Gazeta e Tetorit 2009

7/31/2019 Gazeta e Tetorit 2009

1/12

TETOR 2009 NGJALLJA 1

NGJALLJANr. 10 (201) Viti XVII i botimit TETOR 2009 mimi 20 lek

Ditn e enjte, 22 tetor, n mjediset e HotelTirana International, u b ceremonia e hapjess Kshillit Ndrfetar t Shqipris. Krijimi iktij kshilli u mbshtet nga Konferenca BotroreFet pr Paqen (Kryepiskopi Anastas sht Pre-sident nderi i ktij organizmi) dhe e ka fillesnq nga viti 2005, ndrsa n vitin 2007 u regjistruasi organizm.

Bashkthemelues t tij jan krert e katr ko-muniteteve fetare tradicionale: Hirsia e Tij, Haxhi

Selim Mua, Fortlumturia e Tij Anastasi, ImzotRrok Mirdita dhe Haxhi Dede Reshat Bardhi.

Veprimtarin e eli sekretari i KNFSH, z. Ge-nard Hajdimi, dhe m pas prshndeti Presidentii republiks, z. Bamir Topi, i cili theksoi ndr ttjera se Kjo sht vlera jon e prbashktdhe ky sht virtyti yn i rrall, t cilin jo vetmdo ta eksportojm kudo q t mundemi, por dota ndajm me shum dshir me vendet dhepopujt e tjer anemban globit. Prandaj edhejam sot ktu, jo vetm pr t kremtuar hapjen enj Kshilli kaq t nevojshm e t dobishm prmbarvajtjen e marrdhnieve ndrfetare n

vendin ton, por edhe pr tju siguruar rreth mb-shtetjes s palkundur personale e institucionalegjat ndrmarrjes suaj kaq t vlefshme e t rnd-

U zhvillua ceremonia e hapjess Kshillit Ndrfetar t Shqipris

Komiteti Ekzekutiv i Kshillit Evropian tLiderve Fetar - Fet pr Paqen, u mblodh nTiran m 21 tetor, me tem Nj kultur prpaqen, n vazhdim t deklarats s Lils,

Franc, n maj t ktij viti.shtja kryesore q u diskutua, ishte krijimi

i nj kodi sjelljeje n vendet e shenjta, sidomosn ato q jan t tilla ose banohen nga dy osem shum besime.

Ky ka qen nj proces q vazhdon prej dyvitesh, duke prfshir lider fetar t Evropsdhe Lindjes s Mesme. Gjithashtu hartimin ektij dokumenti e kan mbshtetur dheUNESKO dhe Qendra pr Paqe dhe t Drejtate Njeriut e Oslos, Norvegji.

N kt mbledhje mori pjes aktive edheKryepiskopi Anastas, si antar i ktij Kshilli

dhe President nderi i Fet pr Paqen.Korresp. i gazets Ngjallja

Mblidhet n Tiran KomitetiEkzekutiv i Kshillit Evropian

t Liderve Fetar

sishme n shrbim t paqes, mirsis, toleran-cs, bashkjetess dhe tolerancs ndrfetare.

Pastaj prshndetn kryetart e t katrkomuniteteve fetare tradicionale.

Temn kryesore t takimit e mbajti prof.

dr. Joseph Ellull, nga Malta.M pas veprimtarin e prshndeti BishopGunnar Stlsett nga Norvegjia, ish-antar i Ko-

misionit t mimit Nobel pr paqen, bashk-themelues dhe moderator i Kshillit Evropiant Liderve Fetar, n kuadrin e KonferencsBotrore Fet pr Paqen.

N fund u shfaq edhe nj filmim i shkurtr

pr themelimin dhe veprimtarin e deritanishmet Kshillit Ndrfetar t Shqipris.Korresp. i gazets Ngjallja

Lexoni n faqet 6-7-8

Nj jet kushtuar prhapjes s drits s Krishtit- Nj flashback n 80 vjet jet -

Me rastin e 80-vjetorit t lindjes s Kryepiskopit Anastas

Kryepiskopi Anastas i rrethuar nga ngrohtsia e besimtarve afrikan.


2/12

2 NGJALLJA TETOR 2009

N 33 qytete dhe fshatra t Shqipris uzhvilluan kampe ditore-njjavore pr fmijt emoshs 6-12 vje. Kto kampe u organizuannga Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqiprisprgjat muajve korrik-gusht dhe shtator dhen to morn pjes rreth 1700 fmij. Organizimidhe realizimi i ktyre kampingjeve u b i mundur

n saje t bashkpunimit q Zyra Qendrore eFmijve pati me klerik t dioqezave t ndry-shme, me katekist si dhe me shum vullnetar,pjesmarrs n grupet rinore t Kishs.

Zonat ku u zhvilluan kto kampingje ishin nTiran (Kisha Ungjillzimi i Hyjlindses,

Bathore, Romt, Tabor, Kodra e Priftit), Gramsh,

Crrik, Shn Joan Vladimir, Fikas, Kuqan,

Kryezjarr, Shtrmen, Grabov, Librazhd,

Shelcan, Vrak, Shkodr, Sheqisht, Kavaj,

Bubullim, Hali laj, Verri, Vajkan, Rrupaj,

Krutje, Shn Pjetr, Topoj, Poro, Dllnj,

Berat (Kala, Qendr, Gorric), Kozar.

Tema e kampit t ktij viti ishte Shenjtorte gjall. Programi zgjaste do dit rreth 4 or

e gjysm me diskutime n grupe t vogla mbijett e shenjtorve, me kng t ndryshme, loj-ra, pundore dhe me nj himn kampi. Nj e ve-ant e kampit t ktij viti ishte se n fund tmsimit t katrt, atij t Shn Julits dhe Kirikut,pasi kishim diskutuar shum se kush sht nj ikrishter dhe cilat jan simbolet e krishterimit,

t gjith fmijt morn nga nj kryq dhurat, sisimbol t besimit dhe pr t treguar se ne jemit krishter.

Nj dit e paharruar n kamp ishte edhedita e lojrave olimpike ku fmijt kishin prga-titur nga nj himn dhe flamur q prfaqsoningrupin e tyre. N ditn e shtat dhe t fundit t

kampit, fmijt kaluan nj dit t bukur dhe fes-tive n pranin e msuesve, prindrve, t afrm-ve dhe t njri-tjetrit. Nj ngjarje e veantndodhi n kampin e Shn Pjetrit ku u pagzuan10 nga fmijt pjesmarrs.

Organizimi dhe zhvillimi i ktyre kampin-gjeve bn t mundur rritjen e nivelit shpirtror,edukativ dhe argtues t fmijve. Gjat ktyrekampingjeve fmijt patn mundsi q t m-sonin m shum rreth shenjtorve dhe jetvet tyre, t msonin m tepr rreth besimit tkrishter. Por mbi t gjitha msuan si t jetoninbesimin e krishter, duke u prpjekur q do di-

t t kultivonin n jett e tyre virtytet e krishtera.Mikea Topanxha

Veprimtari t larmishme me fmijt n kampet ditore

N mngjesin e 27 shtatorit2009 fjeti m Zotin Mitropoliti iPolianis dhe Kilkisit (Kisha eGreqis) Apostoli (Papakonsta-ndinu). Ai lindi n krahinn e Al-mirosit, n Vollos t Greqis, n vitin1924.

Q n mosh t re dshiroi tndiqte rrugn e Zotit dhe t mso-nte teologjin e Kishs. U regji-strua n Fakultetin Teologjik tAthins, ku prfundoi po me suksesstudimet n vitin 1948.

N vitin 1950 u b realitet dshi-ra e tij pr prkushtim ndaj Zotitme hirotonisjen n Dhjakon (1950)dhe n Presviter - Arkimandrit 1954.N vitin 1967, Apostoli u zgjodhMitropolit i ishullit t Zakinthit. Nvitin 1974, kur n vendin fqinjpushtetin e kishte rrmbyer junta

ushtarake, Mitropoliti Apostol ulargua nga froni n mnyr tpadrejt. Ashtu si edhe disa Etrt Shenjt t Kishs q u larguanpadrejtsisht nga froni episkopal(shih rastet e Athanasit t Madhshek. IV dhe m tepr at t JoanGojartit shek. IV - V) edhe ai duroikt padrejtsi s bashku me tgjitha fatkeqsit dhe vshtirsite tjera pa u ankuar askund. Porkto peripeci morn fund n vitin1991, kur Sinodi i Shenjt i Kishs

s Greqis vendosi q ta riaktivi-zonte, duke i dhn fund nj martiri-zimi t padrejt dhe ai u zgjodh n

Mitropolin e Shenjt t Polianisdhe Kilkisit (n Greqin Veriore, nveri t qyteti t Selanikut).

N kt post t ri Apostoli efilloi nga e para detyrn e tij me tnjjtin zell, t cilin e ruajti deri nastet e fundit t jets s tij.

