1

FİZİKSEL RİSK

ETMENLERİ

2

3

GÜRÜLTÜ

4

Gürültü, genel olarak istenmeyen ve rahatsız eden ses olarak tanımlanır.

Katı, sıvı ve havada dalgalar halinde

yayılan bir enerji şeklidir

SES

5

FREKANS

• Birim zamandaki ses basınç değişim sayısıdır

• Birim zamandaki titreşim sayısıdır

FREKANS BİRİMİ

hz (Hertz)

• Yüksek frekanslı (tiz) sesler,

• Alçak frekanslı (pes) seslere göre kulak

üzerinde daha olumsuz etkiye sahiptir.

6

İNSAN KULAĞI

20 Hz ile 20.000 Hz arasındaki sesleri

algılayabilir.

20 Hz’den düşük sesler İNFRASON20.000 Hz’den büyük sesler ULTRASON olarak

adlandırılır.

7

Düşük frekans

Time (s)0 0.0173426

-0.4999

0.5

0

8

Yüksek Frekens

Time (s)0 0.0323789

-0.7674

0.6594

0

440Hz

880Hz

9

100 Hz

200 Hz

300 Hz

400 Hz

500 Hz

600 Hz

700 Hz

800 Hz

900 Hz

3.000 Hz

1.000 Hz

2.000 Hz

4.000 Hz

5.000 Hz

10.000 Hz

100+500 Hz 500+1000 Hz

SONOMETRE

10

Gürültü Ölçümü

Gürültünün zarar verip vermemesi ve rahatsız edip etmemesi; DÜZEYİ,

SÜRESİ VE FREKANSI ile ilişkilidir.

Bu üç etmen eşdeğer gürültü düzeyinde (Leq) birleştirilmiştir.

Bir işyerinde, SEKİZ SAATLİK çalışma süresince toplam gürültü düzeyi

ölçülmeli ve iyi bir frekans analizi

yapılmalıdır.

Ayrıca işyerinde çalışan işçilere, KİŞİSEL DOZİMETRELER takılarak, kişilerin

çalıştıkları süre içinde maruz kaldıkları toplam gürültü düzeyleri

belirlenmelidir.

Db (Desibel)

GÜRÜLTÜ BİRİMİ

11

DESİBEL SKALALARI

• A skalası

İnsan kulağının işitmelerinde

• B skalası

Telefon şirketlerince kullanılır

• C skalası

Tüm seslerde kullanılır

SORU

100 dB + 100 dB = …. ? dB

12

CEVAP

100 dB + 100 dB = 103 dB

BİRDEN FAZLA GÜRÜLTÜ KAYNAĞININ

BULUNDUĞU ORTAMLARDA

SES DÜZEYLERİ YÜKSEK DÜZEYDEKİ SESE

ARASINDAKİ FARK (dB) EKLENECEK MİKTAR (dB)

0 3.0

2 2.6

3 1.8

4 1.5

5 1.2

6 1.0

7 0.9

8 0.8

10 0.4

12 0.3

14 0.2

16 0.1

13

DUYMA / AĞRI EŞİĞİ

• İnsan kulağının ilk uyum yaptığı ses şiddeti(0) db’dir (20 mPA) “duyma eşiği”

• (200 Pa)140 db “Ağrı eşiği”dir insan kulağı bu

şiddete dayanamaz.

KONUŞMA BÖLGESİ

250 - 2000 Hz Arasındadır.

14

İŞİTME KAYIPLARI BAŞLANGICI

3.000 – 6.000 Hz arasındadır.

Ses Şiddeti Örnek

0 Duyma eşiği

10 yaprak hışırtısı

20 Defter yaprağı hışırtısı

30 90 cm uzaklıktan saat tıkırtısı

40 alçak sesle konuşma

50 Normal Sesle konuşma

60 radyo sesi

70 Bağırarak konuşma

80 Motosiklet 7.5 metreden

90 Lokomotif 30 metreden

100 Dizel motorlu damper

110 Perçinleme tabancası

120 Grayder / Traktör

130 25 m Jet motoru

150 yakından tabanca sesi

15

1 yıl 5 yıl 10 yıl 30 yıl

125 250 500 1000 2000 4000 8000 15000

-0

-10

-30

-40

-50

-60

-70

-90

100

-80

-20

İŞİTME KAYBI

İŞİTME KAYBI

• Gürültüden etkilenmede, yaş da önemli bir

faktördür. Özellikle işitme kaybının tespiti

için yaşın dikkate alınması şarttır.

