Solfej Ders Notları

SENCER

H CA’NIN

SOLFEJ DERSİ

NOTLARI

2

İlk Söz

Merhaba, sevgili arkadaşlar ve veliler.

Elinizde tutmuş olduğunuz bu ders notlarını, ders saatlerimizin kısa olmasından dolayı

hazırlamış bulunmaktayım. Yazı yazma vaktinden kazanarak, pratik alıştırmalara ağırlık

vermek, ders saatlerinin daha verimli geçmesine sebep olacaktır. Ayrıca, sevgili küçük

kardeşlerimin ders notlarını yazmada zorluk çekmeleri ve derslerini evde eksiksiz olarak

tekrar etmeleri gerektiği için de kolaylık sağlayacaktır.

Müzik hem bir sanat hem de bir bilimdir. İçinde matematik bilimini sınırsız bir şekilde

barındıran müzik küçük arkadaşlarımın matematikle olan ilgi ve alakalarınıda istemeden

geliştirecektir. Ancak onların bunu tekbaşına yapması biraz zor olabilir. Basit matematik

işlemlerini çok sık kullanmak zorunda kaldığımız solfej derslerinde, zaman zaman okullarda

yaşı küçük kardeşlerimin henüz görmediği konuları işlemek durumunda kalmaktayız (ondalık

veya buçuklu sayılar gibi). Ders esnasında onların konuları yeterince anlamaları için gereken

çabayı sarf etmekteyim. Ancak bu konular bir sonraki derse kadar tekrar edilmediği taktirde

çok çabuk unutulmaktadırlar. Bu notlar siz velilerimizin de rahatça anlayacağı bir şekilde

yazılmıştır. Evde çocuklarınıza kolaylıkla tekrar ettirmenizi sağlayacaktır.

Müzik eğitiminin çocukların gelişiminde önemli rol oynadığını bilmekteyiz. Zaten pek

çoğunuzda bu sebepten dolayı sevgili çocuklarınızı daha bilgili ve ilgili bir birey olması için

bizlere yolladınız. Ancak bu gelişim ezbercilik yoluyla değil sadece anlayarak öğrenme ile

gerçekleşecektir. Bu gelişimdeki en büyük görev de siz velilere düşmektedir. Evlerde gereken

tekrar ve pekiştirme çalışmalarını eksiksiz ve programlı bir şekilde gerçekleştirmeleri sizlere

bağlıdır. Lütfen programlı bir şekilde çalışınız, çalıştırınız.

Gereken desteği göstereceğinizden emin olarak herkese teşekkür ediyor ve müzik dolu

günler diliyorum.

Sencer Özbay

26.08.2008

3

4

İÇİNDEKİLER

sayfa

İlk Söz...………………………………………………………….…………………...3

Ses.............................………………………..………………….…………………….7

Ses nedir................…..……...........……………………………..…………………….7

Sesin özellikleri…………………………………….........……..…...........………..….9

Müziğin anlatım unsurları………... ………..……………….............………………..9

Akustik................................……………………………….............…………………10

İnsan sesinin oluşumu..................................................................................................11

Notalar........................................................ ………………..…………………..…….13

Anahtarlar.............. ………………………………………………............………….16

Müzikte zaman.............. ………………………………………………............…......17

Perde (Ton) .............. ………………………………………………............………...20

Değiştirme işaretleri.............. ………………………………………………..............22

Seslerle ilgili bazı kavramlar.............. ……………………………………………….24

Uluslararası sanat müziğinde diziler.............................................................................25

Aralıklar........................................................................................................................27

Majör ve Minör kalıplar ..............................................................................................33

Minör kalıplar...............................................................................................................34

İlgili minör....................................................................................................................35

Teorik müzik bilgileri...................................................................................................35

Gürlük terimleri............................................................................................................38

Hız terimleri..................................................................................................................39

Bir müzik parçasını oluşturan unsurlar.........................................................................39

5

6

SES Ses Nedir?

