Girón - Género y globalización

Embed Size (px)

Citation preview

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    1/286

    Gnero y Globalizacin

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    2/286

    Otros descriptores asignados por la Biblioteca Virtual de CLACSO:Globalizacin / Gnero / Mujeres / Economa / Feminismo / Poder /Polticas Pblicas / Migracin / Derechos Humanos / Amrica Latina

    Gnero y glogabizacin / coordinado por Alicia Girn. - 1a ed. -Buenos Aires : Consejo

    Latinoamericano de Ciencias Sociales - CLACSO, 2009.

    288 p. ; 23x16 cm.

    ISBN 978-987-1543-16-8

    1. Feminismo. 2. Globalizacin. I. Girn, Alicia, coord.

    CDD 305.42

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    3/286

    Clecci Grups de Trabaj

    Gnero y Globalizacin

    Alicia Gir[crdiadra]

    Virgiia VargasAlicia Gir

    Magdalea ValdiviesSilvia BergerIve Farah

    Cecilia SalaarMara Luisa Gle Mar

    Csuel Ahumada

    Patricia RdrgueBlaca PedraAlba Carsi

    Gicda EspiaAlejadra Arr

    Eugeia Crrea

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    4/286

    Editor Responsable Emir Sader - Secretario Ejecutivo de CLACSO

    Coordinador Acadmico Pablo Gentili - Secretario Ejecutivo Adjunto de CLACSO

    Coleccin Grupos de Trabajo

    Director de la Coleccin Marcelo Langieri - Coordinador del Programa Grupos de TrabajoAsistentes del Programa Rodolo Gmez, Pablo Vommaro y Mara Chaves

    rea de Produccin Editorial y Contenidos Web de CLACSO

    Responsable editorial Lucas SablichDirector de arte Marcelo GiardinoResposanble de contenidos web Juan Acerbi

    Webmaster Sebastin HigaLogstica Silvio Nioi Varg

    Arte de tapa Diseo de Marcelo Giardino sobre otomontaje de Vanessa Ortega

    Impresin Grca La SRL

    Primera edicinGnero y globalizacin

    (Buenos Aires: CLACSO, agosto de 2009)

    ISBN 978-987-1543-16-8 Consejo Latinoamericano de Ciencias Sociales

    Queda hecho el depsito que establece la Ley 11.723.

    CLACSOConsejo Latinoamericano de Ciencias Sociales - Conselho Latino-americano de Cincias SociaisAv. Callao 875 | Piso 5 J | C1023AAB Ciudad de Buenos Aires | ArgentinaTel [54 11] 4811 6588 | Fax [54 11] 4812 8459 | |

    No se permite la reproduccin total o parcial de este libro, ni su almacenamientoen un sistema inormtico, ni su transmisin en cualquier orma o por cualquiermedio electrnico, mecnico, otocopia u otros mtodos, sin el permiso previo del editor.

    Este libro est disponible en texto completo en la Red de Bibliotecas Virtuales de CLACSO

    La responsabilidad por las opiniones expresadas en los libros, artculos, estudios y otras colaboraciones incumbe exclusivamentea los autores rmantes, y su publicacin no necesariamente refeja los puntos de vista de la Secretara Ejecutiva de CLACSO.

    Patrocinado por

    Agencia Sueca de Desarrollo Internacional

    Agncia de Cooperacin Internacional Govern de les Balears

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    5/286

    ndice

    PgVirgiia Vargas | 9

    iAlicia Gir | 13

    Primera ParteG, g, p fs

    G, g p pMagdalea Valdivies | 27

    G, s s Silvia Berger | 53

    G, g sAlicia Gir | 77

    SeGunda Partec, sg, g pss

    ns sg s:s p p bvIve Farah Cecilia Salaar | 101

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    6/286

    G ps s:g mAlicia Gir Mara Luisa Gle Mar | 131

    c, g pp :tlc ess us cCsuel Ahumada | 165

    Pv s sss pss g a lMara Luisa Gle Mar Patricia Rdrgue | 189

    tercera PartePv, s s, ,ps ps

    Pv g:s s s sBlaca Pedra | 215

    Fs :

    pv p pAlba Carsi | 229

    e s s s ps ps:VGicda Espia | 253

    Ps g: u epAlejadra Arr Eugeia Crrea | 271

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    7/286

    9

    Los avances l rxi miit br glblii, my gr h id util l ltim prd amri Lti,m l dmutr l rtul t libr. D r u rxii ixitt l j d l diipli mi y d l idd,h pd r u prpti rid, iibilid u -xi y mbili, prtd u tgr d lii ympljid l imit y l bqud d ltrti.

    L pr d glblii ti u jut d ml-tipl dimi y pr il mbilt. al tr hy hg-

    mid pr u rm prtiulr d glblii d ritilibrl h prduid u it y u y drmti x-lui. Pr lidr u drrll hgmi, h itdubrdir l plti l m, y l itr iudd litr y lgi dl mrd, u mr d dmri d muybj itidd. el priilgir l mrd m rguldr d l r-li itri il h tdid miimir l rl d l

    Virgiia Vargas*

    PrloGo

    * Fuddr dl ctr Flr Trit Lim, Pr. Priipl xpt d l m-imit miit y militt dirt miti d l drh dl mujr. Mimbr dl cmit orgidr dl Fr sil Mudil d Prtalgr, Bril.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    8/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    10

    etd u ui itgrdr, dbilitd u rl d mdidrd l itiidd il, mdifd prudmt l tid du ir dmrti. et i l mrd h tid tmbi

    t prr br l pi d iudd, l pribirl u ri librl m idiidul l mrd y mxpri d pidd d um y d u rtrti d t-gr plti y prti prtdr d drh.

