4
15 MIÐVIKUDAGUR 22. MAÍ 2013 Miðvikudaginn 23. nóvember 1955 gat að líta dapurlega frétt í dagblöðum á Íslandi. Mörg- um var brugðið, ekki síst íbúum Akranesbæjar og fólki í sveitun- um umhverfis Akrafjall. Tveim- ur dögum fyrr hafði bandarísk herflugvél frá Keflavíkurflug- velli rekist á klettabeltin í norð- urhlíðum fjallsins, tæst í sund- ur og fjórir menn farist. Enginn virtist hafa orðið var við slys- ið. Flakið fannst ekki fyrr en rúmum sólarhring eftir að vél- in flaug á fjallið. Þá hafði þeg- ar verið lýst eftir vélinni og um- fangsmikil leit hafin bæði á sjó og úr lofti. Á þessu ári eru 58 ár liðin síðan þetta slys varð. Enn má finna tætlur af braki úr vél- inni í hlíðum Akrafjall rétt vest- ur af svokölluðum Pyttum beint ofan við bæinn Ós. Nokkrir heimamenn á Akranesi hafa unnið að því að setja upp minnisvarða um þetta slys við ræt- ur fjallsins neðan við þann stað þar sem flugvélin fórst. Hér ætla ég að greina frá þessu slysi og aðdraganda þess samkvæmt því sem fram kem- ur í skýrslu bandaríska flughersins um þennan atburð og ég hef undir höndum. Aðrar heimildir eru helst- ar dagblöð frá þessum tíma (sjá nánar í heimildaskrá). Upphaf nýrrar viku Það var ósköp venjulegur mánu- dagsmorgunn á Keflavíkurflugvelli. Menn gengu til starfa sinna. Dag- urinn var 21. nóvember 1955. Mörg verkefni biðu úrlausnar í vinnuvik- unni sem nú var framundan. Loft- flutningadeild Bandaríkjahers hafði staðið fyrir reksti flugbækistöðvar- innar á vellinum í fjögur ár. Meðal verkefna hennar var að sinna flutn- ingum til og frá Íslandi en einnig út á land. Þar voru helstir flutning- ar til ratsjárstöðvanna á Langanesi og Stokksnesi við Hornafjörð. Auk þessa sinntu menn öðrum tilfallandi verkefnum. Til þessara verka hafði deildin eina stóra fjögurra hreyfla Douglas C-54 Skymaster-flugvél auk fjögurra til fimm tveggja hreyfla Douglas C-47 Skytrain-véla. Þær síðarnefndu voru iðulega kallað- ar Dakota eða DC-3. Íslendingar kölluðu þær oftast „Þrista.“ Vél- ar af þessari gerð voru notaðar af Flugfélagi Íslands í vöruflutning- um og farþegaflugi víða um land og vel þekktar. Þær þóttu afar ör- uggar og traustar. Bandaríkjamenn notuðu hins vegar skammstöfun- ina C-47 og Skytrain heitið á sín- um herflutningavélum af þessari gerð. Þessi herútgáfa var einfaldari að gerð en farþegavélarnar, skrokk- urinn var eitt stór rými til flutninga og stórar dyr fyrir varning. Skytra- in-vélarnar sinntu einnig öðru hlutverki á Keflavíkurflugvelli. Þær voru notaðar til þjálfunarflugs fyr- ir menn í stjórnunarstöðum varn- arliðsins sem flestir voru með flug- réttindi þó þeir sinntu ekki dagleg- um störfum flugmanna. Með því að gefa þeim kost á slíku flugi gátu þeir viðhaldið flugréttindum sín- um. Jafnframt gátu þeir bætt við þekkingu sína með því að taka þátt í námskeiðum og annarri þjálfun. Ein af þessum vélum flutninga- deildarinnar í Keflavík stóð nú á vellinum nýkomin úr viðgerð. Þetta var vel notaður vinnuþjarkur með rétt tæpa tíu þúsund flugtíma að baki frá því vélin hafði komið úr Douglas-verksmiðjunum friðar- sumarið 1945 fyrir rétt rúmum tíu árum. Hún var ein af fyrstu flutn- ingavélum varnarliðsins og hafði á undanförnum árum verið flogið víða um landið og til Grænlands. Í mars 1953 hafði henni hlekkst lítil- lega á í flugtaki við Blönduós þeg- ar vélin var notuð til að kanna flug- velli nyrðra með það í huga að koma upp varaflugvöllum fyrir varnar- liðið á Norðurlandi. Að öðru leyti hafði rekstur vélarinnar verið far- sæll hér á landi. Þetta var fallegur gripur eins og aðrir „Þristar," silf- urlituð með rauðmáluðu stéli, ein- kennismerkjum bandaríska flug- hersins og númerinu 45879. Vélin hafði staðið til viðhalds síðan 25. október þar sem hæst bar að skipt var um hægri mótor- inn. Moore liðþjálfi og yfirmaður flugvirkjanna á Keflavíkurflugvelli hafði tekið verkið út: „Ísetning nýja mótorsins var til mikillar fyrirmyndar og allur frágangur með því besta sem ég hafði séð af hálfu viðhaldsdeildar- innar til þessa." Nú var aðeins þess að bíða að vélin yrði prófuð í stuttu reynsluflugi. Reyndur reynsluflugstjóri Frank L. Clark höfuðsmaður var reynsluflugstjóri viðhaldsdeild- arinnar. Hann sá um að prófa og reynslufljúga öllum vélum eftir að þær voru komnar úr viðgerð. Regl- urnar kváðu á um að fyndist ekkert athugavert í slíku reynsluflugi yrðu vélarnar afhentar frá viðhaldsdeild- inni til fullra afnota í starfsemi varn- arliðsins. Clark var mjög reyndur flugmaður með 2.866 tíma að baki. Hann hafði byrjað feril seinn sem flugmaður tvítugur að aldri sumar- ið 1943 þegar seinni heimsstyrjöld- in stóð sem hæst. Nú tólf árum síð- ar starfaði hann á Keflavíkurflug- velli. Þangað hafði hann komið fyr- ir sjö mánuðum og átti því ríflega sumarlanga reynslu að baki sem flugmaður á Íslandi. Nú var komið að því að prófa þessa C-47 vél eftir viðgerðina. Í raun hafði Clark undanfarna daga gert tvær tilraunir til að reynslu- fljúga vélinni eftir að viðgerð lauk en orðið frá að hverfa í bæði skipt- in. Í fyrra skiptið var reynt að fljúga á föstudeginum 18. nóvem- ber. Morrison majór við viðhalds- deildina tjáði síðar fyrir rannsókna- nefnd að Clark höfuðsmaður hefði komið til sín og beðið sig um að vera aðstoðarflugmaður vélarinnar þar sem hann ætlaði að taka hana út í reynsluflugi eftir viðgerð. Eins og svo margir aðrir yfirmenn inn- an bandaríska flughersins á Kefla- víkurflugvelli þá þurfti Morrison majór á fleiri flugtímum að halda til að viðhalda flugréttindum sín- um. Hér var tækifæri og útlit fyrir að hann gæti bætt þremur og hálfri klukkustund við. Hann þáði því boðið. Síðdegis þennan dag reyndu þeir að koma vélinni á loft. Það kom hins vegar í ljós þegar henni var ekið út á brautina að bremsur á hjólum hennar virkuðu ekki sem skyldi. Þeir reyndu í nokkurn tíma að finna út hvað gæti verið að en ekkert gekk. Það var hætt við flug- tak og vélinni lagt aftur í stæði. Cl- ark sagði Morrison að hann ætlaði að reyna nýtt reynsluflug morgun- inn eftir þegar búið væri að líta á og lagfæra bremsubúnaðinn. Morri- son tjáði honum að hann gæti ekki komið með í þá för þar sem hann væri búinn að lofa sér annað. Clark höfuðsmaður stóð við fyr- irheit sitt um að reyna aftur um há- degisbil daginn eftir, á laugardeg- inum. Hann fann annan aðstoðar- flugmann í stað Morrisons. Á með- an Clark og áhöfn hans fóru yfir all- an búnað og athugðu hvort allt virt- ist í lagi versnaði hins vegar skyggni yfir flugvellinum. Skýrt var kveðið á um það í reglum að reynsluflug væri einungis leyfilegt ef það væru sjónflugsskilyrði. Skyggni var hins vegar ekki nógu gott til þess þeg- ar menn höfðu lokið við að fara yfir gátlistana og ætluðu að hefja sig til flugs. Flugvélinni var því lagt aftur í stæði án þess að kæmi til flugtaks. Það var þó bót í málið að ekkert virtist nú ama að neinum vélbúnaði og tækjum tengdum honum. Mót- orar, flapsar, bremsur, mælar og allt annað virkaði nú fullkomlega. Nú var ekki annað að gera en bíða eftir betra veðri. Það var vissulega pirr- andi að það tefðist svona dögum saman að flugvélin kæmist í notkun en við þessu var ekkert að gera. Námskeið og reynsluflug Nú var runninn upp mánudagur. Þennan fyrsta morgun starfsvik- unnar skyldi hefjast námskeið á vellinum í notkun loftsiglinga- tækja undir stjórnun Wallace Daw- son majórs. Kennslustundin hófst klukkan 08:00 á því að Dawson kynnti mönnum skipulag nám- skeiðsins. Einn af þeim sem voru mættir var William H. Baldridge majór. Þessi 41 árs gamli maður var reyndur flugmaður, stríðshetja úr seinni heimsstyrjöld og hafði síð- ar meðal annars starfað í Kóreu (sjá aðra grein). Dawson og Baldridge voru mjög góðir vinir. „Í raun þurfti Baldridge ekki á þessu námskeiði að halda vegna reynslu sinnar og var upphaflega ekki á lista yfir þá sem voru skráðir. Hann óskaði hins vegar eftir því að fá að taka þátt og fékk pláss þar sem eitt sæti var laust,“ útskýrði Dawson majór síðar. Wallace Dawson greindi nem- endum sínum frá því að von- ir stæðu til að hægt yrði að fara í tvö flug tengd námskeiðinu þennan dag. Óvíst væri þó enn hvort vélar væru á lausu. Þó yrði alla vega far- ið í annað flugið ef ein vél fengist. William Clark höfuðsmaður sem fyrr var greint frá og sá um reynslu- flug véla hjá viðhaldsdeild vallarins var viðstaddur og tók nú til máls. Hann sagði að tvær Skytrain-vél- ar væru til ráðstöfunar í flughæfu ástandi á vellinum en önnur hefði verið fermd og færi í flutningaverk- efni. Flugvélin 45879 væri á lausu en þyrfti fyrst að fara í stutt reynslu- flug sem hann myndi sjá um. Daw- son aflýsti þá öðru fluginu en sagði við Clark að hann skyldi þá fara í reynsluflugið á 45879. Síðan gæti hann farið í flug vegna tækjanám- skeiðsins strax þar á eftir þar sem Baldridge majór og Lisenby lautin- ant færu með honum. Dawson hafði til þessa ákveð- ið hvaða flugmenn færu sem að- stoðarflugmenn með Clark í slík- ar ferðir en nú var sem stundum fyrr enginn flugmaður á vakt sem reynsluflugmaður. Clark fór fram á að annað hvort Baldridge majór eða Lisenby lautinant yrðu aðstoð- arflugmenn hans í reynslufluginu. Síðan yrði farið beint í siglinga- tækjaflugið sem væri hluti af nám- skeiðinu. „Þegar fundinum lauk leit ég svo á að flugvél 45897 væri enn í höndum viðhaldsdeildar og að hún hefði ekki verið látin þaðan af hendi til þjálfunarstarfa. Það yrði ekki gert fyrr en að loknu reynsluflugi sem hefði skil- að viðunandi niðurstöðum. Ég taldi að fyrsta flug vélarinnar yrði reynsluflug þar sem Clark höfuðsmaður myndi sjálfur framkvæma reynsluflug- ið. Hann var yfirflugmaður reynslu- flugs hjá viðhaldsdeildinni, þekkti vel reglugerðakröfurnar og hafði lýst því yfir að hann myndi sjálfur fljúga vél- inni í reynslufluginu,“ sagði Daw- son síðar í vitnisburði sínum fyr- ir rannsóknanefnd. Eftir að menn höfðu sammælst um þetta var þess- um fyrsta tíma námskeiðsins lok- ið. Allir viðstaddir gengu til ann- arra verka. William Clark höfuðs- maður hóf fyrir sitt leyti undirbún- ing flugsins. Sex áttu að fara Í raun varð nú afráðið að þrír yf- irmenn flughersins á Keflavíkur- flugvelli færu með Clark í þetta reynsluflug og síðan tækjaþjálfurn- arflugið strax á eftir ef allt reynd- ist í lagi. Reynsluboltinn Baldridge majór var einn þeirra. Hann skyldi jafnframt vera aðstoðarflugmað- ur með Clark flugstjóra. Hinir yf- irmennirnir voru Paul G. Rice höf- uðsmaður og James F. Lisenby laut- inant. Auk þeirra yrðu tveir flug- virkjar með í för, þeir Herbert M. Belcher 26 ára, og James M. Stopp 21 árs. Um klukkan 09:00 komu Cl- ark höfuðsmaður og Baldridge afgreiðslu stjórnstöðvar að- gerða í Keflavíkurstöðinni. Kenn- eth Rundle höfuðsmaður var á vakt og lýsti því sem gerðist. Clark höfuðsmaður tók eyðublað núm- er 175 úr kassa á borðinu og hóf að fylla út í reiti þess. Þetta eyðu- blað geymdi helstu upplýsingar um flugið framundan og hverjir yrðu um borð í vélinni. „Ég þekkti Clark höfuðsmann ágæt- lega þannig að við vorum málkunnug- ir. Ég átti þó engar samræður við hann þar sem ég hóf spjall við Baldridge majór sem ég þekkti mjög vel. Við höfðum ferðast saman frá McGuire [herflugvellinum í New York] í sömu flugvél til skyldustarfa í Keflavík og deilt hótelherbergi í New York helgina áður en við fórum þaðan. Við spjöll- uðum saman á meðan Clark fyllti út eyðublaðið. Ég man ekki allt sem við ræddum en meginefni samtalsins eftir að við höfðum boðið hvor öðrum góð- an dag var um atriði tengd fluginu sem þeir ætluðu í. Ég spurði Baldridge majór af hverju þeir væru að fylla út þetta eyðublað fyrir flugleyfi á þess- um tíma morguns þar sem ég vissi að majórinn hefði nýlega flogið nokkrar ferðir með birgðir til Hafnar í Horna- firði nýlega. Mér datt í hug að þetta væri slík ferð sem mér hefði ekki verið sagt frá að stæði til. Hann svaraði að tilgangur flugsins væri tækjaþjálfun og að hann væri á námskeiði í notkun siglingatækja. Baldridge majór sagði að tækjaskírteinið hans rynni út í jan- úar og að þetta flug væri hluti af því að endurnýja það. Ég svaraði að það væri gott að vera minntur á þetta. Mitt skírteini myndi renna út í febrúar. Baldridge majór svaraði að ég myndi þá líklega verða í næsta hópi sem færi í þetta námskeið. Á meðan við spjölluð- um saman þá stóð Clark höfuðsmað- Þristurinn sem fórst í Akrafjalli Magnús Þór Hafsteinsson hefur rannsakað sögu flugslyssins sem varð í Akrafjalli 21. nóvember 1955 og birtir hér upplýsingar sem hvergi hafa komið fram opinberlega fyrr. Flugvél sömu gerðar og sú sem fórst í Akrafjalli síðdegis 21. nóvember 1955. Þessi vél er í sömu litum og sú sem flaug á fjallið. Rauði liturinn var öryggisatriði. Hann var notaður á herfluvélar á norðurslóðum svo flök þeirra sæust betur í snjóhvítu lands- laginu ef þær færust. Í daglegu tali kölluðu Íslendingar þessar vélar „Þrista" eða Douglas Dakota. Þær voru notaðar um ára- bil af Flugfélagi Íslands og síðar var ein þeirra um margra ára skeið í eigu Landgræðslu Íslands. Hún heitir Páll Sveinsson og er enn til. Bandaríkjamenn kölluðu hernaðarútgáfuna af þessum vélum C-47 eða Douglas Skytrain. Flugslysið í Akrafjalli