Müziğin hammaddesi sestir. Ses dediğimiz olgu, hareketin meydana

getirdiği bir üründür. Hareket eden her hangi bir madde havada titreşimler

oluşturur, bu titreşimler duyma duyumuz tarafından algılanır. Sesin oluşması

için: ses (kaynak) + iletken madde (ortam) + işitme organı ve beyin (alıcı)

gerekmektedir. Ses dalgaları her türlü iletkenler maddeler üzerinde değişik

hızlarla yol almaktadır.Sesin havadaki hızı, saniyede yaklaşık 332 metredir. Bir

sesin, ses olarak algılanabilmesi için, dalgaların iletken bir ortamda kulağa ve

oradanda işitme merkezine ulaşması gerekmektedir. Bu durumda sesten söz

edilebilmesi için, ses kaynağı, iletken ortam, kulak ve beyin'in olması

gerekmektedir. Bu saydıklarımızdan herhangi bir tanesinin yokluğu sesin

algılanamamasına neden olur.

Titreşimlerle yayılan enerjinin müzik olarak algılanabilmesi için “rezonatör”

yardımı ile büyütülmesi gerekir. Çalgı gövdeleri, piyanonun ses tahtası, ağız-

burun boşluğu birer rezonatördür.1

Sencer Hoca’nın Solfej Dersi Notları

7

“Temel titreşim elementinin herhangi bir uyarının mekanizması ile harekete

geçirilmesiyle sesin oluşumu sağlanır.Harekete geçen temel titreşim elementi

titreşerek çevreye belli frekanslar yayar.Frekans saniyede gerçekleşen titreşim

sayısıdır.Sesin yüksekliği titreşimlerin sayısına bağlıdır.Frekansın ölçü birimi

Hertz “Hz”dir.

Perde: Bir sesin işitme sistemimizde uyandırdığı tizlik ve pestlik duygusudur.

Perde, frekansın müzikteki karşılığıdır.

Basit ses: Cismin bir boyut üzerine yaptığı sesler.

Müzik sesi: Müzik sesi veren sistemlerde çeşitli titreşimler birlikte oluşur ve

kulağa bunun bileşkisi olan karışık bir titreşim gelir.

Gürültü sesi: Düzensiz titreşimlerden oluşan ses kümesi.2


8

SESİN ÖZELLİKLERİ:

1.Tını ( ses rengi niteliği):Bir sesin diğer seslerden kolaylıkla ayrılabilmesidir.

2.Yükseklik: Müziksel bir sesin tizliğinin veya pestliğinin ayırt

edilebilmesi.Sesin yüksekliği titreşimlerle ilgilidir.Titreşimler ne kadar çok ve

çabuksa ses tiz ; ağır ve az ise ses pestdir.

3.Şiddet: Sesin kuvvetli veya zayıf oluşudur.Cismin titreşimleri ne kadar geniş

olursa seste o kadar şiddetli olur.

4.Gürlük:Titreşimin şiddeti arttıkça yada azaldıkça sesin gürlüğü değişir.

5.Uzan:Sesin süreklilik halidir.Titreşimler süresince uzan devam eder.Yaylı

çalgılarda uzan çalanın isteğine göre, yay çekildiği sürece devam eder.

6.Vurgu:Seslerin çeşitli aralıklarla kuvvetli veya hafif, uzun veya kısa

çıkarılmasıdır.

MÜZİĞİN ANLATIM UNSURLARI: 1.Hareket (Hız)

2.Nüans(Farklılık)

3.Vurgu

4.Karakter

5.Renk3


9

AKUSTİK Akustik:Yunanca ses bilimi demektir.sesin oluşumu iletişimine ilişkin her

konuyu inceler.Başlıca şu alanları kapsar.

Genel akustik:Seslerin oluşumu, ses kaynakları,kulağın yapısı ve işitme

sistemlerini inceler.

Müzik akustiği:Çalgıların, tellerin titreşimini,titreştirilen gereçlerin

özelliklerini inceler.

Bina akustiği:Kapalı mekanlardaki ses durumunu ele alır.Yankı , sesin

sönmesi,ses yalıtımı,salonun biçimlendirilmesi vb. konuları ele alır.

Elektro akustik:Ses aygıtları ,elektronik gereçler, yapay ses üreten aygıtlar vb .

konu ve ekipmanları inceler.

