GELİŞİME GİRİŞGELİŞİME GİRİŞ

GELİŞİM NEDİR?GELİŞİM NEDİR? Döllenmeyle başlayan ve yaşam Döllenmeyle başlayan ve yaşam

boyu devam eden değişmelerdir.boyu devam eden değişmelerdir. Döllenmeden ölüme kadar süren Döllenmeden ölüme kadar süren

yaşam dönemi içinde organizmada yaşam dönemi içinde organizmada (fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal) (fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal) gözlenen gözlenen süreklisürekli ve ve düzenlidüzenli değişikliklerdir.değişikliklerdir.

GELİŞİM PSİKOLOJİSİGELİŞİM PSİKOLOJİSİ Gelişimin temel kavramlarını, Gelişimin temel kavramlarını,

ilkelerini ve kuramlarını belirlemeye ilkelerini ve kuramlarını belirlemeye çalışan ve gelişim süreçleri ile bu çalışan ve gelişim süreçleri ile bu süreçlerin birbirleriyle etkileşimleri süreçlerin birbirleriyle etkileşimleri üzerinde açıklamalar yapan bilim üzerinde açıklamalar yapan bilim dalıdır.dalıdır.

Gelişim SüreçleriGelişim Süreçleri Döllenmeden ölüme kadar olan Döllenmeden ölüme kadar olan

süreyi kapsayan gelişim sürecini süreyi kapsayan gelişim sürecini ancak birbiriyle iç içe geçmiş olan ancak birbiriyle iç içe geçmiş olan biyolojik, bilişsel ve psikososyal biyolojik, bilişsel ve psikososyal süreçlerle açıklayabiliriz. süreçlerle açıklayabiliriz.

1. Biyolojik Süreçler1. Biyolojik Süreçler2. Bilişsel Süreçler2. Bilişsel Süreçler3. Psikososyal Süreçler3. Psikososyal Süreçler

ANA HATLARIYLA GELİŞİM ANA HATLARIYLA GELİŞİM DÖNEMLERİDÖNEMLERİ

DOĞUM ÖNCESİ DÖNEMDOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (Yumurtanın (Yumurtanın döllendiği andan itibaren başlayıp doğum anına döllendiği andan itibaren başlayıp doğum anına kadar olan süredir)kadar olan süredir)

BEBEKLİK DÖNEMİBEBEKLİK DÖNEMİ (0 – 2) (Her konuda (0 – 2) (Her konuda bakıma yoğun bağımlı olunan dönem.)bakıma yoğun bağımlı olunan dönem.)

İLK ÇOCUKLUK DÖNEMİİLK ÇOCUKLUK DÖNEMİ (2 – 6) (Özbakım – (2 – 6) (Özbakım –kendi kendine yeme, içme, temizlik, kendi kendine yeme, içme, temizlik, giyinebilme) becerilerini kazandığı dönemdir. giyinebilme) becerilerini kazandığı dönemdir. Bununla birlikte girişimcilik, bağımsız hareket Bununla birlikte girişimcilik, bağımsız hareket etme gibi kişilik gelişimleri görülür) etme gibi kişilik gelişimleri görülür)

İKİNCİ ÇOCUKLUK DÖNEMİİKİNCİ ÇOCUKLUK DÖNEMİ (6 – 11) (Zihinsel (6 – 11) (Zihinsel ve sosyal faaliyetlerde yoğunluk. Okuma – ve sosyal faaliyetlerde yoğunluk. Okuma – yazmayı öğrenme, soyut beceriler, okulla yazmayı öğrenme, soyut beceriler, okulla birlikte yoğun toplumsal ilişkiler.)birlikte yoğun toplumsal ilişkiler.)

ANA HATLARIYLA GELİŞİM ANA HATLARIYLA GELİŞİM DÖNEMLERİDÖNEMLERİ

ERGENLİK DÖNEMİERGENLİK DÖNEMİ (11–13 – 18–20) (Kendisini (11–13 – 18–20) (Kendisini ve çevresini algılamada, düşünce ve fiziksel ve çevresini algılamada, düşünce ve fiziksel yapıda hızlı değişim ve bu ani değişikliklere yapıda hızlı değişim ve bu ani değişikliklere uyum çabaları dönemi. Karşı cinse ilgi.)uyum çabaları dönemi. Karşı cinse ilgi.)