Mitropoliti Apostol kishte lidhjet veanta vllazrore (n mtepr se 60 vjet) me Kryepiskopinton, Anastasin q n vitet e rinis

s tyre studentore dhe deri n ditnq ndrroi jet. Ai i qndroi pranKryepiskopit ton q n momentet

e para q erdhi n Shqipri. Ishte ipranishm edhe n fronzimin e tijm 2 gusht 1992, n Tiran. N vitete mpasshme ai e ndihmoi Kishnton n shum aspekte.

T shumt jan vizitort (mehalle dhe probleme shndetsore qu ndihmuan) nga Shqipria qprovuan dashurin e tij, si dhe tbashkpuntorve t tij t palodhur.

Me prgjegjsin q e dallonte

Mitropolitin e ndjer, u hap dhefunksionoi nj lice kishtar n qytetine Kilkisit, i cili mban edhe sot emrin

e vllezrve, isapostujve selanikasKirilit e Metodit (shek. IX). Nkt lice kishtar q n vitin e part funksionimit (1996) studiuan meqindra nxns nga vende t ndry-shme t Evrops Juglindore dheAmeriks Latine. Mes tyre kishteshum edhe nga Shqipria (meqn vendin ton n at koh nukfunksiononte akoma asnj lice kish-tar. Sot, nn kujdesin e KryepiskopitAnastas kemi 2 t till).

Nga aktiviteti i tij i pasur piman-tik prmendim ktu me pak fjaldashurin e tij pr t varfrit, pr tcilt funksiononin mensa t prdit-shme. Pr familjet me shum fmi-

j, dhe pr studentt e huaj, pr tcilt krijoi ambiente t shumta dheme fondet e fituara i vuri n shr-bim t tyre, e shum t tjera. T

gjitha kto veprimtari nuk pushoi skryeri deri n ditt e fundit t jetss tij, duke mbetur besnik deri nfund (Zb. 2:10) n fjalt e Zotit.Kshtu shpirti i tij i pastr dhe imbushur me virtyte fluturoi pr tutakuar me Krijuesin q e adhuroidhe i shrbeu n gjith jetn e tij.

N ceremonin e varrimit, q ukrye m 29 shtator 2009 n KishnMitropolitane t Metamorfozs sShptimtarit, n Kilkis, mori pjesedhe Kryepiskopi Anastas, i cili

(gjat dreks) foli pr vllain e tij mKrishtin, pr jetn e miqsin e tyre.At Kozmai (Sovjani)

Fjeti Mitropoliti i Kilkisit Apostoli


3/12


sht nj rast i rrall q n njterritor relativisht t kufizuar tzbulohen deri sot 7 bazilika madh-shtore. Kjo lidhet me faktin se,ndrsa n vitin 431 prmendet pe-shkopi Feliks i Apollonis dhe iBylisit, n vitin 458 Bylisi kishte njpeshkop t vetin. N kt periudh

n Bylis shprngulet peshkopata eApollonis dhe qyteti kthehet nnj qendr t rndsishme ushtara-ke dhe kishtare.

Ndr shtat bazilikat e zbuluaraspikat Katedralja e Bylisit, oseBazilika B e quajtur nga arkeologt,jo vetm nga prmasat e mdha,q zn nj siprfaqe m shumse 1 ha, duke prbr kshtu monu-mentin m t madh t qytetit prantikitetin e von, por dhe nga nivelii lart arkitektonik e artistik i ekze-

kutimit. Ajo prbhet nga bazilika,baptisteri dhe kompleksi peshkopal.

Bazilika e katedrales ka pasurnj trajtim arkitektonik e artistik mt pasur se bazilikat e tjera t Byli-sit. Ajo shte nj bazilik trenefsheq prbhet nga naosi, narteksi dheatriumi. Narteksi komunikon mesalln e katikumenit dhe baptis-terin, ndrsa nj sr ambientesh ibashkngjiten kishs nga ana ju-gore. Naosi ndahet n tre nefe ngady harkada gjatsore mbi pilastra

e kolona, t cilat ndrpriten nga nefitrthor. Nj ikonostas guri, n for-

mn e nj kolonade t ult, ndanteambientin e altarit, i cili prmbantetryezn e shenjt, t zbukuruar memotive n reliev, dhe synthronin.

Dyshemeja e naosit sht eshtruar me mozaik polikrom, kumbizotrojn motivet gjeometrike,por q nuk mungojn dhe motivetzoomorfe brenda kornizave gjeo-metrike dhe simbolet fetare. Njkarakter tjetr ka mozaiku q stolisdyshemen e narteksit. N tdjatht t hyrjes pr n naos shtprfytyruar nj sken peshkimi nnj det mbushur me peshq, oktapo-d, ngjala e shpend uji, ku dy pe-shkatar jan duke peshkuar. M i

riu trheq rrjetn t mbushur mepeshq, ndrsa m i vjetri peshkonme grep. N pjesn e majt paraqi-tet nj sken baritore me dy barinjq ruajn dhe mjelin delet e tufss tyre. Grmimet arkeologjikekan zbuluar dhe nj mur shumt madh fragmentesh arkitekto-

niko-dekorative, t cilat dshmojnedhe kto pr nivelin e lart artistikt ktij monumenti dhe t ksajqendre.

Bazilika C sht nj kish meprmasa mesatare, me gjatsi 33 mdhe gjersi 22,8 m. Ajo prbhetnga tre nefe, narteksi dhe disaanekse. Ndarja e nefeve bhej nga

arkada t mbshtetura mbi kolonamonolite guri. Sanktuari dhe nj ngaanekset jan shtruar me mozaikme motive gjeometrike, bimore,zoomorfe dhe figura njerzore.

Bazilika E nuk sht grmuarplotsisht, por megjithat dallohen

tre nefe dhe nj apsid gjysmrre-thore, narteksi me portik dhe dyanekse t tjera. Bazilika ka nj gja-tsi prej 33 m dhe gjersi 22,8 m.Dyshemeja e sanktuarit sht eshtruar me mozaik.

Bazilika A sht ndrtuar bre-nda agoras s periudhs helenistike,duke shfrytzuar si material ndrti-mi pjes t saj. Pr shkak t terrenitt pjerrt, pjest prbrse t bazi-liks ndodhen n nivele t ndry-shme. Ajo sht trenefshe me nj

apsid gjysmrrethore dhe transepttripjessh. Gjatsia e baziliks ishte38,22 m dhe gjersia maksimale23,42 m. Sanktuari, nefi qendror dheverior, krahu verior i transeptit dhenarteksi kan dysheme t shtruarme mozaik shumngjyrsh dheme motive t larmishme. Bazilikasht ndrtuar n gjysmn e part shek. t V-t dhe sht djegur ngasllavt n mesin e shek. t VI-t.

Rrnojat e baziliks D ndodhenn pjesn veriore t qytetit, jashtmurit t ndrtuar nga Justiniani. Ajosht ndrtuar n fillim t shek.VIdhe sht trenefshe me sanktuarindhe apsidn gjysmrrethore. Bazi-lika ka nj gjatsi prej 45,25 m dhegjersi 26,15 m. E veanta e saj q-ndron n cilsin e mir t mozaik-ve t dyshemes me t cilat janshtruar narteksi, nefi qendror, ane-ksi verior dhe nj pjes e nefit verior.

BAZILIKAT E BYLISIT


4/12


Kisha jon Orthodhokse me faqen e saj zyrtare prpiqett prcjell mesazhin dhe informacionin e saj edhe ninternet.Ajo i njeh vizitort e saj me:

- besimin e krishter orthodhoks,- organizimin dhe veprimtarin e strukturave

institucionale,- lajmet m t fundit,- arsimin, edukimin dhe shrbimin social e kulturor

q ofron n shoqri,- ndrtimin dhe restaurimin e kishave dhe

manastireve,- botimet kishtare etj.

Teksti ktu ndrthuret me fotografi, mesazh zanor,muzikor e filmik.Kt informacion do ta gjeni n tri gjuh: shqip,

anglisht e greqisht.

Shihemi, lexohemi e dgjohemi n moment

dhe kudo n t gjith globin me

www.orthodoxalbania.org

Me www.orthodoxalbania.org

do t gjeni n internet Kishn Orthodhokse Autoqefale t Shqipris

Brenda nj kryeqyteti t madh e t panjohur,larg familjeve dhe t afrmve tan, nis jetastudentore dhe prgatitja pr t ardhmen.

Shpesh brenda nesh ngrihen pyetjet: Ku ttrokas? Si mund t mos jem vetm? Si ta kalojkohn? Ku mund t gjej shoqri t mir? Si tiprballoj problemet e prditshme t jets studen-tore? Si t prgatis veten pr nj t ardhme tmir? Kush jam un dhe pse jetoj?...

