KPSS2017

30.Eğitimde

yıl

önce bİz sorduk

soru92120 Soruda

TARİHkonu anlatımlı

pratik bilgiler

sınavlara en yakın özgün sorular ve açıklamaları

çıkmış sorular ve açıklamaları

GENEL YETENEK - GENEL KÜLTÜR

Serkan Aksoy

KPSS TARİH KONU ANLATIMLI

ISBN 978-605-318-483-6

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

© Pegem Akademi

Bu kitabın basım, yayın ve satış haklarıPegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

34. Baskı: 2016, Ankara

Yayın-Proje: Seda GökayDizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş.İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105

Yenimahalle/ANKARA(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 26687

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: pegem@pegem.net

Değerli Adaylar;

Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testi'nde önemli bir yer tutan “Tarih” kapsamındaki 27 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır.

Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup;

İslamiyet Öncesi Türk Tarihi, Türk-İslam Tarihi, Osmanlı Tarihi, Osmanlı Yenileşme ve Demokratikleşme Hareketleri, Avrupa’da Yaşanan Gelişmeler ve Bu Gelişmelerin Türk-İslam Dünyasına Etkileri, XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti, Kurtuluş Savaşı'nın Hazırlık Dönemi Kurtuluş Savaşı Muharebeler ve Antlaşmalar Dönemi Cumhuriyet Dönemi Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası ve Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi bölümlerinden oluşmaktadır.

Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim, şekil, şemalarla somutlaştırılmasına, kavram haritaları, tablolar, grafik ve etkinliklerle akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir.

Her ünitenin sonunda,

özet, etkinlik, bulmaca, boşluk doldurma, çözümlü testler, cevaplı testler ve çıkmış sorulara;

yer verilmiştir.

Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarıma,PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü birborç bilirim.

Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş veönerileriniz bu ürünün niteliğini daha da artıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle pegem@pegem.net aracılığıyla paylaşınız.

Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar.

Serkan Aksoy

SUNU

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM İslamiyet Öncesi Türk Tarihi

Türk Adının Anlamı, Türklerin Ana Yurdu ve Türk Göçleri..............................3

İslamiyet Öncesi Türk Devletleri ......................................................................4

İskitler (Sakalar) (MÖ VII. yy.) ....................................................................3

Büyük Hun İmparatorluğu (Asya Hunları) ..................................................4

Kavimler Göçü (375) ...................................................................................4

Avrupa Hunları (375 - 469) .........................................................................5

Göktürk (I. Kök Türk) Devleti (552-659) ......................................................5

II. Göktürk-Kök Türk (Kutluk) Devleti (682-744) ..........................................6

Uygur Devleti (744-840) ..............................................................................6

Orta Asya’da Kurulan Diğer Türk Devletleri.....................................................7

1. Kırgızlar ...................................................................................................7

2. Sabirler (Sibirler-Sabarlar) ......................................................................7

3. Akhunlar (Eftalitler) .................................................................................7

4. Hazarlar ..................................................................................................7

5. Türgişler ..................................................................................................8

6. Karluklar ..................................................................................................8

7. Avarlar .....................................................................................................8

8. Bulgarlar ..................................................................................................8

9. Macarlar ..................................................................................................8

10. Peçenekler ............................................................................................8

11. Kıpçaklar (Kumanlar) ............................................................................8

12. Oğuzlar (Uzlar) ......................................................................................8

İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet ...............................9

A. Devlet Yönetimi ......................................................................................9

B. Ordu (Sü) ..............................................................................................10

C. Din ve İnanış ........................................................................................11

D. Hukuk (Könilik) .....................................................................................11

E. Sosyal ve Ekonomik Hayat ...................................................................12

F. Yazı, Dil ve Edebiyat .............................................................................13

G. Bilim ve Sanat ......................................................................................14

H. Müzik ....................................................................................................14

Özet ...............................................................................................................15

Boşluk Doldurma ...........................................................................................16

Bulmaca.........................................................................................................18

Çözümlü Test .................................................................................................19

Cevaplı Test ...................................................................................................22

Çıkmış Sorular ...............................................................................................25

v

2. BÖLÜM Türk - İslam Tarihi

Türklerin İslamiyet’i Kabulü................................................................................ 31Talas Savaşı (751) ........................................................................................ 31

İlk Türk - İslam Devletleri ................................................................................... 31Karahanlılar (840-1212) ................................................................................ 31Gazneliler (963-1187) ................................................................................... 32Tolunoğulları (868-905) ................................................................................. 33Akşitler (Ihşitler) (935-969) ............................................................................ 33Büyük Selçuklu Devleti (1040-1157) ............................................................. 33Harzemşahlar (1097-1231) ........................................................................... 35

İlk Türk - İslam Devletlerinde Kültür ve Medeniyet ............................................ 35A. Devlet Yönetimi ........................................................................................ 35B. Ordu .......................................................................................................... 37C. Toprak Yönetimi ........................................................................................ 38D. Ekonomik Yapı ......................................................................................... 38E. Sosyal Hayat ve Hukuk ............................................................................ 39F. Bilim, Dil ve Edebiyat ................................................................................ 39G. Sanat ve Mimari ....................................................................................... 40

Türkiye Tarihi ..................................................................................................... 41Malazgirt Savaşı’ndan Sonra Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri ........... 41

Saltuklular (1072-1202) ............................................................................ 41Mengücekliler (1080-1228) ....................................................................... 42Danişmentliler (1080-1178) ...................................................................... 42Artuklular (1102-1409) .............................................................................. 42Çaka Beyliği (1081-1093) ......................................................................... 42

Anadolu (Türkiye) Selçuklu Devleti (1077-1308) .............................................. 42Uçlar ve Anadolu Beylikleri ........................................................................... 43Kösedağ Savaşı Sonucunda Kurulan Beylikler ............................................. 43