Flugslysið í Akrafjalli 21. nóvember 1955

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Greinar sem birtust í Skessuhorni 22. maí 2013. My articles (in Icelandic) about the chrash of Douglas Skytrain C47 (45879) in Mount Akrafjall West Iceland, November 21st 1955. Four American servicemen perished: Capt. Frank L. Clark, Major William H. Baldridge, Herbert M. Belcher and James M. Stopp.

Citation preview

Page 1: Flugslysið í Akrafjalli 21. nóvember 1955

15MIÐVIKUDAGUR 22. MAÍ 2013

Mið viku dag inn 23. nóv em ber 1955 gat að líta dap ur lega frétt í dag blöð um á Ís landi. Mörg­um var brugð ið, ekki síst í bú um Akra nes bæj ar og fólki í sveit un­um um hverf is Akra fjall. Tveim­ur dög um fyrr hafði banda rísk her flug vél frá Kefla vík ur flug­velli rek ist á kletta belt in í norð­ur hlíð um fjalls ins, tæst í sund­ur og fjór ir menn farist. Eng inn virt ist hafa orð ið var við slys­ið. Flak ið fannst ekki fyrr en rúm um sól ar hring eft ir að vél­in flaug á fjall ið. Þá hafði þeg­ar ver ið lýst eft ir vél inni og um­fangs mik il leit haf in bæði á sjó og úr lofti. Á þessu ári eru 58 ár lið in síð an þetta slys varð. Enn má finna tætl ur af braki úr vél­inni í hlíð um Akra fjall rétt vest­ur af svoköll uð um Pytt um beint ofan við bæ inn Ós.

