Gender en schoolloopbanen

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’

Gender en schoolloopbanen

Brussel, 18 oktober 2012

Jan Van Damme Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –Evaluatie

m.m.v. Georges Van Landeghem, Carl Lamote en Maarten Pinxten


Algemeen overzicht: loopbanen van jongens en meisjes

Eerste focus: vroegtijdig schoolverlatenTweede focus: verschillende keuzes

omwille van verschillen in belangstelling

Inhoud


Kleuteronderwijs: Geen grote verschillen? Meer vertraging bij jongens

L.O.: Prestatieverschillen naargelang van vak Meer vertraging bij jongens Meer jongens in BLO

Basisonderwijs


Evolutie van de omvangvan het buitengewoon lager onderwijs

11-jarigen

Leerlingen met GON-begeleidingzitten niet in deze cijfers


Gemiddeld verschil is klein Spreiding onder jongens is groter (d.w.z. ook

meer zwakke jongens) Indruk dat schoolse activiteiten meer aansluiten

bij spontane voorkeuren van meisjes dan bij die van jongens

Hoe verklaren dat jongens het minder goed doen dan meisjes?


Prestatieverschillen: meisjes doen het iets beter Meer vertraging bij jongens (gedeeltelijk vrijwillig) Meer ongekwalificeerden bij jongens Verschillende keuzes qua studierichting tussen

jongens en meisjes

Secundair Onderwijs


Gelijkaardig als in Secundair Onderwijs

Hoger Onderwijs


Algemeen overzichtFocus op BSO (excl. modulair BSO)Hoe verklaren?

Ongekwalificeerde uitstroom


Kwalificaties in het leerplichtonderwijs

Diploma van secundair onderwijs via 6de leerjaar ASO, TSO, KSO

Studiegetuigschrift 6de leerjaar voltijds gewoon beroepsonderwijs

Kwalificatiegetuigschrift deeltijds beroepsonderwijs

Getuigschrift leercontract (SYNTRA) Kwalificaties via de opleidingsvormen 3

en 4 van het buitengewoon secundair onderwijs

Leerplichtonderwijs:Voltijds gewoon secundair onderwijs tot en met zesde leerjaarDeeltijds secundair beroepsonderwijsLeercontracten SYNTRABuitengewoon secundair onderwijs

SSL Stuurgroep 11 oktober 2012


Vroege schoolverlaters per kalenderjaarZwarte curven: zonder kwalificaties BuSO

Witte curven: mét kwalificaties BuSO



Vroege schoolverlaters per kalenderjaar Kalender-

jaar(cijfers mét BuSO)

Jongens Meisjes J+M

2004 14,9% 8,9% 12,0%2005 14,8% 9,1% 12,0%2006 15,8% 9,2% 12,6%2007 16,3% 9,5% 13,0%2008 16,0% 9,2% 12,7%2009 14,7% 9,2% 12,0%2010 13,6% 8,6% 11,1%

Globale trend 1999-2008: licht stijgend

Opvallende afname van de ongekwalificeerde uitstroom tussen 2008 en 2010, vooral bij de jongens

Op welk % mikken we? 7%?



Leeftijdsverdeling 18-21-jarigenJongens Meisjes



Kwalificatiepercentages per leeftijdJongens Meisjes



Doorstroompercentages per leeftijdJongens Meisjes



Conclusie

Factor die de daling in het percentage mannelijke vroege schoolverlaters tussen 2009 en 2010 bepaalt:Meer jongens die geen kwalificatie verwerven beslissen om door te gaan met leerplichtonderwijs in de plaats van zonder kwalificatie weg te gaan

Verandering in beslissingspatroon valt samen met abrupte wijziging in externe omstandigheden:Financieel-economische crisis 2008



Jongens van 19 en ouder die een kwalificatie behalen, per leeftijd

Grotere doorstroom in 2009 gevolgd door grotere kwalificatiestroom in 2010

‘Langetermijneffect’ van de crisis



Vroege schoolverlaters uit het BSOStroom schoolverlaters uit BSO heeft groter percentage vroege schoolverlaters dan stroom schoolverlaters uit leerplichtonderwijs als geheel.

‘Gender gap’ minder groot in BSO dan in geheel.


Evolutie van ongekwalificeerde uitstroom verdeeld volgens leeftijd

Jongeren die een of meer jaren na het einde van hun leerplicht verder zijn blijven studeren in het leerplichtonderwijs, hebben hun risico op voortijdig schoolverlaten zien toenemen.

Dit geldt zowel in het BSO als in het het leerplichtonderwijs als geheel.

Tevoren al voor leerplichtonderwijs als geheel. Nu ook voor BSO.