    Td ll h prduid u rig, u it y uy drmti xlui. Pr tmbi h impuld l urgimit du ubjtiidd, u idtidd y u tr il qurit y bu rtr y mplir u drh.

    Pr l mim, l glblii pr, u mbili,m trr d diput pr tid, l y riti.e ll dd it l u xigi y rt, qu blig rir tgr, dtruir rdd pri, rpr y -truir ltrti.

    alii miit br glblii idi m lplti mi, l mimit il, l rmi d id-tidd y l ut dl ujt grlmt idligbl ud tr. L mbili y mltipl tid d l glbliitid prduir u ditri d gr l mim timp quubirt tr, dd pi u dimi d xlui ilu-

    i. Rlb Tdr d ut d t pr l lir m lmbi mi ur utt u dtrmid itmd gr, l qu l ti y prpii mbi u itrir,l qu u ti t l mp d l m (Tdr,2002). e td l pr d jut truturl, l mujr h u-id m u tr ult d quilibri pr brbr l hk dl prgrm d jut d l m, tt itifd l trbjdmti pr mpr l dimiui d l rii il prl d dl gt pbli, m pr l hh d qu l pritii

    d l itm d guridd il h iidid myr mdid lmujr pr u ppl l rprdui (t il d l mtr-idd umid idiidulmt, pr jmpl). a, u pii lmili y l mrd d trbj l ubi m prt d l trtgidrguldr dl mrd. e td l , l tmr ut llr dl trbj rprduti, l mujr tid dblr u rg dtrbj l idd, muh m timp librl, l qul rpbilidd d l etd rt l bitr d l iudd dpld l prid.

    et mbi mi h prduid tmbi u mbi l rd d gr. suttd primt u prdigm pfd prdui y rli lbrl (bd upi timp

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    9/286

    Virgiia Vargas

    11

    mplt y u pf diii xul dl trbj, tr tr),t rd d gr qud rid l dprii, m -pt, dl lri milir, l lt d tbilidd lbrl muli y l

    irpri rit d l mujr l mrd d trbj (Tdr,2002). L mim rm d irpri d l mujr l mrdd trbj gr dimi mbilt, m l d l -xibilidd lbrl, qu pr u ld tid dbilitr drmtimtl rmtiidd y l drh lbrl y, pr tr, tid tmbi dbilitr l rtr tr l publi y l prid, grd uitrrli tr mb r.

    a, l mbili d l glblii ti qu r tmbi l impul y dimi qu pr u dirt dimi, l mi pr tmbi l plti, l ulturl y l tidi,imptd d dirt rm, ri, idtidd, prduidmbi tbl l ititui qu rm l rli trmujr y hmbr, l dmti y l xul, mdifd u ut-prpi y u dii d ujt d drh, trrmd lubjtiidd il y mplid l pi y iti d trr-mi: l id tidi pr u ld y l itm glblid prtr (Gidd, 1996; Gum, 2001). Td t mdifi tmbi rm u d rlui d l ti tr mipiy dmtiidd. n , idudblmt, p .

    n trt, pr l tt, d pr u. Y mpljim l ru tr mltipl xlui y rlidd d l mu-jr. s muh l tudi miit y t libr u xprid ll qu iid idir m, t txt glblid,l gr pr ri il itri l l, r, t-i, xulidd, ilidd, pi ggrf, tud br lrli il y xul. L ubjtiidd, mdifd tpr, impt l rli y rl d gr y l prti d ltr il, rrmuld d muh rm l trui d l

    muliidd y l miidd.Filmt, t ubjtiidd mdifd, t bgj d -

    tr y dimi miptri qu rt l prdigm d-mit, tr tr rm d pr y tur l plti, dd pitpr u rudi: ruprr l trlidd d l plti br lm rquir tr ii dl drrll y d l pbr, upr-d l dtrmiim mi pr ruprr u tid ltmtplti. e u mud dd l prdui d riqu rm y lmim timp l pbr y l xlui drmtimt rit,

    l prblm trl l pbr i l urgt rditribui dt riqu. ell rquir lutd plti d l gbir ily u ititui glbl, qu pr diput ljr d l

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    10/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    12

    lgi dl prdigm dmit, qu trg l mrd y l pitl ulibrtd blut y rtrig, pr ll y pr ll, td l drh,librtd, piri u id dig d l myr d mujr y

    hmbr dl plt.Rudr l plti impli tmbi l rudi d l pr-pi etd, rdfid u ppl y l u tid d u ut-m, m pidd d didir l riti d u drrll hil prdigm iudd. ell m urgt, rt l mdifiy dtrmit d l idtidd il, l mdid qul rtr plti y iid l rtr trritril(st, 1994). L ii d l etd rlmt xitt li-mt dd i pd hmg y uirm, qu r-upr itlmt l mltipl br, l tid pluriulturly multiti, qu idr l diridd m m y mur impul dmrti. n pibl r jutii ily d gr i u mbi rdil d t prpti, l qu impli- rmpr l udmtlim dl mrd, lr mujr yhmbr, u rm diridd, l tr d u u prdigmplti, rd l rpt y prmt mplii d l drhhum d l pr.

    biblioGraFa

    Gidd, athy 1996 Rxi d athy Gidd br l prd mudilii Boletn UNRISD Inorma, n 15.