GENÇ YETİŞKİNLİKGENÇ YETİŞKİNLİK (20–30) (Ekonomik (20–30) (Ekonomik bağımsızlık ve aile kurmaya yönelim.)bağımsızlık ve aile kurmaya yönelim.)

ORTA YETİŞKİNLİKORTA YETİŞKİNLİK (30 – 60) (Üretkenlik ve (30 – 60) (Üretkenlik ve sorumluluk dönemi.)sorumluluk dönemi.)

İLERİ -GEÇ- YETİŞKİNLİKİLERİ -GEÇ- YETİŞKİNLİK (60 - ?) Fiziksel (60 - ?) Fiziksel nedenlere bağlı sağlık sorunları. Emeklilikle nedenlere bağlı sağlık sorunları. Emeklilikle birlikte yeni çevreye, yeni sosyal rollere uyma birlikte yeni çevreye, yeni sosyal rollere uyma çabaları.çabaları.

GELİŞİM İLE İLGİLİ TEMEL GELİŞİM İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLARKAVRAMLAR

BüyümeBüyüme Organizmada boy, kilo ve hacim olarak Organizmada boy, kilo ve hacim olarak

meydana gelen artışlardır. meydana gelen artışlardır. OlgunlaşmaOlgunlaşma Vücut organlarının kendilerinden beklenen Vücut organlarının kendilerinden beklenen

fonksiyonları yerine getirebilecek düzeye fonksiyonları yerine getirebilecek düzeye gelmesidir gelmesidir

ÖğrenmeÖğrenme Bireyin çevresiyle etkileşimi sonucunda Bireyin çevresiyle etkileşimi sonucunda

meydana gelen kalıcı izli davranış meydana gelen kalıcı izli davranış değişmeleridir. değişmeleridir.

GELİŞİM İLE İLGİLİ TEMEL GELİŞİM İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLARKAVRAMLAR

GelişmeGelişme Büyüme, olgunlaşma, yaşantı ve öğrenmenin Büyüme, olgunlaşma, yaşantı ve öğrenmenin

etkileşimi sonucu organizmanın sürekli ilerleme etkileşimi sonucu organizmanın sürekli ilerleme kaydederek değişmesidir. Gelişme, olgunlaşma, kaydederek değişmesidir. Gelişme, olgunlaşma, yaşantı ve öğrenme etkileşimlerinin bir ürünüdür.yaşantı ve öğrenme etkileşimlerinin bir ürünüdür.

HazırbulunuşlukHazırbulunuşluk Hazırbulunuşluk olgunlaşma ve öğrenme sonucunda Hazırbulunuşluk olgunlaşma ve öğrenme sonucunda

belli davranışları yapmaya belli davranışları yapmaya hazırolma hazırolma durumudur. durumudur. Kritik DönemKritik Dönem Bireyin çeşitli gelişim dönemlerinde öğrenmeye ya da Bireyin çeşitli gelişim dönemlerinde öğrenmeye ya da

gelişmeye en çok eğilimli, istekli ve çevre gelişmeye en çok eğilimli, istekli ve çevre uyaranlarına en açık olduğu dönemi ifade eden bir uyaranlarına en açık olduğu dönemi ifade eden bir kavramdır. kavramdır.

Gelişim GöreviGelişim Görevi Normal gelişim süreci içindeki bütün bireylerden Normal gelişim süreci içindeki bütün bireylerden

beklenen, belirli gelişim dönemlerine ait görevlerin beklenen, belirli gelişim dönemlerine ait görevlerin gerçekleştirilmesidir.gerçekleştirilmesidir.