Psiko akustik: Müziğin insanların duygusal yaşamı üzerindeki etkilerini

inceler.

Sesin akustikle olan özellikleri:

1.Yansıma:Sesin çevredeki diğer cisimlere çarparak geri gelmesi.

2.Kırılma:Sesin bir ortamdan diğerine geçerken açı değiştirmesi.

3.Görüntü verme:Sert bir yüzeye çarpan ses o yüzeyden ürediği etkisi verir.

4.Rezonans:Bir yerden ses ürediği vakit, o çevre üreyen sesle aynı frekanstan

ise onlarda titreşime geçerler.

5.Enterferans:Aynı yönlü ve aynı genlikteki dalgalar üst üste geldiği zaman

yeni ve daha büyük bir dalga oluşur ve bu dalgaların frekansı değişmez.Ancak

iki veya daha değişik frekanslı dalga enterferans yaparsa yeni ve değişik bir

frekans ortaya çıkar.Bu yeni titreşim kendisini doğuran diğer titreşimlerin

birleşkesidir.Çok sesli müziğin esası budur.4

6.Entonasyon: Ses yüksekliklerinin şaşmaz bir doğrulukla verilebilme becerisi.

Aynı frekanstaki seslerden biri biraz pest çalınırsa bu ses birinci sesten daha

uzun dalgalar üretir. Sencer Hoca’nın Solfej Dersi Notları

10

İNSAN SESİNİN OLUŞUMU

İnsanın ses sistemi(Fonasyon sistemi) nefesli bir çalgıya benzemektedir.

Bu sistem içinde 3 aygıt bulunmaktadır:

1.Solunum aygıtı: Soluk borusu,akciğerler, diyafram, kaburgalar ve karın

kasları.

2.Titreşim aygıtı: Larenks(gırtlak)

3.Yankı aygıtı: Soluk borusu, göğüs, gırtlak bölgesi, yutak, ağız, alt çene,

damak, burun ve sinüsler.

Solunumun temel işlevi organizmanın oksijen gereksinimini karşılamak ve ses

üretimi (fonasyon) için gerekli enerjiyi sağlamaktır.2 solunum şekli vardır.Karın

solunumu-abdonimal solunum.Diğeri göğüs solunumu- hektoral

solunum.Sağlıklı bir ses üretebilmek için solunum bilinçli ve dengeli olarak

yapılmalıdır.

Soluk verme sırasında trakea yoluyla (soluk borusu) akciğerden gelen

havanın ses tellerini titreştirmesiyle ses üretilir.Buna fonasyon denir.Ses üretme

olgusu ses tellerinin fonasyon sırasında santral sinir sistemi tarafından değişik

frekanslara göre ayarlanması ve belli kuvvetteki soluk basıncının etkisiyle

etkisiyle gerçekleşir.Doğru ve temiz bir ses üretimi için gerilimden uzak çözülüp

rahatlamış bir bedene ihtiyacımız vardır.

Ses sanatında insan sesleri, inceliğine göre sınıflandırılır. Kadın ve erkek

sesleri, bu amaçla bölgelere ayrılmıştır ve bu ses bölgeleri, ayrı isimlerle

tanımlanır. En ince ses soprano’dur. Onu mezzo-soprano ve alto izler. Erkek

sesleri ise inceden kalına doğru tenor, bariton ve bas olarak belirlenmiştir.

Soprano’dan bas’a kadar olan ses genişlikleri, piyano klavyesinde şöyle

gösterilmektedir.5


11

SOLFEJ: Notaları adları, sesler, ve süreleri ile okumaya solfej denir. Kulak

terbiyesi, ritim, dikte, deşifre, kuramsal bilgiler ve çalışmaların tamamını kapsar.

BONA: Notaları isimleri ve süreleri ile okumaya bona denir.

