Genel Muhasebe Ders Notları

FiNANSAL MUHASEBE

DERS NOTLARIM

ylmaz dalkran

1

nsz (mutlaka okuyunuz)

Orta ada ilk olarak talyanlarn ift tarafl kayt yntemini kullanmas ile birlikte

muhasebe geliimini srdrm ve bugnk modern eklini almtr. lkemizde ise 1 Ocak

1994 tarihinden itibaren Tekdzen Hesap Plan (THP) ad altnda muhasebe standartlar

belirlenmi, muhasebe daha sistemli ve gvenilir bir hl alm, yorumlanmas

kolaylamtr.

Genel (finansal) muhasebe, ticar mal sat veya retimi yapan tm iletmelerin kullanmak

zorunda olduu bir muhasebe trdr. Bu ders notlarnda genel muhasebe zerine

zetlenmi ve tarafmca derlenmi ders notlarna ulaacaksnz. Size tavsiyem notlara

almaya balamadan nce en az bir konu anlatml genel muhasebe kitabn bitirmenizdir.

Daha sonra bu notlara aln derim. Bu notlardan sonra piyasadaki soru bankas

kitaplarndan birini zmenizi neririm.

Notlar mmkn olduunca zetlenmi ve sizi skmayacak seviyeye indirgenmitir. Amacm

KPSS ya da kurum snavlarndan bir hafta ncesine kadar bu notlar zerinden almanzdr.

Bu ekilde hem hzl bir tekrar yapma frsatn elde edecek, hem de bilgilerinizi

tazeleyeceksiniz.

Notlara almadan nce bu notlar ile birlikte gelen Genel Muhasebe Hesap Kodlarn

okumanz ve mmknse tm hesaplar kodlar ile birlikte ezberlemenizi tavsiye ederim.

Bunu hesaplar renirken grup grup ezberleyerek de yapabilirsiniz. nk snavlarda

hesaplar ve hesap gruplar ile ilgili sklkla soru gelmektedir. Hesap kodlarn bilirseniz

muhasebeye 1 0 nde balarsnz. Bunu unutmayn.

Muhasebeyi renirken balarda zorlanrsnz. rendike kolay gelmeye balar. Aslnda

olduka zevkli bir alandr. nk bu alanda rendiiniz hemen her ey gerek yaamda

da kullanlmaktadr. ktisat gibi teoriler zerine younlamamtr. Kendi iinde blnp

Klasikiler, Keynesyenler gibi akmlara blnmemitir. Muhasebede pratikte ne ise

gerekte de o vardr.

Tavsiye ettiim kitaplar:

KPSS A Genel Muhasebe Konu Anlatml / Ortak Yazarlar / Yarg Yaynevi / 2014

NUMERUS zgn Muhasebe Sorular / Ferhat YILDIZ / kinci Sayfa Yaynevi / 2014

Notlarn iinde arayp da bulamadnz bir yer olursa CTRL + F kombinasyonu ile arama

yapabilirsiniz. Ayrca eer imknnz varsa bu notlarn renkli ktsn almanz tavsiye

ederim. nk ekran banda almak ile kt zerinde almak ok farkldr. kt

zerinde almak sizin iin daha verimli olacaktr.

Notlar ile ilgili her trl gr, neri, soru ve bulduunuz hatalar iin benimle iletiime

geebilirsiniz.

Hepinize baarlar dilerim.

Ylmaz DALKIRAN

[email protected]

Temmuz 2014 / iSTANBUL

2

iiNDEKiLER

Genel Muhasebe Bilgileri 3

Dnen Varlklar 14

Duran Varlklar 43

Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar 69

Uzun Vadeli Yabanc Kaynaklar 86

z Kaynaklar 90

Gelir Tablosu 96

Maliyet Hesaplar 108

Dnem Sonu lemleri 117

Mali Tablolar Analizi (Finansal Analiz) 120

Ticari Aritmetik (Finans Matematii) 142

3

Muhasebe Nedir?

letmenin varlklarnda ve kaynaklarnda deime yaratan her trl parasal olayn

kaydedilmesi, snflandrlmas, zetlenmesi ve analiz edilmesi ile oluturulan bilgi

sistemidir.

Ka tr muhasebe vardr? Bunlar nelerdir?

tr muhasebe vardr. Genel (finansal) muhasebe, maliyet (retim) muhasebesi ve

ynetim muhasebesi.

Genel, Maliyet ve Ynetim Muhasebelerini aklaynz.

Genel, dier ad ile finansal muhasebe, iletmenin kaynaklarnn nereden saland ve

nereye aktarld zerinde durur. Ayn zamanda faaliyet sonucunda oluan gelir ve

giderlerin oluturduu kr ya da zarar ortaya koyar.

Maliyet, dier adyla retim muhasebesi, retim yapan iletmelerde birim maliyetleri tespit

etmek amacyla kullanlr. Temel amalar rnlerin birim maliyetini hesaplamak,

planlamaya yardmc olmak ve zel durumlarda karar alclara gvenilir bilgiler vermektir.

Ynetim muhasebesi ise finansal ve retim muhasebesinden elde edilen bilgilerin

deerlendirilerek yneticilerin gelecee ynelik planlar ve/veya projeler hazrlamasna

yardmc olmak iin kullanlr.

Muhasebenin ilevleri nelerdir, ksaca aklaynz.

Kaydetme: Faaliyete konu oluturan her bir finansal eylemin muhasebe kurallarna gre

gnlk deftere yazlmasn ifade eder.

Snflandrma: ok sayda kayt ileminin belirli kurallara gre aralkl olarak Byk

Deftere yazlmas ilemidir.

zetleme: Kaydedilmi ve snflandrlm bilgilerin bilano, gelir tablosu, mizan gibi mali

tablolarnn hazrlanmasdr.

Analiz ve Yorum: Kaydedilen, snflandrlan ve zetlenen bilgilerin analiz edilerek

yorumlanmas ve sonrasnda gelecee ynelik kararlarn alnmasn ifade eder.

Not: Kaydetme, snflandrma ve zetleme muhasebenin birincil, analiz ve yorumlama ise

ikincil ilevidir.

Muhasebenin temel kavramlar nelerdir? Ksaca aklaynz.

12 tane temel kavram vardr.

Sosyal Sorumluluk Kavram: Muhasebe srecinin gerekletirilmesinde belirli kii ya da

gruplarn deil, tm toplumun karlarnn gzetilmesidir. Bu kavram ihll edildiinde dier

on bir kavram geersiz hle gelir.

Kiilik Kavram: letmenin yneticilerden bamsz olarak tzel bir kiiliin olduu

varsaylr.

4

ift tarafl kayt esas kiilik kavram ile ilikilidir.

letmenin Sreklilii Kavram: letmenin sonsuz bir mre sahip olduu varsaylr ve

iletme kurulduu andan itibaren faaliyetlerini kesintisiz olarak srdrr.

Dnemsellik Kavram: letme faaliyetlerinin belirli dnemler ierisinde

gerekletirilmesidir. rnein; bilanolarn her on ylda bir yerine her sene hazrlanmas

gibi

letmenin tahakkuk esasna gre kayt yapmas dnemsellik kavram ile ilikilidir.

Her sene amortisman ayrlmas yine dnemsellik gereincedir.

Parayla lme Kavram: Kayt ilemlerinin altn, yabanc para gibi deer aralar yerine

ulusal parayla yaplmasn belirtir.

Muhasebede parayla lme kavram gerei ortak l birimi ulusal paradr.

Maliyet Esas Kavram: letme tarafndan elde edilen finansal varlklarn elde

edililerinde maliyetlerinin temel alnmas bu kavram gereincedir. rnein; iletme dviz

aldnda al bedeli temel kabul edilir. Satt zaman ise yine al bedeli temel kabul edilir.

Aradaki fark kambiyo kr ya da zarardr.

Tarafszlk ve Belgelendirme Kavram: Muhasebe kaytlarnn objektif belgelere gre

dzenlenmesi ilemidir. rnein; iletme mal satt zaman mterisine gelii gzel yazd

bir sat belgesi vermek yerine kanunlara uygun olarak hazrlanan faturay teslim eder.

Tutarllk Kavram: Uygulanan kayt yntemlerinin gelecekte de deimeyeceini ifade

eder.

Alacak ve Bor Senetlerine her sene reeskont ilemi yaplmas tutarllk kavram

gereincedir.

Alacak senetlerine reeskont ilemi uygulanmsa tutarllk kavram gereince bor

senetlerine de uygulanmaldr.

Tam Aklama Kavram: Mali tablolar analiz edilirken ve yorumlanrken yeterli, ak ve

anlalr olmaldr.

Finansal tablolarda dipnotlarn kullanmas tam aklama kavram gereincedir.

htiyatllk Kavram: letmenin risk oluturan durumlar karsnda temkinli davranmasn

ifade eder.

pheli hle gelen alacaklar iin karlk ayrlmas bu kavram gereincedir.

nemlilik Kavram: Bir bilginin muhasebe tablolarnda yer alabilmesi iin nemli olmasn

ne sren bir kavramdr.

zn ncelii Kavram: lemlerin hukuksal biiminden ok zlerinin esas alnmasn

ifade eder.

Alacakl olduumuz bir iletmenin iflas etmesi sonucu vadesi gelmeden karlk ayrlmas

zn ncelii kavram gereidir.

Not: Vadesi geldii zaman karlk ayrlmas ihtiyatllk, vadesi gelmeden karlk ayrlmas

zn ncelii kavram gereincedir.

5

Muhasebe kavramlar zerine zel not:

Soruda;

ift tarafl kayt esas tabiri geerse kiilik,

Sonsuz kelimesi geerse iletmenin sreklilii,

Tahakkuk ve amortisman kelimeleri geerse dnemsellik,

Reeskont ve deimezlik kelimeleri geerse tutarllk,

Karlk ayrlmas, gizli yedekler tabirleri geerse ihtiyatllk,

Dipnot kelimesi geerse tam aklama,

Objektif belgeler tamlamas geerse tarafszlk ve belgelendirme,

Ulusal para terimi geerse parayla lme,

flas kelimesi geerse zn ncelii

kavramlar aklna gelsin.

En fazla hata yaplacak kavramlar dnemsellik, tutarllk, ihtiyatllk ve zn nceliidir. Bu

yzden bunlar ezberlemek yerine bol bol tekrar etmek gerekir.

Her sene amortisman hesaplanmas dnemsellik gereincedir. nk baz duran

varlklarn deeri her dnem tekrar belirlenmelidir.

Alacak ve bor senetlerine reeskont hesaplamas yaplmasnn sebebi menkul kymetin

dnem sonundaki deerinin geree uygun olmas iindir. Bu da menkul kymetin deerinin

gerek deeri ile tutarl olmas ile ilgidir.

Bir alacak pheli hle gelmise ihtiyatl davranmak adna karlk ayrlr. Bir alacak artk

tahsil edilemeyecek hle gelmise zn ncelii kavram gerei ilem yaplr.

KPSS 2006 Sorusu:

I. Amortisman ayrlmas

II. zel fon ayrlmas

III. Karlk ayrlmas

IV. Reeskont ayrlmas

Yukardaki muhasebe ilemlerinden hangileri ihtiyatllk kavram gerei yaplr?

Yant:

Amortisman, dnemsellik; reeskont ise tutarllk kavramlar ile ilikili. zel fon ayrlmas

ilemi ne iin yapld belli olmad iin hibir kavram ile ilgili deil. Yine de amortisman

gibi dnlebilir ve dnemsellik kavram ile ilikilendirilebilir.

Karlk ayrlmas ise ihtiyatllk kavram gereidir. Bu yzden yant Yalnz III.

6

Temel finansal tablolar nelerdir?

Bilano ve gelir tablosu olmak zere iki tanedir.

Bilano nedir? Blmleri nelerdir? Blmlerini ve bilano zelliklerini ksaca

aklaynz.

Bilano bir iletmenin belirli bir andaki finansal durumunu gsteren tablodur.

Varlklar ve Kaynaklar olmak zere iki temel blmden oluur. Kaynaklar ise Borlar ve

zsermaye olmak zere iki blmden oluur.

Varlklar: letmenin faaliyetlerini srdrebilmek iin sahip olduu ekonomik deerlerdir.

En likitten en az likide doru sralanr.

Kaynaklar: Borlar ve zsermaye olmak zere iki blmden oluur. Borlar en ksa srede

deneceklerden en uzun srede deneceklere doru kronolojik olarak sralanr.

- Borlar: nc kiilerden alnm ve geri denecek olan kaynaklar bu ksmda

bulunur.

- zsermaye: letmenin faaliyeti sonucu elde edilen, ortaklara verilmeyen finansal

gelirler ve krlardan oluur.

Varlklar her zaman bilanonun aktifinde, kaynaklar ise pasifinde yer alr.

VARLIKLAR = KAYNAKLAR

AKTF = PASF

VARLIKLAR = BORLAR + ZSERMAYE

Bilano her zaman aktif toplamnn pasif toplamna eit olmas ile oluturulur. Bu eitlik

hibir zaman bozulmaz. Eer bozulursa bilano hataldr ve geersizdir.

Bilano gemi dnem faaliyetlerine ilikin bir belgedir. Gelecee ynelik faaliyetleri

iermez.

Bilanodaki muhasebe kavramlar Tekdzen Hesap Planna (THPye) gre dzenlenir.