Nokkr ir heima menn á Akra nesi hafa unn ið að því að setja upp minn is varða um þetta slys við ræt­ur fjalls ins neð an við þann stað þar sem flug vél in fórst. Hér ætla ég að greina frá þessu slysi og að drag anda þess sam kvæmt því sem fram kem­ur í skýrslu banda ríska flug hers ins um þenn an at burð og ég hef und ir hönd um. Aðr ar heim ild ir eru helst­ar dag blöð frá þess um tíma (sjá nán ar í heim ilda skrá).

Upp haf nýrr ar vikuÞað var ó sköp venju leg ur mánu­dags morg unn á Kefla vík ur flug velli. Menn gengu til starfa sinna. Dag­ur inn var 21. nóv em ber 1955. Mörg verk efni biðu úr lausn ar í vinnu vik­unni sem nú var framund an. Loft­flutn inga deild Banda ríkja hers hafði stað ið fyr ir reksti flug bæki stöðv ar­inn ar á vell in um í fjög ur ár. Með al verk efna henn ar var að sinna flutn­ing um til og frá Ís landi en einnig út á land. Þar voru hel st ir flutn ing­ar til rat sjár stöðv anna á Langa nesi og Stokks nesi við Horna fjörð. Auk þessa sinntu menn öðr um til fallandi verk efn um. Til þess ara verka hafði deild in eina stóra fjög urra hreyfla Dou glas C-54 Skymast er­flug vél auk fjög urra til fimm tveggja hreyfla Dou glas C-47 Skytra in­véla. Þær síð ar nefndu voru iðu lega kall að­ar Dakota eða DC-3. Ís lend ing ar köll uðu þær oftast „ Þrista.“ Vél­ar af þess ari gerð voru not að ar af Flug fé lagi Ís lands í vöru flutn ing­um og far þega flugi víða um land og vel þekkt ar. Þær þóttu afar ör­ugg ar og traust ar. Banda ríkja menn not uðu hins veg ar skamm stöf un­ina C-47 og Skytra in heit ið á sín­um her flutn inga vél um af þess ari gerð. Þessi her út gáfa var ein fald ari að gerð en far þega vél arn ar, skrokk­ur inn var eitt stór rými til flutn inga og stór ar dyr fyr ir varn ing. Skytra-in­vél arn ar sinntu einnig öðru hlut verki á Kefla vík ur flug velli. Þær

voru not að ar til þjálf un ar flugs fyr­ir menn í stjórn un ar stöð um varn­ar liðs ins sem flest ir voru með flug­rétt indi þó þeir sinntu ekki dag leg­um störf um flug manna. Með því að gefa þeim kost á slíku flugi gátu þeir við hald ið flug rétt ind um sín­um. Jafn framt gátu þeir bætt við þekk ingu sína með því að taka þátt í nám skeið um og annarri þjálf un.

Ein af þess um vél um flutn inga­deild ar inn ar í Kefla vík stóð nú á vell in um ný kom in úr við gerð. Þetta var vel not að ur vinnu þjark ur með rétt tæpa tíu þús und flug tíma að baki frá því vél in hafði kom ið úr Dou glas­verk smiðj un um frið ar­sum ar ið 1945 fyr ir rétt rúm um tíu árum. Hún var ein af fyrstu flutn­inga vél um varn ar liðs ins og hafði á und an förn um árum ver ið flog ið víða um land ið og til Græn lands. Í mars 1953 hafði henni hlekkst lít il­lega á í flug taki við Blöndu ós þeg­ar vél in var not uð til að kanna flug­velli nyrðra með það í huga að koma upp vara flug völl um fyr ir varn ar­lið ið á Norð ur landi. Að öðru leyti

hafði rekst ur vél ar inn ar ver ið far­sæll hér á landi. Þetta var fal leg ur grip ur eins og aðr ir „Þrist ar," silf­ur lit uð með rauð mál uðu stéli, ein­kenn is merkj um banda ríska flug­hers ins og núm er inu 45879.

Vél in hafði stað ið til við halds síð an 25. októ ber þar sem hæst bar að skipt var um hægri mót or­inn. Moore lið þjálfi og yf ir mað ur flug virkj anna á Kefla vík ur flug velli hafði tek ið verk ið út: „Í setn ing nýja mót ors ins var til mik ill ar fyr ir mynd ar og all ur frá gang ur með því besta sem ég hafði séð af hálfu við halds deild ar-inn ar til þessa." Nú var að eins þess að bíða að vél in yrði próf uð í stuttu reynslu flugi.

Reynd ur reynslu flug stjóri

Frank L. Cl ark höf uðs mað ur var reynslu flug stjóri við halds deild­ar inn ar. Hann sá um að prófa og reynslu fljúga öll um vél um eft ir að þær voru komn ar úr við gerð. Regl­urn ar kváðu á um að fynd ist ekk ert at huga vert í slíku reynslu flugi yrðu vél arn ar af hent ar frá við halds deild­inni til fullra af nota í starf semi varn­ar liðs ins. Cl ark var mjög reynd ur flug mað ur með 2.866 tíma að baki. Hann hafði byrj að fer il seinn sem flug mað ur tví tug ur að aldri sum ar­ið 1943 þeg ar seinni heims styrj öld­in stóð sem hæst. Nú tólf árum síð­

ar starf aði hann á Kefla vík ur flug­velli. Þang að hafði hann kom ið fyr­ir sjö mán uð um og átti því ríf lega sum ar langa reynslu að baki sem flug mað ur á Ís landi.

Nú var kom ið að því að prófa þessa C-47 vél eft ir við gerð ina. Í raun hafði Cl ark und an farna daga gert tvær til raun ir til að reynslu­fljúga vél inni eft ir að við gerð lauk en orð ið frá að hverfa í bæði skipt­in. Í fyrra skipt ið var reynt að fljúga á föstu deg in um 18. nóv em­ber. Morri son majór við við halds­deild ina tjáði síð ar fyr ir rann sókna­nefnd að Cl ark höf uðs mað ur hefði kom ið til sín og beð ið sig um að vera að stoð ar flug mað ur vél ar inn ar þar sem hann ætl aði að taka hana út í reynslu flugi eft ir við gerð. Eins og svo marg ir aðr ir yf ir menn inn­an banda ríska flug hers ins á Kefla­vík ur flug velli þá þurfti Morri son majór á fleiri flug tím um að halda til að við halda flug rétt ind um sín­um. Hér var tæki færi og út lit fyr ir að hann gæti bætt þrem ur og hálfri klukku stund við. Hann þáði því

boð ið. Síð deg is þenn an dag reyndu þeir að koma vél inni á loft. Það kom hins veg ar í ljós þeg ar henni var ekið út á braut ina að brems ur á hjól um henn ar virk uðu ekki sem skyldi. Þeir reyndu í nokkurn tíma að finna út hvað gæti ver ið að en ekk ert gekk. Það var hætt við flug­tak og vél inni lagt aft ur í stæði. Cl­ark sagði Morri son að hann ætl aði að reyna nýtt reynslu flug morg un­inn eft ir þeg ar búið væri að líta á og lag færa bremsu bún að inn. Morri­son tjáði hon um að hann gæti ekki kom ið með í þá för þar sem hann væri bú inn að lofa sér ann að.

Cl ark höf uðs mað ur stóð við fyr­ir heit sitt um að reyna aft ur um há­deg is bil dag inn eft ir, á laug ar deg­in um. Hann fann ann an að stoð ar­flug mann í stað Morri sons. Á með­an Cl ark og á höfn hans fóru yfir all­an bún að og at hugðu hvort allt virt­ist í lagi versn aði hins veg ar skyggni yfir flug vell in um. Skýrt var kveð ið á um það í regl um að reynslu flug væri ein ung is leyfi legt ef það væru sjón flugs skil yrði. Skyggni var hins veg ar ekki nógu gott til þess þeg­ar menn höfðu lok ið við að fara yfir gát listana og ætl uðu að hefja sig til flugs. Flug vél inni var því lagt aft ur í stæði án þess að kæmi til flug taks. Það var þó bót í mál ið að ekk ert virt ist nú ama að nein um vél bún aði og tækj um tengd um hon um. Mót­or ar, flaps ar, brems ur, mæl ar og allt

ann að virk aði nú full kom lega. Nú var ekki ann að að gera en bíða eft ir betra veðri. Það var vissu lega pirr­andi að það tefð ist svona dög um sam an að flug vél in kæm ist í notk un en við þessu var ekk ert að gera.