DİZEK(PORTE):

Birbirine paralel beş yatay çizgiye dizek adı verilir. Dizek üzerine nota, sus,

anahtar vb. müzik işaretlerinin yazıldığı müzik satırıdır. Dizekte beş adet çizgi

ve dört adet aralık bulunmaktadır.6


12

NOTALAR

Nota, müziği okuyup yazıya almaya yarayan şekillerdir. Yazı harflerinin adları

bulunuşu gibi, bu şekillerinde adları vardır. Bir sesi temsil etmek üzere nota

dizeği üstündeki yerine konulan bir işaret, bir kayıttır. Notalar dizekte

yazıldıkları yere göre isimlerini ve seslerini ; şekillerine görede sürelerini alırlar.

Notaların portedeki yerleri

Notaların şekilleri ve süreleri7


13

Notaların şekillerine göre sürelerini aldığını öğrenmiştik. En büyük nota birimi

4 vuruşluk süresi olan Birlik nota’dır. Sonra 2 vuruşluk İkilik nota, 1 vuruşluk

Dörtlük nota, ½ (yarım) vuruşluk Sekizlik nota olarak devam etmektedir.

Buna bağlı olarak en büyük nota olan Birlik nota bölünerek içinden 2 adet İkilik

nota çıkartmaktadır.

Ör. 2 adet İkilik Nota = 1 adet Birlik nota

2 adet Dörtlük Nota = 1 adet İkilik nota

4 adet Dörtlük Nota = 1 adet Birlik nota 8


14

asd9


15

ANAHTARLAR

Anahtar dizek üzerinde notaların yerini belirtmeye yarayan işarettir. Anahtar

gerçekte sadece 3 tanedir. Anahtar sayısının 7’ye çıkarılmasının nedeni nota

yazısının mümkün olduğunca dizekte kalmak istenmesidir. Ek çizgilerin az

kullanılmasını sağlamak için mevcut ses aracının ses sınırları dikkate alınarak

ana dizeğin altından veya üstünden gerektiği kadar çizgi atma yoluna gidilmiştir.

Örneğin; flüt, obua, keman gibi çalgılar çok ince seslere çıktıkları için üst dizek

bu çalgılara ayrılmıştır. Çizgi sayısı okumayı kolaylaştırmak amacıyla 5 çizgide

sınırlandırılmıştır.İnsan sesleri ve çalgıların çoğu için tek bir dizek

kullanılmaktadır. Buna karşılık kalın sesli çalgılar ve kalın insan sesleri için fa

anahtarı kullanılır.10

Sol anahtarı

Fa anahtarı Do anahtarı


16

Anahtarlara göre Do notasının yeri

MÜZİKTE ZAMAN Süre,seslerin zaman akışı içindeki uzayan miktarına denir.Süre işaretleri sesli ve

sessiz süre işaretleri diye ikiye ayrılır. Sesli süreler notalardır. Sessiz süreler ise

her notaya karşılık gelen Sus ’lardır. Nasıl ki notalarda çalıyoruz yada

söylüyoruz, suslarda ise değerliği yani sahip olduğu vuruş sayısı kadar

susmamız gerekir. Birbirine denke gelen sesli ve sessiz süreler şunlardır.11


17

Ölçü: Bir müzik parçasını meydana getiren ve birbirine eşit zaman veya süre

kalıplarına denir.Ölçüler birbirinden ölçü çizgisiyle ayrılır.

Ölçülerin kuruluşu: Birim olarak ele alınan belli bir zaman veya süre

parçasının en az iki tanesinin bir araya getirilmesiyle ölçü kurulur.

Süre birimini ve ölçü zamanlarını gösteren sayılar:

Dizek üzerine ve anahtarın hemen yanına konan ve bize o müzik parçası

için süre birimi olarak alınan değeri ve kurulan ölçülerde bulunan zamanların

sayısını gösteren sayılara ölçü zamanlarını gösteren sayılara denir.