AKTF BLANO PASF

I. DNEN VARLIKLAR

II. DURAN VARLIKLAR

III. KISA VADEL YABANCI KAYNAKLAR

IV. UZUN VADEL YABANCI KAYNAKLAR

V. ZKAYNAKLAR (ZSERMAYE)

Gelir tablosu nedir? Ksaca aklaynz.

letmenin faaliyetleri sonucunda oluan gelir ve giderlerin karlatrlmas ile bulunan

kr ya da zarar gsteren tablodur.

nemli Not: Bilano, iletmenin finansal durumunu, gelir tablosu ise iletmenin faaliyet

sonucunu gsterir.

7

Hesap nedir? Ka eit muhasebe hesab vardr? Bunlar aklaynz.

Muhasebede hangi ilemin hangi konuya ait olduunu gsteren izelgedir. rnein;

iletmenin sahip olduu nakit para Kasa Hesabnda, bankada tuttuu para ise Bankalar

Hesabnda gsterilir.

4 eit muhasebe hesab vardr:

Asli Hesap: Kendi balarna etkilerini kesin sonular ile veren hesaplardr.

Kasa Hesab, Alacak Senetleri Hesab, Alnan ekler Hesab gibi...

Dzenleyici Hesap: Bir iletmenin aktif ve pasif deerlerinin gerek deerleri ile

gsterilmesini salar. ki eittir.

- Aktif dzenleyici hesaplar: Bilanonun pasif ksmnda yer almas gerekirken aktif

tarafnda yer alan hesaplardr. Verilen ekler ve deme Emirleri, Alacak Senetleri

Reeskontu gibi...

- Pasif dzenleyici hesaplar: Bilanonun aktif ksmnda yer almas gerekirken pasif

tarafnda yer alan hesaplardr. Dnem Net Zarar, Bor Senetleri Reeskontu gibi...

Geici Hesaplar: Tamamlanmayan ilemler iin geici sre kullanlan ve kpr vazifesi

gren hesaplardr. Saym ve Tesellm Noksanlar hesab gibi. Dnem sonunda bu Say. ve

Tes. Nok. Hesab, Dier Olaan Giderler ve Zararlar hesabna aktarlarak kapatlr.

Nazm Hesaplar: Varlklarda, borlarda ve sermayede art ya da azal yaratmayan; fakat

iletmenin nc kiilerle olan ilikilerini gstermek iin ve hak dourabilecek durumlara

kar kullanlmak zere oluturulan hesaplardr.

Aktifi dzenleyici hesaplar nelerdir?

103 VERLEN EKLER ve DEME EMRLER (-)

119 MENKUL KIYMETLER DEER DKL KARILII (-)

122 ALACAK SENETLER REESKONTU (-)

124 KAZANILMI FNANSAL KRALAMA FAZ GELRLER (-)

129 PHEL TCAR ALACAKLAR KARILII (-)

137 DER ALACAK SENETLER REESKONTU (-)

139 PHEL DER ALACAKLAR KARILII (-)

158 STOK DEER DKL KARILII (-)

199 DER ETL DNEN VARLIKLAR KARILII (-)






241 BALI MENKUL KIYMETLER DEER DKL KARILII (-)

243 TRAKLERE SERMAYE TAAHHTLER (-)

244 TRAKLER SERMAYE PAYLARI DEER DKL KARILII (-)

246 BALI ORTAKLIKLARA SERMAYE TAAHHTLER (-)

247 BALI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEER DKL KARILII (-)

249 DER MAL DURAN VARLIKLAR KARILII (-)

257 BRKM AMORTSMANLAR (-)


278 BRKM TKENME PAYLARI (-)


8


(!) Aktifi dzenleyici ve pasifi dzenleyici hesaplar ezberlemeniz nerilmez. Tm hesaplar

renirken bu hesaplar da zaten reneceksiniz.

Pasifi dzenleyici hesaplar nelerdir?

302 ERTELENM FNANSAL KRALAMA BORLANMA MALYETLER (-)

308 MENKUL KIYMETLER HRA FARKLARI (-)

322 BOR SENETLER REESKONTU (-)

337 DER BOR SENETLER REESKONTU (-)

371 DNEM KARININ PEN DENEN VERG ve DER YKMLLKLER (-)

402 ERTELENM FNANSAL KRALAMA BORLANMA MALYETLER (-)

408 MENKUL KIYMETLER HRA FARKLARI (-)

422 BOR SENETLER REESKONTU (-)

437 DER BOR SENETLER REESKONTU (-)

501 DENMEM SERMAYE (-)

503 SERMAYE DZELTMES OLUMSUZ FARKLARI (-)

580 GEM YILLAR ZARARLARI (-)

591 DNEM NET ZARARI (-)

(!) Soruda verilen hesap isminde emirleri, alacak, gelirleri, karl, taahhtleri

ve amortismanlar kelimeleri geiyorsa %80 aktif dzenleyici hesaplardan birisidir. Ayn

ekilde hesap isminde bor, fark, denmemi ve zarar kelimeleri geiyorsa %80

pasif dzenleyici hesaplardan birisidir.

KPSS 2010 Sorusu:

Aadakilerden hangisi pasif dzenleyici hesaplar arasnda yer alr?

A) Menkul Kymetler hra Fark

B) Kdem Tazminat Karl

C) Maliyet Giderleri Karl

D) Gelecek Yllara Ait Gelirler

E) zel Fonlar

Yant: B ve C seeneklerinde karl kelimesi geiyor. Bu yzden aktif dzenleyici

hesaplardr. D seeneinde gelirler kelimesi geiyor. Ayn ekilde bu da aktif dzenleyici

bir hesaptr. E seeneindeki zel Fonlar hesab ne aktif ne de pasif dzenleyici bir hesaptr.

A seeneinde ise fark kelimesi geiyor. Bu yzden Men. Ky. hr. Fark bir pasif

dzenleyici hesaptr.

9

Vergi kanunlarmza gre kanunen kabul edilmeyen giderler nelerdir?

Kanunen kabul edilmeyen demek iletmenin vergi matrahnda olmamasn istemesine

ramen vergi matrahnda kullanlan giderlerdir. Yani iletmeye bir gider olutursa dahi

bunlar vergiden dlmez. Bu yzden kanunen kabul edilmeyen giderler tabiri buradan

gelir.

zsermaye/rtl sermaye zerinden denen veya hesaplanan faizler

Her trl ayrlan yedek akeler, para ve vergi cezalar

Kiralama yoluyla oluan giderler

Her trl fazla ayrlan amortisman ve karlklar

Maddi veya manevi tazminat giderleri

Yasal snrlar aan ba ve yardmlar

Motorlu tatlar vergisi

Her trl reeskontlar

Ayrlm, fakat denmemi olan kdem tazminat karlklar

denmemi SGK primleri

Telefon faturalarnn zel iletiim vergileri

Tekdzen Hesap Plan (THP) nedir? Ksaca aklaynz.

Tm iletme muhasebe belgelerinin belli kurallara gre hazrlanmasn ve kullanlmasna

gre dzenlenmi bir standarttr. lkemizde 1 Ocak 1994 tarihinden beri THP

uygulanmaktadr.

rnein; bilanonun aktifinde sadece varlklara ait, pasifinde ise sadece kaynaklara ait

hesaplarn olmas THP gereincedir.

Tekdzen Hesap Plan dokuz snftan oluur:

I. Dnen Varlklar

II. Duran Varlklar

III. Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar (Borlar)

IV. Uzun Vadeli Yabanc Kaynaklar (Borlar)

V. z Kaynaklar (zsermaye)

VI. Gelir Tablosu

VII. Maliyet Hesaplar

VIII. Serbest

IX. Nazm Hesaplar

Bilanoda I., II., III., IV ve V. snflar vardr. Gelir Tablosu hibir ekilde Bilanoda yer

almaz. Bu yzden bu snf, Bilano snflar ile kartrlmamaldr. Maliyet Hesaplar ise

sadece Maliyet Muhasebesinde kullanlr.

Hesap kodlar nasl yorumlanr?

hanelidir.

rnein; 254 TAITLAR HESABIn ele alalm. Yzler basama snf, onlar basama grup

ve birler basama ise sra numaras iin kullanlr.

2 says Duran Varlklar snfn, 5 says Duran Varlklar snf ierisinde 5inci grupta yer

alan Maddi Duran Varlklar, 4 rakam ise Maddi Duran Varlklar ierisinde drdnc srada

yer aldn belirtir.

10

Madde nedir? Trleri nelerdir? Aklaynz.

Bir ilemi btn ile kayda alan ve birbirine paralel izgilerle snrlanan ksma denir.

Basit Madde: Tek bir hesabn bor tarafna ve tek bir hesabn alacak tarafna kaydedildii

madde trdr.

100 KASA 10,000

120 ALICILAR 10,000

Bileik Madde: Birden fazla hesabn bor tarafna ve tek bir hesabn alacak tarafna ya da

tek bir hesabn bor tarafna ve birden fazla hesabn alacak tarafna kaydedildii madde

trdr.

100 KASA 10,000

120 ALICILAR 5,000

121 ALACAK SENETLER 5,000

320 SATICILAR 5,000

321 BOR SENETLER 5,000

100 KASA 10,000

Karma Madde: Hem bor hem de alacak tarafnn birden fazla hesaplarla kaydedildii

madde trdr.

320 SATICILAR 5,000

321 BOR SENETLER 5,000

100 KASA 5,000

102 BANKALAR 5,000

Oluumuna gre belgeler nelerdir?

Orijinal ve yapay olmak zere iki trldr. Orijinal belgeler ticari ilemler sonucu

kendiliinden oluan belgelerdir. Muhasebe belgeleri mutlaka orijinal belgelere dayanr.

Yapay belgeler ise iletmenin kendi iinde dzenledii VUKa gre belge yerine gemeyen

belgelerdir.

Fatura, sevk ve tama irsaliyesi, yolcu listesi, gnlk mteri listeleri, adisyonlar, hakedi

belgeleri, fatura yerine geen belgeler, perakende sat belgeleri, gider pusulas, mstahsil

makbuzu, serbes meslek makbuzu orijinal belgedir. Malzeme k fileri, muhasebe fileri,

cret bordrosu, akord fii ve amortisman defteri yapay belgedir.

Muhasebe fileri neledir? Aklaynz.

Tahsil, tediye ve mahsup olmak zere trdr. Tahsil iletmenin kasasna giren paralar

gsterir. Tediye iletmenin kasasndan kan, iletmenin dedii paralar gsterir. Mahsup

ise nakit dndaki ek, senet ve veresiye gibi ilemlerde kullanlr.

11

Bilinmesi Gereken nemi pular

Bor toplam ile bor kalan ayn ifadeler deildir. rnein; KASA hesabnn bor

tarafnda sadece 1,000 ve altnda 100; alacak tarafnda ise sadece 200 ve altnda

50 yazyor olsun. Bor toplam 1,100dr. nk sadece bor ksm toplanr. Ayn

ekilde alacak toplam 200 + 50 = 250dir. Fakat bor kalan 1,100 - 250 = 850dir.

nk hesabn bor toplamndan alacak toplam karldnda bor tarafnda net

olarak bir deer kalr. Buna bor kalan denir. Alacak kalan ise bir hesabn alacak

toplam ile bor toplam arasndaki pozitif fark ifade eder.

Tahsil ile deme yan ifadeler deildir. letme bir eyi tahsil ettiinde bilin ki

tahsil edilen varlk iletmenin eline gemitir. rnein; ALINAN EKLERden 1,000

TLlik ek tahsil edildi deniliyorsa iletme ALINAN EKi bankada 1,000 TL nakite

evirmi ve kasasna/mevduat hesabna aktarmtr. letme tarafndan 1,000 TL

dendi deniliyorsa iletmenin kasasndan 1,000 TL kt anlalabilir.

ciro ile keide ayn anlamlar deildir. Ciro, nc kiiler tarafndan elde edilen

varlklarn baka nc kiilere verilmesidir. rnein; iletme mal satm olsun. A

iletmesi ise iletmenin satt mallar alsn ve karlnda ek versin. Bizim

iletmemiz baka bir iletmeden mal satn ald zaman karlnda A iletmesinden

ald eki verdiinde ek ciro edilmi olur. nk bu eki kendi dzenlememitir.

Keide ise iletmenin kendi dzenledii ekleri ifade etmek iin kullanlr. rnein;

iletme mal satn ald zaman ek keide ederse bu eki kendi dzenliyor anlamna

gelir. Daha nce nc kiilerden ald ekler kullanlmaz. zetle, ek ciro

edildiinde yalnzca 101 ALINAN EKLER hesab alacaklandrlrken; ek keide

edildiinde yalnzca 103 VERLEN EKLER ve DEME EMRLER (-) hesab

alacaklandrlr. Buradaki (-) ifadesi hesabn aktifi dzenleyici pasif karakterli bir

hesap olduunu belirtmek iindir.

Her ne kadar ift tarafl (bor alacak) kayt yntemini kullanyor olsak da sorular

zerken tek tarafl dnmeye aln ve kendinizi iletmenin sahibi yerine koyun.

Bylece muhasebeyi renmeye baladnzda ok fazla zorluk ekmezsiniz.

rnein; mal sattnzda 191 NDRLECEK KDV hesabn m yoksa 391

HESAPLANAN KDV hesabn m kullandnz konusunda tereddte debilirsiniz.