Karamanoğulları (1256-1487) .................................................................. 43Hamitoğulları (1300-1423) ........................................................................ 44Eşrefoğulları (1284-1326) ......................................................................... 44Dulkadiroğulları (1337-1515) .................................................................... 44Ramazanoğulları (1353-1608) .................................................................. 44Germiyanoğulları (1299-1429) ................................................................. 44Saruhanoğulları (1313-1410) ................................................................... 44Aydınoğulları (1308-1426) ........................................................................ 44Menteşeoğulları (1261-1424) ................................................................... 44Osmanoğulları (1299-1922) ..................................................................... 44Karesioğulları (1304-1360) ....................................................................... 44Candaroğulları (İsfendiyaroğulları) (1292-1461) ...................................... 44Pervaneoğulları (1277-1322) .................................................................... 44Taceddinoğulları (Canik Beyliği) (1348-1428) .......................................... 44İnançoğulları (1276-1368) ........................................................................ 44Sahip Ataoğulları (1275-1342) ................................................................. 44Eretna Devleti (1335-1381) ...................................................................... 44Kadı Burhaneddin Devleti (1381-1398) .................................................... 44

vi

Anadolu Selçuklu Devleti ve Beylikler Döneminde Kültür ve Medeniyet .......45

A. Devlet Yönetimi .....................................................................................45

B. Ordu .......................................................................................................46

C. Toprak Yönetimi .....................................................................................46

D. Ekonomik ve Sosyal Hayat ....................................................................47

E. Hukuk ....................................................................................................47

F. Din ve İnanış ..........................................................................................48

G. Fikir, Dil ve Edebiyat ..............................................................................48

H. Bilim, Sanat ve Mimari ...........................................................................49

Orta Asya ve Yakın Doğu’da Kurulan Devletler .............................................51

Fatımîler (909 - 1171) ................................................................................51

Eyyûbîler (1174 - 1250) ..............................................................................51

Memlükler (1250 - 1517) ............................................................................51

Moğollar (1196 - 1227) ...............................................................................51

Timur Devleti (1370 - 1507) .......................................................................52

Babür Devleti (1526 - 1858) .......................................................................52

Karakoyunlular (1365 - 1469) ....................................................................52

Akkoyunlular (1350-1502) ..........................................................................52

Safeviler (1502 - 1736) ..............................................................................52

Özet ................................................................................................................53

Boşluk Doldurma ............................................................................................55

Bulmaca..........................................................................................................57

Çözümlü Test ..................................................................................................58

Cevaplı Test ....................................................................................................63

Çıkmış Sorular ................................................................................................66

3. BÖLÜM Osmanlı Tarihi

Kuruluş Dönemi (1299-1453) ........................................................................73Yükselme Dönemi (1453 – 1579) ...................................................................76Osmanlı Devleti Kültür ve Medeniyeti.............................................................79

A. Osmanlı'da Devlet Anlayışı...................................................................79B. Merkez Teşkilatı ....................................................................................79C. Memleket Yönetimi ...............................................................................83D. Osmanlı Toprak Sistemi .......................................................................84E. Ordu ve Donanma ................................................................................85F. Ekonomik Hayat ....................................................................................87G. Sosyal Hayat .........................................................................................90H. Hukuk .................................................................................................90I. Eğitim ....................................................................................................92J. Dil ve Edebiyat ......................................................................................93

vii

K. Bilim Dünyası ve Fikir Hayatı ................................................................... 94L. Basın - Yayın ........................................................................................... 94M. Mimari .................................................................................................... 95N. Güzel Sanatlar ........................................................................................ 97

Özet .................................................................................................................. 99

Boşluk Doldurma ............................................................................................ 102

Bulmaca.......................................................................................................... 104

Çözümlü Test .................................................................................................. 105

Cevaplı Test .....................................................................................................111

Çıkmış Sorular .................................................................................................114

4. BÖLÜM Osmanlı Yenileşme ve Demokratikleşme Hareketleri

Duraklama Dönemi (17. Yüzyıl) (1579-1699) .................................................125

XVII. Yüzyıl Islahatları (Duraklama Dönemi) ..............................................128

Gerileme Dönemi (18. Yüzyıl) (1699 - 1792) ..................................................130

XVIII. Yüzyıl (Gerileme Dönemi) Islahatları ...............................................133

Dağılma Dönemi (19. Yüzyıl) (1792 - 1922) ...................................................135

XIX. Yüzyıl Islahatları (Dağılma Dönemi) ...................................................140

II. Mahmut Dönemi Islahatları (1808 - 1839) .........................................141

Tanzimat Dönemi Islahatları (1839 - 1876) ..........................................143

II. Abdülhamit Dönemi Islahatları ..........................................................145

Özet ................................................................................................................149

Boşluk Doldurma ............................................................................................151

Bulmaca..........................................................................................................153

Çözümlü Test ..................................................................................................154

Cevaplı Test ....................................................................................................159

Çıkmış Sorular ................................................................................................162

5. BÖLÜM Avrupa’da Yaşanan Gelişmeler ve Bu Gelişmelerin Türk-İslam Dünyasına Etkileri

Orta Çağ'da Avrupa ........................................................................................175

A. Kilise ve Papalık ...................................................................................175

B. Feodalite (Derebeylik) ...........................................................................175

C. Haçlı Seferleri ........................................................................................175

D. Magna Charta (Büyük Şart) (1215) .......................................................176

E. Yüzyıl Savaşları (1337-1453) ................................................................176

Yeni Çağ'da Avrupa ........................................................................................176