Indeling BSO volgens kans op voortijdig schoolverlaten Vertra-

gingLeerjaar

3 4 5 6

0 4%

1 12% 7%

2 24% 20% 14%

3 45% 32% 28% 18%

4 46% 39% 29% 19%

5 43% 27% 30%

Kans: percentage van de populatie in de cel die op het einde van het lopend schooljaar definitief weggaat uit het leerplichtonderwijs zonder een kwalificatie.

Voorbeeld: jongens, 2007.

Indeling van toepassing op meisjes en jongens van 2002 tot 2007.

G (‘Gunstig’): zwart kaderV (‘Vertraagd’): grijs kaderT (‘Tussengroep’): grijze achtergrond


Evolutie van kans op voortijdig schoolverlaten per doelgroep Kalender-

jaarDoelgroep

G T V

2002 6,7% 18,0% 33,3%

2003 7,1% 17,8% 31,8%

2004 6,9% 18,1% 30,9%

2005 7,8% 19,3% 30,3%

2006 9,6% 24,4% 36,4%

2007 8,9% 21,4% 34,7%

Kans: percentage van de populatie in de doelgroep die op het einde van het lopend schooljaar definitief weggaat uit het leerplichtonderwijs zonder een kwalificatie.

Voorbeeld: jongens


Componenten van ongekwalificeerde uitstroom uit BSO

Kalender-jaar

Doelgroep BSO

G T V G+T+V

2002 8,6% 6,6% 3,7% 18,9%

2003 9,2% 6,4% 3,8% 19,3%

2004 8,9% 6,5% 4,1% 19,5%

2005 10,0% 7,0% 4,0% 21,1%

2006 12,0% 8,3% 4,6% 24,9%

2007 11,3% 7,7% 4,6% 23,6%

Splitsing van de indicator van de vroege schoolverlaters uit het BSO volgens de herkomst (G, T, V).

Voorbeeld: jongens.

Twee factoren: (1) kans per doelgroep; (2) verdeling populatie over doelgroepen (hier niet getoond).


Indeling BSO volgens kans op voortijdig schoolverlaten Vertra-

gingLeerjaar

3 4 5 6

0 4%

1 13% 6%

2 24% 17% 11%

3 43% 25% 27% 14%

4 37% 37% 25% 13%

5 70% 50% 16%

Kans: percentage van de populatie in de cel die op het einde van het lopend schooljaar definitief weggaat uit het leerplichtonderwijs zonder een kwalificatie.

Voorbeeld: meisjes, 2007.

Indeling van toepassing op meisjes en jongens van 2002 tot 2007.

G (‘Gunstig’): zwart kaderV (‘Vertraagd’): grijs kaderT (‘Tussengroep’): grijze achtergrond

SSL Stuurgroep 27 april 2011


Evolutie van kans op voortijdig schoolverlaten per doelgroep Kalender-

jaarDoelgroep

G T V

2002 6,5% 20,4% 34,2%

2003 6,8% 20,5% 30,7%

2004 6,1% 18,9% 34,2%

2005 6,8% 19,7% 28,2%

2006 7,7% 21,9% 35,5%

2007 8,0% 19,7% 32,3%

Kans: percentage van de populatie in de doelgroep die op het einde van het lopend schooljaar definitief weggaat uit het leerplichtonderwijs zonder een kwalificatie.

Voorbeeld: meisjes



Componenten van ongekwalificeerde uitstroom uit BSO

Kalender-jaar

Doelgroep BSO

G T V G+T+V

2002 8,3% 5,2% 2,9% 16,4%

2003 8,5% 4,9% 2,6% 16,0%

2004 7,8% 4,7% 3,2% 15,7%

2005 8,7% 5,1% 2,7% 16,5%

2006 9,7% 5,7% 3,6% 19,1%

2007 10,2% 5,4% 3,4% 19,0%

Splitsing van de indicator van de vroege schoolverlaters uit het BSO volgens de herkomst (G, T, V).

Voorbeeld: meisjes.

Twee factoren: (1) kans per doelgroep; (2) verdeling populatie over doelgroepen (hier niet getoond).



Beleid differentiëren volgens doelgroepen

Vroege schoolverlaters vanuit een gunstige positie (G): Verrassend grote component Over de streep halen via flexibele vormen

van onderwijs? Samenwerking leerplichtonderwijs en

tweedekansonderwijs?

Vroege schoolverlaters vanuit een ongunstige positie (V):

Onderwijsloopbaan is fout gelopen Te oud voor lagere leerjaren Eenvoudige startersjob in de plaats van

verderzetten hopeloze onderwijsloopbaan?


