და მი სი შეც ვლის შემ თხვე ვა ში, და იწყ ე ბა აფ ხა ზუ რი მიწე ბის ტო ტა ლუ რი გა ყიდ ვა. აფ ხა ზეთ ში, გან საკუთ რე ბით ზღვის პრა ტე რი ტო რი ა ზე რუ სე ბი მი წებს ყი დუ ლო ბენ, ასე ვთქვათ “და ფა რუ ლი მე თო დით” აფორ მე ბენ ად გი ლობ რივ მო სახლე ებ ზე, მაგ რამ რე ა ლუ რი მფლო ბე ლე ბი თა ვად არი ან. ასეა თუ ისე, დე მოგ რა ფი უ ლი და ტე რიტო რი უ ლი პრობ ლე მე ბი დან გა მომ დი ნა რე, ჩე მი შე ხე დუ ლე ბით, 1015 წლის შემ დეგ, აფ ხა ზე ბი აფ ხა ზეთ ში იქ ნე ბი ან მი ნი მა ლუ რი რა ო დე ნობით. შე იძ ლე ბა აღარც კი იყ ვნენ. დღე საც, რაო დე ნობ რი ვად, ამ რე გი ო ნის ტე რი ტო რი ა ზე, აფ ხა ზე ბი 1/3 შე ად გენს. პირ ველ ად გილს ინარჩუ ნებს სომ ხე ბი, მე ო რე ზე ქარ თვე ლე ბი, ხო ლო შემ დეგ თა ვად აფ ხა ზე ბი. რამ დე ნი მე წე ლი წადში კი, მა თი რა ო დე ნო ბა, შე იძ ლე ბა რამ დე ნი მე ათა სამ დე და ვი დეს. აფ ხა ზე ბის მო აზ როვ ნე ნა წილს ეს შეგ ნე ბუ ლი აქვს და ტრა გი კუ ლა დაც აღიქ ვამს ამ ყო ვე ლი ვეს. მა გა ლი თად, თუ კი გადავ ხე დავთ აფ ხა ზეთ ში ოპო ზი ცი ურ პრე სას, რო მე ლის არ სე ბო ბა საც, რა ო დენ პა რა დოქ სიც არ უნ და იყოს, თა ვად აფ ხა ზუ რი ხე ლი სუფ ლება უწყ ობს ხელს, (რა თა ხე ლი სუფ ლე ბამ თქვას, რომ სი მარ თლეს ჩვენ კი არა, ჟურ ნა ლის ტე ბი ლა პა რა კო ბენ) ატე ხი ლია გან გა ში. ყვე ლა ნომერ ში არის და ბეჭ დი ლი სტა ტია იმის თა ო ბა ზე, რომ სო ხუ მის უნი ვერ სი ტეტ ში აღა რა ვინ ლაპა რა კობს აფ ხა ზუ რად და იქ შე სუ ლი იფიქ რებ, რუ სე თის რო მე ლი მე პრო ვინ ცი უ ლი ქა ლა ქის
უნი ვერ სი ტეტ ში მიხ ვე დი. არის მსჯე ლო ბა დემოგ რა ფი ულ პრობ ლე მა ზე და ეკო ნო მი კურ სა კითხ ებ ზე, რომ რუ სულ მა კა პი ტალ მა შე ჭა მა ად გი ლობ რი ვი ბიზ ნე სი და სხვ. აი ასე თი ვი თარე ბაა აფ ხა ზეთ ში.
რაც შე ე ხე ბა ქარ თვე ლე ბის შე ვიწ რო ე ბასა და მათ ზე ზე წო ლას, რა საკ ვირ ვე ლი ა, არის, მაგ რამ არა იმ მას შტა ბის, რო გო რი სა ხი თაც შუქ დე ბა
ჩვე ნი მე დი ა საშუ ა ლე ბე ბით. იქ არა ვინ ავალ დე ბულებს რო მე ლი მე ქარ თველს, ბოლო დრომ დე, რა თქმა უნ და, რომ მი ი ღოს რუ სე თის მო ქა ლა ქე ო ბა. ჩვენ თან არის საუ ბა რი აფ ხა ზურ პას პორ ტებ ზე. რა საკ ვირ ვე ლი ა, გა ლის რა ი ონ ში, არის ქარ თვე ლებზე თავ დას ხმე ბი სა და მა თი შე ვიწ როვე ბის ფაქ ტე ბი, მაგ რამ ნუ დაგ
ვა ვიწყ დე ბა, რომ იქ ბან დე ბიც მოქ მე დე ბენ და ხშირ შემ თხვე ვა ში, ეს არის შე რე უ ლი ქარ თუ ლი და აფ ხა ზუ რი ბან დე ბი. ჩვენ ძა ლი ან კარ გად ვი ცით ის ეპი ზო დი, რო მე ლიც მოხ და გა ლის საფეხ ბურ თო გუნ დსა და გუნდ “ნარდ”ს შო რის (ეს არის ის გუნ დი, რო მელ საც მფარ ვე ლობს პი რა დად ბა ღაფ ში). ეს თა მა ში გა ლე ლებ მა მოი გეს და მე რე მათ ფე ხე ბი და უხ ვრი ტეს. ასე თი შემ თხვე ვაც იყო, მაგ რამ აფ ხა ზუ რი ხე ლი სუფლე ბა მთლი ა ნო ბა ში ცდი ლობს, რო გორ მე გადმო ი ბი როს ქარ თუ ლი მო სახ ლე ო ბა და აქ ცი ოს ისი ნი აფ ხა ზე თის მო ქა ლა ქე ე ბად, გა იწ ვი ოს ისინი ჯარ ში და ა.შ.
ვფიქ რობ, რომ დღეს გა ლის მო სახ ლე ო ბას ჩვენ ვე რა ფერს და ვაბ რა ლებთ, აუ გი არ ეთ ქმის არა ვის, რომ მათ მი ი ღონ აფ ხა ზუ რი მო ქა ლაქე ო ბა, რად გან მთა ვა რი ა, მათ შე ი ნარ ჩუ ნონ თა ვი სი ქარ თვე ლო ბა. რამ დე ნი ქარ თვე ლი ცხოვ რობს სხვა ქვეყ ნის ტე რი ტო რი ა ზე, მი ღებუ ლი აქვთ იქა უ რი მო ქა ლა ქე ო ბა, მაგ რამ ისი ნი თა ვი ან თი იდენ ტო ბით თავს ცნო ბენ ქარ თვე ლებად. ჩვენ ეს უნ და გა ვაღ ვი ვოთ გა ლე ლებ შიც, თო რემ მათ თან და პი რის პი რე ბა იმის გა მო, რომ არ მი ი ღონ აფ ხა ზუ რი პას პორ ტე ბი და დარ ჩნენ სა ქარ თვე ლოს მო ქა ლა ქე ე ბად, გა მო იწ ვევს იმას, რომ გა მო დევ ნი ან აფ ხა ზე თი დან. აფ ხა ზე თის ხე ლი სუფ ლე ბა არ ცნობს ორ მაგ მო ქა ლა ქე ო ბას. ის ცნობს რუ სეთ აფ ხა ზე თის მო ქა ლა ქე ო ბას და არა ქა რულ აფ ხა ზურს. სა ერ თო ჯამ ში, ამ
კუთხ ი თაც, სამ წუ ხა რო მდგო მა რე ო ბა ა, მაგ რამ მას ში წვლი ლი ჩვენც მიგ ვიძღ ვის, რად გა ნაც ვერ შევ ძე ლით ამ ხალ ხი სათ ვის სა თა ნა დო დახმა რე ბის აღ მო ჩე ნა.
ბა ტო ნო მა მუ კა, რაც თქვენ ბრძა ნეთ, ყო-ვე ლი ვე ამის გათ ვა ლის წი ნე ბით, შე საძ ლებ ლად მი გაჩ ნი ათ აფ ხა ზუ რი სა ზო გა დო ე ბის ინ ტეგ რა-ცია ქარ თულ სა ხელ მწი ფოს თან?
- რა საკ ვირ ვე ლი ა, შე საძ ლე ბე ლი ა, ოღონდ საჭი როა მუ შო ბა და ძა ლი ან სე რი ო ზუ ლი. მა გა ლითად, ჩვენ თან გა სუ ლი წლის 11 ნო ემ ბერს იყო ჩა მო სუ ლი აფ ხა ზუ რი სე რი ო ზუ ლი დე ლე გა ცი ა. მათ შო რის იყო ორი მა ღალ ჩი ნო სა ნი აფ ხა ზეთის დღე ვან დე ლი ხე ლი სუფ ლე ბი დან. ეს შეხვედ რე ბი შედ გა სას ტუმ რო “სიმ პა ტი ა ში,” სა დაც გვითხ რეს პირ დაპრ, რომ ისი ნი ჩვენ “დავ ღუპეთ.” ჩვენ, ბუ ნებ რი ვი ა, ვუთხ ა რით, რომ თა ვი თა ვად ვე და ი ღუ პეს, მაგ რამ მა ინც სა სი ა მოვ ნო იყო ის, რომ ამ თე მა ზე შედ გა სა უ ბა რი.
თქვე ნი აზ რით, ასე თი შეხ ვედ რე ბი დღეს გა-მო ი ღებს შე დეგს?
- კი, ნამ დვი ლად. რა მდგო მა რე ო ბაა ამ მხრივ, ცხინ ვა ლის რე-
გი ონ ში?- ცხინ ვა ლის რე გი ონ ში კა ტას ტრო ფუ ლი
მდგო მა რე ო ბა ა. აფ ხა ზეთს ვერც შე ვა და რებ. მე გახ ლდით იქ ჩა სუ ლი და ჩე მი თვა ლით ვნა ხე ყვე ლა ფე რი კი დევ ერ თხელ. მინ და გითხ რათ, რომ მდგო მა რე ო ბა აბ სო ლუ ტუ რად კა ტას ტროფუ ლი ა. თვი თონ ცხინ ვალ ში მიმ დი ნა რე ობს საქ მის გა უ თა ვე ბე ლი გარ ჩვე ბი და ყო ველ დღე ის მის სრო ლის ხმა. ამას უკ ვე გვიყ ვე ბა არა მარ ტო ქარ თუ ლი სოფ ლე ბის მო სახ ლე ო ბა, არამედ თვი თონ ოსე ბიც, რომ ლე ბიც ასე ვე ძა ლი ან შე წუ ხე ბუ ლი არი ან ამ მდგო მა რე ბით. ეს არის დაქ ცე უ ლი, დან გრე უ ლი კუთხ ე, კო რუმ პი რებუ ლი ხე ლი სუფ ლე ბით, რო მელ მაც, პრაქ ტი კულად, 80% რე ა ბი ლი ტა ცი ის თან ხე ბი სა შე ჭა მა, თუმ ცა ობი ექ ტურ ბი სათ ვის უნ და ით ქვას, რომ მარ ტო არ იყ ვნენ ისი ნი ამ საქ მე ში და ხშირ შემთხვე ვა ში, ფუ ლის ის ნა წი ლი, რო მე ლიც გა მოყო მოს კოვ მა, გზა ში იკარ გე ბო და და მხო ლოდ 50% ჩა მო დი ო და, მაგ რამ ამ 50%დან უდი დეს ნა წილს კო კო ი თის ხე ლი სუფ ლე ბა ით ვი სებ და. არის საკ მა ოდ სე რი ო ზუ ლი გა უცხ ო ე ბა ამ ხე ლისუფ ლე ბა სა და ხალხს შო რის, თა ნაც იმ დე ნად სე რი ო ზუ ლი, რომ კო კო ი თი ბო ლო დრომ დე თავს აფა რებ და ჩრდი ლო ეთ ოსეთს. ეს პრინციპ ში, დაც ლი ლი რე გი ო ნი ა. და ახ ლო ე ბით, 20 ათა სამ დე კა ცია დარ ჩე ნი ლი ე.წ. სამ ხრეთ ოსე თის ტე რი ტო რი ა ზე, ვინც შეძ ლო, თავს გაქცე ვით უშ ვე ლა. დი დი ნა წი ლი ვლა დი კავ კაზ ში ა. და ნარ ჩე ნი კი გა ფან ტუ ლია რუ სე თის მთელ ტერი ტო რი ა ზე.
რაც შე ე ხე ბა იმას, რომ ცხინ ვალ ში ვინ მემ შე იც ვა ლა პო ზი ცია და შეგ
“დღეს მსოფ ლიო არ აპა ტი ებს რუ სეთს ჩვენ თან ჩა დე ნილ და ნა შა ულს”ბის გზა ზე. რთუ ლი ეკო ნო მი კუ რი მდგომა რე ო ბა აქვს და არა მარ ტო მსოფ ლიო
კრი ზი სის, არა მედ ჩვენ ზე გან ხორ ცი ე ლე ბუ ლი აგ რე სი ის გა მოც. აქე დან გა მომ დი ნა რე, ჩვე ნი გზა გა დის სა ერ თა შო რი სო სა სა მარ თლო ებ ზე, ორ განი ზა ცი ებ ზე... ამ პრო ცე სის გა დაწყ ვე ტის ერ თადერ თი გზა არ სე ბობს. რაც შე ე ხე ბა დი ა ლოგს, სა ქარ თვე ლოს პრე ზი დენ ტმა სე პა რა ტის ტებს შეს თა ვა ზა აფ ხა ზებს ვი ცე პრე ზი დენ ტის პოსტი, აფ ხა ზურ სა კითხ ებ ზე ვე ტო, თა ვი სუ ფა ლი ეკო ნო მი კუ რი ზო ნე ბი, კვო ტე ბი პარ ლა მენ ტში. ამა ზე მე ტის შე ა ვა ზე ბა და ქა ღალ დზე გა და ტა ნა, უბ რა ლოდ, შე უძ ლე ბე ლია და ვერც ერ თი ევ როპუ ლი სა ხელ მწი ფო და იკ ვეხ ნის ამ დაგ ვა რი ავ ტონო მი ე ბით.
თუ ამა ზე მე ტი არ არ სე ბობს და აფ ხა ზე ბი მზად არი ან იყ ვნენ რუ სე ბის მო ნე ბი, რა ტომ არ სურთ ის პი რო ბე ბი, რო მელ თაც ჩვენ მათ ვთა ვაზობთ? იმი ტომ, რომ ისი ნი რე ა ლუ რად არ იღე ბენ გა დაწყ ვე ტილ ბებს და რო დე საც ეს დრო დად გე ბა და მი ე ცე მათ და მო უ კი დებ ლად გა დაწყ ვე ტი ლება თა მი ღე ბის სა შუ ა ლე ბა, ასეთ შემ თხვე ვა ში, ეს შე თა ვა ზე ბე ბი მათ თვის იქ ნე ბა საკ მა ოდ დი დი. მეტ საც გეტყ ვით, აფ ხა ზე ბი ამას ფი ზი კუ რა დაც ვერ აით ვი სე ბენ, რად გა ნაც რა ო დე ნობ რი ვად რე გი ო ნის ტე რი ტო რი ა ზე, მხო ლოდ 17%ით არიან წარ მოდ გე ნილ ნი და არამ ცთუ სა ქარ თვე ლოს მას შტა ბით, მა თი შე საძ ლებ ლო ბა ფი ზი კუ რად შეზღ უ დუ ლი იქ ნე ბა, რომ ამ დე ნი მი ნის ტრი, მათი მო ად გი ლე ე ბი, პარ ლა მენ ტის წევ რე ბი და ა.შ. ჰყავ დეთ წარ მოდ გე ნი ლი. რო დე საც ეს ფი ზი კუ რი შე საძ ლებ ლო ბა არა აქვთ და ვერ ახორ ცი ე ლე ბენ ად მი ნის ტრი რე ბას, და იწყ ეს, ფაქ ტობ რი ვად, ფაშიზ მის გან ხორ ცი ე ლე ბა ძა ლით პას პორ ტე ბის და რი გე ბა, აფ ხა ზუ რი ენის სწავ ლე ბა და ა.შ. სწორედ ასე იქ ნე ბა, რო დე საც შენ, რუ სე თი, და მო უ კიდებ ლო ბას არ ქმევ იქ ჩა ტა რე ბულ ეთ ნოწ მენ დას, მი ი ღებ ფა შის ტურ რე ჟიმს.
რა რო ლის ტვირ თვა შე უძ ლია ახალ გაზ რდებს ამ პრობ ლე მის მოგ ვა რე ბის სა კითხ ში?
- არ სე ბობს ორი მო ე და ნი, ში და და გა რე. ახალგაზ რდე ბი კი წარ მმარ თვე ლი ძა ლა ხართ, უკ ვე სწო რი ინ ფორ მა ცი ის ერ თმა ნეთ ში გაც ვლა უკ ვე საქ მეა და სა ქარ თვე ლო ში სა ზო გა დო ებ რი ვი აზ
რის მომ ზა დე ბა, ახალ გაზ რდო ბის დო ნე ზე, უკ ვე დი დი საქ მე ა. უნი ვერ სი ტეტ ში, თქვე ნი ჯან სა ღი, არ გუ მენ ტი რე ბუ ლი აზ რი რომ დო მი ნი რებ დეს, რად გა ნაც სი მარ თლე თქვენ მხა რე საა და ბუ ნებრი ვი ა, არ გუ მენ ტა ცი აც მყა რი იქ ნე ბა. ეს აზ რი უნი ვერ სი ტე ტი და ნაც, რომ არ გა დი ო დეს და სირცხვი ლად ჩა ით ვლე ბა არა მარ ტო ეთ ნი კუ რად, არა მედ, ზო გა დად, მენ ტა ლუ რად ქარ თვე ლი სათვის ისე თი გან ცხა დე ბე ბის გა კე თე ბა, რომ ჩვენ და ვიწყ ეთ ომი და ა.შ. რო დე საც გექ ნე ბათ შეხვედ რე ბი აფ ხაზ თა ნა ტო ლებ თან, თქვე ნი შე მადგენ ლო ბა ისე უნ და იყოს მომ ზა დე ბუ ლი და მო ტივი რე ბუ ლი, რომ მათ სა ლა პა რა კო არ ჰქონ დეთ.
სამ წუ ხა როდ, აფ ხა ზი ახალ გაზ რდე ბი ფიქ რო-ბენ, რომ მა თი არ ჩე ვა ნი ცუდ სა და უა რესს შო რი-სა ა. ამ შემ თხვე ვა ში, სა ქარ თვე ლოა უა რე სი. რა უნ და ვუ პა სუ ხოთ მათ? ასე თია მა თი იდე ო ლო გი ა, რა საც, პრინ ციპ ში, ბავ შვო ბი დან ვე ჩა ა გო ნე ბენ...
- რა ში გა მო ი ხა ტე ბა ჩვე ნი “უ ა რე სო ბა?” იმა ში, რომ 40% ჩვენ შე რე უ ლი ქორ წი ნე ნე ბი გვაქვს?... რუ სებ თან რა აქვთ სა ერ თო? ის, რომ ჩვენ მათ არა მარ ტო აფ ხა ზეთ ში, არა მედ ცენ ტრა ლურ ხე ლი სუფ ლე ბა ში ვთა ვა ზობთ მათ უფ ლე ბებს და ამის პა რა ლე ლუ რად, რუ სე თი აფ ხა ზებს უშე ნებს სამ ხედ რო ბა ზებს, გა აქვს წი ა ღი სე უ ლი, უსახლებს სამ ხედ რო ებს... ეს თუ ცუ დი ა, ჩვენ შე თავა ზე ბე ბი რო გო რაა უა რე სი? ამი ტომ ან ადა მი ა ნი ადეკ ვა ტუ რი უნ და იყოს რე ა ლო ბი დან გა მომ დინა რე, ან არ უნ და ილა პა რა კოს ის, რაც არ შე ე საბა მე ბა სი ნამ დვი ლეს.
ამას თან ერ თად, ყვე ლამ კარ გად უნ და იცოდეს, რომ ამ ტე რი ტო რი ა ზე მოხ და ქარ თვე ლე ბის ეთ ნოწ მენ და და ეს არაა მარ ტო ქარ თვე ლე ბის პო ზი ცი ა. ამა ვე აზ რი საა მთე ლი ევ რო პუ ლი, ცი ვი ლი ზე ბუ ლი სა ზო გა დო ე ბა, რაც ასა ხუ ლია 1994, 1996, 1999 წლებ ში “ე უ თოს” მი ერ მი ღებულ სამ რე ზო ლუ ცი ა ში. ჯერ დევ ნი ლე ბი უნ და დაბ რუნ დნენ, საცხ ოვ რე ბე ლი პი რო ბე ბი გა ი უმჯო ბე სონ, რა ენა ზეც სურთ, იმა ზე ისა უბ რონ და ის წავ ლონ... აფ ხა ზებ საც ექ ნე ბათ ყო ვე ლი ვე ამის უფ ლე ბა, ყო ველ თვის ჰქონ დათ კი დე ვაც იგი და მე ტიც ექ ნე ბათ, მაგ რამ ის, რომ იქ რა ი მე სა ხის ძა ლა დო ბა მიმ დი ნა რე ობ დეს ქარ თვე ლებ ზე, ბუნებ რი ვი ა, ყოვ ლად მი უ ღე ბე ლი ა. მათ რე სურ სიც
კი არა აქვთ საკ მა რი სი ფიზ კულ ტუ რის მას წავლე ბე ლი აფ ხა ზურ ენას ას წავ ლის, დამ ლა გე ბელი რუ სულ ენას და ა.შ. ძა ლა დო ბას, რომ თა ვი და ვა ნე ბოთ, აქ რე სურ სიც არ არ სე ბობს, დო ნე გა ნათ ლე ბი სა ქვე ით დე ბა, და მა ხინ ჯე ბუ ლად ასწავ ლი ან ის ტო რი ას და სხვა. ამი ტო მაც ვამ ბობ, რომ 21ე სა უ კუ ნე ში, 2050 ათა სი კა ცი, ფა შიზმს, ამ ხე ლა ტე რი ტო რი ა ზე, ვერ გა ნა ხორ ცი ე ლებს. ეს უნ და კარ გად იცოდ ნენ... მეტ საც გეტყ ვით, შეხვედ რა ზე დაგ ვი წე რონ ფურ ცელ ზე, თუ რა სურთ აფ ხა ზუ რი ეთ ნო სის თვით მყო ფა დო ბი სათ ვის, რა სჭირ დე ბათ და სრუ ლად შე ვუს რუ ლებთ! ამა ზე უკე თე სი რა უნ დათ?! მაგ რამ იქ, ჩვენს მო ქა ლა ქეებს ნუ შე უ ლა ხა ვენ უფ ლე ბებს!.. სა ქარ თვე ლოს ხე ლი სუფ ლე ბა ნე ბის მი ერ დო ნე ზე თა ნახ მაა შეას რუ ლოს პი რო ბე ბი! ამა ზე მე ტი დი ა ლო გი რა ღა გინ დათ აფ ხა ზებ თან, რო დე საც დეკ ლა რი რე ბულად ვსა უბ რობთ და მსოფ ლი ოს ვე უბ ნე ბით, რომ პრობ ლე მა არ გვაქვს, ამას გა ვა კე თებთ ჩვენ! რად გა ნაც ყვე ლამ კარ გად იცის, რომ ეს არაა ქარ თულ აფ ხა ზუ რი პრობ ლე მა...
10 წე ლი უნ დათ აფ ხა ზუ რი ენის სწავ ლე ბა? 12 წე ლი ვას წავ ლით, სურთ 2 თე ატ რი? 4ს გა ვუხსნით! 3 ტე ლე ვი ზია ენ დო მე ბათ? 6ს გა ვუხ სნით! მე ტი რა ღა ვუთხ რათ?
- ბა ტო ნო შო თა, თუ შე იძ ლე ბა კო სო ვოს სა-კითხს, სა ქარ თვე ლოს ჭრილ ში შე ვე ხოთ...
- ჯერ ერ თი, კო სო ვო ში, 83% პრო ცენ ტი თაა წარ მოდ გე ნი ლი ალ ბა ნუ რი მო სახ ლე ო ბა, სერ ბე ბი 33%ის ფარ გლებ ში იყ ვნენ, ანუ უმ ცი რე სო ბა ში, რაც შე ე ხე ბა აფ ხა ზეთ სა და ცხინ ვალს, უმე ტესო ბა ვი ყა ვით ქარ თვე ლე ბი და ამის გარ და, როგორც სა ერ თა შო რი სო სა მარ თა ლი გვე უბ ნე ბა, კო სო ვო ში მოხ და სერ ბე ბის მი ერ ალ ბა ნე ლე ბის ერ თნოწ მენ და, ანუ იგი გა ნა ხორ ცი ე ლეს სერ ბებმა ალ ბა ნე ლებ ზე და ამის გა მო სერ ბთა ლი დე რები და ი ჭი რეს და და სა ჯეს. სა ქარ თვე ლო ში მოხ და ქარ თვე ლე ბის ერ თნოწ მენ და და რო დე საც ალბა ნე ლებს კო სო ვო ში მის ცეს და მო უ კი დებ ლო ბა, შე ა ჩე რეს ალ ბა ნე ლე ბის ეთ ნოწ მენ და და გარ და ამი სა, ნა ტოს ოპე რა ცი ის შემ დეგ, 2 კვი რა ში, 400 ათა სი ალ ბა ნე ლი დაბ რუნ და კო სო ვოს ტერი ტო რი ა ზე, მა შინ, რო დე საც ჩვენ თან, 15 წლის გან მავ ლო ბა ში, აფ ხა ზეთ ში, გა ე როს ვე რი ფი კა
ცი ით დაბ რუ ნე ბუ ლი არის მხო ლოდ 315 კა ცი. სა ქარ თვე ლოს შემ თხვე ვა ში, და მუ კი დებ ლო ბის მი ნი ჭე ბა სე პა რა ტის ტე ბი სათ ვის ნიშ ნავს ეთ ნოწმენ დის წა ხა ლი სე ბას ძა ლი ან კარ გი, რომ და ხოცე და ამი ტო მაც შენ გაძ ლევ და მო უ კი დებ ლო ბას! მაგ რამ კო სო ვოს შემ თხვე ვა ში, ეს არის ეთ ნოწმენ დის შე ჩე რე ბა. რო დე საც ალ ბა ნე ლებს მის ცეს და მო უ კი დებ ლო ბა, და არ ღვი ეს სა ერ თა შო რი სო სა მარ თლის პრინ ცი პი ტე რი ტო რი ულ მთლი ა ნობას თან მი მარ თე ბა ში, მაგ რამ ამავ დრო უ ლად, დაიც ვეს ამა ვე სა ერ თა შო რი სო სა მარ თლის ნორ მა ეთ ნოწ მენ და სა და გე ნო ციდ თან და კავ ში რე ბით. სა ქარ თვე ლოს თან მი მარ თე ბა ში, ეს ნიშ ნავს საერ თა შო რი სო სა მარ თლის დარ ღვე ვას ორი ვე კუთხ ით. აი ესაა ის გან სხვა ვე ბა, რო მე ლიც ზე დაპირ ზეა და კითხ ვე ბი არ უნ და იბა დე ბო დეს ჩვენს სა ზო გა დო ე ბა ში. ამი ტო მაც, თით ქოს და რუ სე ბის მო ტი ვი რე ბა ამ საქ მე ში (აფ ხა ზე თი სა და ცხინ ვალის აღი ა რე ბა), გახ ლავთ საკ მა ოდ უაზ რო. ახ ლა ძი რი თა დად პა რა ლელს ავ ლე ბენ კვიპ რო სის მოდელ თან. მე იქ ნამ ყო ფი ვარ და ეს სა კითხი კარგად მაქვს და მუ შა ვე ბუ ლი. აქ თურ ქუ ლი ნა წი ლის ანექ სია და ოკუ პა ცია ნამ დვი ლად მოხ და თურ ქეთის მი ერ, მაგ რამ მა ნამ დე, სა ნამ ეს მოხ დე ბო და, ად გი ლი ჰქონ და გა დატ რი ა ლე ბას კვიპ როს ში, რაც ჩვენ თა ნაც იყო და გეგ მი ლი, რომ აქ და იწყ ებო და არე უ ლო ბა და რუ სე თი შემ დეგ მო ახ დენ და ამ ორი ტე რი ტო რი ის ოკუ პი რე ბას, თან იტყ ო და, რომ ჩვენ შიგ ნით გვაქვს პრობ ლე მე ბი. ამი ტომ ვი ცავ მე ამ ტე რი ტო რი ებს და რო დე საც ეს სქე მა ჩა ვარ და, ეს კვიპ რო სის მო დე ლი გან ხორ ცი ელ და, მაგ რამ თე ო რი უ ლად ჰა ერ ში გა მო ე კი და, რად განაც ში და გა დატ რი ა ლე ბე ბი და და ძა ბუ ლო ბა ჩვენ არა გვაქვს.