A. Coğrafi Keşifler ......................................................................................177

B. Rönesans ..............................................................................................177

viii

C. Reform .................................................................................................. 178

D. Aydınlanma Çağı .................................................................................. 179

E. Otuz Yıl Savaşları (Mezhep Savaşları) (1618-1648) ............................ 179

F. Yedi Yıl Savaşları (1756-1763).............................................................. 179

G. Amerika Birleşik Devletleri’nin Kurulması (1787) ................................. 179

Yakın Çağ'da Avrupa ..................................................................................... 179

A. Fransız İhtilali (1789) ............................................................................ 179

B. Sanayi İnkılabı ...................................................................................... 180

Sanayi İnkılabı ve Osmanlı Devleti ...................................................... 180

C. 1830 İhtilalleri ...................................................................................... 180

D. 1848 İhtilalleri ...................................................................................... 180

E. İtalya ve Almanya’nın Siyasi Birliklerini Kurmaları ............................... 180

Özet ............................................................................................................... 181

Boşluk Doldurma ........................................................................................... 182

Bulmaca......................................................................................................... 184

Çözümlü Test ................................................................................................. 185

Cevaplı Test ................................................................................................... 190

Çıkmış Sorular ve Açıklamaları .................................................................... 192

6. BÖLÜM XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti

Trablusgarp Savaşı (1911-1912) .................................................................... 195

Balkan Savaşları (1912 - 1913) ...................................................................... 196

I. Balkan Savaşı ......................................................................................... 196

II. Balkan Savaşı (1913) ............................................................................. 197

Osmanlı Devleti’nin Balkan Devletleri ile İmzaladığı Antlaşmalar .............. 197

I. Dünya Savaşı (1914 - 1918)........................................................................ 198

I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti ........................................................ 198

Paris Barış Konferansı (18 Ocak 1919) ..................................................... 202

Mondros Ateşkes Anlaşması ve Cemiyetler ................................................... 205

Mondros Ateşkes Anlaşması (30 Ekim 1918) ............................................ 205

İzmir’in İşgali ve Kuvayimilliye ........................................................................ 209

İzmir’in İşgali (15 Mayıs 1919) ................................................................... 209

Kuvayimilliye’nin Kurulması ....................................................................... 209

Özet ................................................................................................................ 211

Boşluk Doldurma ............................................................................................ 213

Bulmaca.......................................................................................................... 215

Çözümlü Test .................................................................................................. 216

Cevaplı Test .................................................................................................... 222

Çıkmış Sorular ................................................................................................ 226

ix

7. BÖLÜM Kurtuluş Savaşı Hazırlık Dönemi

Genelgeler ve Kongreler Dönemi ................................................................... 233

1. Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı ........................................................ 233

2. Samsun Raporu ..................................................................................... 234

3. Havza Genelgesi (28 Mayıs 1919) ......................................................... 234

4. Amasya Genelgesi (Tamimi) (22 Haziran 1919) .................................... 234

5. Erzurum Kongresi (23 Temmuz – 7 Ağustos 1919) ............................... 235

6. II. Balıkesir Kongresi (26-30 Temmuz 1919) ......................................... 237

7. Alaşehir Kongresi (16-25 Ağustos 1919) ............................................... 237

8. Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919) ........................................................... 237

9. Amasya Görüşmeleri (Protokolü) (20-22 Ekim 1919) ............................ 238

10. Temsil Heyetinin Ankara’ya Gelişi (27 Aralık 1919) ............................. 239

11. Son Osmanlı Mebusan Meclisinin Toplanması (12 Ocak 1920) ........... 240

12. Misakımilli Kararları (28 Ocak 1920) .................................................... 240

13. İstanbul’un Resmen İşgali (16 Mart 1920) ........................................... 241

I. TBMM Dönemi ............................................................................................. 242

Bilecik Görüşmesi (5 Aralık 1920) .............................................................. 244

Milli Mücadele Dönemi Basın Yayın ........................................................... 244

TBMM’ye Karşı Yapılan Ayaklanmalar ....................................................... 245

Düzenli Ordunun Kurulması (Aralık 1920) ................................................. 246

Özet ................................................................................................................ 247

Boşluk Doldurma ............................................................................................ 249

Bulmaca.......................................................................................................... 251

Çözümlü Test .................................................................................................. 252

Cevaplı Test .................................................................................................... 258

Çıkmış Sorular ................................................................................................ 261

8. BÖLÜM Kurtuluş Savaşı Muharebeler ve Antlaşmalar Dönemi

Kurtuluş Savaşı’nda Cepheler ........................................................................ 2731. Doğu Cephesi ........................................................................................ 273

Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920) ........................................................ 273Ermeni Sorunu ...................................................................................... 274

2. Güney Cephesi ...................................................................................... 2743. Batı Cephesi .......................................................................................... 275

I. İnönü Savaşı (6 -10 Ocak 1921) ........................................................ 275Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (20 Ocak 1921) ........................................... 275Londra Konferansı (23 Şubat - 12 Mart 1921) ....................................... 276Afganistan’la Dostluk Antlaşması (1 Mart 1921) ................................... 277İstiklâl Marşı’nın Kabulü (12 Mart 1921) ................................................ 277

Moskova Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması (16 Mart 1921) ................... 277

x

II. İnönü Savaşı (23 Mart - 1 Nisan 1921) .................................................278

Eskişehir - Kütahya Muharebeleri (10 - 24 Temmuz 1921) .......................279

Tekalif-i Milliye Emirleri (Milli Yükümlülükler) (7-8 Ağustos 1921 )........279

Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos - 13 Eylül 1921) .....................280

Kars Antlaşması (13 Ekim 1921) ..........................................................280

Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921) ......................................................281

İtilaf Devletleri’nin Ateşkes Teklifleri (22 Mart 1922) .............................281

İtilaf Devletleri’nin Barış Teklifleri (26 Mart 1922) .................................281