    Gum, virgii 2001 L rli d gr u mud glbl,Uidd Mujr y Drrll-cePaL.

    st, Btur d su 1994 Towards a new common sense: law,science and politics in the paradigmatic transition (nu Yrk:

    Rutldg).Tdr, Rlb 2002 el gr l m glbl, Pl Rgil

    d Drrll, Glblii, Mrd y Drh. L Prptid l Mujr, Iiiti Fmiit d crtg l Fr silMudil, 3 d brr.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    11/286

    13

    eL PResenTe LIBRo Gnero y globalizacin rult l l m-pri dl dlimit d l rii tul. Rpd l quibrdl mdl mi d drrll d utr m ltim-ri. Idudblmt, l ri d u u prdigm mit l rii mi mpd dl gr pr lgrr u d-rrll quitti y uttbl. et prpti d l m -qu d gr br u myr rli i tudim y lim l m dd u prpti dirt m l hm hhdd qu adm smith ribiLa riqueza de la naciones. L xplti

    d l rur l lrg dl dlimit dl pitlim hubirt l prdigm d tir l idd dl hmbr trd l Rlui Idutril, Tlgi y Fiir. H id l jtrl qu h rrdd utr id durt i tr igl, rm-pid l quilibri tr turl, drrll mi y gr.el mbi limti y l idd d mbir l mdl mi ddrrll rt u rii uy m muh m prud qul rii d 1929 impli rpltr l plti pbli u ii

    Alicia Gir*

    introduccin

    * crdidr dl Grup d Trbj Gr, Glblii y Drrll d cLacso.Itigdr dl Ititut d Itigi emi (IIe) y tutr dl Pgrd etudi Ltimri y l Pgrd d em d l UnaM, Mxi.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    12/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    14

    d gr y d u u pt d l id mi. L idd drr mpl mjr rumrd y dig dl r hum up, d-m d rritr l plti mtri, fl y fir d utr

    p, tblr l idd d l turl y d l id mim.U igulr l qu prt l ri prbd ctituidl eudr, l qu dpt m j l prpti dl Bu viir,qu ui pt d l mii d l publ idg p-tuld qu i d l m miit y d l m lgi.Dd t ii, pud pltr ltrti l rii midd u prpti d gr, pr rr u u mdl mim quitti y uttbl.

    el Grup d Trbj Gr, Glblii y Drrll dl c-j Ltimri d cii sil umpl t i trgr l pbli d amri Lti l tudi br gr y glbli-i. si bi gr prt d l trbj rlir ud l riifir y l drrumb dl itm mtri td r iibl,l tm qu iluy l prt br muy li pud d m l prudidd d l rii grr l prblmtii l brm dd u prpti d gr. s idr prprt d l itgrt dl grup qu t i r imprttbrdr l pt d gr y glblii y djr pr u prxi-m itigi l rli tr gr y drrll. el tm d l

    glblii d gr rgdur l pi mi, pltiy il tul; glblii idrd l m l xti yprudii d l iruit fir y prduti i m limpii d pdr hgmi br i y grup il.e prtiulr, itr dtr l xlui d l mujr ltm d dii l mili y l priipl pi d l idpbli. Pr tt, l prlmt muy imprtt, l mdid qu lgil pr dir plti pbli. L idri dlgr l glblii db tdr d u mr qu -

    it implmt mlr d mujr l m, i mdifr l rj d l rli drtri d pdr quru l l il, l ti y l ultur.

    L ii d gr, l il y ti, tr muh tr, u xigi iludibl ud xpli l rli tr mu-jr y hmbr l id pbli y prid. e amri Lti, litrdui d t tgr l lii rult idipbl.nutr idd t pbld pr multitud d ti, qu pr iglh id dirimid; publ l ul l mujr ur dbl

    y tripl dirimii, pr r mujr y pr prtr l publrigiri. Tmbi trm diri tr l itr d lmujr d l il d igr ld y l rm tidd d

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    13/286

    Alicia Gir

    15

    mujr pbr qu bri lri muy bj. si mbrg,td t ti lg m: l dirimii d gr. Quil md l qu t mift ditit, pr l i

    l mim. L mujr db ujtr l rl qu l idd ptrirll h igd. crm l rii , t ppl l idd f, impid u myr xplti l mujr ltrbj rml, irml y u mili.

    cd m diipli il h mmud pr i-trduir u lii l tgr d gr, tl prir qu hput d md l mbit dmi, l qu ti u dbl pt.Pr u ld, u l imit d l prblmti m-i; pr tr, rprt u pligr, prqu pud hr u ld utid rluiri, d luh, y qu m frm lgu ri-tr, tr ll oti P, l rlui mi l m mpltprqu impli trrmr td l ri d l idd.

    L m, i bi trdmt irpr t pr, hhh prti muy imprtt pr r l itui d lmujr l r prduti, fir, ditributi y d um.adm, u rti l itm pitlit, qu r l trbjrprduti d l mujr l idd, u prblm qu l di-rigt d muh p dl mud l imilr.

    Idpditmt d qu l imil , l mujr

    y u prblmti dbt pblimt. L m itri prudmtr y xplir pr qu l mujr l pg mrlri, pr qu up l fi d m bj rmuri, prqu l myr d ll ti drh il (pi), pr qul migrr rt myr pligr qu l hmbr, t. s blig pr l plti l lbri d plti pbli lul y luid l prblmti mi qu dyu mjrr, ditribuir l riqu y dimiuir l iquidd tr gr.

    si mbrg, m bm, igu diipli pud tdr

    l td i uxili d l dm; impridibl rtr trbr y imit diipliri tr l pr -mi, plti y il.