Ticari mal sattnzda yle dnn: Mal satan benim. O zaman mala katma deer

katan da ben olmalym ve bu KDVyi ben hesaplamalym. Bu yzden 391

HESAPLANAN KDV hesabn kullanmalym. Mal satn aldnzda ise yle dnn:

Mal satn alan benim. Fakat KDVsine de ben katlandm ve KDVsini dedim. Ay

sonunda bu KDVyi bir ekilde hesapladm KDVlerden indirmeliyim ki adalet yerini

bulsun. Bu yzden 191 NDRLECEK KDV hesabn kullanmalym. Farkl rneklerde

u ekilde dnebilirsiniz: Ben mal sattm ve karlnda adam bana ek verdi.

Bunu bor tarafnda m yoksa alacak tarafnda m gstermeliyim? Bu gibi

durumlarda aldnz eki para gibi dnn. Nasl ki kasaya para girilerinde

hesabn bor tarafn kullanyorsanz, eki aldnzda da kasaya giriyor gibi 101

ALINAN EKLER hesabn borlandrn. Yani bor tarafna kayt yazn.

Tm aktif hesaplar (dnen ve duran varlklar) dzenleyici hesaplar dnda iletmeye

giri olduu srece bor tarafl alrlar. rnein; iletmenin kasasna nakit

girdiinde 100 KASA hesab borlandrlr. Fakat 103 VERLEN EKLER ve DEME

EMRLER (-) gibi bir hesap kullanlyorsa alacaklandrlr.

12

Yani aktif tarafndaki bir hesabn sonunda (-) yoksa ve iletmenin tahsil ettii bir

bor ya da varlklarndaki bir art daima hesab borlandrma prensibi ile alr.

Tm pasif hesaplar (ksa ve uzun vadeli kaynaklar ile z kaynaklar) dzenleyici

hesap deilse iletme borland srece alacak tarafl alrlar. rnein; iletme

kredili olarak bir mal ald zaman 320 SATICILAR hesab alacaklandrlr. letme

kard bir bonoyu zerinde yazan deerinden (nominal deerinden) daha ucuza

satarsa 308 MENKUL KIYMET HRA FARKLARI (-) hesab borlandrlr. Bunun

sebebi bu hesabn bilanonun pasif tarafnda yer almasna ramen dzenleyici bir

hesap olmasndan dolaydr.

Yani pasif tarafndaki bir hesabn sonunda (-) yoksa ve iletme birilerine

borlanyorsa ya da kendine bir kaynak oluturuyorsa ilgili hesaplar daima

alacaklandrma prensibi ile alr. rnein; iletme bankadan ksa vadeli kredi

aldnda 300 BANKA KREDLER hesab alacaklandrlr.

Kasa saym ile kasann bor bakiyesi vermesi ayn ifadeler deildir. Kasa saym

fiili bir saym sonucudur. Bor kalan (bakiyesi) vermesi ise hesaplara dayal bir

denetim trdr. Bu iki ifade genellikle 197 SAYIM ve TESELLM NOKSANLARI ve

397 SAYIM ve TESELLM FAZLALARI sorularnda kullanlr. Fakat kasa saym ile

kaytlar arasndaki fark her zaman bu hesaplara kaydedilmez. Sadece farklln

sebebi ayn gn bulunamaz ise bu iki hesaptan birine kaydedilir. Farklln sebebi

ayn gn iinde bulunursa ilgili hesaplarla dzeltme yaplr. 197 ve 397 kullanlmaz.

Muhasebeyi renirken balarda ok zorlanrsnz. Daha sonra kolay gelmeye balar.

Size tavsiyem hesaplar renmeye balarken u yntemi izleyin:

I. DNEN VARLIKLARn ilk hesap grubu olan 10 HAZIR DEERLERdeki 100 KASA,

101 ALINAN EKLER gibi hesaplar srayla ezberleyin ve daha sonra o grubu

almaya balayn. Bu hesaplar renirken gelir tablosu hesaplarn ve dier baz

bilano hesaplarn da kullanacaksnz. Henz renmediiniz hesaplar

reneceim diye kendinizi ok zorlamayn. Bilmediiniz hesaplarn sadece

rendiiniz hesaplarla olan etkileimlerini inceleyin. rnein; iletme mal satn

aldnda yalnzca 191 NDRLECEK KDV hesab kullanlr. Mal sattnda ise 391

HESAPLANAN KDV hesab kullanlr. Bunlar rendiiniz hesaplarla olan

etkileimlerini soru ze ze reneceksiniz zaten.

10 HAZIR DEERLERi rendikten sonra 11 MENKUL KIYMETLER hesap grubunu

reneceksiniz. Bu hesap grubundaki 110 HSSE SENETLER gibi hesaplar da

ezberleyin ve sonra renmeye balayn. Bir sre sonra ezberlediiniz hesap

kodlarn, hesaplarn ne ie yaradn bildiiniz iin adnz gibi yazmaya

balayacaksnz.

Hesap kodlarn ezberlemenizi ve daha sonra renmenizi istiyorum; nk

snavlarda baz sorular bu hesap grubunda hangi hesap yer almaz?, hangi hesap

pasifi dzenleyici bir hesap deildir? gibi sorular sklkla gelmektedir. Bu yzden

hesap kodlarn bilmeniz muhasebeyi renmenizde size ok byk bir avantaj

salayacaktr.

13

Yevmiye defteri ile byk defter (defter-i kebir) arasndaki fark bilmelisiniz.

100 KASA 10,000

120 ALICILAR 10,000

gibi bir madde kayd sadece yevmiye defterine (gnlk deftere) yazlr.

BOR 100 KASA ALACAK

10,000

Hesaplar ise sadece byk defterde bulunur. Byk defter dnem sonuna (31.12.2xxx

tarihine) kadar kullanlr.

Muhasebede sorular zerken pratik bir ekilde hesaplamalar yapabilirsiniz.

rnein; 120,000 TLnin %30 sorulduunda kafadan 36,000 TL diyebilirsiniz. Bunu

u ekilde yaparsnz:

120,000 x 0.3 12 ile 3 arpp bir sfr eksik yazarsnz.

rnein; 200,000 TL tutarl bir tahvil %48 faiz oranna sahip ve 2 yllk olsun.

leyen 3 aylk faizi bulmak iin u forml yazarsnz:

Faiz Tutar = 200,000 x 48/100 x 3/12

Burada basit sadeletirme ilemleri ile nce 48i 12ye bler ve kan sonucu 3 ile

arparsnz. 200,000i 100e bldnzde ise geriye 2,000 kalr. 2,000ini de 12 ile

arpp 24,000 TL sonucuna ulaabilirsiniz.

KDV hesaplamalarnda ise u rnekleri inceleyin:

rnein; %18 KDVli tutar 2,360 TL olan maln KDVsiz fiyatna

2,360/1.18 yntemi ile ulaabilirsiniz.

rnein; %18 KDV orannda KDVsiz fiyat 4,000 TL olan maln KDVli fiyatna

4,000x1.18 yntemi ile ulaabilirsiniz.

Sadece KDV oranna ulamak iin 4 x 18 = 72 ve bir sfr daha ekleyip 720 TL

diyebilirsiniz.

Yaptmz udur: 4,000 x 0.18 = 720 TL (0.18deki iki ondalk 4,000deki iki sfr

gtrr.)

BOR 120 ALICILAR ALACAK

10,000

14

DNEN VARLIKLAR

letmenin faaliyet dnemi ierisinde, dier bir deile bir sene iinde paraya evrilmesi

dnlen varlklar kapsar. Gruplar en likitten en az likide doru sralanr.

1 yl aan ve vadesi uzayan alacaklar duran varlklarda ilgili hesap gruplarna aktarlr.

I. DNEN VARLIKLAR

10. HAZIR DEERLER

11. MENKUL KIYMETLER

12. TCAR ALACAKLAR

13. DER ALACAKLAR

15. STOKLAR

17. YILLARA YAYGIN NAAT VE ONARIM MALYETLER

18. GELECEK AYLARA AT GDERLER VE GELR TAHAKKUKLARI

19. DER DNEN VARLIKLAR

10 HAZIR DEERLER

100 KASA

101 ALINAN EKLER

102 BANKALAR

103 VERLEN EKLER VE DEME EMRLER (-)

108 DER HAZIR DEERLER

100 KASA

Yabanc paralar ulusal para cinsinden al bedeli ile muhasebeletirilir.

VUKa gre yabanc paralar borsa rayici ile deerlenir. Fakat lkemizde resmi dviz borsas

olmad iin deerleme gnnde Maliye Bakanlnn belirledii kurlar kullanlmaktadr.

rnek: letme satt mal karlnda ald 3,800 TLlik eki bankada krdrarak dorudan

kasasna aktarmtr. Gerekli muhasebe kaydn yapnz.

100 KASA 3,800

101 ALINAN EKLER 3,800

101 ALINAN EKLER

letmenin ticar faaliyetler sonucu elde ettii ekler iin bu hesap kullanlr.

ek keide edildii yerde denecekse 10, baka bir ehirde denecekse 30, baka bir ktada

denecekse 90 gn ierisinde tahsil edilmelidir.

ekin tahsil veya ciro edilmesi durumunda hesap alacaklandrlr.

Mal ve hizmet sat sonucu oluan olumlu kur farklar 600 YURT SATILAR, olumsuz

kur farklar ise 611 SATI SKONTOLARI hesabna; Maddi Duran Varlklar sonucu oluan

olumlu kur farklar 649 D OLAAN GELRLER ve KARLAR hesabna aktarlr. zleyen

15

dnemde 646 KAMBYO KARLARI hesabna aktarlr. Olumsuz kur farklar 659 DER

OLAAN GDERLER ve ZARARLAR hesabna, izleyen dnemde ise 656 KAMBYO

ZARARLARI hesabna aktarlr.

Eer ek karlkszsa 127 DER TCAR ALACAKLAR hesabna, tahsilat ilemi yaplan

grmeler sonucu yaplamyorsa 127 D TC ALdan 128 PHEL TCAR ALACAKLAR

hesabna aktarlr.

ALINAN EKLER banka tarafndan tahsil edilirken banka komisyon keserse 770 GENEL

YNETM GDERLER hesabna komisyon gideri kaydedilir. 653 KOMSYON GDERLER

hesabna DEL! Eer dviz cinsinden olumlu fark varsa 646 KAMBYO KARLARI hesab

kullanlr.

rnek:

102 BANKALAR 5,000

101 ALINAN EKLER 5,000

Yukardaki yevmiye kayd hangi ilemi belirtmektedir?

letmenin ticari bir faaliyet sonucu mterisinden ald eki bankadan tahsil etmesini

102 BANKALAR

letmenin bankada bulundurduu nakitleri kapsar. Bankada dviz cinsinden paras olsa

dahi TL cinsinden kaytlara alr.

rnek: letme vadesiz mevduat hesabndaki parasnn 35,000 TLlik ksmn vadeli

mevduat hesabna yatrmtr.

102 BANKALAR 35,000 - Vadeli mevduat hesab

102 BANKALAR 35,000 - Vadesiz mevduat hesab

103 VERLEN EKLER ve DEME EMRLER (-)

letmenin ticari faaliyetler sonucu keide ettii ekleri kapsar.

Dnem sonunda denmeyen ekler 321 BOR SENETLER hesabna aktarlr ve reeskont

ilemi uygulanr. Dnem banda BOR SENe aktarlan bu ekler tekrar VER EK DM EMR

hesabna aktarlr.

VER EK ve DM EMR hesab pasif karakterli aktifi dzenleyici bir hesaptr.

Dnem sonunda zn ncelii kavram gerei 101 AL EKLER, 121 AL SENETLER hesabna;

VER EKLER ve . EMRLER ise 321 BOR SENETLER hesabna aktarlr. Ticari olmayan

alacaklar ise 136 D E ALACAKLAR, ticari olmayan borlar ise 336 D E BORLAR

hesabna aktarlrlar.

rnek: letme 100,000 TLlik ticari mal satn alm ve satcya fatura tutar kadar ek

keide etmitir. KDV oran %10 ise gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.

16

153 TCAR MALLAR 100,000 191 NDRLECEK KDV 10,000

103 VER EK v D EMRLER 110,000

rnek: letme 10.10.2013 tarihinde 03.04.2014 vadeli 15,000 TLlik adet ek vererek

mal satn almtr. 31.12.2013 tarihinde yaplan envanter almalar srasnda bir adet

ekin banka tarafndan dendii kalan iki adet ekin ise denmedii tespit edilmitir.

31.12.2013 tarihinde yaplmas gereken kayt nasl olmaldr?

31.12.2013

103 VER EK v D EM 30,000 320 BOR SEN 30,000

zleyen dnemin banda ise tekrar 103e aktarlr:

01.01.2014

320 BOR SEN 30,000 103 VER EK v D EM 30,000

108 DER HAZIR DEERLER

Pullar, vadesi gelmi kuponlar, yoldaki paralar, tahsil edilecek posta ve banka havaleleri,

vadesi olarak tahsil edilen kredi kart ilemleri ve kredi kartnn henz kullanlmam

puanlar bu hesapta izlenir.

Kredi kart ile yaplan sat bir vade iermiyorsa ya da 3 gn gibi ok ksa vadeliyse 108

D HAZ DE, vade ieriyorsa 127 D TC AL hesabnda izlenir.

rnek: letmenin yapt 10,000 TLlik sat mteri kredi kart ile demitir. KDV oran

%18 ise gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.