Büyük Taarruz (26 Ağustos - 9 Eylül 1922) ...............................................281

Çanakkale Olayı ........................................................................................282

Mudanya Ateşkes Anlaşması (11 Ekim 1922) ...............................................282

Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) .........................................................283

Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923)..................................................284

1. Sınırlar .............................................................................................284

2. Kapitülasyonlar .................................................................................285

3. Azınlıklar ..........................................................................................285

4. Boğazlar ...........................................................................................285

5. İstanbul’un Boşaltılması ...................................................................285

6. Borçlar ..............................................................................................285

7. Yabancı Okullar ................................................................................285

8. Patrikhane ........................................................................................285

9. Mısır, Sudan, Kıbrıs ..........................................................................285

10. Ticaret, Sağlık ve Adalet .................................................................285

11. Savaş Tazminatları .........................................................................285

Özet ...............................................................................................................287

Boşluk Doldurma ...........................................................................................288

Bulmaca.........................................................................................................290

Çözümlü Test .................................................................................................291

Cevaplı Test ...................................................................................................294

Çıkmış Sorular ...............................................................................................297

9. BÖLÜM Cumhuriyet Dönemi

II. Türkiye Büyük Millet Meclisi Dönemi ..........................................................309

İnkılap Kavramı...............................................................................................309

Siyasi Alanda Yapılan İnkılaplar .....................................................................309

1. Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) .................................................309

2. Ankara'nın Başkent Oluşu (13 Ekim 1923) ............................................310

3. Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923) .........................................................310

4. Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924) .....................................................311

5. 1924 Anayasası (20 Nisan 1924) ........................................................... 311

xi

6. Çok Partili Yaşama Geçiş Denemeleri ...................................................312a) Halk Fırkası (CHP) (9 Eylül 1923) .....................................................312b) Terakkiperver (İlerici) Cumhuriyet Fırkası (17 Kasım 1924) ..............312Ordunun Siyasetten Ayrılması (19 Aralık 1924) ....................................312Şeyh Sait İsyanı (13 Şubat 1925) ..........................................................313Mustafa Kemal Paşa'ya Suikast Girişimi (15 Haziran 1926) .................313c) Serbest Cumhuriyet Fırkası (12 Ağustos 1930).................................313Kadınlara Siyasî Hakların Verilmesi ......................................................314

Hukuk Alanında Yapılan İnkılaplar .............................................................314Medeni Kanun'un Kabulü (17 Şubat 1926) ............................................314Hukuk Alanındaki Diğer Yenilikler ..........................................................315

Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan İnkılaplar .............................................315Eğitim Sisteminde Gözetilecek Esaslar: ................................................3151. Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Öğretimin Birleştirilmesi) (3 Mart 1924) ...3162. Maarif Teşkilatı Hakkındaki Kanun'un Çıkarılması (2 Mart 1926) ......3163. Türk Harflerinin Kabulü (Harf İnkılabı) (1 Kasım 1928) .....................3164. Türk Tarih Kurumunun Kurulması (15 Nisan 1931) ...........................3175. Türk Dil Kurumunun Kurulması (12 Temmuz 1932) ..........................3176. Halkevleri (19 Şubat 1932) ................................................................3177. Üniversite Reformu (1933) ................................................................3188. Eğitim ve Kültür Alanındaki Diğer Gelişmeler ....................................318

Sosyal Alanda Yapılan İnkılaplar ...............................................................3191. Şapka Kanunu (25 Kasım 1925) .......................................................3192. Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması (30 Kasım 1925) ...............3193. Soyadı Kanunu (21 Haziran 1934) ....................................................3204. Takvim, Saat, Rakam, Ölçü ve Hafta Tatilinin Değiştirilmesi .............320

Ekonomik Alanda Yapılan İnkılaplar ..........................................................3201. TBMM'nin 1 Mart 1922'de Ortaya Koyduğu Ekonomik Hedefler .......3202. İzmir İktisat Kongresi (17 Şubat 1923) ..............................................3213. Tarım Alanında Yapılan Yenilikler ......................................................3214. Ticaret Alanında Yapılan Yenilikler ....................................................3215. Sanayi ve Madencilik Alanında Yapılan Yenilikler .............................3216. Devletçi Ekonominin Uygulanması ....................................................322Bayındırlık ve Ulaştırma Alanındaki Gelişmeler ....................................322Sağlık ve Sosyal Alanındaki Gelişmeler ................................................322

Atatürk İlkeleri ................................................................................................323Atatürkçülüğün Tanımı ...............................................................................323A) Temel İlkeler ..........................................................................................323

1. Cumhuriyetçilik ..................................................................................3232. Milliyetçilik .........................................................................................3243. Halkçılık .............................................................................................3244. Laiklik ................................................................................................3255. Devletçilik ..........................................................................................325

6. İnkılapçılık .........................................................................................326

B) Bütünleyici İlkeler .................................................................................326

xii

Özet ................................................................................................................327Boşluk Doldurma ............................................................................................329Bulmaca..........................................................................................................331Çözümlü Test ..................................................................................................332Cevaplı Test ....................................................................................................337Çıkmış Sorular ................................................................................................340

10. BÖLÜM Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası

Türk Dış Politikasının Temel İlkeleri................................................................ 361

1923-1939 Arası Türk Dış Politikası ............................................................... 361

1. Patrikhane Sorunu ................................................................................. 361

2. Nüfus Mübadelesi (Değiş Tokuş) Sorunu ............................................... 362

3. Yabancı Okullar Sorunu ......................................................................... 362

4. Borçlar Sorunu ....................................................................................... 362

5. Musul (Irak) Sorunu ............................................................................... 362

1932 - 1939 Arası Türk Dış Politikası ............................................................. 363