GELİŞİMİN İLKELERİGELİŞİMİN İLKELERİ1- GELİŞİM, KALITIM VE ÇEVRE 1- GELİŞİM, KALITIM VE ÇEVRE ETKİLEŞİMİNİN ÜRÜNÜDÜRETKİLEŞİMİNİN ÜRÜNÜDÜR2- GELİŞİM SÜREKLİDİR VE BELLİ 2- GELİŞİM SÜREKLİDİR VE BELLİ AŞAMALARDA GERÇEKLEŞİRAŞAMALARDA GERÇEKLEŞİR3- GELİŞİMİN HIZI HER DÖNEMDE 3- GELİŞİMİN HIZI HER DÖNEMDE AYNI DEĞİLDİRAYNI DEĞİLDİR4- GELİŞİM NÖBETLEŞE DEVAM 4- GELİŞİM NÖBETLEŞE DEVAM EDEREDER

GELİŞİMİN İLKELERİGELİŞİMİN İLKELERİ

5- GELİŞİM BAŞTAN AYAĞA, İÇTEN 5- GELİŞİM BAŞTAN AYAĞA, İÇTEN DIŞA DOĞRUDURDIŞA DOĞRUDUR6- GELİŞİM, GENELDEN ÖZELE 6- GELİŞİM, GENELDEN ÖZELE DOĞRUDURDOĞRUDUR7- GELİŞİM BİR BÜTÜNDÜR7- GELİŞİM BİR BÜTÜNDÜR8- GELİŞİMDE BİREYSEL FARKLAR 8- GELİŞİMDE BİREYSEL FARKLAR VARDIRVARDIR9- GELİŞİMDE KRİTİK DÖNEMLER 9- GELİŞİMDE KRİTİK DÖNEMLER VARDIRVARDIR

GELİŞİMİ ETKİLEYEN GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLERFAKTÖRLER

Gelişimi etkileyen faktörler üç Gelişimi etkileyen faktörler üç ana başlık altında ana başlık altında incelenmektedir:incelenmektedir:

1. Kalıtım1. Kalıtım2. Çevre2. Çevre3. Hormonlar3. Hormonlar

KALITIM ve ÖZELLİKLERİKALITIM ve ÖZELLİKLERİ KalıtımKalıtım Cinsiyetin BelirlenmesiCinsiyetin Belirlenmesi Genotip ve Fenotip KavramlarıGenotip ve Fenotip Kavramları Baskın ve ÇekinikBaskın ve Çekinik Kalıtsal Olarak Aktarılan Kalıtsal Olarak Aktarılan

HastalıklarHastalıklar

ÇEVREÇEVRE Çevrenin gelişim üzerindeki etkisiÇevrenin gelişim üzerindeki etkisi üç üç

başlık başlık altında incelenir: altında incelenir:

1. Doğum Öncesi1. Doğum Öncesi2. Doğum Anı 2. Doğum Anı 3. Doğum Sonrası 3. Doğum Sonrası

Doğum Öncesi EtkenlerDoğum Öncesi Etkenler İlaçlar ve Kimyasal Maddelerİlaçlar ve Kimyasal Maddeler Alkol ve SigaraAlkol ve Sigara YaşYaş Çoklu GebelikÇoklu Gebelik RadyasyonRadyasyon HastalıklarHastalıklar Kan UyuşmazlığıKan Uyuşmazlığı Doğum Öncesi BeslenmeDoğum Öncesi Beslenme

Doğum Anı ( Sırası ) EtkenlerDoğum Anı ( Sırası ) Etkenler Doğum anında yaşanan Doğum anında yaşanan

olumsuzluklar gelişimi etkileyebilir. olumsuzluklar gelişimi etkileyebilir. Sağlıksız ortamlarda yapılan Sağlıksız ortamlarda yapılan doğumlar, bebeğin başının doğumlar, bebeğin başının zorlanması (vakum vb.), darbe zorlanması (vakum vb.), darbe alması, kordon dolanması ve bebeğin alması, kordon dolanması ve bebeğin oksijensiz kalması gibi etkenler oksijensiz kalması gibi etkenler gelişimi olumsuz etkilemektedir gelişimi olumsuz etkilemektedir