აქე და ნაა გა მომ დი ნა რე, კვიპ რო სის მა გა ლი თი ჩვენ სას ვი თომ ჰგავს, არა და ში ნა არ სობ რი ვად, რეა ლუ რად ეს ასე არა ა. შიგ ნით გა დატ რი ა ლე ბე ბის მოწყ ო ბის შემ დეგ, კვიპ როს ში მო სულ მა ხე ლი სუფლე ბამ და იწყო თურ ქე ბის გან დევ ნა ამ კუნ ძუ ლის ტე რი ტო რი ე ბი დან, რა საც მოყ ვა სა პა სუ ხო რე აქ ცია თურ ქე თი სა გან. ჩვენ თან ამ დაგ ვა რი არა ფე რი ხდე ბა. ამი ტო მაც, ცხა დი ა, ამ ორი სა კითხ ის შე და რე ბა არ შეიძ ლე ბა. იქ სრუ ლი ად სხვა პრობ ლე მა ა.
10
8
როგორი მდგომარეობაა ამჟამად აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონშიინ ტერ ვიუ ექ სპერ ტთან კავ კა სი ის სა კითხ ებ ში ბა ტონ მა მუ კა არე ში ძეს თან
10 მაისი 2009TSU TIMES
ნა თია თა მა ზაშ ვი ლი
- ქალ ბა ტო ნო ნა თი ა” ,სა ქარ თვე ლოს ახალ-გაზ რდა იუ რის ტთა ასო ცი ა ცი ა” აქ ტი უ რად იყო ჩარ თუ ლი აგ ვის ტოს მოვ ლე ნე ბის გა შუ ქე ბი სას. სტრას ბურ გის სა სა მარ თლო ში, თქვენს მი ერ გაგ-ზავ ნილ იქ ნა ომის შე დე გად და ზა რა ლე ბულ თა საქ მე ე ბი. გვითხ ა რით, რა პრინ ცი პით მოხ და საქ-მე თა შერ ჩე ვა?
ჩვენ თა ვი დან ვე და ვიწყ ეთ ამ მხრივ აქ ტიუ რო ბა, ძი რი თა დად დავ დი ო დით კო ლექ ტი ურ ცენ ტრებ ში, თბი ლის ში, სა დაც დევ ნი ლე ბი იყ ვნენ და ინ ტერ ვი უ ებს ვარ თმევ დით, თუ რა მდგო მარე ო ბა ში მო უხ დათ გა და ად გი ლე ბა, ამ ადა მი ა ნების რა უფ ლე ბის დარ ღვე ვას ჰქონ და ად გი ლი და ა.შ. შემ დგომ ში, უკ ვე გა დავ წყვი ტეთ აგ ვერ ჩია სტრა ტე გი უ ლი საქ მე ე ბი, რომ ლე ბიც ევ რო პის სა სა მარ თლო ში გა იგ ზავ ნე ბო და. სტრა ტე გი ულ ში ვგუ ლის ხმობ იმას, ჰქონ და თუ არა ევ რო პის კონვენ ცი ის ფუნ და მენ ტუ რი უფ ლე ბე ბის დარ ღვე ვას ად გი ლი. ასე ვე, ჩვე ნი მი ზა ნი იყო სხვა სა ინ ტერე სო საქ მე ე ბის მო ძი ე ბა. ჩვენ ძა ლი ან ბევ რმა ადა მი ან მა მოგ ვმარ თა, და ახ ლო ე ბით 1000მდე ადა მი ანს გა ვუ წი ეთ კონ სულ ტა ცი ა, მაგ რამ საქმე ე ბის შერ ჩე ვა მოხ და იმის მი ხედ ვით, სა დაც დარ ღვე უ ლი იყო სი ცოცხ ლის უფ ლე ბა, წა მე ბა, არა ა და მი ა ნუ რი მოპყ რო ბა, უკა ნო ნო პა ტიმ რო ბის საქ მე ე ბი. პრინ ცი პი იყო ის, რომ რამ დე ნად შეგვეძ ლო დაგ ვე დას ტუ რე ბი ნა ამა თუ იმ შემ თხვე ვაში, სა ხელ მწი ფოს პა სუ ხის მგებ ლო ბის სა კითხ ი. ეს არის მნიშ ვნე ლო ვა ნი, რამ დე ნად იყ ვნენ მოწ მე ე ბი, თვით მხილ ვე ლე ბი და ა.შ. ვთქვათ, თუ ჰქონდა ად გი ლი სახ ლე ბის დაწ ვას, ამ შემ თხვე ვა ში, ორი ენ ტი რი გვქონ და, თუ ნა ხა ვინ მემ, ვინ დაწ ვა სახ ლი, რომ სა ხელ მწი ფოს პა სუ ხის მგებ ლო ბის სა კითხ ი, რამ დე ნად შე იძ ლე ბა დამ დგა რი ყო, ვი ნაი დან, რო გორც მო გეხ სე ნე ბათ, ევ რო პის სა სა მართლო ში მო პა სუ ხე არის სა ხელ მწი ფო, ანუ ქვეყ ნის წი ნა აღ მდეგ შე დის სარ ჩე ლი და აუ ცი ლე ბე ლია რა ი მე კავ ში რი დად გინ დეს რო მე ლი მე და ნა შა ულთან, შე იძ ლე ბა ეს იყოს პო ზი ტი უ რი ან ნე გა ტიუ რი ვალ დე ბუ ლე ბის კუთხ ით. ჩვენ არ გვქონ და ორი ენ ტი რი კონ კრე ტუ ლი სა ხელ მწი ფოს მი მართ. თუ და ნა შა უ ლის ფაქ ტებს აღ მო ვა ჩენ დით, საქმე ე ბი შე საძ ლე ბე ლია გაგ ზავ ნი ლი ყო, რო გორც რუ სე თის ფე დე რა ცი ის, ასე ვე სა ქარ თვე ლოს წი ნა აღ მდეგ. შე ტა ნი ლი გვაქვს და ახ ლო ე ბით 50 სარ ჩე ლი, აქე დან ერ თი საქ მე არის სა ქარ თვე ლოს წი ნა აღ მდეგ, რო მე ლიც ცხინ ვა ლის და ბომ ბვას შე ე ხე ბა, და ნარ ჩე ნი 49 სარ ჩე ლი, რუ სე თის წინა აღ მდეგ არის შე ტა ნი ლი. აქ იყო ის მო მენ ტიც, რომ ვე კითხ ე ბო დით თვი თონ მო ქა ლა ქე ებს, ვის წი ნა აღ მდეგ სურ დათ სარ ჩე ლის შე ტა ნა და ამით ვხელ მძღვა ნე ლობ დით ძი რი თა დად. ასე ვე, დარღვე ვე ბი რო მე ლი სა ხელ მწი ფოს მი ერ იყო ჩა დენი ლი. ბუ ნებ რი ვი ა, ეს გა ნაცხ ა დე ბი მო ი ცავს კონვენ ცი ის თით ქმის ყვე ლა უფ ლე ბის დარ ღვე ვას.
- რო გორ მიმ დი ნა რე ობს საქ მის გან ხილ ვა და რა პრო ცეს შია ამ ეტაპ ზე?
სარ ჩე ლი შე ვი ტა ნეთ თე ბერ ვლის და საწყ ის ში, და ახ ლო ე ბით 6 რიცხ ვი დან, და ვი ცა ვით 6თვი ა ნი
ვა და ფაქ ტი დან. ასე თი სტრა ტე გია აირ ჩია ჩვენ მა ორ გა ნი ზა ცი ამ. ასე ვე ჩვე ნი უცხ ო ე ლი პარ ტნი ორი ორ გა ნი ზა ცი ის რჩე ვა იყო, დარ ღვე ვის დღი დან შეგ ვე ტა ნა სარ ჩე ლი. შე სა ბა მი სად, საქ მე ე ბი გაგზავ ნი ლია და მი ე ნი ჭათ პირ ვე ლა დი სა რე გის ტრაციო ნომ რე ბი ამ გან ხცა დე ბებს, მაგ რამ ამას თანა ვე დაგ ვე ნიშ ნა და მა ტე ბი თი ვა და გან ცხა დე ბის სრულ ყო ფი ლად წარ დგე ნი სათ ვის. ეს შე იძ ლე ბა იყოს და მა ტე ბი თი სა ბუ თე ბი წარ სად გე ნი, მა გალი თად, მოწ მე თა ჩვე ნე ბა თა ვი სი და ნარ თე ბით, ვი ნა ი დან ჩვენ მი ერ გაგ ზავ ნი ლი საქ მე ე ბი იყო პირ ვე ლა დი, მოკ ლედ იყო აღ წე რი ლი ფაქ ტე ბი. საქ მე ე ბის სიმ რავ ლი დან გა მომ დი ნა რე, შე უძ ლებე ლი იყო მი სი დე ტა ლუ რად აღ წე რა. ეს ვა და გვაქვს 26 მა ი სამ დე. ამ ვა და ში უნ და მოხ დეს და მა ტე ბი თი განცხა დე ბის წარ დგე ნა.
- რო მე ლია ის ძი რი თა დი უფ ლე ბე ბი, რო მელ თა დარ-ღვე ვაც მოხ და აგ ვის ტოს მოვ ლე ნე ბის დროს?
საქ მე ე ბი გვაქვს, მა გალი თად, გო რის რა ი ო ნის სოფ ლებ ში, ყო ფილ ბუ ფერულ ზო ნა ში, სი ცოცხ ლის უფ ლე ბის დარ ღვე ვის ფაქტებ თან და კავ ში რე ბით. მო სახ ლე ო ბა, რომ ლე ბიც დარ ჩნენ სოფ ლებ ში, ძირი თა დად მა მა კა ცე ბი და მო ხუ ცე ბი, ად გი ლი ჰქონდა სი ცოცხ ლის უფ ლე ბის ხელ ყო ფას, უმე ტეს შემ თხვე ვა ში, ოსუ რი დაჯ გუ ფე ბე ბის მხრი დან. იგი ვე სი ტუ ა ცია იყო ცხინ ვა ლის რა ი ო ნის ქართუ ლი მო სახ ლე ო ბით და სახ ლე ბულ სოფ ლებ ში, რომ ლებ საც ჩვენ ვა კონ ტრო ლებ დით, მაგ რამ დღეს ჩვე ნი კონ ტრო ლის ქვეშ აღარ არის. ასე ვე, არის წა მე ბის ფაქ ტე ბი. წა მე ბა, არა ა და მი ა ნუ რი მოპყ რო ბა, ჩვენ, ხშირ შემ თხვე ვა ში, წა მე ბა საც ვამ ბობთ, მი ნი მა ლურ ზღვარს თუ მი აღ წი ა. ასე თი საქ მე ე ბი ბევ რი არ არის. ამ უფ ლე ბის დარ ღვე ვა ეხე ბა იმათ, ვინც და კა ვე ბუ ლი იყო ცხინ ვალ ში. მო გეხ სე ნე ბათ, იმ მო სახ ლე ო ბის და კა ვე ბა მოხ და, რომ ლე ბიც დარ ჩნენ ბუ ფე რულ ზო ნა ში კონ ფლიქტის დროს, ისი ნი, ძი რი თა დად, ცხინ ვა ლის იზოლა ტორ ში გა და იყ ვა ნეს. მა თი და კა ვე ბა ხდე ბო და ოსუ რი პო ლი ცი ის და ასე ვე, გა ურ კვე ვე ლი შე ი არა რე ბუ ლი დაჯ გუ ფე ბე ბის მი ერ. იქ ხდე ბო და ბიჭე ბის ცე მა. რამ დე ნი მე ადა მი ა ნი არის, რომ ლებსაც ამუ შა ვებ დნენ მიც ვა ლე ბუ ლე ბის და მარ ხვა ში, ქა ლა ქის და სუფ თა ვე ბა ში და ა.შ. ად გი ლი ჰქონ და სიტყ ვი ერ და ფი ზი კურ შე უ რაცხ ყო ფას. ფი ზიკური შე უ რაცხ ყო ფა არ იყო მასობრივი ხასიათის, მაგ რამ იყ ვნენ ადა მი ა ნე ბი, რომ ლე ბსაც სის ტემა ტუ რად სცემდნენ. ეს არის მე3 მუხ ლის დარღვე ვა, მო ნუ რი შრო მა, რო გორც უკ ვე აღ ვნიშ ნე, იყ ვნენ ადა მი ა ნე ბი, რომ ლებ საც მიც ვა ლე ბუ ლებს
ამარ ხვი ნებ დნენ, თუ არ წა ვი დოდ ნენ, შე იძ ლე ბოდა მათ სი ცოცხ ლე საც საფ რთხე შექ მნო და. გახრწნი ლი გვა მე ბის და მარ ხვა, ეს იყო სა ში ნე ლე ბა. რო გორც თვი თონ ყვე ბი ან, ცუ დად ხდე ბოდ ნენ. მათ ცა რი ე ლი ხე ლით უხ დე ბო დათ მიც ვა ლე ბულე ბის შეგ რო ვე ბა და და მარ ხვა. უკა ნო ნო პა ტიმრო ბა, თა ვის თა ვად, ყვე ლა ადა მი ა ნის მი მარ თ ი ყო დარ ღვე უ ლი, ვინც ცხინ ვალ ში და ა კა ვეს... და კავე ბა მოხ და 10 აგ ვის ტო დან, ქა ლე ბი 22 აგ ვის ტოს გა მო უშ ვეს, ხო ლო მა მა კა ცე ბი 27 აგ ვის ტოს. სულ 170 ადა მი ა ნი იყო და კა ვე ბუ ლი.
- გაგ ზავ ნი ლი საქ მე ე ბი დან რო მე ლია ის უფ ლე-ბა, რომ ლის დარ ღვე ვა საც ყვე ლა ზე ხში რად ჰქონ-
და ად გი ლი? დი დი და პა ტა რა ლი
ახ ვის სოფ ლებ ში, ყვე ლას მი მართ ად გი ლი ჰქონ და სა კუთ რე ბის უფ ლე ბის დარღვე ვას, პი რა დი და ოჯა ხური უფ ლე ბის დარ ღვე ვას, ასე ვე გა და ად გი ლე ბის თავი სუფ ლე ბას. 9 სოფ ლი დან ყვე ლა იძუ ლე ბით გა და ადგი ლე ბუ ლი პი რი ა, ყვე ლამ და კარ გა საცხ ოვ რე ბე ლი. შე სა ბა მი სად, სა კუთ რების უფ ლე ბის დარ ღვე ვაა მა სობრივი, რო მე ლიც განგრძო ბი თი ხა სი ა თი სა ა, ვინა ი დან ისი ნი დღემ დე ვერ სარ გებ ლო ბენ ამ უფ ლე ბით.
- ვინ იცავს ჩვე ნი ქვეყ ნის მო ქა ლა ქე ე ბის უფ ლე ბებს სტრას ბურ გსი?
ჩვე ნი ორ გა ნი ზა ცი ი დან 5 იუ რის ტი ვართ, ვინც ამ საქ მე ებ ზე ვმუ შა ობ დით უშუ ა ლოდ. ჩვენ წარ მო ვად გენთ მათ ინ ტე რე სებს სტრას ბურ გის სა სა მარ თლო ში.
- თუ არ სე ბობს მსგავ სი პრე ცენ დენ ტი და თუ შე გიძ ლი ათ გვითხ რათ, რა გა დაწყ ვე ტი ლე ბა იქ ნა გა მო ტა ნი ლი?
არის ასე თი რამ დე ნი მე პრე ცენ დენ ტი. პირვე ლი საქ მე იყო Loizidou vs.Turkey, (1986, 18 თე ბერ ვა ლი) რო მე ლიც ეხე ბა ჩრდი ლო ეთ კვიპრო სის ოკუ პა ცი ას თურ ქე თის მი ერ. ეს არის ძა ლი ან ცნო ბი ლი საქ მე ევ რო პის სა სა მარ თლოს მი ერ გან ხი ლუ ლი. აქ ად გი ლი ჰქონ და სა კუთრე ბის უფ ლე ბის დარ ღვე ვას. ქალ ბა ტო ნი იყო იძუ ლე ბით გა და ად გი ლე ბუ ლი პი რი, თურ ქე თის მი ერ ჩრდი ლო კვიპ რო სის ოკუ პა ცი ის შემ დგომ და ვერ სარ გებ ლობ და თა ვი სი უძ რა ვი ქო ნე ბით ჩრდი ლო კვიპ როს ში. ამ საქ მე ში ევ რო პის სა სამარ თლომ და ად გი ნა სა კუთ რე ბის უფ ლე ბის დარღვე ვა და თქვა, რომ ამ შემ თხვე ვა ში, თურ ქეთს ეკის რე ბო და პა სუ ხის მგებ ლო ბა. იგი ვე სი ტუ ა ცია იყო იქაც, რო გორც სამ ხრეთ ოსეთ ში გვაქვს, იმ თვალ საზ რი სით, რომ თურ ქეთ მა აღი ა რა ჩრდი ლო კვიპ რო სი, რო გორც და მო უ კი დე ბე ლი სა ხელ მწიფო, მაგ რამ სხვა სა ხელ მწი ფო ე ბის მი ერ დღემ დე
არ არის აღი ა რე ბუ ლი. თურ ქე თი ამ ბობ და, რომ მე არა ფერ შუ ა ში ვარ გა მომ დი ნა რე იქი დან რომ, ჩრდი ლო ეთ კვიპ რო სი არის და მო უ კი დე ბე ლი ქვე ყა ნა. გან სხვა ვე ბა არის იქ, რომ თურ ქე თის დი დი რა ო დე ნო ბით სამ ხედ რო ძა ლა, ჩრდი ლო ეთ კვიპ როს ში იდ გა წლე ბის გან მავ ლო ბა ში. ასე ვე არ სე ბობს სა ხელ მწი ფო თა შო რი სო გა ნაცხ ა დი Cypros vs. Turkey, (2001 წლის 10 მა ი სის გადაწყ ვე ტი ლე ბა) აქ უკ ვე სა ხელ მწი ფო უჩი ო და თურ ქეთს. სარ ჩე ლი შე ტა ნი ლი იყო მთე ლი რი გი გან მცხა დებ ლე ბის სა ხე ლით. აქაც და ად გი ნა დარღვე ვა ევ რო პის სა სა მარ თლომ. უფ რო ახა ლი პრეცენ დენ ტიც არ სე ბობს, ეს არის ilascu and others vs. Moldova and Russia, (2004წ. 8 ივ ლი სი.) ევ როპის სა სა მარ თლოს მი ერ გან ხი ლუ ლი, რო მელ შიც დნეპ რის პი რე თი, რო მე ლიც მოლ დო ვას ნა წი ლი ა, ოკუ პი რე ბუ ლი არის რუ სე თის მი ერ. (ი ქაც იგი ვე სი ტუ ა ცია არის, რაც ვთქვათ, აფ ხა ზე თში, სამხრეთ ოსე თში, რუ სე თსა და სა ქარ თვე ლოში.) იქ არ ვრცელ დე ბა დე ფაქ ტო იუ რის დიქ ცი ა, მოლდო ვის სა ხელ მწი ფო ში. ილაშ კუ და სხვე ბი და კავე ბულ ნი იყ ვნენ დნეს პრის პი რეთ ში, ხე ლი სუფლე ბის წარ მო მად გენ ლე ბის მი ერ, სხვა თა შო რის, რუ სე თის სამ ხედ რო ძა ლებ მა და ა კა ვეს ისი ნი. ეს პი რე ბი ამ ბობ დნენ, რომ რო გორც რუ სე თი, ასე ვე მოლ დო ვის სა ხელ მწი ფო იყო პა სუ ხის მგე ბე ლი მა თი უფ ლე ბე ბის დარ ღვე ვა ზე, მი უ ხე და ვად იმისა, რომ ფაქ ტობ რი ვად, რუ სე თი აკონ ტრო ლებ და მა შინ იმ ტე რი ტო რი ას, მოლ დო ვა საც უნ და დაკის რე ბო და პა სუ ხის მგებ ლო ბა მა თი და კა ვე ბის გა მო, იმი ტომ რომ, არ მი ი ღო სა ჭი რო ზო მე ბი მათ გა სან თა ვი სუფ ლებ ლად, პო ზი ტი უ რი ვალ დებუ ლე ბის კუთხ ით. აქაც ძა ლი ან პრე ცე დენ ტუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბაა მი ღე ბუ ლი იმი ტომ, რომ ორი ვე სა ხელ მწი ფოს პა სუ ხის მგებ ლო ბის სა კითხი დაად გი ნა ევ რო პის სა სა მარ თლომ. მათ გან მარ ტეს, რომ რუ სე თი არის პა სუ ხის მგე ბე ლი, ვი ნა ი დან მათ მი ერ იყო და კა ვე ბუ ლი და უშუ ა ლოდ მა თი მხრი დან ხდე ბო ბა უფ ლე ბე ბის დარ ღვე ვა, მოლდო ვა კი პა სუ ხის მგე ბე ლია იქი დან გა მომ დი ნა რე, რომ არ მი ი ღო ზო მე ბი, რა თა მა თი გათა ვი სუფლე ბა მომ ხდა რი ყო.
- რას ფიქ რობთ, რამ დე ნად იქ ნე ბა გათ ვა ლის-წი ნე ბუ ლი ჩვე ნი მოთხ ოვ ნე ბი სტრას ბურ გში?
ჩვენ ვფიქ რობთ, რომ უნ და იყოს ეს საქ მე ები წარ მა ტე ბუ ლი. რაც ჩვენ ზეა და მო კი დე ბუ ლი, ყვე ლა ფერს გა ვა კე თებთ იმის თვის, რომ იუ რი დიუ ლი თვალ საზ რი სით და სა ბუ თე ბუ ლი იყოს განცხა დე ბე ბი და მი ვაღ წი ოთ წარ მა ტე ბას. რა თქმა უნ და, სა ბო ლო ოდ, ეს არის სა სა მარ თლოს გა დასაწყ ვე ტი და წი ნას წარ არა ვის შე უძ ლია თქვას, რა გა დაწყ ვე ტი ლე ბა იქ ნე ბა გა მო ტა ნი ლი, მაგ რამ არ სე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბი, პრე ცე დენ ტე ბი და ჩვენს მი ერ შე ფა სე ბუ ლი საქ მე ე ბი, გვაძ ლევს იმის სა შუ ა ლე ბას, რომ ვი ფიქ როთ ამ საქ მე ე ბის წარ მა ტე ბა ზე.
სამართალი
რას ელო დე ბა სა ქარ თვე ლო სტრას ბურ გის სა სა მარ თლოს გან?
9 ნე ბა, ნამ დვი ლად რთუ ლი სათ ქმე ლია და წარ მო უდ გე ნე ლიც, იმ დე ნად და ში ნე ბუ ლია მო სახ ლე ო ბა. ამას თან, ოფი ცი ა ლუ რი პრო პაგან და ძა ლი ან უარ ყო ფი თად მუ შა ობს. თუმ ცა, უნ და ით ქვას ერ თი რამ, რომ ახალ გო რის შემთხვე ვა ში, ცო ტა სხვა ნა ი რი მდგო მა რე ო ბა ა. აქ ად გი ლობ რი ვი ად მი ნის ტრა ცია მაქ სი მა ლუ რად ცდი ლობს ქარ თვე ლე ბი სათ ვის ან გა რი შის გა წევა ს, რათა რა მე ნა ი რად მსოფ ლი ოს და ა ნა ხოს, რომ ქარ თულ მო სახ ლე ო ბას უფ რთხილ დე ბა. მარ თლაც ასე ა. არის შექ მნი ლი და მა ტე ბი თი სამუ შაო ად გი ლე ბი, ისე თი, რო მე ლიც არ სჭირ დებათ. მა გა ლი თად, ქა ლა ქის და სუფ თა ვე ბი სათ ვის თუ სა ჭი როა ბევ რი რა ო დე ნო ბის სა მუ შაო ად გილი, მუ შა ობს სა ჭი რო ე ბის 200ზე მე ტი ადა მი ანი. ეს ადა მი ა ნე ბი, უბ რა ლოდ ხელ ფა სებს იღებენ. პირ ველ რიგ ში, ეს ეხე ბათ ქარ თვე ლებს და საკ მა ოდ სო ლი დურ ხელ ფა სებს იღე ბენ მას წავლებ ლე ბი და ა.შ. ყო ვე ლი ვე ეს იმ ფონ ზე, რო დესაც ბო ლო 2 თვის გან მავ ლო ბა ში, ანაზღ ა უ რე ბა არ მი უ ღი ათ ცხინ ვალ ში არც მას წავ ლებ ლებს, ექი მებს და არც ჩი ნოვ ნი კებს. ჰუ მა ნი ტა რუ ლი დახ მა რე ბით დატ ვირ თუ ლი მან ქა ნე ბი ჩა უვ ლის ხოლ მე ცხინ ვალს და მი დის ახალ გორ ში, იმისათ ვის, რომ ახალ გო რი სა ნი მუ შოდ აქ ცი ონ. ასე ფიქ რობს ცხინ ვა ლის ამ ჟა მინ დე ლი ხე ლი სუფლე ბა. ესეც მე ო რე უკი დუ რე სო ბა ში გა და ვიდნენ, რაც მათ სიბ რიყ ვეს კვლა ვაც უს ვამს ხაზს. დღეს ახალ გო რის მო სახ ლე ო ბის 2/3 არის ქართუ ლი და ყვე ლა ნა ი რად ცდი ლო ბენ, რომ მათ მო ა წო ნონ თავი.
- ბა ტო ნო მა მუ კა, სა ინ ტე რე სოა რო გო რი ვი თა რე ბაა კავ კა სი ა ში? სა ხე ზე გვაქვს ქარ თულ -რუ სუ ლი, რუ სულ -ჩეჩ ნუ რი, სომ ხურ -ა ზერ ბა ი-ჯა ნუ ლი კონ ფლიქ ტე ბი. რას გვეტყ ო დით?
კავ კა სი ა ში ახ ლა გა ზაფ ხუ ლი დგე ბა და ამასთან და კავ ში რე ბით იწყ ე ბა მზა დე ბა ძა ლი ან სერი ო ზუ ლი ან ტი სამ თავ რე ბო გა მოს ვლე ბი სათ ვის. რა ტომ გა ზაფ ხუ ლი? იმი ტომ, რომ ტყე იმო სე ბა. იქ, ფაქ ტობ რი ვად, ყო ველ დღი უ რად ხდე ბა შე ტაკე ბე ბი ად გი ლობ რივ ია ტაკ ქვე შა დაჯ გუ ფე ბებ სა და ფე დე რა ლებს შო რის. კავ კა სი უ რი ია ტაკ ქვეშე თი იყო ფა რამ დე ნი მე ნა წი ლად ის ლა მურ, ნა ცი ო ნა ლის ტუ რი ია ტაკ ქვე შე თი, კლა ნე ბი,
რომ ლე ბიც ერ თმა ნეთს ხე ლი სუფ ლე ბი სათ ვის ებ რძვი ან და ეს ძა ლე ბი ერ თმა ნეთ შია გა და ჯაჭვუ ლი. ხშირ შემ თხვე ვა ში, ვერც გა ი გებ რო მე ლი რო მე ლი ა, მაგ რამ, პრინ ციპ ში, წი ნაღ მდე გო ბის ძა ლე ბი ძა ლი ან სე რი ო ზუ ლია კავ კა სი ა ში. გან საკუთ რე ბით, ჩრდი ლო აღ მო სავ ლეთ კავ კა სი ა ში. ესაა და ღეს ტა ნი, ჩეჩ ნე თი და ინ გუ შე თი. შე და რებით ნაკ ლე ბია ჩრდი ლო და სავ ლეთ კავ კა სი ა ში, მაგ რამ იქა ცაა “ჯა მა ა თე ბის” ტი პის ორ გა ნი ზა ციე ბი, ჩრდი ლო ეთ ოსეთ შიც კი. ხშირ შემ თხვე ვა ში, ია ტაკ ქვე შეთს იყე ნებს ხე ლი სუფ ლე ბის მი მართ ოპო ზი ცი უ რად გან წყო ბი ლი კლა ნე ბი თა ვი სი მიზ ნე ბი სათ ვის. ერ თი სიტყ ვით, ბრძო ლაა ასე თი ტი პის “ყვე ლა ყვე ლას წი ნა აღ მდეგ!” გან სა კუთრე ბით, სამ ჩრდი ლო აღ მო სავ ლურ კავ კა სი ურ, ზე მოთხ სე ნე ბულ ქვეყ ნებ ში. უნ და ით ქვას, რომ არ სე ბობს კონ სო ლი დი რე ბუ ლი ია ტაკ ქვე შე თის ძა ლე ბი, რომ ლე ბიც გეგ მა ვენ ფარ ტო მას შტა ბია ნი ბრძო ლე ბის გა ჩა ღე ბას გა ზაფ ხუ ლი სათ ვის ე.წ “მურ და ტე ბი სა” და “კა ფი რე ბის” წი ნა აღ მდეგ. “მურ და ტე ბი” ნიშ ნავს ად გი ლობ რივ “გამ ყიდ ველებს,” ანუ ად მი ნის ტრა ცი უ ლი და სა მარ თალ დამცა ვი ორ გა ნო ე ბის თა ნამ შრომ ლებს და “კა ფი რი” ნიშ ნავს მო სულ მტერს, ამ შემ თხვე ვა ში, რუ სულ ში ნა გან ჯარს, სამ ხედ რო ად მი ნის ტრა ცი ის წარმო მად გენ ლებს და ა.შ.