Pyetjet jan t shumta, por prgjigjet eduhura nuk gjenden aq leht. Ftesat q naofrohen n jetn e prditshme jan t shumlloj-shme dhe premtojn nj jet t leht dhe trehatshme, por n realitet nuk ndodh gjithmonkshtu. duhet t bjm? Cils ftes duhet tiprgjigjemi? Ciln rrug duhet t zgjedhim?

Zgjuarsia jon tregohet n przgjedhjen qbjm. Vendimet q do t marrim, jan ato qndrtojn jetn ton.

Anastas thekson q Kisha do t vazhdoj ttransformoj njeriun n pendim... ta lart-

soj at dhe ta bj krijes t re, t formoj

shoqrin e solidaritetit, shoqrin e perso-nave t lir n dashuri me njri-tjetrin....

Prandaj q nga viti 1994 Kisha OrthodhokseAutoqefale e Shqipris ka qen n shrbim tktij qllimi duke organizuar pr studentt akti-vitetete dhe programe t larmishme. Tashmpr m tepr ajo ka vendosur n shrbim tstudentve Qendrn Studentore t Kishs

2 t mrkura pasdite ora 15:30- Liturgji e Parashenjtruar

n Manastirin e Hirshm

t Shn Vlashit, Durrs.

Aktivitete vjetore Workshope Trajnime Takime studentore Pelegrinazhe

Kto dhe shum aktivitete t tjera ofrohenpr ju student t dashur. Kjo sht nj mundsie mrekullueshme q Kisha jon ju ofron pr tnjohur Zotin dhe bukurin e jets. Duke ju uruarnj vit t mbar akademik, ju ftojm gjithashtut bheni pjes e aktiviteteve t Qendrs Stu-

dentore pr t jetuar dhe msuar s bashku ndashurin e Krishtit t Ngjallur dhe n shoqrine njri-tjetrit.

Le t hapim dern e zemrs te Krijuesi yndhe le t fillojm prjetimin e gzimit m t madht jets.

Pr m tepr kontaktoni ncel: 069 46 16 300

Ju mirpresim!Ana Baba

Pr ju t dashur studentQendra Studentore e Kishs Orthodhokse

Prandaj nuk sht nevoja t merremi me

krkime q na drejtojn n ngatrresa, ose qt bhemi viktim e nj bote manipuluese, apot biem n kurthet e do lloj pasioni. Ne mundt zgjedhim t arrijm te liria e brendshme evrtet dhe ta kemi at gjithnj e m t plot.

donjri nga ne ftohet t ndjek rrugn drejthyjnizimit, drejt shoqris s vrtet t dashu-ris, e cila gjendet te Perndia dhe jo jasht Tij.

Ai, i Cili u mishrua nga dashuria pr njeriun,troket vazhdimisht n portn e zemrs son,varet nga ne nse ajo port do t hapet ose jo.Ktu varet dhe e ardhmja dhe qllimi i jetsson.

Kisha jon tregon nj kujdes t veant prformimin shpirtror t brezit t ri. Kryepiskopi

Ofron Materiale shpirtrore dhe sociale Sall studimi/bibliotek t pasur

Msime pr pagzim Kurse kompjuteri pr formimin baz Sall kompjuteri pr prgatitjen e detyrave

ORGANIZON:Aktivitete javore

* do t mart, ora 17:00- Takim i prgjithshm me tema shpirtro-re dhe sociale

* do t mrkur, ora 17:00- Lutje / Studim biblik

* do t enjte, ora 17:00- Takimi n grup t vogl: Rritim njohu-rit tona!

Aktivitete periodike do t shtun t par t muajit ora 8:00

- Liturgji Hyjnore,- vizita baritore,

- aktivitete sportive

- dhe punime artizanale.

Programi i aktiviteteve dhe shrbimeve t saj:

Orthodhokse, pran Qytetit Studenti, e cila shtdo dit n shrbim t nevojav t studentve.Tema e prgjithshme pr vitin akademik 2009-2010 do t jet: Kjo sht rruga, ecni n t!


5/12


Nuk sht e mundur t shkoshm tej se kjo... sht qllimi i fu-ndit, thoshte shn Nikolla Kava-silas (+ rreth 1392), m i madhi ikomentuesve liturgjik bizantin n

lidhje me eukaristin e shenjt.Nuk sht e mundur t shkosh mtej se kjo , dhe asgj nuk mund tishtohet asaj (Jeta m Krishtin).Shn Simeoni i Selanikut (1429),flet me fjal t ngjashme pr euka-ristin: sht misteri i mistereve,i shenjti i t shenjtve, fillimi i dofillimi.

Le t prpiqemi ta riprtrijmshqisn ton t mrekullimit paraktij misteri t fundit mund ta shi-kojm Liturgjin Hyjnore n dy as-

pekte t mdha, t cilat lidhen menjra-tjetrn thelbsisht: prania dhesakrifica. T dy kto dimensione etejkalojn kuptimin ton. Megji-thse sht m e leht ta kuptoshdomethnien e pranis eukaristikesesa t shpjegosh se n far mny-re eukaristia sht nj sakrific.

Nj takim personalLindja e krishter gjithnj ka

br kujdes dhe ka pasur rezervan afirmimet e saj dogmatike mbi

eukaristin e shenjt. Ka shumelemente thelbsore t besimitorthodhoks q kurr nuk jan for-muluar n ndonj prcaktim doktri-nal, por q u ruajtn nga Kisha pandryshim, me nj unanimitet tqet dhe t pakundrshtueshm.

Teologjia eukaristike orthodho-kse nuk shprehet n prkufizimeformale, vese , n nj nivel t lart,n dhe prmes adhurimit ton. Ktumund t t gjej zbatim, deri n njgrad t veant, parimi lex orandi,lex credendi: rregulli i lutjes shtrregulli i besimit. At QiprianKern, profesor i liturgjiks ninstitutin St. Sergj, Paris, tu thoshtenxnsve t tij: Kori i Kishs shtnj katedr e teologjis. Mund tshtojm: n heshtje banon teologjiam e mir e eukaristis, ashtu sishpall himni para hyrjes s madhegjat Liturgjis t s Shtuns sMadhe: do mish i vdekshm let hesht, t qndroj pa lvizur,me frik dhe dridhje...

Sinodet Ekumenike nuk na tho-n shum lidhur me pranin euka-ristike. Sinode t ndryshme lokale

kan trajtuar shtjen e kungimitt shenjt, n nj kontekst praktik:

kush mund t pranohet pr t marrpjes n t dhe me cilat kushte?Vetm n Sinodin e fundit nga shta-t Sinodet e mdha, Sinodi i Dytn Nikea kundr ikonoklazms(787) gjejm nj pohim t qart dhedefinitiv mbi pranin e Krishtit neukaristi. Ikonoklastt vlersoninse e vetmja ikon e mundshme eKrishtit ishin elementet e kushtuargjat Liturgjis Hyjnore. Sinodi iShtat iu prgjigj ktij argumenti seelementet e kushtuar nuk jan ve-

tm nj ikon e trupit dhe e gjakutt Krishtit, por, n kuptimin e vrte-t dhe t plot t fjals - trupi realdhe gjaku real i Zotit. Kjo do t tho-t se prania e Krishtit n eukaristigjendet n nj nivel rrnjsisht ndry-she nga prania e Tij n ikonat e she-njta....

Shn Joan Damaskinoi bn njhap m tej, kur shkruan: Nse kr-koni t dini si ndodhi kjo, mjaftontju thon se ndodh nga Fryma eShenjt. [...] Nuk dim asgj m

shum se kjo, q fjala e Perndissht e vrtet, aktive dhe e gjith-fuqishme, por e pakapshme n l-ndn q vepron. (Besimi ortho-dhoks, 4,13). Shn Joani ka para-sysh fjalt q thuhen n epiklez gja-

t Liturgjis: Duke i transformuar(dhuratat) me an t Fryms sate

t Shenjt. Prania e Krishtit nelementet kushtuar sht kshtunj prani shpirtrore, jo n kuptiminse do t ishte n nj far mnyre ima-gjinare ose metaforike, por n kupti-min se ajo sht nj prani e realizuarn dhe nga Fryma e Shenjt.

Ball prball me KrishtinShptimtar

Me fjal t tjera, Kisha Ortho-dhokse, edhe pse mund t jet e re-zervuar pr t shpjeguar mnyrn se

si shfaqet prania eukaristike, nuk kaasnj dyshim pr realitetin e ksajpranie. Nga pikpamja orthodhokse,dy elemente duhet t nnvizohen:

S pari, gjat blats s shenjtbuka dhe vera nuk pushojn s qeni,por bhet dika tjetr, trup dhe gjaki Krishtit, pa pushuar pra s qeni kaishin m par. Madje dhe pasblats, librat liturgjik vazhdojn tflasin pr priftin q ngre dhe ha bu-kn e shenjt. Misteri duhet t kup-tohet n terma antinomike. Ka nj ndry-

shim real - buka e vera nuk shprbhensi elemente t ksaj bote. Pa u shpr-br, ato bhen m tepr se jan.