108 DER HAZIR DEERLER 11,800 600 YURT SATILAR 10,000

391 HESAPLANAN KDV 1,800

rnek: letme satn ald damga pullarn bilanoda aktifletirmektedir. Dnem sonunda

satn alnan 1,000 TLlik damga pullarndan 300 TLlik ksmnn kullanlmad tespit

edilmitir. Dnem sonunda yaplmas gereken muhasebe kayd nasl olmaldr?

31.12.2xxx

770 GEN YN GD 700 108 D HAZ DE 700

17

11 MENKUL KIYMETLER

110 HSSE SENETLER

111 ZEL KESM TAHVL, SENET VE BONOLARI

112 KAMU KESM TAHVL, SENET VE BONOLARI

118 DER MENKUL KIYMETLER


110 HSSE SENETLER

letmenin atl duran paralar piyasadan ald hisse senetleri ile deerlendirildiinde

kullanlr.

Eer bir iletmeye uzun sreli ortak olmak amacyla hisse senedi alnyorsa 240 BA MEN

KIY, 242 TRAKLER ya da 245 BA ORT hesab kullanlr. Ortak olmak amac

gdlmyorsa 110 HSSE SEN hesab kullanlr.

Hisse senetleri alndnda al, satldnda yine al bedeli ile muhasebeletirilir. Arada

oluan fark gelir tablosu hesaplarndan olan 645 MEN KIY SATI KARLARI ya da 655 MEN

KIY SATI ZARARLARI hesaplarnda takip edilir.

Ortak olunan irket kar pay datma karar almsa 640 T TEM GEL ya da 641 BA ORT

TEM GEL hesab kullanlr.

Hisse senetleri sat srasnda banka komisyon alrsa 653 KOM GD hesab kullanlr.

rnek (4 sorulu): letme geici yatrm yapmak amacyla Y A.nin 100,000 TLlik

hisselerini banka araclyla satn almtr. Gerekli muhasebe kaydn yapnz.

110 HSSE SEN 100,000 102 BANKALAR 100,000

Daha sonra iletme ortak olmak amacyla Y A.nin 145,000 TLlik hisse senedini daha

banka araclyla satn almtr. Y A.nin sermayesi ise 10,000,000 TLden olumaktadr.

Gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.

240 BALI MENKUL KIYMETLER 245,000 110 HSSE SEN 100,000 102 BANKALAR 145,000

111 ZEL KESM TAHVL, SENET VE BONOLARI

112 KAMU KESM TAHVL, SENET VE BONOLARI

letmenin zel ya da kamu kurulularndan satn ald hazine bonosu, yatrm bonosu,

devlet tahvili ve yatrm senetleri gibi menkul kymetler bu hesaplarda izlenir.

Alndnda al bedeli ile borlanr. Faiz ilemise faiz tutar 198 D E DN VAR

hesabna aktarlr. Satldnda yine al bedeli alacaklandrlr.

Eer alnan tahvil, nominal deerinin zerinde alndysa aradaki fark 198 D E DN

VARLIKLAR hesabnda izlenir. Altnda alnrsa 380 GEL AY AT GELRLER ya da 480 GEL YIL

18

AT GELRLER hesaplarnda izlenir. Kimi zaman 380 hesab yerine 642 FAZ GELRLER

hesabnn da kullanld eitli kaynaklarda grlmtr. Sonu olarak dnem sonunda her

ekilde bu tutarlar 642 FAZ GELRLER hesabnda alacaklanacaktr.

rnek: letme, Y A.nin ihra ettii nominal deeri 200,000 TL olan finansman bonosunu

236,000 TLye banka araclyla satn almtr.

111 Z KES TAH, SEN v BON 200,000 198 D E DN VAR 36,000

102 BANKALAR 236,000

rnek: X A, 15.07.2010 tarihli 10 TL nominal deerli %24 faizli ve 2 yl vadeli Y Aye

ait 20,000 adet tahvili 01.10.2010 tarihinde 215,000 TLye satn almtr. Tahvil faiz

demeleri alt aylk dnemler itibariyle yaplmaktadr. Anapara vade sonunda denecektir.

01.10.2010 tarihindeki kayd yapnz.

15.07den 01.10 tarihine kadar 2.5 ay vardr.

Faiz Tutar = 75/360 x %24 x 200,000 = 10,000 TL faiz geliri zaten ilemitir. Bu yzden

bu tutar 198 D E DN VARLIKLAR hesabna aktarlr.



rnek: X iletmesi 01.10.2010 ihra tarihli, 8 TL nominal deerli, %48 faizli, 2 yl vadeli Y

irketine ait 25,000 adet tahvili ihra tarihinde 176,000 TLye satn almtr. letme mali

tablolarn aylk olarak dzenlemektedir. Tahvil faiz demesi yllk ve anapara demesi ise

vade sonundadr. Buna gre 01.10.2010 ve 31.12.2010 tarihinde yaplmas gereken

muhasebe kaytlar nasl olmaldr?

01.10.2010

111 Z KES TAH, SEN v BON 200,000 102 BANKALAR 176,000

380 GEL AY AT GEL 3,000 480 GEL YIL AT GEL 21,000

31.12.2010

380 GEL AY AT GEL 1,000 181 GEL TAH 24,000

642 FAZ GEL 25,000 480 GEL YIL AT GEL 12,000

380 GEL AY AT GEL 12,000

rnek: X iletmesinin elinde bulunan al deerleri toplam 75,000 TL olan hisse

senetlerine 15,000 TL temett tahakkuk etmitir. Tahakkuk kaydn yapnz.

136 D E AL 15,000 649 D OL GEL v KARLAR 15,000

19

rnek: X iletmesi nominal deerleri toplam 200,000 TL, yllk faiz oran %24, 2 yl vadeli

ve faiz demesi 12 aylk dnemler itibariyle yaplacak olan Y Anin tahvillerini 01.09.2010

tarihinde Z bankas araclyla satn almtr.

Bu bilgilere gre 01.12.2010 tarihinde tahvillerin 218,000 TLye satlmas durumunda

ortaya kan kr ya da zarar hangi hesaba ve ne ekilde kaydedilmelidir?

3 aylk vadede ileyen faiz 642ye aktarlr. Artan tutar pozitif ise 645e aktarlr.

01.12.2010


111 Z KES TAH, SEN v BON 200,000 642 FAZ GEL 12,000

645 MEN KIY SAT KAR 6,000

rnek: Nominal deeri 200,000 TL olan 1 yl vadeli hazine bonolar ihra tarihi olan

01.09.2010 tarihinde 185,000 TLye satn alnmtr. 31.12.2010 tarihinde yaplmas

gereken kayt nasl olmaldr?

Satn alndnda yaplacak kayt u ekilde olur:

112 KAM KES TAH, SEN v BON 200,000



31.12.2010

380 GEL AY AT GEL 5,000 642 FAZ GEL 5,000

480 GEL YIL AT GEL 10,000 380 GEL AY AT GEL 10,000

rnek: X iletmesi 15.05.2010 tarihinde 10 TL nominal deerli %36 faizli 2 yl vadeli

tahvillerden 20,000 adedini 7.6 TLden satn almtr. Tahvil faizleri yllk denmektedir.

Anapara vade sonunda denecektir.

Bu bilgilere gre iletmenin 15.05.2011 tarihinde yapaca kayt nasl olmaldr?

15.05.2010

112 KAM KES TAH, SEN v BON 200,000



(!) Yukardaki ilemlerde 380 GEL AY AT GEL hesab yerine 642 FAZ GEL hesab da

kullanlabilirdi. Sonu olarak dnem sonunda yine GEL AY AT GEL hesabndaki tutar FAZ

GELRLERne aktarlacaktr.

31.12.2010

380 GEL AY AT GEL 15,000 181 GEL TAH 45,000

642 FAZ GEL 60,000 480 GEL YIL AT GEL 24,000

380 GEL AY AT GEL 24,000

20

15.05.2011

102 BANKALAR 72,000

181 GEL TAH 45,000

642 FAZ GEL 27,000

118 DER MENKUL KIYMETLER

A ve B tipi yatrm fonlar, varla dayal menkul kymetler, kar zarar ortakl belgesi,

yatrm fonu katlma belgeleri, altn ve altn d madenlerin izlendii hesaptr.

Ksacas hisse senetleri, tahvil, senet ve bonolar dndaki her trl menkul kymet bu

hesapta izlenir.

rnek: letme 36,000 TLlik B tipi yatrm fonu, 14,000 TLlik ise gm satn almtr.

Yatrm fonunun tutarn bankadan, gmlerin faturasn ise kasadan demitir.

118 DER MENKUL KIYMETLER 50,000 - B tipi yatrm fonu 36,000 TL

- Gm 14,000 TL

102 BANKALAR 36,000

100 KASA 14,000


SPKya gre dnem sonunda menkul kymetler %10dan daha fazla deer kaybettiyse pasif

karakterli aktifi dzenleyici bu hesap kullanlr.

Karlk ayrlm olan menkul kymetinin tamamnn satndan sonra MEN KIY DE D

KAR hesab borlandrlarak kapatlr. Karlnda ise KON KALMYN KAR hesab kullanlr.

KAR GD hesabnn kapatm iinse KAR GD alacaklandrlr ve KON KALMYN KAR

hesab borlandrlr. Bylece MEN KIY DE D KAR, KAR GD ve KON KALMYN KAR

hesaplar kapatlm olur.

rnek (3 sorulu): letmenin hesaplarnda 100,000 TL olarak kaytl bulunan hisse

senetlerinin dnem sonu deerinin 80,000 TL olduu anlalmtr. zleyen dnemde bu

hisse senetlerini 110,000 TLye banka araclyla satmtr. Dnem sonu ve sat kaytlarn

yapnz.

654 KARILIK GDERLER 20,000 119 MEN KIY DE D KAR 20,000


119 MEN KIY DE D KAR 20,000

110 HSSE SEN 100,000 644 KON KALM KARILIKLAR 20,000

645 MEN KIY SAT KARLARI 10,000

Hisse senetleri izleyen dnemde 90,000 TLye satlsayd yaplmas gereken muhasebe kayd

nasl olmalyd?

102 BANKALAR 90,000

119 MEN KIY DE D KAR 20,000

110 HSSE SENETLER 100,000 644 KON KALM KAR 10,000

Hisse senetleri izleyen dnemde 70,000 TLye satlsayd yaplmas gereken muhasebe kayd

nasl olmalyd?

21

102 BANKALAR 70,000

119 MEN KIY DE D KAR 20,000 655 MEN KIY SAT ZAR 10,000

110 HSSE SEN 100,000

12 TCAR ALACAKLAR

120 ALICILAR

121 ALACAK SENETLER



126 VERLEN DEPOZTO VE TEMNATLAR

127 DER TCAR ALACAKLAR

128 PHEL TCAR ALACAKLAR


letmenin ticar olan ksa vadeli tm alacaklar bu grupta incelenir.

120 ALICILAR

letmenin kredili (senetsiz ve veresiye) olarak yapt satlar iin kullanlr.

letmenin senetsiz ve arz olarak satt duran varlklar bu hesap yerine D E

ALACAKLAR hesabnda izlenir. Yani iletme ticari faaliyetleri dnda bir sat yaptnda D

E AL hesab kullanlr. Senetsiz ve ticari bir sat yaptnda ise bu satn karl belirli

bir sre sonra denecekse (veresiye ise) ALICILAR hesab kullanlr.

rnek: letmeye 7,800 TL borcu olan alc 8,000 TLlik senet vererek veresiye olan

borcunu senetli borca dntrmtr. Gerekli muhasebe kaydn yapnz.

121 AL SEN 8,000

120 ALICILAR 7,800

642 FAZ GEL 200

121 ALACAK SENETLER

letmenin ticar faaliyetleri sonucu elde ettii senetler iin bu hesap kullanlr.

letmenin senetli ve arz olarak satt duran varlklar bu hesap yerine D E

ALACAKLAR hesabnda izlenir.

Polie: letmenin borlu olduu kiiye, iletmeye borcu olan kiinin deme yapmasdr.

tarafl bir ilem sz konusudur. Keideci, muhattap ve lehdar. Keideci iletmedir.

Muhattap iletmeye borcu olan kii ve lehdar ise iletmenin borcu olduu kiidir.

Senetli alacak banka tarafndan tahsil edilirken banka komisyon alrsa 770 GEN YN GD

hesabna bor yazlr. Fakat vadesinden nce daha dk bir fiyat verirse aradaki fark FN

GDERLER hesabna bor yazlr.

22

letme vadesinden nce senet krdrrsa aradaki farkn 780 FN GDERLERNE yazlmasnn

sebebi vadesinden nce krdrd iin kendisine bir finansman (kaynak) salam olmasdr.

Alacak senetlerinin nc kiilere devredilmesine ciro denir. rnein; satclara olan

borcun Alacak Senetleri ile denmesi bir ciro ilemidir.

letme hatr senedi alrsa D E BORLAR hesab alacaklandrlr. Bunun sebebi ticari

bir ilemden kaynaklanmadan ksa vadeli bir kaynak salanm olmasdr.

Eer iletme hatr senedi dzenler ve baka bir iletmeye verirse D E ALACAKLAR

hesab borlandrlr. BOR SENETLER hesab alacaklandrlr.

Teminattaki, Protestodaki ve Takipteki Senetler

Bankalar iletmelere kredi verirken kredinin geri denmeme olaslna kar teminat

isterler. ou zaman bu teminatlar duran varlklar ya da menkul kymetler olur.

rnek: letme bankadan 100,000 TL tutarnda ksa vadeli kredi ekmi ve kasasna

koymutur. Teminat olarak ise bankaya 120,000 TL deerindeki alacak senedini vermitir.