    Dtr d l l t dript, t trbj prp r-tr dirt tribui d miit y itf, qu mutrl dir itrprti qu l ltimri tm brl rli d gr, l plti pbli y l trtgi d d-rrll l u mr d l glblii.

    e l grup d trbj prtiip dmi d argti,

    Blii, clmbi, Mxi, Pr y vul. su xprii ltmti br gr y glblii lr l prti du trbj, pr tmbi imprtt l rri u p

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    14/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    16

    d rig, pilmt l p di, uy rul-t muy li pr Mxi y argti. et ltim, idr-d d mdi drrll, ti muh qu prdr prtir d

    plti pbli ritmt implmtd u iri lpr d glblii.el libr diid tr prt: glblii, gr, pdr y

    rti miit; mri, diguldd, migri y pi; pri-tii, drh hum, ti, plti pbli y quidd.

    e l primr t l trbj d Mgdl vldii tituldGlblii, gr y ptr d pdr. all prt u mi-rd dd l miim br l glblii, td l putpriipl d t pr, dd l tri dl pdr pltiy mi ht pt militr. L utr mutr m dihtri u p etd, bj l hgm d etdUid, h rprutid br l itui d l mujr qu hbit l rgi dl sur.

    s trg rgumt pr rpdr l prgut pr quu lii d gr d l glblii? mtrd l t di-rid d gr d l plti glblidr. s drib lrtr drtri dl pr glblidr y d u bmtidlgi qu igu id ptrirl y, pr tt, lgitimdr dl diguldd d gr. s dt l prt dl miim l

    rti d l tdi priipl d l glblii. Ptrirm-t, ri miti d riti d l mujr t l pr- d glblii amri Lti, idtifd l priiplmilidr y l pi d rtiuli y rgi triiiti. Brmt prt lgu pt d l itui vul. s llm l ti br l hh d qu l u tru-turl d l diguldd d gr t itt l plt, i qul utilii d l tgr gr impliqu mbi l md dbir l utur. Ilu l u d ididr d gr, muh

    i, itt ultr qu l rli d pdr tr hmbr ymujr t ltrd.

    Pr ltim, rxi br l priipl d qu tipltd l miim m tr y prti plti, t l dir- itui d l mujr l pr d glblii, mtruir itrumt tri y mtdlgi qu prmit id-tifr l rm qu dpt l ptrird u ri librl yglblid, y utir l lugr igd l mujr, dm ddubrir l mi l lgi mi, ulturl y imbli d

    l glblii. Pr tr prt, rgumt l impri iddqu ti l miim d truir put pr l utr trxpri d pmit rti.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    15/286

    Alicia Gir

    17

    el trbj d sili Brgr, Glblii, xlui iri l m mudil, l qu l xpi dl mri itr-il l mr d u u diii itril dl trbj

    dbr dr lugr, rm l tr mi dmit, uumt grlid d l prdutiidd y l bitr. su impt dgr r m lr, uqu dbr ir, priipi, l mimtid. e t trbj prur idgr qu mdid t b-fi timt h tid lugr, dd y pr qui. el xmprput utt u rii d l tudi xitt u-t l impt d l glblii br l rli d gr ldirt r ggrf; l rrbri, , d u lui ui d lgu ididr l rrid l mbi liri pr x l mrd d trbj y l rli tr tmbi, l mdlidd d iri l m mudil y llui mrmi d l ditit rgi. el lii d lurrid amri Lti upr u lugr prril.

    e l trbj d mi utr Gr, glblii y drrll rli tr pt priritri l diur hgmi dl rgim fir itril. s df l glbliim l pr d itgri tr ultur, i y mrdqu jug pi d m trh, l qu ddl imit y lknow how ht l mrd fir

    trld tidd i. otr pt imprtt d df-ir l drrll l p ltimri. et pt lpmit mi d l tr dl drrll ltimri m ll dl lguj d l tr truturlit d l cePaL y d ltr d l dpdi. el drrll mprd l xiti y ub-iti d rli d prdui y d itrmbi dd tr-l dirt md d prdui. s rli t d pt l tgr d gr. el gr u tgr qu h id truir u prdigm l m y qu h iidid u

    rli l mrm y l plti pbli. el imprti drlir l tr pt l lii d amri Lti priri lubiti d md d prdui prpitlit u rtiuli l md d prdui pitlit y u iri l pr d lglblii. Pr tt, xit u rli d ulidd uy d-limit prduid grd dii, u luhitr tr l dirt l il. L ur qu h grdl rli d t tr pt h prudid l idd diulir l itui d l mujr tr d l tgr d gr.

    cm dijrm, l l l drrll mld dmujr m m d mujr. D h qul plti pbli imprtt t l mbi mrmi-

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    16/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    18

    d l ltim dd. e d tl grd l impt qu h tid lrrm mi l mr dl mbi truturl mr-mi, qu l pl d tbilii pr lir d l rii fir

    y mi d l ltim trit h mprd l ituid l mujr. ell u gr myr prdr dl igrmilir, pr tmbi rtr d mujr l pbr il itr-il. L trrmi urrid l flir l tbilidd dlitm fir d Brtt Wd h grd u myr xluid l mujr. L itbilidd fir y l plti mtrirtriti h rd m put d trbj, rilld l mujr mplir l jrd lbrl. exit u rli trh tr l pl-ti mrmi y l dlimit d l mujr, y lm rprdutr d l ur d trbj i m umidr,tt y ltr d u p. L lt d prtuidd pr l mu-jr rultd d plti pbli ii d gr. el trbjtrmi l prgut qu hr pr l utur?