Verschillende verklaringen Geslacht en zittenblijven

o Jongens meer kans op zittenblijven -> zittenblijven verhoogt kans op vsv

Geslacht en prestatieo Jongens presteren lager dan meisjes -> toetsprestaties al zeer

vroeg voorspeller van latere vsv Geslacht en buitengewoon onderwijs

o Meer jongens in buitengewoon (lager) onderwijs (Van Landeghem & Van Damme, 2011) -> niet elke OV in BuO wordt gezien als volwaardige ‘kwalificatie’


Schoolse betrokkenheid (school engagement) (Fredricks, Blumenfeld,

& Paris, 2004)

Gedragsmatige betrokkenheid Emotionele betrokkenheid Cognitieve betrokkenheid

Betrokkenheid en vsv: Vooral lage betrokkenheid én snel dalende

betrokkenheidsverlopen sterke voorspellers van vsv


Onderzoek in Vlaanderen (Lamote, Speybroeck, Van Den Noortgate, & Van Damme, 2012)

Gedragsmatige betrokkenheid (huiswerkattitude) Emotionele betrokkenheid (leerling-leerkrachtrelatie)

In welke mate voorspelt het groeiverloop van deze betrokkenheidsindicatoren vsv?

Achtergrondkenmerken van leerlingen in bepaald groeiverloop?


Data: 4063 gekwalificeerd, 541 ongekwalificeerdAchtergrondkenmerken: geslacht, SES, etniciteit,

cognitief aanvangsniveau, zittenblijven BaO, zittenblijven SO, instroom 1B.

‘discrete-time survival mixture analyse’


Gedragsmatige betrokkenheid 3 verschillende groei

verlopen Hoog startende en relatief

stabiele groep Hoog startende en sterk

dalende groep Laag startende en relatief

stabiele groep


Lidmaatschap in ‘hoge en dalende’ groep en ‘lage groep’ verhoogt significant kans op uitval!


Hoe is de verhouding jongens/meisjes binnen deze groepen? Hoog en stabiel (n=3018)

o 35% jongens, 65% meisjes Hoog en dalend (n=609)

o 64% jongens, 36% meisjes Laag (n=977)

o 79% jongens, 21% meisjes


Emotionele betrokkenheid

2 verschillende groei verlopen Hoog startend en relatief

stabiel/licht dalend Lager startend en relatief

stabiel/licht dalend


Lage en dalende groep hogere kans op uitval


Hoe is de verhouding jongens/meisjes binnen deze groepen? Hoge en ‘stabiele’ groep (n=3732)

o 40% jongens, 60% meisjes Lage en ‘dalende’ groep (n=872)

o 83% jongens, 17% meisjes


Gedragsmatige betrokkenheid: verschil tussen jongens en meisjes ook gerapporteerd in voorgaand onderzoek, maar reden niet steeds duidelijk Jackson (2002): ‘laddishness’ (‘machogedrag’)

o Inspanning voor schoolwerk = vrouwelijke karaktereigenschapo Goed presteren met minste moeite = duidelijk signaal van talent

(falen zonder inspanning ≠ gebrek aan talent)o Maar: lagere attitude gevolg van daadwerkelijk minder

inspanning of enkel maar rapportering van minder inspanning (conformeren)?


Emotionele betrokkenheid: ook in voorgaand onderzoek oververtegenwoordiging van jongens in lage(re) groep: Jongens vertonen meer storend gedrag in klas: verzuring van relatie

met leerkracht. Ook meisjes kennen een daling, maar minder steil. Probleem: nagenoeg al het onderzoek houdt geen rekening met feit

dat leerling steeds van leerkracht wisselt…o Zorgt deze wissel voor verlaging in relatie? Ervaren jongens hier

meer problemen?


Vroegtijdig remediëren voor basisvaardigheden (kleuterschool, aanvangsjaren lager onderwijs)

Ook minder sterke leerlingen kunnen opteren voor meer tijd voor algemene vakken in aanvangsjaren S.O.

Een vertrouwenspersoon die individuele leerlingen volgt Ons concept van ‘algemeen onderwijs’ verruimen door o.a.:

Techniek en/of technologie in eerste én tweede graad Artistieke vorming wordt een volwaardig onderdeel van ASO (school doet aanbod van

mogelijkheden inzake actieve artistieke vorming, en leerling kiest voor 4 jaar)

Zo tot grotere binding tussen school en individuele jongere

Que faire?


Overzicht: hoeft niet Invloed van belangstelling op studiekeuzes:

Uit het (nauwelijks gebruikte) LOSO-onderzoek blijkt dat gedurende het hele S.O. en ook in het H.O. de belangstelling van jongeren een grote invloed heeft op studiekeuzes

Belangstelling evolueert in de loop van het S.O.