• İşitme kaybının tespitinde 40 yaşından

sonra her bir yıl için 0,5 dB(A) işitme kaybı

olarak dikkate alınır.

16

dB

YIL

83 , 92 ve 97 dB(A)’lık gürültü düzeylerinde, gürültüye maruz kalan kişilerin 4000 Hz

sabit frekanslı gürültüdeki işitme kayıplarının yıllara göre dağılımı

92 dB(A) sabit şiddette ve değişken frekanslı gürültüye maruz kalan kişilerde işitme kayıplarının

yıllara göre dağılımı

Frekans (Hz.)

250 500 1000 2000 4000 7000 8000

dB

17

GÜRÜLTÜ ŞİDDETİNE BAĞLI İŞİTME KAYBI %

dB 5 yıl sonra* 10 yıl sonra*15 yıl

sonra*

80 0 0 0

90 4 10 16

100 12 29 42

110 26 55 78

*Değerler kişiden kişiye değişebilir

Ses DüzeyiDb Fizyolojik Etkisi

0 - 30 Herhangi bir etkisi yoktur.

30 - 65 Rahatsız eder

65 - 85Sinir sistemini etkiler (sindirim, dolaşım vb.),

geçici sağırlık yapar.

85 - 120 Uzun sürede kalıcı sağırlık yapar

120 üstüKalıcı sağırlık yapar ve sinir hücrelerini

bozar

SESİN ETKİSİ

18

Gürültü Yoğunluğu sınıfı ( dBA ) Max. Çalışma Süresi ( Saat/ Gün )

80 - 85 7.5

86 - 90 4

91 - 95 2

96 - 100 1

101 - 105 ½

106 - 110 ¼

111 - 115 1/8

Anlık gürültü max 140 dB

ÇALIŞMA SÜRESİ GÜRÜLTÜ İLİŞKİSİ

DARBELİ GÜRÜLTÜLER İÇİN LİMİT

DEĞERLER

Gürültü Düzeyi (dB) Bir gün için izin verilen darbe sayısı

140 100

130 1.000

120 10.000

19

• En yüksek ses basıncı (Ppeak)

• C - frekans ağırlıklı anlık gürültü basıncının

maksimum değeri

GÜNLÜK GÜRÜLTÜ MARUZİYET DÜZEYİ

• (LEX,8h) (dB(A) re.20 µPa)

• Sekiz saatlik iş günü için, anlık darbeli

gürültünün de dahil olduğu bütün gürültü

maruziyet düzeylerinin zaman ağırlıklı

ortalaması.

• Haftalık gürültü maruziyet düzeyi Günlük

gürültü maruziyet düzeylerinin sekiz saatlik

beş iş gününden oluşan bir hafta için zaman

ağırlıklı ortalaması.

20

Yönetmeliğin uygulanması bakımından, günlük

gürültü maruziyet düzeyleri;

En yüksek ses basıncı yönünden tanımlanmıştır.

• Maruziyet sınır değeri ve

• Maruziyet etkin değerleri

Maruziyet sınır değeri

• LEX, 8h = 87 dB(A) ve Ppeak=200 µPai

En yüksek maruziyet etkin değeri

• LEX, 8h = 85 dB(A) ve Ppeak= 140 µPaii

En düşük maruziyet etkin değeri

• LEX, 8h = 80 dB(A) ve Ppeak= 112 µPaiii

21

GÜRÜLTÜDEN MEYDANA GELEN İŞİTME KAYBININ KESİN TANISI İÇİN

1 - Odyometrik test yapılmalı, değerlendirmede 40 yaşından sonraki her yaş için 0.5 dB(A) düşme fizyolojik olarak hesaplanmalıdır.

2 - İşyerindeki gürültü düzeyi ölçülmeli ve işitme kaybına sebep olacak düzeyde gürültünün olduğu saptanmalıdır.

3 - İşe girişte ve periyodik muayenelerde çekilmiş odyogramlardan da yararlanılmalıdır.

4 - İşitme zorluğuna sebep olan diğer etkenler giderilmelidir.

5 - Geçici işitme kayıpları bertaraf edilmelidir.

GÜRÜLTÜDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ

( 1 )

A – TEKNİK KORUNMA

a) GÜRÜLTÜ KAYNAĞINDA ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER

1 – Kullanılan makinelerin, gürültü düzeyi düşük makineler ile değiştirilmesi,

2 – Gürültü düzeyi yüksek olarak yapılan işlemin, daha az gürültü gerektiren işlemle değiştirilmesi,

3 – Gürültü kaynağının ayrı bir bölmeye alınması.