    e l gud prt trt l tm dl mri, digul-dd, migri y pi, qu impli pt m rt brl rgi d amri Lti. et prt mp d utr rtu-l. I Frh y cili slr titul u trbj nlibrlimy diguldd tr mujr: lmt pr rpltr l dbt Blii. el dumt xplr l pr qu rg l -

    tul rli d gr Blii y qu rfr bimt l xlui lil y l diguldd, xrbd pr l librlim l ltim d dd. H i m, l ultur pbli,l prblmti d gr idg h iibilid t dlubrimit d l dii d diguldd y, br td, litqu pr l mujr up brxplti u d l jutlibrl. et jut mi, pil, tr l mu-jr d l pld m bj d l jrrqu il y ulturl(mujr idg rurl y urb).

    el lii p i l itri gr-l-ti,pr l ul idr l mbi prduid l r lbrl yprdutivis--vis l ultur pbli; tmbi rl l mbi l trp itituil d prdui dl bitr: etd,mrd, mili y muidd. ell h prmitid brr imprbr l b d l tgr d gr, tiidd y l l d-plmit qu tuir lugr l mud d l mujr, rd u d myr dirii y diguldd il itrg-ri, pilmt prtir d l plti librl. s li

    t mbi mpri l rlid l mud d lhmbr, br td u d l priti d l igi ul-turl qu p br ll m prdr tr dl lri.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    17/286

    Alicia Gir

    19

    et xplri prt dl lii d l itm d prti ilprduid pr l etd sil d 1952, y d u drm ptrir prl implmti d l plti d jut Blii plid dd

    1985 ht 2005. Filmt, l txt brd l d birt qu rt pr l tul pr d trrmi mi,plti y ulturl, uy hit l ituri dl gbir d eMrl dd r d 2006, y l qu ll rprt trmi dti tr l dmd y plti d rimit y l d r-ditribui u txt d idit rprti plti d m-pbrid mujr idg.

    U itui qui muy dirt, pr u trit rlidd, l qu trtm d jut Mr Lui Gl Mr, bj lttul Gr y plti mrmi: migri Mxi. Lmiii dl pr migrtri hi ee.UU. Mxi h -brd gr imprti durt l dd dl t y priipi dl tul. Dih imprti rdi qu d m mujrl qu bu d prtuidd d mpl pr tir ligr d u mili, qu qud l iudd y publ. etrl bjti qu bu l prt itigi t dirirl pr d migri d l mujr mxi hi ee.UU, prl ul rult imprtt dttr l u mi qu hqu l mujr iii l tr hi l p i bud pr-

    tuidd d mpl. e itrt dttr, pr tt, ul lrtrti d l ur d trbj mi qu migr, ul u put d trbj y dd ubi, m l rt qu r-t l p rptr. Pr ltim, rlt brr l rli dl plti mrmi y l gd d dih plti lpr d migri mi. U d l limit imprt-t qu prl t tmti, y qu l hil dutr d litigi, qu l migri tr ee.UU. y Mxi prt dl hitri biltrl d mb i. e , l migri u tm

    l qu trru dirt qu: impibl hblr dll i l tudim l prblmti lbrl, ild d l drhhum d l imigrt, tmr ut l rd d pllry dliut qu trp l mujr y i l prtitui l rmud, y muh tr m m tudid m ltrulturi d l migri.

    e prtir d l t dl igl pd qu l tm d lmigri h rbrd gr imprti, l iluir l prpti dgr y l rlirl l prm mi dd l xpuli

    d ur d trbj h prudid m rultd d l pltimrmi y d l trtgi tdid l mr d l r-rm mi y fir dl c d Whigt.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    18/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    20

    el trbj d cul ahumd titul cmri, gr yprpidd itltul: TLc tr etd Uid y clmbi. ee.UU., u tid mi glbl, rquir uribir urd mr-

    il dir p y rgi dl mud, l bjt d lgrrmyr tj pr u mpr multiil. el rrmitd l rm d iri y pil d l prti d l prpidditltul, mdit l impii dl llmd aurd d prtid l prpidd itltul rlid l mri (aDPIc) y uplii l idutri rmuti y l imit trdii-l, u put trl bjti, tid ut l impr-ti d t idutri l mud y l trl qu ti ee.UU. dltr. Dih mdid ti u impt dfiti br l diid id y d lud d mpli tr d l pbli. e t mbit,l mujr, dm d urir l grmit d l itui mi- y il, rib u rg diil l qu rpt u trbjil rprduti, l mdid qu l l rii dlud rdu y u ti drg d m l hgr, lqu irmt l trbj y l rpbilidd d l mujr. a, l txt librl, l trbj dl uidd put uplir l qu letd dj d tdr l mp d l il m ui dl rdui d l iri il.

    el lii trutur l iguit prt. e l primr,

    prt lgu d l priipl rgumt tri tr d ut trl: l imprti d l prti d l prpidditltul l r librl; y l impt d l plti dridd l glblii y dl libr mri br l dii ild l mujr y, pil, br l trbj dl uidd. e l gudprt xmi l txt mi itril, trd lpriipl dii d l orgii Mudil dl cmri (oMc)y l imprti d l urd mril biltrl y rgil.Pr ltim, l trr li lgu d l put rdd

    l TLc tr ee.UU. y clmbi l qu rpt dih rmy b lgu idri tr u t utl l mdimt gri clmbi, y l qu llrprt l prpti dl trbj d uidd dmpd prl mujr.