Ölçü zamanlarını gösteren sayılarda altta bulunan sayı kaçlık nota

kullanılacağını, üstte bulunan sayı ise ölçü içerisinde kaç adet olması

gerektiğini belirtir. Örnek olarak 2/4 lük bir ölçü biriminde her ölçüde 2 adet

Dörtlük nota olacak demektir.Yada 2 adet Dörtlük notaya eşdeğer gelecek

notalar gelecektir. Yani 1 adet İkilik nota veya 4 adet Sekizlik nota gibi.Basit

ölçü zamanları aşağıdaki gibidir.12


18

Bir ölçüyü meydana getiren zaman veya süre kalıplarının birbirine eşit olarak

bölünmesinden elde edilen parçalara vuruş denir. Ölçülerde zamanın sayılması

usül vurularakta yapılır.Ölçü birimlerine göre ele vuruşları şöyledir:13

İki Dörtlük el vuruşu : 2/4

Üç Dörtlük el vuruşu : 3/4


19

Dört Dörtlük veya Dört Zamanlı el vuruşu : 4/4 veya C

PERDE ( TON )

Ses aralıklarını ölçmek için kullanılan bir çeşit Ölçme Birimi'ne "PERDE" denir.

Batı Müziğinde kullanılan en küçük ses aralığına, "YARIM PERDE" denir. İki

tane Yarım Perde'den oluşan ses aralığına "TAM PERDE" denir.Perde aynı

zamanda ton olarak da nitelendirilebilir.Başka bir deyişle ;

Tam ses----------- iki bitişik nota arasındaki en büyük uzaklık.

Yarım ses----------iki bitişik nota arasındaki en küçük uzaklık.14


20

Tam sesler: Örnek: DO-RE, RE-Mİ, FA-SOL, SOL-LA, LA-Sİ.

Yarım sesler: Örnek: Sİ-DO, Mİ-FA.15


21

DEĞİŞTİRME İŞARETLERİ Sesleri normal duyulan hallerinden ½ , 1 ton ince veya kalınlaştırmamıza

yarayan işaretlerdir.Değiştirme işareti almış bir nota o işaretile anılır. Örneğin

diyez almış bir Do notası, Do diyez diye okunur ve Do notasından ½ ses daha

ince duyulur.

Değiştirme işaretleri portede notalardan önce, notaların tam önüne ve notanın

yazıldığı yere konurlar. Örneğin si notası portede 3’üncü çizgiye yazılıyorsa ve

bunotaya bemol koymaya kalkarsak o da 3’üncü çizgiye yazılacaktır.16


22

Bir tam perde iki adet yarım perdeden oluşmaktadır. Buna bağlı olarak Do – Re

notaları arası 1 perde (ton) ise demek ki iki adet yarım perdenin birleşmesinden

oluşuyor demektir. Do – Re notaları iki yarım perdeden oluşuyorsa Do – Re

arasında:

“ Do – Do’dan ½ ses ince bir nota veya Re’den ½ ses kalın bir nota – ve Re

notası vardır. ”

O zaman Do’dan ½ ses ince olan nota ile Re’den ½ ses kalın olan nota aslında

aynı nota oluyor. Yani “Do diyez” notası ile “Re bemol” aynı notalardır.Bu

sistem diğer tüm tam aralıklarda da aynı şekilde işlemektedir. Ancak sesler

yukarı doğru (inceye, tize) çıkarken diyez, sesler aşağı doğru (kalına,peste)

inerken bemol kullanılmaktadır.

Çıkıcı bir dizide Diyez’in kullanımı ve görünüşü17


23

İnici bir dizide Bemol’ün kullanımı ve görünüşü

SESLERLE İLGİLİ BAZI KAVRAMLAR Diatonik: Sesleride, isimleride farklı olan tam aralıklara Diatonik denir.

Örnek: Do – Re , Re – Mi , Sol – La gibi.

Kromatik: İsimleri farklı sesleri aynı olan aralıklara kromatik aralık denir.

Örnek: Do – Do# , Re – Reb , Sol – Sol# gibi.

Sesdaş(anarmonik): İsimleri farklı sesleri aynı aolan aralıklardır.

Örnek: Do# – Reb , Re# – Mib , Sol#– Lab gibi.18


24

ULUSLARARASI SANAT MÜZİĞİNDE DİZİLER

Dizi: Herhangi bir ses ile onun sekizlisi arasındaki yukarı yada aşağı doğru bir

birinin ardınca giden seslerin tümüdür.