S dyti, eukaristia duhet t me-ndohet n terma personalist, gjq do t thot se ajo sht nj takim

personal q realizohet me kungimine shenjt, mes personit t Krishtitdhe besimtarit. T hash e t pishushqimin hyjnor prbn pikn tont takimit suprem, ball pr ball,

me Krishtin, Shptimtarin ton.

T tuat nga t tuatNse tani kalojm nga prania

eukaristike n sakrificn eukaristi-ke, duhet t vrejm se si fusha lek-sikore e blats sht e pranishmen Dhiatn e Re: Krishti ka dhu-ruar pr t gjitha kohrat nj sa-krific t vetme pr mkatet tona(Hebr. 11,12). Dhe shn Pavli thot:Krishti sht Pashka jon, u therpr t gjith ne. Kshtu pra, le ta krem-

tojm kt fest... (I Kor. 5,7-8). Prafjalt q lidhen me sakrificn jant qarta n tregimin e darks s fu-ndit, kur u pohua se trupi i Krishtit uthye pr ne (I Kor. 11, 24) dhe gjakui tij u derdh pr ne (Matth. 26,28).

Kto vargje jan edhe n tekstine Liturgjis Hyjnore. Kur kremtu-esi e pret bukn e blats eukaristikegjat proskomidhis, ai thot: the-ret Qengji i Perndis q heq m-katin e bots pr jetn dhe shpti-min e bots. Citojm edhe himnine hyrjes s madhe n Liturgjin et Shtuns s Shenjt: Se Mbretii mbretrve, Zoti i zotrve afrohetq t theret. Gjat Liturgjis s Dhu-ratave t Parashenjtruara, thuhet:Ja ku po afrohet [...] me shpurne tij, Sakrifica mistike tashm ekryer. Diku tjetr, n lutjet e Li-turgjis, gjejm shprehje si therorelavdrimi, therore shpirtrore,therore e pagjakshme. Duke eprmbledhur tr kuptimin e litur-gjis eukaristike, shn Nikolla Ka-vasilas mbshtet se gjja m e rn-

dsishme sht se ajo prbn njtherore; sht kremtimi i theroresq bn punn thelbsore t mistago-gjis (Shpjegimi i liturgjis Hyj-nore, 1,5).

Ajo transmeton pr ju 24 or program.

Do t dgjoni gjithka q ju duhet: programe shpirtrore, sociale dhe kulturore.

Muzik e zgjedhur kishtare, popullore dhe klasike, nga vendi dhe bota.

Ndiqni shrbesat kishtare n Radio Ngjallja!

Eukaristia: nj mrekulli e vazhdueshme

(Vijon n numrin e ardhshm)


6/12


Anastas Janullatos lindi m 4 nntor t vitit1929, n nj familje besimtarsh orthodhoksn Greqi. Ai u rrit me besim dhe gjat viteve tformimit merrte pjes n mnyr aktive n ki-sh. N fillim atij i plqente matematika dhegjat viteve t adoleshencs ai dshironte tvazhdonte studimet n kt shkenc. Idet e tijndryshuan me fillimin e Lufts s Dyt Botrore.Gjat viteve t lufts, Anastasi filloi t prjetontebesimin e tij n nj mnyr m personale. Aiishte dshmitar i shum vuajtjeve dhe shkatrri-

mbi Kishn n nj shkall t gjer. Ai kuptoi sepa nj shrbim t till misionar, Kisha Orthodho-kse humbiste qllimin dhe s fundi zvoglohej.

Gjat ktyre viteve, Anastasi mori pjes gji-thashtu n nj lvizje ndrkombtare rinore or-thodhokse Syndesmos. Ai shrbeu si Sekretari Prgjithshm i Komitetit t Misionit t Jashtmgjat viteve 1958 - 1961 e pastaj si Zvends-president nga viti 1964 - 1978. Gjat ksaj koheu takua me udhheqs t tjer t rinj q kishint njjtin zell pr t shpallur Ungjillin. S bashku

dorzimit t tij prift, m 24 maj 1964, u nis prn Afrikn Lindore dhe kreu liturgjin e parn Uganda. Pak pas mbrritjes, prifti i ri u smurnga malarja dhe u kthye n Greqi. Pavarsishtnga rekomandimi i mjekut pr t mos shkuar nAfrik, ai nuk e humbi guximin pr tu kthyer.Ai e kuptoi m mir se kurr rndsin e ngritjess ndrgjegjes misionare n Kish dhe krkoimnyra t reja pr t prmbushur Urdhrimine Madh t Krishtit. Duke ndjekur kshilln enjrit prej profesorve t tij, Anastasi vendosi

se mnyra m e mir pr t pasur ndikim nKish ishte duke dhn nj ndihmes dometh-nse n botn akademike. Ai besonte se edhe nsenuk mundej q t punonte drejtprdrejt n fushne misionit, prsri mund t prpiqej t hapterrugn pr t tjert. Ai vendosi t bnte studimet tjera n misiologji dhe n historin e feve.

N vitet 1956-1969, Anastasi studioi Histori-n e Feve n Universitetin e Hamburgut dheMarburgut, n Gjermanin Perndimore, dukei vn m shum theksin Pluralizmit fetar dheKishs Orthodhokse. Puna e tij u prqendruan historin e prgjithshme t feve, n fet afri-

kane, misiologji dhe etnologji. Ai shkoi n Uni-versitetin e Makerers, n Kampala t Ugands,pr t br krkime t drejtprdrejta e pr t mble-dhur materiale pr tezn e doktoraturs s tij:Shpirti Mbandua dhe kuptimi i kulteve t tyre.Nj krkim i pikpamjeve t fes afrikane. Mbit gjitha, ai dshironte t vendoste bazat e njprocesi t tr t nj studimi serioz t misionitn Kishn Orthodhokse. Nprmjet ktij studi-mi, ai krkoi prkrahje pr tezn e tij fillestare,sipas s cils sht e pamundur q t jesh ortho-dhoks i vrtet pa treguar interesim pr misionin.

Bashk me studimet e tij, Anastasi mori pjes

aktive n lvizjen ekumenike mbarbotrore.Duke qen pjesmarrs n Komisionin e Misi-

meve t lufts. Brenda kaosit mundi t gjentekuptim vetm duke grmuar thell n besimine tij. Q bota dhe vendi i tij t shptonte nga tkqijat e lufts, si dhe nga pasojat e lufts civilen Greqi, Anastasi kuptoi nevojn urgjente prnj mesazh paqeje t brendshme, paqeje q vjennprmjet Jisu Krishtit.

Kjo prvoj e drejtoi Anastasin q t brak-tiste dshirat e tij prfushat e tjera t studimitdhe t ndiqte teologjin. Kaq drithruese ishte

kjo dshir saq ai thonte: Pr mua nuk mjaf-tonte ti jepja dika Perndis, duhej ti jepeshaplotsisht Atij. Doja q e gjith qenia ime t jeton-te n Krishtin. Prandaj n vitin 1947, ai filloiFakultetin Teologjik n Universitetin e Athins,ku u diplomua shklqyeshm n vitin 1951.

Pas shrbimit ushtarak, Anastasi u bashkuame vllazrin Zoi (Jeta), nj organizatfetare e prqendruar n rilindjen shpirtrore tKishs n Greqi. Prgjegjsit q kishte ai pr-fshinin misionin pr t rinjt e vendit t tij. Ai ub udhheqs i lvizjeve studentore, kampevet adoleshentve dhe luftoi ta bnte besimin ortho-dhoks t vrtet dhe t prekshm pr t rinjtq kishte pran. Nprmjet ktyre prvojave,Anastasi zbuloi ndikimin q patn kto programe

M 4 nntor, Fortlumturia e Tij Anastasi, Kryepiskop i Tirans dhe i gjith Shqipris, mbush 80 vje. Nj dit e shnuar jo vetm pr

besimtart orthodhoks t Shqipris, por edhe pr gjith ata, t krishter dhe jo t krishter, q e kan njohur e vlersuar pr

kontributin e jashtzakonshm t nj jete prkushtuar prhapjes s besimit dhe paqes.

Shkrimi i mposhtm sht marr nga libri i At Luka Veronis Missionaries, Monks and Martyrs: Making Disciples of All Na-

tions, botuar n vitin 1994, nga Light & Life Publishing Company, Minneapolis, MN, SHBA.

Nj jet kushtuar prhapjes s drits s Krishtit- Nj flashback n 80 vjet jet -

ke q i sht besuar, ajo mohon veten, kundr-

shton veten dhe thelbin e saj dhe tradhton

betejn q bn. Kisha q qndron n vend,

kisha s cils i mungon vizioni dhe prpjekja

e vazhdueshme pr t shpallur Ungjillin t

papagzuarve, vshtir se mund t njihet si

nj Kish e Shenjt, Katholike dhe Apostolike,

s cils Zoti i besoi vazhdimsin e veprs s Tij.

