CMYK

BRENDËSI

faqe11

Në

faqe8

faqe9

faqe4

faqe5

faqe6-7

Prestigji sizifian i njëRilindjeje të pamundur!...

nacionalGazetë javore, letrare, kulturore, politike

BOTIM I “NACIONAL GRUP” VITI V BOTIMIT NR. 200 26 MAJ - 2 QERSHOR 2013 ÇMIMI 30 LEKË / 0,20 EURO

Gazeta e përditshme online:www.gazeta-nacional.com

Adresa: Ish-kinostudio “Shqipëria e re”, TiranëE-mail: nacionalalbania@yahoo.com

Agjencia Kombëtare e Turizmit, tur përpromovimin e trashëgimisë tonë kulturore

Shkrimtari, Ragip Sylaj flet për idetë dhemotivet që i shfrytëzon në veprën e tij letrare

Nuk kam mundur ta marrme mend jetën pa letërsinë

Koalicioni i djathtë po shkon drejt mandatit të tretë qeverisës

faqe 22

faqe15

E DASHUR GRUA

TTTTTrrrrreeeeegggggim nim nim nim nim nggggga a a a a UUUUURRRRRAAAAAN BN BN BN BN BUUUUUTTTTTKKKKKAAAAA

T’KËNDOJËN’LËNDINA KANARINA

PPPPPoooooeeeeezzzzzi ni ni ni ni nggggga a a a a ZYZYZYZYZYMMMMMBBBBBEEEEER ELR ELR ELR ELR ELSSSSSHHHHHAAAAANNNNNIIIII

DASHURITËQË LËNË PAS

PPPPPoooooeeeeezzzzzi ni ni ni ni nggggga a a a a JJJJJAAAAAKKKKKOV SOV SOV SOV SOV SOOOOOLLLLLOOOOOM OM OM OM OM ONNNNN

www.

radio

nacio

nal.a

l

Nga VISAR ZHITI

Me rastin e 40-vjetorit të revoltës së

Spaçit në Muzeun His-torik Kombëtar, nënkujdesin e Institutit të tëPërndjekurve Politikë,Institutit të Studimeve tëKrimeve të Komu-nizmit dhe Muzeut His-torik Kombëtar u mbajt një konferencë përkuj-timore në kujtim të të ekzekutuarve DervishBejko, Hajro Pashaj Pal Zefi dhe Skender Dajasi dhe të dhjetrave të burgosurve të tjerë, që paskësaj revolte u ridënuan me më...

Spaçi i parapriufundit të diktaturës

Faqe 20

Nga Prof. Dr. KLARA KODRA

Pas politizimit tëideologjizimit

gjysmëshekullor që eka dalluar shkencënletrare shqiptare, dukee cenuar dukshëm ob-jektivitetin e saj shken-cor, ka ardhur koha, si-pas mendimit tonë, qëveprat letrare të mos vlerësohen më në dritën efaktorëve ekstraletrarë, historiko-politikë, pokryesisht në bazë të thelbit të tyre... Faqe 3

E DITORIAL

Vepra e Kadaresëdhe politizimi i

“kahut të kundërt”

faqe 2

faqe 20

TASHO DERRI

TTTTTrrrrreeeeegggggim nim nim nim nim nggggga a a a a BBBBBEEEEEDDDDDRRRRRI MYI MYI MYI MYI MYFFFFFTTTTTAAAAARRRRRIIIII

faqe10

faqe18

VRESHTARINGA GOSTILA

TTTTTrrrrreeeeegggggim nim nim nim nim nggggga a a a a MMMMMIIIIIRRRRRAAAAASSSSSH MH MH MH MH MAAAAARRRRRTTTTTIIIIINNNNNO VO VO VO VO VIIIIIÇÇÇÇÇ

Në vend të një kartoline përditën e lindjes së poetit të shquar

Skëndër Buçpapaj

FAQE 16-17

Nga ILIR PAJA

LABIRINTI

PPPPPoooooeeeeezzzzzi ni ni ni ni nggggga a a a a PPPPPEEEEETTTTTRRRRRAAAAAQ RQ RQ RQ RQ RIIIIISSSSSTTTTTOOOOO

SKËNDERI, KY LIS I DINASTISË BUÇPAPAJ

Brikena Arapaj: Ju zbulojmëShqipërinë e panjohur

Mrekullia e natyrës shqiptare

Nga BETIM GASHI

LETËRKËMBIMIME NËNËN

TTTTTrrrrreeeeegggggim nim nim nim nim nggggga a a a a IIIIILLLLLIIIIIAAAAAZ BZ BZ BZ BZ BOOOOOBBBBBAAAAAJJJJJNga NOVRUZ XH SHEHU

“Centauri i ri”, sfidapoetike e Moikom Zeqos

KKKKKririririritttttiiiiikkkkkë në në në në nggggga a a a a FFFFFAAAAATTTTTMMMMMIIIIIR MR MR MR MR MIIIIINNNNNGGGGGUUUUULLLLLIIIII

TRIPTIK NË 3D

KKKKKririririritttttiiiiikkkkkë në në në në nggggga a a a a NNNNNAAAAATTTTTAAAAASSSSSHHHHHA XA XA XA XA XHHHHHEEEEELLLLLIIIIILLLLLIIIII

2/ E Diel,26 maj 2013nacional INTERVISTA

Nga BETIM GASHI

I diplomuar për teknologji në Universitetin ePrishtinës, Ragip Sylaj (Sllapuzhan-Suharekë,1959) ka punuar mësimdhënës në vendlindje e

në SHMT “Skënder Luarasi” në Suharekë, gazetarnë gazetën e studentëve “Bota e re” dhe në tëpërditshmet, “Bota sot” e “Zëri” të Prishtinës.Aktualisht është zyrtar i lartë për publikime nëMinistrinë e Punëve të Jashtme të Kosovës.

Sylaj, që është njëri ndër themeluesit e Klubittë Shkrimtarëve të Kosovës, shkruan poezi, prozë,dramë, ese dhe kritikë letrare. Deri tash ka botuartrembëdhjetë libra, prej të cilëve: gjashtë libra tëpoezisë, pesë të prozës, një të eseve letrare dhe njëvëllim prej dy dramash. Për punën e tij krijueseështë laureuar me disa çmime letrare dhe mirënjo-hje, ndërsa disa nga poezitë dhe tregimet e tij janëpërfshirë në disa antologji në gjuhët shqipe e nëgjuhë të tjera. Përkitazi me disa nga preokupimetkrijuese të këtij autori e bëmë këtë bisedë, që po iaofrojmë lexuesit të gazetës Nacional.

Gashi: Çka ju ka shtyrë të merreni me sh-krime që nga mosha e re?

Sylaj: Për t’u përgjigjur në këtë pyetje mundtë shkruhet një libër i tërë. Autorë të mëdhenj edhee kanë bërë këtë, sepse procesi i shkrimit sa ështëi fshehtë po aq është interesant për lexuesit e njëshkrimtari. Për të mos u zgjatur shumë, mua mëka nxitur të shkruaj dashuria ndaj letërsisë, dashu-ria ndaj të bukurës, që ndërlidhet edhe me ndjesh-mërinë, edhe me dashurinë ndaj dijes në përgjithësiapo dijeve që e kompletojnë krijuesin, në veçanti.

Unë nuk kam mundur ta marr me mend jetënpa letërsinë, ndoshta pse kam ndjerë zbrazësi tëmadhe në jetë, ndoshta pse është dashurta përmbush këtë zbrazësi (me artin efjalës), ndoshta pse nuk kam ditur të bëjpunë më të mençura dhe ndoshta pse kjoka qenë fusha, në të cilën kam mundur tashpërfaq vetveten dhe vlerat e miashpirtërore dhe intelektuale.

Mbase vetëdijshëm a pa vetëdijshëmkam ndjerë obligim që të bëj diçka me vlerëshpirtërore dhe kulturore për kohën kur ekam filluar krijimtarinë. Pavarësisht se njëkrijues, para së gjithash shkruan për vetvet-en, vlerat letrare që e kanë origjinalitetindhe përsosshmërinë dashur pa dashur bëhenpjesë edhe e të tjerëve. Në këtë kontekst,kjo mund të shpjegohet edhe si nevojë përta rritur kontributin e vlerave nacionale, sishenjë dhe identifikim me civilizimin e ko-hës. Kjo doemos se si synim ka pasur që tëtjerët, ndër ta edhe kundërshtarët apo shpre-hur edhe më vrazhdë, ata që na shtypnin tëmos na shihnin vetëm si një turmë epadijshme, por edhe si një komb që aspirondhe krijon vlera civilizuese që disa herëmund të konsiderohen edhe si thelbi i lirisëapo së paku i kuptimit të saj.

Për ta thjeshtuar përgjigjen mund të them se, siçthotë një poet e studiues yni, shkruaj sepse ndiejnevojë të flasë (nëpërmjet shkrimit), apo ndoshta nukjam ndier i lumtur aq sa duhet, siç do të thoshte OrhanPamuk. Andaj, nëpërmjet procesit të të shkruarit, dukei përmbushur zbrazëtitë e mia, synoj të bëhem i lum-tur, ndonëse, dikush thotë se, lumturia është masht-rim dhe se vetëm dhembja është e vërtetë.

Këso mënyre procesi i shkrimit u bë vesi imkryesor dhe më i bukur. Kjo erdhi si këmbëngulë-si dhe vendosmëri e kërkimit të thesarit të artit etë dijes dhe dikur edhe si vetëbesim se po krijojdiçka të bukur. Më tej nisa të besoj atë lumturi qëma jep mua krijimtaria, përafërsisht mund t’ua japëedhe të tjerëve, pra lexuesve.

Gashi: Sa ka qenë e vështirë për ju të para-qiteni me librin tuaj të parë?

Sylaj: Nuk ka qenë aspak e lehtë, sepse disa prejnesh kemi dalë nga një shkollë dhe kulturë tradicio-nale në kohën kur aspirohej moderniteti i vlerave(letrare) evropiane e botërore. Kishte kriter të ashpërpër botimin e krijimeve qoftë në faqet e shtypit tëkohës, qoftë për publikimin e një libri. Duhej punuarshumë për të akumuluar kulturë e dije dhe mundësikreative për ta asimiluar atë dhe për ta artikuluarvetveten. Arti është si ëndrra dhe vjen si shfaqje osenevojë e përmbushjes së mungesave jetësore. E jeta

jonë asokohe kishte mungesa të shumta, sepse ishimnë një gjendje tepër të palakmueshme sociale e poli-tike, gjëra që shpeshherë janë të ndërlidhura me njëra-tjetrën. Kam dëgjuar se poeti Agim Deva paska pasthënë se fëmijët janë të pasur me të gjitha ato që iumungojnë. Fëmija i tillë është njëfarë artisti, për tëmos thënë se edhe artisti është në njëfarë dore njëfëmijë. E, a ka diçka më engjëllore, më parajsore sebota e fëmijëve? Ndërkaq, artist i mirëfilltë bëhetkrijuesi kur e arrin përsosmërinë në artin e vet. Ekrijuesi që është këmbëngulës në punën e tij, punëqë nuk bëhet pa sakrifica, madje shpeshherë edheduke hequr dorë nga gëzimet e jetës, domosdo se itejkalon të gjitha vështirësitë. Në këtë punë (krijuese)s’do mend se ka pasur edhe mundime, edhe vuajtjepor edhe kënaqësi njëherësh.

Gashi: Pasi që merreni me shkrime qe disadekada, prej nga i keni marrë më shumë idetëdhe frymëzimet për veprat tuaja?

Sylaj: Idetë ose thënë më mirë motivet dhe

frymëzimet sigurisht dalin nga jeta, nga realitetijetësor, gjë që realiteti ynë ishte, të themi figurativ-isht, plot drama. Por, ato dalin edhe nga leximi dhekultura e përgjithshme, e cila shpeshherë të bal-lafaqon edhe me situata absurde, që (sipas Kamysë)krijon ndryshimin ndërmjet asaj që synon ta arrishdhe (pa)mundësisë për ta realizuar atë. Jeta jonë nëpërgjithësi ka qenë e mbushur plot halle e brenga,plotë mungesa që një krijuesi sidomos i krijojnëpakënaqësi dhe shqetësim, por çështja është si tëartikulohen. Një krijues si unë që në artin e tij poe-tik lakmon dhe synon gjithmonë ta arrijë barasp-eshën ndërmjet ndjenjës dhe mendimit, respektiv-isht që artin e tij ta brumos me mendim filozofik iështë dashur të bëjë shumë punë vetëmohuese, si-domos në një mes ku disa herë nuk mund të kupto-heshe drejt e lë më të mirëkuptoheshe, por në sho-qëri të tilla fati i shkrimtarit është i tillë dhe atë mundta ndërrojë ndoshta vetëm Providenca.

Gashi: Sa është e vështirë për ju të shkru-ani në lloje të ndryshme letrare si: poezi, prozë,dramë, ese, përfshirë edhe poezinë për fëmijë?

Sylaj: Nuk është e lehtë të shkruash me suk-sese lloje e gjini të ndryshme letrare. Secili lloj ika specifikat e ligjësoritë e veta. Kalimi nga njëlloj letrar në tjetrin sa është i vështirë po aq edheinteresant. Një mundësi e mirë është që autori të

mos e përsëris vetveten, tjetër gjë është sa e arrinme sukses kalimin nga lloj në tjetrin. Shumica eshkrimtarëve krijimtarinë e tyre e fillojnë me poezi(sado që për të bërë art cilësor apo, siç do të ishtee dëshirueshme, të vlerave të larta estetike- qoftënë poezi, prozë, dramë e ese- nuk është aspak elehtë. Aq më tepër nuk është e lehtë për krijuesinqë nuk do të ndjekë klishe, por të jetë në kërkim tëpërhershëm, të sjellë diçka të re qoftë me idetë,format a përmbajtjet). Disave nuk u mjafton poe-zia dhe ia nisin me prozë, disave ndoshta më lehtëiu vjen që preokupimet e tyre krijuese t’i shpërfa-qin në dramë etj. Nuk është e lehtë për t’u trans-formuar nga njëra formë e shkrimit te tjetra, porlehtësia ime krijuese është që këto nuk i bëj mendonjë detyrim të veçantë, por më tepër si nevojëkrijuese dhe intelektuale që më ofron kënaqësi.Kjo bëhet si çlirim i brendshëm, si transmetimmesazhi, por edhe si një lloj argëtimi krijues, dukeu përpjekur që nëpërmjet fjalës ta plasoj vizionin

tim për botën e jetën dhe si nevojë e brendshmeqë të jem në një korrespondencë shpirtrash.

Gashi: Sa keni vështirësi si shkrimtarë nëpërgatitjen e teksteve dhe sistemimin e shkri-meve në një libër për botim?

Sylaj: Kjo varet para së gjithash nga kushtetobjektive dhe mundësitë krijuese disa herë. Varetnga hapësira ku jeton e krijon dhe nga qetësia që iduhet shkrimtarit. Shumë shkrimtarë tanë janë nëhall me këtë realitet. Dikur ishte e vështirë sido-mos kur punohej me makina klasike shtypi. Sotme punën kompjuterike nuk është problem i madh,veçse varet nga potenca kreative e shkrimtarit, aka çka thotë dhe si e thotë atë që e shkruan; tjetërçështje është a interesohet dikush për veprën e tijdhe sa arrin ajo deri te biblioteka e te lexuesi.

Gashi: Si është procesi i juaj i shkrimit?Ndaleni dhe përqendroheni për të shkruar, apoiu vjen ndërmend diçka dhe e shkruani dikupër ta kthyer më vonë në një vepër letrare?

Sylaj: Nuk e di si shkruajnë të tjerët... Porfrymëzimi mua më vjen si rezultat i angazhimit tëpandërprerë për të akumuluar dije dhe kulturë. Telexuesi-krijues kjo shpeshherë krijon një nivel ide-al të vizionit për botën dhe jetën, ndërsa kur ndeshme pakënaqësitë e realitetit, vetvetiu krijohenngacmime që shkrimtari nëpërmjet mekanizmit të

vet krijues i përpunon në krijimtari artistike.Normalisht që duhet përqendrim për të shkru-

ar. . . Ka gjëra që i mbaj me vete (në mendje) përnjë kohë të gjatë. Ajo që harrohet sigurisht që nuke ka vlejtur për t’u qitur në letër, ndërsa për gjëratqë më tundojnë sigurisht që e pres momentin evolitshëm pa ndonjë shtërzim për t’i bartur nëkompjuter apo në letër.

Gashi: A ndodh që të punoni njëkohësishtnë dy apo më shumë vepra njëherazi?

Sylaj: Po, më ndodh shpeshherë që njëkohë-sisht t’i lexoj nga dy e tri libra në të njëjtën kohë,por shkruaj shpeshherë njëkohësisht edhe në dye tri libra. Nuk e di a është e mirë apo e keqe kjomënyrë e të shkruarit, por besoj se ndërlidhet mekushte në të cilat krijojmë dhe me mundësitë epamundësitë e botimit të veprave tona, por edheme kriterin tim të rreptë për të mos u ngutur përtë botuar një libër pa e arritur atë përsosmëri qëkam mundësi t’ia jap unë.

Gashi: A mund të na tregoni, sa orënë ditë shkruani?

Sylaj: Kushtet jetësore e të punës dheatmosfera letrare e kulturore, por edhegjendja e përgjithshme ndër ne sa i përketreceptimit të letërsisë nuk më lejon që tëkem ndonjë plan ditor ose orar. Ato edhekur i planifikoj shpeshherë më prishen, porndoshta është mirë kështu, sepse ruhetspontaniteti në krijimtari dhe freskia e sajqë del nga e fshehta e laboratorit tim kri-jues. Me një fjalë, shkruaj kur kam çka tëthem dhe kur të kem mundësi praktike.

Gashi: Po, bie fjala, sa orë në ditëlexoni?

Sylaj: Mundohem që të mos më kalojëdita pa lexuar. Dikush thotë, tregomë çkalexon të tregoj se kush je. Tipi i literaturësdhe sasia e leximit dhe e përpunimit të njëletërsie cilësore doemos se e determinonedhe produktin letrar. Sado që letërsia thu-het se është vokacion e jo profesion, kësajmund t’i përmbahen shkrimtarët që jetojnëekskluzivisht nga letërsia. Nuk e di, a ka nëKosovë shkrimtar të tillë. Një shkrimtar itillë ta quajmë profesionist s’do mend se e

ka krejt komoditetin për të bërë letërsi të majaveose të kulmeve. Atyre është për t’ua pasur lakmi. Najemi këtu ku jemi dhe shpeshherë duhet të pajtohe-mi me fatin apo fatalizmin, respektivisht me realite-tin, i cili shpeshherë është një e vërtetë e hidhur.

Gashi: Çka lexoni më shumë, cilin lloj tëliteraturës e mbani më afër vetes?

Sylaj: Jam përpjekur gjithmonë të lexoj letër-si të vlerave të larta që nga antikiteti, klasikja ederi te moderniteti e postmoderniteti, që nga tra-dita jonë e deri vlerat e sotme kulmore letrare.Një shkrimtar i suksesshëm duhet të ketë përgatitjepër shumë disiplina që ofrojnë njohuri për njeriundhe jetën e tij. Ashtu, ai me veprën e tij mund tëdalë i kompletuar dhe tërheqës. Unë gërmoj nëshumicën e këtyre fushave që nga libri i librave ederi te ato të dijeve shpirtërore. Leximi i librit qoftëletrar, qoftë i dijeve të tjera filozofike, e pasuronvizionin tonë për jetën, por edhe na plotëson mevlera estetike e etike. Këso mënyre, krijuesi e fi-ton arsenalin e nevojshëm për ta përballuar reali-tetin ekzistues dhe për ta transformuar qoftë nëpoezi, në tregim, dramë apo ese.

(Një version më i gjerë i kësaj bisedeu transmetua në Radio Vala të Suharekës

më 18 maj 2013, ndërsa këtu sillet me pakshkurtime dhe me ndryshime minimale)

Shkrimtari, Ragip Sylaj flet për idetë dhe motivet që i shfrytëzon në veprën e tij letrare

Nuk kam mundur ta marrme mend jetën pa letërsinë

Me shkrimtarin Ragip Sylaj bisedojmë për shtytjet e tij që të merret me shkrime që nga mosha e re, rreth vështirësive për të krijuare për të botuar, për idetë e motivet që i shfrytëzon në veprën e tij letrare, për vështirësitë për t’u marrë njëherësh me disa gjini elloje letrare, për atë sa konsideron se është i kënaqur me punën e tij krijuese ai vetë dhe lexuesi, për karakterizimet e disa fazave

krijuese, nëpër të cilat ka kaluar ai si krijues e si autor, për planet e tij krijuese, për interesimin e lexuesit për letërsinë etj.

nacional3/ E Diel,26 maj 2013 KRITIKË

Veprat letrare të mos vlerësohen më në dritën e faktorëve ekstraletrarë

Vepra e Kadaresë dhepolitizimi i “kahut të kundërt”

“Të gjitha veprat e Kadaresë i përshkon një kontradiktë e brendshme, një dyzim shpirtëror që kapërcehet vetëmnëpërmjet katarsisit estetik. Kështu që, siç kam thënë edhe në një shkrim tjetër kritik për këtë shkrimtar, mund të

parafrazohet thënia e Llunaçarskit për Floberin që është “shkrimtar i borgjezisë, po edhe armiku më i madhi saj” duke pohuar se Kadareja qe njëkohësisht “shkrimtar i socializmit dhe armiku më i madh i tij.”

Nga Prof. Dr. KLARA KODRA

Pas politizimit të ideologjizimit gjysmëshekullor që e ka dalluar shkencën letrare shqiptare, duke e cenuar dukshëm objektivi-

tetin e saj shkencor, ka ardhur koha, sipas men-dimit tonë, që veprat letrare të mos vlerësohen mënë dritën e faktorëve ekstraletrarë, historiko-poli-tikë, po kryesisht në bazë të thelbit të tyre estetik,atij që i jep jetë si krijime artistike. Kjo nuk do tëthotë se jemi ithtarë të ekstremizmave të tilla simiti i “artit pa mesazh” ose “artit për art” apo mi-ratimi i një mesazhi negativ për mbështetjen e dik-taturave të egra, të djathta a të majta qofshin. Veçsejemi kundër skematizmit të çdo lloji që nuk merrparasysh kompleksitetin e veprës letrare dhe pa-varësinë e saj relative nga ideologjia e sh-krimtarëve, edhe kontradiktat që mund të ekzis-tojnë në brendësi të ideologjisë së shkrimtarit,gjithashtu e shkëput veprën në fjalë nga atmos-fera historiko-kulturore në të cilën lind një vepër.

Vepra gjeniale e monarkistit dhe besimtaritmesjetar Dante kapërceu shekujt, gjenitë Shekspirdhe Gëte bënë një lloj kompromisi me sundimtarëte epokës së tyre, pikëpamjet monarkiste dhe kon-servatore të Balzakut nuk e cenojnë vlerën uni-versale të “Komedisë njerëzore” dhe, madje, rasti skajshëm, pjesa më e mirë e veprës së shkrim-tarit fashist. D’Anuncio ka hyrë në historinë e letër-sisë italiane për të zënë aty një vend të nderuar.(Madje edhe shkrimtari i madh bashkëkohor Pi-randelo përqafoi për një moment ideologjinë fash-iste, ndonëse do të shkëputej prej saj dhe madjedo të ironizonte regjimin. Sidoqoftë në veprën etij ku pasqyrohet kriza e vlerave të shekullit tënjëzetë, nuk kanë depërtuar mitet fashiste).

Si konkluzion i asaj që thamë, vargu i fuqishëmi poetit të shquar italian Karduçi “Zeusi vdes dhehimni i poetit mbetet” vazhdon të jetë aktual.

Pra, ekziston një proces i ndërlikuar nëpërm-jet të cilit vepra e shkrimtarëve të shquar shkonmë larg se vetë autori i tyre.

Për mendimin tonë, kjo ka ndodhur edhe meveprën e Ismail Kadaresë që kohët e fundit bëhetprapë objekt vëmendjeje për ta goditur, vepër, e cilapasqyron, padyshim kontradiktat e brendshme nëideologjinë e autorit, ndoshta iluzionet e tij për njëmoment të caktuar lidhur me idealin socialist, mandejnjë kompromis me diktaturën që i ngjan shumë mar-rëveshjes së Faustit me djallin në “Faustin” e Gëtes,për të lejuar mbijetesën e veprës që ndryshe do tëvritej nga censura (ndofta bashkë me autorin e vet qëdo të humbiste lirinë ose jetën të dyja së bashku).

Nga pikëpamja njerëzore, a do të ishte më din-jitoze heshtja në mungesë të një sfide të hapur qënë kushtet e një diktature aq të fuqishme s’do talejonte mbijetesën e veprës? Ndoshta po, po ve-pra do të flijohej pashmangësisht dhe publikut tëkohës do t’i mungonte një ushqim i zgjedhur este-tik brenda të cilit kishte edhe elemente të një me-sazhi kritik ndaj diktaturës.

Që në fillimet e veta Kadareja do të krijontenjë lloj disidence estetike në poezi duke futur fshe-hurazi brenda mburojës së realizmit socialist ele-mente të modernizmit (futurizëm, simbolizëm,ekspresionizëm), gjë që do të thellohej në prozëku bashkë me afirmimin në dukje të së ashtuqua-jturës shoqëri socialiste, ekzistonin elemente tëkritikës ndaj realitetit të kohës.

Që te “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, jo vetëmmungonte i ashtuquajturi “hero pozitiv”, po edheroli i Partisë. Edhe te “Kështjella”, e ashtuquajtu-ra “luftë midis të diturve dhe të paditurve” shprehluftën midis “të aftëve dhe të paaftëve” në social-izëm e cila zbulohet prej Kadaresë pikërisht nëveprën që në kritikën bashkëkohore u godit mëshumë si “konformiste”, “Dimri i madh”. Në këtëvepër, ndonëse lartësohet diktatori, ai veçohet ngapopulli, del roli negativ i Sigurimit, ndërhyrja bru-tale e Partisë në çështjet intime (linja Besnik-Zana

dhe roli i shefit të kuadrit).Gjithashtu bëhet pohimi (tepër i rrezikshëm në

atë kohë) që “Qindra njerëz dalin nga radhët e rev-olucionit, gradualisht, pa e kuptuar dhe vetë. Ata nukdalin, ata dëbohen qetësisht. Deklasohen” (“Dimri imadh”, SHB, ‘Naim Frashëri”, Tiranë, 1977, f. 195).

Në krijimtarinë e I. Kadaresë gjithashtu ekz-istojnë dy vepra që pothuajse mund të quhen sidisidente: “Nëpunësi i Pallatit të Ëndërrave”, kjosatirë e fuqishme e Sigurimit e maskuar si vepërhistorike që maskon obskurantizmin e Peran-dorisë Otomane dhe “Koncert në fund të dim-rit”, vepër e cila shigjeton varfërinë shpirtëroreqë sjell diktatura komuniste nën maskën e de-maskimit të socializmit kinez.

Nuk po përmendim vepra të këtij autori që ugoditën ashpër nga kritika si “Përbindëshi”.

Nuk ishte e rastit se vepra më konformiste eKadaresë, “Dasma” që u himnizua si “dasëm e

letërsisë socialiste” ose “himn i klasës punëtore”,nga pikëpamja estetike qe “një fëmijë e lindur evdekur”. Aty- këtu, edhe në këtë vepër ka inter-mexo të bukura lirike, po që nuk e shpëtojnë dotkëtë vepër ku tendencioziteti është i hapur.

Te një vepër tjetër e nivelit të lartë estetik si“Kronikë në gur” s’është e rastit që përmasatragjike mbizotëron mbi përmasën heroike në pas-qyrimin e Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare.

Të gjitha veprat e Kadaresë i përshkon njëkontradiktë e brendshme, një dyzim shpirtëror qëkapërcehet vetëm nëpërmjet katarsisit estetik.Kështu që, siç kam thënë edhe në një shkrim tjetërkritik për këtë shkrimtar, mund të parafrazohetthënia e Llunaçarskit për Floberin që është “sh-krimtar i borgjezisë, po edhe armiku më i madh isaj” duke pohuar se Kadareja qe njëkohësisht “sh-krimtar i socializmit dhe armiku më i madh i tij”.

Nga tërë krijimtaria e tij do të mbijetojë uni-

versalja, progresistja, aty ku mesazhi është shndër-ruar në formë, pra në një organizëm të gjallë.

Tërë teoritë moderne mbi “vdekjen” sim-bolike të autorit vënë në qendër tekstin. Ndonësenuk i pranojmë këto teori deri në fund, jemi tëmendimit që duhet shkëputur vepra letrare ngaautori i saj meqenëse ajo ka një jetë të vetën dheqë “fëmija” nuk duhet të paguajë për “mëkatet”a “fajet” e “prindit”.

Në dritën e këtij “dënimi” të veprave për“mëkatet” politiko-ideologjike të autorëve har-ta e letërsisë shqiptare qe varfëruar ndieshëmnë kohën e diktaturës duke lënë jashtë autorë siFishta, Konica, Koliqi, Skiroi.

A do ta përsërisë vallë këtë gabim tragjik sh-kenca letrare në demokraci duke lënë jashtë letër-sisë shqiptare shkrimtarë të shquar për përkatës-inë e tyre ndaj “realizmit socialist” a “mëkatetpolitike” të tyre?

Të gjitha veprat eKadaresë i përshkonnjë kontradiktë ebrendshme, njëdyzim shpirtëror qëkapërcehet vetëmnëpërmjet katarsisitestetik. Kështu që,siç kam thënë edhenë një shkrim tjetërkritik për këtëshkrimtar, mund tëparafrazohet thëniae Llunaçarskit përFloberin që është“shkrimtar iborgjezisë, po edhearmiku më i madh isaj” duke pohuar seKadareja qe njëko-hësisht “shkrimtar isocializmit dhe arm-iku më i madh i tij”.

4/ E Diel,26 maj 2013nacional PROZË

Vreshtari nga Gostila nga bregu i Liqenit tëShkodrës, duke rrëmihur vreshtën, gjeti njështambë. Atë shtambë sigurisht e kanë për-

dorur ata të cilët këtu kanë jetuar qëmoti. Popullilabeat, jeton në tregim, I cili përseritet nga gjen-erata në gjeneratë. E kishte marrë, e kishte shikuarnjë kohë të gjatë, pastaj e kishte fshirë, e kishteçuar në shtëpi dhe në mbrëmje, pas një ditë tërraskapitshme të kaluar në vreshtë, kishte pirë verënga ajo shtambë. Buzët e dikujt e kishin prekur,sikur e prekin tash këto të mijat, kishte menduar,duke u përpjekur ta rikjijonte imazhin e atij qëkishte pirë nga ajo shtambë.

Duke vazhduar të nesërmen dhe gjatë ditëvevijuese me rrëmihjen dhe me krasitjen e hardhive,kishte gjetur edhe disa shtamba dhe një heshtë tëgjatë tridhjetë centimetra. Të gjitha i kishte çuarnë shtëpi, i kishte lënë në qilar, duke mos itreguar askujt se çfarë kishte gjetur në vreshtë.

Në ditët e ardhshme kishte ndeshur në mbet-jet e luftëtarit. Kishte vazhduar me punën, por taninë gërmimin e asaj që fshihej nën vreshtë, në tokë.

Ndërkaq, ajo(tpka) fshihte shumëçka. Ditët eardhshme, sollen edhe zbulime të reja: heshtamadhësish të ndryshme, stoli nga hekuri, argjendidhe ari, fibula dhe fyej, enë të dheut, dru të kar-bonizuar. Diçka ishte djegur, kishte qenë luftë emadhe, mendonte vreshtari. Aq të vdekur në njëvend, për më tepër njerëz të armatosur.

Para tij u shfaq nekropoli. Nga cila kohë, kushishin ata luftëtarë, në cilën luftë kishin rënë dhekundër kujt? Shumë pyetje kërkonin përgjigje tëmenjëhershme. Ai nuk mund t’u përgjigjej. I dukeji tmerrshëm fakti se vreshti i tij fshihte varret eluftëtarëve të panjohur.