Nám skeið og reynslu flug

Nú var runn inn upp mánu dag ur. Þenn an fyrsta morg un starfsvik­unn ar skyldi hefj ast nám skeið á vell in um í notk un loft sigl inga­tækja und ir stjórn un Wallace Daw­son majórs. Kennslu stund in hófst klukk an 08:00 á því að Daw son kynnti mönn um skipu lag nám­skeiðs ins. Einn af þeim sem voru mætt ir var Willi am H. Baldridge majór. Þessi 41 árs gamli mað ur var reynd ur flug mað ur, stríðs hetja úr seinni heims styrj öld og hafði síð­ar með al ann ars starf að í Kóreu (sjá aðra grein). Daw son og Baldridge voru mjög góð ir vin ir. „Í raun þurfti Baldridge ekki á þessu nám skeiði að halda vegna reynslu sinn ar og var

upp haf lega ekki á lista yfir þá sem voru skráð ir. Hann óskaði hins veg ar eft ir því að fá að taka þátt og fékk pláss þar sem eitt sæti var laust,“ útskýrði Daw son majór síð ar.

Wallace Daw son greindi nem­end um sín um frá því að von­ir stæðu til að hægt yrði að fara í tvö flug tengd nám skeið inu þenn an dag. Ó víst væri þó enn hvort vél ar væru á lausu. Þó yrði alla vega far­ið í ann að flug ið ef ein vél feng ist. Willi am Cl ark höf uðs mað ur sem fyrr var greint frá og sá um reynslu­flug véla hjá við halds deild vall ar ins var við stadd ur og tók nú til máls. Hann sagði að tvær Skytra in­vél­ar væru til ráð stöf un ar í flug hæfu á standi á vell in um en önn ur hefði ver ið fermd og færi í flutn inga verk­efni. Flug vél in 45879 væri á lausu en þyrfti fyrst að fara í stutt reynslu­flug sem hann myndi sjá um. Daw­son af lýsti þá öðru flug inu en sagði við Cl ark að hann skyldi þá fara í reynslu flug ið á 45879. Síð an gæti hann far ið í flug vegna tækja nám­skeiðs ins strax þar á eft ir þar sem Baldridge majór og Lisen by laut in­ant færu með hon um.

Daw son hafði til þessa á kveð­ið hvaða flug menn færu sem að­stoð ar flug menn með Cl ark í slík­ar ferð ir en nú var sem stund um fyrr eng inn flug mað ur á vakt sem reynslu flug mað ur. Cl ark fór fram á að ann að hvort Baldridge majór

eða Lisen by laut in ant yrðu að stoð­ar flug menn hans í reynslu flug inu. Síð an yrði far ið beint í sigl inga­tækja flug ið sem væri hluti af nám­skeið inu. „Þeg ar fund in um lauk leit ég svo á að flug vél 45897 væri enn í hönd um við halds deild ar og að hún hefði ekki ver ið lát in það an af hendi til þjálf un ar starfa. Það yrði ekki gert fyrr en að loknu reynslu flugi sem hefði skil-að við un andi nið ur stöð um. Ég taldi að fyrsta flug vél ar inn ar yrði reynslu flug þar sem Cl ark höf uðs mað ur myndi sjálf ur fram kvæma reynslu flug-ið. Hann var yf ir flug mað ur reynslu-flugs hjá við halds deild inni, þekkti vel reglu gerða kröf urn ar og hafði lýst því yfir að hann myndi sjálf ur fljúga vél-inni í reynslu flug inu,“ sagði Daw­son síð ar í vitn is burði sín um fyr­ir rann sókna nefnd. Eft ir að menn höfðu sam mælst um þetta var þess­um fyrsta tíma nám skeiðs ins lok­ið. All ir við stadd ir gengu til ann­arra verka. Willi am Cl ark höf uðs­mað ur hóf fyr ir sitt leyti und ir bún­ing flugs ins.

Sex áttu að faraÍ raun varð nú af ráð ið að þrír yf­ir menn flug hers ins á Kefla vík ur­flug velli færu með Cl ark í þetta reynslu flug og síð an tækja þjálf urn­ar flug ið strax á eft ir ef allt reynd­ist í lagi. Reynslu bolt inn Baldridge majór var einn þeirra. Hann skyldi jafn framt vera að stoð ar flug mað­ur með Cl ark flug stjóra. Hin ir yf­ir menn irn ir voru Paul G. Rice höf­uðs mað ur og James F. Lisen by laut­in ant. Auk þeirra yrðu tveir flug­virkj ar með í för, þeir Her bert M. Belcher 26 ára, og James M. Stopp 21 árs.

Um klukk an 09:00 komu Cl­ark höf uðs mað ur og Baldridge að af greiðslu stjórn stöðv ar að­gerða í Kefla vík ur stöð inni. Kenn­eth Rundle höf uðs mað ur var á vakt og lýsti því sem gerð ist. Cl ark höf uðs mað ur tók eyðu blað núm­er 175 úr kassa á borð inu og hóf að fylla út í reiti þess. Þetta eyðu­blað geymdi helstu upp lýs ing ar um flug ið framund an og hverj ir yrðu um borð í vél inni.

„Ég þekkti Cl ark höf uðs mann á gæt-lega þannig að við vor um mál kunn ug-ir. Ég átti þó eng ar sam ræð ur við hann þar sem ég hóf spjall við Baldridge majór sem ég þekkti mjög vel. Við höfð um ferð ast sam an frá McGuire [her flug vell in um í New York] í sömu flug vél til skyldu starfa í Kefla vík og deilt hót el her bergi í New York helg ina áður en við fór um það an. Við spjöll-uð um sam an á með an Cl ark fyllti út eyðu blað ið. Ég man ekki allt sem við rædd um en meg in efni sam tals ins eft ir að við höfð um boð ið hvor öðr um góð-an dag var um at riði tengd flug inu sem þeir ætl uðu í. Ég spurði Baldridge majór af hverju þeir væru að fylla út þetta eyðu blað fyr ir flug leyfi á þess-um tíma morg uns þar sem ég vissi að majór inn hefði ný lega flog ið nokkr ar ferð ir með birgð ir til Hafn ar í Horna-firði ný lega. Mér datt í hug að þetta væri slík ferð sem mér hefði ekki ver ið sagt frá að stæði til. Hann svar aði að til gang ur flugs ins væri tækja þjálf un og að hann væri á nám skeiði í notk un sigl inga tækja. Baldridge majór sagði að tækja skír tein ið hans rynni út í jan-ú ar og að þetta flug væri hluti af því að end ur nýja það. Ég svar aði að það væri gott að vera minnt ur á þetta. Mitt skír teini myndi renna út í febr ú ar. Baldridge majór svar aði að ég myndi þá lík lega verða í næsta hópi sem færi í þetta nám skeið. Á með an við spjöll uð-um sam an þá stóð Cl ark höf uðs mað-

Þrist ur inn sem fórst í Akra fjalli

Magn ús Þór Haf steins son hef ur rann sak að sögu flug slyss ins sem varð í Akra fjalli 21. nóv em ber 1955 og birt ir hér upp lýs ing ar sem hvergi hafa kom ið fram op in ber lega fyrr.

Flug vél sömu gerð ar og sú sem fórst í Akra fjalli síð deg is 21. nóv em ber 1955. Þessi vél er í sömu lit um og sú sem flaug á fjall ið. Rauði lit ur inn var ör ygg is at riði. Hann var not að ur á her flu vél ar á norð ur slóð um svo flök þeirra sæ ust bet ur í snjó hvítu lands­lag inu ef þær fær ust. Í dag legu tali köll uðu Ís lend ing ar þess ar vél ar „ Þrista" eða Dou glas Dakota. Þær voru not að ar um ára­bil af Flug fé lagi Ís lands og síð ar var ein þeirra um margra ára skeið í eigu Land græðslu Ís lands. Hún heit ir Páll Sveins son og er enn til. Banda ríkja menn köll uðu hern að ar út gáf una af þess um vél um C-47 eða Dou glas Skytra in.