ბა ტო ნო მა მუ კა, თქვენ რო გორ უყუ რებთ ერ თა ი ა ნი კავ კა სი ის იდე ას, მის როლს? რამ დე-ნად რე ა ლუ რად გე სა ხე ბათ? რო გორც ვი ცით, ამ თე მის შე სა ხებ დღეს ხში რად სა უბ რო ბენ...
- ერ თი ა ნი კავ კა სი უ რი სა ხელ მწი ფო არასდროს შე იქ მნე ბა. ეს პო ლი ტი კუ რი თე მაა და გამო რიცხ უ ლი ა. სულ სხვა საქ მეა სუ ლი ე რი ერ თია ნო ბა, რაც აუ ცი ლე ბე ლი ცა ა, რად გან ერ თა ნი სუ ლი ე რი და იდე უ რი სივ რცე ნიშ ნავს, რომ კავკა სი ე ლებს ერ თი ხედ ვა ექ ნე ბათ თა ვი სი რე გი ონა ლუ რი პრო ლე მე ბის გა დაწყ ვე ტის სა კითხ ებ ში. ნე ბის მი ე რი ჩვე ნი მტე რი, რო მე ლიც სა უ კუ ნე თა გან მავ ლო ბა ში გებ რძო და, ეს იქ ნე ბო და სპარ სეთი თუ ოს მა ლე თი, რუ სე თი და ა.შ, ისი ნი მუ დამ ერთ სა კითხ ზე იყ ვნენ ორი ენ ტი რე ბულ ნი, რომ რო გორ მე ჩა მო ეგ დოთ შუღ ლი კავ კა სი ე ლებს შო რის, რი თაც ასუს ტებ დნენ კავ კა სი ას კი დეც...
და ვით აღ მა შე ნებ ლის, თა მა რის, გი ორ გი
ბრწყინ ვა ლი სა და სხვა თა ზე ო ბის ხა ნა ში, საქარ თველ იყო რე გი ო ნა ლუ რი მნიშ ვნე ლო ბის მქო ნე უძ ლი ე რე სი სა ხელ მწი ფო. რის ხარ ჯზე? სამ წუ ხა როდ, ხშირ შემ თხვე ვა ში, ის ტო რი კოსე ბი ამას არ ამ ბო ბენ. ყვე ლა ამ დროს, სა ქართვე ლო გახ ლდათ კავ კსი უ რი იმ პე რი ა. ის არ მო ი ცავ და მხო ლოდ სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რიას, არა მედ ჩრდი ლო ეთ კავ კა სი ას და იმ ტე რიტო რი ებს, რო მე ლიც სა ქარ თვე ლოს სამ ხრე თით აკ რავ და. მა შინ შე დი ო და მას ში ალ ბა ნუ რი, აზერ ბა ი ჯა ნუ ლი, სომ ხუ რი და ჩრდი ლი კავ კა სიუ რი მო სახ ლე ო ბა, ერ თი სიტყ ვით, ეს იყო ერთი ა ნი კავ კა სი უ რი სა ხელ მწი ფო. ამი ტო მაც იყო იგი ძლი ე რი. მე ფე ერეკ ლემ გა და ი ტა ნა 70მდე ომი და აქე დან ბევ რი მო ი გო, მაგ რამ ვერ შექ მნა სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი ფო, რად გან მის წი ნააღ მდეგ ყო ველ თვის იყე ნებ დნენ კავ კა სი ე ლებს. ას პინ ძის ბრძო ლის დროს, (რო მე ლიც მდე ბარე ობს სამ ხრეთ სა ქარ თვე ლო ში), რა ტომ ღაც ჰგო ნი ათ, რომ ერეკ ლე მხო ლოდ თურ ქებს ებრძო და. მას შერ კი ნე ბა უწევ და ლე კე ბის უზარმა ზარ ლაშ ქარ თა ნაც... ერეკ ლეს მხარს უჭერდნენ მხო ლოდ ბორ ჩა ლო ე ლი თათ რე ბი, ხუ დია ბორ ჩა ლო ე ლის მე თა უ რო ბით, მო წი ნა აღ მდე გის მხა რეს მყოფ ლე კებს ჩვენ თან ერ თად, რომ ებრძო ლათ, ერეკ ლე აუ ცი ლებ ლად გა ი მარ ჯვებ და და სტამ ბო ლამ დეც კი მი ვი დო და...
საქ მე სწო რედ ისა ა, რომ მტე რი ყო ველ თვის ახერ ხებ და შუღ ლის ჩა მოგ დე ბას. კავ კა სი ე ლე ბი ერ თმა ნე თი სა გან გან სხვავ დე ბი ან რე ლი გი ით, ენი თა და ა.შ, მაგ რამ მენ ტა ლი ტე ტი ყვე ლა კავკა სი ელს ერ თნა ი რი აქვს. აი ეს მენ ტა ლი ტე ტი უშ ლი და ხოლ მე ხელს ჩვენს მტერს კავ კა სი ის დაპყ რო ბის საქ მე ში. რო გორც კი ამას მოშ ლიდნენ, და ა ნა წევ რებ დნენ, იმ წუთ ში ვე იყო შე საძლე ბე ლი კავ კა სი ის ცალ ცალ კე დაპყ რო ბა.
დღეს ასეთ მდგო მა რე ო ბა ში ვართ. სა ქართვე ლოს წი ნა და დღე ვან დე ლი ხე ლი სუფ ლე ბის და ნა შა უ ლებ რი ვი გულ გრი ლო ბის გა მო, ჩვენ კავ კა სი უ რი მი მარ თუ ლე ბით მუ შა ო ბა სა ე თოდ მი ვა ტო ვეთ. ვამ ბობ და ვი მე ო რებ, თქვე ნი, ამ თა ო ბის ამო ცა ნა ა, რომ ჩვენ თან ერ თად ეს მიმარ თუ ლე ბა აღ დგეს!
- ამი ტო მაც, და სას რულ, მინ და გკითხ ოთ, თუ
რა რო ლი გვა კის რია ჩვენ, ახალ გაზ რდებს კონ-ფლიქ ტე ბის მოგ ვა რე ბის სა კითხ ში? რა შეგ ვიძ-ლია გა ვა კე თოთ სა ზო გა დო ებ რი ვი კონ სო ლი და-ცი ი სათ ვის ახ ლა გაზ რდა თა ო ბამ?
- უნ და მოხ დეს კონ სო ლი და ცი ა, კონ სო ლი დაცია “თა ვი სუ ფა ლი აზ რის სახ ლის” გარ შე მო. მაგა ლი თად, გა ვა ფორ მეთ ხელ შეკ რუ ლე ბა თა ნამშრომ ლო ბის თა ო ბა ზე ახალ გაზ რდულ ორ გა ნიზა ცია “დე მოკ რა ტი ულ ინ სტი ტუტ თან.” ეს არის უნი ვერ სი ტე ტის კურ სდამ თავ რე ბულ თა ერ თი ნა წი ლი, რო მე ლიც რო მე ლიც მუდ მივ ოპო ზი ცია შია თქვენს ად გი ლობ რივ თვით მმარ თვე ლობას თან, მათ მი ი ღეს ორ გა ნი ზა ცი უ ლი ფორ მა უმაღ ლე სი სას წავ ლებ ლის დამ თავ რე ბის შემ დეგ და ეს არაა მთა ვა რი. მთა ვა რია ის, რომ მოხდეს კვა ლი ფი ცი უ რი შეს წავ ლა ახალ გაზ რდუ ლი პრობ ლე მე ბი სა მათ თან ერ თად ჩვე ნი სახ ლის წი აღ ში, რად გა ნაც ჩვენ სახ ლთან გა ერ თი ა ნე ბულია სხვა დას ხვა დარ გის 300მდე სპე ცი ა ლის ტი, დაწყ ე ბუ ლი ჯან დაც ვი დან, კულ ტუ რი თა და მეც ნი ე რე ბით დამ თავ რე ბუ ლი.
ბუ ნებ რი ვი ა, მარ ტო ახალ გაზ რდე ბი ვე რაფერს მო ა ხერ ხე ბენ და მარ ტო ჩვენ, ახალ გაზრდე ბის გა რე შე, ამ პრობ ლე მებს ვერ მო ვაგ ვარებთ. მე ო რე სა კითხია ის, რომ სა ზოგ დო ე ბის კონ სო ლი და ცი ა, თა ვის თავ ში გუ ლის ხმობს სოცი უ მის სხვა დას ხვა ფე ნე ბის, მი მარ თუ ლე ბე ბის, პრო ფე სი ე ბის სხვა დას ხვა თა ო ბის ერ თი ა ნო ბას. ჩვე ნი სახ ლის ამო ცა ნა სწო რედ ესა ა.
გარ და ამი სა, ძა ლი ან მნიშ ვნე ლო ვა ნი ა, რომ ახალ გაზ რდო ბა გა ერ კვეს რე გი ო ნა ლუ რი მას შტაბის და არა მარ ტო თბი ლის ში მიმ დი ნა რე პო ლიტი კურ პრო ცე სებ ში. ეს ახალ გაზ რდე ბი აუ ცი ლებლად უნ და იყ ვნენ კონ ტაქ ტში თა ვის თა ნა ტოლ კავ კა სი ე ლებ თან, რო გორც კონ ფლიქ ტის ზო ნა ში, ისე ვე ჩრდი ლო ეთ კავ კა სი ა ში. აი ამ სა შუ ა ლე ბის მი ცე მას ვა პი რებთ ჩვენ. ამა ში მდგო მა რე ობს პი რა დად ჩე მი მუ შა ო ბის სპე ცი ფი კა. კავ კა სი ელებ თან ურ თი ერ თო ბის გა რე შე ჩვენ ვე რა სო დეს, ვერ ცერთ პრობ ლე მას მო ვაგ ვა რებთ და აქაც შეგვექ მნე ბა პრობ ლე მე ბი. ამ და სხვა მი ზე ზე ბი დან გა მომ დი ნა რე, ვფი რობ, რომ ესაა აუ ცი ლე ბე ლი და სას წრა ფო საქ მე.
როგორი მდგომარეობაა ამჟამად აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონში
გვესაუბრება “საიას” იურისტი ნათია კაციტაძე
11TSU TIMESმაისი 2009 დიპლომატია
სა ბა ფი ფია
სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი ა ზე მომ ხდა რი ორი შე ი ა რა ღე ბუ ლი კონ ფლიქ ტის შემ დეგ, სა ერ თაშო რი სო თა ნა მე გობ რო ბა აქ ტი უ რად ჩა ე ბა მათ მოგ ვა რე ბა ში და და პი რის პი რე ბულ მხა რე ებს პრობ ლე მის გა დაჭ რის სხვა დას ხვა გზე ბი და ალ ტერ ნა ტი ვე ბი და უ სა ხა. სა ერ თა შო რი სო ზედამ ხვე დე ლო ბა და მო ნი ტო რინ გი თა ვი დან ვე განხი ლუ ლი იყო, რო გორც მიმ დი ნა რე პრო ცე სე ბის გამ ჭვირ ვა ლ ო ბის გა რან ტი, ობი ექ ტუ რი და მი უკერ ძო ე ბე ლი დას კვნე ბის გა კე თე ბის სა შუ ა ლე ბა. თუმ ცა, მოვ ლე ნე ბი არც ასე მშვე ნი ე რი მი მარ თულე ბით გან ვი თარ და.
როგ როც კი ქვე ყა ნა ში გაჩ ნდა ორი სე პა რატის ტუ ლი რე გი ო ნი და შე სა ბა მი სად კავ კა სიურ მშვი დო ბას საფ რთხე შე ექ მნა, მსოფ ლი ო ში პირ ვე ლი მშვი დო ბის მყო ფე ლი ორ გა ნი ზა ცია გა ერ თი ა ნე ბუ ლი ერე ბი გა მო ვი და ინი ცი ა ტი ვით კონ ფლიქ ტურ რე გი ო ნებ ში სამ შვი დო ბო ძა ლე ბის (ე.წ. “ცის ფერ ჩაფ ხუ ტი ა ნე ბის”) კონ ტი ნგენ ტის გან თავ სე ბის შე სა ხებ. ამას, რა თქმა უნ და, დადე ბით გავ ლე ნა უნ და მო ეხ დი ნა პრო ცე სე ბის სა მო მავ ლო გან ვი თა რე ბა ზე, რად გან მთე ლი საერ თა შო რი სო სა ზო გა დო ე ბა სიტყ ვი ე რად მხარს უჭერ და სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი ულ მთლია ნო ბას და აღი ა რებ და მას სა ერ თა შო რი სოდ მიჩ ნე ულ საზღ ვრებ ში. იდე ის თავ და პირ ვე ლი ვა რი ან ტი გუ ლის ხმობ და ინ ტერ ნა ცი ო ნა ლუ რი ძა ლე ბის დის ლო ცი რე ბას აფ ხა ზე თის პი რო ბით საზღ ვარ თან და ასე ვე სა მა ჩაბ ლოს გა მო ყო ფილ ტე რი ტო რი ა ზე, თუმ ცა, რო გორც ყო ველ თვის ხდე ბა ხოლ მე, საქ მე ში “დი დი დათ ვი” ჩა ერ თო და სა ბო ლო ოდ, სამ შვი დო ბო კონ ტინ გენ ტის გან თავსე ბის შე სა ხებ ხელ შეკ რუ ლე ბა ში ნათ ლად გა ი წერა, რომ აღ ნიშ ნულ ტე რი ტო რი ებს რუ სი სამ შვიდო ბო ე ბი გა ა კონ ტრო ლებ დნენ, რომ ლებ საც ეს უფ ლე ბა მო სი ლე ბა დე ლე გი რე ბუ ლი ექ ნე ბო დათ სწო რედ გა ერ თი ა ნე ბუ ლი ერე ბის მი ერ და ამ ორგა ნი ზა ცი ის მან და ტით იმოქ მე დებ დნენ, რო გორც მშვი დო ბი სა და სტა ბი ლუ რო ბის გა რან ტი ერ თადერ თი სა შუ ა ლე ბა.
მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ მა შინ არა ვინ მა ლავ და იმ ფაქტს, რომ მომ ხდარ კონ ფლიქ ტებ ში რუ სეთი არა ო ფი ცი ა ლუ რი მხა რე იყო, სა ქარ თვე ლოს იმ დრო ინ დელ მა ხელ მძღვა ნე ლო ბამ მა ინც დი დი სი ხა რუ ლით მო ა წე რა (თუ დი დი ძა ლა დო ბით მო აწ რი ნეს?!) აღ ნიშ ნულ ხელ შეკ რუ ლე ბას ხე
ლი, რო მე ლიც, ფაქ ტობ რი ვად, თვი თო კუ პა ცი ას ნიშ ნავ და ჩვე ნი ქვეყ ნის მხრი დან, რად გან იმთა ვით ვე ცხა დი იყო, რომ გა ე როს სამ შვი დო ბო ძა ლე ბის ქვეშ აშ კა რად რუ სე თის დამ პყრო ბე ლი არ მია იმ ზი რე ბო და. სა ვა რა უ დო ა, რომ ეს ფაქ ტი ცნო ბი ლი თა ვად გა ერ თი ა ნე ბუ ლი ერე ბის თვისაც იყო, თუმ ცა ისი ნი, რო გორც სტა ტუს ქვოს შე ნარ ჩუ ნე ბის მომ ხრე ნი დაკ მა ყო ფილ დნენ არ სებუ ლი მდგო მა რე ო ბით.
ფაქ ტი ერ თი ა, დღეს დღე ო ბით აღ ნიშ ნუ ლი სამშვი დო ბო კონ ტიგენ ტი ოფი ცი ალუ რად ოკუ პანტ ჯა რად არის გა მოცხ ა დე ბუ ლი და ყო ველ მხრივ ცხა დი გახ და, რომ “ციხ ფე რი ჩაფ ხუტე ბის” ქვე ში დან არც თუ ისე ღია ფე რის მზე რა იმალე ბო და. გა ე როს მი სი ამ ამ ოპე რაცი ით ამო წუ რა სა კუ თა რი თა ვი სა ქარ თვე ლო ში, მიმ დი ნა რე კონ ფლიქ ტებ ში, თუმცა, თუ გა ვით ვა ლის წი ნებთ იმას, რომ ამ სამ ხედ რო კონ ტინ გენ ტში არ მო ნა წი ლე ობ დნენ მრა ვალ მხრივი ძა ლე ბი, მა შინ შეგ ვიძ ლია და ვას კვნათ, რომ გა ერ თი ა ნე ბუ ლი ერე ბის მი ლი ტა რის ტულ მო ნი ტორინ გსა და კონ ტროლს სა ქარ თვე ლო ში რე ა ლუ რად არც არას დროს ჰქო ნია ად გი ლი, არა მედ ის მხოლოდ ფორ მა ლურ სა ხეს ატა რებ და.
სა ერ თა შო რი სო ჰუ მა ნი ტა რუ ლი სა მარ თლით გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი ომის კა ნო ნე ბის დაც ვას უზრუნ ველ ყოფ და წი თე ლი ჯვრის სა ერ თა შო რი სო კო მი ტე ტი, რომ ლის ძი რი თად ფუნ ქცი ებ შიც არა იმ დე ნად კონ ფლიქ ტე ბის გა მომ წვე ვი მზი ე ზე ბის ძი ე ბა შე დის, რამდენადაც ამ კონ ფლიქ ტე ბის გან ვი თა რე ბის შე დე გად დამ დგა რი ჰუ მა ნი ტა რული პრობ ლე მე ბის აღ მოფ ხვრა.
ამ არა სამ თავ რო ბო ორ გა ნი ზა ცი ის წარ მო ამდგენ ლო ბა სა ქარ თვე ლო ში, 90ი ა ნი წლე ბის შუა ხა ნე ბი დან ვე გა მოჩ ნდა, თუმ ცა რო გორც ჩანს, ის მხო ლოდ გრან ტე ბის მო ზიდ ვი თა და მა თი უმიზ ნო გან კარ გვით იყო და კა ვე ბუ ლი, რად გან
არ მო ი პო ვე ბა არა ნა ი რი ინ ფორ მა ცია მა თი ამდრო ინ დე ლი საქ მი ა ნო ბის შე სა ხებ. რაც შე ე ხე ბა აგ ვის ტოს ომს, უნ და აღი ნიშ ნოს, რომ წჯსკმა აქ ნამ დვი ლად დი დი საქ მე შე ას რუ ლა და მარ თლაც და სა ფა სე ბე ლია მი სი ღვაწ ლი ოკუ პი რე ბუ ლი ტე რი ტო რი ე ბი დან მიც ვა ლე ბულ თა ტრან სპორტი რე ბის (ტრან სპორ ტი რე ბის და არა გად მოს ვენე ბის შე სა ხებ შე თან ხმე ბის მიღ წე ვის, რად გან ეს უკა ნას კნე ლი მხო ლოდ მარ თლმა დი დებ ლუ რი
ეკ ლე სი ის დი დი ძა ლის ხმე ვით მოხერ ხდა) საქ მე ში. ხო ლო მას შემ დეგ, რაც სამ ხედ რო და პი რის პი რე ბას ად გი ლი აღარ აქვს ორ გან ზი აცი აც და უბ რუნ და საქ მი ა ნო ბის “ჩვეულ” რიტმს.
კი დევ ერ თი სა ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა ცი ა, რო მელ საც შესაძ ლე ბე ლია ჰქონ დეს ამ ბი ცია იმი სა, რომ გა ა
კონ ტრო ლოს სა ქარ თვე ლო ში მიმ დი ნა რე პრო ცესე ბი არის ევ რო პის უშიშ რო ე ბი სა და თა ნამ შრომლო ბის ორ გა ნი ზა ცია (ე უ თო). ეუ თოს სამ ხედ რო ძა ლე ბი არას დროს გა მო უგ ზავ ნია კონ ფლიქ ტურ რე გი ო ნებ ში, არა მედ იგი შე მო ი ფარ გლე ბო და მხო ლოდ დამ კვირ ვებ ლე ბის გან თავ სე ბით, რომლებ საც ობი ექ ტუ რი ინ ფორ მა ცია უნ და მი ე წო დები ნათ ორ გა ნი ზა ცი ის თვის და ზო გა დად მთე ლი სა ერ თა შო რი სო თა ნა მე გობ რო ბის თვის. ეუ თოს წარ მო ამ დგენ ლე ბის მუ შა ო ბა გან სა კუთ რე ბით გა აქ ტი ურ და აგ ვის ტოს ომის შემ დგომ, თუმ ცა კვლავ ამუ შავ და ნაც ნო ბი მან ქა ნა სა ხელ წო დებით “დი დი დათ ვი” და სწო რედ მი სი წყა ლო ბით დღეს დღე ო ბით, სა ქარ თვე ლო ში, ეუ თოს წარ მომად გენ ლო ბის ოფი სი და ხურ ვის რე ჟიმ ზეა გა დასუ ლი, რად გან მის თა ნამ შრომ ლებს ეკ რძა ლე ბათ ოკუ პი რე ბულ ტე რი ტო რი ა ზე შეს ვლა, რაც აუცი ლე ბელ პი რო ბას წარ მო ად გენს ინ ფორ მა ცი ის უშუ ა ლო მო პო ვე ბის თვის.
ახ ლან დე ლი მდგო მა რე ო ბით, სა ქარ თვე ლოს კონ ფლიქ ტურ რე გი ო ნებ ში მუ შა ო ბენ მხო ლოდ
ევ რო გა ერ თი ა ნე ბის დამ კვირ ვებ ლე ბი, მათ მუ შაო ბას რუ სე თი ვერ ბლო კავს იმ მარ ტი ვი მი ზე ზის გა მო, რომ თა ვად არ არის ამ ორ გა ნი ზა ცი ის წევ რი და ვერ ახ დენს საკ მა რის ზე წო ლას მას ზე, თუმ ცა ევ რო მო ნი ტო რე ბის ფუნ ქცია მხო ლოდ ფო ტო გა და ღე ბე ბი თა და ვრცე ლი რე პორ ტე ბის წე რით შე მო ი ფარ გლე ბა. სა მა გი ე როდ, მათ საგულ და გუ ლოდ და ჯავ შნილ უცხ ო უ რი მარ კის ავ ტო მო ბი ლებს (რო მე ლიც საკ მა ოდ მარ ტი ვად გა მო ირ ჩე ვა სა ნომ რე ნიშ ნით EUMM) ხში რად შეხ ვდე ბით თბი ლი სის ქუ ჩებ ში სხვა დას ხვა და წესე ბუ ლე ბე ბის მიმ დე ბა რედ.
რო გორც და ვი ნა ხეთ, სა ერ თა შო რი სო ორგა ნი ზა ცი ე ბის მო ნა წი ლე ო ბა კონ ფლიქ ტე ბის მოგ ვა რე ბის სა კითხ ში საკ მა ოდ პა სი ურ ხა სი ათს ატა რებს და მო ი ცავს მხო ლოდ სიტყ ვი ერსა და მო რა ლურ თა ნად გო მას, ხო ლო რე ა ლუ რად საქარ თვე ლო კვლავ დი დი რუ სე თის პი რის პირ მარ ტო რჩე ბა, რად გან ეს უკა ნას კნე ლი თა ვი სი პო ლი ტი კურ ე კო ნო მი კუ რი რე სურ სე ბის ხარ ჯზე ყვე ლა ნა ი რად ცდი ლობს გავ ლე ნა გა აძ ლი ე როს აღ მო სავ ლეთ ევ რო პა ზე და მი თუ მე ტეს კავ კა სი აზე, რად გან მის სტრა ტე გი ულ ინ ტე რე სებს ხე ლი არ შე ე შა ლოს. სა ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა ცი ე ბიც ყო ველ მხრივ ერი დე ბი ან რუ სეთ თან ურ თი ერთო ბის გამ წვა ვე ბას, რად გან მათ ში შე მა ვა ლი სუ ბი ექ ტე ბი (სა ხელ მწი ფო ე ბი) ნავ თო ბის თუ სხვა რე სურ სის გზით, თა ვად არი ან და მო კი დებულ ნი რუ სეთ ზე და ცდი ლო ბენ შე ი ნარ ჩუ ნონ მას თან კე თილ გან წყო ბი ლი მდგო მა რე ო ბა. ისი ნი მოქ მე დე ბენ ქარ თუ ლი ან და ზის “არც მწვა დი დაწ ვა, არც შამ ფუ რი”ს და მსგავ სი რუ სუ ლი გა მო ნათ ქვა მის “Не рыбо не мясо” პრინ ციპ ზე დაყ რდნო ბით და სა ქარ თვე ლო ში მიმ დი ნა რე უკანო ნო ბა სა და თვით ნე ბო ბას მხო ლოდ შეშ ფო თებით (ან უკი დუ რეს შემ თხვე ვა ში აღ შფო თე ბი თაც კი) პა სუ ხო ბენ. ეს მდგო მა რე ო ბა ძა ლა უ ნე ბუ რად გვა ფიქ რე ბი ნებს, რომ ჩვე ნი ბე დი უცხ ო ელ “მეგობ რებს” ნაკ ლე ბად აღელ ვებთ და თა ვის თა ვად გვახ სენ დე ბა მ. მა ჭა ვა რი ა ნის ცნობ ლი ლექ სი დან ნაწყ ვე ტი: “საფ რან გეთს ვთხო ვოთ: გვიშ ვე ლო სო, სა სა ცი ლო ა! შე ნი ვახ ტან გი ლუ დო ვი კოს ფეხ ზე ჰკი დი ა.”
გა და ტა ნი თი მნიშ ვნე ლო ბით, საფ რან გეთ ში, რა თქმა უნ და, ზო გა დად სა ერ თა შო რი სო თანა მე გობ რო ბა და მათ შო რის ორ გა ნი ზა ცი ე ბიც მო ი აზ რე ბი ან, ხო ლო ვახ ტან გი კი დღე ვან დელ სა ქარ თვე ლოს გა ნა ზო გა დებს.
რო გო რია და რო გო რი უნ და იყოს სა ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა ცი ე ბისრო ლი სა ქარ თვე ლოს კონ ფლიქ ტე ბის და რე გუ ლი რე ბის სა კითხ ში?!