    Mr Lui Gl Mr y Ptrii Rdrgu hd u tm qu rultd d l grd trrmi l ir-uit fir itril y d l prudii d l ir-iit itituil. s trt d l Pritii d l itm d

    pi y l iquidd d gr amri Lti. el c dWhigt iduj l prpi d qu l gbir db mjrf pbli . L f pbli t lpid d -

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    19/286

    Alicia Gir

    21

    rrupi, rg, l pritii d l rii dl etd l d lfii y l prdutiidd. Pr tt, l itm d guridd il i td l p ltimri p r pritid. e

    t trbj l m t rrm l itm d pi-, l d Mxi, ltmt prjudiil pr td ltrbjdr, pr pilmt pr l mujr. Tmbi ilutrm lgu p d amri Lti implt l pritiiy m hr, t l ml rultd btid, t ittdrrgir l itm rigil drrlld u pi, m l d chil.

    et itm d ut idiidulid u u rrm mdl mdl mi d rt rtdx qu rtrig l prtiipidl etd. al iturr t itm, idr qu l mujrltimri y prtiulr l mxi rt diid diguldd l mrd lbrl, prqu rib igr bj,mr prti lbrl y dpid. et idri dgr rlt mr l mujr u il d id prt yutur. si rib lri m bj qu l hmbr, i t -trd tiidd irml, i ti rut itrrupi u id lbrl pr tdr l tr d rprdui, l mtd u pi r bj y pr l tt u id l trr dddpdr d u milir. Pr ll t imprtt qu l itm

    d pi tmpl l rtrti pf dl trbj -mi. el txt h u prti dl mrd lbrl mi,l dii qu itgr l itm d pi prid yl rultd qu rtr l jubilr.

    L trr prt dl libr rrpd l pritii, l d-rh hum, l ti y l plti pbli quidd. U tmpriritri l diur d l rgim il y l diurdl mili l drh hum. Bl Pdr titul u trb-j Pritii y glblii: drh hum d l mujr.

    ell mi qu l prdut m idt d l glblii lxlui d u im myr d r hum, dd l mu-jr l tr m mrgid, u mud d rli hum- dmid pr hmbr. Hitrimt, l mujr tmbi hid dirimid l mp d l drh hum, qu urbid dd u iii l muli, id ritmtirprd l prpti d gr. adm, l rimit d ldrh hum trtd itril iid l r-mtiidd itr d l p, ubrdid d m l lgi

    dl libr mrd imput pr l rgim fir itri-l, dd l prpi drh hum t l mrg d tlgi m l d l pritii d l lud, iid, gu,

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    20/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    22

    dui, t. L tul rm d d d l drh hum utr pligr d rtir impl pliti d l bu- qu pr m iitbl y d prptur l xlui, l

    mdid qu trdi l udmtl l glblii d llgi librl, id l mujr l tr m td pr u mi-m itui d mrgilidd l itm mi mudil.

    L ti l diur miit trtd pr alb cri u trbj Fmiim ltimri: imprti ti pr l m-ipi. ell mi qu amri Lti u glpd durt lt pr u librlim primiti impltd trutur ddiguldd y miri, trd l um hdit d pqup d l pbli, qu ri l prii d u ti pr-tir dl itm d lr d l idiidulii, udmtd lpriipi d l bligi u mim. e t pr, mitr lmujr d l p mdi y lt irtir bjti priipld l trtgi d mrd d grd rpri, y u im-giri itl l idl d l mujr utm, xit, prtmtjutd u mdl d bll y fii pril y prl, lPl d ajut limir rii il y prdujr dup-i p dl bjti d xit mrtil qu tu m timpriipl l mujr ltimri pbr. L pbr u d-quirid rtr d mujr ltimri, u tripl dirimii

    d gr, l y ti. algu mujr d p priilgid lgr-r u irpri ti l mdl prdmit d drrll,bj dtrmid dii d fii, dili d l idprl tidi, mitr l miii d l pbr u ddlugr l miii d l brii, iiibl u dimid lr mrtil. Hy, amri Lti bu dimiuir l pbry truir u ii m hum, qu pdr r u ipgr l dud hitri iilitri d gr.

    L tr miit ltimri plt u imprti ti

    pr truir u pi pr u md d pdr i dmii y uii bd lidridd y uidd hum pr l rprdu-i d l id, qu irpr l irtud prid l mbit pblipr l trrmi il rdil.

    U tm d gr trdi l trtd pr Gid epi:el iit btdr y l plti pbli: vul. D-d l 2000, miit urp qu y idrd liuqu t m ti qu u (Bditr, Grr, Fl, amr)h publid txt llmd l ti r dl pligr d qu

    l iiti l quit d irt mdid piti r dl mujr trdu l utilii d mim mdid -tr u bfiri. L pilit qu d gr (Buri,

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    21/286

    Alicia Gir

    23

    Mlr) h trd t dbt h timp, rrdd qu lrdi d l mdid piti ly y rglmt db i-drr impr l iit d d u y d u d qui l

    implmtr lug, pu l ultur ptrirl dmit l-d l iit mdif i ly y rglmt i prl l bu lutd d l miit rdtr; t l, ddlug, pr mujr y hmbr rg d implmti d lmdid piti. ni r mujr grt d ii miit, ir hmbr igif muh m utr d tr dl lddl ilt, d mr qu l mim timp qu impr rr lrig d qu hmbr y mujr rg d plir l ly rpdl mdt ulturl ptrirl, pdrm rrr tr: idrr qutd hmbr ilt y budr pr turl.

    el trbj qu qu prt rfr tr ly rit-mt prbd vul pr l ambl nil ht hriplid pr l xigi qu l rdtr prir y lrrm tituil qu u drrtd rrdum l 2 d diim-br d 2007. L tr ly : l Ly br l Drh d l Mujr u vid Libr d vili, l Ly pr l Prti d l Fmili,l Mtridd y l Ptridd y l Ly d Prmi y Prti dl Lti Mtr.