Në mesin e sendeve të gjetura mëse shumti kishte shtamba për verë

Dëshmi se aty dikur kishte qenë vreshtë, engjashmem me këtë të tashmen. Të cilën dikushe ka shkulë me rrënjë dhe e ka prerë, sikundër kabërë edhe me ata vreshta e të të cilëve kishteqenë dikur. Ata që e kishin krasitur, pastruar dhee kishin përgatitur për fryt të ri, sikur ky që tash-më kështu e kishte përgatitur.

Dikush i kishte prerë edhe vreshtën edhe ata,kishte menduar. Armiqtë që kishin kaluar nëpërkëtë tokë. E kishin kaluar shumë sishë.

Pas disa ditësh, vendosi që të fshehtën e vresh-tës t’ua zbulonte të afërmve të tij. I kishte treguarbashkëshortës dhe djemve. Ata ishin në një dilemë- ta paraqiste atë që kishte zbuluar apo të gër-monte edhe më tej. Ndoshta vreshta mbulontenjë pasuri të madhe. Ai popull që kishte jetuarkëtu, që kishte pasur stoli, enë dhe armë të tilla,duhet të ketë qenë i pasur Kishte pasur të hollate veta, anijet që kanë lundruar nëpër këtë liqe.

Varrezat e tyre fshehin edhe pasurinë e tyre,sikundër edhe tek popujt tjerë, të cilët atë që e kishinarritur gjatë jetës, e kishin marrë në atë botën tjetër.

Vreshtari nuk kishte dashur që të hallakasënëpër varrezat e të tjerëve, nuk donte pasurinë easkujt, e më se paku të atyre të cilët kishin rënëkëtu në ndonjë luftë, duke e mbrojtur këtë tokë.

VRESHTARINGA

GOSTILANga MIRASH MARTINOVIÇ

Ndoshta janë paraardhësit e mij të largët, kishtemenduar ai. Kishte vendosur që të gjitha t’ua thosh-te pushtetarëve në P.

Pas disa ditësh, kishte arritur arkeologu Baslar,me një grup të sudentëve. Sëpari e kishte shikuarterrenin, majat perrëth, brigjet e liqenit.

-Këtu gjithmonë ka pasur jetë! - ka thënë, dukevizatuar rrethinën, e pastaj edhe vet vreshtën,pozitën e saj. Shikonte diellin, diçka kishte llog-aritur, kishte kryqëzuar vijat, kishte mbledhur.Kishte vizatuar diellin dhe rrugëtimin e tij. Aty kuishte ndalur vreshatari, kishte vazhduar arkeologu.

Kishin punuar me përkushtim. Vreshtari ishtedashur që të hiqte dorë nga vreshta e tij, ashtu qëtë ringjalleshin ata që flenin nën të, për çka kishtemarrë shpërblim të majmë. Në fillim kishte pran-uar me vështirësi por kishte lëshuar pe. Kishtepranuar që ta rigërmonte vreshtën dhe të gërmonteatë që ajo fshihte. E vreshta mbulonte shumëçka.

E gjithë kjo ndodhi në vitin 1957.Në fshatin Gostilë, në afërsi të Podgoricës ishte

hapur nekropoli, të cilin e përbënin njëqind e tridh-jetë e dy varreza, në lokalitetin e qytetit ilir Hallata,ku ka jetuar populli labeat. Pothuaj në sëcilënvarrezë janë gjetur nga një e në disa edhe nga triheshta, ndonjë thikë më e madhe ose më e vogël dhepjesë tjera të armëv, të një ushtrie kaherë të vdekur.Mashkujt e rritshëm të këtij lokaliteti kanë qenëluftëtarë, që më se mirë e dëshmojnë dyzet e një hesh-ta të gjetura në dyzet e pesë varreza.

Ishte ky një konstatim i arkeologut Baslar.Atëherë sigurisht se nuk është quajtur Gostilë,

kishte menduar vreshtari. Ndoshta edhe po, i dukeji çuditshëm emri i lokalitetit të tij. Flitet se si këtukanë jetuar ilirët. Ky është emërtim i tyre. Dyzet etre përqind të gjetjeve të nekropolit ishin shtam-ba për verë.

Kanë pirë shumë! -kishte thënë njeri nga ekipii studetëve.

Sikur edhe ne tash- ishte përgjegjur tjetri.-Kush kanë qenë ata?-ka pyetur vreshtari, duke

mos patur sukses që ta frenojë kërshërinë.-Luftëtarët e popullit labetatë Ushtarët e Gen-

cit –kishte thënë Baslar.Ndoshta pikërisht ata e kanë siguruar mbre-

tin e fundit ilir, duke mbrojtur para romakëve, tëcilët e kishin pushtuar tokën e tyre. Do të kenëqenë mbrojtësit e saj të fundit.

-Sigurisht kanë luftuar trimërisht! - tha vreshtari.-Këtë më se miri e dëshmojnë varret e tyre

dhe armet e tyre, të gjetura tek ta – tha me vetëbe-sim arkeologu.

Vreshtari kishte sjellë verë nga shtëpia e tij.Moren shtambat e gjetura në nekropol. Pinin ngato dhe përgezonin ata të cilët kishin pirë nga sh-tambat e njejta kaherë.

- Ndoshta këto shtamba I kanë prekur buzzerte tyre para betejës vendimtare për të cilën flisni –tha vreshtari me zë të pasigurtë.

-Ndoshta, e gjitha është e mundshme – ia ktheiarkeologu dhe falenderoi për zbulimin e rëndë-sishëm. – Nuk do t’i kishim zbuluar, sikur t’i most’ a kishe ngritur vreshtën.

-Por tash e kam humbur! - tha paksa i dekura-

juar fshatari nga Gostila.-Do ta kultivosh vreshtën e re! - e ngushëlloi arke-

ologu. – Ky vis është dhuratë nga Zoti për vreshta.-Kjo tokë jep verërat më të mira! – ia kthei

vreshtari. Për këtë arsye ka kaqë shtamba, sigur-isht se duhet të kenë pirë shumë.

-Sipas të gjitha gjasave! - pohoi vreshtari, ngri-ti shtambën përplotë verë, përgëzoi vreshtarin dheata që dikur do të kenë pirë nga këto shtamba.

Edhe ky bëri në të njejtën mënyrë.-E pini gjakun e tyre! Qeshi Simeuni, student i

vitit të dytë të arkeologjisë, duke refuzuar që të përgë-zoj, por pas insistimit të të tjerëve pranoi, duke shtu-ar: jam i sigurtë se në këtë verë është gjaku i tyre.

U ndanë, vreshtari me idenë sesi do ta ngrisëvreshtën e re, jo larg nga kjo, por me drojen seedhe atje mund ta gjej nekropolin e ri, mbetjet ejetës se largët, e cila këtu është zhvilluar, ashtu siçzhvillohet edhe kjo tash.

Dikush dikur do të na gjej, sikundër që i kemigjetur ne këta, kishte mërmeritur.

Këtu jeta është zhvilluar nga parahistoria –thaarkeologu, duke shtuar “lushtet e volitshme për jetëu kanë konvenuar atyre që kanë jetuar këtu, në liqekanë zënë peshk, kurse në tokë kanë prodhuar verë.

Dita ishte në të përfunduar, kurse dielli në tëperënduar. Duhet të kanë rënë në një ditë të këtillë,duke shikuar perendimin e diellit, ashtu siç eshikojmë ne tani. Pa shpresë se do ta shohin edhendonjëherë tjetër diellin, liqenin dhe këtë rrafshirë.

Arkeologu pas një fushate njëmujore, kishtemarrë rrugën e qytetit, me qëllimin që ta shkruaj njëpunim shkencor. Kurse studentët e kishin pasuar.

- Ky është një zbulim i madh! , mendonte, ilumtur se ai kishte pasur privilegjin që botës t’jazbulonte nekropolin në Gostilë. Të fshehtën tëcilën për aq shekuj e kishte mbuluar një vreshtëdhe e kishte zbuluar një vreshtar.

Ëndrrat e tyre ishin pjekur në vreshtë, në rrushdhe ishin derdhur në verë, mendonte fshatari, dukepyetur se sa kishte pirë ëndrra dhe gjak të tyre?Shumë herë kam ëndërruar ata luftëtarë, jo pa ar-sye, ishin në tokën time, e cila dikur ka qenë etyre. Ishin afër, kështu që lehtësisht kanë mundurtë hipnin në ëndrrat e mija. Ne e ëndërrojmë reali-tetin e paraardhësve tonë, besonte vreshtari

Tashmë ishte i sigurtë se ishte pasardhës iluftëtarëve-vreshtarëve. Për këtë lavdërohej paragruas, para djemve dhe fqinjve të tij nga vendiku dikur kishte qenë qyteti shumë i bukur Hallata,nga i cili kanë mbetur vetëm disa gurë.

-Ke pirë shumë verë, prandaj edhe flet gjepura–e kritikoi gruaja. Sikur të kishe dëgjuar, nuk dota humbje vreshtën. Kështu, për çdo gjë je fajtor.Vet ke rënë, vet je vrarë. Vet je dehur.

-Këtu sërish do të mbijë hardhia. , e cila do tëjapë verë të mirë. Vera e mirë kërkon tokë të mirë,e kjo tokë është e tillë. E njoh, ashtu siç e njohveten – tha Jakovi, duke e kundruar qiellin, i ciliparalajmëronte edhe një stinë të nxehtë vere.

Castel Nuovo,28 prill 2013.

Përktheu nga gjuha malazeze: Smajl Smaka

nacional5/ E Diel,26 maj 2013 POEZI

LABIRINTI

Labirinti është një vizatim fëmijësh... ipërfunduar në burrëri

Ti ecën në të në fillim me vrap e buzagazi ndjekur nga Pranvera rrugaçe

Pastaj me hap, i lodhur, duke dihatur pakmjegull përzier me rrufe

E në fund kur hapat mbarojnëKupton: labirinti është kthyer në lidhëse

këpucësh...Këpucë për këmbët që mungojnë.

* * *Buzë oqeanit bie borë:është hapur çanta e postierit qiellorDhe unë lexoj gjithë letrat që vijnë nga

Parajsa...Po asnjë letër s’vjen nga tyi ka mbetur postierit Zot te çanta...do që ta lexojë përsëri...

* * *Ky mëngjes i bardhë: gushë sorkadheje kur

lahet buzë ujvarësRrezet hyjnë mes pyllit si shkollarët në orën

e poezisëTani pritet të shfaqesh ti e natyra të bëj “ah!”e veza e bilbilit të ri të krisë…

* * *Sorkadhja ra në grackë nga tingulli i bririt të

drerit të vrarë kthyer në bri gjahu...Dhe dreri i saj dhe dreri i saj e vrau.E njihte atë bri: shkëlqente si atëherë kur i

përkëdhelte gushënnjë hënëz me tinguj qe kthyer tani, bori që

klithte në buzë.

U vra, u vra SorkadhjaDhe pylli i madh me ah-e gjethesh dhembjen

shpërndau.Dhe dreri i saj e vrau...

Shpesh na vret ajo që duam më shumë,mendoi në agoni

Pylli luante si orkestër e madheRekuiem me një bri...

* * *Orëndreqësi plak e ndjen se do vdesëMe pengun se s’bëri dot orën magjikeTë kthimit të kohës mbrapsht.

Kjo ndodhi veç një herëKur takoi Marien mes lulëkuqeve të ndezuraTë shtrirë mes lulëkuqeve dashuroheshinMe mijëra orë në kujtesë.

Mjeshtri plak kurdis dhe njëherë gjithë llojete orëve

Pastaj shtrihet duke kurdisur zemrekune lulëkuqeve

Të kthyera në orë.

* * *Ai njeri kish lot të padukshëmdhe dëneste fshehtas si pëllumbiNjë ditë s’u pa më në qytetnjerëzia tha: Humbi...Natën gjithë qyteti dëneste.Ai njeri kish humbur brenda tyredhe u zgjohej te gjumi...

* * *Foshnja flefrymëmarrja e ngrohtëloz me barin.

GJETA NJËPLANET TË VOGËL

Gjeta një planet të vogël plagosur nga rrufetëE ngroha në gjoks e më tha: jam zemraGjeta një planet të vogël aq sa e rrethoja me

dy krahëtMë tha: Jam e dashura.

Gjeta një planet të vogël sa një grushtMë tha ta ktheja në pëllëmbëIa hapa gishtërinjtë një nga njëPo planeti m’u kthye në lule.

Gjeta një planet të vogël, pak të rrudhur-Mos u tremb, ende nuk jam plakurE përkëdhela pakëz me të luturM’u kthye në një grua prej flake...

Kujdes kur të gjeni planete mëkatesh.

* * *Buzë oqeanit bie borë:është hapur çanta e postierit qiellorDhe unë lexoj gjithë letrat që vijnë

nga Parajsa...Po asnjë letër s’vjen nga tyi ka mbetur postierit Zot te çanta...do që ta lexojë përsëri...

* * *E drejta shpesh rri fshehur në krahun e tjetrite strukur si mjellma e sapoardhur në kopshtin

zoologjike drejta - qafa e gjatë mjellmoreku mund të varësh pa frikë dy pjatat e bardha të peshores.

LOJË ME ZYMBYLAT

Me rrënjët e zymbylave dikush përpiqet të bëjëparfum për të dashurën e vdekur

të tjerë qeshin dhe kurorat e zymbylave ipërdorin për zile

kurse unë: një bletëzë e re thith pjalmin edhembjes dhe gëzimit të tyre.

Me rrënjët e zymbylave dikush përpiqet të bëjëparfum për të dashurën e vdekur

Po më shumë se me rrënjët merret me dheun.Të tjerët qeshin, tokin gotat me verë të kuqe,

lehtë… aq sa të trullosin zilet

e zymbylave.

* * *Do të mbjell një trëndafil të bardhë në anën e

errët të HënësE do t’i vë emrin tëndKur të hap gonxhet trëndafili do hutohet, yjet

sytë do të pulisinE trëndafilin do të pyesinMarramendës do shpallë emrin tënd.

Do të mbjell një trëndafil të kuq në faqen eerrët të Hënës

DASHURI do ta quaj prapë, natyrishtdhe Hëna do ta kthejë anën e saj të errët në

trëndafilishte.

* * *Një grua në shoqëri pasqyrash dashurohet nga

pasqyratSytë i marrin shkëlqimin e bromur argjendit

dhe flokët i flakërojnë:re në mërgim.

Pasqyrat e joshin me truke mashkulli:e përkëdhelin, i pëshpërisin

Dhe rrallë herë ciflosen si shpirtra të fyer.Një grua rrethuar nga pasqyrat ka mësuar

të hesht, të flas me vetenMadje të puth veten: lofatë e lodhur mbi ujin

që harron të rrjedhë.

DASHURI

Afrohem unë, largohesh titë them: Je Zot, thua: S’e di.Dashuri Dashuri Dashuri.

Afrohesh ti, largohem unëTë them: Çudi, thua: Furtunë.Dashuri Dashuri Dashuri.

Të shoh në sy, në sy më shehTë pyes: Si? Përgjigjesh: Pse?

Dashuri Dashuri Dashuri.

Afrohesh pak, afrohem pakNjë velëz shpirti lundron në gjak...Dashuri Dashuri Dashuri.

* * *Kanë dalë ca alkimistë të rinj: nga bari bëjnë

violinanga drita e yjeve-alienë… alkimistë modernë.Kanë dalë ca alkimistë të rinj të thjeshtë: baltë

magjikeme një dallgë krijojnë detin, me tri gozhdë

bëjnë një Krisht.Kanë dalë ca alkimistë.Kanë dalë ca alkimistë të rinjme pak gjak dhe pak verë bëjnë një shpirtme një velëz dhe pak erë krijojnë brigje dashurish.Kanë dalë ca alkimistë të mjerë, të mjerët

alkimistë...

UNË E KISHA FAJIN…

Unë vetë, unë vetë, unë vetë e kisha fajinVetë e kisha, vetëSiç mban një ku-ku-vaj-kë me vete vajinSiç mbajnë retë - rrufetë.Vetë e kisha, vetë…

Unë vetë e kisha, vetë e kisha, vetë e kisha, vetëSe kur i kishte sytë e trishta nga sytë ia zbrisja retëpërpiqesha në sy t’i ndizja zogun e ylbertëpo ajo ishte Arratisja e flotiljes në det.Unë vetë e kisha fajin, vetë…

Dhe iku, iku, iku largMbi gjurmë dallgësh, krahë pulëbardhashÇdo gjest i saj më bëhet prag: shkel mbi to

e ndizet flaka.Unë vetë, unë vetë e kisha fajinDhe pse isha plaga…

JAM NË JERM

Jam në jerm: kitarë e palodhur në tre mesnataNusepashka thotë: pikat e zeza në krahët e mi

janë yje të vdekurndaj shkoj të shplodhem mbi një lule.Deti oshëtin në parvaze brigjesh: I çmendurCfurqet e rrufeve në duart nevrike të dallgëve

shuhen.

Jam në jerm: humbas në udhën me pluhurin ebetejave të djeshme

Dhe si profet besnik shkoj në qytetin pa sy kumë presin armiqtë.

Ku një fytyrë gruaje me hijerore Magdalenekërkon të më laj kokën me parfume dashurish.

Jam në jerm: në një gotë vere përplasen dyanije sysh…

Dhe unë përpiqem të shpëtoj lotët - pasagjerëAto më tërheqin prej flokësh, prej supesh, (o

ç’fund i madhërishëm!)Dhe unë mbytem, mbytem në vlimin e ferrit

me verë.

NË FUND TË RRUGËS...

Në fund të kësaj rruge është një pemëNga që rruga mbaron në pemë ngjitemNjë qyqe e vogël ma lejon folenëSi një pyetje që s’pret përgjigje.

I vetëm në një pemë të lartë: pëllëmbë qështyn iluzione.

Qyqja e vogël merr rrugën nga unë erdhaMblidhem kruspull dhe fle i qetë te çerdhja.

Zgjohem i freskët mbuluar nga pesë gjetheLaj sytë me vesë…Tepër e gjatë rruga nga do kthehemDhe në fund të saj: një pemë tjetërDhe e njëjta qyqe do më presë.

LabirintiNga PETRAQ RISTO

6/ E Diel,26 maj 2013nacional PROZË

Hetuesia ime u zhvillua në birucat e burguttë ri. Më lanë dy javë në qeli, pa më marrënë hetuesi. Isha hutuar dhe nuk po kuptoja se

çfarë po ndodhte me mua. Ditën e gjashtëmbëdhjetëtë arrestit, erdhi gardiani në qeli, më mori, më lidhi mehekura me duart mbrapa dhe më çoi te hetuesi.

Gardiani nderoi me grusht dhe u largua.Hetuesi u çua në këmbë dhe po më vështronte

duke më hedhur sytë nga koka te këmbët. Pastajfilloi të më vinte rrotull duke më parë me vëmend-je, ashtu siç shikon kasapi berrin para se ta therë.Pastaj me shenjë më tregoi karriken e tavolinëndhe po me shenjë ma bëri që të ulesha.

Mbasi u ula në vendin e të pandehurit, i hodhaedhe unë vështrimin: O Zot! Nuk kisha parë asn-jëherë mostër si kjo që kisha përpara! Ishte njëmasë mishi monolite, si trung. Kishte kokë tëmadhe asimetrike me flokë të kuq, fytyrëgjerë etë kuqe, hundështypur e duar si kërcuj të mbulu-ara me qime të kuqe.

Mbasi u ula unë, ai u çua në këmbë. I ra rrethe qark dhomës së hetuesisë pastaj më erdhi pranëdhe më tha:

-Unë jam hetuesi jot, Tashua! Tasho Dërri, më thonë. Kështu nuk ta mbush

syrin. Në fillim të gjithë ata që kanë pasur të bëjnëme mua më kanë nënvlerësuar, por kur e kanë njo-hur mirë Tasho Dërrin, edhe natës së varrit ia kanëtreguar. Unë vërtet nuk kam ndonjë shkollë spe-cializimi për hetuesi, por Tasho Dërri ka metodate veta që e bën të pandehurin të kujtojë edhe saherë ka pirë gji tek e ëma. Unë jam rritur jetim.Tërë jetën kam qënë hyzmeqar në dyert e botës,duke ruajtur dhen e dhi maleve në erëra e suferinavetëm me një gunë. Kur i vija biçakun ndonjë dashinë fyt e kur niste të rridhte gjaku, unë i vija buzëtnë çurgun e gjakut që rridhte nga fyti i dashit dhee pija. Kur e hapja berrin, i këpusja tëmthin dhe ekollofisja, pastaj merrja shpretkën dhe e haja tëgjallë, ashtu të ngrohtë siç ishte në barkun e berrit.Prandaj unë u rrita i fortë si strall dhe s’kishte barinë ato male që ti vinte Tasho Dërrit shpatullat përtokë. Çdo gjallesë në tokë, dridhet kur me shikonmua, mbasi më ka njohur mirë. Mushkat, se mush-ka mbajnë barinjtë, se ato ngjiten skërkave janënoksane e kokëmushkë, siç i thonë fjalës, por njëraishte veç të tjerave. Ishte xanxare, e pa shtruar. Psa-ra ia thoshin emrin. Psarën, që thua ti, unë e bëraçeço, vetëm unë, Tasho Dërri. Sa më shikonte muaPsara, niste e dridhej e bënte shurrën.

Që mos ta zgjatim në ato vite u ngjit në malet eKëndrevicës, ku veronim bagëtitë e zonës. Ministri iBrendshëm, shoku Kadri , kur më pa mua si e pivagjakun e dashit dhe si e kollofita tëmthin e hëngrashpretkën e gjallë, u tha atyre të kooperativës, do emarr në Ministrinë e Brendshme këtë djalë.

Dhe ashtu u bë. Në fillim më caktuan gardiannë biruca, pastaj mbasi bëra ca shkollë nate e kre-va nja dy kurse, më caktuan hetues në hetuesinë eTiranës, ku jam edhe sot e kësaj dite.

Unë, që ta marrësh vesh ti, caktohem në hetuesitë vështira. Ja në hetuesinë e grupit të Teme Sej-kos, ndërmjet hetuesve më të zotë të hetuesisë tonë,u caktova edhe unë. Mua më dhanë të hetoja vetëmvllehët, çamët e tu i morën në hetuesi ustallarët,Hasznedari, që mund të them pa frikë që ështëhetuesi më i madh i gjithë botës, atë e kemi profe-sor të gjithë ne më të rinjtë. A e di si i transportojnga Saranda në Tiranë pjesëtarët e grupit armiqë-sor të Teme Sejkos? –I futi në koshere bletësh, ei ngarkoi në karrocerinë e një skode. Por meHasznedarin për hetimin e çamëve ishin edhe Kollie Matohiti, por vinte edhe vetë Ministri ynë i

Brendshëm, shoku Kadri.Kur na mblidhte në Ministri për ti raportuar

mbi ecurinë e procesit hetimor, më thoshte mua: -vetëm ty Tasho Dërri, nuk ta kam frikën!

Dhe nuk gabohej. Unë i bëra vllehët të ligjëro-nin si bilbila. Do ta kesh dëgjuar Nasho Gërxhon?.Ishte një burrë i madh, dy herë sa unë e s’i bëntesyri tërr, ishte çelik stani, por unë e bëra t’i sillte tëgjithë vllehët përpara hetuesisë. Unë, që ta mar-rësh vesh ti, kam metodat e mia. Unë, nuk të bëjelektroshok, por të tredh ashtu siç tridhja deshëtdhe cjeptë. Ne, të sigurimit, kemi Karta Bjankaqë të veprojmë si të duam me armiqtë e partisë.Unë, përveç se të tredh, por e kam të lejuar edhetë çnderoj ...nënën, motrën, gruan vajzën. Ne nukna kap ligji edhe sikur të përdhunojmë një vajzëarmiku, sikur të jetë e mitur shtatë-tetë vjeçe.

Të gjitha këto, nuk t’i llomotita kot, por kur tëvish nesër këtu, dua të më ligjërosh si bilbil. Dua tëmë tregosh për Ermion Simakun, ose Mjelmën, siçe thirrisni ju. Do të më tregosh se çfarë detyre jungarkoi shefi i KGB-së ne Leningrad. Ç’porosi tëdha dhe për kë të rekomandoi të takoheshe në Sh-qipëri. Ç’farë informatash kërkonte dhe ç’veprimtarike kryer ti gjatë kësaj kohe? Me cilët je takuar?.Do të më tregosh edhe për atë të internuarën qëtakove në Seman, kur shkove me shërbim?

Kur të vish para meje, nesër në orën nëntë tëmëngjesit, dua të flasësh vetëm ti, e unë të shkru-aj, pa të pyetur fare, se po më inatose, pastaj do eshikosh vetë se kush është Tasho Dërri. Pastaj thirrigardianin dhe i tha: -Merre!

Gardiani më lidhi dhe më çoi në birucë.Tërë atë natë nuk vura gjumë në sy. Çfarë t’i

tregoja! Shefi i KGB-së nuk më kishte dhënë asn-jë porosi, përveçse të qëndroja në Leningrad. Këtëunë ia kisha thënë edhe vetë ministrit tëBrendshëm, shokut Kadri. Më pyeti edhe për atëvajzën e internuar që takova në Seman. Kushedise çdo t’i punojnë edhe asaj!

Po Vjollca! Sa u trondit kur erdhën e më morënnë mes të natës. Ajo ngriu. Rrinte si e hutuar mesytë e hapur tej mase pa nxjerrë zë, kur më lidhënme pranga, duart mbrapa. Kushedi se ç’i kanëpunuar. Pastaj m’u kujtuan të gjitha ato që më thahetuesi im, “kuqua”, e mu rrëqethën mishrat.

Kur unë kisha humbur në vorbullën marra-mendëse e dialogoja me vetveten kërciti llozi iderës e brenda u fut gardiani. M’i lidhi duart pas emë çoi në hetuesi. Këtë radhë “kuqua”, nuk ishtevetëm në dhomën e hetimit. Aty ishin Ministri iBrendshëm, prokurori i rrethit, operativi që mbu-lonte sektorin e arteve për Tiranën, Hasznedari eMatohiti. Unë nuk i njihja. Hera e parë që i shiko-ja po siç m’i prezantoi “kuqua”.

Ministri i Brendshëm më tha: -E mo, s’deshetë merreshim vesh bashkë. Të ishe marrë vesh memua, s’do ishe sot këtu! Por megjithatë, meqë keqenë gazetari ynë, po të japim edhe një herë dorën.Kjo do të jetë hera e fundit që partia ta jep dorën.Po nuk pranove edhe këtë herë, paç veten në qafë!

A do biem dakord për ato që të thashë në zyrëntime në Ministrinë e Brendshme?!

Unë e pashë drejt e në sy e nuk i ktheva përgjigje.-Hë mo, si thua?, -më pyeti përsëri Ministri i

Brendshëm.-Atë që kisha për tua thënë, a nuk ua thashë

njëherë?!, -iu përgjigja.- Tasho Dërri!, -iu drejtua ministri “kuqos”, -Urdhëroni, shoku ministër?, -iu përgjigj “ku-

qua”, duke u ngritur në këmbë me qëndrim gati-tu.-Kur të vij herën tjetër, dua që ky bandill të

më ligjërojë si bilbili, -i tha ministri.

-Si urdhëron shoku ministër!, - i tha“kuqua”, duke e nderuar me grusht.

Doli Ministri i Brendshëm, pas tij dolën edhetë tjerët. Në dhomën e hetuesisë mbetëm vetëmunë e “kuqua”.

Ai po më vështronte me inat, sikur donte tëmë hante të gjallë.

-Ore, ku e pandeh se je këtu, ti?! Ministri tëfoli si njeri, deshi të të ndihmonte, kurse ti i dhepërgjigje tërë kapadaillëk. Çohu, çohu në këmbë!

U çova. “Kuqua”, m’u avit si pa të keq dhemë qëlloi me grusht pa pandehur në stomak.

Mua mu zu fryma për një çast, pastaj u përku-la duke mbajtur stomakun me duar.

”Kuqua”, më doli nga pas dhe më mbërtheume të dyja duart e tij si kërcu, organet gjenitale.

Unë ia bëra oh, nga dhimbja në fillim, por aim’i tërhoqi aq fort, sa unë nisa të bërtas me sa fuqikisha nga dhimbja. Duket kam bërtitur aq fort sa nëdhomë hynë dy-tre hetues të rinj dhe disa gardianëtë shërbimit, bile erdhi edhe vetë drejtori i burgut.

“Kuqua”, më lëshoi mua dhe iu vërsul atyreqë hynë në dhomë duke u gërthitur: -Përjashta!

Kaq dëgjova unë, por seç u bë më vonë, nukmora vesh se më kishte rënë të fikët

Kur u përmenda hapa sytë dhe pashë se ishanë qelinë time. Doktor Miçua, po më vinte kom-presa me ujë të ftohtë në organet gjenitale. Dok-tor Miçua, ishte i burgosur politik. Ishte mjek imirë, me kurajë qytetare.

Pas disa ditëve doktor Miçua më tha në vesh:-Sonte provoje njëherë, bëj një eksitim barbar dhekur të vij unë nesër do të më tregosh reagimin.

Të nesërmen unë i tregova doktor Miços se e zba-tova atë që më kishte thënë dhe çdo gjë në rregull.

Pasi më dëgjoi me vëmendje doktor Miçua,në fund më tha: -Paske shpëtuar!

Në hetuesi më morën pas një muaji.“Kuqua”, më shikoi pa më folur fare me gojë.

Pastaj m’u avit dhe më tha:-A të erdhën mendtë?-Përse?!, -e pyeta.-Edhe më pyet përse, more ndyrësirë!. Tani

do e marrësh vesh përse-në dhe do ta njohësh mirëTasho Dërrin. Doli te dera dhe thirri gardianin.

Kur erdhi gardiani e urdhëroi të mi shtrëngon-

te hekurat, derisa të futeshin në mish.Gardiani m’i shtrëngoi hekurat aq shumë sa

më kërcyen kokërdhokët e syve përjashta.Pastaj i tha të më lidhte edhe këmbët me hekura.Gardiani zbatoi urdhrin.-Tani shko merr litarin e ma lidh mirë pas hek-

urave të dritares. Gardiani zbatoi sërish urdhrin.Tani, -i tha, shko e më sill atë të qelisë numër

tetëmbëdhjetë.-Si urdhëron!, -i thotë fantazma dhe humbet

në labirintin e korridoreve të errëta.Kuqua, mi ka ngulur sytë e kuq dhe më shikon

triumfator, si demon. Fytyrën e ka të kuqe rrema –rrema, sytë kuq, flokët të kuq. “O Zot! Si ështëkrijuar kjo shëmbëlltyrë”, mendova me vete.

Tutje, nga fundi i korridoreve të ngushta e tëerrëta të qelive dëgjoheshin hapat e gardianit qëpo sillte atë të qelisë numër tetëmbëdhjetë, sipas“kuqos”.

Isha në ankth. Kush do të ishte ai i qelisë numërtetëmbëdhjetë!

Hapet dera e hetuesisë. Brenda futet gardianime Vjollcën. Mezi e njoha! Ishe shpërfytyruar dhevetëm sytë i kishin mbetur.

-Deni!, -thirri ajo me lot në sy.-Vjollca!, -i fola unë.U drodh e tëra. Asnjë shenjë nuk kishte mbe-

tur nga hiret e saj.“Kuqua” na shikonte pa folur, kurse ne të dy,

shikonim njëri tjetrin të përmalluar. Vjollcës irridhnin faqeve lotë.

“Kuqua”, i thotë gardianit! –Ma sill këtu afër,afër ma sill!

Gardiani e çoi Vjollcën te tavolina ku qe ulur“kuqua”.

-Tani, mund të largoheni, -i tha “kuqua” gard-ianit

Ai nderoi me grusht dhe u largua.Në dhomë mbetëm vetëm ne të tre. Unë i lidhur

këmbë e duar me hekura dhe me litar pas hek-urave të dritares. “Kuqua” na shikonte në heshtje.Ne vazhdonim të shikonim njëri-tjetrin. “kuqua”u çua dhe e kapi Vjollcën për mjekre.