სა ქარ თვე ლოს პატ რი არ ქი: “ამ ომ ში ვე რა ვინ იქ ნე ბა გა მარ ჯვე ბუ ლი”ლა ნა ჩა ხუ ნაშ ვი ლი
25 მარტს ივა ნე ჯა ვა ხიშ ვი ლის სა ხე ლო ბის თბი ლი სის სა ხელ მწი ფო უნი ვერ სი ტეტ ში გაი მარ თა სტუ დენ ტუ რი კონ ფე რენ ცია თე მა ზე “სარ წმუ ნო ე ბის გავ ლე ნა ორი ერ თმორ წმუ ნე ქვეყ ნის კონ ფლიქ ტში.” კონ ფე რენ ცია ჩატარ და სა პატ რი არ ქოს თან ურ თი ერ თო ბის ცენ ტრის, კერ ძოდ კი მას თან არ სე ბუ ლი განათ ლე ბი სა და მეც ნი ე რე ბის დე პარ ტა მენ ტის ორ გა ნი ე ზე ბით. მას ში მო ნა წი ლე ობ და 15მდე სტუ დენ ტი, მათ შო რის ორი მა გის ტრან ტი. ჟი უ რის წევ რე ბი იყ ვნენ: სრუ ლი პრო ფე სო რები კონ ფლიქ ტო ლო გი ის დარ გში, ქნი გუ გული მაღ რა ძე და ბნი რე ზო ჯორ ბე ნა ძე, ასე ვე სა პატ რი არ ქოს ცენ ტრის გა ნათ ლე ბი სა და მეც ნი ე რე ბის დე პარ ტა მენ ტის წარ მო მად გენლე ბი: ნი კო ლოზ ტა კი ძე და თეა კი კა ლიშ ვილი. ჟი უ რი გა მო ირ ჩე ო და ობი ექ ტუ რო ბით და შე სა ბა მი სად, კრი ტი კუ ლო ბი თაც, ობი ექ ტურო ბის ფარ გლებ ში.
სა უ კე თე სო თე მა თა შო რის იყო ნი ნი ჯა ჯანი ძის, მა რი ხუ ხუ ნა იშ ვი ლის, (სხვა თა შო რის ჩვე ნი გა ზე თის თა ნამ შრომ ლე ბი არი ან და ნი ნის თე მა პირ ველ ად გილ ზეც კი გა ვი და და ჟი უ რის გან სა კუთ რე ბუ ლი მო წო ნე ბაც და იმ სა ხუ რა) ნი ნი კი კა ჩე იშ ვი ლის და ნა თია ფურ ცე ლა ძის ნაშ რო მე ბი. ამ უკა ნას კნელ მა სპე ცი ა ლუ რი სი გე ლი და იმ სა ხუ რა რე ლი გი ურო ბის წი ნა პლან ზე წა მო წე ვი სათ ვის.
“თსუ თა იმ სი” სადღ ე ი სოდ გთა ვა ზობთ გა მარ ჯვე ბუ ლი ავ ტო რე ბის თე მე ბი დან იმ ორი გი ნა ლუ რო ბი თა და ობი ექ ტუ რო ბით გამო ირ ჩე ულ აღ ნიშ ვნვებს, რაც ჩვე ნი მკითხვე ლის თვი საც ინ ტე რესს მოკ ლე ბუ ლი არ იქ ნე ბა. დღეს ეს პა სა ჟე ბი ერ თი სა გა ზე თო სტა ტი ის სა ხი თაა მო წო დე ბუ ლი. მინ და დახმა რე ბის თვის მად ლო ბა გა და ვუ ხა დო თე მის ავ ტო რებს და წარ მა ტე ბე ბი ვუ სურ ვო მათ.
სა ქარ თვე ლო სა და რუ სეთს მრა ვალ სა უკუ ნო ვა ნი ის ტო რი უ ლი კავ ში რი აქვთ. დღეს, რო დე საც მათ შო რის ურ თი ერ თო ბა და ძა ბული და გარ თუ ლე ბუ ლი ა, პო ლი ტი კუ რი კონკუ რენ ცი ის გა მო, სა ერ თო მემ კვიდ რე ო ბას, ის ტო რი ულ ფეს ვებ სა და ერ თობ ლივ რწმე ნას არ შე იძ ლე ბა ხა ზი გა და ეს ვას. ამ ორ ქვე ყა ნას შო რის არ სე ბულ სუ ლი ერ კავ შირს ძა ლი ან დი დი მნიშ ვნე ლო ბა აქვს, რო გორც ერ თი, ასე ვე მე ო რე ქვეყ ნი სათ ვის. სა ქარ თვე ლო და
რუ სე თი იყ ვნენ და კვლა ვაც არი ან ერ თი ა ნი სარ წმუ ნო ე ბის, მარ თლმა დი დებ ლუ რი სამ ყაროს ნა წი ლი. მათ აკავ ში რებთ სა ერ თო რწმენა და სუ ლი ე რი ერ თი ა ნო ბა. სწო რედ ამიტომ არ ნელ დე ბა ინ ტე რე სი ამ ორი ქვეყ ნის ეროვ ნულ კულ ტუ რა თა სიმ დიდ რე ე ბი სად მი. ამ სუ ლი ერ მა კავ შირ მა დი დი გავ ლე ნა მო ახდი ნა ქარ თველ წმი დან თა სა ხე ლე ბის რუ სულ მარ თლმა დი დებ ლურ კა ლენ დარ ში შე ტა ნა ზე, სა დაც დღეს, და ახ ლო ე ბით, სა მოც ზე მა თი წმი და ნი ა. ასე ვე, რუ სე თის სხვდას ხვა კუთხ ეში არ სე ბობს რამ დე ნი მე ქარ თუ ლი ტა ძა რი.
ქარ თულ და რუ სულ ეკ ლე სი ა თა მრა ვალ საუ კუ ნო ვა ნი არ სე ბო ბის გან მავ ლო ბა ში, შე იცვა ლა მრა ვა ლი პო ლი ტი კუ რი რე ჟი მი, მაგ რამ სუ ლი ე რი სა ფუძ ვე ლი უც ვლე ლი და ურ ყე ვი დარ ჩა. ქარ თვე ლი მე ფე ე ბი იმი ტომ ის წრაფვოდ ნენ ერ თმორ წმუ ნე რუ სე თი სად მი, რომ ყო ვე ლი მათ გა ნის შეგ ნე ბა ში, მარ თლმა დიდებ ლო ბა უძ ვე ლე სი დრო ი დან ეროვ ნუ ლო ბის გა ნუ ყო ფელ ნა წი ლად იქ ცა. ამი ტო მაც სა ხავდა რუ სეთს ქარ თვე ლი ერი “შემ წედ,” მაგ რამ სამ წუ ხა როდ, იმე დი იმე დად დარ ჩა... იმ პე რია სარ წმუ ნო ე ბას სა თა ვი სოდ, პო ლი ტი კუ რი მიზ ნე ბის გან სა ხო ცი ე ლებ ლად იყე ნებ და... ბო ლო 400 წლის გან მავ ლო ბა ში, სა ქარ თველოს სხვა დას ხვა დრო ის ხე ლი სუფ ლე ბას, ხში რად აბ ნევ და ის, რომ ჩრდი ლო ე ლი მეზო ბე ლი მარ თლმა დი დე ბე ლია და არას წო რი დას კვნე ბის გა მო ტა ნი სა კენ უბიძ გებ და. ივ. ჯა ვა ხიშ ვი ლი წერს: “ქარ თვე ლებს შო რით გან გა გო ნი ლი ჰქონ დათ რუს თა სარ წმუ ნო ებ რი ვი გრძნო ბა და ეჭ ვი არ ება დე ბო დათ, რომ რუსე თი ქარ თველ თა სუ ლის კვე თე ბას ად ვი ლად გა ი გებ და და მათს თავ გან წი რულს ბრძო ლაში სპარ სე თი სა და ოს მა ლე თის წი ნა აღ მდეგ წრფე ლის გუ ლით ძლი ერს დახ მა რე ბას გა უწევ და.”
რა შე იც ვა ლა ორი სა უ კუ ნის შემ დეგ? რუსეთს იგი ვე სურ ვი ლი ამოძ რა ვებს სა ქართვე ლოს და ქუც მა ცე ბა, ოღონდ ამ ჯე რად ამის მიღ წე ვას სხვა ხერ ხე ბით, კერ ძოდ კი ძა ლა დო ბის გზით ცდი ლობს.
კონ ფლიქ ტი ორ ქვე ყა ნას შო რის, ძი რი თადად, პო ლი ტი კუ რი მიზ ნე ბი დან და მის წრაფე ბე ბი დან მომ დი ნა რე ობს. ასე თი მიზ ნე ბი კი, ძი რი თა დად, ტე რი ტო რი ებს უკავ შირ დე ბა. რო ცა კონ ფლიქ ტი ამის სა ფუძ ველ ზე იწყე ბა და თან მას ში მო ნა წი ლე მხა რე თა გან, ერ თი უზარ მა ზა რი რუ სე თია და მე ო რე კი
მი სი ერ თრმორ წმუ ნე მე ზო ბე ლი, რო მელ საც მსოფ ლიო რუ კა ზე უმ ნიშ ვნე ლო, თუმ ცა გე ოპო ლი ტი კუ რად ხელ საყ რე ლი ად გი ლი უკა ვია და მას თა ვი სი ტე რი ტო რი ე ბის ნა ხე ვარს ედავე ბი ან, ამ ვი თა რე ბა ში რთუ ლია იმის მტკიცე ბა, რომ სარ წმუ ნო ე ბამ რა ი მე ზე გავ ლე ნა შე იძ ლე ბა მო ახ დი ნოს ორი ერ თმორ წმუ ნე ერის კონ ფლიქ ტზე, მით უმე ტეს მა შინ, რო ცა საქ მე გვაქვს აშ კა რა ჩაგ ვრას თან. რა თქმა უნ და, სა მარ თლი ა ნო ბი სა და ურ თი ერ თპა ტივის ცე მის პი რო ბებ ში, სარ წმუ ნო ე ბის გავ ლენით შე იძ ლე ბა მოგ ვა რე ბულ იქ ნეს მსგავ სი ვი თა რე ბა.
რუ სულ ქარ თუ ლი ურ თი ერ თო ბა უნ და განი ხი ლოს სამ ძი რი თა დად მი მარ თუ ლე ბად: პირ ვე ლი და უმ თავ რე სი, ეს არის ორი ვე ქვეყნის გე ო პო ლი ტი კუ რი მდგო მა რე ო ბა, სწო რედ გე ო პო ლი ტი კურ სტრა ტე გი ულ მა მი მარ თულე ბებ მა გა ნა პი რო ბა სა ქარ თვე ლოს შე ერთე ბა რუ სეთ თან, რაც უმე ტეს წი ლად იყო იძუ ლე ბი თი არ ჩე ვა ნი. ერ თმორ წმუ ნე ო ბა და მარ თლმა დი დებ ლო ბა შე იძ ლე ბა გან ვი ხი ლოთ მე ო რე ფაქ ტო რად რუ სულ ქარ თულ ურ თიერ თო ბებ ში, ხო ლო მე სა მე ფაქ ტო რი არის ის, თუ რა გავ ლე ნა იქო ნია ის ტო რი ის მან ძილ ზე ამ მე ო რე ფაქ ტორ მა პო ლი ტურ თი ერ თობებ ზე. მივ ყვეთ თან მიმ დევ რუ ლად: XVIIის ბო ლოს, კავ კა სი ა ში შე იქ მნა ურ თუ ლე სი პოლი ტი კუ რი ვი თა რე ბა. სა მი უდი დე სი იმ პე რი ა: ირა ნი, ოს მა ლე თი და რუ სე თი ერ თმა ნეთს დაუ პი რის პირ და და მა თი და პი რის პი რე ბის ას პარეზს სა ქარ თვე ლო წარ მო ად გენ და. პო ლი ტიკუ რად და სუს ტე ბუ ლი ქვეყ ნის მმარ თვე ლე ბი ცდი ლობ დნენ ამ სი ტუ ა ცი ა ში გა ნე ვი თა რები ნათ მათ თვის სა სარ გებ ლო პო ლი ტი კუ რი სტრა ტე გი ა, რაც სა ბო ლო ოდ დას რულ და “გე ორ გი ევ სკის ტრაქ ტა ტის” და დე ბით 1783 წლის 24 ივ ლისს. ეს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა მიღე ბულ იქ ნა ერ თმორ წმუ ნე ო ბის პრინ ცი პის აღი ა რე ბით. მარ თლმა დი დე ბე ლი რუ სე თი ამ ტრაქ ტა ტის მი ხედ ვით, მფარ ვე ლო ბა ში ღე ბულობ და სა ქარ თვე ლოს და უნ და და ეც ვა იგი მაჰ მა დი ა ნუ რი ქვეყ ნე ბის შე მო ტე ვე ბი სა გან. ქარ თველ მე ფე თა ეს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა, ადვი ლად ასახ სნე ლი ა, რად გან ჩვე ნი სა ხელ მწიფოს არ სე ბო ბის ის ტო რია წარ მო უდ გე ნე ლი იყო ქრის ტი ა ნულ მარ თლმა დი დებ ლუ რი მრწამ სის გა რე შე, მაგ რამ სამ წუ ხა როდ, რუ სე თის იმ პე რი ის პო ლი ტი კოს თა მზაკვრულ გან ზრახ ვებ ში, ნაკ ლე ბი მნიშ ვნე ლო ბა
ჰქონ და სა ქარ თვე ლოს ერ თმორ წმუ ნე ო ბას. რუ სეთს საზღ ვრე ბის გა ფარ თო ე ბა ჰქონ და გა მიზ ნუ ლი და სწო რედ ამი ტომ გა ა უქ მა საქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ის ავ ტო კე ფა ლი აც.
რაც შე ე ხე ბა ახ ლო წარ სულს, საბ ჭო თა კავში რის პე რი ოდს მის მა ათე ის ტურ მა მო რალმა მთლი ა ნად დარ ღვე ვის პი რას მი იყ ვა ნა, რო გორც ქარ თუ ლი, ასე ვე რუ სუ ლი სუ ლი ერე ბა. XX სა უ კუ ნე ში, ჯერ კი დევ ბოლ შე ვიკუ რი იმ პე რი ის შექ მნის საწყ ის ეტაპ ზე, რუ სი და ქარ თვე ლი ბოლ შე ვი კე ბის “ძა ლის ხმე ვით,” სა ქარ თვე ლო და ა ქუც მა ცეს ავ ტო ნო მი ე ბად: აჭა რა, აფ ხა ზე თი და სამ ხრეთ ოსე თი. ეს ყვე ლა ფე რი კეთ დე ბო და ქარ თუ ლი სა ხელმწი ფო ებ რი ვი ცნო ბი ე რე ბი სა და კავ კა სი ა ში სა ქარ თვე ლოს, რო გორც ის ტო რი უ ლი ლი დერის სა ხე ლის მო სას პო ბად. XX სა უ კუ ნის 80ი ა ნი წლე ბი დან, რო დე საც საბ ჭო თა იმ პე რი ის დაშ ლა გარ და უ ვა ლი იყო და სა ქარ თვე ლო ში ეროვ ნულ გან მან თა ვი სუფ ლე ბე ლი მოძ რაო ბის აღ მავ ლო ბამ პიკს მი აღ წი ა, მოს კოვ მა აა მოქ მე და მოქ მე დე ბის ნაღ მე ბი აფ ხა ზე თი სა და სამ ხრეთ ოსე თის ავ ტო ნო მი ე ბის სა ხით. საბ ჭო თა წყო ბი ლე ბის არ სე ბო ბის მთელ პერი ოდ ში, აღ ნიშ ნულ რე გი ო ნებ ში ინერ გე ბოდა ის იდე ო ლო გი ა, რაც ქვეყ ნის და ყო ფა სა და ავ ტო ნო მი ე ბის იზო ლი რე ბას შე უწყ ობ და ხელს. XX სა უ კუ ნის 90ი ან წლებ ში, სა ქართვე ლო სა მო ქა ლა ქო ომის ქარცეცხ ლში იყო გახ ვე უ ლი. ამით ისარ გებ ლა რუ სეთ მა და თა ვი სი გავ ლე ნა გა ამ ყა რა ამ ავ ტო ნო მი ურ რე გი ო ნებ ში, თით ქოს მშვი დო ბის მყო ფე ლი, სი ნამ დვი ლე ში კი სა ო კუ პა ციო ჯა რის მეშ ვეო ბით.
ის ტო რი უ ლად, აფ ხა ზე თი ყო ველ თვის ქართუ ლი სა ხელ მწი ფოს ნა წი ლი იყო, რო გორც ჩვენს წელ თაღ რიცხ ვამ დე, ისე ქრის ტე შო ბიდან 2000 წლის მან ძილ ზე. ამ ფაქ ტის ნა თე ლი და დას ტუ რე ბაა აფ ხა ზეთ ში მო პო ვე ბუ ლი არ ქე ო ლო გი უ რი მა სა ლე ბი და მი სი ის ტო რი ა, მაგ რამ XVIIXVIII სა უ კუ ნე ებ ში, რო დე საც აღარ არ სე ბობ და ერ თი ა ნი ქარ თუ ლი სა ხელმწი ფო, და სავ ლეთ სა ქარ თვე ლოს ამ ნა წილში, ჩრდი ლო კავ კა სი ი დან შე მო ვიდ ნენ უცხო ტო მე ბი, რო მელ თაც და ი სა კუთ რეს ეს ად გილე ბი და მი ი ღეს აფ ხა ზო ბა, მაგ რამ იმ ხა ნად ვერ მო ხერ ხდა ქარ თულ სა ხელ მწი ფო ებ რივ სივ რცე ში მა თი ინ ტეგ რი რე ბა. დღე ვან დე ლი სი ტუ ა ცი ის სირ თუ ლე არაფ რით არ ჩა მო უ ვარ დე ბა გან ვლილ წლებს. 12
12 მაისი 2009TSU TIMES ქართული ეკლესია
ჩვენ უნ და და ვარ წმუ ნოთ აფ ხა ზები, რომ სა ქარ თვე ლოს შე მად გენ ლო ბა ში ისინი უფ რო შე ი ნარ ჩუ ნე ბენ ტრა დი ცი ებ სა და სა კუ თარ კულ ტუ რას, ვიდ რე რუ სე თის ფე დერა ცი ის შე მად გენ ლო ბა ში შეს ვლით, რო მელმაც რე გი ონ ში სე პა რა ტიზ მი გა აღ ვი ვა.
აფ ხა ზე თი ყო ველ თვის იყო ქარ თუ ლი სახელ მწი ფო ებ რი ო ბის ორ გა ნუ ლი, სის ხლხორცე უ ლი ნა წი ლი და იქ მცხოვ რე ბი ქარ თუ ლი მო სახ ლე ო ბა, რო მე ლიც ეთ ნი კუ რი წმენ დის შე დე გად გა მო ა ძე ვეს სა ქარ თვე ლოს მტრებმა, არის ამ კუთხ ის ძირ ძვე ლი მკვიდ რი.
რო დე საც აფ ხა ზე თი და ოსე თი იყ ვნენ ავტო ნო მი უ რი რე გი ო ნე ბი, სარ გებ ლობ დნენ უამ რა ვი უფ ლე ბით, მათ შო რის ჰქონ დათ უნი ვერ სი ტე ტი სა კუ თარ ენა ზე(!) და თუ Uისი ნი რუ სე თის შე მად გენ ლო ბა ში აღ მოჩ ნდები ან, და კარ გა ვენ თვით მყო ფა დო ბას და სხვა პრი ვი ლე გი ებს. ამას თა ნა ვე, სა ქარ თვე ლო დან აფ ხა ზე თი სა და ცხინ ვა ლის რე გი ო ნის გა მოყო ფა მე ტად სა ში შია თვი თონ რუ სე თის თვისაც, რად გან ეს ბიძგს მის ცემს სე პა რა ტიზ მის გან ვი თა რე ბას და რუ სეთს მო მა ვალ ში შე იძლე ბა უფ რო მე ტი პრობ ლე მა ჰქონ დეს, ვიდ რე ეს დღეს სა ქარ თვე ლოს აქვს.
სა ქარ თვე ლოს კა თა ლი კოს პატ რი არ ქმა, მის მა უწ მი დე სო ბა ილია IIმ, თა ვის თავ ზე აი ღო ის უდი დე სი მი სი ა, რო მე ლიც შე რი გებას ემ სა ხუ რე ბა. მი სი აზ რით, თუ ყვე ლა ფე რი სა მარ თლი ა ნად წა რი მარ თე ბა, ერ თმურ წმუნე ო ბამ და პი რის პი რე ბის გან მუხ ტვი სა და ურ თი ერ თო ბის და რე გუ ლი რე ბა ში, ერ თერ თი მთა ვა რი რო ლი უნ და შე ას რუ ლოს. მით უმეტეს, რომ მომ ხდა რი კონ ფლიქ ტი ნამ დვი ლად არ გა დაზ რდი ლა ეთ ნი კურ სი ძულ ვილ ში. ამ ყვე ლა ფერ ზე მეტყ ვე ლებს რუ სი ჯა რის კა ცის და ტო ვე ბუ ლი წარ წე რა: “მრცხვე ნი ა, რომ აქ ვი ყა ვი”(!)
აღ სა ნიშ ნა ვია ისიც, რომ რუ სე თის ფე დერა ცი ის ხე ლი სუფ ლე ბის გან გან სხვა ვე ბით, რუ სე თის მარ თლმა დი დებ ლუ რი ეკ ლე სი ა, სა ქარ თვე ლოს სა პატ რი არ ქოს თან ერ თად, კავ კა სი ის კრი ზი სის მო საგ ვა რებ ლად, ერთობ ლი ვი მუ შა ო ბის გაგ რძლე ბა საც აპი რებს. ეს სა კითხი რუ სე თის ეკ ლე სი ის წმი და სინოდ მა გა ნი ხი ლა და და დე ბი თად გა დაწყ ვიტა და ამას თა ნა ვე, ამ სხდო მა ზე რუ სე თის მარ თლმა დი დე ბელ მა ეკ ლე სი ამ და ა ფიქ სი რა თა ვი სი პო ზი ცი ა, იმის შე სა ხე ბაც, რომ არ აპი რებს რუ სუ ლი ეკ ლე სი ის შე მად გენ ლო ბა ში მი ი ღოს აფ ხა ზე თი სა და ე.წ. სამ ხრეთ ოსე თის ეპარ ქი ე ბი. სწო რედ მრა ვა ლი სა უ კუ ნის განმავ ლო ბა ში სა ერ თო მარ თლმა დი დებ ლუ რი ეკ ლე სია იყო ის მძლავ რი ფაქ ტო რი, რო მელიც აერ თი ა ნებ და ქარ თველ და რუს ხალხს.
პო ლი ტი კურ ნი ა დაგ ზე აღ მო ცე ნე ბულ კონ ფლიქ ტთა გა დაჭ რი სას დიპ ლო მა ტი უ რი, კულ ტუ რუ ლი, ეკო ნო მი კუ რი და რე ლი გი უ რი ბერ კე ტე ბი შე საძ ლე ბელს ხდის “ჩა ტე ხი ლი ხი დის” აღ დგე ნას. გან სა კუთ რე ბით სამ წუხა რო ა, რო დე საც ორი ერ თმორ წუ ნე ქვეყ ნის და პი რის პი რე ბა შე ი ა რა ღე ბულ კონ ფლიქ ტში გა და იზ რდე ბა. ამ დროს, რე ლი გი ის რო ლი და მნიშ ვნე ლო ბა გა ნუ ზო მე ლი ა, პრაქ ტი კუ ლად, სარ წმუ ნო ე ბა არის პრობ ლე მის მშვი დო ბი ა ნი და სა მარ თლი ა ნი გა დაწყ ვე ტის ერ თერ თი საშუ ა ლე ბა. სარ წმუ ნო ე ბის გავ ლე ნა, ყვე ლა ზე ნათ ლად, წარ მო ჩინ და 2008 წლის 8 აგ ვის ტოს რუ სეთ სა ქარ თვე ლოს კონ ფლიქ ტში, მა შინ რო ცა ევ რა ზი ის შე სა ყარ თან მრა ვა ლი ქვეყნის ბე დი წყდე ბო და, კავ კა სი უ რი ჩი ხი დან ერ თა დერთ გა მო სავ ლად და იმე დად გვე სა ხებო და მარ თლმა დი დებ ლუ რი ეკ ლე სია და საერ თა შო რი სო სა ზო გა დო ე ბის მხარ და ჭე რა.
2008 წლის მთე ლი აგ ვის ტოს ომის გან მავლო ბა ში, პა რა ლე ლუ რად, რუ სულ სა ინ ფორმა ციო პორ ტა ლებ ზე და პრე სა ში აქ ტი უ რად მიმ დი ნა რე ობ და მე დი აო მი. რუ სულ სა ინ ფორმა ციო ელექ ტრო ნულ ვებ გვერ დზე “Русская Линия” გან თავ სე ბულ იქ ნა რუ სე თის ეკ ლესი ის წარ მო მად გენ ლე ბის “იმ პე რი ა ლის ტური” სუ ლის კვე თე ბით გაჟ ღენ თი ლი “ო ფიცი ა ლუ რი” ინ ტერ ვი უ, სა დაც დაგ მო ბი ლი იყო ქარ თუ ლი მხა რის ქმე დე ბა და საკ მა ოდ აგ რე სი უ ლი გან ცხა დე ბე ბი იქ ნა გა კე თე ბუ ლი სა ქარ თვე ლოს წი ნა აღ მდეგ. სტა ტი ა ში რუ სი სა სუ ლი ე რო პი რე ბი სა ქარ თვე ლოს მო უ წოდებ დნენ “შე ეწყ ვი ტა აგ რე სია და გა ეხ სე ნები ნა ქრის ტი ა ნუ ლი ფა სე უ ლო ბა ნი.” რა ღაც მო მენ ტში, სა ერ თა შო რი სო სა ზო გა დო ე ბა და აბ ნია ორი ვე მხა რის გან ცხა დე ბებ მა, მაგრამ ყვე ლა ფერს ნა თე ლი მოჰ ფი ნა რუ სე თის ყო ფი ლი პატ რი არქის, ალექ სი IIის გან ცხადე ბამ. მან დაგ მო რუ სე თის ფე დე რა ცი ის საო მა რი მოქ მე დე ბა ნი და სა კუ თა რი პო ზი ცი ის და ფიქ სი რე ბით გა ა ბა თი ლა რუ სე თის ეკ ლესი ის სა სუ ლი ე რო პირ თა მო საზ რე ბე ბი და ბრალ დე ბე ბი სა ქარ თვე ლოს წი ნა არ მდეგ. მან სა ქარ თვე ლოს პატ რი არ ქი სათ ვის გა მოგ ზავნილ წე რილ ში აღ ნიშ ნა: “ა მაოა სხვა დას ხვა ძალის მცდე ლო ბა ქარ თვე ლებ სა და რუ სებს შო
რის შუღ ლი ჩა მო აგ დონ. ამ ორ სა ხელ მწი ფოს შო რის ამ ჟა მად არ სე ბუ ლი ურ თი ერ თო ბე ბი არ შე ე ფე რე ბა ქარ თვე ლი და რუ სი ხალ ხე ბის მრა ვალ სა უ კუ ნო ვან მე გობ რო ბას. ჩვენს ხალხებს შო რის ყო ველ თვის არ სე ბობ და მჭიდ რო კავ ში რი, რწმე ნის ერ თი ა ნო ბა და კულ ტუ რათა სი ახ ლო ვე.” ეს ნამ დვი ლად მნიშ ვნე ლო ვანი იყო რუ სეთ სა ქარ თვე ლოს კონ ფლიქ ტის მოგ ვა რე ბი სას. რუ სე თის მარ თლმა დი დე ბელმა ეკ ლე სი ამ სა და ვო ტე რი ტო რი ე ბი აღი ა რა სა ქარ თვე ლოს კა ნო ნი ერ ტე რი ტო რი ე ბად და, ფაქ ტობ რი ვად, იგი აღ მოჩ ნდა რუ სეთის ხე ლი სუფ ლების ოპო ზი ცი ა ში. ალექ სი IIის სულის მო სახ სე ნებელ პა ნაშ ვიდ ზე, სა ქარ თვე ლოს კა თო ლი კოს პატრი არ ქმა ილია მეო რემ გა ნაცხ ა და: “გარ და იც ვა ლა დი დი სა სუ ლი ე რო პი რი და სა ქარ თველოს ეკ ლე სი ის დიდი მე გო ბა რი.”