1. Milletler Cemiyetine Üyelik (18 Temmuz 1932) ...................................... 364

2. Balkan Antantı (9 Şubat 1934) ............................................................... 364

3. Montrö (Montreux) Boğazlar Sözleşmesi (20 Temmuz 1936) ................ 364

4. Sadabat Paktı (8 Temmuz 1937) ........................................................... 365

5. Hatay (Sancak) Sorunu (30 Haziran 1939) ............................................ 365

Özet ................................................................................................................ 367

Boşluk Doldurma ............................................................................................ 368

Bulmaca.......................................................................................................... 370

Çözümlü Test .................................................................................................. 371

Cevaplı Test .................................................................................................... 374

Çıkmış Sorular ................................................................................................ 376

11. BÖLÜM Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi

XX. Yüzyıl Başlarında Dünya ......................................................................... 385A. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB), Orta Asya’daki

Türk Devletler ve Topluluklar ................................................................. 385Çarlık Rusyası’nın Yıkılışı ve Bolşevik İhtilâli ........................................ 385Rusların Orta Asya’yı İstilası ................................................................. 385SSCB Yönetimindeki Türk Topluluklarının Durumu ............................... 385

B. Orta Doğu’da Manda Yönetimlerinin Kurulması .................................... 386Orta Doğu’da Büyük Devletlerin Durumu ve Politikaları ........................ 386

C. Uzak Doğu’da Yeni Bir Güç: Japonya ................................................... 387D. 1929 Dünya Ekonomik Krizi (Kara Perşembe) ...................................... 387E. Avrupa’da Totaliter Rejimlerin Kurulması ............................................... 388F. İki Savaş Arası Dönemde Dünyada Gelişmeler ..................................... 389G. Barışa Katkı Amaçlı Diğer Antlaşmalar ................................................. 390

xiii

II. Dünya Savaşı ............................................................................................. 390A. Yeni Bir Savaşa Doğru........................................................................... 390

Savaşa Katılan Devletler ve Gruplar ..................................................... 390B. II. Dünya Savaşı’nda Türkiye ................................................................. 392

Adana Görüşmeleri (30 Ocak - 1 Şubat 1943) ...................................... 392Kahire Konferansı (4-6 Aralık 1943) ...................................................... 393Dönemin Önemli İç Olayları .................................................................. 393

C. II. Dünya Savaşı Sırasında Yapılan Konferanslar ................................. 394Atlantik Bildirisi (1941) ........................................................................... 394Kasablanca Konferansı (14-24 Ocak 1943) .......................................... 394Washington (Trident) Konferansı (12-26 Mayıs 1943)........................... 394Quebec Konferansı (14-24 Ağustos 1943) ............................................ 394Moskova Konferansı (19-30 Ekim 1943) ............................................... 395Tahran Konferansı (28 Kasım-1 Aralık 1943) ........................................ 395Dumbarton Oaks Konferansı (1944) ..................................................... 395Yalta Konferansı (4-11 Şubat 1945) ...................................................... 395San Francisco Konferansı (25 Nisan-26 Haziran 1945) ........................ 395Potsdam Konferansı (17 Temmuz-2 Ağustos 1945) .............................. 395

II. Dünya Savaşı Öncesi ve Savaş Sırasında Gerçekleşen Önemli Olaylar ........................................................................................... 396

Soğuk Savaş Dönemi ..................................................................................... 397A. Blokların Kuruluşu ................................................................................. 397

1. Doğu Blokunun Kuruluşu ................................................................... 3972. Batı Blokunun Kuruluşu ..................................................................... 398

B. Paylaşılamayan Orta Doğu .................................................................... 4001. İsrail’in Kuruluşu ................................................................................ 4002. Eisenhower Doktrini .......................................................................... 400

C. Uzak Doğu’da Çatışma ......................................................................... 4011. Çin Halk Cumhuriyeti’nin Kuruluşu .................................................... 4012. Uzak Doğu’da Hükûmet Mücadeleleri ............................................... 401

D. Asya ve Afrika’nın Kurtuluşu ................................................................. 4021. Güney Asya’daki Gelişmeler ............................................................. 4022. Afrika’daki Gelişmeler ........................................................................ 403

E. Soğuk Savaş Dönemi’nde Türkiye ........................................................ 4031. Soğuk Savaş Dönemi’nde Türk Dış Politikası ................................... 4032. Türkiye’de Hayat ............................................................................... 4043. Dönemin Önemli İç Olayları .............................................................. 4064. Dünya’daki Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Gelişmeler ....................... 406

Yumuşama (Detant) Dönemi ve Sonrası ........................................................ 407A. Uluslararası İlişkilerde Değişim Süreci .................................................. 407

1. Yumuşama Dönemi Politikaları ......................................................... 4072. Nükleer Silahların Sınırlandırılması Görüşmeleri .............................. 4073. Helsinki Konferansı (1 Ağustos 1975) ............................................... 408

B. Yumuşama Dönemi Çatışmaları ............................................................ 4081. Küba Buhranı .................................................................................... 4082. Vietnam Savaşı ................................................................................. 409

xiv

3. Keşmir Sorunu ................................................................................... 4094. Afganistan’ın SSCB Tarafından İşgali ............................................... 409

C. Barış İçinde Bir Arada Yaşama ............................................................. 410D. Arap - İsrail Savaşları ve Büyük Devletlerin Politikaları ......................... 411

1. Camp David Anlaşmaları ................................................................... 4122. İslam Konferansı Örgütü ................................................................... 412

E. Uluslararası Politikada Petrolün Yeri ..................................................... 413F. İran - Irak Savaşı (1980 - 1988) ............................................................. 413

1. Irak’ta Rejim Değişikliği ..................................................................... 4142. İran’da Rejim Değişikliği .................................................................... 4143. Savaş ve Sonuçları ........................................................................... 414