Flugslysið í Akrafjalli

Page 2: Flugslysið í Akrafjalli 21. nóvember 1955

16 MIÐVIKUDAGUR 22. MAÍ 2013

ur við hlið majórs ins og fyllti út eyðu-blað ið. Hann lagði ekk ert til mál anna. Mér þótti þó aug ljóst að hann heyrði allt sem okk ur fór í milli og var sam-mála og sam þykk ur því sem Baldridge majór tjáði mér. Ég á varp aði því ekki Cl ark höf uðs mann að neinu leyti varð-andi til gang þessa flugs. Sam tali okk-ar lauk með þessu. Cl ark höf uðs mað-ur og Baldridge majór fóru með eyðu-blað 175 yfir á veð ur stof una, og til að sækja út bún að sinn og gögn frá sigl inga fræði- og upp lýs inga deild-inni. Þeir komu aft ur skömmu síð ar og skildu út fyllt eyðu blað ið eft ir á af-greiðslu borð inu og fóru. Ég at hug aði eyðu blað ið og kvitt aði und ir og sá að veð ur upp lýs ing arn ar sem veð ur fræð-ing ur inn hafði skráð á það full nægðu flug taks skil yrð um sam kvæmt reglu-gerð,“ sagði Rundle síð ar. Með því síð ast nefnda átti hann við að það voru skil yrði til sjón flugs.

Cl ark hafði skrif að sex nöfn sem á höfn vél ar inn ar á eyðu blað ið. Það

voru hann sjálf ur sem flug stjóri, Baldridge að stoð ar flug mað ur, auk flug virkj anna Belcher og Stopp. Paul Rice höf uðs mað ur og James Lisen by laut in ant voru einnig skráð­ir. Rundle gekk frá papp ír un um og sneri sér að öðr um verk efn um. Hann sá hvorki Cl ark né Baldridge aft ur en sagði síð ar að þeir hlytu að hafa kom ið og sótt af rit eyðu­blaðs ins und ir rit að af sér og tek ið það með sér um borð í flug vél ina. Hann sagði seinna í vitn is burði sín­um: „Á með an ég sá til beggja for ingj-anna og ræddi við Baldrig de majór þá virt ust báð ir vera í full komnu and legu jafn vægi og við góða heilsu. Hvor ug-ur virt ist vansvefta eða þreytt ur að því ég man. Mig rek ur ekki minni til þess að hafa séð nokk uð til hinna sem voru í á höfn vél ar inn ar. Ég minn ist þess ekki að hafa rætt neitt við Cl ark höf-uðs mann. Ég held að það sé al veg rétt mun að. Þrátt fyr ir að ég þekkti hann nógu vel og hefði á vallt átt vin sam-leg sam skipti við hann þá fannst mér hann alltaf frek ar fá máll og lok að ur perónu leiki og ekki auð velt að hefja sam ræð ur við hann. Á með an ég ræddi við Baldridge majór í nær veru Cl arks höf uðs manns þá hefði hann hæg lega get að bland að sér í sam ræð urn ar og tal að til mín ef hann hefði kos ið svo en hann gerði það ekki.“

Hætt við flug takSvo virð ist sem að Rice höf uðs­mað ur og Lisen by laut in ant hafi ver ið úti við flug vél ina á með an Cl ark og Baldridge gengu frá flug­papp ír un um. Rice lýsti því sem gerð ist: „Mér hafði ver ið út hlut-

að að fljúga með þess ari til teknu vél þenn an morg un eða dag inn sem hún fórst. Mig vant aði fleiri flug tíma og var því skráð ur með henni. Að morgni þess 21. um klukk an 09:00 fór Lisen-by laut in ant og ég út að vél inni. Hann skoð aði vél ina að ut an verðu á með an ég steig um borð. Cl ark höf uðs mað-ur, flug stjór inn, kom skömmu síð ar. Ég sat aft ur í vél inni frá því hún var gang sett og henni var ekið út á flug-braut ina til flug taks. Ég heyrði mót-or ana keyrða upp og þeir sprengdu ótt og títt þeg ar þeim var gef ið inn. Það hljóm aði eins og báð ir mót or ar gerðu þetta, þeir sprengdu og höktu. Það má vera að vinstri mót or hafi haft nokk-uð gróf ari gang en hinn. Við keyrð um aft ur að stæð un um og ég yf ir gaf flug-vél ina.“ Rice leit greini lega svo á að ekki yrði flog ið þenn an dag.

James F. Lisen by laut in ant sem var einnig í vél inni gaf eft ir far andi lýs ingu á at burða rásinni: „Þann 21. nóv em ber 1955 var ég skráð ur í flug

á veg um tækja nám skeiðs ins. F. L. Cl-ark höf uðs mað ur átti að vera flug-stjóri og W. H. Baldridge majór að-stoð ar flug mað ur. Eft ir kynn ingu hjá Daw son majór varð andi skipu lag og stunda skrá tækja nám skeiðs ins var at-hug að með stöð una á flug vél og vél 45879 var tek in frá fyr ir Cl ark höf-uðs mann. Það var full yrt af hon um að vél in þyrfti að fara í reynslu flug og flug ið myndi þannig þjóna tví þætt um til gangi sem reynslu flug ferð og tækja-þjálf un fyr ir Baldridge majór og mig. Venju leg flug á ætl un var út fyllt og við fór um út að vél inni. Paul Rice höf uðs-mað ur slóst í för með okk ur en hann þurfti að afla sér fleiri flug tíma. Cl-ark höf uðs mað ur kom við hjá við-halds deild inni til að hafa fata skipti. Um leið og ég kom að vél inni skoð-aði ég hana og allt virt ist í full nægj-andi lagi. Cl ark höf uðs mað ur skoð-aði einnig vél ina þeg ar hann kom. Baldridge majór sett ist í flug manns-sæt ið vinstra meg in og Cl ark höf uðs-mað ur hægra meg in. Allt virt ist með eðli leg um hætti þeg ar vél inni var ekið út á flug braut ina en þeg ar byrj að var að gefa mót or un um inn við braut-ar end ann byrj uðu þeir að hiksta og sprengja.“

Lisen by sagði að þá hefði vél­inni ver ið ekið til baka að við gerða­flug skýli. Menn töldu ekki að þetta væri al var legt. Þetta væri vís ast bara vegna raka í mót or un um þar sem þeir hefðu ver ið ræst ir fimm sinn­um síð ustu daga og keyrð ir stutta stund án þess að far ið væri í flug. „Þeg ar ég yf ir gaf flug vél ina gerði ég ráð fyr ir að ekki yrðu gerð ar fleiri til-raun ir til flugs þenn an morg un svo ég fór af vell in um og yfir í Rockville. Vél-

inni hafði þá ver ið lagt og ég fór frá henni klukk an 09:45.“

Cl ark og Baldridge fara í loft ið

Þessu morg un flugi vél ar 45879 var þannig af lýst með skjal fest um hætti klukk an 10:37. Senni lega hef ur Cl­ark flug stjóri ver ið orð inn dá lít­ið pirr að ur yfir því hvað það ætl aði að ganga illa að reynslu fljúga þess­ari flug vél og þannig koma henni í gagn ið. Ekki kem ur fram af skýrsl­um hvað hafi í raun orð ið þess vald andi að rétt rúm um hálf tíma síð ar, klukk an 11:15, hringdi Cl­ark aft ur í stjórn stöð her flug vall ar­ins. Hann óskaði eft ir nýju leyfi til flugs og bað um að fá nýja veð ur­lýs ingu. Einnig var geng ið frá nýrri flug á ætl un. Cl ark bað einnig um að strik að yrði yfir nöfn Lisen by og Rice á eyðu blað inu núm er 175 sem hann hafði fyllt út fyrr um morg­

un inn. Þeir yrðu ekki með í þess ari flugtil raun. Að eins hans eig ið nafn, Baldridge majórs og flug virkj anna Belcher og Stopp skyldu vera á list­an um. Frank Ler oy Cl ark flug stjóri hafði tek ið á kvörð un. Hann skyldi fljúga þess ari vél þenn an dag svo vél in kæm ist í gagn ið ef allt reynd­ist í lagi. Klukk an 11:45 hóf vél 45879 sig á loft frá Kefla vík ur flug­

velli með fjóra menn um borð. Ekki koma fram nein ar skýr ing ar

á því hvers vegna Lisen by og Rice fóru ekki með eins og ætl að var í upp hafi. Lík lega hafa þeir horf­ið til ann arra starfa þenn an dag og þá jafn vel yf ir gef ið flug völl inn eins kom fram í máli Lisen bys sem hafði far ið til Rockville sem var nokk uð utan flug vall ar svæð is ins. Eitt er víst að sú stað reynd að þeir urðu eft ir forð aði þeim frá dauða.