Vitet 60-t

Duke ndjekur Thirrjen e Perndis

Kuptimi i rndsis s misionit t jashtm tKishs e mbushi zemrn eAnastasit. Pas dorzimit ttij n dhjak, n vitin 1960, aithemeloi nj qendr misiona-re ndrorthodhokse Poref-thentes (Shkoni). Qllimi iksaj qendre ishte t edukon-te Kishn n fushn e hiera-postolis, si dhe t nxiste e tdrgonte misionar nprbot.

Vet Anastasi po mendon-te t bhej misionar n njvend t huaj. Menjher pas

Kryepiskopi Anastas (djathtas),

gjat nj prej kampingjeve t t rinjve orthodhoks.

ata filluan t kuptojn se Krishtiasnjher nuk mund t knaqejnga shpallja e Ungjillit vetmbrenda Kishs. Urdhrimi i Tijfillestar ishte q t shkonin nt gjith kombet. Prandaj, mi-sionet nuk jan vetm t brend-shme, por edhe t jashtme.Urdhrimi i Madh i s kaluarssht nj prgjegjsi e madhepr t tashmen. N at kohAnastas Janullatos shkruante:

Kisha pa mision sht

nj kundrshtim termash...Nse Kisha sht moskok-

arse ndaj puns apostoli-

Afrik, 1964


7/12


onit Botror dhe Ungjillzimit (KMBU) t K-shillit Botror t Kishave (KBK), misiologu i rikuptoi se mund t msonte nga traditat e tjerat krishtera, si dhe tu prezantonte antarvet ktyre traditave trashgimin e pasur misio-nare t Kishs Orthodhokse. N vitin 1963, ub antari m i ri i KMBUs n konferencn eMexico City. Ai vazhdoi t luaj nj rol shum

t rndsishm n kt mjedis ekumenik, dhes fundishrbeu siPresidentKoordinues n vitet1984-1991. Ai u b misiologu i par orthodhoksq pati nj pozit t till udhheqse.

Vitet 70-t

Hedhja e Themeleve Misionare brenda KishsGjat dekads q pasoi, Kisha e Greqis filloi

t dgjonte dhe ti prgjigjej zrit t ktij para-shikuesi t guximshm. N vitin 1968, Anastasidhe stafi i Porefthentes ishin nismtart e part Zyrs pr Misionet e Jashtme brenda Aposto-liki Dhiakonia (Shrbimi Apostolik, nj deg

shrbimi e Kishs s Greqis). Themelimi i njorganizate misionare t prhershme brenda Ki-shs zyrtare Orthodhokse n Greqi ishte guri i qo-shes. Kisha e njohu punn e Anastasit, duke engritur n vitin 1972 si Episkop t Andruss dheduke e br drejtor t prgjithshm t gjithdepartamentit t Apostoliki Dhiakonia. Nnudhheqjen e Episkopit Anastas, ky komisionveproi si nj trup i vetm pr t mbshtetur tgjitha prpjekjet misionare t Kishs, si n Greqiashtu dhe n bot.

Bashk me prgjegjsit kishtare, EpiskopiAnastas vazhdoi t jet aktiv n nivelin akade-mik. N vitin 1972 Universiteti i Athins e zgjo-dhi si profesorin e saj t Historis s Feve. N Uni-versitet, ai themeloi dhe drejtoi nj qendr prstudimet misionare gjat viteve 1971-1975. Kjoqendr hapi rrugn pr nj tjetr pik referimi, kuu ngrit nj katedr pr misiologjin, n vitin 1976.N kt atmosfer akademike ai vazhdoi t shpa-ll thirrjen e tij t zgjimit pr Kishn, duke sfi-duar vetknaqsin e saj n shrbimin misionar:

Episkopi Anastas vazhdimisht u prpoq tiedukonte besimtart orthodhoks t kuptoninplotsisht Besoren dhe t shpallnin se besoninn nj Kish t Shenjt, Katholike dhe Apo-stolike. Pr Anastasin, t shpallje nj besim t

till, ndrsa qndroje indiferent ndaj misiona-rizmit, ishte hipokrizi. Ai theksonte:

Vetm ather kur kuptohet q misioni

ekumenik mbarbotror gjen zbatim t r-

ndsishm dhe parsor n nj nga pjest the-

melore t Simbolit t Besimit, gj q sht

thelbsore pr kuptimin orthodhoks mbi Ki-

shn, dhe ather kur kuptohet se ai q quhet

mision i huaj nuk sht shtje e jasht-

me, por nevoj e brendshme, nj thirrje prpendim dhe nj bashkim i yni me shpirtin e

Ungjillit dhe traditn e Kishs son, vetm

ather do t kemi nj fillim teologjik shpre-

sdhns pr at q vjen m pas.

Veprimtaria apostolike n vende t tjera nuksht thjesht nj deg autentike e jets orthodho-kse ose edhe e teologjis orthodhokse, por shtthelbi i kuptimit t vrtet t Kishs. Kur besim-tart orthodhoks rrfejn: Un besoj n nj Ki-sh...Apostolike, kjo nuk do t thot vetm qprejardhja e saj ishte apostolike. M e rndsi-shme sht prfshirja n pasjen e zjarrit dhezellit apostolik pr ti predikuar Ungjillin dokrijese (shiko Ungjillin sipas Markut 16:15), se-pse ushqen antart e saj, q ata t mund t b-hen: dshmitar n Jerusalem dhe n Jude, n

m aktive n bot dy dekadat e fundit. Themelii Kishs ishte megjithat n rrezik nga problemet brendshme, q m s fundi uan n kishri-min e Episkopit t Kenias nga Patriarkana eAleksandris. Kisha Orthodhokse e Afriks Li-ndore dukej sikur ishte n buz t dshtimit.

Gjat ksaj kohe Patriku Nikolla, kreu i Kishs

Orthodhokse n Afrik, e ftoi Episkopin Anastast bhej Kryepiskop i Kryepiskopats s AfriksLindore. Episkopi pranoi, por vazhdoi t ruanteprgjegjsit e tij n Universitetin e Athins edhetek Apostoliki Dhiakonia. Gjat ksaj periudhetranzicioni, ai vuri re se roli i tij ishte ai i riorga-nizuesit t Kishs s Afriks Lindore. Qllimi itij kryesor ishte t ngrinte nj bashksi tfuqishme orthodhokse me udhheqs vends.

Duke vn theksin n prgatitjen dhe formi-min e udhheqsve vends, Kryepiskopi Anastasi mbeti besnik tradits misionare orthodhokse.Ashtu si edhe thoshte n nj shkrim t mpar-

shm:Mishrimi i fjals s Perndis, n

gjuhn dhe zakonet e nj vendi, ka qen e

duhet t jet shqetsimi i par i gjith misionit

orthodhoks. Qllimi i tij sht ngritja dhe

rritja e nj Kishe kombtare, t vetfuqishme

dhe vetqeverisse, t aft pr t vn n

shrbim t gjitha copzat e traditave komb-

tare, duke i shndrruar dhe shenjtruar ato

n harmoni me natyrn e njerzve pr lavdi

t Perndis.

N vitin 1972, Kryepiskopi Makarios III iQipros, filloi t ndrtonte nj seminar ortho-dhoks n Nairobi t Kenias, por paqndruesh-mria politike n Qipro e pengoi Kryepiskopint prfundonte kt projekt. Shkolla mbeti embyllur pr 10 vjet. Puna e par e KryepiskopitAnastas si udhheqs i ri i Kishs ishte q t pr-fundonte s ndrtuari seminarin dhe ta hapte me-njher. Gjat viteve 70-t shum besimtar tKishs Orthodhokse Afrikane u zhgnjyen dheu ligshtuan pr Kishn, q spo bnte prparadhe filluan t largohen. Anastasi kuptoi se, m-nyra e vetme pr ti kthyer kta njerz dhe prt sjell edhe besimtar t rinj, ishte prgatitjae udhheqsve dhe priftrinjve vends.

Prandaj, Kryepiskopi hapi zyrtarisht Semi-

narin Patriarkal Orthodhoks KryepiskopiMakari III, n vitin 1982. Gjat dekads qpasoi, shkolla kishte mesatarisht 45 student nvit dhe 12 profesor nga Afrika Lindore, Evropa

(vijon n faqen 8)

Samari dhe n t gjitha ant e dhut (Veprat eApostujve1: 8). Episkopi Anastas vazhdoi t sfido-nte qndrimin apatik t Kishs ndaj misionarizmitkur shkruante:

Ungjilli u drejtohet t gjith njerzve,

prandaj dhe puna e Kishs mbetet e paplo-

t pr aq koh sa sht e kufizuar n zona

gjeografike ose klasa sociale. Fusha e vepri-

mit t saj sht universale dhe aktive n t dy

grupet e njerzve, t atyre q mirpresin

lajmin e mir dhe t atyre q n fillim ndoshta

e kundrshtojn at...