Aralıkları bozmadan bir oktav içindeki 12 sesin her biri üzerine bir dizi

kurulabilir. Dizilerin kuruluşlarındaki tam ve yarım perde düzenine göre diziler

majör ve minör dizi olurlar.Dünya üzerinde kullanılan diziler çeşitlidir.Evren

müziğin temel dizisi olan diatonik dizinin kökleri yunanlıların kullandığı

dizilere dayanır.bu diziler yunan soyundan toplumların adını taşıyordu.Bu

dizilerin tümünde dizinin inici olarak 5. derecesinden başlayan ikinci bir dizi yer

alıyordu.

Majör dizi:Do’dan do ya diatonik bir dizi çalarak majör dizi elde ederiz. Diziye

Majör denmesinin nedeni içindeki tam ve yarım perdelerin diziliş şeklidir.Bu

dizilişe göre bir majör dizisinin karakteristliğini gösteren 1.ve 2. dereceler

arasında M 3’lü aralığı vardır.19


25

Minör dizi:la’dan la’ya diatonik bir dizi çalarak minör dizi elde ederiz.

Ton:Bir dizinin rengi yani birey üzerinde bıraktığı etkidir.20

Makam:Dizinin işleyiş şeklidir.Batı müziği tonal, Türk müziği modal’dır

Bir dizinin dereceleri:


26

ARALIKLAR(İNTERVALLER)

İnterval.Aralık, bir notanın diğer notalara göre olan frekans farkıdır.Başka bir

değişle iki nota arasındaki mesafe, ara, ses açıklığıdır. Örneğin; Do, re gibi iki

yanaşık ve ardıl notanın uzaklığı “ikili aralığı”dır: kısa söylenişi sadece “ikili”

olur. Do, re, mi gibi üç ardıl notanın boyutu “üçlü” tutar. — Dört notalı olarak

mesela do, re, mi, fa sıralanışında aralık haddi “dörtlü”dür.

1 sekizli içindeki aralıklara basit aralık denir.

1 oktavı aşan aralıklar birleşik aralık denir.21


27

ARALIKLAR:

Küçük İkili ( K2 ) / minör ikili ( m2 ) : ½ ton

Büyük İkili ( B2 ) / majör ikili ( M2 ) : 1 ton

Küçük Üçlü ( K3 ) / minör üçlü ( m3 ) : 1½ ton

Büyük Üçlü ( B3 ) / majör üçlü ( M3 ) : 2 ton

Tam Dörtlü ( T4 ) / Perfect 4 ( P4 ) : 2½ ton

Artık (Artmış) Dörtlü ( +4 , A4) / Aug.4 : 3 ton

Eksik ( Eksilmiş ) Beşli ( -5 , E5 , 5 ) / Dim.5 : 3 ton

Tam Beşli ( T5 ) / Perfect 5 ( P5 ) : 3½ ton

Küçük Altılı ( K6 ) / minör altılı ( m6 ) : 4 ton

Büyük Altılı ( B6 ) / majör altılı ( M6 ) : 4½ ton

Küçük Yedili ( K7 ) / minör yedili ( m7 ) : 5 ton

Büyük Yedili ( B7 ) / majör yedili ( M7 ) : 5½ ton

Tam Sekizli ( T8 ) / Oktav : 6 ton22

Aralıklar Kurulurken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

1. Kök ses’e ( aralığın kurulacağı ses ) hiç bir şekilde dokunulmaz. Çünkü

kök ses temeldir. Temel yıkılırsa bütün bina yıkılır.

2. Arada ses var ise ara seslere hiç bir şekilde dokunulmaz.

3. Oynama ve müdahale sadece en son ses ( üst uç ) üzerinde yapılır.

4. İlk önce aralıkta kaç ses olduğu saptanır ve okadar ses ilerlenir.

5. Saptanan ses üzerinde hesaplama yapılarak aralığı bulunur.

6. Aralık tablosunda ilk hane bize kaç ses olduğunu ikinci hane ise sesler

arasının kaç ton olması gerektiğini belirtir.