Flug vél in týn ist í heil an sól ar hring

Flug vél in hvarf fljótt úr aug sýn enda var skyggni ekki mjög gott þenn an dag. Næstu rúmu klukku stund var á höfn vél ar inn ar nokkrum sinn um í loft skeyta sam bandi við flug turn í Kefla vík þar sem flug um ferða stjór­ar gáfu fyr ir mæli um stefnu og hæð vél ar inn ar í grennd við Kefla vík ur­flug völl. Cl ark og Baldridge voru aug ljós lega bún ir að prófa vél ina með til liti til þess hvort allt væri í lagi eft ir við gerð ina. Nú flugu þeir blind flug í skýja þykkn inu og not­uð ust við sigl inga tæki flug vél ar­inn ar. Síð ast heyrð ist til vél ar inn­ar klukk an 13:10 þeg ar flug mað­ur stað festi að hann hefði mót tek­ið fyr ir mæli um að stefna í á kveð­inni hæð að Grinda vík í fjar lægð frá flug vell in um. Orr ustu þota var að koma inn til lend ing ar. Um svip að leyti sögð ust ís lensk vitni hafa heyrt flug vél fljúga mjög lágt yfir í slæmu skyggni í grennd við Grinda vík. Þetta hef ur vís ast ver ið flug vél Cl­ark og fé laga.

Ekk ert meira heyrð ist frá flug­vél inni eft ir þetta þrátt fyr ir ít rek­að ar til raun ir til að kalla hana upp. Sam kvæmt flug á ætl un hefði vél­in átt að koma inn til lend ing ar klukk an 14:15 en það bólaði hvergi á henni. Brátt var lýst eft ir henni frá lof skeyta stöðv um, bæði á ensku og ís lensku. Sagt var að vél in hefði ver ið á æf ing ar flugi við Kefla vík ur­flug völl klukk an 13:10. Hún væri tveggja hreyfla, silf ur lit uð með rauðu stéli. Elds neyti henn ar ætti

að klár ast um klukk an 20:00 þannig að aug ljóst var að tank ar henn ar voru vel fyllt ir þeg ar hún hóf sig á loft. Greini lega voru menn ekki viss ir um hve marg ir væru um borð. Í til kynn ing unni var tal að um átta manns. Þessi rugl ing ur staf aði sjálf­sagt að ein hverju leyti af því að Cl­ark flug stjóri hafði tek ið skyndi­á kvörð un um að leggja í flug ið og

þá skil ið eft ir tvo af þeim sex sem upp haf lega áttu að fara með. Um kvöld ið hófst leit björg un ar sveita á Reykja nesskaga og fjall garð in um þar. Í birt ingu dag inn eft ir hófst leit úr lofti bæði yfir sjó og landi. Ekk­ert sást til vél ar inn ar né neitt sem gaf vís bend ing ar um hvað orð ið hefði um hana.

Það var ekki fyrr en um klukk­an 15:25 þriðju dag inn 23. nóv em­ber 1955 að brak vél ar inn ar fannst í hlíð um Akra fjalls. Skymast er­flug­vél frá varn ar lið inu hafði flog­ið með norð vestu hlíð um fjalls­ins. Menn í á höfn henn ar höfðu þá kom ið auga á flak ið rétt und­ir fjalls brún inni í snar brattri fjalls­hlíð inni ofan við bæ inn Ós. Minni ís lensk flug vél sem var við leit flaug nær slys staðn um til að kanna bet ur að stæð ur. Það var aug ljóst að varn­ar liðs vél in hefði hafn að á kletta­belt un um í fjall inu af miklu afli því flak ið var sund ur tætt og brunn ið. Eng inn hefði kom ist lífs af úr þessu slysi. Þeg ar um kvöld ið fóru varn­ar liðs menn frá Kefla vík til Akra­ness. Strax í birt ingu morg un inn eft ir lagði flokk ur manna síð an af stað upp í fjall ið.

Hörmu leg að komaBjörg un ar menn irn ir sem töldu 34 Ís lend inga og 9 Banda ríkja menn komu að flak inu laust fyr ir há degi á mið viku deg in um. Að kom an var hörmu leg. Flug vél in hafði flog­ið beint á klettana að eins 25 metr­um neð an við fjalls brún ina sem er þarna í um 600 metra hæð yfir sjáv­ar máli. Spreng ing hafði orð ið í vél­inni þeg ar hún lenti á fjall inu. Brak­ið hafði sundr ast yfir tæp lega 200 metra breitt svæði og sömu leið­is runn ið nið ur bratt ar skið urn ar und ir kletta belt un um. Væng ur og stél voru auð þekkj an leg í klett un­um og urð inni. Mik ill eld ur hafði kvikn að og um merki voru tal in um að önn ur spreng ing hefði orð ið við brun ann. Senni lega staf aði þetta af því að vél in hafði lagt af stað með fulla tanka af elds neyti. Illa far in og

brennd lík mann ana fjög urra lágu inn an um brak ið.

Högg ið þeg ar flug vél in lenti á fjall inu var svo mik ið það hafði hleypt af stað skriðu sem hafði að ein hverju leyti graf ið hluta af leif­um henn ar. Til að mynda fannst aldrei neitt af hægri mót orn um. Töldu menn að hann hefði graf­ist í urð ina. Vinstri mót or inn var

Brak úr vél inni sem fórst í Akra fjalli hef ur mátt sjá í skrið un um fyr ir neð an slys stað inn og við ræt ur fjalls ins. Þetta eru helst ál­tætl ur og þessi hluti af öðru hjólastelli vél ar inn ar sem nú hef ur ver ið not að ur í minn is varða um slys ið.

Norð vest ur hlíð Akra fjalls séð frá þjóð veg in um út frá Akra nesi norð an meg in. Rauði punkt ur inn við fjalls brún ina sýn ir hvar vél in skall á fjall inu.

Flugslysið í Akrafjalli

Page 3: Flugslysið í Akrafjalli 21. nóvember 1955

17MIÐVIKUDAGUR 22. MAÍ 2013

ger sam lega í tætl um. Fimm af sex skrúfu blöð um fund ust. Þau voru bog in þannig að auð sætt mátti telja að báð ir hreyfl ar hefðu ver ið á full­um snún ing þeg ar vél in lenti á fjall­inu. Þetta stað festi að flug vél in hefði lent á fjall inu þeg ar það var hul ið þoku enda varð eng inn var við slys ið í Akra nes bæ eða á býl un­um í grennd við fjall ið. Reynt var að safna sam an loft sigl inga tækj um sem fund ust til að rann saka hvort sjá mætti af þeim hvað hefði oll­ið slys inu. All ur tækni bún að ur var mjög illa far inn eft ir á rekst ur inn og brun ann. Sumt hafði vís ast graf ist í urð ina og fannst ekki.

Í skýrslu rann sókna nefnd ar inn ar kem ur fram að eng ar klukk ur eða úr hafi fund ist og því ekki hægt að á kvarða ná kvæm lega hvenær slys­ið hefði orð ið ( þetta stang ast á við upp lýs ing ar í grein Braga Þórð­ar son ar frá 2007 (heim ilda skrá), þar sem sagt er að arm bandsúr hafi fund ist sem hafði stöðvast um klukk an tvö). Eng in vitni fund ust að slys inu á Akra nesi þó nokkr ir segð ust hafa heyrt í flug vél. Tíma­setn ing ar á þessu koma þó hvergi fram í skýrsl unni. Eng ir í bú ar í ná­grenni slys stað ar ins voru fegn ir til bera vitni fyr ir rann sókn ar nefnd­inni né virð ast hafa ver ið köll uð til við tals með öðr um hætti. Það er þó ekki ó lík legt að slys ið hafi orð ið um tvöleyt ið, um klukku stund eft ir að síð ast heyrð ist frá vél inni í loft­skeyta tækj um.

Mæl ing ar voru gerð ar á vett vang­in um, tekn ar ljós mynd ir og gerð ir upp drætt ir. Að öllu þessu loknu var far ið með lík in nið ur af fjall inu þá um kvöld ið og þau flutt til Kefla­vík ur. Í skýrsl unni um slys ið kem­ur fram að að stæð ur á slys stað hafi ver ið mjög erf ið ar, mik ill bratti og hætta á frek ari skriðu föll um. Einn af björg un ar mönn un um mun hafa meiðst lít ils hátt ar þeg ar hann fékk stein í höf uð ið.