Vitet 80-t

Teoria bhet praktik

N vitet 60-t kur Anastasi u smur pr hert par nga malarja, mjekt i patn thn senuk do t mund t punonte asnjher si misionarnpr bot, por prkujdesja e Perndis nuk that njjtn gj. N vitet 80-t, Kisha Orthodhokse

e Afriks Lindore po prballej me vshtirsi tmdha. Kjo zon kishte qen fusha misionare

ast

nga nj

Shrbes

Pagzimi.


8/12


dhe Shtetet e Bashkuara. Kryepiskopi n fuqi,dorzoi 62 priftrinj dhe dhjakon, si dhe 42lexues dhe katekist. T gjith ata kishin mbaru-ar seminarin. Kta udhheqs vends ishin nga

8 fise t ndryshme t Kenias, Ugands dhe Tan-zanis. Ishin ata q hodhn themelet e rilindjess Kishs n Afrikn Lindore.

n Afrikn Lindore vazhdoi t rritej edhe paslargimit t tij n vitin 1991.

Prve arritjeve t tij n Afrik, EpiskopiAnastas ka ln gjurm n mnyra t ndryshme.N vitin 1981 Episkopi filloi t botonte, nn mbi-

kqyrjen e Apostoliki Dhiakonia, revistn e pa-r zyrtare misionare t Kishs s Greqis, t ti-tulluar Panda ta ethni (T gjith kombet). Kjo

PrfundimeGjat tridhjet viteve t fundit, ndikimi i

Anastas Janullatosit ka qen shum i madh. Siteolog i ri gjat viteve 50-t ai kishte si qllim ri-ndezjen e shpirtit misionar t Kishs Orthodho-

kse. Tridhjet vjet m von, sht e qart q aiia kishte arritur qllimit t tij. N t vrtet mi-sionet jan br pjesa kryesore e jets s Ortho-dhoksis n shekullin XX.

Nj prmbledhje e jets s KryepiskopitAnastas mund t shihet n dshirn e tij pr tpunuar n katr fronte t reja:

S pari, ai e drejtoi vmendjen te vet KishaOrthodhokse, duke krkuar t ringjallte dshirndhe ndrgjegjen misionare, q ka qen pjes etradits s saj prej shekujsh.

S dyti, ai krkoi t jepte nj ndihmes prejakademiku n fushn e misiologjis. Kryepi-

skopi Anastas ka shkruar 9 libra, 5 libra katekiz-mi dhe mbi 140 artikuj. Ai themeloi dhe botoi 2revista t ndryshme misionare Porefthentes(Shkoni, 1960-1970), dhe Panta ta ethni, (Gji-th kombet, 1981-1992), dhe q nga viti 1981ka dhn nj ndihmes shum t madhe nbotimin e Buletinit Ndrkombtar pr KrkiminMisionar. Prve ksaj, ai i sht drejtuar sa esa her publikut n televizion, pr ti thn atijt prqafoj Jisu Krishtin dhe Kishn e tij. Nvitin 1989, Shkolla Teologjike OrthodhokseKryqi i Nderuar, n Brookline, Massachusetts,e nderoi duke i dhn titullin Doktor n Teo-

logji. N vitin 1993 Kryepiskopi Anastas u zgjodhantar korrespondent i Akademis s Athins.

S treti, ka qn jeta e tij n Afrikn Lindoredhe n Shqipri. Ktu ai shpresonte tiu tregontet gjith njerzve t bots pavarsisht nga origji-na e tyre, se Perndia i donte dhe kujdesej pr ta.

S fundi, ka qen n qarqet ekumenike. N-prmjet Kshillit Botror t Kishave Kryepisko-pi Anastas ka dhn dshmi pr teologjin emisionit orthodhoks dhe spiritualitetin n botn

jo-orthodhokse. Ai punoi s bashku me t kri-shter bashkkohs pr t prkufizuar misionine shekullit XX dhe pr t dshmuar n mnyr

t suksesshme besimin dhe traditat.Jeta dhe puna e Kryepiskopit Anastas mund

t prmblidhen n vet fjalt e tij. Gjat vitevet jets s tij ai sht prpjekur t jetoj dhe tshpall misterin e nj Kishe t Shenjt, Katho-like dhe Apostolike. Ai u prpoq t jetontemisionin e Kishs brenda kndvshtrimit tduhur universal. Misioni sht nj shprehjee rndsishme e ndrgjegjes orthodhokse, nj

thirrje pr t plotsuar me vepra vullnetin e

Perndis n tok dhe n qiell. Indiferenca

ndaj misionarizmit sht mohim i Ortho-

dhoksis...

(Pr veprimtarin e Kryepiskopit Anastas n vitet

90-t, shiko gazetat Ngjallja)

Nj jet kushtuar prhapjes s drits s Krishtit(vijon nga faqja 6-7)

Afrik, Pashk 1988

Prve prgatitjes s udhheqsve vends,Kryepiskopi gjithashtu prkrahu traditn misio-nare Orthodhokse t prkthimeve, pr t cilnai vet besonte se ishte miratuar nga Krishti gja-t Pentikostis. Prandaj, u vuri prparsi boti-meve dhe organizoi prkthime t shrbesaven 7 gjuh t ndryshme. Ai u prpoq gjithashtu t

krijonte nj ndjenj vazhdimsie n strukturat eKishs, duke drejtuar ndrtimin e 67 kishave, 23prej t cilave ishin prej guri dhe 44 prej druri e ba-lte. Ai ndihmoi edhe pr restaurimin e 25 kishaveekzistuese. Arritjet n fushn e ndrtimeve prfshi-nin dhe 7 ndrtesa pr misionart, 7 qendra mje-ksore, 5 shkolla fillore e 12 shkolla infermierie.

Puna e tij n Afrik trhoqi vmendjen embar bots. Kisha Orthodhokse e Amerikse ndihmoi, duke drguar misionar n AfriknLindore. Ndikimi i fuqishm i ktyre misionarveu ndje jo vetm brenda Kishs s Afriks Lindore,por edhe n t gjith Amerikn. Shum misio-

nar, q qndronin pr nj koh t shkurtr, ukthyen n Amerik dhe ndihmuan q t rritejndrgjegjja misionare n dioqezat e tyre. KishaOrthodhokse n Greqi dhe n Finland gjitha-shtu iu prgjigj nj serie leksionesh q Krye-piskopi dha pr urdhrin e misionarizmit, dukedrguar grupe misionarsh n Kenia.

Aspekti m i rndsishm i puns s Krye-piskopit Anastas n Afrikn Lindore, nuk ishtedorzimi i klerikve, as botimet dhe as interesipr mision q krijuan grupet misionare, por pr-pjekjet e tij pr tu bashkuar me t krishtertvends. Duke e personifikuar veten e tij me tkrishtert orthodhoks t ktij vendi ai i inkurajoi

dhe i fuqizoi ata pr t prqafuar besimin, sikurky t ishte besimi i tyre. Si rezultat i ksaj, Kisha

revist vazhdon t jap informacion pr misionetdhe t nxis t krishtert orthodhoks n Greqipr tiu prgjigjur urdhrimit misionar.

Gjithashtu gjat viteve 80-tEpiskopi Anastasshtoi aktivitetin e tij me Kshillin Botror t Ki-shave.Pas pjesmarrjes s tij n Konferencnpr Misionin Botror n Melburn, n vitin 1980,po ashtu dhe n Asamblen e Prgjithshme tKBK n Vankuver, n vitin 1983, Episkopi u bPresidenti Koordinues i Kshillit Botror t Mi-sionit dhe Ungjillzimit, gjat viteve 1984-1991, dhedrejtoi Konferencn pr Misionin Botror n SanAntonio, n vitin 1989. Ndikimi i tij i fuqishmmisiologjik nuk frymzoi vetm botn orthodho-kse, por gjithashtu preku edhe qarqet e bordit eku-menik. Ashtu si ka thn dhe teologu i famshmprotestant dhe misionar David Bosch:

Anastasi ka mbetur forca q drejton l-

vizjen misionare n Orthodhoksi dhe q kur

Kishat Orthodhokse u pranuan n Kshillin

Botror t Kishave, n vitin 1961, ai dhe ttjer i kan dhn nj ndihmes shum t

madhe mendimit dhe praktiks misionare n

qarqet ekumenike. Takimi mes Orthodhoksi-

s dhe Protestantizmit n fushn e misiologjis

ka qen me t vrtet nj epok e rndsish-

me e riprtritjes teologjike n Lvizjen Eku-

menike q prej vitit 1961. Vetm tre fjalime

u lexuan gjat seancave m t rndsishme t

konferencs gjat ditve t para, ndrsa dy

fjalimet e para ishin interesante dhe sfiduese,

ishte prezantimi i Anastasit ai q siguroi nj

prkuf iz im teologjik pr temn e konfe-

rencs U bft vullneti Yt. Nisma e pr-

gjithshme e tij ishte me t vrtet ekumenike

n kuptimin m t mir t fjals.