22

GÜRÜLTÜDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ

( 1 )

A – TEKNİK KORUNMA

b) GÜRÜLTÜLÜ ORTAMDA ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER:

1 – Makinelerin yerleştirildiği zeminde, gürültüye ve titreşime karşı yeterli önlemlerin alınması,

2 – Gürültü kaynağı ile gürültüye maruz kalan kişi arasına gürültüyü önleyici engel koymak,

3 – Gürültü kaynağı ile gürültüye maruz kalan kişi arasındaki mesafeyi artırmak,

4 – Sesin geçebileceği ve yansıyabileceği duvar, tavan, taban gibi yerleri ses emici malzeme ile kaplamak.

GÜRÜLTÜDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ ( 2 )

c) GÜRÜLTÜNÜN ETKİSİNE MARUZ KALAN KİŞİDE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER:

1 – Gürültüye maruz kalan kişinin, sese karşı iyi izole edilmiş bir bölme içine

alınması,

2 – Gürültülü ortamdaki çalışma süresinin kısaltılması,

3 – Gürültüye karşı etkin kişisel koruyucu kullanmak.

23

GÜRÜLTÜDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ ( 3 )

B – TIBBİ KORUNMA

1 – Gürültülü işlerde çalışacakların işe girişlerinde odyogramları alınmalı vesağlıklı olanlar çalıştırılmalıdır.

İş kazalarının önlenmesinde, kesin denilebilecek, yeterli önlemalınabiliniyorsa, gürültülü işlerde doğuştan sağır ve dilsizlerin çalıştırılmasıda düşünülebilir.

2 – Gürültülü işlerde çalışanların, her altı ayda bir odyogramları alınmalı veişitme kaybı görülenlerde, gerekli tedbirler alınmalıdır.

İşitme Kaybının Belirtileri

– Kulak içerisinde sürekli uğultu ve

garip sesler

– Yüksek ya da düşük düzeyli

sesleri duyamama

– Konuşulanları duymada ve

anlamada zorluk

– Seslerin bir duvar arkasından

geliyormuş gibi algılanması

24

İşitme Düzeyi (dB) İşitme durumu

0 – 26 Normal İşitme

27 – 40 Çok hafif işitme Kaybı

41 – 55 Hafif İşitme Kaybı

56 – 70 Orta Derecede İşitme Kaybı

71 - 90 İleri derecede İşitme Kaybı

Meslek Hastalığı

İşçinin, çalıştığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir

sebeple işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı

geçiçi veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi

arıza halleridir.

25

Meslek Hastalığı Grupları

A - Kimyasal maddelerle ortaya çıkan meslek

hastalıkları

B - Mesleki cilt hastalıkları

C - Pnömokonyozlar ve diğer solunum sistemi

hastalıkları

D - Mesleki bulaşıcı hastalıklar

E - Fiziksel etkenlerle olan meslek hastalıkları

Gürültü Zararlarının

Meslek Hastalığı Sayılabilmesi İçin;

• GÜRÜLTÜLÜ İŞ’TE EN AZ İKİ YIL,

• GÜRÜLTÜ ŞİDDETİ SÜREKLİ OLARAK 85 dB’

in ÜSTÜNDE OLAN İŞLERDE EN AZ 30 GÜN,

• ÇALIŞILMIŞ OLMASI GEREKİR.

• Yükümlülük süresi 6 ay ...

26

Gürültü şiddeti desibel olarak ölçülür.

• Basınç olarak işitme aralığı çok çok geniş

olması nedeniyle, desibel ölçü birimi kullanılır.

• Her 3 dB’lik artışda, ses iki kat artar.

• Her 10 dB’lik artışta, ses on kat artar.

Gürültünün Sebep Olduğu İşitme

Kaybı Tipleri

1 - İLETİM TİPİ İŞİTME KAYBI

İletim tipi işitme kaybı, kulak zarında ve orta

kulak kemiklerinde meydana gelen kayıplardır.

2 - ALGI TİPİ İŞİTME KAYBI

Algı tipi işitme kaybı iç kulakta duyma

hücrelerinde meydana gelen kayıplardır.

27

İşitme Kaybına Etki Eden Faktörler

• SŞ - Sesin Şiddetine,

• SF - Sesin Frekans dağılımına,

• ES - Etkilenme süresine,

• KY - Kişinin yaşına,

• KD - Kişisel duyarlılığına,

• KC - Kişinin cinsiyetine.