Slys ið var rann sak að og or sak ir þess ollu heila brot um. Þó er ekki að sjá af skýrsl unni að banda rísk yf ir­völd hafi sent rann sókna menn aft ur á vett vang eft ir að björg un ar leið­ang ur inn fór á Akra fjall ið dag inn eft ir slys ið. Aug ljóst þótti að á höfn­in hafði ver ið ramm villt þeg ar vél in

flaug á fjall ið. Flug vél in var í blind­flugi enda mjög lág skýj að. Leidd­ar voru lík ur að því að þeir hefðu villst vegna þess að raf magns bil­un hefði kom ið upp í flug vél inni sem gerði blind flug s tækja bún að­inn og tal stöðv ar ó virk ar. Einn af flug virkj un um sem hafði sinnt við­

haldi á vél inni bar vitni um að loft­skeyta tækj um henn ar hefði sleg­ið út áður vegna raka mynd un ar. Hafi slík bil un kom ið upp í þessu flugi hefðu Cl ark og Baldridge því lík lega lækk að flug ið til að kom ast und ir skýja hul una svo þeir mættu sjá kenni leiti í von um að átta sig á hvar þeir væru stadd ir. Það var hins veg ar miklu lág skýj aðra við inn an verð an Faxa flóa þenn an dag en í grennd við Kefla vík ur flug völl. Flug vél in komst aldrei nið ur úr skýja þykkn inu. Þeir vissu ekki hvar þeir voru stadd ir og flugu í blindni beint á norð vest ur hlíð Akra fjalls. Hafi tækj un um sleg ið út er lík legt að það hafi gerst þeg ar þeir voru stadd ir í grennd við Kefla vík rétt eft ir að þeir höfðu síð ast sam band við flug turn klukk an 13:10. Án sigl­inga tækja til blind flugs og tal stöðv­ara mbands hafi þeir á end an um flog ið villt ir út á Faxa flóa án þess að hafa neina mögu leika til að ráð færa sig við flug turn eða aðra gegn um loft skeyti. Á hyggju full á höfn vél ar­inn ar gæti því hafa ver ið á leið til baka í suð ur stefnu í ör vænt ing ar­fullri leit að Reykja nesi þeg ar þeir flugu á fjall ið.

Allt eru þetta þó get gát ur. Í skýrsl unni um slys ið kem ur fram að báð ir flug menn hafði ver ið hæf­ir til að fljúga þess ari vél og heilsa þeirra tal in góð. Eitt vek ur þó at­hygli. Skýrsl an gef ur til kynna að kom ið hafi fram upp lýs ing ar um

„til finn inga lega þætti" í fari ein­hvers um borð í vél inni og trún að­ar bréf um þetta hafi ver ið sent flug­ör ygg is yf ir völd um í Banda ríkj un­um. Ó mögu legt er að segja hvað í þessu felst.

Margt á huldu um or sak ir

Því er sleg ið föstu í skýrsl unni að Cl ark flug stjóri hafi brot ið regl­ur að því leyti að hann fór í blind­flug á vél inni í sömu flug ferð og hann tók vél ina út í reynslu flugi. Regl ur kváðu skýrt á um að bann að væri að fljúga vél um í reynslu flugi nema sjón flugs að stæð ur væru fyr­ir hendi. Cl ark vissi þetta mæta vel. Hann hafði orð ið að hætta við fyrri til raun til reynslu flugs á laug ar deg­in um fyr ir slys ið einmitt af þess­um sök um. Hann hefði því átt að fljúga vél inni í sjón flugi til reynslu, lenda henni síð an og ljúka þar með reynslu flug inu. Síð an hefði hann átt að lýsa hana til búna til al mennr­ar notkunn ar ef allt væri í lagi. Að­eins þá hefði mátt fara í blind flug til að mynda til að þjálfa menn í notk un þeirr ar tækni. Í stað inn fyr­ir að fljúga reynslu flug ið skellti hann vél inni strax í blind flug inni í skýja þykkn inu. Kannski gerði hann þetta vegna þess að bæði hann og Baldridge voru þaul reynd ir flug­menn. Hver sem á stæð an var þá áttu fjór menn ing arn ir í vél 45879 aldrei eft ir að rata út því blind flugi.

Ég hef klif ið á slys stað inn en í dag er fátt að sjá sem ber vitni um þetta svip lega flug slys. Á björt um degi er fal legt út sýni úr klett un­um þar sem flug vél in skall á fjall­inu þenn an dimma dag fyr ir nær­fellt sex ára tug um síð an. Í skrið un­um neð an við slys stað inn má finna tætl ur úr vél inni. Í urð inni eru nokkr ir bit ar úr áli sem eru snún­ir og beyglað ir. Það er allt og sumt. Ekk ert er að sjá þar sem vél in rakst á fjall ið. Við fjalls ræt urn ar hef ur mátt finna smá veg is af braki sem sjálf sagt hef ur ver ið dreg ið nið ur úr skrið un um fyr ir ofan. Þar hef­ur helst ver ið að telja og heil leg ast, hluti af hjóla bún aði vél ar inn ar sem nú hef ur ver ið nýtt ur í minn is varða um þetta slys.

Um frek ari eft ir mála slyss ins er mér ekki svo gjörla kunn ugt. At­hygli vert væri að heyra nán ari frá­sagn ir um þetta svip lega slys og minn ing ar því tengdu, til dæm­is hvað varð um flak ið og hvern ig megn ið af því var hreins að úr hlíð­inni. Sömu leið is væri feng ur ef í leit irn ar kæmu hugs an leg ar ljós­mynd ir af slys staðn um og fleira sem varð ar þessa sögu. Þetta svip lega og lengst af dul ar fulla flug slys hef­ur lengi lif að í munn mæl um með­al fólks á Akra nesi enda sjálf sagt mörg um minnistætt þar sem slys­stað ur inn blas ir við neð an frá bæn­um. Gera ætti gang skör í að reyna að finna og skrá sem mest af upp­lýs in um um það frá fólki sem man áður en at burð ur inn hverf ur frek ar í gleymsku. Sjálf sagt og þakk ar vert er að minn ing þeirra manna sem fór ust sé heiðruð.

Heim ild ir: Skýrsla 55­11­21­1 um tap C­47D vél ar

núm er 45879, feng in frá Air Force Hi stor ical Res e arch Agency, Maxwell Air Force Base, Ala bama USA. ( Þessi skýrsla verð ur fal in Hér-aðs skjala safni Akra ness til varð veislu nú þeg ar þessi grein hef ur ver ið birt).

Bragi Þórð ar son. Nátt úruperl an Akra fjall ­ sög ur og sagn ir. Ár bók Ak ur nes inga 2007.

Frétta grein ar úr Morg un blað inu og Vísi dag ana 22. ­ 24. nóv em ber 1955 (sjá www.timarit.is).

Frétta grein um frá fall og út för Baldridges majórs í hér aðs frétta blað inu Brownwood Bul let in í Texas, Banda ríkj un um. Sótt 10. maí 2013: (http://newspaperarchive.com/ brownwood­bul let in/1955­12­01/page­10)

Grein um svað il för sprengju flug vél ar inn­ar „Cisco's Kid" yfir Þýska landi í tíma rit inu TH AF News. Sótt 10. maí 2013: (http://www.8thafhs.org/mag azines/march.pdf)

Hér er brak úr vél inni og mynda vél ar lins unni beint upp snar bratta hlíð ina að þeim stað sem slys ið varð.

Flugslysið í Akrafjalli

Hóp ur manna á Akra nesi kom ný ver ið fyr ir snyrti legu minn is merki um flug slys ið neð an við fjalls ræt ur Akra fjalls. Hjóla bún­að ur úr vél inni fest ur í stein.

Frank Ler oy Cl ark höf uðs­mað ur. Fædd ur 23. maí 1923. Flug stjóri. 32 ára. Willi am Holmes Baldridge majór. Fædd ur 15. jan ú ar 1914. Flug mað ur. 41 árs.Her bert Mars hall Belcher flug virki. Fædd ur 17. júní 1929. 26 ára. James Mer ill Stopp flug virki. Fædd ur 25. maí 1934. 21 árs.

Þeir sem lét ust:

Page 4: Flugslysið í Akrafjalli 21. nóvember 1955

18 MIÐVIKUDAGUR 22. MAÍ 2013

Flugslysið í Akrafjalli

Hann hafði skráð sig í flug her­inn þeg ar seinni heims styrj öld in geis aði hvað harð ast í upp hafi árs­ins 1943. Ári síð ar var hann send­ur sem flug mað ur á B­17 „Fljúg­andi virki" sprengju flug vél til loft árása frá bresk um flug völl um á skot mörk í Þýska landi. Flug vél­in „Cisco's Kid" var happa grip­ur. Henni hafði þeg ar ver ið flog ið í ótal á rás ar ferð ir og á vallt hafði vél in snú ið aft ur með á höfn sína.