28

Aralıkların ses olarak hesaplanması:

Aşağıda Do sesi üzerine ses olarak kurulmuş ikili, üçlü, dörtlü, beşli, altılı,

yedili, sekizli ( oktav ) aralıklar görülmektesir.23


29

Aralıkların ton olarak hesaplanması:

Aşağıda Do sesi üzerine kurulmuş 3’lü bir aralık vardır. Do sesi üzerine 3’lü bir

aralık kurmak için ilk olarak Do sesi üzerine Do da dahil olmak üzere 3 no ta

sayacağız:

Do : Do, Re, Mi . Sonra bizden istenen aralığa göre aralıklarını ton olarak

hesaplayacağız. İlk sese (kök) ve ara seslere dokunamadığımız için sadece son

ses ile oynamamız gerekecek. Do üzeri üçlü aralık Do – Mi yapmaktadır. Do –

Mi arası 2 ton (perde) ’dir. O halde Do – Mi arası 3ses 2 ton olduğuna göre buna

denk gelen aralık Büyük 3’lü (B3 veya M3) olmaktadır. Eğer Küçük üçlü

aralığını elde etmek istersek ki Küçük 3’lü 1½ tondur; o zaman son ses (üstuç)

ile oynama yaparak aralığı 3 ses 1½ ton olarak düzenlememiz gerekecek.

Böylece Do üzeri Küçük üçlü Do – Mi bemol olacak. 3 ses 1½ ton.24

Peki neden Re diyez (Re#) değil de Mi bemol (Mib) ?

Çünkü bizden 3 ses hesaplanması isteniyor. Do – Re# iki ses yapmaktadır. Do –

Mi : Do, re , mi olarak üçses yapmaktadır.


30

Aralıkların çevrimleri:

Çevirme işlemi adındanda anlaşılacağı gibi aralıkların çevrilmesi, ters yüz

edilmesi yani alttaki sesin üstte, üstteki sesin alta getirilmesi ile yapılır.

Çevirme işlemi yapıldıktan sonra yeni bir aralık elde edilmiş olunur. Buna bağlı

olarak her aralık başka bir aralığa çevrilmektedir.25


31

Aralıklar çevrildiği zaman onlara karşılık gelenler aşağıdaki gibidir.

Çevrilen aralıklarda kalıp olarak; Küçükler – Büyüklere, Büyükler – Küçüklere,

Eksiler – Artıklara, Artıklar – Eksilere, Tamlar – Tama çevrilirler. Rakamsal

olarakta 2’li – 7’liye, 7’li – 2’liye, 3’lü – 6’lıya, 6’lı – 3’lüye, 5’li – 4’lüye,

4’lü – 5’liye çevrilir. Örnek olarak Küçük Üçlü aralığı çevrilirse, Büyük 6’lı

aralığı olarak karşımıza gelir.26


32

MAJÖR – MİNÖR KALIPLAR

Majör ingilizce büyük, Minör ise küçük demektir.Aralıklarda da zaten örneğin;

K3’lü yerine zaman zaman yada alternatif olarak m3’lü dediğimiz zamanlar

olmakta.Dizi veya tonalite olarak majör ve minör, kuruluş kalıplarına bağlı

olarak ilk üç sesin aralık yapısına bağlı olarak isim almaktadırlar.

Majör Kalıp: Majör kalıp sekiz ses ve 2 tam 1 yarım 3 tam 1 yarım

aralıklarından oluşan dizini ismidir.

Hiç ağırza ( değiştirme işareti ) almayan dizi do majör dizisidir. Diğer majör

diziler değiştirme işareti almaktadır. Çünkü başka bir sesten başlandığnda 2 tam

1 yarım 3 tam 1 yarım sıralaması oluşmayacaktır. Bu sebepten dolayı aralıklarda

olduğu dibi dizi ve gamları kurarken hesaplamak ve istenen forma sokmak

gerekir.

Minör Kalıp: Minör kalıp sekiz ses ve 1 tam 1 yarım 2 tam 1 yarım 2 tam

aralıklarından oluşan dizinin ismidir.27

Hiç değiştirme işareti almayan minör dizinin ismi la minör dizisidir. Majör

kalıpda olduğu gibi minör dizilerde de diğer minör gamları hesaplarken

değiştirme işaretlerinden istifade edilir.


33

MİNÖR KALIPLAR:

Doğal Minör Kalıbı: 1 tam 1 yarım 2 tam 1 yarım 2 tam aralıklarından oluşan

dizidir.