-Çoje kokën!, -e urdhëroi. Ky bandilli yt, nuke njeh forcën tonë! -Ne, mor bir bushtre, jo vetëm

TASHODERRI

Tregim nga BEDRI MYFTARI

nacional7/ E Diel,26 maj 2013 PROZË

që ua mbyllim gojën me plumb armiqve të Par-tisë, por i shfarosim me soj e sorollop, i bëjmë qëedhe po të mbeten gjallë e të vegjetojnë në ndonjëskutë të humbur, kur të na kujtojnë, tu dridhet tru-pi dhe tu tregojnë bastardëve të tyre, se kush jemine, e ç’bëjmë ne për ta mbajtur Partinë të fortë.

Heshti për një çast pa na i ndarë vështrimin.Ne me anë të vështrimeve dialogonim me njëri-

tjetrin.Ai u tërbua që ne nuk na bëhej vonë për të.Ishte një specie, kushedi nga çfarë stepash

xhunglore!“Kuqua” u çua në këmbë. E kapi Vjollcën për

beli dhe e shtriu në tavolinë.Ajo përpëlitej duke klithur: -i poshtër!,

kriminel!, lëshomë! Ai i ndezur nga pasionet sadiste, filloi ta zh-

veshë duke dihatur e hungëruar si derr. U përkulqë ta puthte.

Vjollca e pështyu në fytyrë, por ai nuk pyeti.E puthi me vrull në faqe, në gushë e në gjoks.

Ajo klithte.Ai shfrynte e hungërinte i ndezur nga pasionet

sadiste.Unë përpëlitesha i lidhur këmbë e duar me

hekura dhe i lidhur me litar në hekurat e dritares.Pastaj i thashë:

-Mos, për hatër të Zotit, mos. Mos e bëj këtë!Të lutem, të përgjërohem. Për çfarë ke më të sh-trenjtë, mos, mos...!

Por ai nuk dëgjonte. Kishte humbur nëkënaqësinë e ekstazës kanibale. Por edhe sikur tëdëgjonte, ai nuk e njihte mëshirën, nuk e njihteZotin. Komunistët nuk kanë Zot, nuk kanë nder,as besë, as atdhe, asgjë.

Pastaj, ai, i hoqi mbathjet dhe ra mbi të duke ikafshuar gjinjtë, derisa iu mbush goja me gjak.

Ajo klithte. Ai hungërinte.Mbylla sytë për të mos parë më më tej.Hetuesi i vuri Vjollcës duart në fyt dhe klithi

nga kënaqësia.Asaj iu var koka.Ai u çua e nisi të vishej. Vjollca vdiq. E mbyti

hetuesi i Ministrisë së Brendshme, “kuqua”Mua më kishte rënë të fikët. kjo skenë mbeti e

ngrirë në trurin tim. Një makth i kuq, përjetësisht!

* * *Atë vit arrestuan dhe pushkatuan Ministri i

Brendshëm, kryekriminelin Kadri Hazbiu, ngafshati Mavrovë, që ishte mavri si balta e zezë efshatit me këtë emër.

Atëherë arrestuan bashkë me shumë kriminelë esadistë të Sigurimit të Shtetit edhe përbindëshin meflokë, sy, e fytyrë rrema-rrema të kuq, Tasho Dërrin.

Atë, për të vuajtur dënimin e sollën në Spaç.Kur zbriti nga autoburgu filloi të thërrasë: -Amani,mos më lini këtu, -iu lutej kapterëve që e shoqëro-nin. Ra në gjunjë dhe iu përgjërua komandantit tëkampit duke i puthur çizmet, por ai i hodhi njëvështrim mospërfillës dhe e gjuajti me majën eçizmes turinjve. Por “kuqua” vazhdonte të zvarritejgjunjazi duke u lutur.

-Hiqmani sysh këtë kërmill!, -urdhëroi koman-danti i kampit.

Kapterët e kampit e tërhoqën zvarrë.Ai vetëm qante dhe përgjërohej.O Zot, -thashë me vete! Ky ishte Tasho, Dërri

i tmerrshëm, sadisti i birucave. Ky qe “kuqo”,demoni që merrte shpirtra?!

Për një moment mu zhduk urrejtja dhe ndjevaneveri për këtë vemje që jargavitej.

* * *

Kur vinte dreka, darka dhe “kuqua”merrtegjellën, dy djem të rinj tetëmbëdhjetë-nëntëm-bëdhjetë vjeçarë, që e kishin pasur hetues e thër-risnin: -Hej, ti qelbësirë, eja këtu!

Ai shkonte duke mbajtur në duar pjatën megjellë. Ata i shurronin në pjatë dhe e urdhëronin: -Haje tani. Shpejt!

Ai rrufiste supën të përzier me urinë si i babëz-itur duke ia bërë oh!, oh!, oh!, ho!ho!ho!

-A u kënaqe?, -e pyesnin ata-U kënaqa!, -u thoshte “kuqua”duke rrahur

barkun. Çunat gajaseshin së qeshuri.

Unë, kisha neveri për të, por kur e kisha pranëdhe i shikoja flokët e kuq, sytë e kuq, fytyrën rre-ma-rrema me gjak e dhëmbët përjashta, më kujto-hej ajo natë në hetuesi. E humbja logjikën. Gjakumë binte në kokë. Thellë qenies time ndizeshininstinktet e hakmarrjes. Shtrëngoja dhëmbët,prishesha në fytyrë dhe bëhesha gati ti hidheshanë fyt. Unë që nuk vras dot një mizë, tjetërsohesha.

Një natë në vjeshtë, frynin erëra dhe mua nuk pomë zinte gjumi. Si në kllapi m’u shfaq ajo skenë easaj nate. Ai që përdhunoi e mbyti në sytë e mi njeri-un tim më të shtrenjtë, flinte në një kapanon me mua.“Si duron”! më dukej sikur më fliste një zë.

Ishte zëri i brendshëm i qenies time. M’u ndezëntë gjitha qelizat latente, të të parëve të mi, tëtrashëguara në gene brez pas brezi dhe unë u shpër-fytërova. U çova dhe shkova te krevati ku flinte ai.Ishte në shpinë. Flinte me gojëhapur dhe gërhiste.Ndenja disa çaste duke e vështruar. –Ç’qenie qëkrijon natyra, -mërmërita me vete. Mu duk se po tambysja, do ndyja duart. Mu bë si krimb. Pështyvanë ajër dhe duke tundur grushtet në ajër si i luajtur,shkova dhe u shtriva në krevatin tim.

Një herë “kuqua”ishte duke lozur domino.Flokët e kuq i dukeshin sikur i kishin marrë zjarr,në sytë e tij të kuq, qarkullonin rryma gjaku. Dhëm-bët i kishte nxjerrë përjashta. Ia kishte ngulur sytëkundërshtarit. Fytyra i kishte marrë pamjen e asajnate. U turbullova, rrëmbeva një gur dhe iu avita.

Kundërshtari i tij që po luante me të, çoi kokëndhe i tha: -Ç’më shikon ashtu sikur do të më hash,ndyrësirë?! E pështyu dhe ia hodhi dominotë turinjve.

“Kuqua” ndërroi çehren në moment, vuribuzën në gaz dhe i tha: -Pse zemërohesh xhanëm!,dhe ia mori dorën e ia puthi.

M’u bë se m’u trazua nga brenda. E lëshovagurin por nuk gjeja prehje. Natën përsëri nuk mëzinte gjumi. Dialogonim, unë dhe subkoishienca. -Si duron, pse nuk e vret?!, -më fliste subkoshienca.

-Më duket si zvarranik e më pështiroset, -iaktheja unë.

-Justifikime! Ti je një frikacak. Një hiç, -mëthoshte subkoshienca.

Kështu netët atje në kapanonin numër tre, tëkampit të Spaçit, përsëritnin njëra-tjetrën, e unënuk gjeja qetësi asnjë çast.

Në punë shkonim me tre turne. “kuqua” punon-te si vagonist me Ali “Trompën”. E thërrisnimkështu se ai e kishte pasion muzikën dhe gjithëkohën e lirë e kalonte duke i rënë trompës. Aliuishte minator, me vite të tëra. E kishte kaluar jetëngalerive dhe nuk kishte dalë asnjëherë në sipër-faqe. Ai kishte rënë në burg, djalë i ri. Ishte i drejtë,i besës dhe shumë i fortë.

Një ditë i thashë Aliut: -A më merr mua vago-nist, meqë njëri nga vagonistët e tu është i sëmurë?

-Me gjithë qejf!, -ma ktheu Aliu. Me ty bëjedhe dy pare muhabet, se je njeri i artit. Që atënatë, fillova të punoj me Alinë dhe “kuqon”

Më rrëqethej trupi kur e shikoja “kuqon”, pormë duhej të bëja durim.

Një ditë kur mbetëm vetëm, pyeta Alinë. -Ç’njeri është ky “kuqua”?

-Një ndyrësirë!. Bajgë!, -ma ktheu Aliu. Hetueska qenë dhe thonë se ka qenë shumë i lig.

-E kam pasur unë hetues!, -i thashë.-Ti?!-Po, unë!-E si të është sjellë?Unë nuk fola.-Hë, pra, trego, si është sjellë me ty, pse nuk

flet?, -më tha Aliu -Do ti tregoj të gjitha i thashë dhe fillova t’i

tregoj skenën e asaj nate në hetuesi, në birucat eburgut të ri, në Tiranë.

Kur mbarova së treguari pashë se Aliu po drid-hej. Ca lot të mëdhenj, i patën ngrirë në sy.

-I fortë je! Besa shumë i fortë, po si e duron?!,-më tha.

-Ali, ti tani duhet të më kuptosh pse kam ardhurnë grupin tënd.

-E marr me mend. Po a të njohu? –më pyet ai.-Jo, hiç fare. As nuk i vete ndër mend se kush

jam. Kaq thamë dhe u kuptuam me Aliun.Ishim turni i tretë atë natë. Frynin erëra.

Dritëzat e fenerëve të minatorëve të burgosur tëturnit sajonin qenie të mbi natyrshme pllajave tëSpaçit. Ishte ora rreth zero dy e pas mesit të natës.Në frontin e tretë, ishim ne të tre, unë, Aliu dhe“kuqua”. Ishim ulur e po pushonim. Unë ia ngulavështrimin “kuqos” dhe nuk ia shqita. Silueta etij po më përgjonte, ashtu e trazuar.

-Pse po më vështron ashtu?!-, më pyeti “kuqua”Unë nuk fola.-Ç’ka ky që më shikon kështu?!, -pyeti Aliun.As Aliu nuk foli.-Aman, të lutem, pse po më vështron kështu?,

-më tha përsëri.-A më njeh mua?!, -i thashë.-Jo!, -ma ktheu.-Pa më vështro mirë se mos vallë të kujtohem.Ai duke më shikuar mblodhi supet dhe tha me

zë të mekur, -nuk më kujtohesh.-A të kujtohet ajo natë tetori, tek hetuesia e

burgut të ri, në Tiranë? Ishte një natë tetori, meerëra, ja si kjo sonte.

Atij, siç duket iu kujtua dhe u pre në fytyrë. Ubë dhé.

-Hë, tu kujtua?, -i thashëJo!, -belbëzoi me një zë gati të fikur. Fytyra iu

tjetërsua në një masë plasteline.Atëherë po ta kujtoj unë: - i thashë. I përsërita

skenën e asaj nate. Duart më dridheshin si në ethe.Nuk dija ku ti futja.

-Ishim të poshtër, -më tha. Kur të vijë gruajaime në takim special do të të thërras edhe ty. Do tëlë të flesh me të. Mbyte po deshe dhe lahemi.

Nuk e mbajta dot veten më. U çova dhe iavura të dyja duart në fyt. Iu zgurdulluan sytë. Ulag në brekë, por nuk i dilte shpirti. Atëherë, rrëm-beva levën e minatorit dhe ia çava kokën më dysh.

Nga kafka e çarë i rrodhën trutë, as gjak nukkishte, vetëm rrodhi një lëng me erë ku lëvizninca si larva. Unë e kisha humbur.

Aliu, pa folur, futi levën te blloku dhe bërishembjen. Me mijëra tonelata bakri, kromi, sh-këmbinj e dhera ranë mbi kufomën e “kuqos” .

Aliu shkoi e bëri denoncimin në komandën ekampit, se në zonën e tij u bë një shembje e bllo-qeve dhe zuri poshtë vagonistin e tij Tasho Dër-rin. Këtë ngjarje e dimë unë, Ali Trompa e Zoti.

Mbrëmja e funditNga ARMEND PRETENI

Zilja e fundit po afronte. Tri vite kaluan me vrull…Unë me shoqërinë time po përgaditemi për një fillim të ri, ja tashmë po përshendetemi dhe

me profesorët tanë, dikujt nga ne dhe i pikojnë lotët, natyrisht janë çaste plot emocion.- Gjatë këtyre viteve përcolla shumë gjenerata, por juve nxënës të dashur unë ju dëshiroj t’i

arrini sukseset më të larta, dhe e nesërmja t’ju gjej aty ku ju dëshironi – na uroi profesori i Gjuhësdhe Letërsisë Shqipe. Urime të ngjajshme morëm dhe nga profesorët e tjerë, gjersa na vendosejnota përfundimtare.

Orën e shtatë dhe të fundit të klasës XII\10, e mbajtëm me kujdestaren tonë Prof. Driten, ecila si rëndom erdhi me humorin e saj të hollë, duke na zgjuar nga melankolia.

-Po si ju kam o pëllumbat e mijë?- Ç’janë ata sy të trishtuar?- Unë sot dua t’ju shoh më të buzëqeshur se kurrë më parë, pasi për ju shkolla e mesme po

mbaron sot, por nesër ju pret Universiteti, do studioni degën që ju pëlqeni, e jeta do t’ju servirbefasi e befasi të pafundme.

Të gjithë me vëmendje i dëgjonim fjalët e saj,ajo ishte shumë e kënaqur me suksesin e klasëstonë, shihej dhe nga sytë e saj, në fund të gjithë së bashku bëmë dhe një fotografi, ndërsa prapanesh në drrasën e zezë, kishte mbetur shkrimi “Çdo fillim ka mbarim”, e për gjeneratën tonë sotvërtetë ishte ora e fundit e mësimit. Filluam një nga një të përshendetemi me profesoreshën, edisa nga ne nuk i përmbanim lotët gjersa i thonim lamtumirën.

-Profesoreshë e nderuar, faliminderit për përkushtimin tënd gjatë ligjërimit, këshillat e tua dot’i mbajmë mend gjithë jetën, dhe për ne do mbetesh çdoherë shembull që duhet ndjekur - iudrejtua kryetarja e klasës Venera, në emër të të gjithë nxënsve të klasës.

Kështu së bashku, vajtëm të gjithë në një lokal, për ta vazhduar dhe më tutje bisedën tonë,pasi kemi për ta festuar dhe mbrëmjen e matures, andaj caktuam çiftet se kush me kë do tëparakalojë atë natë dhe nga cili vend do t’a nisnim marshin tonë.

Ditët po fluturonin, mbrëmja po vinte, unë si dhe çdo maturant tjetër kisha zgjedhur kos-tumin e parapëlqyer që do ta vishja për natën magjike, e për këtë natë të veçantë, të gjithë ishinrregulluar në mënyrën e vet, duke ndryshuar imazh, natyrisht se të gjithë po shkëlqenin.

Ashtu si edhe e kishim planifikuar, u nisëm të gjitha çiftet e klasës tonë drejt transportuesvetë cilët do t’na bartnin deri tek hoteli ku do të zhvillohej mbrëmja.

Pasi hymë brenda dhe u vendosëm, filloj kënga e lehët, atmosfera po ndizej, në sytë e mat-urantëve; shihej gëzimi, ishte nata e tyre, të gjithë po festonin…

Aparatët nuk ndalonin së shkrepuri, kamera po filmonte çastet e tyre më të mira, vallja nukpushonte, ishte mrekulli e vërtetë, por edhe kësaj mbrëmje magjike i erdhi fundi, ishte natë eshkurtër, por në mendjen e secilit maturant do mbetet e gjatë pasi ata s’do ta harrojnë kurrëkënaqësinë e përjetuar.

Lamtumirë profesorë, mirupafshim dhe ju shoqëria ime, pasi më s’do jemi kurrë bashkë sidikur, në klasën tone të vogël por shumë të dashur, s’do t’na bashkoi më shtatori, dallgët e jetësdo të na ndajnë përgjithmonë, por do na mbesin kujtimet, ato s’do na vyshken kurrë.

Si sot dhe nesër, dëshiroj ta dëgjoj më të mirën për ju…Ndoshta do të takohemi sërish një ditë!

Mitrovicë, 26 Prill

8/ E Diel,26 maj 2013nacional PROZË

Puhize pranverore neper dritaret e hapurasjellte aromen e luleve-aromen e jetes nedhomen ku isha e shtrire. Prane meje shiko-

ja tabletat e llojllojshme me ndihmen e te cilaveqe nje vit perpiqesha te rimekembja trupin tim, icili assesi te ngritej nga shtrati.

Vajza ime Diellza hyri ne dhome. Syte e sajplot jete me dhembshuri me shikonin.

Nënë-me thirri me ze te mekur. U afrua dheme perqafoj duke me shtrenguar me ato duarnjomezake. Floket e dendur ia lemoja, ndersa zerii saj plot dhembje me thoshte: nene-duke meshikuar sikur donte te pyeste: kur do te ngriteshnga shtrati nene ime. E perqafova me afsh sa qelotet me rrodhen.

Diellza i afrohej shtratit tim qe ishte ne anen emajte te dhomes. U shtri mbi shtrat dhe filloi tembulohet.

-Diellza, shpirti im, flije tani-thashe.Ajo me shikoi dhe buzeqeshi.Femije perplot arsyeshmeri per gjashte vjetet

e saj. Me kupton mua me semundjen time. Shpirtiim. E shikoja si mbyllte syte dhe i dorezohej botesse gjumit.

Nuk e di pas sa kohe edhe mua me zuri gjumi.Kur u zgjova ndjehesha e frikesuar. Asgje ngaendrra e cila me zgjoj nuk ishte e qarte. Neperdritare shikoja henen, e cila me dukej me e buzeqe-shur se asnjehere me pare.

-Florina-u ndie nje ze qe therriste. , thua sekumboi nga thelesit qiellore.

Ktheva koken drejt dritares, neper te cilendukej hena si ndriconte mbi mal.

-Florina-prape u ndie ai ze.Tani zerin e njoha. Ishte zeri i babait tim, i cili

qe nje vit kishte vdekur. Nje dritherime shqetesi-mi trupin ma pershkoi. E frikesuar pritja se cdo tendodhe. Zeri i eres ndihej si vallezonte neper er-resire. Me thirri vertet babai apo ai ze eshte zeri i

E DASHUR GRUATregim nga URAN BUTKA

Zjarri i dashurisëTregim nga ALBERT SHALA

kujtimeve te femijerise sime?! . Se dicka e larget,por jashtezakonisht e dashur filloi te me kujtohetfemijeria: livadhet perplot lule neper te cilat vrapo-ja pas fluturave kraheshkruara, mbremjet perlotxixellonja te cilat me mbushnin jete, gjyshi im, icili ulej rreth vatres dhe rrefente per divin me njesy, i cili kur ecte bjeshkte dridheshin, pastaj nenaime e cila me thoshte se kur une te behen nuseshtate bjeshke larg do te flitet per bukurine time.

As shtate vjet te plota nuk i pata mbushur kurcdekja me la pa me te dashuren e jetes sime.

EH JETE O JETE PARA SYVE PO METRETESH. NJEZET E SHTATE PRANVERAME RRODHEN SI NE ENDERR.

Drita e henes e bente te dukshme Diellzen siflinte mbi shtrat, e me vinte ta therrisnja: Diellzadrita ime eja te perqafoj, por sikur nje force epadukshme me ndalonte. E shikoja permallshemsikur vite e vite se kisha pare.

-Florina - prape u ndie ai ze. Shikoja neper dri-tare, por asgje nuk dukej, pervec henes qe mbi malkishte vene kuroren e drites. Cndodhe keshtu memua?! Puhiza pranverore ndihej si leundte deget eftonit. Ktheva koken nga Diellza per ta thirre, pornuk mundja. Zeri me kishte humbur. E shikoja per-malshem Diellzen te cilen nuk mund ta therrisnja.Floket e saj ngjyre ari vezullonin nen driten e henes.

Ashtu si isha e tretur ne mendime, vemendjenma terhoqi je zhurme e madhe. Kur me pare zhur-me te tille nuk kisha degjuar. Zhurme behej aq emadhe sa me dukej se nga ajo cdo gje dridhej.Fillova te tretem neper pafundesin e Universite.Para meje dukeshin yjet gjigande qe leshonin dritesi diell i perflakur. Zhurma filloi te humbte e unefillova te tretesha neper drita shumengjyreshe. Passa kohe u ndie nje zhurme e tmershme, thua segjithesin e perfshiu rremuja. Dritat shu-mengjyreshe e erresira i perbinte. Shtepia ime fil-loi te duket mes resh te bardha. Neper dritare shi-

hja trupin tim te rrethuar me gra qe me vajtonin.Me vajtonin edhe ato sa e sa here jam perlotur!Perse tani me vajtojne?! Diellza si e humbur ecteneper oborr. Motra ime e mori per dore dhe e lar-goj nga oborri. Trupin tim e nxorren ne oborr dhefilluan ta lanin. Denesje grash degjoheshin. Nearkivol me vendosen dhe u nisen drejt varrezave.Zhurme e tmerrshme shperndahej hapesirave qiel-lore. Cdo gje humbi para meje. Cdo gje . /Dritatte kalterta, te gjelberta, te kuqe.... shpendaheshinnga nje top gjigand dhe i rrumbullaket, e une trete-sha ne vezullimen e dritave shumengjyreshe.

Njehere arrita ta shoh planetin e kaltert si rrot-ullohej neper universe, pastaj prape e rresire epafund. Zhurme dhe flake zjarresh shu-mengjyreshe qe shperndaheshin neper te gjithadrejtimet...

Neper erresire qe kishte kapluar hapesirat fil-loi te duket shtepia ime. Diellzen e shikoja neperdritare prane motres sime. Deren ngadal e hapa.FLAKA ME BERI TE DUKSHME PER DI-ELLZEN E CILA ME SHIKONTE ME SYTE ESAJ TE SHKRUAR. Duart i ngriti lart dhe vrapoidrejt meje duke me thirre me ze te larte: NENEOJ NENA IMEEE.

Diellza therriste motra e trishtuar, duart e seciles kapluan trupin e njome prane deres se hapur,neper te cilen me shihte mua dhe erresiren e nates.Diellza perpiqej te clirohej nga duart e motres.

-Diellza qetesohu-ndihej zeri i motres plotevaj. -Askush nuk eshte perse thirre?!!!.

Edhe njehere e degjova si thirri: Nene dhepashe shikimet e saj si digjeshin ne zjarrin e dashu-rise.

Para meje cdo gje humbi. Çdo gje. Zhurme etmershme filloi te shpernahej hapesirave qiellore.Fillova te tretem neper vezullimen e dritave shuem-ngjyreshe qe shperndaheshin nga nje top gjigandqe rrotullohej ngadal.

Të ëndërroj për një çaj...

Nga ASKUNA ANOMATI

Kur nuk e pashë më diellin, unë mbylla syte e hum-bur si Liza në Boten e Cudirave.

Pa toke, pa qiell! Isha e mbyllur ne kater muret e pathyeshme, te

pamposhtura si djajt qe te zene prite ne lumturine ten-de. Per nje cast, mendova!

Jete entuziaste, po me mungon! Nuk dua te shohme pune, ditet e mbushura me lodhje, gjithnje e njejtarutine, melankoli, melankoli...

S’dua me!Qarte, fillova te fantazoja per nje jete te re. E shihja

me symbyllur driten e harmonise shpirterore qe memungonte. E kapa prej flokesh e i premtova disa enderrate reja.

Ne castin qe doja te ndryshoja, deshtova. Plastika e nje mendjeje te re s’do te lente me gjur-

me te miat ne rruget qe do kaloja.Keshtu qe fillova te enderroja nje bote me ngjyra

te hapura si lulet e pranveres, po, po, sepse vetem atote terheqin shqisat si me magnet aromash e formashprej butesie. Kur enderrova, nuk e pashe veten te hum-bur, e te pashe ty kudo, ndoshta poshte Kulles se Parisitduke pire nje caj qetesues.

Te enderroja, ishte si te lindja perseri si fryt i dashu-rise se dy te rinjve. Sepse te rinjte jane qenie qe kul-tivojne ndjenjat e bukura. Nuk kisha nevoje me per njemik apo mikeshe sepse ne udhetimin pa kthim drejtnje ishulli ne ‘trurin tim’ kisha pulebardhat per part-nere ideale. Sa bukur dallget...sa kendshem palmatkercejne ne bregun e gjirit. E une vetem i fotografojpapushim si kur sapo te kasha mesuar te perdorja njeaparat fotografik. Lashe pas varken, veshtrova horizon-tin, e u futa ne nje guve te ishullit, aty ndeza zjarrin,ktheva cdo gje ne mobilje, e jetova si nje shpellare qemerrej cdo dite me gjueti peshku.

Ahhh, ketu syte mu hapen, pushimi kishte mbaru-ar e une duhet te kthehesha ne dhomen e nje te se-muri per ta vizituar...por endrra do te vazhdonte per-seri si nje kapitull i ri novele, lexuar pa ze ne oren epushimit te drekes.

Hatixheja e mori letrën dhe e shtrëngoi nëgji. Ia dërgonte i shoqi nga Ventotene, njëishull i largët, që e rrihnin të gjitha erërat e

motit. E kishte pritur letrën për një kohë të gjatëme ankth. Në zarf dalloi shkrimin e tij të bukurdhe iu duk sikur ai ia ledhatoi dorën: mornica ipërshkuan trupin.

Këqyri vulat e shumta të karabinierisë fash-iste në Ventotene, Romë, Bari, Tiranë dhe Shkodër.E mori me mend që letra ishte hapur e kontrolluardisa herë në zyrat e kuesturës. Shyqyr Zotit, mënë fund arriti! mendoi e lehtësuar.

E çeli zarfin me duar të dridhura nga emocioni,por edhe me shumë kujdes që të mos dëmtohej,sepse i ruante letrat dhe çdo gjë të tij me fanatizëm.

“E dashur grua”,lexoi ajo dhe e kapi një angështi e ngashërim

mbytës. Iu duk sikur dëgjoi zërin e tij të dashur t’ithoshte ato fjalë. Një zë pak i trashë, zëulët dhe ingrohtë, që të ngufatej në shpirt, por që, hera-herës,bëhej i fuqishëm, i papërballueshëm.

Ajo solli ndërmend me tmerr e dhimbje ar-restimin dhe gegdisjen e tij në atë ishull të shkretë.

“Këtu në Ventotene të pret era si në Gramoz”,i shkruante ai në atë letër. “Ndërsa në detin e paanë,që na rrethon, nuk na lejojnë të lahemi. Kemi zënëkrimba, se ishulli nuk ka pikë uji. Megjithatë, jammirë me shëndet. Vetëm sytë më janë dobësuarpaksa, nga që lexoj natën me qiri. Po të mos lexo-ja, do të çmendesha”

Më raftë pika, qysh rroj unë! pëshpëriti ajome zë të thekshëm.

Tek lexonte letrën, shqoi përmes gërmave, sytëe tij ngjyrëkafe të çelët, gjithë dritë të brendshmee dashuri të çiltër, që të depërtonin thellë në shpirt.Me asgjë tjetër, sesa me sytë e tij, ai më lumturoi;

me asgjë tjetër sesa me vështrimin e tij, më qortoi,sa herë që pa dashur, gaboja, tha ajo me vete.S’kishte nevojë për fjalë.

Edhe në letër ai ishte tejet i kursyer. “Mos mëprit të kthehem shpejt. Jam, si gjithnjë, kokëgdhë”.

Ajo nënqeshi.E ka përdorur këtë fjalë, që censorët të mos e

marrin vesh nëntekstin, i foli ajo me vete. Kështu

ka qenë përherë ai, i mençur dhe i patundur. Kurshkelën italianët, ai nuk pranoi të nderonte alla-fash-iste. Nuk mund t’i nderojmë, se janë pushtues, uthoshte studentëve. Edhe në Ventotene po ashtu,nuk i nderoi kurrë. Kur u kthye Selman Riza prejandej, i kishte thënë asaj: “Përgatitu ta presësh gjatë,ose të mos e presësh fare! Është kokëshkretë”.

Kokëgdhë, ndërmendi ajo. S’mendon as për

vete, as për mua, as për fëmijët!Megjithatë, në letër ai pyeste për ata dhe

përgjërohej: “Po më djeg malli për ty, e dashur,dhe për fëmijët. Mos i ndaj nga shkolla, por më-soi edhe me punë. Të dyja janë njëlloj të rëndë-sishme. E vetmja pasuri që lëmë, janë fëmijët, nësebëhen të vlefshëm”.

Ajo e mbaroi leximin dhe u zhyt në mendime.I kaloi si në ekran jeta e saj në krah të tij. Në çdoçast kishte ndjerë dhimsurinë dhe mirëkuptimin,pa të cilat dashuria vyshket.

“Të puth”, i thoshte ai nga larg. Ajo e ndjeuputhjen e tij të përmallshme, i rekëtiu shpirti dheu bë lulëkuqe.

Poshtë tekstit, ajo vuri re një shënim me gër-ma të imta: “Enciklopedinë Meyers dhe Historinëe përgjithshme të Botës, dorëzoja prof. Kolë Ka-msit. Me lekët që do të marrësh prej tij, paguajkëstin e prapambetur të kredisë, që kemi marrënga banka për ndërtimin e shtëpisë. Është njëborxh, i cili më mundon e që duhet shlyer”.

Ajo e lexoi me një frymë.I syrgjynosur në dreqoll, ai mendon për kred-

inë, kur këtu nuk ka as bankë shqiptare, as shtetshqiptar, as shqiptarë, tha me vete e revoltuar. Aivetë, por edhe ne, s’dimë ku e kemi kokën…

Ajo përsiaste, por edhe habitej me të shoqin.Mirëpo, ditët e tjera, tek rilexonte letrën e tij, nisit’i jepte të drejtë dhe ta gërryente mendimi se nukia kishte plotësuar porosinë, gjë që s’i kishtendodhur kurrë. Gjithsesi, librat nuk do t’i shes,sikur ta di që të vdes. Ato janë pika e dobët e tij. Ika blerë, kur ishte student në Austri dhe i ka ruaj-tur si sytë e ballit, tha me vete ajo. Një ditë shkoite argjendari dhe e shiti gjerdanin e florinjtë tëqafës, që ia kishte dhuruar i shoqi për martesë.

nacional9/ E Diel,26 maj 2013 POEZI

DUA

Dua çdo dhomëTë ketë aromëFtoi!

Dua çdo fëmijëTë ketë freskiKroi!

Dua çdo petaleT’i jap një fjaleButësi!

Dhe ajo fjalëMe shoqet radhë-radhëTë bëhet poezi!

Poezinë ta lexojëFëmijaMe freski kroi,

Në atë dhomëMe aromëFtoi!

27 nëntor 2006

KUR BUZËQESHBUKUR NJË VJERSHË?

Një vjershë bukurDi t’buzëqeshëKur kostumTë ri i veshë!

Kur nga buzëtQershi-larëI buronFjala e valë!

Kur në mollëza,Hiç pa hile,I amësonNjë trëndafile!

Kur n’qepallatPërplot nurBukuriaI valëvit flamur!

Kur e vëNë lule balliDritën e yjevePikësëpari!

Me diç të reSqimatareHedhur për neFishekzjarre!

9 nëntor 2006

VOGËLUSHJAE LEPURUSHJA

Vogëlushja:Unë të fal biskotë, biskotë,

një biskotëDhe të qes çaj, çaj, çaj kaçeNëse ti m’jep mua karotë, një karotëLepurushe me të bardhat faqe!