უნ და გა ვიხ სენოთ ილია IIის მოს კოვ ში ვი ზი ტი და რუ სე თის ხელი სუფ ლე ბას თან შეხ ვედ რა .ეს ორ და პი რის პი რე ბულ ქვეყ ნას შო რის დი ა ლო გის გა ნახლე ბას ნიშ ნავ და. სწო რედ პა ტიარ ქის ვი ზიტ მა გა ნა პი რო ბა მოგ ვია ნე ბით რუ სულ ქარ თუ ლი დი ა ლო გის სამ თავრო ბო დო ნე ზეც გაგ რძე ლე ბა. სა ქარ თვე ლო ში დაბ რუ ნე ბულ მა პატ რი არ ქმა გა ნაცხ ა და, რომ სა ქარ თვე ლოს ხე ლი სუფ ლე ბამ უნ და გა მოი ყე ნოს მი სი იქ ყოფ ნა, აღ ნიშ ნუ ლი კურ სი გა აგ რძე ლოს და დიპ ლო მა ტი ურ ურ თი ერთო ბებ ში ჩა ე ბას. თა ვის მხრივ სა ქარ თვე ლოს პრე ზი დენ ტმა გა ნაცხ ა და, რომ სა ქარ თვე ლო მზად არის რუ სეთ თან ყვე ლა ნა ირ დიპ ლო მატი ურ მო ლა პა რა კე ბა ზე, რო მე ლიც და ფუძ ნებუ ლი იქ ნე ბა სა ქარ თვე ლოს თა ვი სუფ ლე ბი სა და ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბის პა ტი ვის ცემა ზე. სწო რედ პატ რი არ ქის უდი დეს ის ტო რიულ დამ სა ხუ რე ბას წარ მო ად გენ და პე რე ვი დან რუ სუ ლი ჯა რის ჰაყ ვა ნა, თუმ ცა პო ლი ტიკურ მა გან ცხა დე ბებ მა რუ სეთს კვლავ უბიძ გა ჯა რი პე რევ ში შე მო ებ რუ ნე ბი ნა.
ორი ვე მხა რის სა სუ ლი ე რო პი რე ბი არ წყვე ტენ კონ ფლიქ ტის მოგ ვა რე ბა ზე ფიქრს და რამ დე ნა დაც ცნო ბი ლი გახ და, სა ქარ თველოსა და რუ სე თის ეკ ლე სი ე ბი აპი რე ბენ ერთობ ლი ვი სა ერ თა შო რი სო კონ ფე რენ ცი ის ჩატა რე ბას, სა დაც სხვა აქ ტუ ა ლურ სა კითხ ებთან და პრობ ლე მებ თან ერ თად, უმ თავ რე სად გან ხი ლუ ლი იქ ნე ბა რუ სეთ სა ქარ თვე ლოს სა მო მავ ლო სუ ლი ერ კულ ტუ რუ ლი და სხვა სა ხის ურ თი ერ თო ბე ბი.
სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სია ყო ველ თვის საფუძ ველს უმაგ რებ და ჩვე ნი სამ შობ ლოს სიძლი ე რეს. ეს კარ გად იცო და რუ სეთ მა და ამიტო მაც ყვე ლა ფე რი გა ა კე თა სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ის ავ ტო კე ფა ლი ის გა სა უქ მებ ლად. უფ ლის შე წევ ნით ყვე ლა ფერს გა ვუ ძე ლით, საბ ჭო ე თის უმ ძი მე სი წლე ბიც უკან მო ვი ტოვეთ და ამა ში უდი დე სი დამ სა ხუ რე ბა ქართველ სა სუ ლი ე რო პი რებს მი უძღ ვით.
აფ ხა ზე თის ომის შემ დეგ, ჩვე ნი პატ რი არქი ლოც ვი თა და და უ ღა ლა ვი შრო მით ცდილობს რუ სეთ სა ქარ თვე ლოს ურ თი ერ თო ბის მოგ ვა რე ბას, მის თვის უდი დე სი ტკი ვი ლია და ნა წევ რე ბუ ლი სამ შობ ლო. მან ბევ რი რამ გა ა კე თა ამ კონ ფლიქ ტის მოგ ვა რე ბი სათ ვის, გა დავ ხე დოთ თუ გინდ მარ ტო 2008 წელს. იგი იან ვარ ში შეხ ვდა რუ სე თის სა გა რეო საქ მე თა მი ნისტრს, მარ ტში ევ რო პარ ლა მენ ტის დელე გა ცია მი ი ღო ჟან მა რი ნეს კუს ხელ მძღვანე ლო ბით. ცხა დი ა, რომ სა სა უბ რო თე მა სეპა რა ტიზ მი და სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი ულ მთლი ა ნო ბის აღ დგე ნას თან და კავ ში რე ბუ ლი პრობ ლე მე ბი იყო. მი სი უწ მი დე სო ბა ფრანგულ ჟურ ნალ “ლაკ რუ ა სათ ვის” მი ცე მულ ინტერ ვი უ ში ამ ბობს, რომ “ყვე ლა, ვინც მხარს უჭერს სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი ულ მთლია ნო ბას, ამა ვე დროს იცავს თა ვი სი ქვეყ ნის საზღ ვრებ სა და მშვი დო ბას.” პატ რი არ ქის თქმით, არ სე ბუ ლი მდგო მა რე ო ბა არ შე ე სა ბამე ბა ერ თმორ წმუ ნე ერე ბის სუ ლი ერ ძმო ბას და კე თილ მე ზობ ლურ სუ ლის კვე თე ბას... საქარ თვე ლოს ეკ ლე სია მი უ ღებ ლად მი იჩ ნევს სე პა რა ტიზ მის ყო ველ გვარ გა მოვ ლი ნე ბას მსოფ ლი ოს ნე ბის მი ერ კუთხ ე ში და თვლის,
რომ მი სი გაღ ვი ვე ბა ხში რად წყა როა აგ რე სიი სა და ძა ლა დო ბი სა. ცხინ ვა ლის ომის დროს, პატ რი არ ქი მო უ წო დებ და რუ სეთს შე ეწყ ვი ტა საბ რძო ლო მოქ მე დე ბა და აღ ნიშ ნავ და, რომ პრობ ლე მის გა დაჭ რა შე იძ ლე ბა მხო ლოდ დია ლო გითა და მშვი დო ბი ა ნი გზით. პატ რი არქის წე რილ ში პრე ზი დენტ მედ ვე დე ვი სად მი, ვკითხ უ ლობთ: “სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სია ყოველ თვის იყო და არის პრობ ლე მის მშვი დობი ა ნი გზით მოგ ვა რე ბის მომ ხრე. ჩვენ ად რეც ამის შე სა ხებ არა ერ თხელ ვაცხ ა დებ დით და
ახ ლაც იგი ვეს ვიმე ო რებთ, თუმ ცა აუ ცი ლე ბე ლია აღი ნიშ ნოს ისიც, რომ სამ ხრეთ ოსეთი არის ძირ ძვე ლი ქარ თუ ლი მი წა, სა დაც ოს თა ძი რითა დი ნა წი ლი XVII სა უ კუ ნე ში გადმო სახ ლდა, ხო ლო ოსე თის ავ ტო ნომია გა სუ ლი სა უ კუნის 20ი ან წლებ ში კო მუ ნის ტე ბის მი ერ უკა ნო ნოდ შე იქ მნა. ამი ტომაც საზღ ვრე ბის მთლი ა ნო ბის აღდგე ნის მცდე ლო ბა არ შე იძ ლე ბა შეფას დეს, რო გორც თავ დას ხმა, ან და ეთ ნო კონ ფლიქ ტი. ეს იგი ვე ა, რაც მო უ ლოდ ნე ლად რუ სე თის რეს პუბლი კას შე ექ მნას პრობ ლე მა ნოვ
გო როდ თან ან სმო ლენ სკთან მი მარ თე ბა ში და მან და იც ვას თა ვი სი ტე რი ტო რი ა, მით უმე ტეს, რომ თქვენს ქვე ყა ნას აქვს მსგავ სი გა მოც დი ლე ბა ჩეჩ ნეთ ში.
ბა ტო ნო პრე ზი დენ ტო, მე იმე დი მაქვს თქვე ნი კე თილ გო ნი ე რე ბი სა, ამ ომ ში ვე რავინ იქ ნე ბა გა მარ ჯვე ბუ ლი. რუ სულ ქარ თულ ურ თი ერ თო ბებ ში მძი მე პე რი ო დე ბი ყო ფი ლა, მაგ რამ სი ტუ ა ცია სა ო მარ მოქ მე დე ბე ბამ დე არა სო დეს არ მი სუ ლა, ამი ტო მაც ეს არის გან საც დე ლი არა მარ ტო სა ქარ თვე ლო სათვის, არა მედ რუ სე თის თვი საც.
აღ ნიშ ნუ ლი სი ტუ ა ცი ის გაგ რძე ლე ბა კატე გო რი უ ლად და უშ ვე ბე ლი ა. ჩვენ ყვე ლამ უნ და ვი ცო დეთ, რომ ვიდ რე სრუ ლად არ აღ დგე ბა სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბა, მუ დამ იქ ნე ბა და ძა ბუ ლო ბა და კონ ფლიქ ტის სა შიშ რო ე ბა. ერ თა დერ თი გამო სა ვა ლია ცეცხ ლის უს წრა ფე სად შეწყ ვე ტა და სამ შვი დო ბო მო ლა პა რა კე ბე ბის დაწყ ე ბა, რა თა აღ დგეს სა მარ თლი ა ნო ბა, სა დაც არ არის სა მარ თლი ა ნო ბა, იქ არ არის მშვი დო ბა. ვფიქ რობ, რომ ღვთის შე წევ ნით, დავ ძლევთ და პი რის პი რე ბას და ძმუ რი ურ თი ერ თო ბე ბი კვლავ გა ნახ ლდე ბა.” პატ რი არ ქის პო ზი ცი ა რომ სა მარ თლი ა ნი და ობი ექ ტუ რი იყო, ეს მსოფ ლიო სა ზო გა დო ე ბის მხარ და ჭე რა მაც და ა დას ტუ რა.
რუ სე თის ეკ ლე სი ა ზე რომ რუ სუ ლი პო ლიტი კა გავ ლე ნას ახ დენს, ეს უდა ვო ფაქ ტი ა. ამა ზე მეტყ ვე ლებს სტავ რო პო ლი სა და ვლადი კავ კა ზის ეპის კო პო სის, თე ო ფა ნეს გან ცხადე ბაც: “ჩვენ მა მშვი დო ბის მყო ფე ლებ მა შე ასრუ ლეს პრე ზი დენ ტის მი ერ და სა ხუ ლი ამოცა ნა და სა ქარ თვე ლო აი ძუ ლეს, და თან ხმე ბული ყო მშვი დო ბა ზე (!) აღიკ ვე თა ოსი ხალ ხის ტო ტა ლუ რი გა ნად გუ რე ბი სა და სამ ხრეთ ოსე თის ხალ ხის სა კუ თა რი ტე რი ტო რი ე ბი დან გან დევ ნის მცდე ლო ბე ბი... და სავ ლე თის საინ ფორ მა ციო სა შუ ა ლე ბე ბის უმ რავ ლე სო ბა ყვე ლა ფერს პი რი ქით აშუ ქებს და რუ სე თი აგრე სო რად გა მოჰ ყავს... რო გორ უბ რუნ დე ბათ ენა ჟურ ნა ლის ტებს გა ნაცხ ა დონ, რომ რუ სეთის ფე დე რა ცია და ეს ხა თავს სა ქარ თვე ლოს და ბომ ბავს ცხინ ვალს...” თუმ ცა ეპის კო პოს თე ო ფა ნეს რა დი კა ლუ რი და არა ო ბი ექ ტუ რი გან ცხა დე ბა გა ა ბა თი ლა რუ სე თის პატ რიარ ქის და წმი და სი ნო დის გან ცხა დე ბამ იმის თა ო ბა ზე, რომ ისი ნი არ აღი ა რე ბენ ქარ თუ ლი მი წე ბის ანექ სი ას და სამ ხრეთ ოსე თის ეპარქი ის შექ მნას.
მი უ ხე და ვად ამ ორ ქვე ყა ნას შო რის და ძაბუ ლი სი ტუ ა ცი ი სა, ის ერ თა დერ თი, რა მაც შე საძ ლოა აღად გი ნოს და და ა რე გუ ლი როს ქარ თულ რუ სუ ლი ურ თი ერ თო ბა, არის ერთმორ წმუ ნე ო ბა. ჩვე ნი პატ რი არ ქის დი დი ავ ტო რი ტე ტი სა წინ და რია ამ პრობ ლე მის გა დაჭ რი სა და მოგ ვა რე ბი სა. რე ლი გი ა რომ გარ კვე ულ გავ ლე ნას ახ დენს კონ ფლიქ ტის მოგ ვა რე ბა სა და სწო რი გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბა ზე, ამას ის ფაქ ტიც მოწ მობს, რომ
პირ ვე ლი, ვი ნაც ნა ბი ჯი გა დად გა შე რი გე ბისა კენ და ჩა ტე ხი ლი ხი დის აღ დგე ნი სა კენ, იყო ქარ თუ ლი და რუ სუ ლი ეკ ლე სი ა. (მი უ ხე და ვად რუ სუ ლი ეკ ლე სი ის წი აღ ში არ სე ბუ ლი ან ტიქარ თუ ლი გან წყო ბის მქო ნე მღდელ მთავ რები სა).
ილია IIს სა ო მა რი მოქ მე დე ბე ბის დას რულე ბის შემ დე გაც არ შე უწყ ვე ტი ას კონ ფლიქტის მოგ ვა რე ბა ზე ზრუნ ვა და ფიქ რი. მის მა და უ ღა ლავ მა შრო მამ ბევ რი და დე ბი თი შე დეგი გა მო ი ღო. ქარ თუ ლი დე ლე გა ცი ის მოს კოვში ვი ზი ტის შემ დეგ, რო მელ საც პატ რი არ ქი ხელ მძღვა ნე ლობ და, რუ სე თის სა პატ რი არ ქოს სა გა რეო გან ყო ფი ლე ბის ხელ მძღვა ნელ მა, დე კა ნოზ მა ნი კო ლოზმა (ბა ლა შოვ ი) ასე თი გან ცხა დე ბა გა ა კე თა: “ჩვე ნი ორი ეკ ლე სი ის ძმუ რი ურ თი ერ თო ბის მტკი ცე ბუ ლე ბაა ის ფაქ ტი, რომ უწ მი დე სი ილია II რუ სე თის პატრი არ ქის დაკ რძალ ვა ზე პირ ვე ლი ჩა მო ვი და ად გი ლობ რი ვი ეკ ლე სი ე ბის მე თა უ რებს შორის. ჩვენ მო ხა რულ ნი ვართ, რომ მოს კოვ ში ჩა მობ რძა ნე ბამ მის უწ მი დე სო ბას სა შუ ა ლე ბა მის ცა შეხ ვდეს არა მხო ლოდ რუ სე თის ეკლე სი ის იე რარ ქებს, არა მედ, ასე ვე რუ სე თის სა ხელ მწი ფო მე თა ურს. გვწამს, რომ მართლმა დი დე ბე ლი სარ წმუ ნო ე ბა, რო მელ მაც ჩა მო ა ყა ლი ბა ჩვე ნი ორი ერის კულ ტუ რა და ის ტო რი ა, არის მთა ვა რი ფაქ ტო რი, რო მე ლიც ხელს შე უწყ ობს ჩვენს ორ ერს შო რის სრუ ლი ურ თი ერ თგა გე ბის ჩა მო ყა ლი ბე ბას.”
სამ შობ ლო ში დაბ რუ ნე ბულ მა პატ რი არ ქმა გა ნაცხ ა და: “ჩვენ მა ხე ლი სუფ ლე ბამ უნ და გა მო ი ყე ნოს ჩვე ნი იქ ყოფ ნა და ეს კურ სი გააგ რძე ლოს(!), ვფიქ რობ, რომ ეს კარგ შე დეგს მოგ ვი ტანს. საკ მა ოდ თბი ლი და და დე ბი თი შე თან ხმე ბე ბი იყო, მაგ რამ ამას გაგ რძე ლე ბა უნ და ფრთხი ლი და დიპ ლო მა ტი უ რი მიდ გომით(!)”
გან სა კუთ რე ბუ ლი აღ ნიშ ვნის ღირ სია ის ღო ნის ძი ე ბე ბი, რომ ლე ბიც უწ მი დეს მა და უნე ტა რეს მა აგ ვის ტოს მოვ ლე ნე ბის მე რე გა ნა ხორ ცი ე ლა სა ერ თა შო რი სო სა ზო გა დოე ბი სათ ვის სა ქარ თვე ლოს მდგო მა რე ო ბის გაც ნო ბი სა და ორი ერ თმორ წმუ ნე ქვეყ ნის ურ თი ერ თთან მშრომ ლო ბის სფე რო ში. 2008 წლის 910 ოქ ტომ ბერს ჩა ტარ და სა ერ თა შორი სო სამ შვი დო ბო ფო რუ მი, რო მე ლიც შედ გა მი სი უწ მი დე სო ბის ინი ცი ა ტი ვით. ასე ვე ფორუ მის ფორ მატ ში გა ი მარ თა მრგვა ლი მა გი და “სუ ლი ე რი და ზნე ობ რი ვი ღი რე ბუ ლე ბე ბი მშვი დო ბის სამ სა ხურ ში.” მა ლე ვე, 25 ოქტომ ბერს, მი სი უწ მი დე სო ბა სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ის დე ლე გა ცი ას თან ერ თად, გა ემ გზავრა ევ რო პის ქვეყ ნებ ში და მას შეხ ვედ რე ბი ჰქონ და გერ მა ნი ის მთავ რო ბა სა და იქ მყოფ ქარ თუ ლი ეკ ლე სი ის მრევ ლთან. 5 ნო ემ ბრიდან, სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ის დე ლე გა ცი ამ მო ნა წი ლე ო ბა მი ი ღო სამ შვი დო ბო ფო რუმ ში, რო მე ლიც გა ი მარ თა 57 ნო ემ ბერს ბას კო მანერ გო ში. 14 ნო ემ ბერს, სტრას ბურ გში, ევ როპის კულ ტუ რის ფონ დის პრე ზი დენ ტმა, მის მა უდი დე ბუ ლე სო ბა და ნი ის პრინ ცმა, პატ რიარქს გა დას ცა ფონ დის ჯილ დო მშვი დო ბის, ჰუ მა ნუ რო ბი სა და სა ქარ თვე ლო ში სა ეკ ლესიო ცხოვ რე ბის დამ კვიდ რე ბის საქ მე ში შე ტანი ლი წვლი ლი სათ ვის.
რო გორც ხე დავთ, სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სიის და მი სი უწ მი დე სო ბის დი დი ძა ლის ხმე ვით და დამ სა ხუ რე ბით, ამ ორ ერ თმორ წმუ ნე ქვე ყა ნას შო რის კავ ში რი და დი ა ლო გი კვლავ გა ნახ ლა და, თუმ ცა, რე ლი გი ურ მა ბერ კეტმა სრუ ლად ვერ აღ მოფ ხვრა პო ლი ტი კუ რი კონ ფლიქ ტი, მაგ რამ მნიშ ვნე ლო ვა ნი რო ლი ითა მა შა რუ სეთ სა ქარ თვე ლოს შო რის და პირის პი რე ბის გან მუხ ტვა სა და ურ თი ერ თო ბის და რე გუ ლი რე ბა ში. გა ვიხ სე ნოთ პატ რი არ ქის სიტყ ვე ბი, რო მე ლიც უდი დე სი ავ ტო რი ტე ტია მთე ლი მსოფ ლი ო სათ ვის და არა მარ ტო მართლმა დი დებ ლუ რი სამ ყა რო სათ ვის: “ეშ მა კი ჰყოფს, ღმერ თი კი აერ თი ა ნებს”.
სა ერ თოდ, რუ სუ ლი და ქარ თუ ლი ეკ ლესი ის ავ ტო რი ტე ტი ორი ვე ქვე ყა ნა ში ძა ლი ან მა ღა ლია და რად გა ნაც ამ ბო ლო დროს პო ლიტი კურ მა ამ ბი ცი ებ მა უფ რო მნიშ ვნე ლო ვა ნი ად გი ლი და ი კა ვეს, ვიდ რე სუ ლი ერ მა ფა სე ულო ბებ მა, სწო რედ ამი ტომ სამ შვი დო ბო დიპლო მა ტი ურ მო ლა პა რა კე ბებ ში უნ და მო ნაწი ლე ობ დნენ, რო გორც რუ სე თის ეკ ლე სი ის, ასე ვე სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ის წარ მო მადგენ ლე ბი, რად გა ნაც მათ ძა ლუძთ იტ ვირ თონ მთა ვა რი სამ შვი დო ბო ძა ლის ფუნ ქცია მთელს კავ კა სი ა ში.
საბ ჭო თა კავ ში რის დაშ ლის შემ დეგ, ეს ორი სა ხელ მწი ფო პირ ვე ლად დგას ერ თმანე თის წი ნა შე, რო გორც თა ნას წო რი ქვეყ ნები. სა ხელ მწი ფო თა შო რი სო პრობ ლე მე ბის გა დაჭ რის ორი გზა არ სე ბობს: ეს არის ომი და დი ა ლო გი. ჩვენ დი ა ლო გი სა კენ მი მა ვალ გზა ზე უნ და დავ დგეთ და სწო რედ ამ გზა ზე მი მა ვა ლი ერ თერ თი ბი ლი კი რუ სე თი სა და სა ქარ თვე ლოს ერ თმორ წმუ ნე ო ბა ა.
სა ქარ თვე ლოს პატ რი არ ქი: “ამ ომ ში ვე რა ვინ იქ ნე ბა გა მარ ჯვე ბუ ლი”11
13TSU TIMESმაისი 2009 ახალგაზრდული პოზიცია
ახალ გაზ რდე ბის რო ლი ნდო ბის აღ დგე ნის პრო ცეს ში
ჩვენ ჯერ აფ ხა ზე ბი უნ და და ვიბ რუ ნოთ და შემ დეგ აფ ხა ზე თი
კო ტე ჩო კო რა ი ა
“ა ხალ გაზ რდუ ლი ორ გა ნი ზა ცია პირ ველე ბის” თავ მჯდო მა რე, თსუ ის იუ რი დი ული ფა კულ ტე ტის IV კურ სის სტუ დენ ტი.
მსოფ ლი ო ში უამ რა ვი კონ ფლიქ ტი ა, მათ შო რის ჩვე ნი რე გი ო ნი გა მორ ჩე უ ლი ა. “ახალ გაზ რდუ ლი ორ გა ნი ზა ცია პირ ვე ლების” ერ თერ თი მი ზა ნი ა, რე გი ონ ში არ სებუ ლი კონ ფლიქ ტე ბის მშვი დო ბი ა ნი გზით გა დაჭ რი სა კენ მი მარ თუ ლი ქმე დე ბე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბა. ეს მო ი ცავს: ქარ თულ აფ ხა ზუ რი ახალ გაზ რდუ ლი ურ თი ერ თობე ბის ხელ შეწყ ო ბას, ერ თობ ლი ვი პრო ექტე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბას.
“ა ხალ გაზ რდუ ლი ორ გა ნი ზა ცია პირ ველე ბი” თა ნამ შრომ ლობს, რო გორც სამ თავრო ბო, ისე არა სამ თავ რო ბო სექ ტორ თან; ყვე ლა იმ ჯგუფ თან, რო მე ლიც საქ მი ნობს კონ ფლიქ ტის მხა რე ებს შო რის ნდო ბის აღდგე ნი სათ ვის, მშვი დო ბი ა ნი თა ნაცხ ოვ რები სათ ვის, უშუ ა ლო ურ თი ერ თო ბე ბი სა და ერ თობ ლი ვი პრო ექ ტე ბის გან ხორ ცი ე ლები სათ ვის, რო გორც ქვეყ ნის შიგ ნით, ასე ვე მის ფარ გლებს გა რეთ.
ჩვე ნი მი ზა ნი ა, სა მო ქა ლა ქო სა ზო გადო ე ბის რო ლის გაზ რდით, და ვა ახ ლო ვოთ ქარ თულ აფ ხა ზუ რი ახალ გაზ რდო ბა. მოვაწყ ოთ სხვა დას ხვა შეხ ვედ რა, კონ ფე რენცი ა, რო მე ლიც არ სე ბუ ლი კონ ფლიქ ტე ბის გა ა ნა ლი ზე ბა სა და მო მა ვა ლი კონ ფლიქ ტების პრე ვენ ცი ას შე ე ხე ბა.
2008 წლის 614 დე კემ ბერს მო ნა წი ლე ობა მი ვი ღე ქ. ლონ დონ ში ბრი ტა ნუ ლი არასამ თავ რო ბო ორ გა ნი ზა ცი ა “Councilation Resources” მი ერ ორ გა ნი ზე ბულ ქარ თულ აფ ხა ზურ ახალ გაზ რდულ დი ა ლოგ ში.
2008 წლის დე კემ ბერს დი ა ლოგ ში მონა წი ლე ო ბამ კი დევ ერ თხელ და მარ წმუნა, რომ კონ ფლიქ ტის და რე გუ ლი რე ბის სა კითხ ში, მშვი დო ბას ალ ტერ ნა ტი ვა არ აქვს. მი მაჩ ნი ა, რომ და მიგ როვ და მცი რე გა მოც დი ლე ბა, რა მაც გარ კვე უ ლი პა სუხის მგებ ლო ბა და მა კის რა. ეს ვალ დე ბულს მხდის ვი ყო უფ რო აქ ტი უ რი და ხე ლი შე
ვუწყო ქარ თულ აფ ხა ზურ ახალ გაზ რდულ ურ თი ერ თო ბებს. კონ ფლიქ ტის მო უგვა რებ ლო ბა მთა ვარ პრობ ლე მად რჩე ბა ჩვენს სა ზო გა დო ე ბა ში, დი დი სურ ვი ლის და მი უ ხე და ვად, შე დე გი სამ წუ ხა როდ არასა სურ ვე ლი ა. დრო ის სვლა არ თუ ლებს პრო ცესს და გვა შო რებს აფ ხა ზე თის გან. შე ი რა ღე ბუ ლი დაპი რის პი რე ბი დან 16 წე ლი გა ვი და და უამ რა ვი ადა მი ა ნი იქ ცა დევ ნი ლად. ადა მი ნებს მხო ლოდ პო ლი ტი კო სე ბის იმე დი აქვთ, მაგ რამ გა სათ ვა ლის წი ნებე ლია ისიც, რომ პრობ ლე მის გადაწყ ვე ტა თი თო ე ული ადა მი ა ნის მო ნაწი ლე ო ბის გა რე შე, შე უძ ლე ბე ლი ა.
სა ჭი როა გა ნისაზღ ვროს, რა არის დღეს ჩვენ თვის მთა ვა რი ამო ცა ნა, მხო ლოდ ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბის აღ დეგ ნა თუ სხვა რამ? ჩე მი აზ რით, ტერი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბის აღ დგე ნა ზე ფიქ რის გარ და, თი თო ე უ ლის საზ რუ ნა ვად უნ და იქ ცეს ქარ თვე ლე ბი სა და აფ ხა ზე ბის მშვი დო ბი ა ნი თა ნაცხ ოვ რე ბის უზ რუნ ველყო ფის ხელ შეწყ ო ბა. აგ რეთ ვე იმ პი რე ბის უფ ლე ბე ბის დაც ვა, რომ ლე ბიც იძუ ლებულ ნი გახ დნენ და ე ტო ვე ბი ნათ სა კუ თარი სახ ლე ბი და დევ ნი ლე ბად იქ ცნენ. რა თქმა უნ და, ძნე ლია აღ ნიშ ნუ ლი მიზ ნე ბის მიღ წე ვა, რა დაგნ ის კომ პლექ სუ რი ღო ნისძი ე ბე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბას გუ ლის ხმობს. ისე თი, რო გო რი ცაა სა გა რეო პო ლი ტიკუ რი ფაქ ტო რე ბის გა მო ყე ნე ბა, ქვეყ ნის ში და გან ვი თა რე ბა, სა მო ქა ლა ქო სა ზო გადო ე ბის აქ ტი უ რო ბა.
შე ვეც დე ბი მოკ ლედ ვი სა უბ რო სა მო ქალა ქო სა ზო გა დო ე ბის როლ ზე ნდო ბის აღდგე ნის პრო ცეს ში. ქარ თვე ლებ სა და აფ
ხა ზებს შო რის ნდო ბის აღ დგე ნის გა რე შე, არა თუ კონ ფლიქ ტის მოგ ვა რე ბა, არა მედ უბ რა ლო მო ლაპ რა კე ბაც შე უძ ლე ბე ლი გახ დე ბა. დევ ნი ლე ბის უფ ლე ბე ბის დაც ვა და მათ თვის ღირ სე უ ლი დაბ რუ ნე ბის უზრუნ ველ ყო ფა შე საძ ლე ბე ლია აფ ხა ზებ თან ურ თი ერ თო ბის და რე გუ ლი რე ბის გზით.