G. Yumuşama Döneminde Dünya ............................................................. 4141. Ekonomi ............................................................................................ 4142. Bilimsel ve Teknolojik Gelişmeler ...................................................... 4143. Kültürel Hayat .................................................................................... 415

H. Türk Dış Politikası ................................................................................. 4151. Türk - Yunan İlişkileri ......................................................................... 415

I. Türkiye’de Bunalımlı Yıllar (1960 - 1983) ................................................ 4181961 ve 1982 Anayasalarının Karşılaştırılması ..................................... 418

Küreselleşen Dünya ....................................................................................... 421SSCB’de Değişim ve Sonuçları ................................................................. 421SSCB’nin Dağılması .................................................................................. 421SSCB’nin Dağılmasının Doğu Avrupa’ya Etkileri ....................................... 422SSCB’nin Dağılmasının Dünya Güçler Dengesi Üzerine Etkileri ............... 422Asya’da Yeniden Yapılanma ...................................................................... 423Doğu Blokundan Sonra Avrupa’da Yeni Arayışlar ...................................... 424Türkiye ve Avrupa Birliği ............................................................................ 425AB Organları .............................................................................................. 426Yeni Oluşum Sürecinde Balkanlar.............................................................. 426Orta Doğu ve Afganistan’da Gelişmeler ..................................................... 427Dünyadaki Gelişmeler ................................................................................ 429Değişen Dünya ve Türk Dış Politikası ........................................................ 4291980 Sonrası Türkiye ................................................................................. 432Toplumsal Sorunlar .................................................................................... 433Küresel Sorunlar ........................................................................................ 434

Özet ................................................................................................................ 435Boşluk Doldurma ............................................................................................ 437Bulmaca.......................................................................................................... 439Çözümlü Test .................................................................................................. 439Cevaplı Test .................................................................................................... 440Çıkmış Sorular ve Açıklamaları ...................................................................... 447Kronoloji.......................................................................................................... 452Bulmaca Çözümleri ........................................................................................ 459

20112

20101

20091

20081

20071

20061

20051

20043

20121

20131

20141

20151

2016

YSo

“Ey Türk budunu (mille ), Çin’in tatlı sözüne, yumuşak ipeğine kanma; yok olursun.”

ORHUN YAZITLARI

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

Ø TÜRK ADININ ANLAMI, TÜRKLERİN ANA YURDU VE TÜRK GÖÇLERİ

Ø İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİ

Ø İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET

20112

20101

20091

20081

20071

20061

20051

20043

20121

20131

201412015

12016

YSo

OKUMA PARÇASI

ESKİ TÜRKLER

ki Türklerde ülke daha kola netil e i a ı ından doğu ve batı ol ak üzere iki e a rıl ıştır. evletin doğu unu a ıl hükü dar batı ını i e ab u unvanı ile hükü darın kardeşi net iştir. lke hükü dar aile inin ortak alı a ıl ış aile e en u her erkeğe hükü dar ol a hakkı tanın ıştır. u anla ış ık ık taht kav alarına neden ol uştur. Hükü darlara devleti net e etki inin tanrı tara ından verildiğine inanıl ış bu etki e kut adı veril iştir. lke t re adı verilen azılı ol a an hukuk kurallarına

re netil iştir. Hükü dara devlet neti i le il ili konularda to ken eş kurulta ibi adlarla bilinen danış a e li i ardı ı ol uştur.

ki Türklerde to rak urt olarak adlandırıl ıştır. urt hükü darın şah i alı değildir. ebe to lu ların zelliği olarak Türkler hür ve bağı ız aşa abildiği to rakları ülke

olarak r üşlerdir. ağı ızlıklarını ka bet ekten e ü kün olduğu za an ailelerini anlarına alarak ha vanlarını nlerine katarak bağı ız aşa abile ekleri to raklara

üşlerdir.

Türklerde ordu teşkilatını ilk Mete Han kur uştur. nun kurduğu ordu onlu i te e re teşkilatlan ıştır. Türklerde a kerlik zel bir e lek değildi. Kadınlar bile avaş anatını bilirler erektiğinde kendi be lerinin ko uta ında ordu a katılırlardı. u bakı dan Türk to lu u rdu Millet tabiri ile nitelendiril işti. Türkler avaşlarda Turan adı verilen avaş taktiğini kullan ışlardır. Turan taktiği ordunun ü kuvvete a rılı ortadaki kuvvetin düş ana aldır a ı la başlar. aha onra bu kuvvet enil iş ibi aniden eri ekilir. bunun üzerine düş an ordu u karşı taarruza e er. bu ırada ağ ve oldaki Türk kuvvetleri düş anı e ber i ine alarak ok et e e alışır.

Hun evleti ha van ılığa elverişli bozkırlarda kurul uştur. Tarı a u un to rakların azlığı nedeni le ekono inin te eli ha van ılığa da alıdır. kli ve arazi şartlarından dola ı enellikle at ko un ığır deve ibi ha vanlar etiştir işlerdir. t Türklerin aşa larının vaz e il ez bir ar a ı ol uştur. laşı da orduda or aali etlerinde atlara bü ük l üde er veril iştir. Türklerin ha van ılıkla uğraş aları konar er ha at tarzını beni e elerinde etkili ol uştur. Türkler bozkır şartlarının ereği olarak az a larını a lak denilen ük ek erlerde kış a larını i e kışlak denilen al ak erlerde e ir işlerdir.