Lepurushja:Ja, një karotë… edhe një karotë…

lule taçeQë i mora, nxora n’bahçe, bahçe,

bahçe;Ti më jep mua biskotë, biskotë, një

biskotë,Më jep edhe çaj kaçe, çaj kaçe,

çaj kaçe!

DHELPRA NJËHERË NË ËNDËRR

Dhelpra një herë në ëndërrNa u bë një kotec!Një kotec, kotec mistrec.Dhe pastaj sheh si vijnëBrenda pulë e gjelastren,Brenda patë e biban;Të cilatNjë nga një, ja,Ky koteci(Domethënë dhelpra!)I zë tinëz dhe i ha!

17 dhjetor 2005

RREZET E DIELLITÇDO PRANVERË

Rrezet e diellitÇdo pranverëMbi lëndinëE mbi zabelePa peneleNuk pushojnëVizatojnë…

Çka?

Luleshqerre!17 dhjetor 2005

PETALE E NJOMËME CA VESË

Fytyrë e fëmijësNjë lulesë,Petale e njomëMe ca vesë;Një portretQë të thërret vet’Ta shikoshMe lezet;Sytë si sumbullE pulla ari,Mollë e kumbullAtypari!Hunda kalem,Vrulli zgalemHëm për vasha,Hëm për djem;Goja mjaltëQë nxjerr fjalët,Kur pi kafetKur bën llafet!Syri dritëQë farfuritëSynon qartësitë,Sheh largësitë;Veshi i hollëSiç duan trimatQë i dëgjonPëshpërimat!Balli diellQë e jep dritën,Mur që nurPikon, s’do frikën!Pak nën ballëAjo qepallëBukurinëKush ia dha, vallë?Floku degëzE një ulliri;Prarim gruriI një kalliri!Mollëzat – mollaLëkurëhollaMe to ndritShtëpia, shkolla!Fytyrë e fëmijës,Paçi uratë,Me atë nur

Që n’vete bartë,Është qershi,Është çokollatë!

13 nëntor 2006

RRËFYEN KECATSHEND E VERË

T’frikur kecat i zu përralla.Putrës sterrë - si t’i hapet dera?Seç u shua shpejt andrallaKur n’derë trokiti nënë-lulevera.

“U mërzitet kecat e mi,Patet n’derë ndonjë poterë?”“Qe një zë i ngjirur disiPor, për te nuk hapëm derë!”

Rrëfyen kecat shend e verë!30 nëntor 2006

GJELI YNË

Dielli sapo ta çelë synëNa zgjohet dhe gjeli ynë.

Kokën ngre thikë përpjetë –Mos ashtu i shikon retë?

Jo, por gjeli këngën ndez:Ki – ki – ri – kuuu! Mirëmëngjes!

Mirëmëngjes, kulm, dritare,Mirëmëngjes, thëllëzë skaj are!

Mirëmëngjesi, zonjë e shtëpisë,Punën pas pak mos po e nis?

Nëse lopës i qet tallëzPër mua gjej diku një kallëz

Se aty sikur biluriFshihet kokërrzë e artë gruri!

Që do vijë fluturimTa gëzojë gurmazin tim…

6. 07. 2006

T’KËNDOJËN’LËNDINA KANARINA

Tek Agnesa të rrojë shpresa,

Tek Agimi të gufojë gëzimi,Le t’bëjë kthesa pilivesa,Te livadhi m’qilim blerimi.

Nëpër ara t’hidhet fara,T’këndojë n’lëndina kanarina,Fatbardha n’shkollë të bëjë garaNë melodi me violina.

N’autostradë le t’këtë paradëDhe gjallëri me shumë vetura,N’karnevale – këngë e valle,Me shumë vasha, djem e burra.

Në qytet le t’këtë koncertEdhe këngë fiz-harmonikeÇdo fëmijë jetën ta këtë pa dertDhe t’mos dridhet kurrë prej frike!

23. 07. 2006

INTERNETI

Në Internet zukama buçet,Vallë, kanë mësyrë këtu bletët?Nuk janë bletët, por fëmijët vet’I vizitojnë kontinentet!

Një kureshtje e paparëU rri lëvarë në qepallë,Janë në zgjandërr, a në përrallë,Tërë një botë u rri përballë!

18 nëntori 2006

BLETA E LULEDIELLI

BletaLetaEtaTaTe luledielliÇ’kërkon, ë?

Shkon atyM’krahët e lehtëDhe ateronSi raketëN’rrethin verdhoshPlot me fletë!

Po pse m’u n’fletëMë shpesh kthen,Më shumë ai vendI pëlqen?

Ndalet bletaGjithë te fletaAty shijonÇaste t’vërteta:Secila fletëE shpërblenMe freskiE me polen;Ndonjëra i jep

Pika vese,Sikur gjyshjaUjëNjë mbese!Fleta pasiËshtë e njomëE dehë edheMe aromë!

Thënë ndrysheFleta e bletaBëhen shoqeTë vërteta –Ashtu seçIu ndriçon jetaI miklon puhiaM’flatrat e veta!

Nga lart dielliSesi ndrinëI gëzuarUa shkel synëUa pëlqenMiqësinë,MiqësinëEdhe gjallërinë!

5 gusht 2006

LASGUSHIT

Ç’pendë pate në duar.Ore i bekuar,Ta dritësosh, lartësoshVargun gjuhë-kulluar?

Ç’vullnet të barti,Ç’fat,Ç’at,Të kalërosh e ndriçoshMu në zemër arti?

Eh, Lasgush, LasgushFjalë-ar, varg-larë, zjarr,Si ti s’qe askush!

4. 04. 2006

PARKU

Vemi n’park se nuk është largKu blerimi shtrin qilimin,Ku janë drunjtë varg e vargE zogjtë n’ta s’ndalin cicërimin!

Ku sheh t’ulur ndonjë plakQë vend zuri në stol druri,Për t’u çlodhur sadopakSe pleqëria në hall e vuri.

Ku sheh tutje ca të rinjTë buzëqeshur e dora dore;Mund të të duken si çiliminjMe ca hoka e llafe rinore.

E vogëlushët si kitrushëtHidhen n’lojëra gjithëfarësoj,Po t’i shikosh mirë syrrushëtSheh janë t’shkathët si kaproj!

Ecin, s’ngecin - deri te kthesaKu ky park kthehet si hark -Ku ca nipa e ca mbesaShikojnë gjyshin mos shkoi larg!

T’KËNDOJË N’LËNDINA KANARINAPoezi për fëmijë nga Zymber Elshani – marrë nga libri “Treni pa biletë”

10/ E Diel,26 maj 2013nacional KRITIKË

Përsiatje mbi librin më të ri të Moikom Zeqos “CENTAURI I RI” poezi 1993-2013

“Centauri i ri”, sfida poetike e Moikom Zeqos“Zeqo bën edhe një tjetër sfidë me një libër të vogël prej 100 faqesh të quajtur “CENTAURI I RI”- një libër surprizë për ata, që ndjekin

zhvillimet me vëmendje dhe estetikisht të poezisë shqiptare dhe teknikave poetike ndër krijuesit e shumtë të prozodisë në përgjithësi.”

Nga FATMIR MINGULI*

Krijimtaria poetike e Moikom Zeqos ështëe pashëmbullt. Korpusi i tij prej 7vëllimesh me titullin e përbashkët “Mis-

cellanea” është krejt i pangjashëm dhe një ngastrukturat kryesore të poezisë moderne shqipe. Sh-krimtari i njohur Fatmir Alimani ka shkruar për“Miscellanea”-t:”Gjithë poetët e vërtetë krijojnëmbretëritë e tyre. Një nga poetët e sotëm shqiptarëqë e ka krijuar këtë mbretëri është padyshimMoikom Zeqo, zëri më impresionues dhe më sfi-dues i poezisë së sotme shqipe. Kjo mbretëri mundtë quhet fare mirë mbretëria e metaforave dhe efilozofimit poetik, që arrin deri në përmasat sub-lime për herë të parë në historinë ë poezisë sh-qipe, madje kemi shpalosjen e një sfide të lartëdhe në planin europian e madje botëror. Janëshumë të rrallë poetët e sotëm botërorë të cilëtkanë arritur të krijojnë një mbretëri të tillë.”

Ndërsa poeti Petraq Risto nënvizon: “Pady-shim që në shkallën cilësore të poezisë së viteveshtatëdhjetë, poezi që mundi ta conte nivelin e sajnë panteonin e letërsisë më të mirë europianeMoikomi qëndron në rradhën e parë.”

Deri më sot për poezinë e Moikomit janë sh-kruar shumë artikuj edhe libra nga Nehas Sopaj,Ahmet Selmani, Faslli Haliti, Agim Vinca, Sule-jman Mato, Anton Papleka, Musa Vyshka, JosifPapagjoni, Nuri Plaku, Luljeta Dano, Vasil Va-sili, Abdyl Alushi, s i dhe nga unë shkruesi i kë-tyre rrjeshtave.

Duket se Moikom është në cakun e tij, tëepërm, zenitor, i sigurtë për veprën e tij. Frymëz-imi edhe mund të shterrë, por jo për Moikomin.Është si në gjoografinë detare, ngjan se janë zbu-luar të gjitha ishujt dhe shënuar në harta e befaszbulohet nje tjetër ishull i ri. Sepse Moikom Zeqoështë një ekspolaror i cuditshëm, bile shume i cu-ditshëm. Poezia për të është e papritura, që nukzhduket por gjallon, pulson përherë.

Dhe ja ai e bën edhe një tjetër sfidë me njëlibër të vogël prej 100 faqesh të quajtur “CEN-TAURI I RI”- një libër surprizë për ata, që nd-jekin zhvillimet me vëmendje dhe estetikisht tëpoezisë shqiptare dhe teknikave poetike ndër kri-juesit e shumtë të prozodisë në përgjithësi.

Koncepti i surprizës qëndron në një fakt shumësugjestionues të poezive të këtij autori, në rikon-ceptimin shpërthyes, kërkues, sintetizues të poez-isë me strofa dhe me rima, pra mbas shtegëtimevemoderne në shtjellimin krejt të lirë të vargjeve dhetë imagjinatës së harlisur poeti kthehet mbrashtpër të gjetur një Atlantidë shpirtërore të shekujvetë dikurshëm, antike, që ngjante fatalisht e harru-ar, por që nuk ishte e tillë.

Në shënimin hapës të libri Moikomi shkruan:“Si lindi Poezia? Si u krijua hekzametri i mister-shëm në zanafillë jo homerik? Dhe pse hekzametriu bë vetë Homeri? Po vargu i intelektualizuar dhesimetrik aleksandrin? Pse vargjet e lira rikthejnëvargjet e bardhë? Dhe enigma e të gjitha enig-mave: si u shpik rima?.. Mos vallë njeriëzimi eftillëzoi rimën për të turturuar vetvehten, apo përtë sublimuar intelektin? Poezia më e mirë shqipeështë prozodike. Por në gati 5 shekuj kultivimirima e ka arritur estetikën e saj më të epërme nëpak shëmbëlltyra të jashtëzakonëshme: në“Rubairat”, ku Khajami dhe Fan Noli jsanë sëbash-ku krijuesi i tretë, gati anonym, ndërlidhës, por

shumë herë më I dukshëm dhe më original, në disasonetë të Mjedës dhe në disa poezi të Lasgushit”.

Në librin “CENTAURI I RI “ sekreti vargjeveështë sentencizimi I tyre, metaforat janë papaj-tuesdhmëri dhe më kryesorja: rutina e rimave ështëpërmbysur! Dhe kjo është vetëdija e librit!

Në se lexon me kujdesin e një njohësi tëndjeshëm të poezisë, këtë libër, do të kuptoshzhdukjen e largësisë me poetët e mëdhej të shek-ujve në kohë, por do të perceptosh një poezi same rimë shqiptare të rilindësuar, aq dhe aq po-tencialisht moderne dhe të pakrahësueshme nëkonceptualitet. Moikom Zeqo ka thyer në viz-ion, në fantazinë krijuese rutinën e rimës, duke idhënë një tjetër mundësi gati të panjohur për tëformësuar dhe përmbajtësuar shumëfishimin epersonalitetit të tij, ku ëmbëlsia e muzikalitetittë fjalëve përzihet padadoksalisht, me vrazhdës-inë apokaliptike të jetës së sotme me të gjitharekuizitat e saj, ku grifonët mitikë të së kaluarësngërthehen me cyberi-at e sotëm, po aroma lir-ike e fshatrave të bregdetit të Jugut shqiptar (qëZeqo i përjetëson mjeshtërisht ) të sjell ndër mendskenat mitologjike të Akrokerauneve, ku mitetmbijetojnë, pavarësisht realiteteve virtuale, që pomjegullojnë magjinë e së thjeshtës dhe natyrores.

Moikom Zeqo bën “martesën”e kohëve të sh-kuara me kohërat e sotme, e pse jo dhe ato të ardhme!

Libri me poezi “CENTAURI I RI “ mëtonpikërisht këtë rivendosje të jetëve të shkuara tëShqipërisë me jetën e kibernetike plot fallcitet, plotkultuyrë të kitscht-t marramëndës, duke kaluar nëskanër historinë e njerëzimit, pyetjet e ankthshmetë ekzistëncës, të vetë qënies së njeriut, të de-gradimit apo të së ardhmes së tij, të ëndërrave, tëpasigurisë, të kriminalitetit botëror, të triumfit tëshkencës por edhe të egoizmit të egër, të moskup-timit, të konflikteve globale etj të lidhura gjith-monë tragjikisht me Shqipërinë dhe shqiptarët.

Nga kjo pikëpamje libri “CENTAURI I RI”është libri me filozofinë ekzsistenciale urbane mëi spikatur i Moikom Zeqos, arritja e tij më ecmuar. Poeti është vërtetë demoni i metaforave,artist I dykuptimësisë

Për të poezia burimësohet nga natyra, por po-eti e shpirtëzon. Kjo ka vlerën e një postulat uni-versal. Libri nis me imazhet e shpendëve “mesandale ari, argjenti, bronxi” që nuk janë “as te

Parajsës, as të Ferrit”, por shëmbëlltura, krijesaeterne të një “Atlanditë të Dytë”. Por tek Hani iBotës së Cudirave një Lizë plakaruqe i jep poet-it vetëm pak verë të thartë.

Boshllëk dhe pasione, vetmi dhe andralla,Gjallon vec ankthi i krijimit në shpirt,Sa fjalë rebele m’i ka dëbuar sintaksa,M’I ka korruptuar morfologji e dyshimtë!

Dhe poeti gjithashtu shpall:

Tek njerëzit nuk zbres nga ashensori i yllit,Cdo turmë peligrinësh e kam grishur tok!Flokët –meridiane të trurit, më ndrisinTë magjepsura në ajrin me smog!

Më tej, pavarësisht pikëllimit kozmik dhendjeshmërisë pa asnjë kufi poeti e ka gjithësesinjë emblemë besimi të padyshimtë:

Ca sorkadhe lirike janë plot hov pindarik,Asnjë 31 dhjetor s’mbyll mua vitin!Dhe ndërtojnë qytetet e gjakut tim poetikCa muratorë qelizash, që shekujt i habisin!

Dhe me tej:

Me dëndësi nocionesh e lëvizje fluksiMisteri i së nesërmes po rimerr fuqi.O, në këtë ngjizje të detit dhe të muzgutShoh se lind Centauri i Ri!

Në lirikat për peisazhet jonike plot ilqe, dush-qe, fiq deti të mbushur me shpirtra, qershi të egradhe shegë që ndizen nga fenerndezësit e përrallës,dallëndyshet cukitin afreskat brtënda kishave an-tike, ndërsa poezia është një violincel i zi prej natepor që tela ka vijat e ylberëve të ditës, halat epishave bijen për të shpuar shputat e zbathura të“Akilit të lirikave “, fluturojnë pelikanë me bebë-za Krishti, poeti e merr detin e nxehtë jugor për tëzjerë “si vezë pashke vetë zemrën e Poseidonit”,pastaj ja fal vetëdijën e tij një gjinkalle mistike“për t’i cmëndur të gjithë në vapën e dilemave “sepse vetë Vezuvin e ka orë me zile “për t’u zg-juar nga gjumi, mbas qindra shekujsh ndryshe-krejt ndryshe”. Por poeti nuk harron “gjurmën in-kandeshente të Zotit” - gjirin e Currilave. Poeti

mendon se në cilin tempull të një rilegjioni metafo-rash “kafka e tij do të jetë një këmbaë?”

C’jehonë sekrete më ngjall dhe më grish?C’grifon i metaforave më këlthet?Cdo emër është një motor fantazish,Që më ve në lëvizje idetë!

Në këtë libër Moikom Zeqo tregon një fuqipërtëritëse, dilemat e tij janë shqetësimi për njerë-zoren. E ritheksova karakterin kapilar të poezisësë tij urbane, në kundërshtim të plotë me skarcite-tet poetike dhe kitsch poeznë e formalizuar dhebesdizëse të ditës. O zot ka kaq shumë poetizimetë marrëzishme, që nuk janë aspak poezi, por spe-kulime të lodhëshme! Por fuqia përtëritëse ështëe brëndësisë, pra është rikthimi me dinjitet i kre-dencialeve të lirikës shqipe.

Supermarketet janë tashmë teatri i cmeritur,Ku shiten të ambalazhuar me qindra Shekspirë!E gjej një llambë vajguri të ndryshkurE mbush me gjakun tim t’ju bëj dritë!

C’shtriga të filozofisë profetizojnë vallë?C’të shfytyruar enden në lebrozën e gjemës?Zbrit në thellësi të gjesh metalin e rrallëTë emrit tim të fshehtë të së nesërmes!

Në të vërtetë është tepër e vështirë të shkruashpër veprën poetikë të Moikom Zeqos, por vështirë-sia duket sikur bëhet më e ndërlikuar sidomos kurlexon e kërkon të artikulosh dicka për librin e tij“CENTAURI I RI”. Ka një kondesim, ngjeshje, la-konizën, estetikë të lartë, ndjesi të fuqishme, metafo-ra befasuese, magji konceptuale, universalizëm.

Më pëlqen cmenduria, -kur s’dua të qaj,Mërgoj si Mobi Dik, -e fluturoj si krillë,Me jelet e rrezeve, që valëviten në pllajëTek qafat e drurëve-kuaj jeshilë!

Më e rëndësishme mund të bindesh mbas lex-imit të këtij libri se poezia e ka të pamundur që tëvdesë. Tërë teoritë e zymta për gjoja “vdekjen epashmangëshme të poezisë “sfumohen, treten dhebëhen pluhur, vetëdija njërëzore e përjetëson racënnjerëzore me një sublimitet të së ardhmes! Moiko-mi e forcon, e shumëfishon ndjesinë tonë dhe kura-jon për të mos e braktisur poezinë, sepse poeziaështë jeta shpirtërore e nivelit më të lartë pady-shim në të gjitha kohërat. Poezia shqipe ka pady-shim problematikën e saj. Eshtë procesi i vështirëi konfirmimit, i integrimit të nivelit kombëtar nënivelin europian dhe botëror. Poezia shqipe kaarritjet e saj, por për të gjykuar duhet patur para-sysh shkalla e krahësimit me poezinë e popujve tëtjerë, ku nivelet estetike janë shumë të larta, poredhe të njohura ndërkombëtarisht, në komunite-tin e madh të letërsisë dhe poezisë botërore, kudera e njohjes nuk është e mbyllur edhe për poez-inë moderne shqipe. Ja një mision!

Moikomi e ka kuptuar dhe artikulon pikër-isht thyerjen e tabuve të mosnjohjes, pra dhe tëmosvlerësimit fatal, për të shprehur idenë identi-tare të pasaportës të vetë poezisë shqipe tashmë tëinkuadruar, të përfaqësuar. Botimi i dy librave tëtij poetikë të suksesshëm në SHBA e qartëson këtëtendencë dhe protoganizëm estetik dhe letrar, kuprofili i tij original ka spikatur. Për Moikomin kanëshkruar personalitete të poezisë dhe të kulturësamerikane dhe kjo nuk është pak, përkundrazi.

Ndaj Moikomi shkruan:Kam lulet që cohen nga kafka si kreshtë,Mes shekujsh abstraktë përherë jam rilindur.Poeti e mbërthen dhe kozmosin vetëSi këpucari këpucën për ta arnuar!

*Fatmir Minguli, autor i disa libraveme studime letrare dhe shkencore,

krijimtari artistike dhe esse.

nacional11/ E Diel,26 maj 2013 POEZI

Shija e kripës

Sa shumë njerëz rendin në rrugët e botës,Dhe dashuritë e tyre lënë pas,Si marinaret në çdo port një dashuri,E në tjetrin port, rendin gjithë gas.Kështu udhëtojnë nga deti në det ,Me shijen e kripes q’u mbetet në buzë,E djeshmja mbetet pas, e nesermja i pret,Dashuritë tërheqin pas si tërkuzë.Marrin e japin afshe kënaqësie,Që lulëzojnë veç në pak momente,Se kripë e dashurise ka të njëjten shije,Dhe e kuptojnë veç kur vijnë në vete.

Israel, 2013

Shkrimi në rërë

Në buzë të detit ti shkrove “Të dua”Por dallga e parë e fshiu atë,Një shushurimë valesh ajo që mbeti,Dhe një puthje në gjysëm zë.

Mars, Israel

Presidenti Ynë(Kushtuar Z. Shimon Peres)

Në përvjetorin e tij të nëntëdhjeteë,Ulur në kolltuk me plot mendime,Mendja i punon akoma si e freskët,Për vendin bëhet copë e therrime.E ku ka president si Ai,Që në të gjitha moshat mbeti shtyllë,I mençur e i gjelbert gjer në pleqëri,Si fletet e pemëve, në t’madherishmin pyll.Nga zemra të urojë, paç vrull e gjalleri !Do mbetesh i përjeteshëm,Figurë e ndritur,Në tonen Histori.

Israel, 2013

Tomas A.Edison

Një djalë i vogël vjeç gjashtembedhjetëPantolla të shkurtra, këmisha më keq,Bën punë të vështira, që të rritur nuk e bënë,Hej kokë e zgjuar, hej djali capkën.U rrite me ligje fizike në kokë,Dhe djallin e munde, e shtrive për tokë,Nuk dije orare, nuk bëre fjalime,Sa shumë që guxove, o zemra trime.Miljona llampa në botë sot ndriçojnë,Është puna e tij, kurajon na shtojnë,Ashtu na mesoi të ri e të vjetër,Ato që na la s’i bëri kush tjetër.Asnjeri në botë, s’do bëjë dot më shumë,Sa ai që për shpikjet, nuk flinte as gjumë,Dhe vdiq i nderuar, la pas veç lavdiAi vdiq i vjeter, por mbeti i ri.

2 Maj 2013

Tradhëtarët

Si vemje pështirë ti vetëm gryen,Pemën e shëndetshme të shtetit,Që një ditë përtokë ta rrezosh,Ti që emrin njeri keqas e fyen.E fshehtë fjala jote në vesh të mbretit,Ti qe punon veç n’errësirë,Se drita e diellit syte t’i verbon,Tradhëtia jote, akt i pështirë.Ajrin e vendit tënd e shite,Dhe tokën e lyeve me gjak,Sa nëna e motra pa djem i le,Prej tyre prite vetëm mallkime.Ti hyre n’histori jo si hero,Se emrin ta shkruan me germa të zeza,Të shkruan vertet, por as varr nuk të lanë,Me emrin tradhëtar vdiqe për mijëra breza.Ti qe s’vlen as sa një pece këmbesh ushtari,Historia s’të dha as një gur varri.

Israel, Prill 2013

Fëmijëria

E dija që do të gjegjeshe edhe pas shumë vitesh,Femijëria ime e dashur hipur në biçikletë,Që më ndoqe hap pas hapi gjatë gjithë jetës,Në rrugët e tua të drejta, por edhe në tatepjetë.I mbaj mend si sot lojrat tek baca e kishës,Dhe topin prej llastiku që thyente ndonjeherë xhamat,Guralecat e fushës kur këmbet keq m’i vrisnin,Si të tjerët dhe unë duhej të luaja zbathur.Por shokët kur më shihnin, me bënin privilegje,“Ai mund të luaj, thoshnin, me sandale”,Mbaj mend kur vinim për zogj disa leqe,Mbaj mend kur nëpër pisha, kapnim në verë gjinkalla.Mbas xixëllonjave vrapoja, mbrëmbjeve me shokë,Fytyren ravijezonim me fosforin e tyre,Vraponim, qeshnim, rrezoheshim për toke …,U rrita pak nga pak si pjesë e asaj natyre.Shokë kisha shumë, edhe në lagjet tjera,U jepja të mësonin biçikletën, hej dreq,Kur gjunjët i coptonin me gjak edhe të prera,Si t’isha unë fajtori, me vinte aq shumë keq.Vite të tjera erdhen dhe shpejt mësuam notin,Se deti na thërriste sa herë ishim të lirë,Por prindrit kishin frikë e kurrë s’më linin vetem,Me biçikleta shkonim plazheve, babë e bir.Pandeha se të harrova, moj femijëria ime ?Të gjitha i kujtoje dhe zemra sa s’më plas,Më shfaqesh ti përherë, të shoh në ëndërrime,Sikur të qe e mundur që vitet t’i kthej pas.Dhe sot, që jam i rritur, çdo hollësi kujtoje,Se femijëria është themeli i një shtepieBëre themel të mirë, lerë jetën të punojë,Dhe fare mos mendo se ke mbetur në hije.Thith ajrin e freskët e me guxim ngjit malet,Dhe zgjidh çdo gjë të mirë që jeta ty ta fal,Mendo çdo hap që hedh dhe kurrë mos harro fjalet,Se jo çdo gjë që ndrin, është i gjithi ar.Moment i pakujdessheëm, shkakton një katastrofe ,Por gjithë sekreti është ta shmangësh sa s’është vonë.

Shkurt 2013

MË MORI ËNDRRA

Dhunshëmnë një angështirëëndrra më morimë futi në fluskëne hijes

ec -më tha, po deshenë lartësinë e marramendjessi të ecifluskë

ajo ectekah e bartte erae humba pusullënas në verias në jug

dhe kunë s’dikunë lindjenë perëndimnë frikëpo

Nuk isha i shoqëruaras nga vetjaas nga kurrajuambeturpezull

Ti i dashurtrillimçka më thenë angështirëne nakatosur.

Se si më erdhinjë zhurmënë rragamën e mbyllurnë sallonin e inspirimitnë skajdiku

“Mos rri vetë”më erdhi një kërcënimnë zgërfyelline fluskëserë

Nuk kisha dëshirëtë më pikonte djersanë kapakun e fluskësku vërshontelavd i pakëndshëm“poeti”

-Mos në thonjëza-më bërtiti.argulli i nakatosurme një urëtë ndezurmagjie

“Të lutemunë jam i vetmi krijuesnën luspërimin e fluskëssi unë nuk ka të tjerë”.

DuartrokitjetTok me qeshje ironikemë vijnë brenda në fluskëpër poetin infantilapo “kritikun” e blerënë shuplakënpara syve.

Fluska më bartinë butësinë e kurrizitmë ktheu në korin poetikpër t’u takuarme poetin infantil

ËNDRRAT ÇAPITEN

Mbrenda në fluskën e ngushtëShof ëndrra të trishtamë vijnë të ngathtadhe me belbëzime

sa shumë hapa deri tek derae daljesfrymë e akorduar e bartë

mos e preknilenie të ecë rrugëssë lagur të lotit të fluskuar

ai, unë dhe tie shofim veten brenda sajgrimcojmë

ndonjëherë çapitemidhe gllënkojmë

nuk na e merr mendjase jemi në fluskëshfrenohemi.

Ëndrrat nuk i komentojmëAto çapiten për t’u ngopur

APOSTROFA U SHURDHUA

Derisa shkruaj një poezimbrenda fluskës së bjerrurpash figurat në fluturimato kishin dalur nga fluskaprotestonin “Poshtë poetëtAta nuk na lënë të lirëNa fusin në poezi”...

Figurat fluturonin marramendshëmIknin të mos futeshin në kafasin e tyre

Njëra nga atoMë duket apostrofaIshte e zëshme“Nuk dua të futem mbrendaUnë dua të vendosemnë siperfaqen e fluskës

Poeti me majen e mprehtë të lapsitVazhdonte si në poezinë e MigjenitO sikurO po të ishaO po të mundja

Apostrofa u shurdhuanga zhurma e recitimit

i duhej ndihma e mjekuttë angështirës

Dashuritëqë lënë pas

Nga JAKOV SOLOMON

Brenda në fluskëNga HYSEN KËQIKU

Njeriu futet edhe nëqendrën e pabesueshmërië

për ta gjetur atë që i mungon

12/ E Diel,26 maj 2013nacional

CMYK

INTERVISTË

Aktori James Biberi i tha Zërit tëAmerikës se nuk beson që rolinegativ i një shqiptari që ai luan

në filmin Dead Man Down të prishëimazhin e shqiptarëve në përgjithësi.Aktori shqiptaro-amerikan, i cili ka lu-ajtur përkrah shumë yjeve të Hollivu-dit, ishte këto ditë në studiot e Zërit tëAmerikës dhe foli për karrierën dheprojektet e tij të ardhshme.

James Biberi mund të shihet në fil-ma të ndryshëm të Hollivudit si Ana-lyze That, The Brave One, The Hoax,Drive, dhe në Dead Man Down, filmi itij i fundit, ku ai luan rolin e një shqip-tari, pjesë e krimit të organizuar.

Çfarë kujtoni me më shumëkënaqësi nga fëmijëria juaj?

Kujtimet e mia të hershme të fëm-ijërisë janë nga koha kur u rrita në NjuJork, pasi isha shumë i vogël kur u ikanga Gjakova, dhe nuk mbaj mend gjë ngavitet e fëmijërisë atje. Unë u rrita nëBronks dhe kalova një fëmijëri tipike prejNju Jorku. Ne luanim stickball – një llojbaseballi që luhet në rrugë –dhe lojëra tëtjera si gjithë fëmijët e Nju Jorkut. Gjith-ashtu, prindërit na çonin shpesh në parqe,pasi ne nuk ishim të pasur.

Emri juaj i vërtetë është Agim Bib-eraj. Tani të gjithë ju njohin si JamesBiberi. Në cilin moment të karrierësju desh të zgjidhnit një emër arti?

Sinqerisht, ajo është diçka që më kambetur vërtet peng. Do të kisha dashurtë mos e kisha ndryshuar emrin. Por,kur fillova karrierën si aktor isha 20 vjeçdhe menaxheri im i parë, po haste vësh-tirësi që të siguronte pjesëmarrjen timenë provime për role filmash apo në se-riale televizive. Pra ata në një farëmënyre më detyruan ta ndryshoja em-rin. Sipas tyre, prej emrit [Agim Biber-aj] nuk mund të kuptohej nëse isha osejo amerikan, apo nëse flisja anglisht. Qëkur isha i vogël, shumë vetë më quaninJimmy, për shkak të një mësueseje qëkisha në klasën e dytë, e cila u përpoqpa sukses të shqiptonte emrin tim. Mëpas, Jim, në mënyrë të pashmangshme,u bë James. Ata ndërruan edhe mbiem-rin tim duke hequr shkronjat “aj” nëfund të tij dhe duke shtuar një “i”. Kjoështë historia e emrit, të cilin do të kishadashur të mos e kisha ndryshuar.

Gjatë realizimit të filmit AnalyzeThat, më kujtohet kur po xhironim njëskenë në të cilën Robert De Niro hyntenë lokal. Ai kishte për të thënë një fjali

në fillim, dhe e ngatërroi atë disa herë.Pasi kishim bërë 5 ose 6 tentativa, një ko-median i madh italiano-amerikan, PatCooper, i cili luantë në të njëjtin film, ibërtiti: “Po thuaje të shkretën se na mërz-ite!.” De Niro qeshi me të madhe. Qeshëmedhe ne të gjithë në sheshin e xhirimit.

Çfarë ndjesish ju krijon punapërkrah yjeve të hollivudit? Ndjeninjë përgjegjësi më të madhe apo përshkak të profesionalizmit të tyrepuna juaj bëhet më e thjeshtë?