Willi am Baldridge flug stjóri „Cisco's Kid" var flug stjóri í 68. á rás ar ferð vél ar inn ar þeg ar lukku­dís irn ar virt ust loks snúa baki við þess ari fjög urra hreyfla sprengju­flug vél og á höfn henn ar. Þetta var í árs byrj un 1945 og skot mark dags­ins var Berlín ­ höf uð borg Þriðja rík is Ad olfs Hitlers og nas ism ans. Þeir áttu að eins stutt flug eft ir þar til þeir gætu sleppt sprengju farm­in um. Loft varna byss ur Þjóð verja á jörðu niðri voru byrj að ar að láta að sér kveða. Þær spúðu eldi og eimyrju til him ins gegn sprengju­flug flota ó vin ar ins sem sveim aði nú yfir út hverf um borg ar inn ar. Skyndi lega sprakk ein af þess um ban vænu send ing um Þjóð verj­anna við vél Baldridge og á hafn­ar hans. „Cisco's Kid" kastað ist til og Baldridge missti stjórn á henni. Um leið og hann barð ist við að rétta vél ina af og koma henni aft­ur á sinn stað með al hinna flug­vél anna í hópn um sá hann að göt voru á báð um vængj um, einn hreyf ill brann og ann ar hafði stöðvast. Bens ín lak úr tönk um í vængj un um. Það var mik il hætta á að flug vél in breytt ist á auga­bragði í brenn andi kyndil sem myndi hrapa log andi nið ur í höf­

uð borg nas ist anna sem lá nú und­ir þeim. Sprengju mið un ar mað ur­inn sem hafði set ið á bak við gler­hjálm inn fremst í nefi vél ar inn ar til að ná miði á fyr ir hug að skot­mark áður en þeir slepptu farm­in um hafði orð ið fyr ir sprengju­brot um. Hann lá nú ó sjálf bjarga og blind að ur með blæð andi skurði í and liti fremst í vél inni.

Baldridge flug stjóri ein beitti sér að því að fljúga vél inni á með­an að stoð ar flug mað ur inn reyndi að ræsa slökkvi bún að í hreyfl in um sem brann í von um að slökkva mætti eld inn. Flug vélstjór inn stökk aft ur í sprengju rým ið og tók ör ygg ið af 500 punda vít is vél un­um sem biðu þess að verða sleppt til jarð ar. Hler arn ir voru opn að­ir. Þeir voru stað ráðn ir í að losa sig við farm inn áður en þeir tækju á kvörð un um hvað gera skyldi næst. Baldridge hafði tek ist að ná stjórn á vél inni að nýju. Þeir héldu bæði hæð og sinni stöðu í hópn­um. Það tókst að slökkva eld inn í mót orn um sem snérist þó til allr­

ar mildi enn. Þeir flugu á fram á þrem ur hreyfl um. Skyndi lega sáu þeir að vél ar ar í kring um þá létu

sprengj urn ar falla. Á höfn „Cisco's Kid" gerði það sama. Þeir fundu hvern ig flug vél in kippt ist til þeg­ar fleiri tonna sprengju farm ur­inn féll nið ur um opna hler ana á skrokk vél ar inn ar. Nú gátu þeir loks snú ið við og hald ið aft ur í átt ina til Eng lands.

Vand ræð um þeirra var þó hvergi lok ið enn. Þeir voru á laskaðri vél sem flaug hægt þar sem einn mót or var ó virk ur. Á höfn „Cisco's Kid" dróst aft­ur úr fé lög um sín um. Brátt voru þeir ein ir á flugi yfir landi ó vin ar sem var í hefnd ar hug. Þetta var mjög hættu legt. Sprengju flug vél­ar sem höfðu orð ið fyr ir skakka­föll um voru freist andi bráð fyr ir flug menn þýskra orr ustuflug véla sem réð ust til at lögu eins og villi­dýr sem ráð ast á særða bráð. Þeir reyndu mis kunna laust að skjóta slík ar sprengju flug vél ar nið ur. Banda ríkja menn irn ir flugu ótta­slegn ir í átt til Eng lands og biðu þess sem verða vildi. Á með an breska ey rík ið færð ist nær og vél­in flaug þá var von. Stykkju þeir út í fall hlíf un um þá yrðu þeir tekn ir til fanga af ó vin un um. Nú

Stríðs hetja deyrnálg uð ust þeir Norð ur sjó þeg­ar einn af mót or un um bræddi úr sér vegna ol íu leka og stöðv að ist. Þeir flugu nú ein ung is á tveim­ur mót or um af fjór um. Vél in fór nú að lækka flug. Það var ekki nóg afl til að halda henni á lofti. Þeir rifu allt laus legt úr henni og hentu því út. Vél byss ur, skot­færi og hvað eina fékk að fjúka. Það varð að reyna að létta vél­ina svo þeir kæmust yfir til Eng­lands. Það var ekki inni í mynd­inni frek ar en áður að stökkva út. Þeir myndu lenda í sjón um og senni lega drukkna eins og mýs. Auk þess var sprengju mið ar inn þeirra svo særð ur að hann myndi ef laust ekki spjara sig. Það yrði dauða dóm ur yfir hon um ef þeir hin ir forð uðu sér með fall hlíf un­um. Þeir vildu ekki skilja fé laga sinn eft ir særð an og hjálp ar vana. Það var ekki ann að í boði en að reyna að ná yfir land. Í versta falli yrðu þeir að reyna nauð lend ingu á ein hverju slétt lendi þeg ar fast land væri und ir vél inni. Brátt sáu þeir strend ur Eng lands. Það hafði tek ist að stöðva hæð ar miss­inn og mót or arn ir tveir sem eft ir voru virt ust spjara sig vel þó þeir væru keyrð ir á há marks á l agi.

Baldridge á kvað að reyna ekki nauð lend ingu um leið og þeir kæmu yfir strönd ina. Fyrst vél­in hélt nú hæð vildi hann gefa „Cisco's Kids" tæki færi til að ná til lend ing ar á heima flug vell­in um. Hún hafði svo oft skil að á höfn sinni heim heilu og höldnu úr hættu ferð um. Hví ekki líka í þetta sinn þó hún væri sund­ur skot in og búin að missa tvo hreyfla af fjór um?

Willi am Baldridge frá Texas sem stóð á þrí tugu tók rétta á kvörð un. Hann náði flug vell­in um og lenti vél inni silki mjúkt. Þeir voru hólpn ir. Þeg ar þeir stigu út og skoð uðu vél ina sáu þeir að þetta var krafta verki lík­ast. Fljúg andi virk ið þeirra hafði svo sann ar lega feng ið slæma út­reið í þetta sinn. Þeim brá þeg ar þeir skoð uðu ann an af mót or un­um sem hafði skil að þeim heim. Rétt við hann var stórt gat eft­ir loft varna skot hríð. Það hafði að eins mun að senti metr um að hann hefði ekki ver ið eyði lagð ur. Þá hefði ekki þurft að spyrja að leikslok um.

Willi am Baldridge flaug alls 35 á rás ar ferð ir í seinni heims styrj öld sem var fá heyrð ur fjöldi. Dauð­inn tók háan toll af sprengju flug­mönn un um og þeir voru und ir miklu tauga á lagi. Yf ir leitt fengu menn að fara heim að eig in ósk eft ir að hafa flog ið 25 ferð ir. Fyr­ir frammi stöðu sína var Baldridge sæmd ur flug kross in um (Dist­ingu is hed Flying Cross) og flug­orð unni með fimm eik ar lauf um. Þetta voru hvoru tveggja mik ils met in heið urs merki sem áunnu öll um virð ingu sem þau báru.

Fyrstu tvö árin eft ir seinni heims styrj öld vann Baldridge við borg ara leg störf heima í Texas en 1947 skráði hann sig aft ur í flug­her inn. Hann þjón aði í Jap an, Kóreu og heima í Banda ríkj un um þar til hann flutti til Kefla vík ur á samt eig in konu sinni og tveim ur dætr um í maí 1955. Hann hafði því að eins ver ið hér á landi sum­ar langt eins og Cl ark fé lagi hans þeg ar þeir flugu inn í kletta Akra­fjalls þenn an dimma og ör laga­ríka nóv em ber dag 1955.

mþhSprengju flug vél ar af gerðinni „Fljúgandi virki“ í á rás ar ferð .

Fjög urra hreyfla banda rísk ar Boeing B17­sprengju flug vél ar í á rás ar ferð. Þess ar flug vél ar voru kall að ar „Fljúg andi virki" og voru ein helsta gerð þungra sprengju flug véla banda ríska flug hers ins í seinni heims styrj öld. Willi am Baldridge var flug stjóri á svona vél í seinni heims styrj öld og varð orð um prýdd stríðs hetja fyr ir vik ið. Vél Baldridge og á hafn ar hans var köll uð „Cisco's Kid" og tal inn mik ill happa grip ur.

Eld ur logar í hreyfli „Fljúg andi virk is" í á rás ar ferð um leið og á höfn in slepp ir sprengj un um. Baldridge og menn hans lentu einmitt í þess um að stæð um.

Úr klippa úr hér aðs frétta blað inu Brownwood Bul let in í Texas þar sem greint er frá slys inu í Akra fjalli og út för Baldridge majórs sem fór fram 1. des­em ber 1955.