    Pr ltim, trmi u gr br l quidd

    d gr eurp. aljdr arry y eugi crr ribir u ptul br l Plti d quidd d gr: Ui eurp.Mi m l iguldd d trt tr hmbr y mujr upriipi udmtl d l Ui eurp, y u priipi ild l dmri. et l prmi bi dd l Trtd d Rmfrmd mr d 1957 durt l titui d l cmuiddemi eurp y d l cmuidd eurp d l erg atmitr l etd qu hb frmd l Trtd d Pr tituti dl cmuidd eurp dl crb y dl ar. a prtir d l prim-

    r lgili, pr lmt ild mtri dl priipid iguldd d trt tr hmbr y mujr qu, l drrlld l ititui urp, h id rrd ht l qutulmt tituy u imprtt r muitri. Dd urmi, l Ui eurp h id xtdid pultimtl mbit d plii d dirti, iiiti, rmdi ylgili l bjt d drrllr t priipi dmrtid rtr udmtl l drh hum tr l hmbry l mujr. e t trbj li l tid udmtl d

    l myr plti d quidd d gr pltd m pltid rgi tr l p mimbr d l cmuidd eurpqu tulmt l rm. s trt d 27 p, l tm d:

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    22/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    24

    idpdi mi, mpl, ilii d l id prid ymilir l trbj, prtiipi l tm d dii, ilid gr, trtip xit y tr l bjti d r l

    qu mtri d iguldd tr l gr t gtdl itrir d l cmuidd eurp.e t br itrdui l libr Gnero y globalizacin hm

    ittd rr d mr itti l bjti priipl d dptul rit pr l mimbr dl Grup d Trbj Gr, Glb-lii y Drrll d cLacso. cb dtr qu t lum hbr pdid rlir i l py dl cj Dirti d cLacso yi l trgmit d l d d l agi su pr l Drr-ll Itril (adi). si dud, imprtt mir l trbjd l utridd d l rtr juti d cLacso, uy d utr l difi mblmti d cll 875 Bu air,argti. el rtri juti, emir sdr, emili Tddi, rdi-dr d l grup d trbj, y Rdl Gm, qui l lrg dlpr hiir pibl l primr rui dl grup Gudljr,Jli, gt d 2007. Ptrirmt, l trbj ditril rgd Jrg Frg, rdidr d diui, y l xtrrdiri quipqu h pibl l dii dl libr. Quir grdr pilmtl py idiil t trbj vi Lp Th, bridl Pryt Mrm y tbilidd d l trii fi-

    r, lum d l Mtr Fi d l Fultd d ctdury admiitri d l UnaM, qui yud tuim l rtfl dl libr.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    23/286

    Primera Parte

    Globalizacin, Gnero, Podery crtica FeminiSta

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    24/286

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    25/286

    27

    De la alDea global a la concentracin Del poDermunDial

    Muh h utid l ptglobalizacin dd u put , id l img d l ld glbl, rrid l u- rli qu ib rd tr l pr, y d t lpi y l timp, prqu l mud h d m pquy m itgrd, m rultd d l rlui itf-ti yd u t pr br l mdi d muii y d itrmbid irmi (Quij, 2000). e id iiil dit muh d

    l igifd tul d l glblii, qu h mtrd ltimp u md d uimit y u impt. e l tulidd,pdm prir qu trt d u pr plti, il, mi-, ulturl, tlgi, fir y rgiti l mudil,qu l pitlim h prtd xit, m u m iturl y ui iitbl, y qu l pmit rti hidtifd m u m dl drrll dl itm pitlit,rtrid pr u ltim rtri dl trl d rur,

    Magdalea Valdivies*

    Globalizacin, Gnero yPatrn de Poder

    * Plitlg pr l Uiridd ctrl d vul (Ucv). Itigdr dl ctr detudi d l Mujr d l mim uidd dmi.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    26/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    28

    bi igr u mir qu l m dl 20% d lpbli mudil.

    Rid t rtrti dl pr glblidr, a

    sbt (1999: 24) l:L glblii tdid udmtlmt m upr mi; i mbrg, i mplir u igi-fd y qu, l prti, tituy l xpi ilmudil d u rm d pmit y d u ultur lidtl qu impli l mrtilim, l xplti dl nturl y, d hh, l mrgii d l m d-

    rid: mujr, pbr y ultur idtl. n d xtrr pr tt qu l glblii t grd l

    dtrir mdimbitl m l dii d id dl mujr idtl.

    L glblii it, m h idid u rti y rti, u rtri d l utridd pbli mudil, dir, dlpdr plti, u blqu itgrd pr l etd qu y rmudilmt hgmi, bj l prdmii dl priipl d ll,etd Uid, l rpri mudil d pitl fir yl rgii fir itril (Quij, 2000). ettri xpr qu i p tm l dii

    l Fd Mtri Itril. e l B Mudil mdit. e l orgii Mudil dl cmri td l p tidrh l t, pr jm t, l edurd Gl (2003).Y, grg Ir L (2005), l 3 mil hmbr d pdr ruid lFr emi Mudil df l urt d l 6.314 mill d pr- qu publ l plt, dtt u m l i ttliddd l rur fir, turl y ht hum, imp prulquir , ilu l militr, u di y dii.