Nuk mendoj se puna bëhet më e vësh-

JAMES BIBERI KALUAJTUR NË DISA FIL-MA TË STUDIOVE TËMËDHA TË HOLLIVU-DIT ME AKTORË TËMIRËNJOHUR SI ROB-ERT DE NIRO, RICH-ARD GERE, JODIEFOSTER, VIN DIESEL,NICOLAS CAGE, RYANGOSLING, APO DHECOLIN FARELL NËFILMIN E TIJ TËFUNDIT NË KINEMADEAD MAN DOWN

Flet aktori James Biberi I cili luan në filma të ndryshëm tëHollivudit si Analyze That, The Brave One, The Hoax,Drive, dhe në Dead Man Down

AKTORI BIBERI:Rolet negative nukdëmtojnë imazhine shqiptarëve

tirë. Kur luan krah aktorëve të mëdhenj,është e vërtetë që mund të mësosh dhemund të bësh punë të mirë, por nuk men-doj se është më e vështirë. Si aktor, tipërqëndrohesh tek roli yt, bën punën tënde.Pavarësisht nëse je një aktor, piktor, apomuzikant, nuk mendoj se ajo që një bënnjë artist tjetër duhet të ketë pasoja mbi ty.

Në filmin tuaj të fundit, DeadMan Down, ju luani rolin e një sh-qiptari që drejton një grup familjare shoqëror shqiptarësh të tjerë pjesëe krimit të orgnizuar. Disa njerëz be-

sojnë se këto karakterizime mund tëdëmtojnë imazhin e shqiptarëve nëpërgjithësi. Cili është opinioni juaj?

Unë e kuptoj që disa njerëz mundtë kenë atë mendim, por unë nuk e men-doj ashtu. Për mendimin tim, realizimi

i këtyre filmave ka qëllim zbavitjen.Prandaj nuk mendoj se roli im në filmsi një gangster shqiptar do të dëmtonteimazhin e komunitetit shqiptar. Mendojse është diçka më dëmtuese nëse shikongjëra të tilla në lajme. Pra nëse sheh nëlajme që shqiptarë janë arrestuar përdyshime të ndryshme, kjo do të dëm-tonte imazhin e shqiptarëve.

Nëpërmjet Facebook-ut, Mario,një shikues, kërkoi që zotin Biberi tapyesnim nëse do të pranonte një rolnë një film shqiptar në qoftë se page-sa nuk do të ishte e mirë.

Do të pranoja. Por gjëja më e rëndë-sishme për mua është që skenari të mëfrymëzojë. Duhet që kur të lexoj njëskenar të më lindë dëshira për ta reali-zuar atë, përndryshe nuk ka kuptim tabëj. Unë kam refuzuar disa filma, edhekëtu në Shtetet e Bashkuara, të cilët ish-in gati të më paguanin mirë. Por nukdesha të isha pjesë e tyre..., për shem-bull njëri prej tyre përmbante dhunë tëpanevojshme dhe mua nuk më pëlqeuky fakt. Pra, sidomos në rastet kur fil-mat nuk paguajnë shumë, duhet që pro-jekti të jetë diçka që të bën për vete kurlexon skenarin. Por është absolutishtdiçka e mundur; thuajini Marios të sh-kruajë një skenar të mirë, një person-azh tërheqës dhe ta dërgojë tek VOAdhe mua ma dërgojnë prej aty.

Një tjetë shikues në Facebook,Qazimi, pyet për udhëtimet tuaja nëShqipëri dhe Kosovë apo vende tëtjera me komunitet shqiptar në rajon.

Kam qenë në Prishtinë disa vite mëparë, për një festival filmi për të cilinm’u kërkua të isha anëtar i jurisë. Ishtenjë eksperiencë që më pëlqeu shumë.Kam në plan të shkoj në Shqipëri, pasijam i vetmi në familje që nuk ka shkuaratje. Shpresoj që brenda dy viteve tëardhshme të bëj një udhëtim të plotënga veriu deri në jug të Shqipërisë.

Sa i përket projekteve në realizim esipër, James Biberi veçon një dokumen-tar të titulluar “Vijat bardhë e zi” (Blackand White Stripes), i cili tregon historinëe skuadrës italiane të futbollit Juventus.James Biberi, producent i dokumentarit,na tregoi se midis të intervistuarve dotë jenë emra si Alessandro Del Piero,Gianluigi Buffon, Andrea Pirlo, Mich-el Platini, Pavel Nedved, Lapo Elkann,John Elkann, Andrea Agnelli etj. Njëtjetër projekt është filmi Blame It onthe Hustle, me aktorin Ving Rhames.

nacional13/ E Diel,26 maj 2013

Qendra për Mjekësi Fizikale dhe Rehabilitim

Nëna NaileBANJA NË KLLOKOT - KOSOVË

Kryejmë terapitë më të sofi stikuara shëruese dhe rehabilituese të arritshme si:• ELEKTROTERAPI• KINEZITERAPI• HIDROTERAPI• PARAFINOTERAPI• TERMOTERAPI

• MAGNETOTERAPI• TERAPI ME LASER• MEHANOTERAPI• SONOTERAPI• FOTOTERAPI

CMYK

REKLAMË

14/ E Diel,26 maj 2013nacional POEZI

ADN-ja E GURTË

Nga FATMIR TERZIU

Ti ADN-ja e monotonisë së murrosurelikë e gurtë në tru që fluturojnëkapu me zor pa kolazh gërshetashtë mbledhura e të dredhura rreth kolonaverima të një llastiku të mjafttërhequrkëputur nga matjet e kolltuqevefërfëllitur prej shekujshtë shkyesh pezmat e myshqosura mbi dritare. Një krehër guri end i çjerr zërrat në T(h)eatrin e heshturOdeon i hapur me jastëk kalldrëmitretet. Si një bulkthtrashaluq i trazuarma hipnotizon gjuhëne kordave që dhëmbët thyejnëmbi një akullore kodër.Rruzarja e kanxhësqashtet tutje deri në avulliunë luaj me zemrën timearkë e strukur në oqeanin e ndjenjaveqëmton ndjesitë intime. Larg dhe afër mbete titremben zogjtë nga rrahja e xhangësqë ngelën studentë të mbetur në Histori...

28 Prill 2013, Athinë

Flatra(Poetit Agim Spahiu)

Nga PRENG MACA Miku im të lutem ruaju.Më trishtove kur më the,Se të kanë dalë flatrat dhe sheh ëndrra

të fluturosh... Është e vështirë të kesh flatra.Ato duhert t’i fshehësh.Ndërsa përpiqesh t’i fshehësh ato dhembin.Pastaj ti do të jesh në një dhembje të

vazhdueshmeDo të kërkosh ndoshta më pas që t’i presësh. Por e pamundur mik i vlerë e di,Nëse do t’i presëshTi do të vdesësh. Sa fatkeq je o njeri...Mes Tokësorëve një flatrambajtës si ti.

GJAKUN E KEMIVEÇ PËR LIRI

Nga PAL NEÇAJ

Të bardha i ke kullat, Tropoja ime,Të bardha krojet plot ligjërime,Të bardha bjeshkët me borë të pa shkrime.Dhe djemtë e Tu, gjithmonë faqebardhë,Me armë të bardha e tirq të bardhë,E permbi krye, po kapuç të bardhë.Në odat tua, sofra e bardhë,E në ato sofra, buka e bardhë,Buka e krypa e zemra e bardhë.Tufat e bardha në ato rudina,Lumenj të bardhë nëpër lugina,Dhe retë e bardha në vjeshta e dimna.Tropoja ime, në be’ po të shti:Pash qiell e tokë e këto bardhësi,Mos e le gjakun e djemve te ri,Me u derdh kot e me sjellë zi,Se gjakun e kemi veç për liri!

(Nju Jork, tetor 1993)

GURI I VIRGJËRISË

Nga GJON NDUE MARKOKAJ

Në Arvejë, me njëqind dele,I kulloste, një djalë beqar,Vjen virgjëresha, me gur në krah,-Ku po shkon, moj vajzë e mbarë?Ky gur më lëlqeu,Në mollë të Kuqe e kam marrë,Te Kisha e Shën Mëhillit, do e çoj,Due m’e ngulë te një varr.E merr gurin se je virgjëreshë,Ke forcë e ke shëndet,T’ishe e martuar me burrë,Gurin lart, s’mund e ngjet.Edhe me burrë, të isha e martueme,Deri në Dushaj, gurin e çoj,Fjala fjalës, mendja u thye,Gurin në tokë virgjëresha e lëshoi.Rrin me djalin, për ngadalë,Dashurohen, me lezet,Erdhi koha me u nda,E me ngritë gurin përpjetë.Mbërtheu e ju mblodh gurit,S’mujti gurin me e lëvizë,Sot e asaj dita, guri aty mbet,U pagëzua: -Guri i Virgjërisë.Njerëz udhëtarë e barinj,Shohin gurin në Arvejë,Fuqinë e virgjërisë, s’e kanë,Me peshue as m’e levizë.Në këto kushte:Mbet simbol i dashurisë,Guri i virgjërisë, në Arvejë,Në zemër e në mendje të rinisë.

ZHGËNJIMI I KORBIT

Nga MARASH MËHILLI

Të gjithë më quajnë;- i zi, i zi,Më duhet patjetër të ndërroj ngjyrë…,

Pasi e shestoi në kokën e tij,Filloi nga puna një herë e mirë.Me sqep i shkuli puplat e veta,Dhimbje kish, por ndihej i lumtur…,Tani që hoqa të zezën nga vetja,Të gjithë do thonë: -Sa korb i bukur!Nuk fluturonte, pa kërma s’i rrihej,Shpejt u zhgënjye nga zgjidhja që gjeti,Ditë pas dite, nisi prap të nxihej,Emri Korb i Zi, i mbeti se i mbeti.

LODRAT E FËMIJËS

Nga AGIM MËRTURI

Kur vën në radhë lodrat,Ngjallë fantazinë,Rrafshon malin, kodrat,Bën fushë krejt Shqipërinë.Ecën ecën treni,Paralele shinat,Treni shtypë gjarpërin,Ujqër e shtrigat.Dhe duke udhëtuar,Një herë me tren,Iu shfaq djalit,Përpara një liqen.Një traktor ka blerë,Të lërojë gjithë vendin,Djali tha i bindur:-Do plugoj liqenin!Mori dhe i hapi,Dy shkopinj të gjatë,Kështu edhe Van Dami,Bie në sparkatë.

Zogu i zbardhun

Nga FRAN UKCAMA

Unë prapë jam trinca e borës në kreva rrushi,me flatra të ngrira, si çerpikë bore,

Si më bashkoi Shopeni me time bijë Suzanën(Suzanës për ditën e ceremonisë martesore në Warshavë)

Si një fidan që mbin dikuE rritet diku tjetër,Cel petalet në WarshavëBija ime Suzana.

Ajo ka emrin e një perëndeshenë Shqipërinë e Jugut,Veshur me flatrat e diellite me membranën e dëborës.

Zoti,që se fyen asnjëherë Dashurinë,ma shoqëroi nëntë male e dete larg,Si në legjendat tona antike,por unë nuk munda të duroja:

Ju drejtova qiejve të ma afronin,Por ata rrinin indiferentëDuke qëndisur jelekët me yje,

Ju drejtova vargmaleve e deteve,Ata vetëm putheshin me rrëmbimsi dashnorë të etur,

Ju drejtova zogjëve, por edhe ataputheshin e putheshin duke matur fluturimin,

Ju drejtova Shopenit dhe vetëm AI, nuk mundi të ma duronte dhimbjen,Zbriti nga monumenti,ku mediton në një cep të Tiranës,

Mori planetin, para gjunjëve ,Shtoi aty shpejt kontinentin e këngëvedhe unë dëgjova befas:

“Babi, jemi bashkë!...Më pruri Perëndia e këngëve…”

Tiranë-Warshavë, më 4 MAJ 2013

bredh mbi akuj me kambët zbathun,kur dielli i ftohtë ka ikun,e siper kreshtës një kungull i verdhë ka dal,si mbramë,më tha motra Katerina se ajo e ka emrin hanë,dhe unë në pshtjellën e borës,prapë cicëroja vajtueshëm:-Nanë, oj nanë!!Po nana ishte veshun me petka të reja,e ngrime rrinte mbi një rrasë,ku dija unë i shkreti i të shkretëve,se ajo, pa deshirën e saj ishte nisur

për Parajsë.Jam zogu i zbardhun,lotuesi i heshtun i kohës,-Nanë, përsëri nanë!! thërras,dhe vuaj se kam mbi gjashtëdhjetë vjet,përgjigjen e piskamës nuk po e marrr pas!

KOSOVË TRIMJA,PO ÇON FJALË

Nga FRROK VUKAJ

Kosovë trimja, po çon fjalë:-Kush ma qet zanin në Shalë?Tym për tym, kush t’jesh me dalë,Nuk ka plumba trimat me i’ndalë.Janë bashkue Nikajt te tanë,Kan kcye lumin e dalë mat’anë.E i kan thirrë fisit t’Mërturit,Me i’bashkue djemt e barutit.Me i’bashkue djemt e fisit,Me i’nisë luftën Nil Bogiçit.N’at’ Qaf t’Kolçit ka hip djelmnia,Ka krisë pushka asht’ tundë Malsia.Tahir Sokoli mustaqe-gjati,E merr pushka e s’po i del gjaku.Ç’po ushton ky mali i Drelës,Kërcet pushka e Kamer Prelës.Dirgjen shkijet gur mbas guri,Mitroloz po qet Merturi.Ç’ka ka thanë, Ai Nil Bogiçi:-Se s’ka djem, toka e k’tij fisi.Bre Bogiç, mbylle tefterin,T’vrasim Ty e t’zamë asqerin.Se ka djem Nikaj-Mërturi,M’bijnë si lisat e t’fortë si guri.Janë kala, këto bjeshkët e mia,S’të lëshon-gjallë, me dalë Malsia.

EH, JUSUF GËRVALLA!

Nga GJON NEÇAJ

Nepër rrjedhat e historisë,Rrodhi gjaku i Arbërit, e bulëzuan lulkuqet:Bijtë e shqipes mrroleshin nën zymtësinë

e kohës,E prej qindra vjetësh nën flamurin kuq e zi,Luftuan me pushkë e penë për fe e atdhe….Jusufin e kish lindur Loke Ajshja me këmishë,Në një cep të quajtur Arbëri;Ndaj engjëllonte dhe dritëzonte në vargje

e këngë,Duke luajtur melodinë e përhershme

të kushtrimit,Për pak dritë, për diell, për liri.Gjarpërinjtë helmonin damarët e jetës;Kosova kërkonte hisen e qiellit,Jusuf Gërvalla me rilindasit kosovarë,Luftonte me këngë e penë Bjeshkëve

të Nemuna,E liria nuk ish larg, por hienat vraponin,Derisa frymën e fundit ia morën kreshnikut,Në një ditë të ftohtë me borë gjermane,Ku çdo fije ishte e lyer me gjak, me gjak Jusufi,Ku-ku biri im, ku-ku gjaku i gjakut tim!Eh, Jusuf Gërvalla!Në hisen e pashuar të fisit Gërvalla,Bulëzojnë shekujve filiza n’amshim…

Nga NOVRUZ XH SHEHU

nacional15/ E Diel,26 maj 2013 PROZË

LETËRKËMBIMIME NËNËN

Tregim nga ILIAZ BOBAJ

Telefonata e Indritit ishte krejt e papritur përValdrinin. Kishte vite pa komunikuar me tëdhe nuk dihej se ku ia gjeti numrin e tele-

fonit. Valdrini jetonte pothuajse në vetmi në atëqytet të huaj. Ishte një qytet i vogël provincial,gati i përhumbur, diku midis malesh, me njerëz tëqetë, por të ftohtë, i cili i ofronte punën e rëndëdhe vetminë. Dhe po të mos e dije se ishe diku nëzemër të Europës, do të të dukej vetja se jetoje nëndonjë humbëtirë të ndonjë kontinenti të largët.Kishte pesë vjet që jetonte dhe punonte në atëqytet, që nga dita e parë që kish ardhur aty së bash-ku me shokun e tij të ngushtë, Blerimin, dhe po aqvjet qëkurse ishte larguar nga atdheu i tij dhe nuke kishte parë as atë, as njerëzit e tij. Ishte pa doku-menta të rregullta dhe megjithë përpjekjet e tij tëvazhdueshme dhe premtimet e zyrtarëve vendas,nuk i kishte siguruar ato ende, gjë që do të thoshtese nuk mund të shkonte në atdhenë e vet as për tëparë njerëzit e tij. E brente malli atë djalosh tëbrishtë, i cili ishte larguar për herë të parë ngafamilja e tij kur ishte vetëm tetëmbëdhjetë vjeç.Natyrisht edhe një mall i fshehtë për Kaltrinën,për të cilën nuk dinte asgjë. Patjetër që do ta pyesteIndritin për të. Ai me siguri diçka do të kishte dëg-juar. Ishte dhënë përherë pas punës dhe ardhja enjë bashkatdhetari ishte diçka e veçantë. Veçanër-isht pas ngjarjeve të fundit…

Puna ishte jo vetëm mjeti i të ardhurave tëjetesës, por edhe ngushëllimi i tij.

Shkoi plot një orë para në vendin e takimitdhe zuri vend në njerën prej tryezave, në një barpranë stacionit të trenit, prej nga këqyrte plotë-sisht rrugën nga do të vinte Indriti.

Edhe Indriti erdhi dhjetë minuta më shpejt.Sapo zbriti nga treni, rendi drejt vendit të takimitme shokun e tij. Dukej sheshit:ai ishte një takim ishumëpritur për të dy.

U përqafuan si vëllezër. Nuk i linin radhë py-etjeve të njeri-tjetrit, të cilat nguteshin për të dalënga shtegu i ngushtë i gojës, si uji kur hyn në njëngushticë dhe nxiton për të dalë sa më shpejt prejsaj. Më në fund pyetjet sikur u qetuan pakëz dhebiseda u bë më e qetë.

-Isha në atdhe. U ktheva para një jave, -e ndry-shoi rrjedhën e bisedës Indriti.

-Ishe në atdhe? –e pyeti Valdrini, si për t’u sig-uruar për atë që dëgjoi dhe dy pika lotë i zbritënrrëmbimthi nga sytë. Nuk i preku. I la të rridhninlirshëm. Ia nguli vështrimin shokut.

-I takova të gjithë njerëzit e tu. Ishin shëndoshëe mirë. Veçse i bren malli për ty.

Më kanë dhënë këtë letër. Edhe numrin e tele-fonit tënd e mora prej tyre.

Valdrini e mori letrën dhe e vuri në faqe. Dukejtepër i emocionuar, i përmalluar.

Iu duk dhurata më e shtrenjtë që mund t’i dër-gonin prindërit e tij. Mezi priste ta hapte, ta lex-onte. Iu kujtua një ngjarje kur ishte i vogël. Përvitin e ri prindërit i kishin blerë një dhuratë, tëcilën duhet ta hapte pikërisht në çastin e ardhjessë babagjyshit të vitit të ri, por ai nuk duroi dhe ehapi para kohe.

-Po të kam sjellë edhe një letër tjetër, -vijoiIndriti, duke e parë drejt në sy shokun e tij.

-Nga kush?-Nga Kaltrina.-Nga Kaltrina…?-ngriti zërin në kreshendo

Valdrini dhe u ngrit me vërtik në këmbë sikur ehodhi njeri përpjetë.

-Dora vetë. Ja ku e ke. Mezi pret të kthehesh.Valdrini e mori letrën, i përqëndroi sytë mbi

të, për t’u siguruar se ishte prej saj, e shtrëngoi meduar, e ledhatoi, e vuri në gjoks, e ledhatoi përsëri,pastaj i vuri buzët aty ku ishte shkruar emri i saj. Eputhi me zjarr. Nën ngrohtësinë e buzëve të tij,shkronjat e emrit të saj morën jetë, u bënë më tëfreskëta, më të gjalla. Dukeshin sikur sapo ishinshkruar nga dora e saj.

-Po ti Indrit më paske sjellë të gjithë ata qëdua. Nuk di si të të falënderoj.

Ndërkaq letrën e prindërve e futi në gji dhevazhdoi të përkëdhelte me duar e me sy letrën e sëdashurës.

Indriti e la edhe disa çaste të merrej me të,pastaj e pyeti:

-Po Blerimi si është? Përse nuk erdhi edhe ai?Kam vite pa e takuar. Veç kësaj doja ta ngushëllo-

ja edhe për nënën. I vdiq një ditë para se të largo-hesha unë. Juve nuk iu lajmëruan?

Valdrinit i ra letra e së dashurës nga dora. Fy-tyra që i shkëlqente nga gëzimi, iu pre.

-Blerimi…? – pyeti me një zë të shuar.-Po, Blerimi.Valdrini përqëndroi vështrimin e tij të mekur

diku në një cep të tryezës.-Blerimi … nuk… rron më…, -belbëzoi me

buzët që i dridheshin si prej një të ftohti të papër-ballueshëm.

-Si është puna, Valdrin? Çfarë i ka ndodhurBlerimit?

-Ka gjashtë muaj që ka vdekur. U aksidentuarëndë në fabrikën ku punonte së bashku me muadhe pas një jave vdiq.

-Ç’është kjo që më thua? Si nuk ke lajmëruar?Vdekjen e tij nuk e di asnjeri. E kupton që nuk tëlejohet një faj kaq i rëndë? Si ka mundësi të arrishderi këtu?

Një indiferentizëm të tillë, nuk do të ta falëaskush !

Gjithshka e mendoja Valdrin, po një pa-përgjegjësi të tillë, nuk e mendoja kurrën e kurrës! Dhe ndaj kujt? Ndaj shokut tënd të ngushtë, tëcilin e ke patur si vëlla!

Aq më tepër që, siç më ke thënë vetë, në këtëqytet keni qenë vetëm dy bashkatdhetarë:ti dheBlerimi.

Valdrini qe bërë një grusht në tryezë.-Vdekja e Blerimit ka qenë dha vazhdon të

jetë dhimbja më e madhe për mua, -nisi të belbë-zojë më në fund. -Më ka dhembur shumë. Ashtusiç të dhemb ikja e vëllait tënd. Kam derdhur njëdet me lotë. Kam ndenjur netë pa gjumë. Kammenduar ditë e netë për të. Kam gjykuar si i mënçurdhe si i marrë. Po nuk kam mundur të dal jashtëatij cakut që më kanë vendosur të tjerë…

-Mos nuk ke dashur ta prishësh me ata të fab-rikës, për të mbajtur vendin tënd të

punës? Nuk e besoj të keshë rënë kaq poshtë.-Jo, Indrit, jo, kurrën e kurrës!-Atëhere meqë e ke ndjerë kaq shumë, për të

cilën nuk kam asnjë pikëz dyshimi, përse nuk bëreatë që duhej të bëje? Përse nuk lajmërove? Kyështë faj. Një faj i rëndë, të cilin nuk e lan as lumë,as përrua.

-Kam një arsye edhe unë…-Nuk ka asnjë arsye në këto gjëra. Vdekjen e

shokut tënd të ngushtë nuk e arsyeton askush. As-një arsye njerëzore nuk ka forcë për të justifikuarnjë pamendësi të tillë.

-Nuk është arsyeja ime, është e Blerimit…-Mund të flasësh më shkoqur?-Gjatë kohës që ishte në spital, i ndenja natë e

ditë pranë. Nga ata të fabrikës nuk u kujdes askushpër të. Edhe plagosja e tij u quajt mosrespektim ikushteve teknike, kështuqë faji i mbeti Blerimit.Duke qenë pa dokumenta të rregullta, nuk mundtë bëja asgjë më tepër. Megjithatë brenda mejembaja një shpresë të ngrohtë, se një ditë do tëshërohej. Një ditë para se të jepte shpirt, u përmirë-sua dukshëm. I dhashë forcë, kurajë. E ngroha mefjalë. Por ai nuk ndjehej mirë.

-Do të të lë një amanet, -më tha, kur e pa që poe linin fuqitë. -Një amanet, të cilin dua të ma mbashsi vëllai vëllait. Po më parë dua të më japësh be-sën, nëse do ma shpiesh deri në fund apo jo.

-Të jap besën, se do ta shpie deri në fund !-ithashë.

-Kur të vdes, nuk dua ta lajmërosh nënën time.Ti e di që është i vetmi njeri që kam në këtë botëdhe ajo është e paralizuar në shtrat. Ajo jetonvetëm me shpresën time dhe kurohet me të hol-lat që i dërgoj unë. Kërkoj nga ana jote t’i dër-gosh një herë në muaj sasinë e të hollave që idërgoj unë çdo muaj dhe një letër në emrin tim,ku t’i shkruash se jam mirë. Ajo nuk lexon dot,letrën time e do vetëm sa për ta puthur dhe për tambajtur në gji. Ajo duhet të rrojë me mendiminse unë jetoj dhe të vdesë me këtë mendim. Kur-simet e mia i ke në banesën tonë dhe ti e di kujanë, se nuk kemi gjë të fshehur nga njeri-tjetri.Pasi të ketë vdekur ime më, je i lutur të m’ishpiesh edhe eshtrat e mia pranë varrit të saj.

Indriti ishte përqëndruar në mënyrë të tillë,sikur dëgjonte ndonjë ëndërr të frikshme.

Valdrini vazhdoi:-Në këtë mënyrë unë jam besëmbajtësi i shokut

tim dhe nuk mund ta thyej atë me asnjë mënyrë.Besëmbajtësi nuk është kurrë fajtor. Kam gjashtëmuaj që vuaj në këtë ferr dhimbjeje, të cilin as eduroj dot, por edhe asqë mund të largohem prejtij, falë besës që i kam dhënë shokut tim. Njëko-hësisht i dërgoj nënës së tij sasinë e të hollave dhenjë letër në emër të Blerimit.

Nxorri nga xhepi i brendshëm i xhaketës njëletër dhe i tregoi adresën e dërguesit dhe të mar-rësit.

-Ja, e sheh këtë letër? Është për nënën e tij.Në emër të Blerimit. Sot kisha ditën e nisjes.Por tani nuk duhet më…

Rëndësi ka që ajo jetoi me mendimin se ibiri i saj ishte shëndoshë e mirë. Ky ishte amanetii mikut tim.

Indriti e pa si me frikë. Iu duk sikur në atoçaste jetonte në një botë tjetër. I gjithë ky rrëfimdukej sikur vinte nga ndonjë legjendë e lashtë, ekobshme. Të gjallët mbanin deri në fund besëne dhënë ndaj të vdekurve. Një simbiozë e çudit-shme, e cila vinte nga thellësitë e shekujve metë gjithë forcën dhe misticizmin e saj. Në jetën ekombit të lashtë të shqiptarëve, të cilit i përkis-nin edhe ata të dy, vazhdonte të mbahej e gjallëlegjenda e besëmbajtjes. Veçse këtë herë besëm-bajtësi nuk ishte një i vdekur si Konstandini ilegjendës së famshme, por një i gjallë, Valdrini.Ndërkaq legjenda e lashtë vazhdonte lirshëmfunksionimin e vet në të dyja kahjet:nga i vde-kuri tek i gjalli dhe anasjelltas.

-Tani më mbetet të shpie deri në fund pjesëne dytë të amanetit. Të shpie eshtrat e Blerimitpranë atyre të nënës së tij, -i dha fund shpiegim-it të tij Valdrini.

Indriti nuk tha asnjë fjalë. Nuk dinte çfarë tëthoshte. Ose më mirë nuk ishte e nevojshme tëthoshte asgjë. Ato që duheshin thënë, i kishtethënë Valdrini.

16/ E Diel,26 maj 2013nacional PERSONAZH

Nga NOVRUZ XH SHEHU

Në vitet 70-të pati një lulëzim të bujshëmletrar e artistik në disa treva që u quajtën“Vatra “nga kritika e kohës. Ishin vatra të

rinisë krijuese shqiptare në Tropojë, Tepelenë,Lezhë, Lushnjë e që u mirëprit si një bum në letërs-inë dhe artin kombëtar. Jo pak autorë i dhanë tem-pin e ri letërsisë me imazhin, veshjen artistike,vargun e lirë, metaforën.

Në rast se në vitet 60-të, Ismail Kadareja, FatosArapi, Halil Qëndro, Agim Shehu, Vehbi Skënderi,Fatos Arapi, Dritëro Agolli, Koci Petriti, Jorgo Blla-ci, e ndonjë tjetër, u përballën ndjeshëm me letërs-inë agjitative, në vitet shtatëdhjetë shpërtheu uraganitjetër në një mjedis jo pak të virgjër e që përveçsekrijoi ndjesinë e progresit tek publiku artdashës,shqetësoi ndjeshëm, një vit më vonë, piramidënpolitike shqiptare, e shprehur qartë kjo në pleniumine katërt të Komitetit Qëndror.

Një pjesë e rëndësishmë e këtyre grupeveletrare, rastësisht dhe jo rastësisht, nisi tubimin nëauditorët petagogjikë të Institutit tre vjeçar të Sh-kodrës. Them “Jo rastësisht” se për në këtë Institut,në atë periudhë, u përzgjodhën elemente që nukkishin të dhëna të plota të biografisë, që duhej përnjë mësues, e që ky institucion do të nxirrte kuadrovetëm për shkollat tetëvjecare. Them “rastësisht”se nuk mund të dihej nga nënpunësit injorantë seatë vit e disa vite më vonë, kishin vërshuar në Sh-kodër një brez i tërë krijuesish të guximshëm, metalent të spikatur, të vetëdijshëm për misionin, ide-alist dhe të ndërgjegjshëm për misionin e letërsisëe artit në zhvillimin e emancipimin e një shoqërie,shumica të konisedruar me biografi të dyshimtë ngaregjimi komunist i kohës.

Në kushtet e një komunizmi që s’kish zbatuaras parametrat e vet udhëheqësve Marksist, ish njëtmerr e llahtarë kjo lëvizje spontane artistike e cilapavarësisht një izolimi total sillte një frymë mod-ern në poezi, aq sa i bëri militantët, të pa aftët,redaktorët medikoër dhe mekanizmat primitivë tëvëzhgonin… Ne athere ishim të gjithë të rinjë…të zbritur nga mjedise të largëta e krejt të veçuaratë Shqipërisë, por që kishim një dashuri të paza-kontë për letërsinë, gjë që e bëri dhe më tepër nx-itës mjedisi liberal shkodran.

Aty ishin Visar Zhiti, Skënder Rusi, Agim Spa-hiu, Dodë Kacaj, Hamdi Mecaj, Vasil Tabaku,Vasil Dede, Bujar Xhaferi, Petrit Ruka, VojsavaNelo, Simon Vrusho, Rajmond Taho, KujtimDashi, Xhahid Bushati, Nazif Agalliu, RrahimOmbashi, Bardhyl Maliqi, Pëllumb Sulo, MoisiDhimuli, …dhe midis këtij mjedisi u ndje prezen-ca e një poeti të porsa ardhur nga Tropoja, që kishbërë të kthenin kryet tërë vatrat letrare dhe që qu-hej Skënder Buçpapaj. Ai ish një i ri me shtat të

lartë, sy të kaltërt dhe të mëdhenjë, fliste pak dhedisi kontraktohej gjatë dialogimit, hapi i tij ng-jante me të një ariu alpesh nëpër dëborë…Kishnjë heshtje deri në të madhërishme dhe një vargkristalin në poezitë e tij të vëllimit të parë “Zogu iBjeshkës”. Ndoshta vet ishte një zog i ardhur atymes nesh dhe na bënte jo pak herë ta vëzhgonimdhe imitonim. Poezia e tij dallonte jo pak nga ajoe autorëve të tjerë të veriut të Shqipërisë. Vërtetëqë s’mund të flitet “ poet të Jugut e të Veriut”, por

kjo thënie duhet të kuptohet në kohën kur lëvizjabëhej e pamundur e që arti ngrihej mbi baladat,ligjërimet, kultura e vendlindjes…Pra Skënderi ishngritur mbi baladat e veriut, rapsoditë epike dhenjë mjedis si Bjeshkët e Namuna, të Alpeve tonaku ishte shkruar poezi e nivelit europian prej Mes-jetës së Hershme kur menohet të jetë krijuar Ciklii Kreshnikëve, një poemë epike e krahasuar më tëtjerat poema epike të popujve europianë.