Muhasebe kaydn yapnz.

121 AL SEN 120,000 - Teminattaki senetler

121 AL SEN 120,000 - Czdandaki senetler

100 KASA 100,000

300 BANKA KREDLER 100,000

Kimi zaman iletmeler alacak senetlerini vadesinde tahsil edemediklerinde iletmeye borcu

olan kiiyi ya da iletmeyi noter kanalyla protesto ederler.

rnek: letme vadesinde tahsil edemedii 70,000 TL tutarndaki alacak senedini protesto

etmi ve notere 120 TL demek zorunda kalmtr.


121 AL SEN 70,120 - Protestodaki senetler

121 AL SEN 70,000 - Czdandaki senetler

100 KASA 120

Protestoya ramen iletme alacan tahsil edememi ve yasal takibe balamtr.


121 AL SEN 70,120 - Takipteki senetler

121 AL SEN 70,120 - Protestodaki senetler

rnek: Vadesi henz gelmeyen 30,000 TLlik alacak senedi iskonto ettirilmek zere

bankaya verilmi, 2,500 TL iskonto gideri dldkten sonra kalan tutarn bankaya

aktarld anlalmtr.


23

102 BANKALAR 27,500

780 FNS GD 2,500

121 AL SEN 30,000

rnek: X A ticari iliki iinde olduu Y Aden 30,000 TL senetsiz alacakldr. Z Aye de

ayn tutarda senetsiz borludur. X A, Y A zerine Z A lehine polie keide etmi ve

polie kabul edilmitir.

X, Y ve Z Anin yapmas gereken kaytlar nasl olmaldr?

X Anin

121 AL SEN 30,000

120 ALICILAR 30,000 - Y A

320 SATICILAR 30,000 - Z A

121 AL SEN 30,000

Y Anin

320 SATICILAR 30,000

321 BOR SEN 30,000

Z Anin

121 AL SEN 30,000

120 ALICILAR 30,000

X Anin yapt kaytlarda 321 BOR SEN hesabnn kullanlmamasnn sebebi udur:

letme senedi kendi dzenlemesine ramen Y Aye kabul iin gndermitir. Senet

kabulden dnd iin 121 AL SEN hesab kullanlr.

rnek: X A, Y Aden 30,000 TL senetsiz alacakldr. Z Aye ise 30,000 TL senetsiz

borludur. X A 30,000 TL deerinde senet dzenleyerek kabulsz olarak muhatab Y A

olan lehdar Z Aye senedi vermitir. X Anin yapmas gereken muhasebe kayd nasl

olmaldr?

320 SATICILAR 30,000 - Z A

120 ALICILAR 30,000 - Y A

rnek:

300 BANKA KREDLER 30,000 121 AL SEN 30,000

Yukardaki ilem neyi belirtir?

Alacak senedinin tahsili

24


Alacak senetlerine reeskont uygulanmasnn sebebi, bilano gnnde senetlerin gerek

deerini gstermektir. Pasif karakterli aktifi dzenleyici bir hesaptr.

Eer alacak senetlerine reeskont uygulandysa bor senetlerine de reeskont uygulanmak

zorundadr.

Bankalar ve sigorta irketleri senetli alacak ve borlar iin reeskont uygulamak zorundadr.

Bunlar dnda kalan iletmeler istee baldr.

VUKa gre pheli hale gelmi alacak senetlerine, vadeli eklere ve hatr senetlerine

reeskont uygulanmaz.

Vadeli senetli alacaklar iin reeskont uygulamas tutarllk, vadeli senetsiz alacaklar iin

reeskont uygulanmas ise zn ncelii kavram iindir.

VUKa gre senette faiz oran varsa bu faiz oran reeskont iin temel alnr. Senette faiz

yoksa Merkez Bankasnn belirledii i iskonto oran uygulanr.

skonto = Senet Tutar / 1 + (Faiz Oran x Vade)

31.12.2xx1

657 RES FAZ GD XXX 122 AL SEN REES XXX

01.01.2xx2

122 AL SEN REES XXX

647 RES FAZ GEL XXX


Aktifi dzenleyici bir hesaptr.

letme z kaynaklarn kullanmadan maddi duran varlk kiralayabilir. Buna finansal

kiralama denir. rnein; iletmenin arsa, arazi ya da bina kiralamas

Bir finansal kiralamann finansal kiralama olabilmesi iin kiralama sresinin iktisadi

kymetin ekonomik mrnn %80inden daha byk bir blmn kapsamas, szlemeye

gre yaplacak kira demelerinin bugnk deerleri toplamnn iktisad kymetin rayi

bedelinin %90ndan daha byk bir deeri oluturmas ve finansal kiralama szlemesinin

en az 4 yl sreli olmas gerekmektedir.


Sadece nakit olarak verilen deerler bu hesapta izlenir. rnein; iletmenin kiralad bir

i yeri iin depozito vermesi.

rnek: letme satlarnda kulland muhafaza kaplarn geici bir sre kiralam ve 1,000

TLlik teminat vermitir.

126 VER DEP ve TEM 1,000

100 KASA 1,000

25

127 DER TCAR ALACAKLAR

Ticari faaliyetler sonucu ortaya kan fakat yukardaki alacaklarn hibirinin konusu

olmayan, tahsili gecikmi fakat henz pheli hale gelmemi alacaklar, yaplan anlama

gerei bir sre sonra tahsil edilecek ilemler (vadeli kredi kart tahsilleri) bu hesapta izlenir.

rnek: letme yapm olduu 1,000 TLlik sat karlnda alc, iletmeye borcunu kredi

kart ile demitir. Banka ile yaplan anlama gereince kredi kartndan olan alacaklar 50

gn sonra iletmeye verilecektir. Sat kaydn yapnz. (KDV %10)

127 D TC AL 1,100 600 YURT SAT 1000

391 HES KDV 100

128 PHEL TCAR ALACAKLAR


Dava aamasnda olan, protesto edilmesine karn denmeyen veya icra aamasnda olan

alacaklardr.

nceki dnem karlk ayrlan pheli alacaklar tahsil edilirse 671 NCEK DNEM GELR

VE KARLARI ya da 681 NCEK DNEM GDER VE ZARARLARI hesab kullanlr.

VUKa uygun olarak ayrlan karlklar gider olarak kabul edilirler.

P TC AL KAR hesab aktifi dzenleyici bir hesaptr.

VUKa gre hatr senetleri, teminata balanm alacaklar ve ticari faaliyetler sonucu

olmayan verilen avanslar iin karlk ayrlmaz.

rnein; tahsili pheli hale gelen 10,000 lirann 4,000 liralk ksm teminatlysa

P TC AL 10000

ALICILAR 10000

Dnem sonunda

KAR GD 6000

P TC AL KAR 6000

yazlr.

Sonraki dnem alacan 4000 liralk ksm tahsil edildiinde ve kalan deersiz hale

geldiinde

KASA 4000

P TC AL KAR 6000

P TC AL 10000

eklinde kayt yaplr.

rnek: X iletmesi nceki dnemde pheli hle gelen ve %40 orannda karlk ayrlan bir

alcnn borcuna ilikin olarak haciz yoluyla 20,000 TL deerinde bir makine alm, geriye

kalan 5,000 TL tutarndaki alacan ise tahsil edilme imkn kalmamtr. Sz konusu

26

makinenin iletmeye getirilmesi aamasna kadar 3,000 TL tutarnda gider denmitir.

(KDV %10) Tm muhasebe kaytlarn yapnz.

nceki dnemde alacan pheli hle gelmesi u ekilde yaplr:

20 bin liralk makine ve 5 bin liralk zarar olduysa pheli hle gelen tutar 25,000 TL

olmaldr.

128 P TC AL 25,000 120 ALICILAR 25,000

Karlk ayrlmas ise u ekilde olur (alacan %40 deniliyor):

654 KAR GD 10,000 129 P TC AL KAR 10,000

Yukardaki ilemler nceki dnemde yaplm. Cari dnemde ise yaplmas gereken

ilemler:

253 TES, MAK ve CH 20,000 129 P TC AL KAR 10,000

128 P TC AL 25,000 644 KON KALM KAR 5,000

zn ncelii kavram gerei 644 KON KALM KAR hesabnn kapatlmas ise u ekilde

olur:

644 KON KALM KAR 5,000 671 NCEK DN GEL v KAR 5,000

Eer bu olaylarn tm cari dnemde olsayd:

644 KON KALM KAR 5,000 679 D OLd GEL ve KAR 5,000

ilemleri yaplacakt.

rnek: Gemi dnemde tamam iin karlk ayrlan bir alacan borlusunun iflas etmesi

halinde iletme nasl kayt yapmaldr?

129 P TC AL KAR XXX 128 P TC AL XXX

rnek:

129 P TC AL KAR XXX 644 KON KALM KAR XXX

Yukardaki ilem neyi belirtir?

pheli hle gelen ticari alacan tahsili

27

rnek: X iletmesinin 25,000 TL tutarndaki senetli alaca pheli hle gelmitir. Bu

alacan 12,000 TLsi teminatldr. lgili dnemde karlk ayrlan bu alacak iin izlenen yasal

sre sonucunda alacan 10,000 TLlik ksmnn tahsil edilebilecei hkme balanmtr ve

alacak bir sre sonra tahsil edilmitir. Gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.

Senedin pheli hle gelmesi:

128 P TC AL 25,000 121 AL SEN 25,000

12,000 TLsi teminatl olduu iin 13,000 TL karlk ayrlabilir:

654 KAR GD 13,000 129 P TC AL KAR 13,000

Alacak tahsil edildiinde ise u ilemler yaplr:

100 KASA 10,000

129 P TC AL KAR 13,000 689 D OLd GD v ZAR 2,000

128 P TC AL 25,000

13 DER ALACAKLAR

131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR

132 TRAKLERDEN ALACAKLAR

133 BALI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR

135 PERSONELDEN ALACAKLAR

136 DER ETL ALACAKLAR


138 PHEL DER ALACAKLAR


letmenin ticar faaliyetleri dnda oluan ksa vadeli alacaklarn kapsar. Bu hesaplarda

bilinmesi gerekenler ortaklar, itirakler ve bal ortaklklardr. Ortaklar iletmenin %0 -

%10 arasnda (%10 dhil deil) ortak olduu baka iletmeleri kapsar. tirakler iletmenin

%10 - %50 arasnda ve bal ortaklklar ise iletmenin %50 - %100 arasnda ortak olduu

dier iletmeleri kapsar.

%0 10 Ortaklar

%10 50 tirakler

%50 100 Bal Ortaklklar

28


letmenin esas faaliyet konusu dndaki ilemleri dolaysyla ortaklarndan alacakl olduu

tutarlarn izlendii hesaptr.

rnek: X iletmesinin alacakl olduu ortann iletmeden ayrlmas durumunda bu

alacakla ilgili yaplmas gereken kayt nasl olmaldr?

136 D E AL XXX 131 ORT AL XXX


letmenin esas faaliyet konusu dndaki ilemleri dolaysyla itiraklerinden alacakl olduu

tutarlarn izlendii hesaptr.

rnek: X iletmesinin %30unu elinde bulundurduu Y iletmesi iletme adna 50,000 TL

kr pay tahakkuk ettiini belirtmitir.

Gerekli muhasebe kaydn yapnz.

132 T AL 50,000 640 T TEM GEL 50,000


letmenin esas faaliyet konusu dndaki ilemleri dolaysyla bal ortaklklarndan alacakl

olduu tutarlarn izlendii hesaptr.

rnek: X iletmesi %75 hissesini elinde bulundurduu Z iletmesine 35,000 TL ksa vadeli

bor para vermitir.


133 BA ORT AL 35,000 100 KASA 35,000


letme personelinin iletmeye olan ticari faaliyetler dndaki eitli borlar iin kullanlr.

rnek (ki sorulu): Kaybolduu iin kaytlara alnan ve iletme binas iinde bulunamayan

4,000 TL deerindeki dizst bilgisayar bedelinin sorumlu personelden karlanmasna

karar verilmitir.


135 PERS AL 4,000

197 SAY v TES NOK 4,000


Ticari olmayp yukarda saylan hesaplardan hibirine uymayan genellikle iten ayrlan

personelden alacaklar, vergi dairesinden olan alacaklar, kiraclardan alacaklar, sigorta

irketlerinden hasar tazminat nedeniyle olan alacaklar kaydedilir.

29

rnek: Kaybolan 4,000 TL deerindeki bilgisayar bedelinin kendisinden karlanmasna

kzan sorumlu personel, istifa etmi ve iletmeden ayrlmtr.


136 D E AL 4,000 135 PERS AL 4,000

rnek: X iletmesi yakn ilikiler iinde bulunduu Y iletmesine 60,000 TL deerinde hatr

senedi vermitir. X iletmesi iin gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.

136 D E AL 60,000 321 BOR SEN 60,000

rnek: letmenin yangn srasnda yanan 40,000 TLlik makinesi tamamen kullanlamaz

hle gelmitir. Sigorta irketi ise makine iin 28,000 TLlik demede bulanabileceini yaz

ile bildirmitir. Makinenin birikmi amortisman 8,000 TLdir.