სა მო ქა ლა ქო სა ზოგა დო ე ბის ერ თერთ მთა ვარ რგოლს ახალ გაზ რდე ბი წარ მო ვად გენთ. შე ი ა რა ღე ბუ ლი და პი რის პი რე ბის შემ დეგ, კონ ფლიქტის მშვი დო ბი ა ნი გზით გა დაწყ ვე ტის პრო ცეს ში, უდი დესი რო ლი სწო რედ ჩვენ გვე კის რე ბა. სა მო ქა ლა ქო სა ზოგა დო ე ბა ხომ აქ ტიურ სა ზო გა დო ე ბას გუ ლის ხმობს, რო
მე ლიც კარ გად იაზ რებს სა კუ თარ პა სუხის მგებ ლო ბას.
ახალ გაზ რდას ყვე ლა ზე უკეთ შე უძლია სა ერ თო ენის გა მო ნახ ვა, კონ ტაქ ტის დამ ყა რე ბა. მით უფ რო, რომ კონ ტაქ ტის უმ თავ რე სი სა შუ ა ლე ბა დღეს ინ ტერ ნე ტი ა.
სამ წუ ხა როდ, წლე ბის სვლას თან ერ თად, იზ რდე ბა ახალ გაზ რდებს შო რის გა უცხო ე ბა: გე ნე ტი კურ მეხ სი ე რე ბა ში თა ნაცხოვ რე ბის, მშვი დო ბი ა ნი ურ თი ერ თო ბე ბის გა მოც დი ლე ბის ად გილს, ომის შემ დეგ წარ მო შო ბი ლი ქსე ნო ფო ბი ა, ზიზღი იკავებს. გა ვიხ სე ნებ, ლონ დონ ში შეხ ვედ რის დროს, ერ თერ თი აფ ხა ზის ნათ ქვამს, რომ მას გა უ ჭირ დე ბა ქარ თვე ლებ თან ერ თად ცხოვ რე ბა, მათ თან, ვინც მას ორი ბი ძა მო უკ ლა. ეს მა გა ლი თი ა, კონ ფლიქ ტის მე ო რე მხა რეს მყო ფი ადა მი ა ნე ბის მი ერ “ქარ თვე ლის” ცნე ბის აღ ქმი სა. აუ ცი ლე ბელია პირ და პი რი და უშუ ა ლო ურ თი ერ თობა აფ ხა ზებ თან და ამ პრო ცეს ში, ერ თერთ
მთა ვარ თე მად მი მაჩ ნი ა” კო მუ ნი კა ცი ის ენა”. სამ წუ ხა როდ, მხო ლოდ რუ სუ ლი რჩე ბა ჩვე ნი ურ თი ერ თო ბე ბის მთავრ საშუ ლე ბად, მაგ რამ უფ რო სამ წუ ხა რო იქ ნება ის, თუ რუ სულს სხვა ენა, მა გა ლი თად ინ გლი სუ რი ჩა ა ნაც ვლებს. იმ მეხ სი ე რება ში, სა დაც ჩვე ნი ერ თად თან ცხოვ რების ის ტო რია ჯერ კი დევ შე მო ნა ხუ ლი ა, ქარ თუ ლი და რუ სუ ლი ენის გარ და, სხვა ენა არ არ სე ბობს. ნე ბის მი ე რი სხვა ენით ჩა ნაც ვლე ბა, ეს კი დევ უფ რო გა ა უცხ ო ებს ადა მი ნებს ერ თმა ნეთ თან.
აფ ხა ზებ თან ურ თი ერ თო ბის კარგ სა შუა ლე ბად ყო ველ თვის რჩე ბო და ნა თე სა უ რი კავ ში რე ბი, რომ ლე ბიც წლე ბის სვლას თან ერ თად, ნელ ნე ლა იკარ გე ბა.
ნდო ბის აღ დგე ნის პრო ცე სი მო ი ცავს ერ თობ ლი ვი ეკო ნო მი კუ რი, კულ ტუ რული, სა გან მა ნათ ლებ ლო პრო ექ ტე ბის გან ხორცი ე ლე ბას, თუმ ცა, პირ და პი რი კო მუ ნი კაცი ე ბის დამ ყა რე ბის გა რე შე, ეს ჯერ შე უძლე ბებ ლი ა. დღეს დღე ო ბით, რამ დე ნი მე საშუ ა ლე ბა გვრჩე ბა კო მუ ნი კა ცი ე ბის თვის: ინ ტერ ნე ტი, ისე თი პროგ რა მე ბის გა მოყე ნე ბა, რო გო რი ცაა skype, odnoklassniki.ru, yahoo.com, facebook, და ასე შემ დეგ. სა ინ ტე რე სო ა, ვი დეო კონ ფე რენ ცი ების მოწყ ო ბა, ტე ლე ხი დე ბის სა შუ ა ლე ბით მნიშ ვნე ლო ვან და აქ ტუ ა ლურ თე მებ ზე საუ ბა რიც შე საძ ლე ბე ლი ა. ეს დაგ ვეხ მა რე ბა გავ ცვა ლოთ აზ რე ბი, გა ვი გოთ ერ თმა ნეთის ცხოვ რე ბის, მის წრა ფე ბე ბის შე სა ხებ. შეხ ვედ რე ბის ორ გა ნი ზე ბა კი, მხო ლოდ ქვეყ ნის გა რეთ შე საძ ლოა მოხ დეს. დღესდღე ო ბით, თბი ლის სა და სო ხუმ ში ამის გან ხორ ცი ელ ბა წარ მო უდ გე ნე ლი ა.
სწო რე დაც, რომ აღ ნიშ ნუ ლი ამო ცა ნები უნ და გახ დეს და სა ბა მი ერ თმა ნეთ თან ნორ მა ლუ რი სა უბ რი სა და მო მა ვალ ურთი ერ თო ბებ ზე ფიქ რი სა. რა სცე ნა რი თაც არ უნ და გა დაწყ დეს კონ ფლიქ ტი, ჩვენ და აფ ხა ზებს მა ინც მოგ ვი წევს ერ თმა ნეთ თან ურ თი ერ თო ბა, ხო ლო მშვი დო ბის გა რანტად ურ თი ერ თნდო ბა უნ და იქ ცეს.
ანა ქო ჩუა
რაც დრო გა დის, მოვ ლე ნებს ვცდილობთ გან სხვა ვე ბუ ლი თვა ლით შევ ხედოთ... ზუგ დიდ ში, ჩე მი სახ ლის აი ვან ზე, რო ცა მზე გა ა ნა თებს ყვე ლა ფერს, დასავ ლე თით თუ გა ი ხე დავთ, და ი ნა ხავთ სა თა ან ჯოს მთა ზე, რო გორ ბრღვი ა ლებს ის...…
რო ცა პირ ვე ლად აფ ხა ზე თი შე მო ვი და ჩემს ცნო ბი ერ ში, ხუ თი წლის ვი ყა ვი. 1992 წე ლი 12 აგ ვის ტო სა მუ და მოდ ჩა მე ბეჭ და გო ნე ბა ში. ფსო უ ზე მდგა რი რუ სი ჯა რისკა ცის სა ხე, რო მელ მაც წა მარ თვა აფ ხა ზები და აფ ხა ზე თი, ომი კი 14ში და იწყ ო... ხო ლო რო ცა წლე ბი გა ვი და და სე ნაკ ში, მენ ჯში, კომ პაქ ტურ ჩა სახ ლე ბა ში აფ ხაზე თი დან დევ ნი ლე ბი ვნა ხე, ჩემს თავს შევ პირ დი მე უნ და შე ვე ცა დო შევ ცვა ლო ის, რა საც რე ა ლო ბა ქვი ა. რე ა ლო ბა კი იყო შიმ ში ლის გან ბავ შვე ბის სიკ ვდი ლი, ორ სან ტი ა სა (ზუგ დი დი) და ოტო ბა ი ას (გა ლი) საზღ ვარ ზე, შუა ხიდ ზე ქარ თვე ლი ბავ შვის და ბა დე ბა...
…ადვილი რო დია ჩემ თვის და ჩე მი მეგობ რე ბის თვის ჩვენ სა ვე სა ზო გა დო ე ბა ში არ სე ბუ ლი კედ ლე ბის დან გრე ვა. და მერწმუ ნეთ, თა ო ბებს შო რის ცნო ბი ე რის გარ დაქ მნა გვჭირ დე ბა, რა თა და ვი ნა ხოთ, რომ წარ სუ ლის ცუ დი სტე რე ო ტი პე ბი ნაცი ო ნა ლიზ მზე, სახ ლემ წი ფო ებ რივ წყო ბაზე და ამ პარ ტავ ნე ბა ზე, რაც პრობ ლე მებთან გვა ჯა ხებს, სა ბო ლო ოდ შე იც ვა ლოს.
აფ ხა ზებ თან ჩე მი პი რევ ლი შეხ ვედ რა,
სა ქარ თვე ლო დან შორს შედ გა. თი თო ეუ ლი ჩე მი მე გობ რის თვის და ნაც ნო ბისთვის, რო მე ლიც ამ პრობ ლე მას იც ნობს, აფ ხა ზის იდენ ტო ბა პა ტივ სა ცე მი და დარ წმუ ნე ბუ ლი ვარ, გან ხვა ვე ბუ ლი რე ალო ბის და ფა სე ბის შეგ ძნე ბა ა. ნე ბის მი ე რი ადა მი ა ნი, რო მელიც იდენ ტი ფიკა ცი ას ქარ თველი სას გრძნობს, აფ ხაზ თათ ვის მტე რია და დამერ წმუ ნეთ, რომ ეს არ არის მა თი ბრა ლი. ვი ცი, ბევ რი და მიწყ ებს მტკი ცე ბას, რომ ჩვენ მათ სრუ ლი ნე ბის თა ვი სუფლე ბა მი ვე ცით და პრობ ლე მა მათ თან კი არა, რუ სებ თა ნა ა ო, მაგ რამ და აკ ვირ დით, დღემ დე გვაქვს ამ ხალ ხი სად მი ეთ ნი კუ რად უარ ყო ფი თი დამო კი დე ბუ ლე ბა და “გა დაგ ვა რე ბულ ქართვე ლებს” ვე ძა ხით. ხში რად ვა პე ლი რებთ, მეგ რუ ლი გვა რე ბით გვღა ლა ტო ბე ნო, ხო ლო რო ცა ჩვენს კონ კრე ტულ პო ლიტი კურ სი ბე ცეს და ვუკ ვირ დე ბით, ვცდილობთ, აგ რე სია ჩვენ სა ვე სა ზო გა დო ე ბის წევ რებ ზე ვან თხი ოთ. მა გა ლი თად, ხშირად მსმე ნია ჩვენ გან, რომ აფ ხა ზე ბი არ არ სე ბო ბენ და რომ მათ თან ლა პა რა კი შე
უძ ლე ბე ლი ა?! პირ ვე ლი შეხ ვედ რა აფ ხა ზე ბის თვის,
აბ სო ლუ ტუ რად, არას რულ ფა სოვ ნე ბის კომ პლექ სით იყო მო ცუ ლი. არც ქარ თველე ბის თვის ყო ფი ლა ად ვი ლი. გამ წა რე ბული ვუმ ტკი ცებ დი ისე თი ვე ქარ თვე ლე ბი
ხართ, რო გო რიც მეგ რე ლე ბი, სვანე ბი, აჭარ ლე ბი და სხვა ერ თი ა ნი სა ქარ თვე ლოს ხალ ხი თქო... მაგ რამ ბო ლოს დავ დუმ დი, რადგან მივ ხვდი, რომ ჩვე ნი ნა წილი ჩვენ ვე გა ვასხვი სეთ.
ეთ ნოს ი, რო მელ მაც საქ რთვე ლოს გა ერ თი ა ნე ბაში უზარ მა ზა რი
წვლი ლი შე ი ტა ნა, სა ქარ თვე ლოს სახ ლემწი ფომ და კარ გა.
ჩვენ ვინ ვართ? უბ რა ლო, ლე გი ტი მაცი ის არ მქო ნე სტუ დენ ტე ბი, რომ ლე ბიც ვცდი ლობთ და ვა ნა ხოთ აფ ხა ზებს, რომ ვხე დავთ მათ, რომ ისი ნი არ სე ბო ბენ და რომ სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი ფო ყვე ლაფერს გა ა კე თებს, რომ არ მო ატყ უ ოს აფხა ზე ბი...
აგ ვის ტო, ომი, რუ სე თი, 26 რიცხ ვი, ჩამოშ ლი ლი ქარ თუ ლი სა ხელ მწი ფო და ახ
ლად გაღ ვი ვე ბუ ლი მტრო ბა... ვიბ რძო ლოთ ღირ სე ბის თვის ია რა ღით
თუ ლო გი კით?! 6 დე კემ ბე რი, 2008 წე ლი, ლონ დო ნი,
ახალ გაზ რდუ ლი ქარ თულ აფ ხა ზუ რი შეხვედ რა, დამ შვი დე ბუ ლი და გა წო ნას წო რებუ ლი აფ ხა ზე ბი... ალი ლუ ი ა... ჩვენ ზე “გაი მარ ჯვეს...” გა ვოგ ნდით, რო ცა სრუ ლი ად მშვი დად, არა ლო ზუნ გე ბითა და ტრა ფარე ტე ბით და იწყ ეს დი ა ლო გი ჩვენ თან... მშვი დად გვძი ნავ სო, ქარ თვე ლე ბი გა ვა ნეიტ რა ლე თო რუ სე ბით, მად ლო ბაც კი გადაგ ვი ხა დეს კო დორ ში ნა შოვნ ალაფ ზე.
დავ კარ გეთ ყვე ლა ფე რი, ეს ბრძო ლა კი ინ დი ვი დე ბის ომ ზე გა და ვი და, ვიდ რე ეთ ნიკურ ნი ა დაგ ზე წარ მო შო ბილ კონ ფლიქ ტზე.
რა უნ და ვქნათ? მე გეტყ ვით, რომ და კარ გუ ლი ჯერ კი
დევ არ გვყვა ნან აფ ხა ზე ბი, თუმ ცა, არ ვართ იმის თვის მზად, რომ ისი ნი მოგ ვენატ რონ. “ჩვენს” მშობ ლებს ენატ რე ბათ მზე, ცა და ზღვა... დრო გვინ და, დრო, რომ ლის ათ ვლა, ამ შეხ ვედ რე ბის შემ დეგ მიხ ვდი, რომ ჯერ არ დაწყ ე ბუ ლა...
ჩვენ უნ და ვებ რძო ლოთ სტი ქი ას და არა ადა მი ა ნებს...
რო გორც ჩე მი ერ თერ თი უფ რო სი მეგო ბა რი მეტყ ვის ხოლ მე სტი ქი ა ზე ადამი ა ნი ყო ველ თვის იმარ ჯვებს... ჩე მი სახლი დან მათ სახ ლამ დე 95 კი ლო მეტ რი ა. მე და ჩე მი მე გობ რე ბი გა ვა კე თებთ ყვე ლაფერს, რა თა აფ ხა ზე ბი და ვიბ რუ ნოთ და შემ დეგ აფ ხა ზე თი.
14 მაისი 2009TSU TIMES სტუდენტური აზრი
მა ნუ ჩარ გუნ ცა ძე
თსუის ჰუ მა ნი ტა რუ ლი ფა კულ ტე ტის III კურ სის სტუ დენ ტი (ის ტო რი ის მი მარ თუ ლე ბა)
1877 წლის 12 აპ რილს და იწყო რუ სეთ ოს მა ლე თის ომი. ამ ომის ძი რი თა დი მი ზა ნი იყო ბალ კა ნე თი დან ოს მა ლე თის გან დევ ნა, თუმ ცა მე ო რე ფრონ ტი კავ კასი ა ში იყო გახ სნი ლი. ამ ომ მა ქარ თველ ხალხს იმე დი გა უ ჩი ნა, რომ აჭა რა და სამ ხრეთ და სავ ლეთ სა ქართვე ლო და უბ რუნ დე ბო და სამ შობ ლოს.
მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ აჭა რა ში გავ რცე ლე ბუ ლი იყო მაჰ მა დი ა ნო ბა, მათ და კარ გუ ლი არ ჰქონ დათ ქარ თვე ლო ბა. გი ორ გი წე რე თე ლი, რო მე ლიც იმყო ფე ბო და აჭა რა ში წერ ს: “მე ხში რად დავ დი ო დი ქო ბუ ლეთ ში და ბა თუმ შიც. იქ ვხე დავ დი ბე გებს, უფროსკა ცებს, სიტყ ვა პა სუ ხით, ყო ფაქ ცე ვით, ზრდილო ბით, კე თი ლი გუ ლით, პურ მა რი ლით ნამ დვილ ქარ თვე ლებს. ჩემ და ნახ ვა ზე იმათ მოღ რუბ ლულ სა ხეს სი ნათ ლე გა დაჰ კრავ და ხოლ მე. მე ვი ყა ვი ქრის ტი ა ნი, ისი ნი მაჰ მა დი ა ნე ბი, მაგ რამ ჩვენ მა ინც ნა თე სა ო ბის და ტო მო ბის სისხლს ვგრძნობ დით, ერთმა ნე თის ნახ ვა თით ქო იმ ღრმა გუ ლის ჭრი ლო ბას აჩენ და, მეც ხომ მტან ჯავ და და იმა თაც კი დევ ერთი ა ნად უფ რო აწუ ხებ და, თით ქოს იმ ერთ წუთს აუტა ნე ლი მწუ ხა რე ბის ცეცხ ლი ორივეს გვიქ რე ბო და”. აჭარ ლებ შიც დი დი სურ ვი ლი იყო სა ქარ თვე ლოს თან შე მო ერ თე ბის. ივა ნე კე რე სე ლი ძე, რო მე ლიც 1870 წელს ჩა ვი და აჭა რა ში, შეხ ვდა აჭა რელ თა თავ კაცს შე რიფ ბეგ ხიმ ში აშ ვილს, რო მელ მაც უთხ რა: “ღმერთმა ქნას, რომ მა ლე და იწყ ოს ომი, მე მზად ვარ, რომ მა ში ნათ ვე ჩე მი ქვე ყა ნა ქარ თველთ შვი ლებს შე ვუ ერ თო და რო გორც ად რე ყო ფი ლა სა ქარ თვე ლო დღე ის შემ დე გაც ისევ გახ დე სო”. 1875 წელს აჭა რა ში მოხ და აჯან ყე ბა, რად გან მათ არ მო ინ დო მეს ჯარ ში წას ვლა, ბალ კა ნეთ ზე აჯან ყე ბე ბის ჩა სახ შო ბად.
ძი რი თა დი სამ ხედ რო ძა ლე ბი ბალ კა ნეთ ში იყო მო ბი ლი ზე ბუ ლი. არ მი ის რიცხ ვობ რი ვი უპი რა ტესო ბა ოს მა ლე თის მხა რეს იყო (კავ კა სი ის ფრონ ტზე ოს მა ლეთს 70 ათა სი ა ნი, ხო ლო რუ სეთს 55 ათა სი ა ნი ჯარ ბი ჰყავ დათ). კავ კა სი ის ჯა რე ბის სარ დლად რუსეთ მა გე ნე რა ლი მი ხე ილ ლო რის მე ლი ქო ვი და ნიშ ნა. კავ კა სი ის ფრონ ტზე რუ სებ თან ერ თად დიდ ნა წილს
შე ად გენ დნენ ქარ თვე ლი მო ლაშ ქრე ე ბიც. ომ ში წასვლის გან სა კუთ რე ბუ ლი სურ ვი ლი გა მოთ ქვეს გურუ ლებ მა. კავ კა სი ის ფრონ ტზე უნ და მომ ხდა რი ყო შე ტე ვა ოთხი მი მარ თუ ლე ბით: ოზურ გე თი დან ბა თუმი სა კენ უნ და შე ე ტია გე ნე რალ ოკ ლობ ჟი ოს, ახალცი ხი დან არ ტა ა ნი სა კენ გე ნე რალ დე ველს, ალექსან დრო პო ლი დან ყარ სი სა კენ გე ნე რალ გე ი მანს და ერევ ნი დან ბა ი ა ზე თი სა კენ გე ნე რალ ტერ გუ კა სოვს. რუ სე ბი შე ტე ვა წარ მა ტე ბით და იწყ ო, მათ თა ვე დან ვე და ი კა ვეს ქ. ბა ი ა ზე თი. მძი მე ბრძო ლის შემდეგ რუ სებ მა და ი კა ვეს კარ გად გა მაგ რე ბუ ლი ქა ლა ქი არ ტა ა ნი. თურქე ბის ზა რა ლი დი დი იყო, რუ სე ბის თვის დიდი გა მარ ჯვე ბა, რად გან არ ტა ა ნის აღე ბით მათ გზა ეხ სნე ბო დათ არ ტანუ ჯი სა და არ თვი ნის გავ ლით ბა თუ მის კენ.
ამ წარ მა ტე ბებ მა გან სა კუთ რე ბით გა აძლი ე რა აჭა რის დაბ რუნე ბის იმე დი ქარ თველებ ში. ილია ჭავ ჭა ვა ძე წერ და: “არ გვა ში ნებს ჩვენ ის გა რე მო ე ბა, რომ ჩვენს ძმებს, ოს მა ლოს სა ქარ თვე ლო ში მცხოვ რებ თა, დღეს მაჰ მა დი ა ნის სარ წმუ ნო ე ბა უჭი რავთ, ოღონდ მო ვი დეს კვლავ ის ბედ ნი ე რი დღე, რომ ჩვენ ერთმა ნეთს კვლავ შე ვუ ერ თდეთ, ერ თმა ნე თი ვიძ მოთ, და ქარ თვე ლი, ჩვენ და სა სი ქა დუ ლოდ, კვლავ დაუმ ტკი ცებს ქვე ყა ნას, რომ იგი არ ერ ჩის ადა მი ა ნის სინ დისს, და დი დი ხნის გან შო რე ბულს ძმას ძმად ვე შე ით ვი სებს, თა ვის პა ტი ო სანს და ლმო ბი ერს გულზედ ძმას ძმუ რად ვე მი იყ რდენს, თვალ ში სი ხა რუ ლის ცრემ ლმო რე უ ლი ქარ თვე ლი”. რუ სეთ მა არ ტა ა ნის აღე ბის შემ დეგ ბა თუმს არ შე უ ტი ა, მან ბა თუმ ზე შე ტე ვა ოზურ გე თი დან და იწყ ო, არ ტა ა ნი დან კი ყარსის ცი ხეს შე უ ტი ა. ეს იყო სტრა ტე გი უ ლი შეც დო მა, რად გან ყარ სის ცი ხე მი უ ვალ ად გილ ზე მდე ბა რე ობ
და და სა არ ტი ლე რიო შე ტე ვაც შე უძ ლე ბე ლი იყო. ეს შე ტე ვა რუ სე თის მარ ცხით დამ თავ რდა და რუ სებ მა შე ტე ვა ერ ზრუ მის მი მარ თუ ლე ბით გა აგ რძე ლეს. ყარ სის ალ ყა ზე შე ტე ვის დროს მუხ თარ ფა შამ შეძლო ჯა რე ბის შეგ რო ვე ბა და შე ტე ვა წა მო იწყო ბა ი ზეთის მი მარ თუ ლე ბით. თავ და პირ ვე ლი წა რუ მა ტე ბე ლი შე ტე ვის მი უ ხე და ვად, რიცხ ვობ რივ მა უპი რა ტე სო ბამ შე დე გი გა მო ი ღო და ერევ ნის რაზ მი ტერ გუ კა სო ვის მე თა უ რო ბით და მარ ცხდა. ყუ რადღ ე ბის გა და ტა ნის მიზ ნით გე ნე რალ მა ლო რის მე ლი ქოვ მა შე ტე ვა წა მოიწყო ზი ვი ნის მი მარ თუ ლე ბით, ამან შე დე გი გა მო იღო და მუხ თარ ფა შა ზი ვინ თან და ბა ნაკ და.
ოს მა ლე ბი შე რიფ ბეგ ხიმ ში აშ ვი ლის გა ნაც მოითხ ოვ დნენ რუ სებ ზე შე ტე ვას, მაგ რამ ის გან გებ
აჭი ა ნუ რებ და რუ სებ ზე შე ტე ვას. 25 ივ ნისს ზი ვინ თან ბრძო ლა ში რუ სებ მა დი დი მარ ცხი გა ნი ცა დეს და უკან და ხე ვა და იწყ ეს. მათ და კარ გეს თა ვი დან მო პო ვე ბუ ლი ტე რიტო რი ე ბი და ერევ ნის გუ ბერ ნი ის ნა წი ლიც. ეს წა რუ მა ტებ ლო ბე ბი გან პი რო ბე ბუ ლი იყო იმით, რომ რუ სეთს შავ ზღვა ში სამ ხედ რო ფლო ტი არ ჰყავ და. იქ ბა ტო ნობ დნენ თურ ქეთის სამ ხედ რო გე მე ბი, რომ ლე ბიც ბომ ბავ დნენ
რუ სე თის სა ნა პი რო სი მაგ რე ებს, ახალ ა ხა ლი ნა წილე ბი გად მოჰ ყავ დათ ბრძო ლის ველ ზე და შე უ ფერხებ ლად ამა რა გებ დნენ არ მი ას ია რა ღით და სურ სათ სა ნო ვა გით.
1877 წლის ივ ნის ში მძი მე მარ ცხი გა ნი ცა დეს რუ სებ მა ცი ხის ძირ თან, მა ი სის და საწყ ის ში კი თურქებ მა საზღ ვაო ჯა რე ბი გა დას ხეს გუ და უ თას თან და და ი კა ვეს სო ხუ მი. თურ ქე ბის ბრძო ლა აფ ხა ზეთ ში წარ მა ტე ბით მიმ დი ნა რე ობ და. მათ და ი კა ვეს აფ ხაზე თის დი დი ნა წი ლი. გე ნე რა ლი კრავ ჩენ კო თურქებს არ ებ რძო ლე ბო და, სა ნამ დამ ხმა რე ჯა რი არ მო უ ვი და გე ნე რალ ალ ხა ზიშ ვი ლის მე თა უ რო ბით. ახა ლი ჯა რე ბის მოს ვლის შემ დეგ, ოს მა ლე ბი და მარცხდნენ და მა ლე და ტო ვეს აფ ხა ზე თი. ოქ ტომ ბერ ში და იწყო რუ სე ბის ძლი ე რი შე ტე ვა, რო მე ლიც ავა ლა
რი ის მი და მო ებ ში მოხ და. ბრძო ლა რამ დე ნი მე დღე გაგ რძელ და და რუ სე ბის გა მარ ჯვე ბით დამ თავ რდა. რუ სე თის ჯა რე ბი ერ ზრუ მის კენ მი ი წევ დნენ და ახალ ა ხალ გა მარ ჯვე ბებს აღ წევ დნენ.