Skenderi i besonte dhe i falej artit të asaj treve,ku servirej me kursim letërsia botërore ose më saktëservirej ushqimi redaktuar shpirtëror dhe arma ishkult. Skënder Bucpapaj, (Flas vetëm për Skënderinduke pasur këtë shkrim një mesazh në kuadrin editëlindjes së tij), arriti të spikaste në grupin krijuesjo vetëm të Tropojës, por mbarë hapsirave shqiptare.Ai u bë pikë referuese në mjedisin poetik të krijuesvenë Institutin e Shkodrës, ku u bashkangjit edhe poetiFrederik Rreshpe, që nuk ish në njëmoshë me ne,por me pikpamjet tona për artin dhe letërsinë.

Skënderi. . fjalëpakët. . i ngjante një peme të gjel-bërt që ecte duke shpërndarë cicërimët e zogjëve tëcilët i kish strehuar në shtatin e tij. Me flokët gësht-enjë, të krehur anash, i ngjante disi Nerudës në natyrëne tij thellësisht epike…sikur të ishte shkeputur njëcopë nga malet e Tropojës për të zbritur në metro-polet urbane, original dhe i paarritshëm, të paktënunë kështu e mbaj mënd dhe kështu mund ta jap tëpërafërt para lexuesit. Ai studimet e larta do t’i për-fundonte në Universitetin e Tiranës duke qënë i pran-

ishëm në shtypin qëndror të kryeqytetit.

DINASTIA BUÇPAPAJKish një diçka të vecantë tek Skënderi, një diç-

ka të veçantë nga ne… Ai ish një pemë që ish rriturbujshëm në Dinastinë BUÇPAPAJ duke i prirë asaj.Janë të rralla familjet me përmasat e dinastive nëfushën e krijimit në Shqipëri. Në Shqipërinë e Jugutështë e njohur Dinastia Frashëri, Dinastia Meksi.Në Shqipërinë bashkëkohore spikat ndjeshëm Di-nastia Krijuese Buçpapaj. Skënderi, Muja, Flamurijanë vëllezër dhe të tre mjaft me individualitet tëspikatur. Krijimtaria e tyre ka vecansinë e vet dheqë mbiemri është vetëm një bashkim mekanik. Njëgrup tjetër Buçpapaj: Halili, Iliri, Elida, Uka, Is-maili etj. , shtojnë radhët e kësaj dinastie, që kanëvlera të Nderit të Kombit shqiptar.

Nuk më ka erdhur mirë që kryeministri Ber-isha nuk përzgjodhi asnjëherë për në parlamentinshqiptar qoftë edhe një nga përfaqësuesit kësajfamilje me kontribute të medha jo vetëm në letërs-inë dhe kulturën kombëtare, por edhe në plural-izmin politik dhe vetë Partinë Demokratike, sibashkëthemelues të vertetë të saj. Puna e tyre prejdisa brezash në sherbim të kombit as nuk rritetdhe as nuk zvoglohet ta zëmë nga një mandat imerituar deputeti, por mirënjohja ndaj atyre që isherbejnë me besnikëri këtij kombi dhe këto dydekadat e fundit të djathës politike shqiptare, natyr-isht që do të kishte një kuptim.

E kam thënë dikur dhe jo rastësisht e përsërisedhe tani, kjo familje e madhe patriotike, ka shumëndikim dhe respekt në mbarë kombin shqiptar, sifamilje që i ka sherbyer me disa breza më radhë ven-dit dhe kombit të paktën prej Lidhjes Shqiptare tëPrizrenit dhe deri në ditët tona, me 23 deshmorë tërënë nga kjo familje e madhe vetëm për Kosovën.

Bindjet e tyre janë të djathta, nacionaliste, porkjo nuk i ka penguar shqiptarët për t’i çmuar dhenderuar si rrallë familje të tjetra në këtë komb, tëpastër, të papërlyer, të papërfolur, me integritet tëlartë moral, politik dhe njerëzor.

Duke pasur parasysh që kryetari një partie ngamë të mëdhatë të politikës shqiptare është ngaTropoja, nuk më vjen mirë që s’u përqëndrua tëpërzgjidhte nga kjo dinasti që e ka mbeshtetur aqshumë dhe siç e kemi parë pa asnjë interes por vetëmpër fisnikërinë që i karakterizon. Punë e politi-kanëve. Unë dhe shumë miq të mij kemi për detyrëvetëm të sugjerojmë, po s’kemi asnjë mundësi të

NGA PROF. DR. XHAVIT ALICKAJ

Pas disa veprave poetike dhe një pune të madhe me një penë të mprehtë në fushën poblicistike, që si duket e ka vokacion, Skënder Buçpapaj, tani para dashamirëve të poezisë,

del me një përmbledhje voluminuoze vjershash me afro 300 faqe, duke iu ofruar lexuesvepjekurinë poetike dhe mundësinë për të gjetur motive ndër më të ndryshme; pra mundësipër të zgjedhur. Takimin e parë me shkrimet e tij e kam pasur përmes revistës “Hylli i Dritës”,numër i posaçëm i vitit 1996, ku del me një artikull në nivel studimi shumë interesant metitull “Sovran i letrave tona”, që bënte fjalë për shkrimtarin më të madh të traditës, GjergjFishtën. Tani komunikojmë me një përmbledhje poezish, ku e ka shkrirë talentin dhe shpir-tin e vet në to, dhe për më tepër, duke u bërë hero lirik i poezive të veta. Atë e gjejmë, po epërdorim një shprehje popullore, kambë kryq në ato poezi, por semantika e shprehjeveletrare shtrihet më gjerë dhe merr përmasa të përgjitshme, ku individualja bëhet tipike, ngase ato çka i kanë ndodhur poetit, çka i ka përjetuar ai, nuk janë vetëm të tijat.

Në vend të një kartoline për ditën e lindjessë poetit të shquar Skëndër Buçpapaj

Skënderi,KY LIS I DINASTISË

BUÇPAPAJ“Poezia e Skënder Bucpapes është antologjike. Shumë prej tyre mund të përfaqësohënnë çdo antologji të kontinentit e më tej. Por vihet re një harresë, një mos përqëndrim i

vëmëndjes ndaj autorëve shqiptar nëpër botë. Ata janë ambasadorët e kulturëskombëtare në të gjitha vendet ku jetojnë. Ata punojnë pa pagesë si zogjtë me këngën e

tyre, për kombin e tyre. T’i nderojmë e mos ti harrojmë të përfshihen në antologjitëdhe tekstet shkollore. Janë nderi i një gjuhe dhe kjo s’duhet harruar”

KONTRASTET POETIKE TË SKËNDER BUÇPAPAJT

Skënder Buçpapaj mePapa Gjon Palin II,në Vatikan

Skënderi me Elez Biberajn në Uashington

nacional17/ E Diel,26 maj 2013 PERSONAZH

ndikojmë ndjeshëm e aq më pak të japim urdhër.Por të përqëndrohemi tek Skënderi. Ai mbas vitit

të parë në Institutin e Shkodrës, u transferua në Ti-ranë më ndihmesën kryesore të Dritëro Agollit i cilie pikasi këtë talent. Duhet vlerësuar Dritëroi për këtëqëndrim. Agolli ishte një poet me zemër të gjerë dhemegjithëse një komunist fanatik e naiv, me bindjen eplotë se Shqipërinë dhe botën do ta përparonte Ko-munizmi, këngëtar i Komunizmit dhe Enver Hox-hës në mënyrë të vetëdijshme dhe tërë pasion, aindihmoi jo pak që të lehtësoheshin krijuesit. Ai ishtemjaft mirëdashës dhe kjo s’duhet harruar. Po të mosish aq mirëdashës dhe intelektual që donte të mirën eSHQIPËRISË, nuk do të shkruante ato vite “Shkël-qimi dhe rënia e shokut Zyllo”…. Pra Skënder Buc-papën e solli në Tiranë, në UNIVERSITET DritëroAgolli, por natyrisht s’duhet anashkaluar se ish befa-simi i talentit poetik të poetit tropojas. Është një rasti rrallë për kohën kur si Ismail Kadareja ashtu edheDritëro Agolli e prezentuan librin e parë poetik tëSkenderit “Zogu i bjeshkëve” në Klubin e Lidhjessë Shkirmtrave dhe Artistëve duke e vlerësuar atë sie ardhmja e poezisë shqipe.

Dinastia Bucpapaj i ka dhënë kulturës ko-mbëtare një sërë personalitetesh në letërsi dhe art,dhe kjo ka të bëjë me një fisnikëri genetike, një farëkontërie në mjedisin e Shqipërisë së Veriut, ku kën-doheshin apo recitoheshin, qysh në ato vite, për orëtë tëra vargjet e Gjergj Fishtës, këtij “armiku” tërrezikshëm të ideologjisë komuniste.

Ndoshta ky rrezatim i kësaj dinastie e bëri tëpërzgjidhej Skënder Bucpapaj si Drejtor i Radio-Televizionit shqiptar në vitet e para të demokracisëshqiptare, mbas viteve 90-të. Ai kreu një aktivitettë pazakontë intelektual në rigjenerimin, demokra-tizimin, limfatizimin, revolucionmarizimin e me-dias vizive, në transformimin e psikologjisë së per-sonelit, dhe duke pasur parasysh se kjo bëhej nënjë trysni arkaike të politikës shqiptare.

Mujë Bucpapaj ka drejtuar me dinjitet për vitetë tëra Qëndrën Ndërkombëtare të Kulturës dheështë përvese një poet i talentuar, përkthyes, eseistdhe studiues i mirënjohur, por edhe një analist gjak-ftohtë që i përngjan mëncurisë tipike shqiptare. Fl-amur Bucpapaj boton me investimet e tij të vetmengazetë letrare në Shqipëri “Nacional”…dhe kjo nukështë pak në kushtet aktuale…

“FRIKA NGA ATDHEU” I VITIT 1997“Frika nga Atdheu”është titulli që Skënder

Bucpapaj ka proferuar t’i jap vëllimit të tij poetiknë vitin 2009, që është dhe vepra e tij aktuale. . Sae pashë, u trondita, u tmerrova, u shokova dheqëndrova jo pak kohë me metaforën e këtij titulli.

SKENDER BUÇPAPAJ

Ka lindur me 25 maj 1953 në fshatin Tplâ të Tropojës. Arsimin tetëvjeçar e ka kryer nëfshatin e lindjes, ndërsa arsimin e mesëm pedagogjik, me korespondencë, e ka kryer në qytetinBajram Curri. Arsimin e lartë e ka kryer në Universitetin e Tiranës, dega gjuhë- letërsi, më 1978.Ka realizuar një specializëm pasuniversitar po në Universitetin e Tiranës në fushën e kritikësletrare. Me shtypin ka bashkëpunuar që nga viti 1970. Ka botuar në pothuajse të gjitha të përdit-shmet dhe periodikët shqiptarë me mijëra shkrime publicistike. Ka botuar gjithashtu poezi, përk-thime nga poezia botërore prej italishtes dhe anglishtes, shënime për librat, kritika, studimemonografike etj. Nga viti 1986 deri në vitin 1991 ka qenë redaktor në gazetën e Lidhjes sëShkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë “Drita” ku e ka mbuluar kryesisht sektorin e kritikës.

Në fillim të vitit 1991 ka qenë bashkëthemelues i Lidhjes së Pavarur të Gazetarëve të Sh-qipërisë, më vonë Lidhja e Gazetarëve, e para organizatë opozitare për mbrojtjen e të drejtave tëgazetarëve. Është zgjedhur dy herë në kryesinë e kësaj organizate.

Me lindjen e shtypit pluralist ka qenë anëtar i këshillave botuese në shumë nga gazetat dheperiodikët e atëhershëm.

Në vitin 1991, për pak kohë, ka qenë kryeredaktor i gazetës “Kosova”.Po në vitin 1991, në dhjetor, është emëruar zëvendësdrejtor i RTVSH. Në vitin 1992, në

qershor, është emëruar Drejtor i Përgjithshëm i RTSH, detyrë në të cilën ka qëndruar deri nëgusht të vitit 1995. Prej atëherë ka kaluar në diplomaci, në ministrinë e Jashtme e pastaj nëZvicër, ku ka mbuluar, ndër të tjera, edhe problemet e shtypit.

Prej vitit 1998 për disa vite me radhë ka qënë kryeredaktor i gazetës së përditshme „Botasot”, gazeta më e madhe shqiptare, e cila e ka redaksinë qëndrore në Zyrih, ka redaksi të tjera nëPrishtinë, Tiranë, Nju Jork, Shkup dhe shpërndahet në Kosovë, Evropë, Amerikë si dhe nëshumë vende të tjera të botës.

Në fushën e publicistikës ka lëvruar pothuaj pa përjashtim të gjitha llojet e saj që nga infor-macioni, kronika, reportazhi, përshkrimi, udhëpërshkrimi, analiza, komenti, fejtoni, replika, vëzh-gimi, polemika, biseda, intervista etj., ka realizuar gjithashtu me dhjetëra dokumentarë televizivë.Gjatë viteve nëntëdhjetë ka dhënë edhe një mori intervistash në mediat e huaja.

Është autor librash me poezi, bashkautor tekstesh shollore për shkollat e mesme, autormonografish etj. Është nderuar me çmime kombëtare, me çmime speciale, me çmime vjetore nëfushën e krijimtarisë poetike, në atë të kritikës, si dhe të pubicistikës, të dokumentarëve artistikëetj. Është nga poetët, publicistet dhe kritikët më të njohur shqiptar.

Pse Frikë nga Atdheu?!. . .Për ta kuptuar duhet jo vetëm lexuar, por edhe

njohur poeti Skënder Bucpapaj, kjo pemë lëvizësee dinastisë tropojane, dinasti që tani më ka meri-

tuar mbiemrin “shqiptare”. Skënderi aktualishtpunon e banon në Zvicër. Aty ku ka varrin Ale-ksandër Moisiu, ku ka qënë Andon Zako Cajupi,Faik Konica, ku aktualisht janë Vace Zela e AgimShehu e ku shkruan e përkthen një nga intelektua-let më të shquara të Shqipërisë Elida, që i ështështuar dinastisë Bucpapaj. Ajo është bashkëshortjae Skënderit, poete mjaft moderrne, përkthyese epoetëvë më në zë të kontinentit europian e më tej.Prologu i këtij vëllimi poetik është “Udhës përtek nëna”. Kam nderin të pohoj së kjo pemë ështënjë mesazh universal për Evën që krijoi botën epër poetin që e pasqyroi atë. Unë nuk kam lexuarpoemë më të bukur për Nënën se sa ajo e SkënderBucpapajt. Ajo është një poemë shekspiriane dhebesoj se Aleksandër Moisiu ka lëvizur nga vëndiatje në Zvicër, ndërsa poeti ka shkruar: “Vdiq nëmuajin e luleve, në zemër të pranverës, në mes tënatës më të qetë, më të kulluar dhe më të kthjellëttë kohërave”. Më ka vdekur dhe mua nëna, dhemijëra poetëve të tjerë ju kanë vdekur nënat,Skënder Bucpapaj citon jo pak poetë që kanëligjërimuar për vdekjen e krijueseve të botës, porvet Skënderi ka arritur të përkryej një kryevepërtë luleve (antologjisë) botërore. Zoti më korrig-joftë nëse gaboj, por për një gjysëm shekulli unënuk kam lexuar poezi më të arrirë, më tronditëse,më shekspiriane.

“Nënën e përcolli dhe zogu i Uollt Uitmanit,që imitonte pëshpëritjet e oqeanit, kishte ritmet epërkundjes së djepit dhe që i thoshte në djep gjith-monë fjalë të dhimbshme Elizabeth Bishopit.

Nënën e përcollën dhe miliona zogj të tjerë, tëpërvecëm apo të përgjithshëm, të dëgjuar apoanonimë të poetëve të tjerë. ”

Autori i ka dhënë vlerat universale kësaj po-eme me hapësirë oqeanike. Ndoshta pa qënë nënjë situatë tejet dramatike, nuk do ta kish reali-zuar këtë elegji homerike. Gjithësesi poezitë emëdha janë produkt i dramave të mëdha. Natyr-isht s’them asgjë të re por më duhet ta përsëris nësituatën ë re të këtij poeti, që duhet lexuar dhendjerë me vëzhgimin dhe vlerësimin e një intele-ktuali të shekullit XXI. Në shtatë ballina, mendojse poeti ka përmbledhur shtatë libra poetikë, dukequajtur një libër të vecantë poemën për nënën.

Poeti jep mrekullisht metafora magjike nëpasqyrimin e peizazheve “Pisha në kodër /e vër-tit penelin e gjelbër /cep me cep të qiellit/”. ’Qiejt/janë faun…”…’Një lis që shkon drejt zanafillës/Së tij prej guri të hershëm…/…”Vjeshta/stinabjonde/është larguar/pa shenjë. /……”Prej ngaverbohen të gjitha hijet/nga shurdhohen të gjithëtingujt/të gadifenjtë bëhen shkëmbenjtë…/”….Një lis që shkon drejt zanafillës Së tij prej guri tëhershëm…/”…. ”Në sytë e mi të anzës e të zogut/Se c’bënte një re e bardhë përkrye ashte…”/’[Pemët këtu/I celin gjethet/në formën e kartë-monedhave/”…

Poezia e Skënder Bucpapapës është një filo-zofi e tërë e ngritur mbi problematikën e vëndittë tij e që rrezaton në universalitet. Ai është ipamëshirshëm ndaj realitetit dhe po aq i but siqëngj ndaj nënës, femrës, njeiriut të mirë tëpunës…. , Skënder Bucpapaj të shoqëron mepoezinë e tij të veshur me mendim metaforik, filo-zofi të saktë e të mëncur:

“Gjumi i fëmijëve mund të krahasohet vetëmme gjumin e luleve…”/”Pylli duron vetëm fësh-fërimën e gjetheve të tij/Dhe shushurimën e lumitqë i kalon pranë…”…Nëse do tadinit/Sa vuan guri/me gjarpër në gji/Kurrë nuk do të thonit prover-bën/Vuan si gjarpëri nën gur/”…. ”Po tu vëshgurëve gëzof ujku/Ata ulërijnë…/”…”Malësori imShkumbini, gjeniu im naiv…”/’Ndërzehen të ma-jtët /me të djathtët/Ish të burgosuritb dhe përnd-jekurit/meish burgosësit dhe përndjekësit/…”Brerdharakët /Janë ata/Që kanë krijuar/Infla-cion udhësh/Në atdheun e tyre…/’…. ’Rrugët qëkalojnë /përmes rrafsheve/e tregojnë më shumë /Karakterin/E popullit të tyre…/”

Poezia e Skënder Bucpapes është antologjike.Shumë prej tyre mund të përfaqësohën në cdoantologji të kontinentit e më tej. Por vihet re njëharresë, një mos përqëndrim i vëmëndjes ndajautorëve shqiptar nëpër botë. Ata janë ambasa-dorët e kulturës kombëtare në të gjitha vendet kujetojnë. Ata punojnë pa pagesë si zogjtë mekëngën e tyre, për kombin e tyre. T’i nderojmë emos ti harrojmë të përfshihen në antologjitë dhetekstet shkollore. Janë nderi i një gjuhe dhe kjos’duhet harruar.

Skënderi me 2 djemtë,Prizrenin dhe Endritin

18/ E Diel,26 maj 2013nacional KRITIKË

Vështrim mbi librin “Tokë e dashuri” i Adem Abdullahut

Triptik në 3DPoezitë e librit ravijëzohen këndshëm në hapësirën shqipfolëse,

por për mesazhet gjithëpërfshirëse ajo është një poeziuniversale, që do të lexohet më ëndje nga brezat pasardhës.

Për librin e Mustafa Spahiut, “Më ka marrë malli...”

Ngjyrat e botës fëmijërore“Lypëset të thuhet që në krye se Mustafa Spahiu përpiqet të ketë zërin e vet në korin e letërsisë shqipepër fëmijë e të rinj. Tiparet e individualitetit të tij krijues vihen re në shumë poezi. Disa nga këto tipare

janë këndvështrimi vetjak për t’i parë e për t’i ndjerë dukuritë, patosi i brendshëm si shprehje endjeshmërisë së tij, gjuha e krehur, çiltësia e ndjenjave, ndërtimi solid i blloqeve poetike e të tjera.”

Nga GJERGJ VLASHI

Kur e pyetën një herë autorin e librit tëmrekullueshëm: Princi i vogël, shkrimtarinfrancez Antoine de Saint-Exupéry: Nga

jeni? Ai u përgjegj: Jam nga fëminia ime.Kjo përgjigje e hollë tregon se secili njeri

përveç atdheut material apo gjeografik, ka edhenjë atdhe shpirtëror që është fëminia e tij, peri-udha më e bukur e mbresëlënëse e njeriut.

M’u kujtua përgjigja e Ekzyperisë duke lexu-ar librin e poetit Mustafa Spahiu: “Më ka marrëmalli...” Në te tema e fëminisë është shumë e pran-ishme, madje mund të themi se është temëzotëruese pasi gjëllinë në çdo vjershë, madje nëçdo varg si flaka e një malli që nuk shuhet kurrë.Edhe titulli këtë shpreh: Më ka marrë malli...

Lypëset të thuhet që në krye se Mustafa Spah-iu përpiqet të ketë zërin e vet në korin e letërsisëshqipe për fëmijë e të rinj. Tiparet e individuali-tetit të tij krijues vihen re në shumë poezi. Disanga këto tipare janë këndvështrimi vetjak për t’iparë e për t’i ndjerë dukuritë, patosi i brendshëmsi shprehje e ndjeshmërisë së tij, gjuha e krehur,çiltësia e ndjenjave, ndërtimi solid i blloqeve po-etike e të tjera. Bashkë me atë tis përmallimi, poez-itë i mbulon edhe një dhimbje e ndjerë e cila gjar-përon aty-këtu si p.sh. tek poezia e bukur “Si frikë-sohen fëmijët” apo “Gjyshit tim”, të cilin poeti epërcakton në mënyrën mjeshtërore:

Është mal me dhimbjegjyshi im zemërmirë...Me një penelatë poeti jep dramën jo vetëm të

një gjyshi po të miliona shqiptarëve mbi të cilëtka rënduar e vijon të rëndojë zgjedhja e huaj.

Duke shfletuar vëllimin, ndesh poezi që tëbëjnë për vete si p.sh. poezia e bukur “Shtëpitë”,e cila ngërthen figura të goditura dhe ndjenja njerë-zore si p.sh.:

Nuk është shtëpi ajo shtëpikur kthehet lejlekus’i pushon mbi çati.apo:Çdo shtëpi e vjetër e remos e gëzoftë verënnëse udhëtarit nuk ia çel derën.Shumë poezi të librit i kushtohen vendlindjes,

fshatit të dashur mjaft aspekteve të fëminisë, meshëtitje, me lojrat popullore dhe nëpër to për-

menden edhe njerëz që poeti i ka njohur dhe ai iportretizon duke e ngjyer penelin në mallin e tij tëpashuar. Po ai nuk e mban kokën të kthyer prapa,ai shikon edhe të soçmen, madje e hedh vësht-rimin edhe në të ardhmen. Kjo ndërhyrje e ko-hëve është një realizim i goditur i poetit që jetën ekundron në treshen e njohur: dje, sot, nesër. Shpeshnë mes të vargjeve ka edhe reticenca mendimeshqë ai nuk i shpreh tërësisht po që ia ka lën t’i plotë-soj lexuesi. Filozofi Denis Diderote këshillonte sh-krimtarin duke i thënë: “Lere një boshllëk ta plotë-soj imagjinata ime”. Të tilla “boshllëqe” gjen edhenë mes të poezive të Mustafait që lexuesi i plotësonmë së miri me imagjinatën e tij dhe në këtë mënyrëarrihet një dialog i bukur autor-lexues se lexuesinuk është thjeshtë ai që shfleton librin po në njëfarë mënyre bëhet edhe pjesmarrës.

Libri lexohet me një frymë dhe të përfton nd-jenja e mbresa të shumta. Dhe kur një libër të

josh, të përfton ndjenja e mbresa dhe kur ti endjen veten brenda tij dhe të ngjan se ai flet dhepër fëmininë e vendlindjen tënde, atëherë autoriia ka arritur më së miri qëllimit. Me vargjet e tijplot poezi e lëng jetësor ai ka fshirë kufinjtëgjeografikë dhe të ngjan se në këtë libër nuk flitetpër një fshat të bukur në Kosovë po aty flitet edhepër një fshat që ndodhet në Mirditë, në Elbasanapo në Labëri pasi kudo jetojnë shqiptarët medramat e tyre, me cilësitë burrërore dhe kudo flitetgjuha e bukur shqipe. Kjo ndjenjë mbarëko-mbëtare është e pranishme në çdo poezi, në çdovarg, në çdo heshtje që flet shumë.

E uroj Mustafanë për librin dhe uroj që të bides-ojmë prapë për ndonjë libër të tij të ri; shpresoj sekjo nuk është vonesë që ne mos të përsëritim titul-lin e librit të tij: Më ka marrë malli...

Faleminderit!Durrës, 24. 05. 2013

Nga NATASHA XHELILI

Një grua endet në trupin e atdheut poetiktë veprës “Tokë e dashuri”. Ajo ecën,ashtu e bardhë, me flatra, krenare,

ngarkuar me ëndrra e zgjime të freskëtamëngjesesh. Në supet e saj mbështet dorëndashuria, pesha e tokës i jep zemrës hijeshi.Ajo e di misionin e saj: ndal kudo elë amanetesi të ishin të fundit; mjekon plagë: plagë zemre,plagë malli, plagë lufte; lëshon thirrje për bash-kim si qëmoti: “Ndaluani vrapin demonëve!”ndreq baraspeshën e prishur nga provabërthamore; kërkon rrënjët në tokën e kuqeilire; miqësohet me shqiptarë në troje etnike;në shtigje të panjohura lë shenja jete ; lëvdonvende e heronj; përkujton me ballin lartpa utrembur nga të fshehtat e natyrës, nga mashtri-met lozonjare të dashurisë.

Mbi “flatrat “e saj “do heshtin qyqet”,“Valë jete” bulëzojnë në “Tokën e shqipes”.

Duke udhëtuar me kureshtje në “Tokë edashuri”, vihet re se motivet shpalosen qartaziqë në titull, përshkojnë botën njerëzoreme tëthënat e bëmat e saj, deri në të fshehtatqë zgjo-hen e rilindinhap pas hapi në vargjetmbresëlënësetë poetit bashkëkohor Adem Ab-dullahu.

Cikli i parë “Flatrat”Poezitë e këtij cikli janë një himn tokësor

për gruanqë qëndis ditët e saj me penelatatshumëngjyrëshe të jetës.

Ajo është bukuria mbi tokë dhe “dukembrojtur të bukurën/rilind krenarinë e atdheut,”si pjesa më e brishtë e shoqërisë “ajo ngelet efortë”

Gjithçka e saj përjetohet në detajet më tëvogla: ajo është dashuria, si lulja, si shpendi,përjeton në përulësi dhe shkon në përjetësi.

Valët e liqenit nuk e rrudhin portretin e saj tëpasqyruar në ujë. Edhe pse e gjymtuar “I ra njëgërshetë nga rrufeja”ajo trembet vetëm ngasëmundja “varrë e Ballkanit”, por gjen forca tëndërtojënjë kopsht parajse nëçerdhen e zemrës.Pa këtë ajo nuk do të ishte shqiptare, e lakmuarnga të gjithë për guximin e saj.

Cikli i dytë: “Do heshtin qyqet”Gruaja kthehet në faltore. Aty poeti rrëfen

gjithë brengat e vetanë lidhje me: banalizimin eseriozitetit, poezisë, reklamat komerciale,ndeshja me zotat, përsosmëria e paarritshme,udhëkryqi, toka e ujitur me gjak, zemra e copë-tuar nga dashuria, fati i vendosur në një betejë,shpirti i plagosur nga një gur dalë nga ferri,madhështia…

Si një pelegrin në brendësi të gjithçkaje qëe rrethon, poeti kërkon burimin, dëshminë emendimit të vet,që lartësohet pa u ndier vargpas vargu.

Poezitë marrin nota epike kur i drejtohetAtdheut. Me pak detaje, shumë patos, himni-zon pa përdorur fjalë himnesh, më përulësizbaton një detyrë ndaj Atdheut si bir.

Poezi të shkurta, jetëgjata, të ndërtuaragatiproverbialisht, me misione e ide të qarta. Menjë stil telegrafikhesht qyqet kobndjellëse nëKosovë.

Mikja tani shfaqet befasisht, e zbret nëTokë poetin, pranon lëvdime për pamjen e saj.

Toponimet konkretesjellin një atdhe etnik,pa kufij mes shqiptarësh, me heronj të përbash-kët, histori, kulturë, besim.

Fëmijët e tu lindën në luftë/ në male upagëzuan Alban e Albana…/

Historia e përbashkët e shqiptarëve, mali sidetaj mbizotërues në gjithë poetët që shkruajnënëmotivin patriotik dhe emërtimet dalluese qëvazhdojnë brez pas brezi.

Cikli i tretë “Tokë e shqipes”Kaq shumë poezi për tokën shqiptare, që

nga rilindësit deri në ditët e sotme, por vargu ipoetit arrin të ngrihet origjinal: histori, bash-këkohësi, mëkate të të parëve, brenga për pafu-qinë e dëshirën e ndryshimit- ëndërr e pareali-zueshme.

Poezitë e këtij cikli mbajnë vulën karakter-istike të poetit e kohës. Përdoret strofa mëtepër se vargu i lirë, për të tërhequr më tepërvëmendjen nëide të reja.

Shumëllojshmëria e tematikësqë nga tokamëmë e deri te mjegulla e yjet, shije epërzgjedhur, estetikë, lakonizëm, elokuencë.Poezi të tilla dinë ta thonë me forcë moralin evet. Autori shfaq më hapur vetveten: atij nuk ipëlqen ta lëvdojnë, jeta i bëhet shkretëtirë padashuri,, jeton torturën poetike, nuk i pëlqenfantazma e kuqe, hija…

Vargjet ndërtohen mbi një dinamizëm nën-tokësor. Mendimi i ngjeshur, intensiteti ritmik,zbulimi brenda vetes, tokës, Asaj, u japinfrymëmarrje të veçantë vargjeve të këtij cikli.

Ndihet njëlargim i mikes, poeti përjetonndarjen, vetminë, kohën e kaluar së bashku,”më shigjeton me mall një halë…”

Hermetizmi në pyetjen retorikedrejtuarvargjevenë poezinë “Pse”: “Pse qëndruat/ aqvite /nën hijen e fantazmës së kuqe…” Retiçen-ca në përgjigje, të gjithë i dimë, të gjithë flasimpër këto tema tabu, për fantazmën e kuqe tëBallkanit e Lindjes, rilindja e poetit është origji-nale - “PËR TY.”

Cikli i katërt: “Valë jete”Janë valët e një deti,herë të qeta e herë të

stuhishme, secila e emërtuar në veçanti, që vijnëe përplasen në breg duke lënë gjithherë një shijetë ndryshme: Vala që mundohet të drejtoj njeri-un nga e mira, monologu i një kali që protestonme satirë të zonë, enigma në lidhje me moskup-timin midis brezave, dashuria që lajkaton mikendrejt flirtimit, thirrje të fuqishme për bashkim padallim gjuhe, gjinie, kufiri, era që kundërmon epërcjell thashetheme e qelbësira të jetës, nderi-mi për njerëzit e dashur që kanë ndikuar nëformimin e tij duke pranuar edhe humbjen.Valët e një shprese, që rilind kohë të re dukegjetur shtigje me ecje vertikale.

Këto poezi etiketohen në vlerësimin ethjeshtë: Bukur, poet!