Doğum Sonrası EtkenlerDoğum Sonrası Etkenler Ekonomik düzeyEkonomik düzey BeslenmeBeslenme İlk Yaşantılarİlk Yaşantılar Anne-baba Tutumları:Anne-baba Tutumları:

* Demokratik Tutum* Demokratik Tutum* Baskıcı (otoriter) Tutum* Baskıcı (otoriter) Tutum* İtici Tutum* İtici Tutum* Aşırı Koruyucu Tutum* Aşırı Koruyucu Tutum* Aşırı Hoşgörülü ve Şımartıcı Tutum* Aşırı Hoşgörülü ve Şımartıcı Tutum* Yetkinci Tutum* Yetkinci Tutum* Tutarsız Tutum* Tutarsız Tutum

Doğum Sonrası EtkenlerDoğum Sonrası Etkenler Çocukların Doğuş Sırası:Çocukların Doğuş Sırası:

* İlk çocuk* İlk çocuk* Ortanca çocuk* Ortanca çocuk* Sonuncu çocuk* Sonuncu çocuk

Boşanmış AilelerBoşanmış Aileler Hastalık ve KazalarHastalık ve Kazalar İletişim Araçlarıİletişim Araçları Akran ÇevresiAkran Çevresi OkulOkul Tarihsel ZamanTarihsel Zaman

HormonlarHormonlar Gelişimde hormonların da önemli işlevleri Gelişimde hormonların da önemli işlevleri

vardır. Salgılarını doğrudan kana akıtan vardır. Salgılarını doğrudan kana akıtan bezlere bezlere iç salgı bezleriiç salgı bezleri adı verilir. İç salgı adı verilir. İç salgı bezlerinin salgılarına da bezlerinin salgılarına da hormonhormon denir. İç denir. İç salgı bezlerinin salgıları organizmanın salgı bezlerinin salgıları organizmanın dengeli bir şekilde büyüme, gelişme ve dengeli bir şekilde büyüme, gelişme ve çalışmasını sağlar. Herhangi birisinin çalışmasını sağlar. Herhangi birisinin salgısındaki yetersizlik ya da fazlalık diğer iç salgısındaki yetersizlik ya da fazlalık diğer iç salgı bezlerini de etkileyebilir. Organizmanın salgı bezlerini de etkileyebilir. Organizmanın dengesinin bozulmasına neden olur. dengesinin bozulmasına neden olur.

Hormonlar ve İşlevleriHormonlar ve İşlevleri HipofizHipofiz Troid salgı beziTroid salgı bezi Paratroid salgı beziParatroid salgı bezi Pankreas beziPankreas bezi Böbrek üstü bezleriBöbrek üstü bezleri Cinsiyet salgı bezleriCinsiyet salgı bezleri

Eğitsel Sonuçlar ve Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere ÖnerilerÖğretmenlere Öneriler

Çağdaş eğitim, Çağdaş eğitim, “bireyi merkez alan”“bireyi merkez alan” bir eğitim anlayışını ön görmektedir. bir eğitim anlayışını ön görmektedir.

Öğretmenlik mesleğinin olmazsa olmaz Öğretmenlik mesleğinin olmazsa olmaz ön koşulu da ön koşulu da öğrenciyiöğrenciyi tanımaktanımaktır. tır.

Öğretmen gelişim ile ilgili kavramları Öğretmen gelişim ile ilgili kavramları bilmelidir.bilmelidir.

Gelişimin ilkeleri öğretmene mesleği Gelişimin ilkeleri öğretmene mesleği ile ilgili önemli bakış açıları kazandırır. ile ilgili önemli bakış açıları kazandırır.

Eğitsel Sonuçlar ve Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere ÖnerilerÖğretmenlere Öneriler

Aile, öğretmenler, okul rehberlik servisi Aile, öğretmenler, okul rehberlik servisi işbirliğiişbirliği içinde içinde çocuğun çeşitli gelişim alanlarıyla ilgili bilgileri çocuğun çeşitli gelişim alanlarıyla ilgili bilgileri toplayarak, çocuğun gelişim sürecine yardım eder.toplayarak, çocuğun gelişim sürecine yardım eder.