მუხ თარ ფა შამ კვლავ მო უ ყა რა ძა ლებს თა ვი დევე ბო ი ნის მთას თან და ბრძო ლა გა უ მარ თა რუ სებს, თუმ ცა კვლავ და მარ ცხდა. რუ სე ბი უფ რო ახ ლოს იყ ვნენ ერ ზრუმ თან და ამა ვე დროს წარ მა ტე ბით მიმ დი ნა რე ობ და ალ ყა ყარ სზე. ნო ემ ბრის შუა რიცხვებ ში რუ სებ მა აი ღეს ყარ სი, რა საც ომის მსვლე ლობის თვის დი დი მნიშ ვნე ლო ბა ჰქონ და. 1877 წლის დეკემ ბერ ში მათ აი ღეს სოფ ლე ბი: ხე ვი, ხერ თვი სი და ბა ცა, ასე ვე ქ. არ ტა ნუ ჯი. შე რიფ ბე გი რუ სებს წერდა, რომ და ეჩ ქა რე ბი ნათ აჭა რის აღე ბა. ოს მა ლე ბი მი უხ ვდნენ, შე რიფ ბეგს, რომ რუ სე ბის მხა რეს იყო. იგი იძუ ლე ბუ ლი გახ და ახალ ცი ხე ში გა ხიზ ნუ ლი ყო. 1878 წლის 30 აპ რილს შე რიფ ბეგს სახ ლკა რი გა დაუწ ვეს სხალ თა ში. ამის შე სა ხებ შე რიფ ბეგ ხიმ ში აშვი ლი წერ და: “რო გოც შე იტყ ვეს ჩე მი წა მოს ვლა, მეო რე დღეს ვე მო სუ ლან სხალ თას და ჩე მი სახ ლკა რი და ყვე ლა ფე რი გა და უწ ვი ათ. შე მიტყ ვეს რომ თვა ლი აქეთ კენ მე ჭი რა და ძა ლი ან გან ზე მი ყუ რებ დნენ...” 1878 წლის 19 იან ვარს ად რი ა ნო პოლ ში რუ სეთ სა და ოს მა ლეთს შო რის და ი დო დრო ე ბი თი ზა ვი. 19 თებერ ვალს და ბა სან სტე ფა ნო ში და ი დო ახა ლი ზა ვი, რომ ლის თა ნახ მა დაც კავ კა სი ა ში არ ტა ა ნი, ყარ სი, ბა ი ა ზე თი, აჭა რა ბა თუ მი თურთ რუ სე თის შე მადგენ ლო ბა ში შე დი ო და. 1 ივ ნისს ბერ ლინ ში ოტო ფონ ბის მარ კის თავ მჯდო მა რე ო ბით გა ი მარ თა კონ გრე სი. 1 ივ ლისს ხე ლი მო ა წე რეს ტრაქ ტატს. რუ მი ნე თი, სერ ბე თი და ჩერ ნო გო რია და მო უ კი დებ ლად იქ ნა აღი ა რე ბუ ლი, ბულ გა რე თი ორ ნა წი ლად გა ი ყო, ერ თი ნა წი ლი გა მოცხ ად და ოს მა ლე თის ვა სა ლურ სამ თავროდ, ხო ლო მე ო რე ავ ტო ნო მი ურ პრო ვინ ცი ად. მა კედო ნია გა და ე ცა ოს მა ლეთს, ბოს ნია და ჰერ ცო გო ვი ნა კი ავ სტრი ა უნ გრეთს. ყარ სი, არ ტა ა ნი და აჭა რა ბათუ მი თურთ რუ სე თის შე მად გენ ლო ბა ში შე ვი და.
სა ქარ თვე ლოს თვის ეს ომი იყო თა ვი სი ის ტო რიუ ლი ტე რი ტო რი ის დაბ რუ ნე ბის თვის წარ მა ტე ბუ ლი ბრძო ლა. სა ქარ თვე ლომ შეძ ლო თა ვი სი ის ტო რი უ ლი ტე რი ტო რი ის აჭა რის დაბ რუ ნე ბა, სა დაც მო სახ ლე ობის უმე ტეს ნა წილ ში გავ რცე ლე ბუ ლი იყო მაჰ მა დია ნო ბა. თუმ ცა, აჭა რის მო სახ ლე ო ბამ ერ თმორ წმუ ნე ოს მა ლეთს სა ქარ თვე ლო არ ჩი ა, რად გან მი უ ხე და ვად გან სხვა ვე ბუ ლი სარ წმუ ნო ე ბი სა, მათ არ ჰქონ დათ და კარ გუ ლი ეროვ ნუ ლი თვით შეგ ნე ბა და თავს საქარ თვე ლოს შვი ლე ბად თვლიდ ნენ.
ჩვენ უნ და აღ ვად გი ნოთ და კარ გუ ლი ნდო ბა
როგორ დაუბრუნდა აჭარა დედა-საქართველოს...
ქრის ტი ნე ბე ბია
თსუ ჰუ მა ნი ტა რუ ლი ფა კულ ტე ტის II კურ სის სტუ დენ ტი:
“დღეს დღე ო ბით, ყვე ლა ზე აქ ტუ ა ლუ რი თე მა ქართველ ხალ ხში რუ სეთ თან კონ ფლიქ ტია და ასო ცი აცი უ ად გვახ სენ დე ბა აფ ხა ზე თი და ოსე თი. რო დე საც ვსა უბ რობთ კონ ფლიქ ტის შე სა ხებ აფ ხა ზებ სა და ოსებ თან, პირ ველ რიგ ში, უნ და და ის ვას კითხ ვა, თუ ვინ გა მო ა ძე ვა ქარ თვე ლე ბი აფ ხა ზე თი დან და ოსეთი დან. იქ ნებ ჩვენ კონ ფლიქ ტი გვაქვს არა აფ ხა ზებსა და ოსებ თან, არა მედ რუ სეთ თან.
ვფიქ რობ, რუ სე თი ზედ მე ტის უფ ლე ბას აძ ლევს სა კუ თარ თავს, რო ცა ასე ღი ად ერე ვა სა ქარ თვე ლოს საქ მე ებ ში. კვლავ “ინ ტე რეს დე ბა” ქარ თვე ლე ბის აფ ხა ზებ სა და ოსებ თან ურ თი ერ თო ბით. ეს ის პრობლე მა ა, რომ ლის მოგ ვა რე ბი სათ ვის სა ქარ თვე ლოს ყვე ლა ზე ნაკ ლე ბად შე უძ ლია რა მე იღო ნოს. ჩვენ უშუ ა ლოდ აფ ხა ზებსა და ოსებ თან უნ და მო ვაგ ვაროთ ურ თი ერ თო ბა.
ქარ თვე ლე ბი და აფ ხა ზე ბი გან სხვა ვე ბუ ლად აღიქ ვა მენ და აფა სე ბენ წარ სუ ლის ერ თსა და იმა ვე პე რი ოდს. ქარ თულ აფ ხა ზუ რი კონ ფლიქ ტის წარ
მო შო ბა ში მნიშ ვნე ლო ვა ნი რო ლი ქარ თვე ლე ბი სა და აფ ხა ზე ბის მი ერ ის ტო რი ის გან სხვა ვე ბულ მა აღ ქმამ შე ას რუ ლა. ორი ვე მხა რე თა ვად წყვეტს, თუ რა ჩათ ვა ლოს და მახ სოვ რე ბის ღირ სად და რა არა. ცდი ლობს, რაც შე იძ ლე ბა შო რე ულ წარ სულ ში გა და ი ტა ნოს თა ვი სი ის ტო რი ის და საწყ ი სი, რა თა მო წი ნა აღ მდე გე მხა რეს თან შე და რე ბით, სა კუ თა რი უპი რა ტე სო ბა და ამ ტკი ცოს. სა ჭი როა ქარ თულ და აფ ხა ზურ მხა რე ებს შო რის სა ერ თო ნა რა ტი ვე ბის მო ძი ე ბა, ხე ლი უნ და შე ეწყ ოს ქარ თვე ლებ სა და აფ ხა ზებს შო რის თა ნაცხ ოვ რე ბის გა მოც დი ლე ბის პრო პა გან დას და მოხ დეს ნე გა ტი უ რი ნა რა ტი ვე ბის ნე იტ რა ლი ზე ბა.
მო დის ახა ლი თა ო ბა, რო მე ლიც არ ყო ფი ლა ამ ომის მოწ მე და მის შე სა ხებ ინ ფორ მა ცია უფ რო სი თა ო ბი სა გან აქვს. დი დი სიფ რთხი ლეა სა ჭი რო, რომ სწო რად და დაუ მა ხინ ჯე ბ ლად მი ე წო დოს ამ ახალგაზ რდო ბას ის ტო რი ა. უნ და გა ირ კვეს ჭეშ მა რი ტე ბა, ვის ეკუთ ვნის მემ კვიდ რე ო ბით აფ ხა ზე თის ტე რიტო რი ა. აქ ვე დავ სვამ დი კითხ ვას: რი სი დაბ რუ ნე ბა გვინ და ქარ თვე ლებს ტე რი ტო რი ისა თუ ხალ ხის? ჩვენ უნ და და ვუმ ტკი ცოთ აფ ხა ზებს, რომ ქარ თველე ბი სათ ვის მთა ვა რი აფ ხა ზებ თან მე გობ რუ ლი და მშვი დო ბი ა ნი თა ნაცხ ოვ რე ბა ა.
ოსე ბი, დღეს დღე ი სო ბით, გა ურ კვე ველ მდგო მა
რე ო ბა ში არი ან გა ო რე ბუ ლე ბი და შე ში ნე ბუ ლე ბი. აფ ხა ზე თი და ოსე თი ორი არ ჩე ვა ნის წი ნა შე დგას შე მო უ ერ თოს სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რია და იცხოვ როს “სხვის” ტე რი ტო რი ა ზე თუ იყოს და მო უ კი დებე ლი რეს პუბ ლი კა სა კუ თარ მი წა ზე.
იმი სათ ვის, რომ აფ ხა ზებ მა და ოსებ მა ქარ თველებ თან ერ თად აირ ჩონ ცხოვ რე ბა, მათ დი დი ნდო ბა უნ და ჰქონ დეთ ქარ თვე ლე ბი სა. ჩვენ უნ და აღ ვად გინოთ ნდო ბა. ამი სათ ვის სა ჭი როა მათ თან გვქონ დეს მე გობ რუ ლი ურ თი ერ თო ბა და არა ქედ მაღ ლუ რი ტო ნი. ისი ნი თა ნას წორ პარ ტნი ო რე ბად უნ და აღვიქ ვათ. მივ მარ თოთ უშუ ა ლოდ მათ და არა “შუამ დგომ” რუ სებს. დღეს დღე ი სო ბით, აფ ხა ზე თი და ე.წ. სამ ხრეთ ოსე თი ინ ფორ მა ცი ას სა ქარ თვე ლო ზე რუ სე თის გავ ლით იღებს, ეს კი სა სი კე თოს არა ფერს გვი ქა დის. ამი ტომ ეს არ უნ და და ვუშ ვათ. აუ ცი ლებლია აფ ხა ზებ სა და ოსებ თან დი ა ლო გი. უნ და მო ეწყოს კულ ტუ რუ ლი ღო ნის ძი ე ბე ბი, დე ბა ტე ბი და ა.შ. ერ თმა ნე თის შე სა ხებ უფ რო მე ტი ინ ფორ მა ცია უნ და გვქონ დეს, არ უნ და ვი ყოთ ერ თმა ნე თი სა გან გა უცხო ე ბუ ლე ბი. მხა რე ე ბი უნ და შე თან ხმდნენ, ერ თმა ნეთის ტე რო ტო რი ა ზე უპ რობ ლე მოდ უნ და მო ა ხერ ხონ ადა მი ა ნებ მა გა და ად გი ლე ბა და არ ეში ნო დეთ, რომ სა კუ თარ სახ ლკარს მო შო რე ბუ ლებს რა ი მე პრობლე მა შე ექ მნე ბათ, დას ცი ნე ბენ, უდი ე რად მო ეპყ რო
ბი ან, შე ხე და ვენ, რო გორც უცხ ოსა და ა.შ. ქარ თველებ მა უნ და და ვუმ ტკი ცოთ აფ ხა ზებ სა და ოსებს, რომ თა ნაცხ ოვ რე ბა შე საძ ლე ბე ლი ა.
არ სე ბობს სა მი კონ ფლიქ ტი: აფ ხა ზეთ თან, ოსეთსა და რუ სეთ თან. რაც შე ე ხე ბა რუ სეთ თან კონ ფლიქტის გა დაჭ რას, ეს უფ რო რთუ ლი სა კითხ ი ა. რუ სეთის მთავ რო ბას თან სა ერ თო ენის გა მო ნახ ვა არც თუ ისე იო ლი ა.
რუ სე თი ჩვენ თან შე და რე ბით უფ რო დიდ ძა ლას წარ მო ა დენს. სწო რედ ამი ტო მა ა, დახ მა რე ბი სათ ვის სხვებს რომ მივ მარ თავთ. ერ თერთ მთა ვარ დამ ხმარე ძა ლად კი “ნა ტო” მიგ ვაჩ ნი ა. შე იძ ლე ბა “ნა ტო” ში გა წევ რი ა ნე ბამ მარ თლაც მოგ ვიგ ვა როს ურ თი ერ თობა აფ ხა ზებ სა და ოსებ თან, თუმ ცა, შე საძ ლოა პი რიქით მოხ დეს და ისი ნი გა ა ღი ზი ან დნენ. ყვე ლა ზე კარგ სა შუ ა ლე ბად უშუ ა ლოდ აფ ხა ზებ სა და ოსებ თან დი ალო გი ა. ჩვენ თუ აფ ხა ზე თი სა და ოსე თის დაბ რუ ნე ბა გვსურს, მათ უნ და მო ვე ლა პა რა კოთ და არა რუ სებს ან სხვას. ჩვენ უნ და მო ვა ხერ ხოთ მა თი დარ წმუ ნე ბა, რომ ამ ეთ ნო სის ად გი ლი მხო ლოდ ერ თი ან ქარ თულ სა ხელ მწი ფო ში ა.
ვა ლე რი ოთხ ო ზო რია
თსუ, იუ რი დი უ ლი ფა კულ ტე ტი, IV კურ სი.
ვინც აფ ხა ზეთ სა და სა მა ჩაბ ლოს მხო ლოდ მოუგ ვა რე ბელ ტე რი ტო რი ულ პრობ ლე მად აღიქ ვამს, ის სა თა ნა დოდ ვერ აფა სებს ვი თა რე ბას. სა ქართვე ლოს სა ხელ მწი ფო ებ რი ო ბის წი ნა შე სა კითხი დგე ბა ორ პუნ ქტად: (1) სა ქარ თვე ლოს სა ხელმწი ფო ებ რი ვი ერ თი ა ნო ბა და (2) ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბა (სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი ერ თი ა ნო ბა, რაც ნიშ ნავს სუ ვე რე ნულ სი ნამ დვი ლეს (სუ ვე რე ნიტე ტის მოთხ ოვ ნას), არ იგივ დე ბა ტე რი ტო რი ულ მთლი ა ნო ბას თან, თუმ ცა უმე ტეს წი ლად, ეს უკანას კნე ლი ხსე ნე ბუ ლის ატ რი ბუ ტი ა.) ამას თან, თითო ე უ ლის პრობ ლე მა ტუ რო ბა დგე ბა ცალ ცალ კე.
ე.წ. “ტე რი ტო რი უ ლი კონ ფლიქ ტე ბი” არის არა მარ ტო ქვეყ ნის ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბის რღვე ვის, არა მედ ის ტო რი ულ ჰო რი ზონ ტში სახელ მწი ფო ებ რი ვი თვით გა უცხ ო ე ბის მაჩ ვე ნე ბე ლი. სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი თვით გა უცხ ო ე ბის ში ნა გა ნი სე ნი ვლინ დე ბა ტე რი ტო რი უ ლი რღვე ვის ში და სიმპტო მად. შემ ფა სებ ლე ბი ექ სპერ ტე ბი ში ნა გა ნო ბას ხში რად ში ნა ო ბასთან აი გი ვე ბენ, თვი სე ბა შეც დომით რა ო დე ნო ბა ში გა დაჰ ყავთ; შე დე გად, იქ მნე ბა სი ტუ ა ცი ა, თით ქოს, აფ ხა ზეთ სა და სა მა ჩაბ ლოს სა ქარ თვე ლოს თან მხო ლოდ სა მარ თლებ რი ვი აღებ მიმ ცემ ლუ რი შე უ თან ხმებ ლო ბა ჰქონ დეს და ყო ვე ლი ვე ამის გან რჩე ბო დეს არა თავ სე ბად იგივე ო ბა ში. აღ ნიშ ნუ ლის ვულ გა რუ ლო ბა არა მარ ტო გა უ მარ თლებ ლად აყალ ბებს სი ნამ დვი ლეს, არა მედ მას გა მოს წო რე ბი დან უკუ მი მარ თუ ლე ბით წარ
მარ თავს. პრობ ლე მა იწყ ე ბა სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი ფო
ებ რი ვი თვით გა უცხ ო ე ბის გა მოვ ლე ნით. თვით გაუცხ ო ე ბა, რო გორც ში ნა გა ნი იდენ ტო ბის ის ტორი ულ კულ ტუ რუ ლი მი მარ თუ ლე ბა, რამ დე ნა დაც არის ის ტო რი უ ლი, ხე ლოვ ნუ რია (გა რე დან, დრო ი თი გა რე მო ე ბი დან ძა ლით თავ სმოხ ვე უ ლი ა) და რამ დე ნა დაც კულ ტუ რუ ლად უბი რი ა, არა ისტო რი უ ლი ა.
აფ ხა ზე თი და სა მა ჩაბ ლო დღე ვან დე ლი ქართუ ლი (სა ხელ მწი ფო) ცნო ბი ე რე ბის მოჩ ვე ნე ბე ბია (ჰა ლუ ცი ნა ცი ე ბი), რო მელ თა გაქ რო ბი სათ ვის, უნ და გა ნამ დვილ დეს. აქე დან გა მომ დი ნა რე, აუ ცილე ბე ლი ა, სა თა ნა დოდ გა ნი მარ ტოს კონ ფლიქ ტის არ სი და სა ფუძ ვლი ა ნად გაცხ ად დეს მხა რე ე ბის ვი ნა ო ბა. აქ, რა თ ქმა უნ და, არაფ რის მომ ცე მია იმის თქმა, რომ ერთ მხა რეს დგას სა ქარ თვე ლო, მე ო რე მხა რეს კი არა ღი ა რე ბუ ლი თით ქოს სახელ მწი ფო ე ბი არა მედ სა კითხი შუქ დე ბა, რო გორც იმ პე რა ტი ვი, სა ქარ თვე ლოს ის ტო რი უ ლი სუ ვე რენი ტე ტის გან სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი ერ თი ან მთლი ა ნო ბის აღ დგე ნი სა. სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი ფოს სუ ვე რე ნო ბა დგას ის ტო რი ულ ჰორი ზონ ტში, სუ ვე რე ნუ ლი არა ო ბე ბის (ის ტო რი უ ლი მოჩ ვე ნე ბე ბის) მი მართ. სა ქარ თვე ლოს ის ტო რი ული სუ ვე რე ნუ ლო ბა გან საზღ ვრავს სა ქარ თვე ლოს, რო გორ ერ თი ან ნა ცი ო ნა ლურ სა ხელ მწი ფოს, რაც მას (სა ქარ თვე ლოს) ანი ჭებს ში ნა გან თა ვი სუფ ლებას ში და მოქ მე დე ბი სათ ვის. ამ დე ნად, კონ ფლიქტის ბუ ნე ბა წარ მოდ გე ბა, რო გორც სა ქარ თვე ლოს ის ტო რი უ ლი სუ ვე რე ნი ტე ტის სიტყ ვა.
სუ ვე რე ნი ტე ტი არის ის ტო რი ულ სიღ რმე ში ჩაძი რუ ლი თვით მყო ფა დო ბა. ტე რი ტო რი უ ლი მთლია ნო ბა ის ტო რი უ ლი სუ ვე რე ნო ბის ზე და პი რი ა. კონ ფლიქ ტის მოგ ვა რე ბა გუ ლის ხმობს, სა ხელ მწიფო ებ რი ვი პირ ველ ფუ ძის სუ ვე რე ნუ ლი მო ხაზვით, ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბის ხდო მი ლე ბას. სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი პირ ველ ფუ ძის სუ ვე რე ნუ ლი მო ხაზ ვა კი სხვა არა ფე რი ა, თუ ა რა მო ნა ნი ე ბა. მო ნა ნი ე ბა არ ნიშ ნავს ვინ მეს წი ნა შე თა ვის დამ ცირე ბას: სი ნა ნუ ლი არის სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი ცნობი ე რე ბის გახ სნა და სუ ვე რე ნი ტე ტის ის ტო რი უ ლი მოხ ვე ჭა პირ ველ ფუ ძე ში, მის გან და შო რე ბუ ლობის გა მო კვლავ დაბ რუ ნე ბით. მო ნა ნი ე ბა არ არის სი ნა ნუ ლის გა მოთ ქმა ხალ ხის ან ხე ლი სუფ ლე ბის მი ერ. სუ ვე რე ნუ ლი სიტყ ვა და ვის სარ ბი ელ ში თვით გა უცხ ო ე ბის მოხ სნით დგე ბა სი ნა ნუ ლით.
ამ დე ნად, და ვის წი აღში გაცხ ად და ერ თა დერ თი უფ ლე ბა მო სი ლი (ნამ დვი ლი) და სა ბო ლოო (უ დაო) ნე ბა მი სი უდი დე ბუ ლე სო ბა, სა ერ თა შო რი სო სა მარ თლის სუ ბი ექ ტი, სა ქარ თვე ლოს ის ტო რი ული სუ ვე რე ნი ტე ტი. სუ ვე რე ნუ ლი სიტყ ვა არ არის რო მე ლი მე (სა ქარ თვე ლოს ან აფ ხა ზეთ სა მა ჩაბლოს) ხე ლი სუფ ლე ბის ან ხალ ხის, ნე ბა სურ ვი ლი; ის ტო რი უ ლი სუ ვე რე ნო ბა არის კონ ფლიქ ტის მოგვა რე ბის შე საძ ლებ ლო ბის გახ სნის სარ ბი ე ლი. მას შემ დეგ, რაც გა ირ კვა შე რი გე ბის შე საძ ლებ ლო ბის რაგ ვა რო ბა, აღ ნიშ ნუ ლი დან გა მომ დი ნა რე, ყო ველი ვე შე იძ ლე ბა გა და ტა ნილ იქ ნეს სა მარ თლებ რივი მსჯე ლო ბის კონ ტექ სტში.
დას კვნა: რო გორც ჩანს, გა ირ კვა კონ ფლიქ ტის პირ ვე ლა დი ბუ ნე ბა და მხა რე თა უფ ლე ბა მო სი ლი
უუ ნა რო ბის ფონ ზე სა ქარ თვე ლოს ის ტო რი უ ლი სუ ვე რე ნი ტე ტის ნამ დვი ლი და გა დამ წყვე ტი მნიშვნე ლო ბა. ვიდ რე აღ ნიშ ნუ ლი გაცხ ად დე ბო და, სა მარ თლებ რი ვი მსჯე ლო ბა ემ სგავ სე ბო და სპეკულ ტუ რი გან სის და არა რე ა ლუ რი შე დე გის მომცემ სა შუ ა ლე ბას. ახ ლა კი, რო დე საც დად გინ და სა მარ თლებ რი ვი მსჯე ლო ბის სწო რი მი მარ თუ ლება, გა ირ კვა მი სი მე ო რა დო ბაც, მომ წეს რი გე ბე ლი რო ლი, რო მე ლიც ეფუძ ნე ბა წი ნა სა მარ თლებ რივ პი რო ბებს, რო გო რიც არის ის ტო რი უ ლი სუ ვე რე ნიტე ტი. ის ტო რი უ ლი
ის ტო რი უ ლი სუ ვე რე ნი ტე ტი არის “ა ხა ლი” ცნე ბა, მო ტა ნი ლი ჩემს მი ერ, რო მე ლიც გა მო ხატავს სა ერ თა შო რი სო მდგო მა რე ო ბის სა ფუძ ველს. მსოფ ლიო დგას ის ტო რი უ ლი სუ ვე რე ნუ ლო ბის ველ ში. მას ზე მყა რი საწყ ი სი არ არ სე ბობს. ამდე ნად, რო დე საც ვცდი ლობ დი სა ქარ თვე ლოს ამ ავად სახ სე ნე ბე ლი კონ ფლიქ ტე ბის მოგ ვა რე ბის გზებ ზე, ბუ ნებ რი ვი ა, ვცდი ლობ დი გა მერ კვია უფ ლე ბა მო სი ლე ბის სა ერ თა შო რი სო სივ რცე, რომელ შიც უნ და გა და სუ ლი ყო (სა მარ თლებ რი ვი მსჯე ლო ბის შემ თხვე ვა ში) კონ ფლიქ ტის ბუ ნე ბის გან ხილ ვა და, სწო რედ, ამ ძი ე ბი სას “აღ მო ვა ჩი ნე” ის ტო რი უ ლი სუ ვე რე ნი ტე ტი. შემ დგომ ში, იმე დი მაქვს, მექ ნე ბა სა შუ ა ლე ბა უფ რო ვრცლად და კონკრე ტუ ლად გან ვმარ ტო, თუ რას ნიშ ნავს “უ ნებლი ედ” მო ტა ნი ლი ეს უმ ნიშ ვნე ლო ვა ნე სი ცნე ბა, მაგ რამ მი უ ხე და ვად ამი სა, ვფიქ რობ, მკითხ ველს შე უძ ლია მიხ ვდეს ჩემს გუ ლის ხმას, მი თუ მე ტეს, რომ აღ ნიშ ნუ ლი პრობ ლე მა ორი ვეს თვის ეგ ზომ ში ნა გა ნი ა.
ისტორიარედაქტორისაგან: ჩვე ნი დღე ვან დე ლი ნო მე რი, სულ სხვა ქარ თულ კონ ფლიქ ტურ რე გი ო ნებს ეხე ბა,
თუმ ცა სა ქარ თვე ლოს ის ტო რი ის გახ სე ნე ბა, მე ტად რე დღე ვან დე ლო ბა ში, უად გი ლო რო დი იქ ნე ბა. აჭა რა ის კუთხ ე ა, რო მე ლიც 300 წლის განმავლობაში თურ ქუ ლი აგ რე სი ის ქვეშ იმ ყო ფე ბო და, მაგ რამ არა სო დეს წა უშლია აქა ურ კაცს ის ტო რი უ ლი სამ შობ ლოს კენ შე ერ თე ბის სურ ვი ლი და მა მუ ლის სიყ ვა რუ ლიც. რო დე საც “სამუს ლი მა ნო სა ქარ თვე ლო,” (ა სე უწო დებ და დი დი ილია ამ მხა რეს) დე და სა ქარ თვე ლოს და უბ რუნ და, ეს იქ ცა თი თო ე უ ლი ქარ თვე ლის ცნო ბი ე რე ბა ში იმის კონ ტუ რად, რომ ერ თი ა ნი სა ქარ თვე ლოს იდეა ისევ აქ ტუ ა ლუ რი და აუ ცი ლებ ლო ბით გან პი რო ბე ბუ ლი მდგო მა რე ო ბა იყო. ამი ტო მაც ვი გო ნებთ წარ სულს, რა მე თუ ჩვენს ის ტორი ას არა ნაკ ლებ მნიშ ვნე ლო ვა ნი დატ ვირ თვა ენი ჭე ბა დღეს. დღეს აჭა რა ავ ტო ნო მი უ რი რეს პუბ ლი კაა — თა ვისი უფ ლე ბე ბი თა და ატ რი ბუ ტი კით. იმედს ვი ტო ვებთ, რომ სა ქარ თვე ლოს ეს რე გი ო ნი მა გა ლი თი უნ და იყოს იმ ჩვე ნი კუთხ ე ე ბის თვი საც, რომ ლი ს გარეშეც ხვა ლინ დელი ერ თი ა ნი ქარ თუ ლი სა ხელ მწი ფოს იდეა მნიშ ვნე ლობას და კარ გავ და.