Autori përdor me mjeshtëri si vargun e lirëashtu edhe vargun e matur, duke sjellë larmig-jatë leximit. Varg i ndërtuar me spontanitet enatyrshmëri. Poezi jo gërryese, por e vrul-lshme, hovarake duke epiloguar ndjeshëm, largnga kafazet skllavëruese. Varg i mbushur plotëmbëlsi e melodi. Gjithkush që lexon veprënndihet i përfshirë. Gjuha është e pastër e për-dorur me individualitetdhe e ngritur artistikisht.

Gjatë leximit nuk kuptova asnjë ndryshim.Naimi, Çajupi, Poradeci, Agolli, A. Abdul-lahu… Poezia lirike shqiptare është në vazh-dimësi. E patjetërsuar! Ajo ka burimin, formëne vet, vjen që nga thellësitë e tokës për ta thënëbukur fjalën, për të ngritur kultin e vet, në ko-hëra moderne.

Është një poezi e tokës, e shpirtit, e gjenevetë reja që ndërtohen mbi themele të forta.

Poezitë e librit ravijëzohen këndshëm nëhapësirën shqipfolëse, por për mesazhetgjithëpërfshirëse ajo është një poezi universale,që dotë lexohet më ëndje nga brezat pasardhës.

Ajo i kapërcen kufijtë e kohës, ngrihet mbishtratin e vet plot koloritet, me stilistikë tëveçantë,figuracion të përzgjedhur, për motivete trajtuara, për gjetjet artistike.

Autori me siguri e ka zënë një vend në pan-teonin e letërsisë shqipe.

Delvinë më 08. 04. 2013

nacional19/ E Diel,26 maj 2013 LIBRI I RI

Për librin:NJË ROMAN I PAHAR-RUESHËM RRETH GJETJES TEDIKUSH TJETËR TË NJË PJESETË HUMBUR NGA VETJA.

Autori Nr.1, më i shituri në Nju-Jork, KhaledHosseini, vjen sërish me një libër të ri pasgjashtë vjetësh. Një libër emocional, pro-

vokues dhe i paharrueshëm, që përshkruan se sidashurojmë, si kujdesemi për njëri- tjetrin dhe sesi zgjedhjet që bëjmë, reflektohen brez pas brezi.Në këtë roman, Hosseini shpalos mënyrat e larm-ishme se si familjet mbështetin, lëndojnë, tradh-tojnë, nderojnë dhe sakrifikojnë për njëri- tjetrin;dhe se sa shpesh ne habitemi nga veprimet e atyreqë kemi pranë, në çastet kyçe të jetës. Duke nd-jekur hap pas hapi personazhet e tij, degëzimet ejetëve të tyre, zgjedhjet dhe dashuritë nëpër botë -nga Kabuli në Paris, më pas në San Fransisko dhenë ishullin grek Tinos - historia zgjerohet duke ubërë më e ndërlikuar emocionalisht, më tërheqësedhe më e fuqishme pas çdo faqeje që shfletojmë.

Romani «Dhe malet oshtinë» fillon merrëfimin interesant të një babai që u tregon fëm-ijëve të tij, Abdullait dhe Pahrit, një histori që lid-het drejpërdrejt me udhëtimin e tyre për në Kab-ul, me arsyen e rreme, që i ati të gjejë një punëatje. Gjithsesi, ajo çfarë ndodh në Kabul, ndikonnë gjithë pjesën e mbetur të jetës së tyre. Kështufillon romani i tretë joshës nga autori më i shiturndërkombëtar i romaneve «Gjuetari i balonave »dhe «Një mijë diej vezullues».

Abdullah dhe Pahri janë personazhet qendrorë të librit, po ne gjithashtu njihemi me një gamë tëgjerë karakteresh shumë interesantë dhe mahnitës,historitë e të cilëve gjithashtu shtjellohen gjerësishtnë faqet e këtij libri. Njihemi me rrëfimin e fuqishëme interesant të xhaxhait të tyre, Nabi, që punon nënjë familje të pasur në Kabul, sa ç’është po aqtërheqës edhe historia e poetes shumë të bukur, Nilës(bashkëshortja gjysmë franceze e pronarit të tij), embërthyer në një martesë mbytëse e pa dashuri, sidhe me Idrisin e Timurin, dy vëllezër, familja e tëcilëve u largua për në Amerikë kur filluan konflik-tet. Ata u kthyen shumë vite më vonë për të ndih-muar në rindërtimin e vendit dhe te jetëve të sh-katërruara. Të ngelet në mendje tregimi prekës iIdrisit, i cili ka qëllime shumë të fisnike, por, dukemos vepruar, mbërrin në përfundime zhgënjyese

Nga MENTOR HOXHA*

Dy shkrimtarë të njohur shqiptarë edhe nëarenën ndërkombëtare, Iliaz Bobaj dhe Jeton Kelmendi, vlerësohen sërish me një

çmim prestigjioz në Greqi. Të martën në mbrëmje,më 21 maj 2013, në një aktivitet shumë tëbukur kulturor, në amfiteatrin e Bashkisë sëSalaminës, u ndanë edhe çmimet vjetore, të dhënanga Grupi i UNESKO-s për Pirenë dhe Ishujt dhenga Organizata Ndërkombëtare “Kafeneja e Ideve’’të Salaminës, të cilët kanë të drejtën ekskluzive tëndarjes së këtyre çmimeve vjetore. Edicioni i siv-jetëm ishte i 29-ti. Ky është një çmim prestigjiozndërkombëtar, të cilin e kanë marrë shumë person-alitete të botës kulturore dhe personalitete të shquarnga e gjithe bota. Në këtë aktivitet merrnin pjesë,nënkryetari i Përgjithshëm i UNESKOS dhepërgjegjës i UNESKOS për Europën dhe Amerikën,zoti Joanis Maronitis, Presidenti i OrganizatësNdërkombëtare të Kulturës dhe Artit ‘Kafeneja eideve’’, shkrimtari i njohur grek Dinos Kubatis,Kryetari i Bashkisë së Salaminës, zoti Janis Cavar-is etj. Ishin të ftuar edhe Ambasadori i Shqipërisënë Greqi, zoti Dashnor Dervishi, Kryetari i Bashkisësë Sarandës, zoti Stefan Çipa, personalitete të huajdhe të jetës kulturore greke, përfaqësues të mediasgreke dhe asaj shqiptare, etj. Ishte një atmosferëshumë mikpritëse, e organizuar shumë bukur nga“Kafeneja e Ideve’’ dhe nga i palodhuri Dinos Ku-

PËR LIBRIN“FIZARMONIKA E NDJENJAVE”

E POETES VJOLLCA TIKU PASKU

NJË ZË FEMËRORQË TË DRITHËRON

ME FIZARMONIKËNE NDJENJAVE

Nga VULLNET MATO

Zëri femëror i poetes se talentuar VjollcaTiku Pasku, ka ardhur vitet e fundit në poez-inë shqipe, si një pëshpërimë e ngrohtë ndje-sish, për dashurinë dhe njeriun e bukur, dukestigmatizuar njëkohësisht edhe negacionete shpeshta të jetës sonë shoqërore. Me fësh-fërimat e barit dhe aromat e luleve tëMyzeqesë, ajo sjell në vargjet e saj, tingujte rinj të një gruaje dhe një nëne të ndjeshme,me të cilat prek telat e hollë të shpirtravetanë, duke na befasuar me drithërimat e saj.

“Kërkova bojën e lëngëzuartë shpirtit, të

shkruaj me penën e ndjenjës,pak fjalë...”

Në të gjithë librin e saj, ku mbisundondashuria, ndjenjat kompozohen në fizarmon-ikën e shpirtit dhe këndohet me tingujt enatyrës. Vjollca Tiku herë qan me lotët e ja-narit e herë qesh me buzëqeshjen e pranverës.Ajo hyn nga palmat e qerpikëve, në dritarene syve, për të lëshuar dritë në dy gjethet ekuqe të zemrës së çdo lexuesi. Ku të përkëd-hel me flladin e ëmbël dhe të ndez me zjarrflakërues, duke krijuar çaste të hyjnizuar:

“Dridhma, flakë, zjarr, ku digjet një topdielli që hidhet e pritet i ndezur”Pas emigrimit për shumë vjet me radhë,

autorja sjell në vargjet e saj edhe vuajtjet edhimbshme të mërgimtarëve, punën e vësh-tirë, lotët e hidhur të mallit për atdheun, kupluskon fëshfërima e erës së kthimit:Një ngandjenjat më esenciale të saj, është dashuriapër nënën, të cilën e gjejmë në poezitë epothuaj të gjithë poeteve. Por te VjollcaTiku, ajo buron nga brendia e veçantë ethellësisë së ndjenjave të saj:

“Një shami rrezesh palosurnë xhepin e zemrës. O Nënë e ëmbël që vështronme sytë e engjëllit...”Në këtë botim të parë poetik, dallohet

qartë femra që flet me dhimbjen e një nëne.Është zëri i saj tingëllues gjer në pëshpërimë,herë si një ledhatim dashurie, herë si brengë,herë si një thirrje drejt tokës dhe qiellit përtë ndihur fëmijët e mjerë. Në mbyllje të pakrreshtave, që mundëson kreu i këtij libri,mund te them se Vjollca Tiku Pasku vjennë poezi, me një elegancë, të sigurtfemërore, e veshur me një tis magjie trans-parente, i cili natyrshëm i jep asaj një statustë vecante në poezinë myzeqare. Shpirti imadh dhe i bukur i kësaj poeteshe, shpalosnë të gjithë materialin e shkruar poetik, njëbotë plot ngjyra, të vrojtuar me syrin e sajtë mprehtë e origjinal dhe të ndjere meregëtimat e shqetësuara të zemrës.

Publikohet libri “Dhe malet oshtinë”, të autorit të mirënjohur Kahled Hosseini

Medalja e Artë “Aleksandri i Madh” në Greqi u jepetdy shkrimtarëve të talentuar nga Shqipëria dhe Kosova

Iliaz Bobaj dhe JetonKelmendi marrin çmimin

e UNESKO-s në Greqibatis. Duhet theksuar se këto çmime ndahen në dygrupe: Çmimi Medalja e Artë “Aleksandri i Madh”,i cili jepet vetëm për personalitetet meshkuj, ndërsa“Medalja e Artë e Virgjinës” vetëm për femra. Pikër-isht në këtë mbrëmje, dy shkrimtarëve tanë z. Bobajdhe z. Kelmendi iu dhanë Medalja e Artë “Aleksan-dri i Madh’’, për kontribut të shquar në fushën e letër-sisë. Duke marrë çmimin në fjalë, shkrimtari IliazBobaj, i njohur edhe si fitues i shumë çmimeve tëtjera të mëdha ndërkombëtare, (edhe në Greqi), falën-deroi Grupin e UNESKOS për Greqinë dhe Orga-nizatën Ndërkombetare “Kafenenë e ideve’’ për vlerë-simin që i ka bërë krijimtarisë së tij letrare, duke sh-tuar se në këtë mënyrë vlerësohet veçanërisht edheletërsia shqipe, e njohur për kontributin e saj në letërs-inë botërore. Edhe shkrimtari i njohur kosovar, jetonKelmendi, fitues edhe ai i disa çmimeve ndërko-mbëtare, përshëndeti dhe falënderoi përzemërsishtpër marrjen e këtij çmimi prestigjioz, duke theksuar

se në këtë mënyrë e ndjente veten jo vetëm të vlerë-suar, por edhe të nderuar në Greqi. Fituesit tanë, iuroi N/Kryetari i Përgjithshëm i UNSEKOS, zotiJoanis Maronitis, Presidenti i “Kafenesë së Ideve”,zoti Dinos Kubatis, Kryetari i Bashkisë sëSalaminës, zoti Janis Cavaris, ambasadori shqiptarnë Athinë, zoti Dashnor Dervishi etj. Duke shtuaredhe fituesin e edicionit të mëparshëm, poetin emadh Ali Podrimja, numri i shkrimtarëve tanë që ekanë fituar këtë çmim të madh, bëhet tre. Çmimei’u dhanë edhe personaliteteve nga bota dhe atyrevendas, duke e zgjeruar gjeografinë e tyre të njo-hur. Ishte një mbrëmje e bukur, nga ato të cilatmund t’i organizojë vetëm kultura e përbashkët epopujve, e cila pararend në gjithshka, duke i afru-ar popujt dhe kulturat e tyre sa më pranë. Këtë etheksuan pothuajse të gjithë të pranishmit.

*Master Shkencor në “Studime Letrare”Salaminë, Greqi, 21 maj 2013

Khaled Hosseini,autori më i shitur në Nju-Jork“Në këtë roman, Hosseini shpalos mënyrat e larmishme se si familjet mbështetin,lëndojnë, tradhtojnë, nderojnë dhe sakrifikojnë për njëri- tjetrin; dhe se sa shpesh

në habitemi nga veprimet e atyre që kemi pranë, në çastet kyçe të jetës”

Për autorin:Khaled Hosseini është një ngashkrimtarët më të lexuar dhe mëtë dashur në të gjithë botën, memë shumë se 10 milionë kopjetë shitura nga “Gjuetari i balo-nave” dhe “Një mijë diejvezullues” në Shtetet e Bash-kuara dhe më shumë se 38 mil-ionë kopje të shitura në mëshumë se 70 shtete në gjithëglobin. Hosseini është gjithashtunjë Ambasador i mirësisë i Komi-sionit të Lartë të Kombeve tëBashkuara për Refugjatët,Agjencia e Refugjatëve UN, dhekrijuesi i Fondacionitjofitimprurës Khaled Hosseini, qësiguron asistencë humanitare pënjerëzit e Afganistanit. Ai jetonnë Kaliforninë e Veriut. Të drejtate autorit janë shitur shumë për-para datës së botimit dhe do tebotohet deri ne vjeshte te ketijviti, ne 80 vende të botës. Libri iri i Hosseinit është një nga tëshumëpriturit e sezonit, si ngalexuesit, ashtu edhe nga kritikët.

për veten. Gjithashtu romani na njeh me person-azhin Marko, një kirurg plastik grek, i cili punon sibamirës, si edhe me Adelin, djalin e një ish- kryeko-mandanti, i cili e kupton që i ati, ndoshta, nuk ështëai burri i madh dhe i dashur që kishte menduar. Njërrëfimtar mjeshtëror si Hosseini gjurmon traumatdhe dhëmbët e tiranisë, luftës, krimit, gënjeshtravedhe sëmundjeve në jetët e ndërlidhura, shpirtcopë-tuese dhe trashendente të karakterëve të tij, për tëkrijuar pemën e madhe dhe gjithëpërfshirëse të jetës.

«Gjuetari i balonave » dhe «Një mijë diej vezu-

llues» e zgjeruan botëkuptimin e njerëzve për Af-ganistanin, duke u ofruar miliona lexuesve një për-shkrim të hollësishëm dhe personal për kombin dhenjerëzit e tij. Ndërsa me romanin e tij të ri «Dhe maletoshtinë» Hosseini e ka zgjeruar shumë qëllimin dheambicien e tij. Duke e vendosur zhvillimin e ngjar-jeve në Europë dhe në Amerikë, gjithashtu në Af-ganistan dhe në Pakistan romani i ri i Hosseinit ofronnjë këndvështrim real të lëvizjes globale, se si jetëttona ndërthuren me ato të të tjerëve dhe se si humb-jet dhe mirësitë tona pasqyrohen në botë.

20/ E Diel,26 maj 2013nacional OPINION

I ulur në një nga “prehjet” urbane në qytet, pranë bare, qytetari shqiptar dhe jo vetem një ishplodhur..., por cilido njeri nis e mendon për

shumë gjëra. Për të kuptuar diçka më thellë bren-da kohës, ndalet jo në slogane muresh, minikon-ferenca zëdhënësish partish,etj...Ndalet ndoshtatek e vetmja jo risi sesa kujtesë historike, tek slo-gani ndoshta ( ku dhe unë vetë u zgjova nga njëpulitje lodhjesh dhe pse intelektuale sikur kjo fjalëishte një jehonë zërash ardhur nga një epokë etër-ish që kërkojnë “eshtrat” në shtatore) më prem-tues, ngacmues dhe për nga realizimi, por mengjarjet e fundit ku opozita ,duke u ri-takuar mebirin e vet të quajtur “plangprishës” tanimë çdoditë që i afrohet duelit elektoral, ka nisur të marrëpa marrë ende pushtetin mbylljen e saj si një procesku shkruhet : “arkivohet”si “rrotacion” i opozitëssesa shumicës qeverisëse...

Për të qenë dhe për t’i qendruar një bindjejeku e drejta është parzmore e ndershmërisë, domjaftonte të veçonim dy ngjarje, që dhe pse kanëkaluar jo “tri ditë dhe shumë gota dhimbje zie pra-pa” do na mësonin së paku disa gjëra, sa të thjesh-ta por dhe ekzistenciale.

E para: kur pëllëmba e liderit të opozitës u sh-triq mbi vendin ku mbetën të vrarë katër njerëz tëthjeshtë dhe të ndershëm, dhe pëllëmba mu duk sinjeriu që lë “shenjat” e dorës për t’u identifikuar. Enë rastin tonë një pëllëmbë e tillë kishte vetëm njëkuptim, nderin e një artisti, kryebashkiaku, lideri tësë mjatës dhe pritshmërinë e një kryeministri...

Dhe e dyta:akuzat deri në prekje të një nderifamiljar, ku privacia është vetëm “dhunti” vetmie,dëgjonim sesi dy,tri palët shkelnin mbi njëri tjetrinsi të ishin të vrarët e një fitoreje si e Pirros.

Me rastin e 40-vjetorit të revoltës së Spaçitnë Muzeun Historik Kombëtar, nënkujdesin e Institutit të të Përndjekurve

Politikë, Institutit të Studimeve të Krimeve të Ko-munizmit dhe Muzeut Historik Kombëtar u mbajtnjë konferencë përkujtimore në kujtim të tëekzekutuarve Dervish Bejko, Hajro Pashaj Pal Zefidhe Skender Daja si dhe të dhjetrave të burgo-surve të tjerë, që pas kësaj revolte u ridënuan memë shumë se 1700 vite burg.

Duke përshendetur në këtë konferencë, Min-istri i Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe SporteveZ. Visar Zhiti, edhe vetë ish i dënuar politik, thase: 40 vjet më parë shpërtheu, revolta e madhe etë burgosurvë politikë në burgun famëkeq tëSpaçit, e para revoltë në të gjithë burgjet poli-tike të perandorisë komuniste.

Zhiti tha se aty të burgosurit u ng-ritën kundër dhunës, u rebeluan dukehedhur parrulla për një Shqipëridemokratike, perëndimore, e tëdrejtave të njeriut. Ai tha se revolta ushtyp me gjak nga gjakatarët, se atavranë dhe ridënuan, dënuan dhe kamp-in dhe ushqimin e të burgosurve, dukehedhur helm me veprim të ngadaltë nëushqimin e të borgosurve.

“Ne përkujtjmë sot, siç kemi bërërregullisht këto 20 vjet, heroizmin e tyre,jetët e ndërprera, dhe përcjellim së bash-ku mesazhin e tyre dhe u themi me so-lemnitet: ëndrra për një Shqipëri të hapurdhe të lirë u bë. Ëndrra për një jetë tëbegatë, me pasuri tëndën, me vlera e vir-tyte, ka nisur dhe vazhdon e sigurt”.

Zhiti theksoi se partia e parë opozi-tare, Partia Demokratike, që në ditët e

Spaçi i parapriufundit të diktaturës

Nga VISAR ZHITI

para të themelimit të saj kërkoilirimin e gjithë të burgosurve poli-tikë. “Ne sheshet e Shqipërisë gjë-monte zëri i kryetarit të saj his-torik, Profesor Doktor Sali Ber-ishës, thirrja për të përmbysur dik-taturën, e njëjtë me thirrjet e re-voltës së Spaçit dhe e Qafë Baritmë pas. Partia Demokratikemblodhi dufet tona, aspiratat dhe

ne iu bashkuam asaj që në fillim,sepse ajo i hoqi yllin e kuq të ko-munizmit Flamurit Kombëtar,ashtu siç e ngritën Flamurin tëburgosurit e Spaçit, që e ngjyenme gjakun e tyre.

Ministri u kërkoi ish të dënu-arve politikë, që duke sfiduar fla-mujt me drapër e çekan që po sho-him këto ditë rrugëve të kryeqy-

tetit, të vazhdojmë së bashku rrugën e lirisë, rrugënqë realizon ëndrrën tonë të kahershme, ëndrrën eatyre që s’janë më por që u sakrifikuan për njëShqipëri të lirë, demokratike dhe europiane.

Ministri Zhiti u premtoi ish të denuarve politikëse Qeveria e kryeministrit Berisha nëpërmjet një pro-jekti shumë ambicioz do ta shndërrojë Burgun eSpaçit në një muze – qendër kulturore të kujtesës.vend pelegrinazhi, që të dëshmojë historinë, të vërtetate saj, që e keqja të mos përsëritet më.

“Ne do të shtojmë muzetë, një do ta përurojmëkëto ditë në Shkodër, monumente të kujtesës, tëqëndresës tonë edhe në vendet e internimeve, nëSavër, Tepelenë, Fier, Golem të Gjirokastrës, gjith-andej, edhe në aeroportin që mban emrin e shen-jtë të Nënë Terezës, pista e të cilit filloi me punëne pa paguar të të burgosurve politikë dhe tani, ashtu

modern, është si një simbol i realizimittë ëndrrës së tyre për një qiell të lirë tëatdheut që na bashkon me botën, thaMinistri Zhiti.Zhiti theksoi se për Sh-qipërinë dhe qytetarët shqiptarë ruajtjae moralit dhe guximit qytetar qëpërçojnë qëndrestarët dhe martirët tanë,nderimi për vuajtjen njerëzore, tëshndërruar në vlera dhe virtyte, ështëgranaci për të ardhmen tonë të lirë dhendërtimin e një shoqërie moderne tëbazuar mbi vlerat.

Në këtë konferencë dëshmuan LuanBurimi dhe Kadri Fishta, pjesëmarrës nëRevoltën e Spacit, të cilët treguan kuj-timet e tyre për ato ditë heroike dhetragjike njëkohësisht që dëshmon se dik-tatura nuk e kishte mposhtur shpirtin elirisë të shqiptarëve dhe as e kishte shuarendrrën e tyre europiane.

Prestigji sizifian injë Rilindjeje!...

Ndërsa e treta mbërriti memarrëveshjen LSI dhe PS...Thellë-thellë të dy forcat nuk kanëqenë asnjëherë armiq, as dhe miqsepse kanë qenë vëllezër...E tanido na duhet t’i kthehemi një pro-fecie absolute njerëzore si Bibla...Çdo përgjigje gjendet aty,deri dheçuditë post moderne...

Tek fragmenti “Ungjilli sipasLukës” kemi një fabul, ku djali ivogël pasi mori çi takonte nga pasuria, u end botësduke provuar gjithçka, e kur u kthye, babai i tij iahapi derën. Problemi duket se nuk është tek ky birplangprishës, por tek djali tjetër i cili pyet veten:“Po unë që i ndenja tim ati pas çfarë fitova?!”.

Kjo pyetje i takon tani elektoratit, i cili rro-patet e dilemet në katër vjet deri në ekzistencën evet, ku sheh se si babain, por dhe vëllanë e ka nënjë hasmëri si kundërshti karakteresh vlerash.Potë vazhdojmë me këtë logjikë na mbetet të themi,se nëse opozitës i ka mbetur të bindë vëllanë embetur ngahera në “shtëpi”... i pa identitet, mepunë në të zezë dhe me shpresë si lëmosha, shu-micës qeverisëse i mbetet “BIBLA”. Dhe pse siçthonë gojët e shekujve se ky tekst është “përpunu-ar” disa herë,kjo ndoshta sepse vetë Besimi dokuptonte se do e humbiste Shpirtin në Botë për ta

lënë Jetën në “urinë e mishit”...Po i kthehmi sërish dëshirës

për Rilindje, ose thënë më ndry-she “ngacmimit” që krijon kjofjalë, dhe pse duhet të themi, seky slogan është tejet intelektual,por ka një të vërtetë njerëzore mbitë gjitha! Biri i zhgënjyer duhet tëbëhet shpejt baba, që të mos jetëmë “fabul” e Biblës. Por kjokërkon, jo kohë, por një Rilindje

Dijesh, objektivitet, c’kompleksje nga interesa derimilitante, për të mbërritur tek kurajoja civile.

Ndërsa në prezantimin vërtet emocionues të“ditëve, javëve, muajve, mandateve” që nënkup-ton qeverisje të opozitës, tërheqjet nga disa pa-rime të saj, u ngjajnë reve të mjegullta në një god-inë xhami, ku gjithkush nga jashtë mund të shohënjë qeverisje rilindjesh.E në këtë godinë ata qëduan të qeverisin kanë shumë emra, por asnjerinuk ka filijimin e një Rilindasi sepse rilindasittanë nuk kishin për pushtet Atdheun, poridealin.Ndoshta brenda vetes, atje ku dikur ishintë tillë, por në një pakt, ku dora e mbështetur nëBulevardin “Dëshmorët e Kombit” ka fshirë njëngjarje për të mos e patur si hije zyrave e korri-doreve të pushtetit.Kjo Rilindje gati pa Rilindas...

Esteti dhe filozofi francez Raimond Aron tek

vepra “Opiumi i Intelektualëve”citon në kapit-ullin “Prestigji i Revolucionit”: “reforma ësh-të diçka e mërzitshme, kurse revolucioni –(Rilindja jonë sot) është tepër ngacmuese.reforma është prozaike, revolucioni poetik”.Mjafton t’i referohemi vetëm një autori, për tëkuptuar se vërtet opozita ka shpenzuar energjime bollëk, sepse nuk i mungojnë si intelektu-alët, por dhe lider të dijes. Por për të mbërriturnë një besueshmëri jo relative, beteja zgjedhoreduhej fituar e vetme.Dhe në këtë rast ky ishte ivetmi rast. Nëse do i mbetej dhe pak një ndriçi-mi jo vetëm mediatik, por dhe shoqëror, opin-ioni kishte filluar të perceptonte (dhe pse si njëvend ku arsimi me masivitetin, më shumë pokrijon “zanatçinj” kopertinash libri se “kapituj”individualizmi) gati si realitet këtë Rilindje ngavetëm zgjedhore në epokale.

Nëse talenti është gjë e rrallë, a nuk mund tëthemi se çdo njeri tjetër është një mjet pragma-tizmi?

Dhe pragmatizmi shqiptar është mediokritet,e njeriu mediokër mbetet gjithnjë më i prekshminga kompromiset korruptive.

Si njihet një shtet për shtetasit? Kur ka rrugëtë mira, ligje të mira, por mbi të gjitha njerëz tëmirë. Kështu, qeverisja e sotme, po lë rrugë të mirapor të mira në të shumta, me minus tri ligje jo kaqmistike, e njerëzit më shumë të vështirë sesa tëmirë, që do (NËSE) ja lë opozitës...

Mes një përurimi jo pak dhe elektoral dhe njëpremtimi gati i shenjtëruar nga ideali, kjo do jetëfushata ku çdo gjë e premtuar s’mund të jetë Guri rëndë në vepra...Sepse dhe vetë vepra e rrota-cionit duket si një mundim sizifian!

Nga ILIR PAJA

nacional21/ E Diel,26 maj 2013 INFO

Shkruan: GANI TËRSHNJAKU

Kultura e të siguruarit jetësor po shënontrende të reja në Kosovë. Të shumë janëata që dëshirojnë ose mendojnë për nevojën

e kursimit për pleqëri. Së fundi një kulturë e tillë kamarrë përmasa zhvillimi tek qytetarët. Një numër imadh i tyre kërkojnë aplikimin e kësaj kulture, për-katësisht sigurimin jetësor, pavarësisht të ardhuravejo edhe aq të larta që kanë pjesa më e madhe eqytetarëve të Kosovës. Muajve të fundit në tregune Kosovës "Safe Life BeteiligungsverwaltungsGMBH ("Safe Life Holding") me partnerinstrategjik të saj koncernin austriak filiala"GraweKosova Sh.A" ka vënë në funksion produktin "SafeLive" që nënkupton sigurimin e jetës, sigurim sh-tesë në rast të vdekjes si pasojë e aksidentit, etj.Oferta është: sigurimi jetës, dhe skema pension-ale, sigurimi i familjes, sigurimi i sigurisë finan-ciare për të ardhmen. Saktësisht "Grawe KosovaSh.A është pjesë e familjes Grazer WechselseitigeVersicherung AG me seli në Graz të Austrisë.

Komunikimi në mënyrë efikase dhe të kultu-ruar, njohja e mentalitetit dhe nevojat e popullatës,e kanë nxitur që koncerni austriak "Grawe Group"të jetë prezente në: Kosovë, Austri, Slloveni, Kroa-ci, Bosnjë, Maqedoni, Mal të Zi, etj.

Siguri financiare për të ardhmenPensioni shtetëror nuk është i mjaftueshëm që

të mirëmbahet niveli mesatar i standardit jetësor.Ngase në Kosovë ka mangësi në sistemin pensionaldhe në njëfarë mënyre mungon ofrimi i këshillaveprofesionale. Përfaqësuesi i "Grawe KosovaSh.A"- pjesë e Grazer Wechselseitige VersicherungAG me seli në Graz të Austrisë, Sabit Kelmendi,ka thënë se që nga paslufta e deri më tani në Kos-ovë tregu i sigurimeve ka qenë i orientuar vetëmtë automjetet, e jo edhe të produktet e tjera si sig-urimi i jetesës, pasurisë apo prodhimeve bujqë-

sore, etj, ashtu siç ekzistojnë produkte në Austri,Gjermani dhe shtete të Evropës. Ka pasur njëmungesë kulture të të siguruarit nga qytetarët tanë.Me modernizimin e jetës gjërat kanë ndryshuar.Thuajse çdo i dyti qytetar i Kosovës ka vizituarnjëherë ose më shumë ndonjë shtet të BashkimitEvropian, nga ku ka marrë edhe kulturën e të sig-uruarit jetësor që është element bazik në Evropë.Të zëmë të gjithë ata që aplikojnë për viza shen-gen, duhet të pajisen edhe me sigurimin që kërko-het nga ambasadat e BE-së. Ky sigurim është ipërkohshëm dhe skadon me afatin e vizës shen-gen. Ndërkohë kompania e sigurimit nga Austriame filialin e saj "Grawe Kosova Sh.A" ka vënënë funksion produktin "Safe Live" që nënkuptonsigurimin e jetës. Që është i ndryshëm nga siguri-mi i përkohshëm për viza shengen.

Në Kosovë që nga paslufta ka një numër tëmadh të kompanive të sigurimeve dhe përkundërprodukteve të shumta që kanë ofruar për qyteta-rët, tregu i tyre deri më tani ka qenë i orientuarnga sigurimi i detyrueshëm i automjeteve, i cilikërkohet edhe me ligj.

Tendencë e fuqishme e kulturëssë të siguruarit jetësor

Përfaqësuesi i koncernin austriak "Grawe Ko-sova Sh.A", Sabit Kelmendi, thotë se së fundi nëvendin tonë është një tendencë e re e fuqishme ezhvillimit të kulturës së të siguruarit jetësor. Qyteta-rët po bëjnë kontrata me kompaninë "Grawe Kos-ova Sh.A" për sigurimin e jetës, ky sigurim shtesënë rast të vdekjes si pasojë e aksidentit, etj.