Gelişimi bir Gelişimi bir bütünbütün olarak kavrayan öğretmenler, olarak kavrayan öğretmenler, öğrencilerin sadece anlatılanları öğrenen bir öğrencilerin sadece anlatılanları öğrenen bir makine makine olmadıklarını, olmadıklarını, biyolojik, bilişselbiyolojik, bilişsel veve psiko-sosyalpsiko-sosyal süreçlersüreçlerin bütününden oluşan birer in bütününden oluşan birer insan insan olduklarını olduklarını görebildiği oranda görebildiği oranda hümanisthümanist bir yaklaşım bir yaklaşım sergileyeceklerdir. sergileyeceklerdir.

Öğretmen, sınıftaki öğrenci davranışlarının Öğretmen, sınıftaki öğrenci davranışlarının nedenlerine ilişkin daha derinlemesine ve çeşitli nedenlerine ilişkin daha derinlemesine ve çeşitli gelişim süreçleriyle bağlantılı yaklaştığında, mesleğini gelişim süreçleriyle bağlantılı yaklaştığında, mesleğini bilimin verileri ışığındabilimin verileri ışığında yapıyor demektir. yapıyor demektir.

DOĞUM ÖNCESİ DÖNEMDOĞUM ÖNCESİ DÖNEM Doğum öncesi dönem Doğum öncesi dönem üçüç evrede evrede

incelenmektedir:incelenmektedir:1. Dölüt – Zigot Evresi1. Dölüt – Zigot Evresi2. Embriyo Evresi2. Embriyo Evresi3. Fetüs Evresi3. Fetüs Evresi

1.1. Dölüt – Zigot Evresi Dölüt – Zigot Evresi (0 - 2 Hafta)(0 - 2 Hafta)

Döllenmiş yumurtanın 0–2 hafta Döllenmiş yumurtanın 0–2 hafta arasındaki adına arasındaki adına “zigot”“zigot” denir. denir. Zigot, döllenmeden hemen sonra Zigot, döllenmeden hemen sonra bölünerek çoğalmaya ve döl yatağına bölünerek çoğalmaya ve döl yatağına doğru ilerlemeye başlar. 12–16 doğru ilerlemeye başlar. 12–16 hücreyle döl yatağına doğru hücreyle döl yatağına doğru yuvarlanarak, 6–7 günde buraya yuvarlanarak, 6–7 günde buraya yerleşir. yerleşir.

Zigot’un Hücre BölünmesiZigot’un Hücre Bölünmesi

Blastosist

Anne-baba pronükleusları

kutup hücre

ZİGOT BLASTOMERLER

2 Hücreli 4 Hücreli 8 Hücreli

16 Hücreli

Zonapellusida

İçte potenthücreler

MORULA

2. Embriyo Evresi2. Embriyo Evresi(2 – 8 Hafta)(2 – 8 Hafta)

Çocuğun temel yapısının oluştuğu, Çocuğun temel yapısının oluştuğu, hızlı bir büyüme ve gelişme gösterdiği hızlı bir büyüme ve gelişme gösterdiği evredir. Embriyo, içinde evredir. Embriyo, içinde amniyos amniyos sıvısısıvısının bulunduğu nın bulunduğu uterusuterusun (gebelik un (gebelik süresince fetüsün gelişip büyüdüğü süresince fetüsün gelişip büyüdüğü yer, rahim) içinde gelişir. yer, rahim) içinde gelişir.

Bu evrenin başında Bu evrenin başında üç dokuüç doku tabakası tabakası gelişir ve organlar yavaş yavaş gelişir ve organlar yavaş yavaş belirginleşmeye başlar. belirginleşmeye başlar.

2. Embriyo Evresi2. Embriyo Evresi(2 – 8 Hafta)(2 – 8 Hafta)

Dış TabakaDış Tabaka (Ektoderm): Sinir sistemi, saç, (Ektoderm): Sinir sistemi, saç, tırnak, ağız, dişler, deri bezleri, işitme tırnak, ağız, dişler, deri bezleri, işitme sistemleri, burun duyu organları ve sistemleri, burun duyu organları ve hücrelerin oluştuğu tabakadır.hücrelerin oluştuğu tabakadır.