136 D E AL 28,000 257 BRK AMORT 8,000 689 D OLd GD v ZAR 4,000

253 TES, MAK v CH 40,000

(!) Kimi kaynaklarda 136 D E AL hesab yerine 127 D TC AL hesabnn kulland

grlmektedir. Bu yzden sorularda byle yantlarla karlarsanz armayn.

137 PHEL ALACAK SENETLER REESKONTU (-)

Bilgi yok.

138 PHEL DER ALACAKLAR


letmenin ticar faaliyetleri sonucu olmayan alacaklar pheli hle geldiinde kullanlr.

rnek: X iletmesinin itiraklerinden olan 25,000 TL alaca icra safhasna gelmitir.

letme daha sonra bu alacak iin %40 karlk ayrmtr.


138 P D AL 25,000 132 T AL 25,000

654 KAR GD 10,000 139 P D AL KAR 10,000

30

15 STOKLAR

150 LK MADDE VE MALZEME

151 YARI MAMULLER - RETM

152 MAMULLER

153 TCAR MALLAR

157 DER STOKLAR


159 VERLEN SPAR AVANSLARI

letmenin satmak, tketmek veya retmek amacyla edindii bir yl iinde elden

karlmas dnlen varlklar kapsar.

Stok deerleme yntemleri nelerdir? Aklaynz.

Ortalama Maliyet Yntemi, FFO ve LFO olmak zere tanedir.

Ortalama Maliyet = Toplam Tutar / Toplam Al Miktar

Satlan Maln Maliyeti (SMM) = Satlan Miktar x Ortalama Maliyet

Stok Maliyeti = Stok Miktar x Ortalama Maliyet

FFOda ilk satn alnan madde ve malzeme ilk olarak retime ya da sata sevk edilir.

LFOda ise en son satn alnan madde ve malzeme ilk olarak retime ya da sata sevk

edilir. LFO yntemi 1 Ocak 2004 tarihinden beri lkemizde kullanlmamaktadr.

150 LK MADDE ve MALZEME

letmenin retimde kullanmak zere ald hammadde, ambalaj gibi madde ve

malzemelerden oluur.

rnek: X iletmesi retimde kullanmak iin 35,000 TLlik hammadde satn alm,

karlnda ek keide etmitir. (KDV %10)


150 LM MAD v MALZ 35,000 191 ND KDV 3,500

103 VER EK v D EM 38,500

151 YARI MAMULLER - RETM

retim giderlerinin topland hesaptr.

rnek: letme Eyll aynda 5,000 TL direkt ilk madde ve malzeme tketirken, 3,000 TL

direkt iilik gideri yapmtr. Genel retim giderleri toplam 2,000 TL olarak gereklemi

ise Eyll ay sonunda yaplacak kayt nasl olmaldr?

31

151 YARI MAM RT 10,000 711 DRKT LK MAD v MALZ YANS HES 5,000

721 DRKT LK GD YANS HES 3,000 731 GEN RT GD YANS HES 2,000

152 MAMULLER

retim almalar sonucunda oluan ve sata hazr hale gelen mamullerin izlendii

hesaptr.

MAMULLER XXX

YARI MAMULLER RETM XXX

eklinde bir kullanm mevcuttur.

153 TCAR MALLAR

Herhangi bir deiiklie tabi tutulmadan sadece satmak amacyla elde tutulan ticari

mallarn (emtia) izlendii kalemdir.

Aralkl ve Srekli (Devaml) Envanter Yntemi olmak zere iki farkl stok kayt yntemi

vardr.

Aralkl Envanter Yntemi

Sadece bilano gnnde STMM hesab kullanlr.

153 TCAR MALLAR

DB Mevcut

Dii Allar Al Giderleri

Al skontolar Altan adeler

Mal Noksan De. D. Mal

STMM = TC MAL BOR KALANI DNEMSONU MAL MEVCUDU

STMM = [DB Mevcut + Dii Allar + Al Gid. (Al sk. + Al ad.)] DS Mal Mevcudu

(!) Aralkl envanter ynteminde 610 SATITAN ADELER ve 611 SATI SKONTOLARI

hibir ekilde STMMi etkilemez.

600 Yii SATILAR

Sat Haslat

621 STMM

Sat Maliyeti

32

Devaml (Srekli) Envanter Yntemi

Bu yntem daha ok az mal eidi ile alan iletmelerde kullanlr.

Dnem iinde yaplan mal satlarnda srekli STMM hesab kullanlr.

153 TCAR MALLAR

DB Mevcut

Dii Allar Al Giderleri Sat. adeleri

Al skontolar Altan adeler

Mal Noksan De. D. Mal

Satn Maliyeti

(!) Srekli envanter ynteminde 611 SATI SKONTOLARI STMMi etkilemez; fakat 610

SATITAN ADELER STMMi etkiler.

Envanter ilemleri srasnda ortaya kan noksanlklar olduu zaman kanun fire olup

olmamasna baklr. Firelerin oranna yetkili kurumlar karar verir.

rnein;

Dnem sonunda 2000 liralk maln noksan olduu ve bu noksan maln 500 liralk ksmnn

kanun fire olduu tespit edilmitir.

STMM 500

D OL GD ZARARLAR 1500

TC MAL 2000

eklinde kayt yaplr. Fakat aralkl envanter ynteminde fire ile ilgili bir kayt yaplmaz.

Fire ilemleri sadece devaml envanter yntemini kullanan iletmeler iin geerlidir.

rnek: X iletmesi satn ald mallarn iletmeye getirilmesi iin 2,500 TL nakliye gideri

demitir. (KDV %10)


153 TC MAL 2,500 191 ND KDV 250

100 KASA 2,750

rnek: X iletmesi daha nce kredili olarak satn ald mallardan 10,000 TLlik ksmn

satc iletmeye iade etmitir. (KDV %10)


320 SATICILAR 11,000

153 TC MAL 10,000 391 HES KDV 1,000

600 Yii SATILAR

Sat Haslat

621 STMM

Sat Maliyeti Sat. adeleri

33

rnek: X iletmesinin daha nce kredili satn ald mallar iin satc iletme 3,500 TL

iskonto yaptn bildirmitir. (KDV %10)


320 SATICILAR 3,850

153 TC MAL 3,500 391 HES KDV 350

rnek: X iletmesinin daha nce kredili olarak satt ve maliyeti 15,000 TL olan 20,000

TLlik mal alc iletme tarafndan iletmeye iade edilmitir. letme mal hareketlerini srekli

envanter yntemini kullanmaktadr. (KDV %10)


610 SAT AD 20,000 191 ND KDV 2,000

120 ALICILAR 22,000

153 TC MAL 15,000 621 STMM 15,000

rnek: X iletmesi daha nce kredili satt mallar iin alc iletmeye 8,000 TL iskonto

yaptn bildirmitir. (KDV %10)


611 SAT SK 8,000 191 ND KDV 800

120 ALICILAR 8,800

rnek: X iletmesi, satt mallar ile ilgili 2,000 TL komisyon, 1,500 TL nakliye gideri,

3,000 TL de reklam gideri demitir. (KDV %10)


760 PAZ, SAT v DA GD 6,500 191 ND KDV 650

100 KASA 7,150

(!) Sat ile ilgili tm giderler 760 PSD GDERLER hesabnda izlenir.

rnek: Mal hareketlerini aralkl envanter yntemine gre izleyen X iletmesinde 2009 yl

dnem sonu mal mevcudu 150,000 TLdir. letme 2010 yl iinde 450,000 TLlik mal satn

alm ve kr dhil 250,000 TLlik mal satmtr. Sz konusu iletme satlarn %25 krl

yapmaktadr. Ayrca iletmeye satt mallardan 25,000 TLlik ksm iade edilmitir.

Yukardaki bilgilere gre dnem sonu Satlan Ticari Mallar Maliyeti hesabnn durumu ne

olur?

Aralkl envanter ynteminde iletmeye iade edilen mallarn STMM ile bir ilgisi yoktur.

letme dnem iinde kr dahil 250,000 TLlik mal sattna gre satlan mallarn maliyeti

250,000 / 1.25 = 200,000 TLdir.

34

rnek: X iletmesinin su basmas sonucu 20,000 TLlik mal 12,000 TL kesin deer

dklne uramtr.

Yaplacak muhasebe kayd nasl olmaldr?

659 D OL GD v ZAR 12,000 153 TC MAL 12,000

rnek: Stoklarn devaml envanter yntemi ile takip eden iletmenin envanter ilemleri

srasnda ticari mallar ile ilgili 2,000 TLlik noksanlk bulunduu ve bunun 500 TLlik

ksmnn kanun fire olduu tespit edilmitir. Yaplmas gereken envanter kayd nasl

olmaldr?

621 STMM 500

689 D OLd GD v ZAR 1,500

153 TC MAL 2,000

(!) Aralkl envanter yntemini kullanan iletmeler yasal fire ilgili hibir ilem yapmazlar.

157 DER STOKLAR

Yukardaki stok kalemlerinin hibirine uymayan deeri den stoklar, yoldaki mallar,

iletme adna satlmak zere komisyoncuya gnderilen mallar, retim srasnda ortaya

kan artk ve dknt malzemeler ile mterilere verilmek zere promosyon olarak alnan

rnlerden oluur.

letme yurtdndan mal satn aldnda ve gmrkten indirildiinde bu mallar TC MAL

hesab yerine D STOK hesabndan izlenir. Mallar iletmeye ulanca D STOK

hesabndan karlr ve TC MAL hesabna aktarlr.

rnek: Daha nce 20,000 TL sipari avans verilen 50,000 TL tutarndaki mallar kalan

tutar iin ek ciro edilerek gmrkten ekiliyor.


157 D STOKLAR 50,000 159 VER SP AVANS 20,000

101 AL EK 30,000

(!) Mallar hl gmrkte olduu iin dier stoklarda izlenir. letmeye geldikten sonra ticari

mallar hesabna aktarlr.

rnek: X iletmesi 20,000 TL tutarndaki maln satmak zere bir arac ile anlam ve

mallar 1,000 TL nakliye gideri ile birlikte gndermitir. Nakliye giderini pein demitir.


157 D STOKLAR 20,000 760 PAZ, SAT v DA GD 1,000

153 TC MAL 20,000 100 KASA 1,000

35


Aktifi dzenleyici bir hesaptr. Yangn, deprem, su baskn gibi doal afetler ve bozulma,

rme, krlma, teknolojik gelimeler ve moda deiiklikleri sebebiyle stoklarn fiziki ve

ekonomik deerlerinde nemli azallarn ortaya kmas veya bunlarn dndaki nedenlerle

stoklarn piyasa fiyatlarnda dmelerin meydana gelmesi nedeniyle kayplar karlamak

zere ayrlan karlklarn izlendii hesaptr.

rnek: Srekli envanter yntemini kullanan iletme modasnn gemesi nedeniyle deer

kaybna urad 2,000 TL maliyet bedelli emtialara %30 karlk ayrmtr. Sz konusu

mal izleyen yl ierisinde %18 KDV dahil 1,770 TL pein bedelle satlmtr.


157 D STOKLAR 2,000 153 TC MAL 2,000

654 KAR GD 600 158 STOK DE D KAR 600

zleyen yl ise u kaytlar yaplr.

100 KASA 1,770

158 STOK DE D KAR 600

600 YURT SAT 1,500 391 HES KDV 270

644 KON KALM KAR 600 621 STMM 2,000

157 D STOKLAR 2,000

rnek: letmede 30,000 TL tutarndaki ticari mal iin %20 orannda karlk ayrlmtr.

letme stok hareketlerini srekli envanter yntemi ile izlemekte olup sz konusu mallarn

%20si ek karlnda 3,000 TLye satlmtr. (KDV %18)


Her ne ekilde olursa olsun deer dklne urayan ticar mallar dier stoklarda izlenir.

157 D STOK 30,000 153 TC MAL 30,000

654 KAR GD 6,000 158 STOK DE D KAR 6,000

Kimi zaman aadaki ekilde de bir kayt yntemi kullanlr. Bu yzden sorular zerken

armamalsnz. Bu soru gelebilecek zor sorulardan biridir.

101 AL EK 3,540 158 STOK DE D KAR 1,200 621 STMM 4,800

600 YURT SAT 3,000 391 HES KDV 540

157 D STOK 6,000

36

159 VERLEN SPAR AVANSLARI

Yurtiine veya yurtdna verilen avanslar veya akreditif atrlmasnda kullanlr. Eer

alnmak istenen varlk duran varlk ise 159 yerine 259 VER SP AVANSLARI hesab kullanlr.

Akreditif: D ticaret yapabilmek iin birbirini tanmayan iki iletmeye bankann araclk

etmesidir. Arac banka, maln satan iletmeye maln alcya tesliminde mal bedelini

alacan garanti eder. Mal ithal eden iletmeye ise akreditif kredisi aar.

rnek: X iletmesi tarafndan daha nce %50si iin avans verilen toplam 42,000 TL

tutarndaki mal satc firma tarafndan iletmeye teslim edilmi, geri kalan tutar keide

edilen ekle denmitir. (KDV %10)

Mallarn teslim alnmas srasnda yaplacak muhasebe kayd nasl olmaldr?

153 TC MAL 42,000 191 ND KDV 4,200

159 VER SP AVANS 21,000 103 VER EK v D EM 25,200

rnek: X iletmesi ithal edecei mala ilikin 15.04.2010 tarihinde 20,000$ tutarnda

akreditif atrmtr. Banka akreditif tutarnn yarsn iletmenin banka hesabndan alm

kalan iin kredi amtr. Bu tarihteki kur 1$ = 1.3 TLdir.