Gürültünün İşitme Kaybı Dışındaki

Psikolojik Etkileri

GÜRÜLTÜLÜ ORTAMLARDA KALAN VEYA YAŞAYAN

İNSANLARDA

• Konsantrasyon, dikkat ve reaksiyon kapasitesi

zayıflayabilir.

• Yorgunluk, uyku bozuklukları ve geç uyuma

halleri görülebilir.

• Merkezi sinir sistemi bozuklukları, baş ağrıları ve

stresler görülebilir.

• Metobolik ve hormonel bozukluklar görülebilir.

28

Gürültünün İşitme Kaybı Dışındaki

Psikolojik Etkileri

BİRDEN BİRE ŞİDDETLİ BİR GÜRÜLTÜNÜN ETKİSİNDE

KALINDIĞINDA

• Kan basıncı (tansiyon) yükselmesi görülebilir.

• Kan dolaşımı bozukluğu görülebilir.

• Solunum hızı değişmesi ve

• Terlemenin artması gibi hususlar görülebilir.

Gürültünün İşitme Kaybı Dışındaki

Psikolojik Etkileri

GÜRÜLTÜ AYRICA

• Konuşurken bağırma,

• Sinirli olma hali,

• Karşılıklı anlaşma zorluğu,

• Kişiler arasındaki ilişkilerde olumsuzluklar

ve İş kazalarının artmasında etkin rol

oynar.

29

İlk günlerde Gürültünün Etkileri

• BELİRTİLER:

Kalp hızı artışı

Tansiyon yükselmesi

İştahsızlık

Sinir gerginliği

Bu belirtiler bir haftalık alışma süresinden sonra

ortadan kalkar.

Gürültünün Etkileri

En önemli etki işitme kaybıdır.

Geçici kayıp: Kısa sürede gelişir, gürültülü

ortamdan uzaklaşıldığında ortadan kalkar.

Sürekli kayıp: Uzun sürede gelişir. Frekans ve

süreye bağlı olarak kişiden kişiye değişir.

30

Gürültünün Etkileri

Bir kol boyu mesafeden anlaşmak için bağırmak

zorunda kalınıyorsa gürültü düzeyi yüksektir.

Kalıcı işitme kaybının meydana gelmemesi için

gürültüden korunulmalıdır.

Gürültüyü kaynağında azaltmak mümkün değilse

rotasyon ve kulak koruyucu kullanılmalıdır.

Gürültü Kaynağı Akustik Mühendislik Ses Yalıtımı Koruyucu

EkipmanKullanımı

Ortak KorunmaKişisel Korunma

Gürültü Azaltma

31

Gürültü Kontrol Yöntemleri

Gürültünün 55 dB

düşürülmesi mümkün !

Gürültü Kontrol Yöntemleri

Gürültülü bölümün/hattın yalıtılması

32

Gürültü Kontrol Yöntemleri

Bu kulak tıkaçları kullanıldıktan sonra kirlenince atılmalı ve yenisi ile

değiştirilmelidir.

Tıkaç Takma Programı

Öğleden önce Öğleden Sonra

1.nci Gün ½ saat ½ saat

2. nci Gün 1 saat 1 saat

3. ncü Gün 2 saat 2 saat

4. ncü Gün 3 saat 3 saat

5. nci Gün Tüm çalışma programı boyunca

33

Kulaklık Çeşitleri

Kulak Koruyucularının GürültüEngelleme Değerleri

CİNSİ AZALTMA DERECESİ

PAMUK 5 - 16 dB

PARAFİNLİ PAMUK 20 - 35 dB

CAM PAMUĞU 7,5 - 32 dB

KULAK TIKACI 20 - 45 dB

KULAKLIK 12 - 48 dB

34

Koruyucu Gürültü şiddeti (dB)

Frekans (Herztz) 1-20 20-100 100-800 800-8000 >8000

Kulak tıkacı 5-10 5-20 20-35 30-40 30-40

Kulak koruyucusu 0-2 2-15 15-35 30-45 35-45

Kulak tıkacı +

koruyucusu10-15 15-25 25-45 30-60 40-60

Kulaklı baret 0-2 2-7 7-25 20-55 30-55

Kulak Koruyucularının Koruma

Kademeleri

.

Kulağın bölümleri

35

İşitme

KOKLEA’NIN İŞLEYİŞİ