Verschillende studiekeuzes


De vergelijking van de gemiddelde belangstellingsscores van de leerlingen in de verschillende studierichtingen in het zesde middelbaar


De vergelijking van de gemiddelde belangstellingsscores in het eerste middelbaar voor de leerlingen uit de verschillende studierichtingen van het zesde middelbaar


Correlaties tussen belangstelling in eerste en zesde jaar S.O.

Correlaties Jongens (N=1558)

Correlaties Meisjes (N=1913)

Buitenhuisactiviteiten .51 .48

Kunst .41 .40

Handel .44 .51

Literatuur .54 .45

PSD .45 .45

Techniek .58 .42

Wetenschappen .46 .45


Grote verschillen inzake belangstelling tussen jongens en meisjesWat is de hoogste interesse (voor beroepsdomeinen) in het eerste jaar S.O.?

Meisjes (N=1547) Jongens (N=1335)

Buitenhuisactiviteiten 5,3% 11,2%

Kunst 16,8% 13,9%

Handel 5,6% 1,4%

Literatuur 28,1% 9,4%

PSD 29,5% 4,0%

Techniek 1,8% 21,6%

Wetenschappen 13,0% 38,5%


Cf. onderzoek van Eccles e.a. over de sociaal-cognitieve processen die aan de basis liggen van individuele en geslachtsverschillen inzake kiezen van wiskunde en wetenschappena. Mate van verwachting in die activiteit succesvol te zullen zijnb. De waarde die men aan die activiteit toeschrijft (intrinsieke

waarde, nuttigheidswaarde en waarde van goede prestaties)

Internationaal onderzoek


Geslachtsverschillen:a. Succesverwachting: hoger bij jongensb. Waarde

Globaal: geen geslachtverschillen Opgesplitst:

o Intrinsieke waarde: hoger bij jongenso Nuttigheidswaarde en waarde van goede prestaties: geen verschil

Het onderwijs moet erin slagen de meisjes de relevantie te verduidelijken.

Internationaal onderzoek


Lager Onderwijs: Best niet veel keuzes in functie van

belangstelling Sterke leerkrachten nodig o.a. voor z.g.

bijvakken, o.a. wetenschappen

Mijn suggesties


Secundair Onderwijs Techniek in eerste graad (cf. Singapore: voor iedereen:

o Iets ontwerpen en het maken aan een werkbank?o Kooklessen?)

Techniek en/of technologie in tweede graad voor iedereen (Dit lijkt mij beter dan iedereen in het voor hem of haar passend belangstellingsgebied proberen te plaatsen)

Echte artistieke vorming (exemplarisch) Voor wie 4 jaar (nieuwsoortig) algemeen onderwijs

gevolgd heeft: keuze tussen ALLE richtingen voorzien

Mijn suggesties


Referenties Deprez, E., Van Damme, J., Pinxten, M. (2012). De invloed van de belangstelling en de

specifieke begaafdheid op de studiekeuze in het secundair onderwijs. Tijdschrift voor Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid, 3, 236-245.

Fredricks, J. A., Blumenfeld, P. C., & Paris, A. H. (2004). School engagement: Potential of the Concept, State of the Evidence. Review of Educational Research, 74, 59-109.

Jackson, C. (2002). ‘Laddishness’ as a self-worth protection strategy. Gender and Education, 14, 37-51.

Lamote, C., Speybroeck, S., Van Den Noortgate, W., & Van Damme, J. (2012). Different pathways towards dropout: the role of engagement in early school leaving. Submitted manuscript.

Lamote, C., Van Damme, J., Van Den Noortgate, W., Speybroeck, S., Boonen, T., & de Bilde, J. (2012). Dropout in secondary education: An application of a multilevel discrete-time hazard model accounting for school changes. Quality and Quantity, in press.


Referenties Pinxten, M., De Fraine, B., Van Den Noortgate, W., Van Damme, J., Anumendem, D. (2012).

Educational Choice in Secondary School in Flanders: The Relative Impact of Occupational Interests on Option Choice. Educational Research and Evaluation, 18, 541-569.

Van Landeghem, G., & Van Damme, J. (2011). Twee cijferbladen over de evolutie van het buitengewoon lager onderwijs tot 2009. Leuven: Steunpunt Studie- en Schoolloopbanen (SSL).

Watt, H. M. G., Z. A. Morris, J. D. Shapka, A. M. Durik, D. P. Keating, and J. S. Eccles. 2012. Gendered motivational processes affecting high school mathematics participation, educational aspirations, and career plans: A comparison of samples from Australia, Canada, and the United States. Developmental Psychology, In Press.

Documents

Gender en schoolloopbanen