Türkler tabiatta bulunan birtakı varlıkların ruhu olduğuna ve lü den onraki aşa a inan ışlardır. u üzden len kişinin eş aları kur an adı verilen ezara konul uştur. Mezarlarının başına da kişinin ha atta ken ldürdüğü düş an a ı ı kadar balbal adı verilen taşlar dikil iştir. Ölen kişinin ardından a ılan t rene uğ adı veril iştir. Türklerin a ıl dini k Tanrı dini idi.

ki Türklerde anat Türklerin aşadıkları konar er ha at şartlarına u un olarak eliş iştir. rkeolo ik kazılarda onlara ait ke er tokaları kılı kabzaları ü eş aları at

koşu takı ları ibi taşınabilir eş alar bulun uştur. u eş aların üzerine ar ka lan kurt e ik ko un ve at ibi ha vanların birbirine karşı ü adelelerini teren i ürler işlen iştir.

Türkler ara ında doku a ılık deri ilik ve aden işlet e iliği a ınlaş ıştır. akır ve de iri e ki d ne lerden beri kullanan Türkler altın ve ü üş ibi değerli adenleri de işle işlerdir.

Türkler Ansiklopedisi, Cilt II, s. 874-888’den özetlenmiştir.

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

TÜRK ADININ ANLAMI, TÜRKLERİN ANA YURDU VE TÜRK GÖÇLERİ

“güç, kuvvet” ş“olgun-

luk çağı” “miğfer”ş “türeli (töreli),

kanun nizam sahibi” ğ ş

Göktürkler ş

ş

ş ş

Uyarı!’da izan ile nadolu el ukluları ara ında

a ılan Mir oke alon avaşı onu unda nadolu’nun Türk urdu olduğu ke inleş iştir.

ğ ğğ

ş ş şğ ğ

ğ ğ ğ

İ ş ş

Şöyle ki;

Anav şş

Afanesyevo ğş

Andronovağ ğ

şKarasuk ğ

ş şTagar ş ş

şş

1. BÖLÜM

Göçlerin Nedenleri

Ekonomik ve Sosyal Nedenler ♦ İ ş ğ ş

♦ ğ ğ

♦ ş

♦

Siyasi Nedenler ♦ ş ♦ ş ğ ♦ ş

Notlerin te el nedenlerinin ekono ik ıkıntılar

ve Türklerin bağı ızlık du u u olduğu rül ektedir.

Göçlerin Sonuçları ➢ ğ ş

ş ş ➢ ş

ş ➢

ş ➢ ş

ğ ş ğ ş

➢ ş

ş ş ş ➢

ş

NotTürklerin dün anın eşitli b l elerine et elerini tekerleği ve atı kullan aları ile

ebe aşa tarzı kola laştır ıştır.

4

İskitler (Sakalar) (M.Ö. VII. yy.) Özellikleri

◉ İ ğ ◉ Tomris ◉ Alp Er Tunga Şu Destanları ◉

◉ “Bozkırların kuyumcuları” ş

Büyük Hun İmparatorluğu (Asya Hunları)

(MÖ. 3. YY. - MS. 3. YY.)Özellikleri

➢ ilk Türk devletidir

➢ Ötüken ş

➢ Teoman’

➢ şÇin

Seddi’ ş

Notin eddi MÖ. 00’lü ıllarda in aratoru

tara ından ülke to raklarını düş an aldırılarından koru ak i in a ılan duvardır. .000 k uzunlukta ük eklikteki eddin 0 ka ı ı vardır.

➢ Mete Hanş ş

ğ ş

YorumMete Han in’i haki i eti altına al a ına rağ en Türklerin in’e erleş e ini i te edi. u olitika ı-nın te el nedeni Türklerin kalabalık in nü u u i in-de eri erek illi benliklerini ka bet e ini nle ektir.

➢ş vatan-

millet ş Mete Hanş

➢“onlu sistemi” ş ş

ğ ğş .

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİ Uyarı!

Mete Han’ın ilk düzenli orduları kurduğu MÖ. 209 tarihi Türk Kara Kuvvetlerinin kuruluş tarihi olarak da kabul edilir.

➢ Oğuz Kağan Destanı, ğ

➢ İpek Yolu’ ğ ğş ş

İş

➢ ş(veraset geleneği)

şş ş ş

➢ ğş ğ

ş

ş

Burgontlar

Lombartlar

MISIR

SU

RİY

E

SASANİLERARAP

YARIMADASI

Mezopotamya

Ostrogotlar

AVRUPA HUN DEVLETİ

A F R İ K A

BATI ROMA İMP.DO

ROMA

ĞU

İMP.

KUZEY HUNLARI

Bulgar

Karakurum

MA

NÇ

UR

YA

JAPONDENİZİ

SA

RI D

EN

İZ

GÜNEY HUNLARI

B Ü Y Ü K H U N D E V L E T İ

S İ B İ R Y A

Ötüken

BALKA GÖLÜŞBALKA GÖLÜŞ

KARADENİZ

AT

LA

S

OK

YA

NU

SU

Dicle

Fırat

Basra K

örfezi

KIZ

IL

DE

NİZ

A K D E N İ Z

H İ N T O K Y A N U S U

BÜ

YÜ

KO

KY

AN

US

U M M A ND E N İ Z İ B E N G A L

K Ö R F E Z İ

BAYKAL GÖLÜ

Kavimler Kapısı

BuharaSemerkant

KaşgarYarkent

Turfan

KUŞHANLAR

Hoten

AK HUN DEVLETİ

TİBET

Ç İ N

ARAL GÖLÜ

0 750 1500 2250 3000 3750 km

Büyük Hun Devleti

Kuşhanlar Devleti

Attila zamanında Avrupa Hun Devleti

Ak Hun Devleti

Hunların ilk yurtları

Avrupa Hunlarının Avrupada ilk yerleştikleri alan

Çin Seddi

UNUTMAYINIZ

◉ İlk Türk topluluğu İskitler, düzenli teşkilatlı ilk Türk devleti ise Asya Hunlarıdır.◉ Hunlar hem Asya’da hem de Avrupa’da devlet kurmuştur.