9/12


1. Prqasje historike e vititt lindjes

Me gjith interesimin e treguarkto njzet vitet e fundit, kryesishtnga studiues grek, jeta e hieromo-nakut Nektar Terpo vazhdon t

mbetet ende, n mjaft aspekte, njmister i pazgjidhur plotsisht. Ajoka sht konsideruar aktualisht siprparim n kt drejtim nuksht zbulimi i t dhnave apo fak-teve t reja, por ndrthurja dhe in-terpretimi n nj kndvshtrim tndryshm i atyre ekzistuese. Mjaf-ton t prmendim se nuk dihet mesaktsi as viti i tij i lindjes. do ha-mendsim q sht br n t kalu-arn dhe q vazhdon t bhet edhen ditt e sotme ose sht i pamoti-

vuar, ose ndrthuret me fakte ttjera q, sidoqoft, nuk mund tkonsiderohen t pakontestueshme.P.sh. G. Valetas, filologu grek q ikushtoi atij nj monografi t tr(O armatomenos logos, 1971), da-ton 1690-n si vit t lindjes s tij. K-t pikpamje, edhe pse krejt t pa-argumentuar, e pranojn edhe disastudiues bashkkohor. T tjer, sip.sh. profesori i Universitetit Aris-totelian t Selanikut A. Glavinas ekan vn n dyshim, duke i ku-ndrvn dshmin e Evlog Kuri-

lls, i cili shkruante m 1935 (Gri-gorios o Arjirokastritis, o meta-

Hieromonak Nektar TerpoVoskopojari q tronditi themelet e Perandoris Turke n Ballkan

frastis tis Kenis Dhiathiqis is to

alvanikon) se n Skitin e ShnAns n Malin e Shenjt kishtehasur nj dokument t vitit 1709, nt cilin shkruhej Hieromonak Nek-tar Voskopojari. Ky dokument, i

cili sot nuk ekziston, por pranohetvetm duke u bazuar n iltrsine padiskutueshme morale t E.Kurills dhe n aftsin po aq tpadiskutueshme profesionale tktij studiuesi t shquar shqiptar,hedh posht vitin 1690 si vit tlindjes s Nektar Terpos pr faktine thjesht se asnj nntmbdhjet-vjear nuk mund t jet hieromo-nak, pra nj murg i hirotonisur nprift, pa u shkelur me t dyja k-mbt kanonet e Kishs Ortho-dhokse.

Ndrkoh, dshmia e siprpr-mendur e E. Kurills nxjerr n pahnj aspekt tjetr t panjohur deriather t N. Terpos, qndrimin etij pr nj koh t pacaktuar nMalin e Shenjt. Ky fakt duket seasfikson disi n aspektin kohorpranin e tij dinamike n disa ngaqendrat m n z t besimit t kri-shter t viseve shqiptare, si Kora,Elbasani, Myzeqeja etj., pa llogari-tur ktu hipotezn mbi shkollimin etij n Institutin Flangian n Venetik,

etj. Si ka mundsi q, brenda njperiudhe relativisht t shkurtr

kohore, si sht jeta e tij aktive,t prfshihet edhe qndrimi pr njkoh sigurisht jo t shkurtr nMalin e Shenjt? Ksaj pyetjejemund ti prgjigjemi fare mir nsemarrim parasysh kushtet e kohs

dhe nevojat e Kishs Orthodhoksepr t prballuar valn e islamizimitmasiv, q vinte n rrezik ekzisten-cn e saj n zonn qendrore dhe

jugore t Shqipris s sotme.

Duke br nj parantez, pr-mendim se N. Terpo sht konside-ruar si pararendsi i Shn KozmaKolkondasit jo thjesht n cilsine tij murgrore, por n mnyrn eushtrimit t aktivitetit hierapostullor,i cili konsistonte kryesisht n nda-limin e vals s islamizimit t t

krishterve dhe inkurajimin e tyren kushtet e nj trysnie t gjithan-shme. N gjysmn e par t shek.XVIII, kur zemrs s monakizmitshqiptar mezi i dgjoheshin t rra-hurat, kur ata pak murgj q i kishinrezistuar me shpirt n dhmb sfi-dave t kohs ndiheshin t pafuqi-shm pr t prmbysur gjendjen ekrijuar, shfaqja e figurs s ndriturt Nektar Terpos dhe ushtrimi i ve-primtaris s tij n nj mnyr q itejkalon caqet e mundsive dhe me-ndsive t bashkatdhetarve t tij

klerik dshmon se misioni i tij ishteprojektuar n nj qendr t fuqish-

me t orthodhoksis botrore, largrealitetit t mjer kishtar t Shqip-ris s athershme. Sipas t gjithagjasave, hieromonaku voskopojar uprgatit pr kt mision n Maline Shenjt, njsoj si pasardhsi i tij,Shn Kozma Kolkondasi, disadekada m von. T dy kta hie-rapostuj kan t prbashkt zelline krishter pr t predikuar gjitha-ndej tek bashkfetart e tyre, prtu dhn shpres e pr ti nxiturn besnikrin e tyre ndaj besimitt t parve.

(vijon n faqen 10)

Ikonostasi i kishs s Manastirit Lindja

e Hyjlindses n Ardenic sht gdhendur

n dru dhe i polikromuar me ar. Plotsimi i

tij me ikona sht realizuar n vitin 1744, ku

kan ndihmuar edhe esnaft e bakrxhinjve

dhe muratorve voskopojar, ka tregon

lidhjen e tyre shpirtrore me kt trev.Shumica e ikonave jan vepr e ikono-

grafit t njohur t shekullit t tetmbdhjet,

hieromonakut Kostandin Shpataraku.

Kisha sht pikturuar n vitin 1744 nga

vllezrit korar Konstandin dhe Athanas

Zografi. Prbhet nga naosi, narteksi, prej

dy galerive ose hajateve t hapura n ann

jugore dhe perndimore dhe prej kulls s

kambanores, q lartsohet n qoshen jugpe-

rndimore t kishs. Naosi sht i tipit bazili-

kal, i mbuluar me tavan druri t rrafsht. Dy

radh kolonash druri e ndajn at n tre nefe.

Nj nga kishat e Voskopojs


10/12


Kalendari i

Liturgjive Hyjnore,

NNTOR 20091 E Diel 5 LLUKAIT. Anargj.Kozma e Damian nga Azia.

7 E Shtun T 33 dsh. n Me-litin. Dshg. Tavrioni, Thesalonika.

8 E Diel 7 LLUKAIT. Krye-engj. Mihail e Gavriil dhe Fuqit ePatrup.11 E mrkur Dsh. Minai,Viktori, Vicenti, Stefania. Theo-dhor studiti.13 E Premte Joan Gojarti iKon/pojs. Oshd. i ri Damaskini.(Hahet vaj e ver.)

14 E Shtun Ap. Filipi. Grigor

Pallamai. Dsh. i ri Konstandini,shqiptar.

15 E Diel 8 LLUKAIT.Dsh. Guria, Samonai, Avivi.(Fillon Kreshma.) (Vaj, ver, peshk.)

16 E Hn #Ap. dhe Ungji-llor Mateu. Dshg. Ifigjenia.21 E Shtun # Hyrja n tem-pull e Hyjlindses Mari.

22 E Diel # 9 LLUKAIT. Ap.Arkipi, Filimoni e Onisimi nga 70-t.25 E Mrkur * Mbyllja e

Hyrjes . Dshmg. Ekaterina.Dsh. Mrkuri.28 E Shtun #Omol. Stefani i ri.Dsh. Irinarku, Komasi, Etimasi etj.

29 E Diel # 13 LLUKAIT.Dsh. Paramoni etj. Dsh. Filu-meni, Fedhri.30 E Hn#Ap. Andrea, i par-thirruri. Frumenti i Etiopis.

Nse pikpamja e siprtrajtuarduket bindse, ather kemi zgjidh-

jen e nj sr problemeve q lidhenme jetn e Nektar Terpos. Piks-pari zbutet deri n nj far masekontradikta q ekziston midis vititt pretenduar t lindjes s tij (1690)me qenien e tij hieromonak qyshn vitin 1709. Sigurisht, q viti 1690nuk mund t jet viti i lindjes s tij,pavarsisht se shtyrja e tij shumvite prpara, vetm pr t prkuarkanonet e Kishs q prcaktojnmoshn minimale t hirotonisjes spriftrinjve me moshn e tij si hiero-

monak n Malin e Shenjt, nuk kapse t shndrrohet n qllim n vet-vete. Prderisa ai prgatitej pr njmision t caktuar, pra prderisa aido t drgohej n viset shqiptare prt penguar prhapjen e mtejshmet islamizimit masiv, ather duhetpranuar se mund t ket pasur njprshpejtim t procedurave tparashikuara n nj mas q n as-nj rast nuk sht konsideruar sishkelje skandaloze e kanoneve tshenjta, por si nj akt ekonomiepr prballimin e situatave emer-gjente kishtare. E theksojm kt,sepse veprimtaria e tij n Shqipriprpara se t vendosej prfundi-misht n Venedik, ku n vitin 1732botoi pr her t par n greqisht li-brin e tij Pistis (Besimi), dshmonse nuk kemi t bjm me nj njerit moshuar e t pafuqishm, por menj misionar dinamik, i cili prballonleht si udhtimet e gjata e t vshti-

ra, ashtu edhe rrahjet e keqtrajti-met prej atyre q acaroheshin kurdgjonin predikimet e tij t zjarrta.