Orta TabakaOrta Tabaka (Mezoderm): Kemikler, (Mezoderm): Kemikler, büyük kaslar, bağ doku, kalp, böbrekler, büyük kaslar, bağ doku, kalp, böbrekler, dolaşım- boşaltım ve üreme sistemlerinin dolaşım- boşaltım ve üreme sistemlerinin oluştuğu tabakadır.oluştuğu tabakadır.

İç Tabakaİç Tabaka (Endoderm): Solunum ve (Endoderm): Solunum ve sindirim sistemi, iç organlar, iç salgı bezleri sindirim sistemi, iç organlar, iç salgı bezleri ile ağız ve boğazın oluştuğu tabakadırile ağız ve boğazın oluştuğu tabakadır

3. Fetüs Evresi3. Fetüs Evresi( 9 – 38 hafta )( 9 – 38 hafta )

Dokuzuncu haftadan doğum anına Dokuzuncu haftadan doğum anına kadar sürer. Bu evrede fetüs 28. kadar sürer. Bu evrede fetüs 28. haftaya kadar diğer dönemlere haftaya kadar diğer dönemlere oranla daha hızlı gelişerek dışarıda oranla daha hızlı gelişerek dışarıda yaşama yeteneğine ulaşır. yaşama yeteneğine ulaşır.

Fetüsün Gelişim ÖzellikleriFetüsün Gelişim Özellikleri 3.-4. ay: Fetüs, 7-9 cm uzunluğunda, 28 gr 3.-4. ay: Fetüs, 7-9 cm uzunluğunda, 28 gr

ağırlığındadır. Organların tümü, kaslar ve sinirler ağırlığındadır. Organların tümü, kaslar ve sinirler yerindedir ve işlevlerini yerine getirmeye başlamıştır. yerindedir ve işlevlerini yerine getirmeye başlamıştır. Akciğerler kesin şeklini almıştır. El ve ayak parmakları Akciğerler kesin şeklini almıştır. El ve ayak parmakları ile genital organlar fark edilebilir. Gözler ve kulaklar ile genital organlar fark edilebilir. Gözler ve kulaklar belirmeye başlamıştır. belirmeye başlamıştır.

4. ayın sonlarında dolaşım sistemi ve akciğerler 4. ayın sonlarında dolaşım sistemi ve akciğerler işlevselleşir. Kemikler, lastiksi kıkırdaktır. işlevselleşir. Kemikler, lastiksi kıkırdaktır.

5.-6. ay: Kaşlar ve göz kapakları tamamen gelişmiştir. 5.-6. ay: Kaşlar ve göz kapakları tamamen gelişmiştir. Tırnaklar, parmak uçlarını örter. Sesi hissedebilir. Tırnaklar, parmak uçlarını örter. Sesi hissedebilir. Saçlar çıkmaya başlar. Duyma 5. ayın sonunda Saçlar çıkmaya başlar. Duyma 5. ayın sonunda tamamen gelişmiştir. 6. ayın sonunda gözlerini açıp tamamen gelişmiştir. 6. ayın sonunda gözlerini açıp kapatır, uyur uyanır ve parmağını emebilir. kapatır, uyur uyanır ve parmağını emebilir.

7.-8. ay: Işığı karanlıktan ayırabilir. Uterusun içini 7.-8. ay: Işığı karanlıktan ayırabilir. Uterusun içini tamamen kaplar. Derinin altına yağ tabakası yerleşir. tamamen kaplar. Derinin altına yağ tabakası yerleşir. Deri pembeleşir. Deri pembeleşir.

9. ay: bu ayın (38. hafta) sonunda fetüs artık 9. ay: bu ayın (38. hafta) sonunda fetüs artık dölyatağının dışında yaşayabilecek duruma gelmiştir. dölyatağının dışında yaşayabilecek duruma gelmiştir.