Pür

D kkat

Kavimler Göçü (375)

ğğ ş ş

ğ ş Kavimler Göçü

5

A K D E N İ Z

K A R A D E N İ Z

EG

ED

EN

İZ

İ

HA

ZA

RD

EN

İZİ

Kapadokya

Bitinya

KilikyaAsia

Makedonya

Mauretania Sicilya

Sardinya

GalyaAlanlar

Alanlar

Alanlar

0 300 600 900

OSTROGOTLAR

OSTROGOTLAR

VİZİGOTLARVİZİGOTLAR

VİZİGOTLAR

VİZİGOTLAR

VİZİGOTLAR

SAKSONLARSAKSONLAR

SÜEVLER

VANDALLAR

VANDALLAR

BURGONDLARBURGONDLAR

BURGONDLAR

HUNLAR375

HUNLAR434 - 454

OSTROGOTLAR

SÜEVLERSÜEVLER

BURGONDLAR

VANDALLAR

İtalya

Brita

nya ANGILLAR

ANGILLAR

Sonuçları ◉ Avrupa’nın etnik yapısı değişikliğe uğradı. Bu-

günkü Avrupa milletlerinin temeli atıldı.

◉ Roma İmparatorluğu, Batı Roma ve Doğu Roma olarak ikiye ayrıldı. Batı Roma İmparatorluğu kısa süre sonra yıkıldı. Doğu Roma İmparatorlu-ğu (Bizans) İstanbul’da varlığını sürdürdü.

◉ İlk Çağ sona erdi, Orta Çağ başladı. ◉ Merkezi krallıklar yıkılarak feodalite (derebeylik)

ortaya çıktı. ◉ Avrupa’da Hristiyanlık yayıldı. Ayıca Kilise ve

Papalık güçlendi.◉ Avrupa’ya giden Türkler, teşkilatlı devletler

kurdular (Avrupa Hun Devleti, Avarlar). ◉ Türklerin yaşam tarzı Avrupa’da tanındı. ◉ Skolastik düşünce ortaya çıktı.

Avrupa Hunları (375 - 469)Kavimler Göçü’nden sonra Orta Macaristan’a yerle-şerek Avrupa’da Balamir önderliğinde ilk Türk dev-letini kurdular.Özellikleri

♦ Balamir’den sonra Avrupa Hunlarının başına Uldız geçmiştir.

♦ Uldız’dan sonra Hunların yönetimine Karaton, Rua daha sonra Attila ve Bleda birlikte geçmiş-tir.

♦ Avrupa Hun Devleti en parlak dönemini Attila zamanında yaşamıştır. Attila, Doğu Roma üzeri-ne düzenlediği Balkan seferi ile Bizans’ı vergiye bağlamıştır. Bizans ile Margos (434) ve Anatol-yus (447) Antlaşmaları imzalanmıştır.

♦ Avrupa Hun Devleti 100 yıl boyunca Avrupa’nın siyasi hayatına yön veren başlıca güç olmuştur.

♦ Avrupa Hun Devleti ile Türk kültürü Avrupa’ya taşınmıştır.

♦ Attila, Batı Roma üzerine iki sefer düzenlemiş, İtalya Seferi’nden dönen Attila 453 yılında vefat etmiştir.

♦ Attila’dan sonra yerine oğulları İlek, Dengizik ve İrnek geçmiştir.

♦ Avrupa Hunları imparatorluk içindeki kavimlerin isyanları sonucunda yıkılmıştır (469).

MERAKLISINA

Göktürk (I. Kök Türk) Devleti (552-659)Özellikleri

➢ Büyük Hun Devleti’nden sonra Orta Asya’da ku-rulan ikinci büyük Türk devletidir.

➢ “Türk” ismini ilk defa resmi devlet adı olarak kul-lanmışlardır.

➢ Ergenekon destanına göre Kök Türk Devleti’ni kuran kabile Aşına adıyla bilinmektedir.

➢ Bumin Kağan tarafından 552 yılında Avarlar etkisiz hâle getirilerek Ötüken’de kurulmuştur.

➢ İslâmiyet’ten önce kurulan Türk devletleri içinde teşkilatları ve köklü gelenekleriyle o zamana ka-dar Orta Asya’da kurulan devletlerin en geniş topraklara sahip olanı ve en önemlisidir.

➢ Göktürkler zamanında İpek Yolu mücadelesi önemlidir. İpek Yolu’na hakim olabilmek için Sa-sanilere karşı Bizans ile ittifak kuran Göktürkler, Sasaniler ile mücadele ederek sonraki dönem-lerde Müslümanların Sasanileri mağlup etmesi-ne yardımcı olmuşlardır.

YorumDevletler arası ilişkilerde ekonomik çıkarlar önemlidir.

➢ Sasaniler ile Bizanslıları karşı karşıya getirmişler-dir. Tarihte Orta Asya’dan Bizans’a ilk resmi he-yet, 568 yılında Göktürkler zamanında gitmiştir.

➢ Göktürklerde devlet ve millet bilinci ile milliyetçi-lik anlayışının benimsendiği görülmüştür.

➢ Göktürkler ikili teşkilat sistemini uygulayarak ülkenin merkezi olan doğuyu hükümdar Bumin Kağan yönetirken kardeşi İstemi Yabgu batı ka-nadını yönetmiştir. Batı kanadı iç işlerinde ser-best, dış işlerinde merkeze bağlıdır.

YorumBu durum Türk devletlerinde federatif yapının varlığına kanıttır.

➢ Bumin Kağan ölünce yerine oğlu Mukan Kağan seçilmiştir. Göktürkler’in en parlak dönemi Mu-kan Kağan zamanıdır (553-572).