15TSU TIMESმაისი 2009
ყვე ლა ქარ თულ არ ხზე გა დი ო და ცნო ბე ბი იმის შე სა ხებ, თუ რო
გორ წარ მა ტე ბით მიმ დი ნა რე ობს ბრძოლა, თუ რა დი დი და ნა კარ გე ბი გა ნი ცა და მო წი ნა აღ მდე გემ და რა მცი რეა ქარ თული მსხვერ პლი. გა სა გე ბი ა, რომ სა ხელმწი ფოს მო სახ ლე ო ბა ში პა ნი კის ატეხ ვა არ სურ და, მაგ რამ არც ისაა გა მარ თლებუ ლი, ხალხს უთხ რა, რომ ყვე ლა ფე რი დი დე ბუ ლად მი დის, მა შინ რო დე საც ბრძო ლას ბრძო ლა ზე აგებ. ტე ლე ვი ზია ამ შემ თხვე ვა ში გან სა კუთ რე ბით მნიშ ვნელო ვა ნია იმის გა მო, რომ მი სი სა შუ ა ლებით ყვე ლა ზე სწრა ფად ხდე ბა ინ ფორ მაცი ის ად რე სა ტამ დე მის ვლა. მარ თა ლი ა, პრე სამ “ჭი რი არ და მა ლა” და რე ა ლო ბა მა ლე ვე გა მო აშ კა რავ და, მაგ რამ ისიც გა სათ ვა ლის წი ნე ბე ლი ა, რომ პრე სას ძი რი თა დად ქარ თვე ლი მო სახ ლე ო ბა გაეც ნო, მა შინ რო დე საც სა ტე ლე ვი ზიო გა და ცე მე ბი მთელ მა მსოფ ლი ომ ნა ხა. რა მი ვი ღეთ შე დე გად? გა მო ვი და, რომ ჩვე ნი მო წი ნა აღ მდე გე ქვეყ ნის მსგავ სად, ჩვენც სი მარ თლის და მალ ვა ავირ ჩი ეთ და მა შინ, რო დე საც რუ სულ ქარ თვე ლე ბის აგ რე სორე ბად გა მოცხ ა დე ბი სა და ოსე ბი “და ჩაგვრის” შემ ცვე ლი ინ ფორ მა ცი ე ბი ვრცელ
დე ბო და, ქარ თუ ლი არ ხე ბი “ბრწყინ ვა ლე ქარ თუ ლი გა მარ ჯვე ბე ბის” ცნო ბებს ავ რცე ლებ დნენ და რუ სე თის მთავ რო ბის მი მართ რბი ლად რომ ვთქვათ, უხეშ გა მოთ ქმებს არ იშუ რებ დნენ. რო ცა აგ ვის ტოს ომის დროს გაშ ვებუ ლი სა ინ ფორ მაციო გა და ცე მე ბის ჩა ნა წე რებს უყურებ, ისე თი შეგრძნე ბა გრჩე ბა, თით ქოს ორი ქვეყა ნა ერ თმა ნეთს არა მარ ტო ბრძოლა ში, არა მედ სი მარ თლის დამალ ვა სა და ურთი ერ თლან ძღვა ში ეჯიბ რე ბო და. მთელ ამ სა გა ში სა სი ხა რუ ლო მხო ლოდ ის გა მოდგა, რომ რუ სებ მა სიც რუ ე ში “გვა ჯო ბეს”. თუმ ცა, ფაქ ტი ფაქ ტად დარ ჩა: მსოფლი ომ რუ სუ ლი სიც რუ ის კი დევ ერ თხელ მოს მე ნას თან ერ თად ისიც ნა ხა, რომ თურ მე არას წო რი ინ ფორ მა ცი ის გა და
ცე მა არც ქარ თუ ლი ტე ლე არ ხე ბი სათ ვის ყო ფი ლა უცხო ხი ლი. მარ თა ლი ა, მოკ ლე ვა და ში დახ მა რე ბაც მი ვი ღეთ და ომიც
შეწყ და, მაგ რამ შე დე გე ბი შე საძლოა სა ვა ლა ლო აღ მოჩ ნდეს. ა რა მგო ნი ა, სა ხარბი ე ლო იყოს ის ფაქ ტი, რომ ქართუ ლი მას მე დია “ა რა სან დო თა” სია ში აღ მოჩ ნდეს.
ეს ყვე ლა ფე რი სა ერ თა შო რი სო დო ნე ზე. ახ ლა იმ გან წყო ბა ზე ვთქვათ, რო მელიც ომის დღეებ ში ქარ თულ
მო სახ ლე ო ბა ში სუ ფევ და. პატ რი ო ტუ ლი რეკ ლა მე ბის, სიმ ღე რე ბი სა და ლო ზუნგე ბის გა და ცე მა ნამ დვი ლად არაა ცუ დი გან წყო ბის ამაღ ლე ბი სათ ვის, მაგ რამ როდე საც მსგავ სი გა და ცე მე ბი დან ორი ო დე სა ა თის შემ დეგ კად რში ხე დავ სა კუ თარ პრეზი დენტს, რო მე ლიც აშ კა რად შე ში
ნე ბუ ლია და მის გან ის მენ ინ ფორ მა ცი ას, რომ თურ მე ომს ვა გებთ, ბუ ნებ რი ვია გა გიჩ ნდე ბა შე კითხ ვა: ჩვენ ხომ ვი გებდის ამ ომს? გა ნა რა მოხ და ამ რამ დე ნი მე სა ათ ში ასე თი? ამ დროს გა გე ბა და და ჯერე ბა იმ მწა რე სი მარ თლი სა, რომ თურ მე მთე ლი ამ დრო ის გან მავ ლო ბა ში გატყუ ებ დნენ გა ცი ლე ბით დამ თრგუნ ვე ლი ა, ვიდ რე სი მარ თლის თა ვი დან ვე ცოდ ნა და მის თვის თვა ლის გას წო რე ბა.
სა ბო ლო ოდ: დახ მა რე ბა მი ვი ღეთ, ომი გა და ვი ტა ნეთ, ვამ ბობთ რომ ვერ გაგ ვტეხეს, მაგ რამ აგ ვის ტოს მოვ ლე ნებს რომ ვუკ ვირ დე ბი, ისე თი შეგ რძნე ბა მრჩე ბა, რომ ჩვენ სა ინ ფორ მა ციო ომის წარ მო ე ბა გა ცი ლე ბით უკეთ შეგ ვეძ ლო, ვიდ რე ეს გა ვა კე თეთ. ეს ომი ჩვენ არ მოგ ვი გი ა, ის რუ სეთ მა წა ა გო, რად გა ნაც ყვე ლა ფერთან ერ თად, არას წო რი ინ ფორ მა ცი ის გავ რცე ლე ბა ში გა დაგ ვა ჭარ ბა. თუმ ცა ის ფაქ ტი, რომ ვი ღა ცამ სიც რუ ე ში გა ჯო ბა, სა ა მა ყო არა ა. იმე დი ა, წარ სუ ლის შეცდო მებს აღარ გა ვი მე ო რებთ, თო რემ ერთ დღე საც ეს შე საძ ლოა ძვი რად დაგ ვიჯდეს: სას წორ ზე ჩვე ნი ქვეყ ნის და მო უ კიდებ ლო ბა თუ ისევ და ი დო, ვა ი თუ სიც რუემ იგი დაგ ვა კარ გვი ნოს.
ადამიანური ისტორიები
“ა მაღ ლე ბულ გო რაკ ზე ვის ხე დით და ვხე დავ დით, რო გორ იწ ვო და მთე ლი ქა ლა ქი”
“სა ში ნე ლი სის ხლის სუ ნი ვიგ რძე ნი, მე რე ეს სუ ნი არა ერ თხელ და მიბ რუნ და”
სა ლო მე ჩი ქო ვა ნი
მა რი ნა შენ გე ლი ა: ალ ბათ, არც არა ფე რი მოხ დე ბო და, ედუ არდ შე ვად რნა ძეს სო ხუმ ში დაბ რუ ნე ბა რომ არ გა მო ეცხ ა დე ბი ნა. მე უკ ვე სო ფელ ში ვი ყა ვი წა მო სუ ლი, მაგ რამ რო დე საც გა მო აცხ ა დეს, რომ სო ხუ მი დან ჯა რი გა დი ოდა და დაბ რუ ნე ბა შე იძ ლე ბო და, მეც მა შინ ვე უკან მივ ბრუნ დი. თუმ ცა, ეს ილუ ზია სულ რამ დე ნი მე დღეს გაგ რძელ და. იმ პე რი ოდ ში, ეშე რას სკო ლა ში ვმუ შა ობ დი და სულ რამდე ნი მე დღე ში სწავ ლა უნ და დაწყ ე ბუ ლი ყო, მაგ რამ სკო ლა ში სა მუ შა ოდ ნამ დვი ლად არ მეცა ლა. ერ თხელ წა ვე დი ეშე რა ში გან ცხა დე ბის და სა წე რად და მე ო რე ჯერ, რო ცა მო ვინ დო მე, აღ მოჩ ნდა, რომ ეს უკ ვე შე უძ ლე ბე ლი იყო. გზა გა და კე ტი ლი იყო და აფ ხა ზე ბი არა ვის ატა რებ დნენ. მეც, რა თქმა უნ და, უკან მო მაბრუ ნეს. ქა ლაქ ში სა ში ნე ლი არე უ ლო ბა დიწყ ო, ყო ველ ღა მე ბომ ბავ დნენ აფ ხა ზე ბი, ქარ თველებს კი ია რა ღი არ ჰქონ დათ და რას იზამდნენ?... შინ სამ ნი ვი ყა ვით, მე ბი ცო ლა და ჩე მი ბი ძაშ ვი ლი, რო მე ლიც მხო ლოდ მე ხუ თე კლას ში იყო. ოჯა ხის მე გო ბარ მა მოგ ვა კითხა და ბი ცო ლასა და პა ტა რა ნი ნოს ქა ლა ქი დან გაყ ვა ნა შეს თა ვა ზა. ბი ცო ლამ ნი ნო გა ა ტა ნა, მაგ რამ თვი თონ არაფ რით არ გაყ ვა, მე ამათ ვერ დავ ტო ვე ბო და დავ რჩით ერ თად — მე, ბი ცო ლა და რამ დე ნი მე მე ზო ბე ლი. სა ბო ლოოდ კი ხუ თი ქა ლი გა ვუ დე ქით გზას სამ შვიდო ბო სა კენ ფე ხით. ერ თერთ მე ზო ბელს, რო მე ლიც ჩვენ თან ერ თად მო დი ო და, იქ ვე სო ხუმ თან ახ ლოს მა მი და ყავ და სო ფელ ში და
გა დავ წყვი ტეთ რამ დე ნი მე დღე მას თან გაგ ვეტა რე ბი ნა, რად გან ჯერ კი დევ გვქონ და იმე დი, რომ ყვე ლა ფე რი დაწყ ნარ დე ბო და და გაქ ცევა არ მოგ ვი წევ და. ზუს ტად აღარც მახ სოვს იქ რამ დე ნი დღე დავ ყა ვით. იმ ღა მეს, რო ცა სო ხუ მი და ე ცა, ამაღ ლე ბულ გო რაკ ზე ვის ხედით და ვხე დავ დით რო გორ იწ ვო და მთე ლი ქა ლა ქი. იქ გა ჩე რე ბა სა ბო ლო ოდ სა ხი ფა თო გახ და და და ვა დე ქით გზას სვა ნე თის კენ. უბრა ლო მო ქა ლა ქე ე ბი და ჯა რის კა ცე ბი ერ თად გავ რბო დით... თა ვი დან, არც ისე ძნე ლი იყო, მაგ რამ მე რე რე ლი ე ფი შე იც ვა ლა, გზა სულ უფ რო და უფ რო მაღ ლა მი ი წევ და და სი ცი ვე იმა ტებ და. მარ თა ლი ა, ნელ ნე ლა, მაგ რამ შე უჩე რებ ლად მი ვი წევ დით წინ, რად გან გა ჩე რე ბა და ღუპ ვის ტოლ ფა სი იყო. ხალხს უამ რა ვი ბარ გი მოჰ ქონ და, მაგ რამ გზა დაგ ზა მძიმ დებო და ტვირ თი და ყვე ლა ფერს ყრიდ ნენ, თანაც ცდი ლობ დნენ ხრამ ში ან სად მე ისეთ ადგი ლას გა და ე ყა რათ, რომ დამ ტვრე უ ლი ყო და გა მო უ სა დე გა რი გამ ხდა რი ყო, არა ვის უნ დო და მა თი ნივ თე ბით შემ დგომ აფ ხა ზებს ესარ გებლათ. ხალ ხის მთე ლი ზღვა მო ე მარ თე ბო და... ბი ცო ლა ჩე მი ხან შე სუ ლი ქა ლი იყო და კუ ჭის წყლუ ლი სჭირ და, რო გორც კი გზა გარ თულდა და აცივ და, დე ნა და ეწყ ო. ერ თი მო ნაკ ვე თი იძუ ლე ბუ ლე ბი გავ ხდით შევ ჩე რე ბუ ლე ბიყა ვით და ხის ფოთ ლე ბის ა და დამ ტვრე უ ლი კე ტე ბის გან რა ღაც პა ტა რა კა ბი ნისმაგ ვა რი ავა გეთ და ბი ცო ლა იქ და ვაწ ვი ნეთ, რომ ცოტა მა ინც მო ეს ვე ნა და ოდ ნავ მა ინც გამ თბარი ყო. მახ სოვს, მე რე სვა ნე თის რო მე ლი ღაც სო ფელ ში გავ ჩერ დით, სა ი და ნაც მომ დევ ნო
სოფ ლამ დე ვინც ერთ ღა მე ში ვერ გა და ვი დოდა, აუ ცი ლებ ლად გზა ში გა ი ყი ნე ბო და. არც კი ვი ცი, რა სას წა ულ მა გა დაგ ვარ ჩი ნა... პირ ვე ლი ნა კა დი, რო მელ მაც გზა გა ნაგ ძო, სულ გზა ში გა ი ყი ნა, რად გან სა მან ქა ნო გზას და ად გნენ, რო მე ლი გზი თაც და ღა მე ბამ დე ვე რაფ რით ჩააღ წევ დნენ მომ დევ ნო სოფ ლამ დე, არ სე ბობ და უფ რო მოკ ლე გზა, რო მე ლიც ტყე ზე გა დი ო და და მხო ლოდნ იმ გზით შე იძ ლე ბო და მე ო რე მხა რეს დრო ზე გას ვლა. რომ არა ეს შემ თხვევა, ალ ბათ, ჩვენც იმა ვე გზით წა ვი დო დით და გზა ში გა ვი ყო ნე ბო დით. სა ში ნე ლე ბა იყო ის, რა საც გზა ში ვხე დავ დი. ერ თმა ქალ მა ბავ შვი და კარ გა და გი ჟი ვით ეძებ და, მი სი კი ვი ლი თით ქოს ახ ლაც ჩა მეს მის. ახ ლაც არ ვი ცი იპო ვა თუ არა, ჩვენ გზა უნ და გაგ ვეგ რძე ლები ნა... ვნა ხე ახალ გაზ რდა კა ცი, რო მელ საც მო ხუ ცი დე და მოჰ ყავ და, ქა ლი ევედ რე ბო და მი ე ტო ვე ბი ნა და წა სუ ლი ყო, მაგ რამ დე დას ხომ არ და ტო ვებ და... ვნა ხე ბავ შვე ბის დიდი ჯგუ ფი, რომ ლე ბიც მგო ნი ა, რომ ალ ბათ რო მე ლი მე ობოლ თა თავ შე საფ რის აღ საზრდე ლე ბი იყ ვნენ, მათ ერ თი ქა ლი ხელ მძღვანე ლობ და და მი თი თე ბებს აძ ლევ და, სა ით და რო გორ წა სუ ლიყ ვნენ. საჭ მე ლი სა ერ თოდ არ გვქონ და, ხან და ხან რო მე ლი მე თა ნამ გზავ რი თუ გვი წი ლა დებ და მჭა დის ნა ტეხს, რო მელსაც ბი ცო ლა კუ ჭის წყლუ ლის გა მო მა ინც ვერ ჭამ და. გზა ში ორ ჯერ შეს თა ვა ზეს ბი ცო ლას თვით მფრი ნა ვით წაყ ვა ნა, მაგ რამ პირ ვე ლი თვით მფრი ნა ვი, რო მელ ში ჩაჯ დო მა ზეც უა რი თქვა, ჩა მო ვარ და და მე ო რე შიც აღარ ჩაჯ და, რად გან არა ვინ იყო დაზღ ვე უ ლი ხელ მე ო რე
კა ტას ტრო ფის გან. ბევ რჯერ მი ფიქ რია თა რიღე ბი და დე ტა ლე ბი აღ მედ გი ნა იმ დღე ე ბის და ჩე მე წე რა, მაგ რამ რა ტომ ღაც ეს აქამ დე არ გა მი კე თე ბი ა. ახ ლა კი ვე ღარც ვიხ სე ნებ, უკ ვე ზუს ტად სად რამ დე ნი დღე გა ვა ტა რეთ. უკ ვე თით ქმის გად მო სუ ლე ბი ვი ყა ვით, როდე საც დი დი მან ქა ნით ჩე მი მე უღ ლე და მი სი მა მი დაშ ვი ლი შე მოგ ვე გებ ნენ და მე რე უკ ვე ისი ნი დაგ ვეხ მარ ნენ სი ა რულ ში. ბი ცო ლა მანქა ნას ჩა ვა ბა რეთ და ჩვენ ფე ხით ამო ვე დით სვა ნეთ ში, სა დაც ჩე მი მე უღ ლის კურ სელ მა შეგ ვი ფა რა. ის, რაც ჩემ მა ქმარ მა და მის მა მა მი დაშ ვილ მა ნა ხეს გზა ზე, ჩვენი ძებ ნისას გა ცი ლე ბით სა ში ნე ლი იყო, ვიდ რე რაც ჩვენ ვნა ხეთ... იქ ალ ბათ მთე ლი კვი რა ვე ლო დე ბოდით ბი ცო ლას მოს ვლას, რად გან მან ქა ნებს ძა ლი ან უჭირ დათ გზებ ზე სი ა რუ ლი... ჩვენს ძებ ნა ში ჩე მი მე უღ ლე და მა მი დაშ ვი ლი გზაზე ყვე ლა გარ დაც ვლილს ამოწ მებ დნენ, სინჯავ დნენ... იმის ში შით, მათ შო რის ჩვენ არ აღ მოვ ჩე ნი ლი ყა ვით... გზა ზე თუ ცოცხ ლებს პო უ ლობ დნენ, პურს ური გებ დნენ და ერ თერთი ასე თი შემ თხვე ვის დროს, ჩემს მე უღ ლეს ბავ შვი ხელ ში ჩა აკ ვდა, რო ცა მის თვის პუ რის მი ცე მას ცდი ლობ და... სა ბო ლო ოდ, ჩა მო ვედით ზუგ დიდ ში და ბი ცო ლა სა ა ვად მყო ფო ში და ვაწ ვი ნეთ, მე კი ჩემ ბავ შვებ თან წა ვე დი სოფელ ში... ნი ნო კი, ჩე მი ბი ძაშ ვი ლი, რო მე ლიც ახ ლო ბელს უნ და გა მო ეყ ვა ნა, თურ მე სო ხუმ ში ჩარ ჩა და ის, თუ რო გორ წა მო იყ ვა ნეს იქი დან, კი დევ ერ თი ტრა გე დი ა ა... მაგ რამ ეს უკ ვე ცალ კე ის ტო რი ა ა.
სა ლო მე ჩი ქო ვა ნი
ქე თი ნო კო პა ლი ა ნი: ალ ბათ, ძნე ლი წარ მო სად გე ნი არა ა, რა არე უ ლო ბა ატყდე ბო და ქა ლაქ ში ომის გა მოცხ ა დე ბის თანა ვე. იმ წუ თას ჩე მი ბავ შვე ბი მე ზობ ლის ეზო ში თა მა შობ დნენ და სა შინ ლად შე შინდნენ, რო დე საც ყვე ლამ გი ჟი ვით და იწყო აქეთ ი ქით სირ ბი ლი. არ იცოდ ნენ რა ექნათ. უფ როს ბიჭს, იმ დღის მე რე, დი დი ხნის განმავლობაში ის ტე რია ეწყ ე ბო და მან ქა ნის ან ტან კის ხმის გა გო ნე ბა ზე. მაშინ ხომ ორი ვე სულ პა ტა რე ბი იყ ვნენ...
მე და ბავ შვე ბი მა ლე ვე წა მოგ ვიყ ვა ნეს ახ ლობ ლებ მა თბი ლის ში და, მი უ ხე დავად იმი სა, რომ არა ერ თხელ მო ვინ დო მე უკან მიბ რუ ნე ბა იმ სა ში ნე ლი დღე ე ბის განმავლობაში, არ გა მოშ ვეს და ამით გადაგ ვარ ჩი ნეს კი დეც, მეც და ბავ შვე ბიც, მაგ რამ იქ ჩე მი მე უღ ლე, ძმის შვი ლი და ბევ რი სხვა ახ ლო ბე ლი დარ ჩა, რო მელ თა გა დარ ჩე ნა მარ თლაც უფ ლის სას წა უ ლი ა. სა ნამ წა მო ვი დო დით, ჩე მი ძმის შვი ლი იმ პირ ვე ლი ვე რაზ მში შე ვი და, რო მელ საც ყა რა უ ლო ბა და ქა ლა ქის დაც ვა ევა ლებო და. ისი ნი სო ხუ მი დან მო შო რე ბით, ამაღ ლე ბულ ად გი ლას იყ ვნენ გა მაგ რებულ ნი და მო რი გე ო ბის გან რი გი ქონ დათ
დად გე ნი ლი. სწო რედ ჩე მი ძმის შვი ლი იყო პირ ვე ლი, ვინც და იჭ რა. მა შინ ომი ჯერ მხო ლოდ იწყ ე ბო და და ეს პირ ვე ლი შემ თხვე ვა იმ დე ნად თავ ზარ დამ ცე მი და შე მაძ რწუ ნე ბე ლი იყო ყვე ლას თვის, რომ გო ჩას მო სა ნა ხუ ლებ ლად მა შინ დე ლი მინის ტრე ბი მო რი გე ო ბით მო დი ოდ ნენ. გოჩა თა ვი სი მო რი გე ო ბის ღა მეს ფეხ ში დაჭრეს. კარ გად მახ სოვს, იმ ღა მეს მას რომ პოს ტზე ვა ცი ლებ დი, თით ქოს ვი ცო დი, რომ რა ღაც შე ემ თხვე ო და, ის სა ში ნე ლი წი ნათ რგძნო ბა არას დროს და მა ვიწყ დე ბა. თით ქოს სა ში ნე ლი სის ხლის სუ ნი ვიგ რძენი, რო ცა ვუ ყუ რებ დი რო გორ გა ვი და შინი დან. თუმ ცა მე რე ეს სუ ნი, არა ერ თხელ და მიბ რუნ და, რად გან სო ხუ მის პო ლიკლი ნი კა ში ვმუ შა ობ დი და წა მოს ვლამ დე არა ერ თი დაჭ რი ლის მი ღე ბა მოგ ვი წი ა. სა ბედ ნი ე როდ, გო ჩა ცოცხ ა ლი გა დარ ჩა. იმ შემ თხვე ვი დან საკ მა ოდ მა ლე მე და ბავ შვე ბი თბი ლის ში წა მოგ ვიყ ვა ნეს. კაცე ბი კი სო ხუმ ში დარ ჩნენ.
მე რე ხდე ბო და ნამ დვი ლი სა ში ნე ლებე ბი. ქარ თვე ლე ბის მოჭ რილ თა ვებს სამ სა ხურ ში უგ დებ დნენ ჩვე ნი ა ნებს და მა თი ნა წი ლე ბით თა მა შობ დნენ... გა ნურჩევ ლად სვამ დნენ ბავ შვე ბის, ქა ლე ბი სა და მო ხუ ცე ბის სისხლს... ჩემ მა მე უღ ლემ,
ძმის შვილ მა და მათ თან ერ თად სვა ნე თის გზით მო მა ვალ მა კი დევ რამ დე ნი მე ჩვენმა ახ ლო ბელ მა, რაც გზა ში ნა ხა, იმის აღწე რა, უბ რა ლოდ, შე უძ ლე ბე ლი ა. თა ნაც, იმ დროს, რო დე საც ისი ნიც დარ წმენდნენ, რომ დარ ჩე ნას აღა რა ნა ი რი აზ რი აღარ ჰქონ და და წა მო ვიდ ნენ, სვა ნე თის გა და სას ვლელ ზე ნამ დვი ლი სა ში ნე ლე ბები ხდე ბო და... გარ და მთე ლი იმ უბე დურო ბე ბი სა, რა საც აფ ხა ზე ბი უწყ ობ დნენ ლტოლ ვი ლებს, თვი თონ სვა ნე ბიც არა ვის გა ა ტა რებ დნენ ისე, რომ რა ი მე ძვირ ფასი ნივ თი არ წა ერ თმი ათ, ვი საც არა ფე რი მოჰ ქონ და, ხე ლე ბი დან ბეჭ დებს აძ რობდნენ და ხან და ხან ტან საც მელ საც ხდიდნენ, რაც მათ თვის სას კვდი ლო გა ნა ჩე ნის გა მო ტა ნის ტოლ ფა სი იყო, რად გან ისედაც ათა სო ბით იყი ნე ბო და ხალ ხი გზა ზე იმ თოვ ლსა და გა უ საძ ლის ყინ ვა ში.
გო ჩას თურ მე ძვე ლე ბუ რი ჩე მო და ნი მოჰ ქონ და, სა დაც ერ თა დერ თი რაც ედო, ეს იყო სუ რა თე ბის ორი ალ ბო მი და ძვე ლი მაგ ნი ტო ფო ნი, რო მე ლიც გა ფუ ჭე ბუ ლი იყო, მხო ლოდ რა დიო მუ შა ობ და და მარ ტო იმის თვის წა მო ი ღეს, რომ გზა ში ინ ფორმა ცია მა ინც მო ეს მი ნათ. ერთ ად გი ლა საც, თურ მე და სას ვე ნებ ლად შე ჩერ დნენ, და სა შინ ლად დაღ ლი ლე ბი წა მო წო ლი ლან კი
დეც. გო ჩამ თურ მე ეს ჩე მო და ნი თავ ქვეშ ამო ი დო, უფ რო გე მო ზე ვიქ ნე ბიო და ჩა ეძი ნა კი დეც. სულ ცო ტა ხან ში ვიგ რძე ნით, რო გორ ერ თი ხე ლის კვრით მოწყ ვე ტით გა მო მა ცა ლაო ვი ღა ცამ ჩე მო და ნი და რომ მო ი ხე და, და ი ნა ხა ვი ღაც ად გი ლობ რი ვი სვა ნი მო სახ ლე რო გორ გი ჟი ვით და ვარდა და და იწყო მი სი ჩე მოდ ნის შიგ თავ სის თვა ლი ე რე ბა და იმით გამ წა რე ბულ მა, რომ შინ მხო ლოდ მაგ ნი ტო ფო ნი იდო და ისიც გა ფუ ჭე ბუ ლი. თურ მე ფო ტო ალ ბომე ბი გა რეთ გად მო ყა რა და სულ ფე ხე ბით შედ გა ზედ, სუ რა თებს სა თი თა ოდ იღებ და და თოვ ლსა და მი წა ში ყრი და იმით გამწა რე ბუ ლი, რომ ვე რა ფე რი იშო ვა... მე რე კი წა მოს ვლის წინ, ტა ლახ სა და თოვ ლში ამოს ვრილ და ხე ულ, დაჭ მუჭ ნილ და გა უ ბედუ რე ბულ სუ რა თებს კრეფ დნენ მი წი დან უხ მოდ ჩე მე ბი. შე წი ნა აღ მდე გე ბას ვინ გაბე დავ და...
ღმერ თმა აშო როს ის სა ში ნე ლე ბა ყველას და იმ შეგ რძნე ბის გა ნაც და იც ვას უფალ მა ხალ ხი, რო ცა ფან ჯა რას თან დგა ხარ და ელო დე ბი, რო დის მო გი ტანენ ამ ბავს შე ნი ახ ლო ბე ლი ადა მი ა ნის ად გილ სამ ყო ფე ლის თუ სი ცოცხ ლის შესა ხებ.
წა ვა გეთ თუ მო ვი გეთ რუ სეთ თან სა ინ ფორ მა ციო ომი?!5
TSU TIMES გაზეთის ელექტრონული ვერსია იხილეთ / ht tp: / /edu.ar is.ge
ცოცხალი ჯაჭვისაქართველოსთვის
ჩვენ აღარ გვინდა ვიყოთ კიდევ ერთი “დაკარგული თაობა,” ვისაც საქართველო უაფხაზეთოდ და უსამაჩაბლოდ გვეგულება.
ჩვენ აღარ გვინდა ვიყოთ კიდევ ერთი თაობა, ვინც თანატოლ აფხაზ და ოს მეგობრებთან გაუცხოება და ხიდჩატეხილობა დაგვაკავშირებს.
ჩვენი წარმატება ჩვენს ერთიანობაშია.ჩვენი ერთიანობა ერთმანეთის დაბრუნებასა და პატიებაშია.ჩვენი დაბრუნება ჩვენს სიყვარულშია, ჩვენი სიყვარული კი ჩვენი საერთო მიწის ფესვებია...სხვა საქართველოს მეტი გზა არ ააქვს...
მიმართვა ჩვენს აფხაზ და ოს მეგობრებს!