Kjo tendencë e rritjes së sigurimit jetësorshpjegohet me përhapjen e kulturës perëndimore

në Kosovë, më ndryshimin e stilit të të jetuarit, sidhe me ardhjen në Kosovë të kompanisë "GraweKosova Sh.A" nga BE-ja, përkatësisht nga Aus-tria. Është në rritje kërkesa e qytetarëve përproduktet, si sigurimin e jetës, sigurim shtesë në

SABIT KELMENDI,përfaqësues i "Grawe Kosova Sh.A"

Sigurimet jetësore si rezultat i modernitetit dhe stilit të të jetuarit

Kultura e sigurimit jetësor merrpërmasa zhvillimi në Kosovë

Me përhapjen e kulturës perëndimore në Kosovë po shënohet edhe një trend i rritjes së sigurimeve jetësore, sirezultat edhe i ndryshimit të stilit të të jetuarit, sikurse edhe me ardhjen në Kosovë të koncernit austriak "GraweKosova Sh.A", që operon disa shtete . Kërkesa e qytetarëve për produktet e reja është në rritje, si për: sigurimine jetës, sigurim shtesë në rast të vdekjes si pasojë e aksidentit, etj. Kështu ka thënë Sabit Kelmendi, përfaqësues i

"Grawe Kosova Sh.A" pjesë e familjes Grazer Wechselseitige Versicherung AG me seli në Graz të Austrisë.

rast të vdekjes si pasojë e aksidentit, etj.Përfaqësuesi i koncernit austriak "Grawe Ko-

sova Sh.A", Sabit Kelmendi, thotë se tashmë mu-ngesa e kulturës së sigurimit të qytetarët, po ndry-shon dhe gjithnjë e më shumë po aplikohen sigu-rimet jetësore.

Këtë vit, në tregun e Kosovës ka ardhur "GraweKosova Sh.A" me produktin e ri "Safe Live" qënënkupton sigurimin e jetës. Është befasuese sepseka shumë qytetarë që janë të interesuar për këtë llojprodukti dhe po shtohet numri i klientëve dhe pritetqë kjo tendencë të jetë e njëllojtë sikurse në tregunEvropian për sigurimet jetësore, ku dy të tretat eqytetarëve të Evropës e kanë të siguruar jetën.

Përfaqësuesi i koncernit austriak "Grawe Ko-sova Sh.A", Sabit Kelmendi, mendon se sigurimii jetës si produkt deri më tani nuk ka qenë edhe aqi njohur, për shkak se Kosova ka qenë një vend iizoluar, pavarësisht prezencës së Diasporës sonënë shtetet e BE-së.

Qytetarët shumë pak kanë qenë të informuar përpërparësitë që ofron produkti i sigurimit jetësor.

Tash është një numër i madh i qytetarëve nëKosovë që kërkojnë dhe posedojnë polica siguri-mi të jetës. Në të ardhmen në shtetin tonë, zvogëli-mi i numrit të papunëve do të ndikojë në rritjen esigurimit të jetës, thotë Sabit Kelmendi, përfaqë-suesi i koncernit austriak "Grawe Kosova Sh.A".Kjo është kompani e sigurimit që ka licencën përdhënien e "sigurimit jetësorë" dhe është e kon-centruar në promovimin e këtij produkti. Informi-mi i qytetarëve është faktor kyç. Rritja e standarditjetësor do të nënkupton edhe rritje të policave tësigurimit jetësor, pra aplikimin e produktit "SafeLive" i koncernit austriak "Grawe Kosova Sh.A".

Propagandë dorëshkrimeshNga ADRIANA ISTREFI

Te servirur nga etja, gjithcka qe perben letersine, shume nisma qe kerkojne te dalin nesiperfaqe pa u mbytur ne lashtesine e zver-

dhjes se fytyres qe duket mizorisht e etur per kr-ijimtari... Rinia e mplakur nga meditimi si mekaniz-ma te nje fushate qe nuk i dihet motivi. Letersiaeshte politike e plakur! Shume shkrime, endrra teshthurura nga tregimtare te cmendur, prozatoré terénde per nga natyra filozofike, eseisté qe luajneme ndjenjat, jam dhe une midis rradheve te zon-jave dhe zoterinjve qe u dogjen per te bere art dheune me nje pene teper te vjeteruar po pikturoj fjal-ime per t’i dhene lamtumirat e fundit kesaj elite...

Lamtumira qe nuk gjinden kurre bashke sengaterrimi i cdo qelize krijon turbullirat e ndoturanga peshtyme e nje artisti qe nga pavlerat jep shpir-tin per te vene perpara paqen me duart e tij. Tetjere qe kuptojne ndonje grimce te kesaj gjenerateqe perbejne letersine, luajne me destinimin e fatitte tyre, mbase do te jene ne hijen e nje iluzionistiqe e shkruan te ardhmen duke sakrifikuar dhepenen qe jep shpirt ne fundrrokje te bojes.

E ardhmja qe duket se do te vije me shpejt sedoreshkrime te bluara nga flete te njollosura megjak qe perben qenesine, te zverdhura si vete nje-riu, do te bejne propagande... Doreshkrime qekalojne dore me dore nga krijuesit qe dalin ngabark i nenes dhe behen fonema te pashpirtra teegersise se artit ; ka dhe nga ata qe ecin me ritmine nje dhelpre qorre duke shkruar per nje cmendurite realitetit dhe nderohen te vdekur. Perse?...

I njihen gradat kur femrat e tyre jane veprat, i

njihet fytyra kur shqiptarizmat e artit kryesojnembi te vyshkurat lule, ku nderimet zhduken ngaarome e vdekjes. Sa te tjere jane si ne, sa kerkojneartin mbi doza te larta pasioni, te tjere ruajne tal-entin per te mos e shfaqur kurre mbi kurresine qeperben artin.. Fjale te perpunuara nuk perbejneletersine, fjale te ngjyera nuk prekin artin, kerkonte behesh i madh mbi clirimin e vetes zgjidh gju-hen e ndjenjes nese shfaqesh mbi hijen time dhete tjereve je art mé vete.

Krijimtaria letrare po rritet ne shume hije e duarqe bashkohen sebashku me kuroren e shpirtraveqe fshehin egon per te dhene me shume. Po te tjereqe shkruajne fshihen nga harresa? Te tjere qe be-hen shkrimtare te vetes dhe luajne simfonine e sh-kronjave mbeten te pazbuluar? Disa shqiperime teemrave degjohen dhe mé larg, marrin kuptime tenjetrajtshme, ruajne nje personifikim mbi simbolte veprave te tyre, ruajne shpirtin nga gllaberime teartit qe eshte sfidues, por nuk vdesinte panjohur.

Propagande doreshkrimesh! Ecje mbi njerruge qe i dihet fundi, sot je shkrimtar i vetes,neser nje emer i botes, nese nuk ecen dot né ud-hekryqin e artit nuk mbetesh deshtak ne fund tefundit je treguar heroi apo heroina e krijimevete tua qe ruajne shpresa nen zemren e doreshkri-meve qe pulsojne grimcime te shpirtit tend. Jekrijuesi i nje bote letrare qe zhduket me hapat enje kafsherie, jo se veprat jane me te ngjyera,por “kryevepra” jote eshte me e dashura per ataqe kane nje shpirt si ti dhe kuptojne filozofine e

nje shkrimtari pa pene.Keshtu fshihet propaganda e doreshkrimeve,

keshtu artistet e panjohur bejne art, keshtu krijo-hen personazhet e tyre qe vdesin si autoret e tyre,mbase e njohin fundin e botes, dikush qe behet epanjohura nuk eshte harresa, dikush qe ben art nukeshte cmenduria e rradhes, por kur letersia fshihetne gjurmet e nje kafshe humbet identitetin ndersakembanat bien, kur njohin atentatet qe bejne ar-tistet e cmendurise te nje arti mbiekzistencial.

Mashtrohesha bukur Sa besoja? Shume.. Sa kerkoja? Aspak..

Dashuroja? Une thoja po.. Dicka me teper se vet-ja? Mashtrohesha... Kisha kerkuar neper malle tearta njeqelizoret qe me hynin ne shpirt, libra plotmes fjaleve u hapnin portat zemerake, jos’mundesha, ne kisha e xhamia hiqesha si paganee njerezimit, i dorezohesha lehte... Pika ime e do-bet? Rashe ne kthetrat e tyre, pafat si gjithmoneedhe ne cdo cep te humbur te botes besoja se jete-sa do te ishte e bukur edhe pse nuk kishte fryme-marrje, ne erresire shkembehesha me demone dhei dergjoja bisedat e tyre duke pritur sinjalin shpirt-eror per nderhyrje, madje edhe ne monolog meveten prisja ne rradhe per ndjesira...

Kur me rrembyen ne vorbulla fjalesh, une ibesoja si syte e mi, i pandehja te fatit tim, njerezekzistencial ne lekuren time, madje dhe botent’a ktheja permbys ata i lija ne vend te mbretitune sherbetore per koke e tyre, arrita te rrembeja

dhe une disa nga ato, rrembeva gjeste e iluzioneper boten qe e shihja te padukshme nga findet etyre, po mashtrohesha pa e ditur fundin e njerrebeshi ne diell, pa kuptuar lojen e nje agresoriqe te gjuan me arme per vrasje nga ato te jeho-nave te deshperimit...

Une te mashtrohesha?! Jo, s’mund te ndodhtedicka e tille ! Ata ishin trup e shpirt me mua, kerko-nin, kerkonin motive per ideale, me dhane pages-en e fundit pa prere bileten e fundit per flijimintim, s’mund te ishin mashtrues, ishin engjelloré,te njetrajtshem, me mallengjente aroma e tyre dhetani isha si ata.

Kuptova se me kishin mashtruar embel, aqembel sa “pleshti” i tyre hidhte vallen e nje intrigenga motivet e tyre, te behesha vrasese do perfshi-hesha ne nje loje aq te piste te nje burgimi te perjet-shem duke dale fajtore, as te vdisa vete nuk duhette nenshtrohesha me nje perulje ku barku futet thellene brendesi duke u bere njesh me kraharorin. Uneisha mashtruar ! Dukej nje farse e bukur, por kup-tova se ishte e vertete, njerezimi ishte interesi i botesse tyre dhe une vazhdoja te ecja ne rrugen se ekzis-tonte vetem nje bote, pa kthesa, por... Ah mallkimete shpirtrave te behen shtiza me helm!

Une te besoja? Aspak.. Te kerkoja? Shume...Dashurohesha? Mashtrohesha... Dicka me teperse vetja? Une thoja po per ironizma vdekjepru-rese, luanin se isha loder dhe ne deshtime me shih-nin nje rrenoje te vjeteruar te kullave qe ndertuannga mashtrimet.

22/ E Diel,26 maj 2013nacional INFO

Takime letrarepër nder të poetitAzem ShkreliMe rastin e përvjetorit të16-të të vdekjes së poetitAzem Shkreli, në Pejë përtë 11-ën herë u organizuantakime letrare, ku ishinmbledhur shumë poetë ngatë gjitha trevat shqiptare,Italia, Turqia, Bullgaria dheSllovenia.Pos nderimit tëveprës së Azem Shkreli,këto takime letrare kishinedhe karakter garues, kufituesi i garave poetike ushpall Rrustem Gërguri, nëmesin e 25 poetëve pjesë-marrës, raporton RTK.Takimet letrare Azem Sh-kreli po organizohen nëpërkujtim të jetës së poetit, icili është poeti i parë qëkaloi kufijtë shqipta

Mbrëmje baletigala, në pragtë 1 QershoritNë kuadër të 1-Qershorit,Ditës së Fëmijëve, në Teatrine Operës dhe Baletit do tëjetë një mbrëmje baleti gala.E veçanta e kësaj mbrëmjeqë do të zhvillohet në prag tëkësaj dite është se do të jenëpikërisht fëmijët, të cilët do tëfestojnë në skenën e TOBafrimin e festës së tyre tëdashur, 1-Qershorin.

Juria e “Pianistittë ri”, me person-alitete të muzikësPër tri ditë rresht nga data24-26 maj, Shkolla Ko-mbëtare Artistike “JordanMisja” zhvillon festivalin “Pi-anisti i ri”. 100 pianistë tëvegjël e të rinj nga mosha6-18 vjeç nga të gjitha sh-kollat muzikore në Tiranë,Prishtinë, Durrës e Sh-kodër, Elbasan e Pejë,Gjilan e Korçë, etj, do tëgjykohen nga juria e festi-valit, që përbëhet nga 5anëtarë. Kryetare e jurisëdo jetë pianistja Teresa Tre-visan, përgjegjëse kryesoree Marrëdhënieve Ndërko-mbëtare dhe koordinatore eprojektit Erazmus në Tri-este, anëtare, sekretarjaorganizative e EPTA-s Na-dia Lasserson, pianisti gjer-man që prej vitesh ështëpërkrahës i talenteve tona,këtë vit president i EPTA-sHeribert Koch, pianisti e doc. i konservatorit‘Giuseppe Tartini’ të TriestesFlavio Zaccaria dhe dirigjentii RTSH-së, Oleg Arapi.

Brikena Arapaj: Ju zbulojmëShqipërinë e panjohur

Agjencia e Turizmit, tur për promovimin e trashëgimisë kulturore

Brenda mesit të qershorit autostradaTiranë-Elbasan do të hapet për qytetarëtTuneli ka përfunduar ne te dy galeritë e tij me gjatesi 2.4 dhe2.6 kilometer. Por jo vetëm tuneli. Është asfaltuar edhe njepjese e rrugës ne te dy krahët e tij, drejt Tiranes dhe Elbasan-it. Punimet ne veprat e artit janë ne fazën e fundit. Brendapak ditësh përfundon edhe ura me e gjate e kësaj autostrade,ajo qe ndodhet 3 kilometra larg hyrjes se Elbasanit.

Shkrimtari holandezGerbrand Bakker është fituesi i

çmimit “The independent”Shkrimtari holandez Gerbrand Bakker është fituesi i çmim-it “The independent” për letërsinë e huaj për vitin 2013,duke lënë pas shkrimtarin e njohur shqiptar Ismail Kadare,i cili sipas mediave britanike ishte shumë afër këtij çmimiduke qenë në mesin e gjashtë autorëve për çmimin e madhbritanik. Shkrimtari shqiptar ishte përzgjedhur me veprën etij “Darka e gabuar” e përkthyer në anglisht nga John Hodg-son. Në shkrimet e bëra kohët e fundit në shtypin britanik,shkrimtari shqiptar është parë si kandidati më i favorshëmpër këtë çmim, për vetë stilin dhe magjinë që mbart ky ro-man i mrekullueshëm. Por edhe pse gjasat dukeshin që kyçmim t’i shkonte shkrimtarit nga Shqipëria, juria e “TheIndependent” vlerësoi me këtë trofe shkrimtarin Bakker icili është fituesi i 10.000 paundëve britanikë, të cilat do t’indajë në mënyrë të barabartë bashkë me përkthyesin DavidColme. Subjekti i librit të Bakkers tregon historinë e njëdijetari holandez i cili tërhiqet nga jeta akademike për tëjetuar në një fermë të Uellsit pasi ka fituar një çmim të madh.

167 vjetori i lindjes së Naim Frashërit,nxënësit nderojnë rilindasit

Dhjetëra nxënës të shkollave 9-vjeçare, publike e private, sidhe fëmijë e mësues të shkollave të Kosovës, kanë kryerhomazhe tek varret e vëllezërve Frashëri në Tiranë, nëpërkujtim të 167-vjetorit të lindjes së poetit kombëtar NaimFrashëri. Bashkë me nxënësit homazhe kanë zhvilluar dhepërfaqësues të shoqatave të ndryshme. Sikurse në Tiranë, çdo25 maj, vëllezërit Frashëri përkujtohen dhe në vendlindjen etyre, në Frashër të Përmetit si dhe në Florida të SHBA, kushoqata atdhetare “Vatra” përkujton me nderim veprën e tyre.

Historiani Dominik Venner vetëvritetnë Katedralen e Notre-Dame

Vetëvrasje tragjike në Paris, ku shkrimtari dhe historiani i fam-shëm francez Dominik Venner, 78-vjeç vrau veten pranë altarittë Katedrales së famshme Notre Dame, e cila në ato momenteishte e mbushur me turistë. Vetëm pak orë përpara këtij veprimiekstrem, shkrimtari i njohur si aktivist kundër homoseksualëvekishte shkruar në blogun e tij “Duhet një xhest simbolik”.

Orkestra Frymore e Tiranës,aktiviteti artistik në një libër

Shoqata “Tirana” në bashkëpunim me Teatrin e Operas dheBaletit, organizuan promovimin e librit “Orkestra Frymore eTiranës, një jetë mes emocionesh” shkruar nga dirigjenti dhethemeluesi i saj Sirri Rroj.

Vullnet Mato boton “Herbare njerëzore”Doli nga shtypi libri me tregime, “Herbare njerëzore” i sh-krimtarit vullnet mato, me 30 tregime të shkruara kohet e fun-dit, libri është vënë në qarkullim në libraritë kryesore të ti-ranës: “Agolli”, “adrion”,”albania”, etj.

Etapa e re e nismës së ndërmarrë nga AgjenciaKombëtare e Turizmit (AKT), “Nise udhëtimintënd, nga Shqipëria jote”, ishte Lezha. Historia elashtë e qytetit që njihet për një ndër aksionet mëtë mëdha në historinë kombëtare, “Besëlidhja eLezhës” dhe trevave përreth, shtyu AKT-në të pro-movojë bukuritë dhe trashëgiminë kulturore dhegjithçka të mrekullueshme që mbart në vetvete kjopjesë e Shqipërisë. AKT mundësoi një tur në rre-thin e Lezhës, ku vendet për t’u vizituar dhe për tëshijuar janë të shumta. Kalaja e Lezhës, që datonrreth 2000 vjet para Krishtit dhe mbart historinë

Dëmtohet Shtëpia eAlfabetit në Manastir

“MISS SHQIPËRIA”, EDICIONI I15 NË PARKUN ARKEOLOGJIK “BYLIS”

Përpara njërës prej studiove të TVSH, radha e gjatë e vajzave të lë të kuptosh qëdiçka e pazakontë po ndodh. Këtë vit në dyert e “Deliart Assocation” kanë troki-tur më shumë se 180 vajza që ëndërrojnë kurorën e bukurisë. Tani është faza eseleksionimit dhe nga gjithë kjo prurje do të veçohen vetëm 31, si çdo vit tjetër,të cilat do të garojnë për kurorën e më të bukurës së trevave shqiptare. Edhe këtëvit do të organizohet turi nëpër trevat historike dhe turistike, ndërkohë qëmbrëmjen e 22 qershorit, vendi që do të mirëpresë bukuroshet shqiptare do tëjetë parku arkeologjik i “Bylisit”, Komuna e Hekalit në Ballsh.

Drejtori i Muzeut, Gazmend Hoxhaj, ka thënë se kyakt vandal paraqet një mesazh shumë të keq, pikërisht

në ditën e 24 majit - festës së arsimit sllav.

MANASTIR - Dëmtohet Shtëpia e Alfabetitnë Manastir. Lajmi u konfirmua Ministria ePunëve të Brendshme e Maqedonisë, e cila bëntë ditur se është vënë në kërkim të autorëve tëkëtij akti. ”Autorë të panjohur kanë thyer dyert,dritaret dhe vitrinat, ku gjendej dokumentacionii Muzeut të Alfabetit dhe janë larguar nga vendii ngjarjes. Hetimi është kryer nga ekipi i sektorittë brendshëm në Manastir dhe po merren masapër gjetjen e autorëve.” - thuhet në deklaratën eMPB-së. Drejtori i Muzeut, Gazmend Hoxhaj,ka thënë se ky akt vandal paraqet një mesazh

shumë të keq, pikërisht në ditën e 24 majit - fes-tës së arsimit sllav. “Kemi pasur problem edhetre-katër herë të tjera, është shkruar në fasadën eobjektit. Kjo lëshon një mesazh shumë të keqmadje edhe në festën e sotme, e cila është 24 maji- Dita e arsimit sllav”, - ka thënë Hoxhaj, dukebërë të ditur se është formuar komisioni, i cili dotë bëjë vlerësimin e dëmit të shkaktuar. Hoxhaj,pasi është takuar dhe me sekretarin e Ministrisë sëKulturës, Muzafer Bislimi, ka premtuar se Muzeui Alfabetit, në një afat shumë të shkurtër, do tëkthehet në gjendjen e mëparshme.

që nga krijimi i qytetit antik të Lisusit, luftërat eshumta nën sundime të ndryshme e deri sot, ështënjë ndër atraksionet kryesore të vizitorëve vendas etë huaj. Për drejtoren e AKT-së, Brikena Arapaj,qëllimi i këtij turi është promovimi i trashëgimisëkulturore që ka çdo rreth i vendit tonë. “Jemi nëLezhë, një kala që daton që nga mesjeta. Duke qenëkëtu, secili nga ne e kupton se çfarë vlerash kemidhe se sa shumë duhet punuar për t’i promovuarkëto vlera. Me zhvillimin e infrastrukturës vitet efundit, kjo pasuri kombëtare bëhet akoma më e prek-shme, jo vetëm nga ne, por për çdo vizitor.”

nacional23/ E Diel,26 maj 2013 INFO

Majlinda Kelmen-di hap ekspozitëNë Galerinë Kombëtare tëArteve “Cifte Hamami” Shk-up, Majlinda Kelmendi ditëne merkurë, datë 22. 05.2013, ora 20.00, hapi një ek-spozitë personale, përkrahurnga Ministria për Kulturë eRepublikës së Maqedonisë sidhe kuruar nga kuratori Gor-ancho Gjorgjievski.

Filmi “Martesa”ndër 17 fitues tëParis projectsFilmi i ardhshëm i metrazhittë gjatë i regjisores BlertaZeqirit ka hyrë në mesin e17 projekteve për film tëgjatë që do të kërkojnë pro-ducentë francezë përmesParis Projects që do tëndodh prej 20 qershorit derimë 3 korrik në Paris. Nëmesin e 17 fituesve ka edhefitues të mëparshëm të festi-valit të Kanës dhe Berlinit.Lajmërimi i listës së filmavetë zgjedhur u bë këtë javënë Festivalin e Kanës ngaFestivali Paris Cinema.

Promovohetlibri “Utopia re-ale” e I. BerishësËshtë promovuar libri “Uto-pia Reale” e autorit IbrahimBerisha. Të gjithë ata lex-ues të cilët dëshirojnë tëdinë për zhvillimet në vendgjatë viteve 1993-1999 ngakëndvështrimi i Berishës,mund t’i mësojnë ato nëhollësi në këtë libër, i cilisjellë ese dhe fakte socio –politike, informon KTV. Ishpresidenti i Kosovës, FatmirSejdiu, në promovimin ekësaj vepre, e ka vlerësuarkëtë libër si një vlerë tëlartë dhe të akumuluar përvendin. Sipas Sejdiut, autoripërmes këtij libri tregon tëgjitha ato të vërteta reale qëpopulli i Kosovës i përjetoigjatë atyre viteve.

Mbahet Oraletrare “Ditëte KomandantLleshit”Ka filluar dje manifestimi tradicional “Ditët e Koman-dant Lleshit” me një orëletrare, e cila është mbajturnë Shtëpinë e Kulturës nëBujanoc, për të përkujtuar e12-të vjetorin e rënies sëRidvan Qazimit, alias Ko-mandant Lleshi. Manifesti-mi ka nisur me një orë letrare.Në orë letrare morënpjesë familjaret e RidvanQazimit, përfaqësues tëOVL-së së UÇPMB-së, kry-etari i Komunës së Bujan-ocit dhe ai i Kuvendit Ko-munal Jonuz Musliu mepërfaqësues të BashkësisëIslame, përfaqësues të sub-jekteve politike të sh-qiptarëve si dhe qytetarë.

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

“Despotë të Epirit dhe princër tëMaqedonisë”, nga studiuesi Petta

Me vdekjen e Gjergj Kastriot Skënderbeut (1468) çdo rezis-tencë tjetër ndaj turqve rezultoi e padobishme: Shqipëria u kthyenë një provincë të Perandorisë Otomane. Shumë prej atyre qëkishin luftuar zgjodhën rrugën e mërgimit dhe këtu zë fill rruga egjatë e diasporë. Libri “Despotë të Epirit dhe princër të Maqe-donisë” me autor studiuesin italian Paolo Petta ndjek këtë di-asporë, mërgimin e pjesës më të madhe të aristokracisë shqiptarenë Italinë e Rilindjes. Në këtë rrugëtim të trazuar në këtë botimqë sapo është hedhur në treg gjenden Kastriotët, Muzakajt, To-piajt, Dukagjinët, dhe të tjerë krerë të fiseve të lavdishme.

AQSHF nderon regjisorinMuharrem Fejzo në 80 vjetor

Arkivi Qendror Shtetëror i Filmit në vijim të aktiviteteve qëorganizon në nder të figurave të njohura të kinemasë shqiptare,më datë 27 maj do të zhvillojë një aktivitet në nder të 80-vjetorit të “Mjeshtrit të madh”, kineastit dhe artistit shumë-dimensionësh, Muharrem Fejzo. Ky takim do të jetë mesmiqsh e kolegësh, ditën e hënë në ora 18.00 në sallën e kine-masë së AQSHF-së. Skenaristi dhe regjisori veteran Muhar-rem Fejzo lindi në Kolonjë në vitin 1933 dhe jeton ne Tirane.

Inagurohet në prekaz të Drenicësshtatorja e atdhetarit Ahmet Delia

Në fshatin Prekaz këto ditë u zhvillua ceremonia e inagurimitdhe zbulimit të shtatores së njërit prej figurave më të lakuaratë pavarësisë shqipëtare Ahmet Delia. Vetëm pak kilometranga kompleksi i madh historik, kushtuar luftëtarit dhe heroittë madhë të kosovës Adem Jashari, shtatorja prej bronzi eAhmet Delisë u vendos jo vetëm për ta përkujtuar këtë luftëtarsimbol të qëndresës në shekuj të popullit kosovar, por edhepër ti bërë shoqëri tashmë e tutje familjes Jashari.

Serbia mban 1243 eksponatetë Muzeut të Kosovës

Dita Ndërkombëtare e Muzeut e gjen muzeun e Kosovës pa1243 eksponate, të cilat vazhdon t’i mbajë Serbia. Ministri iKulturës, Memli Krasniqi, thotë se Serbia nuk e ka ndërmendt’i kthejë këto eksponate, pavarësisht faktit që pala kosovareka bërë të gjitha përpjekjet e mundshme për t’i kthyer, trans-meton KTV. Sipas arkeologëve të Kosovës, përveç këtyreeksponateve, Serbia ka marrë edhe disa eksponate të tjera pai evidentuar fare. Arkeologia Egjlale Dobruna Salihu, thotëse kthimi i tyre varet krejtësisht nga rrjedha e bisedimeveKosovë-Serbi. Me rastin e Ditës Ndërkombëtare të Muzeve,Ministri i Kulturës ka shpërndarë mirënjohje për disa qyteta-rë, të cilët në mënyrë individuale kanë gjetur eksponate tëndryshme dhe ia kanë dhuruar ato Muzeut të Kosovë.

Romani “Në hirin e dashurisë”, njësagë moderne për mynxyrat e luftës

Autorja e shumë teksteve poetike në periodikët letrarë në gju-hën shqipe në Kosovë dhe Maqedoni, Naile Muqa-Ahmeti, sëfundi ka botuar romanin “Në hirin e dashurisë”, një sagë mod-erne nga më të rrallat e më të mynxyrshmet për pasojat e luftëssë gjatë të shqiptarëve për t’u mbijetuar kohëve të këqija. Her-onjtë e romanit “Në hirin e dahurisë” (ish-të burgosur politikë,gra e vajza të dhunuara, fëmijë të traumatizuar etj.,) rrëfejnëthelbin e mistereve të shpirtit përpara psikologes Rina.

Përkujtohet 110-vjetorii lindjes së shkrimtarit

Ernest Koliqi

Themelohet Muzeu i TrashëgimisëHebraike në Kosovë

Ministri i Kulturës, Rinisë dheSportit, Memli Krasniqi ka njoftu-ar se sot ka marrë vendim që tëthemelojë në kuadër të Muzeut tëKosovës, Muzeun e TrashëgimisëHebraike në Kosovë. Këtë vendimministri e bëri publik në fjalën e tijnë kuadër të Javës së Tolerancës,aktivitetet e së cilës filluan sot. Nëceremoninë e zhvilluar në MuzeunEtnologjik, kanë marrë pjesë edheJason Steinbaum, shef i stafit tëkongresistit amerikan Eliot Engel,përfaqësues të institucioneve qever-itare, organizata joqeveritare, për-faqësues të Ambasadës Amerikanenë Prishtinë e mysafirë të tjerë.

Në mjediset e Ministrisë së Turizmit, Kulturës Rinisë dhe Sporteve u përkujtua 110vjetori i lindjes së shkrimtarit, vizionarit dhe

mendimtarit të shquar shqiptar, Ernest Koliqi. Taki-mi komemorativ për të nderuar shkrimtarin e mirën-johur, një nga emrat më të shquar të letërsisë dhe tëkulturës shqiptare të gjysmës së parë të shekullit tënjëzetë, u organizua nën kujdesin e Ministrit të Tur-izmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve z. Visar Zhiti.

Në këtë takim morën pjesë personalitete tëshquara të letërsisë e kulturës në vend, shkrimtarë,poetë akademikë, shkrimtarë të dënuar nga regji-mi komunist, përfaqësues të shoqatave të ish-tëdënuarve politikë.Në fjalën e tij Ministri Zhitivlerësoi lart personalitetin krijues dhe kulturor tëErnest Koliqit, që la gjurmë të thella në kulturënkombëtare. “Fenomeni Koliqi i tejkalon vdekjete veta, atë që është e natyrshme për jetë njerëzishdhe veprash, por dhe ato që ia dhanë plot me mëri,vdekjet si denim dhe hakmarje politike. Sipas sen-tencës latine mund të themi se vepra koliqjanetashmë i është vënë udhës së ringjalljes e jo vetëmtë vetvetes”, tha Ministri Zhiti.Ministri Zhiti thek-soi rendësinë e jashtëzakonshme të veprës sëKoliqit dhe cilësinë e saj të vecantë gjithashtu.“Koliqi është shkrimtar i klasit të parë, që bashkëme Mitrush Kutelin, janë themelues të tregimitmodern në letërsinë shqipe”, tha Ministri Zhiti.

Në fjalën e tij Ministri Zhiti vlerësoi gjithash-tu veprimtarinë e Ernest Koliqit si personalitet iKulturës dhe i Arsimit. Me nismën e Koliqit janëbotuar antologjitë e para të letërsisë shqipe, të

folklorit shqiptar, është nismëtar i ngritjes së bib-liotekave në qytetet e ndryshnme të Shqipërisë,ka kontribut të jashtëzakonshëm në shtypin kul-tuor si publicist dhe mendimtar. Ndërkaq atij ipërket merita e padiskutueshme e përhapjes sëArsimit shqip në Kosovë. Ai dërgoi mbi 200 ar-simtarë shqiptarë, normalistë, nga më të mirët nëKosovë, hapi atje shkollat shqipe dhe të parën sh-kollë të mesme. Me punën dhe përkushtimin e tij,Koliqi vendosi bazat e arsimit shqip në Kosovë, qëdo të sillte ato ndryshime rrënjësore në zhillimin ekulturës dhe formimin e elitave arsimore e kultur-ore në Kosovë në vitet që do të vinin.

Ministri Zhiti theksoi se Ernest Koliqi me viz-ionin e tij është shkrimtari I parë që parashikoivdekjen e Komunizmit dhe shembjen e regjimittotalitar nëpërmjet dramës së tij të njohur “RrajëtLevizin”. Në përfundim të fjalës së tij MinistriZhiti theksoi se “ Kultura Shqiptare, e çliruar mëshumë tashmë nga paragjykimet dhe sundimi Itepërt ideologjik, po kupton gjithnjë e më mirë tëkaluarën dhe vlerat e trashëguara si një pasuri epërbashkët, që I duhen kthyer asaj që I përket, sëardhmes. Askush nuk ka të drejtë të denojë të tash-men me gjymtimin e Kulturës.

Në takimin përkujtimor në nderim të Koliqitfoli dhe shkrimtari Lazër Stani, duke vlerësuargjuhën e tij dhe arritjet si dhe studiuesi i ardhurnga SHBA Z. Mërgim Korça i cili tregoi për njo-hjet me shkrimtarin Ernest Koliqi, për porositë etij, për vlerat duke treguar se kultura shqiptareështë më e pasur me të.

Zhiti: Askush nuk ka të drejtë të dënojëtë tashmen me gjymtim të Kulturës

24/ E Diel,26 maj 2013nacional

CMYK