Banka 25.04.2010 tarihinde 3,500 TL tutarndaki komisyonu iletmenin mevduat

hesabndan aldn bildirmitir.

15.04 ve 25.04 tarihindeki muhasebe kaytlarn yapnz.

Soruda akreditif kelimesini gryorsanz bilin ki 159 VER SP AVANS hesab kullanlacaktr.

15.04.2014

159 VER SP AVANS 26,000 102 BANKALAR 13,000

300 BANKA KREDLER 13,000

Banka komisyon alrsa bilin ki bu tr durumlarda oluan giderler her zaman maln

maliyetine eklenir. Henz mallar iletmeye ulamad iin oluan giderler verilen sipari

avanslarna eklenmelidir.

25.04.2014

159 VER SP AVANS 3,500 102 BANKALAR 3,500

17 YILLARA YAYGIN NAAT VE ONARIM MALYETLER


178 YILLARA YAYGIN NAAT VE ENFLASYON DZELTME

179 TAERONLARA VERLEN AVANSLAR

Birden ok yla yaylm olan inaat ve bakm onarm iini yapan iletmelerin bu ilemlerini

izlemek iin kurduklar hesap grubudur.

37


Bilgi yok.

178 YILLARA YAYGIN NAAT VE ENFLASYON DZELTME

Bilgi yok.

179 TAERONLARA VERLEN AVANSLAR

Bilgi yok.

18 GELECEK AY. AT GDERLER VE GELR TAHAKKUKLARI

180 GELECEK AYLARA AT GDERLER

181 GELR TAHAKKUKLARI

180 GELECEK AYLARA AT GDERLER

Pein olarak denen fakat gelecek aylara ait giderler bu hesabnda borcunda gsterilirken,

giderlerin ait olduu aya gelinmesi durumunda alacaklandrlr.

rnein; iletme mallarn satmak iin dnem iinde 2 yllna bir maaza kiralad. 2 yllk

kiray da pein verdi. Eer finansal tablolarn aylk olarak tutuyorsa ilk ay iin PAZ, SAT ve

DA GD hesab borlandrlr. Dnem sonuna kadar olan aylar iin GEL AY AT GD hesab

ve ilerleyen dnemlerde denecek kiralar iinse GEL YIL AT GD hesab borlandrlr. Her

kira demesinde ise PAZ SAT ve DA GD hesab borlandrlrken GEL AY AT GD hesab

alacaklandrlr. Dnem sonunda GEL AYLARA AT GD hesab borlandrlrken GEL YILLARA

AT GD hesab ise 12 aylk kiraya gre alacaklandrlr.

Bir yldan uzun sreli giderler 280 GEL AY AT GD hesabnda gsterilir.

rnek: X iletmesi retimde kulland makinelerini 15.07.2010 tarihinden balayarak bir

yl sreyle 2,400 TLye sigorta ettirmitir. Sigorta bedelinin yars iin ek ciro edilmitir.

letme mal tablolarn aylk olarak dzenlemektedir.


Aylk 200 TL sigorta gideri vardr. 15.07den 30.07e ise 15 gn vardr. Yani 100 TLlik

gider.

730 GEN RT GD 100 180 GEL AY AT GD 1,100

101 AL EK 1,200

rnek: X iletmesi 01.11.2010 tarihinde tehir salonu olarak kullanlmak zere bir

gayrimenkul iki yllna kiralam, stopaj sonras iki yllk kira bedeli olarak da 96,000 TL

bankadan deme yapmtr. Stopaj oran %20dir.

Bu bilgilere gre 01.11.2010 tarihinde yaplmas gereken kayt nasl olmaldr?

96,000 TL net kira tutardr. Brt kira tutar vergi ile birliktedir.

Bu yzden u ilemler yaplr.

38

Brt kira 100X = ? ve Net kira 80X = 96,000 ise Brt kira 120,000 TLdir. Aylk 5,000 TL

kira olur. Bunun 10,000 TLsi 2010 ylna aittir. Kalan tutar izleyen dnemlere aittir.

760 PSD GD 10,000 280 GEL YIL AT GD 110,000

102 BANKALAR 96,000

360 D VERG v FON 24,000

rnek: X iletmesi retimde kulland makinelerini 01.04.2010 tarihinde bir yl sreyle

sigortalamtr. Sigorta irketine banka yoluyla 48,000 TL denmitir.

letme mali tablolarn aylk olarak dzenlediine gre 01.04 ve 30.04.2010 tarihlerinde

nasl kayt yaplmaldr?

01.04.2010

180 GEL AY AT GD 48,000 102 BANKALAR 48,000

30.04.2010

730 GEN RT GD 4,000 180 GEL AY AT GD 4,000

Kimi kaynaklarda aadaki kayt yntemleri de kullanlmaktadr. Bana sorarsanz aadaki

yntem dnemsellik kavram gereince daha mantkldr. Sonuta 4 senelik de

sigortalatma yaplabilirdi.

Cari yla ait 9 aylk kira bedeli (01.04.2010 31.12.2010) 36,000 TLdir.

01.04.2010

180 GEL AY AT GD 36,000 280 GEL YIL AT GD 12,000

102 BANKALAR 48,000

30.04.2010

730 GEN RT GD 4,000 180 GEL AY AT GD 4,000

181 GELR TAHAKKUKLARI

THPye gre bilano tarihi itibariyle domu; ancak istenebilir duruma gelmemi gelirlerin,

gelir hesaplarna alnmas amacyla kullanlan hesaptr.

Bir yldan daha uzun sreli olanlar 281 GEL TAH hesabnda gsterilir.

rnek: letmenin dnem sonu itibariyle tahvillerinden olan faiz alaca 10,000 TLdir.

Fakat faiz demesi izleyen dnemde yaplacaktr.


31.12.2xxx

181 GEL TAH 10,000

642 FAZ GEL 10,000

39

19 DER DNEN VARLIKLAR

190 DEVREDEN KDV

191 NDRLECEK KDV

192 DER KDV

193 PEN DENEN VERGLER VE FONLAR

195 AVANSLARI

196 PERSONEL AVANSLARI

197 SAYIM VE TESELLM NOKSANLARI

198 DER ETL DNEN VARLIKLAR

199 DER DNEN VARLIKLAR KARILII (-)

190 DEVREDEN KDV

Bir dnemde indirilemeyen ve izleyen dneme devreden katma deer vergisinin

kaydedildii ve izlendii hesaptr.

rnek: X iletmesinin Devreden KDV hesabnda Mart ay banda 12,000 TL

bulunmaktadr. Mart ay iinde iletme KDV dhil 70,800 TLlik mal alm ayrca KDV dhil

11,800 TLlik ynetimle ilgili gider demitir. KDV hari 50,000 TLlik de mal satmtr. KDV

oran %18 ise ay sonunda KDV ile ilgili nasl bir ilem yaplmaldr?

31.03.2xxx

391 HES KDV 9,000

190 DEVR KDV 3,600

191 ND KDV 12,600

Sonu olarak Mart ay sonunda DEVREDEN KDV hesab 15,600 TL bor kalan verir.

191 NDRLECEK KDV

Her trl mal ve hizmet alnmas ile satclara denene KDVnin izlendii hesaptr.

Her ayn sonunda KDV hesaplar karlatrlr.

ND KDV > HES KDV ise fark DEVR KDVde borlandrlr.

HES KDV > ND KDV ise fark D VERG ve FONLAR hesabnda alacaklandrlr.

HES KDV > ND KDV + DEVR KDV ise fark D VERG ve FONLARda alacaklandrlr.

rnek: X iletmesinde Nisan ay sonunda Hesaplanan KDV 225,000 TL, ndirilecek KDV

kalan ise 195,000 TLdir. Devreden KDV hesabnn kalan ise 35,000 TL ise ay sonunda

nasl bir muhasebe kayd yaplmaldr?

391 HES KDV 225,000

191 ND KDV 195,000 190 DEVR KDV 30,000

40

Sonu olarak Byk Defterde Devreden KDV bor kalan 5,000 TL olacaktr.

rnek: X iletmesinde Haziran ay sonu itibariyle HES KDV 72,500 TL, ND KDV 55,000 TL

ve DEVR KDV 12,000 TLdir. Ay sonu muhasebe kaytlar nasl olmaldr?

391 HES KDV 72,500

190 DEVR KDV 12,000

191 ND KDV 55,000 360 D VERG v FON 5,500

192 DER KDV

Bilgi yok.

193 PEN DENEN VERGLER VE FONLAR

Mevzuat gereince pein denen ve bir yl iinde indirim konusu yaplabilecek gelir,

kurumlar ve dier vergiler ile fonlarn kayt ve takip edildii hesaptr.

rnek: X iletmesinin bankadaki mevduat hesabna 1,000 TL tutarnda faiz tahakkuk

etmitir. %20 gelir vergisi kesintisi yapldktan sonra faiz tutar bankadaki mevduat

hesabna aktarlmtr.


102 BANKALAR 800

193 PE D VERG v FON 200

642 FAZ GEL 1,000

195 AVANSLARI

letme adna mal ve hizmet satn alacak personele verilen nakitlerdir.

rnek: letmeye ait kamyonetin bakm onarm giderlerini karlamak amacyla satn

alma biriminde alan personele 2,000 TL avans verilmitir.


195 AVANS 2,000 100 KASA 2,000

196 PERSONEL AVANSLARI

Personel ve iilere maa, cret ve yolluklarn nceden denen avanslarn izlendii

hesaptr.

Bu hesaba yolluk avanslar ile personelin hak ettii, ancak tahakkuk ileminin yaplma gn

gelmemi cretlerine karlk yaplan demeler kaydedilir. Ancak personele daha sonra

maandan kesilmek zere bor verilen paralar 135 PERSONELDEN ALACAKLAR hesabna

kayt edilir.

letmeden ayrlan personelin avans kalan bu hesaptan alnarak 136 D E AL

hesabnda izlenir.

41

135 PERSONELDEN ALACAKLAR: eitli nedenlerle iletme personelinden oluan

alacaklar bu hesapta izlenir. Personele maandan taksitler halinde kesilmek zere verilmi

olan paralar, lojman kiras vb.

195 AVANSLARI: letme adna mal ve hizmet satn alacak, iletme adna birtakm

gider ve demeleri yapacak personele veya personel dndaki kimselere verilen i

avanslarnn izlendii hesaptr.

196 PERSONEL AVANSLARI: Hak edildii halde normal tahakkuk dnemi henz

gelmemi personel cretlerine mahsuben nceden yaplan demeler ve seyahate

gnderilen personele yapaca seyahat giderine karlk verilen yolluklar bu hesapta izlenir.

rnek: X iletmesi ynetimde alan personeli iin 10,000 TL cret tahakkuk ettirmitir.

Bu cretten 4,000 TL avans dtkten sonra kalan tutar personele denmitir.


770 GEN YN GD 10,000 196 PERS AVANS 4,000

100 KASA 6,000

197 SAYIM VE TESELLM NOKSANLARI

Tesellm verilen bir eyi geri alma demektir.

Saymlar sonucunda teslim edilen kasa, stok ve maddi duran varlklar noksanlaryla,

tesellm srasnda ortaya kan noksanlarn geici olarak izlendii hesaptr.

Noksanl nedeni bulunamaz ise dnem sonunda 659 D OL GD ve ZARARLAR hesab

kullanlr.

rnek: Ocak ay sonunda kasa saym sonucunda kasada 100,000 TLnin bulunduu tespit

edilmitir. Kasa hesabnn bor toplam 120,000 TL, alacak toplam ise 10,000 TLdir. Farkn

sebebi bulunamam ve kaytlara alnmtr.


197 SAY v TES NOK 10,000

100 KASA 10,000

198 DER ETL DNEN VARLIKLAR

Dnen varlklar grubunda yer alan ancak yukardaki hesaplardan hibirisinin kapsamna

girmeyen unsurlarn izlendii hesaptr.

En ok ihra tarihinden sonra alnan tahvil ve bono gibi menkul kymetlerin satn alnma

tarihine kadar ileyen faizlerini gstermek iin kullanlr.

rnek: X A, 15.07.2010 tarihli 10 TL nominal deerli %24 faizli ve 2 yl vadeli Y Aye

ait 20,000 adet tahvili 01.10.2010 tarihinde 215,000 TLye satn almtr. Tahvil faiz

demeleri alt aylk dnemler itibariyle yaplmaktadr. Anapara vade sonunda denecektir.


15.07den 01.10 tarihine kadar 2.5 ay vardr.

Faiz Tutar = 75/360 x %24 x 200,000 = 10,000 TL faiz geliri zaten ilemitir. Bu yzden

bu tutar 198 D E DN VARLIKLAR hesabna aktarlr.

42



199 DER DNEN VARLIKLAR KARILII (-)

19 DER DNEN VARLIKLAR grubundaki hesaplara alnan varlklar ile ilgili olarak ortaya

kan riskler iin ayrlan karlklar bu hesapta izlenir. Aktifi dzenleyici bir hesaptr.

rnek: Dnem sonunda SAY ve TES NOK bor kalan 35,000 TL, SAY ve TES FAZ alacak

kalan 30,000 TL olsun. letmenin 5,000 TLlik bir a vardr. Bu yzden aadaki gibi

kayt yaplr:

KAR GD 5,000 199 D E DN VAR KAR 5,000

43

DURAN VARLIKLAR

letmenin faaliyet dnemi ierisinde nakde evirmek istedii varlklar bu grupta yer alr.