Debatet e kohve t fundit prprcaktimin me sa m shum sak-tsi t vitit t lindjes s Nektar Ter-pos nuk kan marr n konsideratdisa t dhna t tjera historike, tcilat mund t prbjn dhe elsinpr zgjidhjen e ktij problemi. Eshtfjala pr antart e familjes sshquar voskopojare Halqeu, e cilandrtoi m 1752 me shpenzimet eveta kishn e Apostujve t Shenjt.Kaq t ngushta kan qen lidhjet efamiljes Halqeu me N. Terpon dhe

kaq i thell nderimi q ushqenin prt, saq rreth nj dekad pas vde-kjes s tij, si na informon voskopo-

jari Theofrast Gjeorgjiadhi, n hyr-je t ksaj kishe kushdo mund t

shikonte figurn e ktij hieromo-

naku t prnderuar, me kamillaf

n kok dhe shkopin episkopal

n dor, ndrsa rreth e prqark

emrin e tij. Njri prej antarve tksaj familjeje, Dhimitr Halqeu,shfaqet si prkthyesi i fjals s ShnKirilit t Aleksandris nga greqishtjae vjetr n greqishten popullore tkohs. Kt prkthim Nektari e pr-fshiu n librin e tij duke e mbishkruarsi m posht: Fjala e atit tonndr shenjtor Kirilit, Kryepi-

skopit t Aleksandris, mbi daljen

e shpirtit dhe ardhjen e dyt, pr-

kthyer nga helenishtja n gju-

hn e prbashkt t grekve prej

hierodhaskalit Dhimitr Halqea

prej Voskopoje, tepr e dobishme

dhe madje e denj pr t shku-

ndur nga gjumi i thell e letargjik

i prtacis t gjith ata q jetoj-

n me moskokarje pr vdekjendhe shkujdesje pr ditn e tmerr-

shme t Gjykimit t pritshm. Njemr tjetr, ai i Joan Halqeut,gjithashtu hierodhaskal, njohs imir i greqishtes, italishtes dhelatinishtes, i cili u shqua pr njperiudh si drejtor i Institutit Flan-gian t Venedikut, figuron gjithashtuprkrah Nektar Terpos n disa pe-riudha t caktuara t jets s tij sin Shqipri, ashtu edhe n Itali.

A. Valetas, i cili nuk shquhet pr

saktsi historike, shkruan se Dhi-mitr dhe Joan Halqeu ishin vlle-zr. Historian t njohur grek siK. Vakalopulos, por edhe m tvjetr se ai, ngulmojn se ishin ate bir. Madje prmendin 31 janarine vitit 1667 si ditn e pagzimit tJoanit prej t atit t tij, i cili ishte prift.Dshmi tjetr e rndsishme, e cilaplotson kuadrin e problemit q jemiduke trajtuar, sht se Nektar Ter-poja dhe Joan Halqeu mbetn derin fund shok t ngusht, nj lidhjekjo q kishte filluar qysh nga bankate shkolls. Pra, duke u nisur ngafakti se ishin bashkmoshatar, du-ke ditur edhe ditn e sakt t pag-zimit t Joanit, e cila nuk sht largdits s lindjes s tij, mund t themigati me bindje t plot se edhe vitii lindjes s Nektarit vrtitet atyrreth viteve 1665-1667.

P. Kondili

(Vijon n numrin e ardhshm)

(vijon nga faqja 9)

Hieromonak Nektar TerpoVoskopojari q tronditi themelet e Perandoris Turke n Ballkan

Manastire t Malit t Shenjt


11/12


12/12


Papa dhe Patriarku i Aleksandris, Fortlumturia e Tij Theodhori IIdo t bj nj vizit zyrtare n Kishn ton

U lind n Kret m 1954, me emrin Niko-las Loreftakis, ku edhe plotsoi shkollimin etij. U diplomua n Shkolln Kishtare Rizariost Athins, dhe mori grad shkencore ngaFakulteti Teologjik, i Universitetit Aristoteliant Selanikut. Gjithashtu, studioi Histori Artidhe Letrsi e Filozofi n Odes, n Rusi.

Gjat viteve 1975-1985 shrbeu si krye-dhjakon dhe m pas si protosingjel n Mitro-polin e Shenjt t Lambis dhe Sfakion, kuzhvilloi nj aktivitet t rndsishm lutjeje,baritor dhe filantropik.

I thirrur t kthehej n Patriarkann e vjetrt Aleksandris, nga Patriarku Nikolla VI, aiu emrua Eksark Patriarkal n fronin e Rusis,me baz n Odes, midis viteve 1985-1990.

N vitin 1990 u hirotonis Episkop i Kirensdhe u drgua si prfaqsues i PatriarkutPartheni III, n Athin (1990-1997). Ai shoq-roi Patriarkun e athershm si n udhtimetmisionare n kontinentin afrikan, ashtu edhen asamblet ndrkombtare ndrfetare ateologjike.

N vitin 1997 u caktua Vikar Patriarkal iAlekasandris nga Patriarku i ndjer Petro VII.N shtator t t njjtit vit u caktua Mitropoliti Kamerunit. Gjat ksaj kohe ai zhvilloi njaktivitet t rndsishm hierapostullor. Ai

ndrtoi kisha, kisha dhe klinika, duke ndihmuar

pa rn n sy shum vet.N vitin 2002 u caktua n Mitropolin e Zi-

mbabves, ku ngriti 4 qendra misionare n krye-qytetin Harare, 2 qendra misionare n Malavi,qendra shndetsore, shkolla teknike dheprkujdesje pr fmijt e vegjl. Ai gjithashtudrejtoi themelimin e shum kishave dhe ndihmoin krijimin e komuniteteve t besimtarve nBotsvan dhe Angol.

M 9 nntor 2004, u zgjodh unanimisht ngahierarkt e Sinodit t Shenjt t Patriarkans

s Aleksandris n Fronin e Patriarkut t

Aleksandris dhe t gjith Afriks.Fronzimi i tij u b m 24 tetor 2004, n

Kishn e Ungjillzimit t Hyjlindses, nAleksandri, n prani t shum primatve dheprfaqsuesve t Kishave Orthodhokse dhet Krishtera, liderve politik dhe mijrabesimtarve.

Veprimtarit e shumta hierapostolike tFortlumturis s Tij, ashtu si sjellja e dashurdhe e mbl me t gjith, jan arsyet e dashurisq kan pr t t gjith besimtart e Afriks.

Fortlumturia e Tij,

Papa dhe Patriarku i Aleksandris

dhe i gjith Afriks,

Theodhori II

Pak histori

Kisha Orthodhokse e Aleksandris, sht nj nga 5 Patriarkanat e vjetra orthodhokse.

Sipas tradits, kjo kish u themelua n vitin 42 nga Ungjillor dhe Apostull Marku. Kjo shnon

edhe fillimin e prhapjes s krishterimit n Afrik. Bashk me Romn dhe Antiokin, ishin 3episkopatat e para t krishtera t bots. Nga Sinodi i Tret Ekumenik u ngrit n rangun e

Patriarkans.

Nga kjo kish, pas Sinodit t Kalqedonis (451), u nda Kisha e sotme kopte.

E mbijetuar pr shekuj nn sundimin mysliman, kjo kish pati nj rilindje n shek. XIX

dhe XX, duke e rritur pranin dhe rolin n shum shtete afrikane. Tepr i madh ka qen pr

kt edhe roli i Patriarkut t ndjer Petro VII, q ndrroi jet n vitin 2004, i cili ndikoishum n dorzimin e klerikve vends dhe prkthimin e Librave t Shenjt n shum gjuh

afrikane. Ai e rriti pranin e Kishs n vende arabe dhe afrikane, duke dhn njkohsisht

nj kontribut shum t madh n rritjen e dialogut e bashkpunimit me besimin mysliman dhe

besime t tjera.

Selia e Patriarkans s Aleksandris

Documents

Gazeta e Tetorit 2009