Armonik Minör Kalıbı: Doğal minör kalıbın 7’ci derecesinin ½ ses inceltilmiş

halidir.28

Melodik Minör Kalıbı: Doğal minör kalıbın 6’ncı 7’nci derecesinin ½ ses

inceltilmiş halidir.


34

İLGİLİ MİNÖR:

Her majör kalıbın bir ilgili minörü vardır. Yada başka bir değişle her majör kalıp

içinde bir minör kalıp barındırmaktadır. Bu minör kalıbın isminede İlgili Minör

denmektedir.

İlgili minör; majör gamın tonik derecesinden 3 ses 1½ ton aşağı inilerek (kalına,

peste inilerek) bulunmaktadır.Örneğin Do majör gamının ilgili minörünü

bulmak için do sesinden kendi de dahil olmak üzere 3 ses 1½ ton inelim. Do, Si,

La. Üç ses indik. Do – Si arası ½ ton, Si – La arasıda 1 ton.Toplamda 1½ ton

yaptı. Yani Do dan 3 ses 1½ ton aşağı indiğimiz zaman elde ettiğimiz nota La

notasıdır. O zaman Do majörün ilgili minörü La minördür.29

TEORİK MÜZİK BİLGİLERİ

Nefes: Portenin üst yanına konulan bir virgül işareti ile gösterilir. Solfej

yaparken virgül olan yerde nefes alınır.


35

Röpriz(Döneç): Genellikle başa dönüleceğini veya 2. defa görüldüğü yerden 1.

defa görüldüğü yere dönüleceğini anlatır.

D’Capo: Kısaltılması D.C.’dir. Baştan anlamına gelir. Bunun için parça

sonunda D.C. olan yerden başa dönülür.

Fin: Son, bitiş bitti demektir. Fin yazan yerde parça bitirilir.

Ölçü tekrar işareti: Bir ölçüdeki notalar tekrar edileceği zaman kullanılır.30

Senyö: Bir müzik eserinde 2. defa konulduğu yerden, birinci defa konulduğu

yere dönüleceğini ve son yazılan yerde bitirileceğini belirtir.


36

Coda: Kuyruk demektir.Bir müzik eseri belirli bir yerden belirli bir yere dönüş

yaptıktan sonra codalar arası atlanarak devam edilir.

Akor: Dizinin 1, 3, 5, 8 ’inci derecelerinin aynı anda çalınması ile akor oluşur.

Akor notalarının armonik olarak üst üste çalınmasına denir. Her gamın bir akoru

vardır.

Arpej: Bir akor notalarının melodik olarak arka arkaya çalınmasına denir. Her

gamın bir arpeji vardır. Dizinin 1, 3, 5, 8 ’inci derecelerinin tekrarı dizinin

arpejini oluşturur.31

Nokta: Önüne geldiğin notanın değerinin, o notanın değerinin yarısı kadar daha

uzatır.


37

Akolat: İki farklı partinin(satırın) birleştirilmesine, çift satır oluşturmaya

yarayan bağa akolat denir. Akolat en çok piyano notasında kullanılmaktadır.

Metronom: Bir müzik parçasının her yerde ve herkes tarafından aynı hızla

okunmasını sağlayan araca metronom denir. 32

GÜRLÜK TERİMLERİ


38

HIZ TERİMLERİ

BİR MÜZİK PARÇASINI OLUŞTURAN UNSURLAR

Ritim: Devinim. Olayların düzenli aralıklarla tekrarlanması niteliği, dizem,

tartım. Bir birine bağlı ve eşit olarak peşisıra gelen ölçülerin oluşturduğu

döngüye ritim denir.

Melodi: Belli bir tona ve kurallar bütününe bağlı olarak, notaların göstermiş

olduğu yatay hareketliliğe melodi denir. 33

Armoni: Uyum demektir. Aynı anda tınlayarak notaların oluşturduğu dikey

blokların (akorların), kurallar bütünü ile düzenlenerek göstermiş oldukları yatay

hareketliliktir. Armoni bunun dışında müzik yazma kurallarını da kapsar.


39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

Documents

Solfej Ders Notları