Dier bir deyile bir yldan daha uzun bir sre sonra nakde evrilmek istenen varlklar

kapsar.

II. DURAN VARLIKLAR

22. TCAR ALACAKLAR

23. DER ALACAKLAR

24. MAL DURAN VARLIKLAR

25. MADD DURAN VARLIKLAR

26. MADD OLMAYAN DURAN VARLIKLAR

27. ZEL TKETME TAB VARLIKLAR

28. GELECEK YILLARA AT GDERLER VE GELR TAHAKKUKLARI

29. DER DURAN VARLIKLAR

22 TCAR ALACAKLAR

220 ALICILAR

221 ALACAK SENETLER





23 DER ALACAKLAR








44

24 MALi DURAN VARLIKLAR

240 BALI MENKUL KIYMETLER

241 BALI MENKUL KIYMETLER DEER DKL KARILII (-)

242 TRAKLER


244 TRAKLER SERMAYE PAYLARI DEER DKL KARILII (-)

245 BALI ORTAKLIKLAR

246 BALI ORTAKLIKLAR SERMAYE TAAHHTLER (-)

247 BALI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEER DKL KARILII (-)

248 DER MAL DURAN VARLIKLAR


240 BALI MENKUL KIYMETLER

1 yldan daha uzun srede nakde dnecek ortaklk hakk ya da alacak hakk veren menkul

kymetlerden oluur. rnein; iletme baka bir iletmenin sermayesinin %10unun altnda

hisse senetlerini alrsa 110 HSSE SENETLER hesabnda izlenir. Yine sermayesinin

%10unun altnda hisse senetlerini ortak olmak amacyla alrsa 240 BALI MENKUL

KIYMETLER hesabnda izlenir. Dier bir deyile ynetime katlma hakk %10un altnda olan

hisse senetleri satn alnrsa bu hesapta izlenir.

Bu hesap ayrca uzun vadeli tahvillerin hemen paraya evrilme yeteneini yitirmi olmas

durumunda da kullanlr. rnein;

letme al deeri 15,000 TL olan tahvili kartan irketin iflas etmesi sebebiyle tahvillerin

parasn alabilmek iin mahkemeye bavurmutur.

Bu durumda u kayt yaplr:

240 BA MEN KIY 15,000 111 Z KES TAH, SEN ve BON 15,000

rnek: X iletmesinin %5 orta durumundaki Y iletmesi, iletme lehine 2,000 TL temett

geliri tahakkuk ettirdiini renmitir. Bu durumda X iletmesinin yapmas gereken kayt

nasl olmaldr?

136 D E AL 2,000 649 D OL GEL ve KAR 2,000

(!) Y iletmesi X iletmesinin orta. X iletmesi Y iletmesinin deil. Bu yzden 131 ORT

AL hesab yerine 136 D E AL hesab kullanlr.

241 BALI MENKUL KIYMETLER DEER DKL KAR (-)

Bilano gnnde deeri den ve %10un altnda ortaklk amacyla alnan menkul kymetler

iin karlk ayrlr.

45

rnein; BA MEN KIY hesabnda kaytl bulunan 25,000 TLlik hisse senedinin bilano

gnndeki deerinin 21,000 TL olduu anlalmtr. Bu durumda u ekilde kayt yaplr:

31.12.2xxx

654 KAR GD 4,000 241 BA MEN KIY DE D KAR 4,000

242 TRAKLER

BALI MENKUL KIYMETLER ile ayn zelliklere sahiptir. Tek fark ortaklk hakk %10 ile

%50 arasnda olunca kullanlr.

rnek: X iletmesinin elinde geici yatrm yapmak amacyla bulundurduu Y iletmesine

ait 900,000 TLlik hisse senedi vardr. Y iletmesinin sermayesi 10,000,000 TLdir. X

iletmesi Y iletmesi ile ortak olmak amacyla banka araclyla 200,000 TLlik hisse senedi

daha satn almtr.


242 TRAKLER 1,100,000 110 HSSE SENETLER 900,000



Bir iletme (A iletmesi) baka bir iletmenin (B iletmesinin) itirakiyse ve A iletmesi B

iletmesinin sermayesinin bir ksmn satn alacana sz verdiyse bu hesap kullanlr.

rnek: A iletmesi 240,000 TL sermaye ile kurulan B iletmesini sermayesinin 60,000

TLlik ksmn alacan taahht ettiyse u ekilde kayt yaplr:

242 TRAKLER 60,000 243 TRAKLERE SERM TAAH 60,000

Satn alnma ilemi gerekletirilirse u ekilde kayt yaplr:

243 TRAKLERE SERM TAAH 60,000 102 BANKALAR 60,000

B iletmesi sene sonunda 30,000 TL kr elde etmi olsun ve bu krn %60n datacan

aklasn. z kaynak yntemine gre u ekilde kayt yaplr:

Kr pay datlaca renildiinde:

A iletmesi B iletmesinin (60,000/240,000) %25i itirakidir. Kr paynn %25i A

iletmesine verilmelidir. 30,000 X .25 = 7,500 TL

242 TRAKLER 7,500 640 T TEMETT GEL 7,500

B iletmesi bu krn %60n dattnda ise A iletmesine 7,500 x .6 = 4,500 TL gelmelidir.

Datm ilemi yapldnda ZKAYNAK YNTEMne gre u ekilde kayt yaplr.

46

102 BANKALAR 4,500

242 TRAKLER 4,500 Eer ZKAYNAK YNTEM kullanlmasyd u ekilde kayt yaplrd:

132 TRAKLERDEN ALACAKLAR 4,500 T TEMETT GEL 4,500

102 BANKALAR 4,500

132 TRAKLERDEN ALACAKLAR 4,500

rnek: A iletmesi 300,000 TL ile kurulan B iletmesinin 90,000 TL deerinde hisse

senedine sahiptir. B iletmesi dnem sonunda 30,000 TL zarar ettiini akladysa u

ekilde kayt yaplr:

A iletmesi B iletmesinin 90,000/300,000 = %30 itiraki konumundadr. A iletmesine

30,000 TLlik zarardan 30,000x%30 = 9,000 TL der. Bu yzden dnem sonunda

31.12.2xxx

659 D OLD GD v ZAR 9,000 242 TRAKLER 9,000

eklinde kayt yaplr.

rnek: letmenin tirakler hesabnn bor kalan 30,000 TLdir. letme tirakler

hesabndaki hisse senetlerini 28,000 TLye ek karl satmtr. Muhasebe kayd nasl

olmaldr:

101 AL EK 28,000 655 MEN KIY SAT ZAR 2,000

242 TRAKLER 30,000

rnek: X iletmesi, sermayesi 1,000,000 TL olan Y Anin %30unu almay taahht etmi

ve taahhdn banka araclyla yerine getirmitir. Y A ilk yl 250,000 TL kr elde etmi

ve bu krn %40n datm, ikinci ylda ise 120,000 TL zarar etmitir. nc ylda

300,000 TL kr elde etmi, bu krn %90n datmtr. letme, itiraklerini zkaynak

yntemi ile deerlemektedir.

Bu bilgilere nc yln sonunda X iletmesinin itiraklerinin tutar ka TLdir?

Srasyla ilemleri yapyorum:

1m x %30 = 300,000

242 T 300,000 243 T SERM TAAH (-) 300,000

243 T SERM TAAH (-) 300,000 102 BANKALAR 300,000

1. yl (250,000 x %30 = 75,000 x %40 = 30,000 TL)

242 T 75,000 640 T TEM GEL 75,000

102 BANKALAR 30,000

242 T 30,000 2. yl (120,000 x %30 = 36,000)

659 D OL GD ve ZAR 36,000 242 T 36,000

3. yl 300,000x%30 = 90,000

47

242 T 90,000 640 T TEM GEL 90,000

Bu ksm nemli: TCKya gre gemi yllarda zarar edildiyse gemi yl zararlar cari yldaki

krdan dlr ve kr pay datm net tutar zerinden yaplr.

90,000 36,000 = 54,000 x %90 = 48,600

102 BANKALAR 48,600

242 T 48,600

244 TRAKLER SERMAYE PAYLARI DEER DKL KAR (-)

Dnem sonunda deer kaybna urayan 242 TRAKLER hesab, 654 KAR GD hesab ile

birlikte kullanlr.

Sonu olarak diyebiliriz ki, iletmenin itirak olduu irket zarar ettiinde D OL GD ve

ZAR hesab, iletmenin TRAKLER hesab dnem sonunda deer kaybettiinde T SERM

PAY DE D KAR (-) hesab ve itirakler hesabndaki hisse senetleri zararna satldnda

MEN KIY SAT ZARAR hesab kullanlr. Bu hesabnn nasl ve nerde kullanlacana dikkat

edilmelidir.

rnek: X iletmesi KLM Limited irketinin 120,000 TLlik sermayesinin %30una sahiptir.

Limited irket 2009 yl bilanosunu 40,000 TL zararla kapatmtr. irketin tasfiyesine

karar verilmi olup, yaplan datm sonucunda iletmeye tasfiyeden 26,000 TL tutarnda

nakit dmtr. letme bu paray tahsil etmitir.

2009 ylnda X iletmesinin yapmas gereken kayt nasl olmaldr? Tasfiyeden sonra

yaplmas gereken muhasebe kaytlarn yaznz.

654 KAR GD 12,000 244 T SERM PAY DE D KAR 12,000

100 KASA 26,000

244 T SERM PAY DE D KAR 12,000

242 TRAKLER 36,000 644 KON KALM KAR 2,000

245 BALI ORTAKLIKLAR

240 BALI MENKUL KIYMETLER ve 242 TRAKLER hesaplar gibi alr. Tek fark irket

dier irketin %50 100 arasnda orta olur. Dier bir deyile

%0 10 arasnda ortak olunuyorsa 240 BALI MENKUL KIYMETLER

%10 50 arasnda ortak olunuyorsa 242 TRAKLER

%50 100 arasnda ortak olunuyorsa 245 BALI ORTAKLIKLAR hesab kullanlr.

rnek: X iletmesi 200,000 TL sermayeye sahip Y iletmesinin %40 orta konumundadr.

X iletmesi Y iletmesine ait 40,000 TLlik hisse senedini banka araclyla satn almtr.


245 BA ORT 120,000 242 TRAKLER 80,000 102 BANKALAR 40,000

48

246 BALI ORTAKLIKLAR SERMAYE TAAHHTLER (-)

243 TRAKLERE SERMAYE TAAHHTLER (-) hesab ile ayndr. %50 ve zeri ortaklk

durumu olduunda kullanlr.

rnek: X iletmesi bal orta konumundaki Y iletmesinin ihra edecei 1,000,000 TL

deerindeki tahvilleri satn alaca taahhdnde bulunmutur. Daha sonra bu tahvilleri

banka araclyla satn almtr.

245 BA ORT 1,000,000 246 BA ORT SERM TAAH 1,000,000

246 BA ORT SERM TAAH 1,000,000 102 BANKALAR 1,000,000

247 BALI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DE D KAR (-)

244 hesab ile ayndr. Tek fark %50 ve zeri ortaklk durumu olduunda kullanlr.

rnek (iki sorulu): X Anin %75 orta konumundaki Y A 2014 yln 1,000,000 TL

zararla kapatmtr. X A ortaklklarn z kaynak yntemine gre deerlemektedir.

X A bu durum karsnda sadece karlk ayrmtr. Muhasebe kaydnz yapnz.

X A bu durum karsnda karlk ayrmamtr. Muhasebe kaydn yapnz.

Karlk ayrd zaman:

654 KAR GD 750,000 247 BA ORT SERM PAY DE D KAR

750,000

Karlk ayrmad zaman:

659 D OL GD v ZAR 750,000 245 BA ORT 750,000

Y A 2015 ylnda 2,000,000 TL kr elde etmitir. X A ise payna den kr banka

araclyla tahsil etmitir. Gerekli muhasebe kaydn yapnz.

245 BA ORT 1,500,000 641 BA ORT TEM GEL 1,500,000

Bir nceki seneyi zararla kapatt iin bu zarar 2015 ylnn krndan dlr ve yle tahsil

edilir.


245 BA ORT 750,000

248 DER MAL DURAN VARLIKLAR


Bilgi yok.

49

25 MADD DURAN VARLIKLAR

250 ARAZ ve ARSALAR

251 YERALTI ve YERST DZENLER

252 BNALAR

253 TESS, MAKNE ve CHAZLAR

254 TAITLAR

255 DEMRBALAR

256 DER MADD DURAN VARLIKLAR


258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR

259 VERLEN AVANSLAR

Duran varlklar yalnzca maliyet bedelleri zerinden muhasebeletirilirler.

Maddi duran varlklar iyi alr durumda tutmak zere yaplan harcamalar dnem gideri

olarak kaydedilir.

Maddi duran varlklar alndktan sonra ortaya kan kur fark ve faizlerin gider yazlmas

veya MDVnin (Maddi Duran Varlklarn) maliyetine eklenmesi istee baldr. Eer 259

VERLEN AVANSLAR hesab kullanlarak alndysa bu bedellerin muhasebeletirilmesi ve

MDVnin maliyetine eklenmesi zorunludur.

250 ARAZ ve ARSALAR

Maliyet bedeline satn alma bede

Documents

Genel Muhasebe Ders Notları