    P ti qu r t pr d rtri lrd dl

    pdr mudil mi, plti, bli, tlgi irmtiqu gudi l brh il l mud y qu p pligr lbrii d l humidd m pi (crut y Rmth,2003; cx y nkii, 2003) l u d l itgri d l yl hbitt d t plt ul, qu mprtim u dti m.si bi l glblii mutr u r qu r l prxim-i d l humidd pr l itrmbi rpid d id, pr,mr, pitl, irmi y tlg, l ul pri mrbl, tr r d ll mutr u impt gti l id

    d l myr d l y l hbitt dl plt.D l 6.300 mill qu l hbit, 1.500 mill i

    m d u dlr diri, pr d qu l rit trii d

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    27/286

    Magdalea Valdivies

    29

    mrd itril glbl h hbid u mpli irmt l prdui d riqu (Lmr Lput, 2002). Mil milld pr ubid l p drrlld pr l 80% d

    l riqu mudil. e l ltim utr dd, l rt pr pitd l p m ri i tripli. etr l m pbr, lri u 25,94%.

    e l mud hy 240 i, l diri xitt trl 20 p m ri y l 20 m pbr xpr qu l pri-mr utili l 74% d l l tli, mitr l dm ll 1,5%. L 20 m ri um l 45% d l r y l pdrid pr l mrd, y l 20 m pbr p l 5%. e mtrid rg, l 20 p m ri um l 58%, tt qu l 20m pbr, l l 4%. Rpt l ppl, l 87% d l prdui qu-d l 20 p m ri, y l 1% l 20 m pbr. e utrdd, l rt d l 20 p m ri i tripli: l 2002 l il d 32.339 dlr pr pr. e l 20 p m pbrri l l 26%, pr llgr l 267 dlr. e amri Lti, lpbr qud gld l ltim d dd dl igl XX, prumt l diguldd. a mi d l t, l 10% d lm ri dl tit dttb ht l 45% d l rt il. etd l mud, l mitd d l pr qu trbj r d 1.390mill i m d 1 dlr l d; y l urt prt rib,

    m mxim, tidd (onU, 2005).L itui dript t dt ll qu t

    mrh u pr d plrii il d m tud, l ul l mujr grl, y pilmt l qu u udii d gr l d r y l y l qu hbit l r-gi dl ur dl plt, qud ubid l pl dprimid; l70% d l pr itui d pbr l mud mujr(Lmr Lput, 2002).

    ahr bi, qu impli pr l itui itr d l muj-

    r ( td l diridd qu l uir mbrd ti) tpr d rtri dl pdr, qu ti dm u rtrxti iti, dir, qu itt brr td l pi ipltri y tmbi tr td l r d l tiidd hum?Pr rxir br t prgut ri rrdr qu l pri-ipl lgrd pr l mujr h id dii -il, l qu h impuld plti d bitr, p quhb lgrd drrll itituil qu l rb dd hb lgrd l titui d etd il qu mtrb

    irt uimit dmrti, y l py d urd itr-il dptd rgim l ul primb u idd drhy l d l idd d irprr l mujr

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    28/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    30

    l drrll, pr qu irt l lugr prdtrmid, lrmpb dl mdl glblidr.

    Pu bi, td l tdi d l glblii put hi

    l dbilitmit d l etd i, d l dmri y, pruput, t u m l impul plti d bitr il.D hh, u d l pruput plti pr qu pud prduirl rtri dl pdr plti qu l etd m itituiil tg m ijri l rli tr pitl y tr-bj, dir, l uimit dl mrd, y qu d pm bi d pitl, pr ll l lrd pr d pritiid rur, qu t ur pbli, l myr d l p lti-mri y, grl, l trtgi d rdui dl tm yl d l i dl etd.

    e l rrt l uimit dmrti, dir, dl it-m d gii itituilid d l rli d pdr l -idd uy fgur trl l iudd y u bmt l igulddjurdi y plti d l pr (Quij, 2000) , rult idt qul pr d glblii rquir, pr u prt, qu m ut d dii pbli (rdui dl l dmrti) y, pr tr,qu l pi dmrti tmbi rdu, qudd limitdl iudd l jrii d m tuit dl t.

    sbr plti d rditribui, d prti y d bitr,

    bm hi dd h putd l prgrm d jut qu m-pr l pr d glblii; l iri il pr tdrl idd d l mujr h dimiuid td l p qu h lid l mdl glblid.

    et pr d glblii qu ti m bjti y trt-gi hmgir, uifr y ubir l mrd, m tr rddrd l id l plt, h rtrid tmbi pr l it yriti qu h prmid dd l diridd, l rgi,l prtiulridd y l xlui. e ll l rgii d

    mujr h tid u rl dtd.

    cueStionamientoS deSde el Gnero a la GlobalizacinHt hr, l miim y l qu d gr h id pribidm prpti qu t l l mujr, btt qu ltgr d gr rfr l rli d pdr y digulddtruturl tr l x, uy miti l td lr d l id il y prid, y qu d mr rit dirrgii mprmt u rrdii, m prt d l

    imprti ti d l idd y, m , d l mimitmprmtid l rtiuli d ltrti l ptr d pdrhgmi (L, 2005).

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    29/286

    Magdalea Valdivies

    31

    e t, pr d l ur ubri d l utimi-t qu hitrimt h pltd dd l miim y, mritmt, utilid l tgr d gr, t prt h

    id pribid pr l pmit rti ii il mtgr til pr l utimit grl dl ptr d pdrmdr lil, i ud m dudpr xplir l d-iguldd d gr y prpr ltrti pf pr l muj-r. Pr ll, ur d l litrtur m pilid, l qu dgr t prtimt ut l trbj grl br lglblii.

    Por qu un anliSiS de Gnero de la Globalizacin?Prir qu l rput bi: prqu l glblii t dmr dirt l hmbr y l mujr y t db tt l itui truturl d l mujr l rli d pdr l idd, m l trtgi glblidr, d md qu pud mprdr l pr id l glblii i lirpri d l ribl d gr.

    L t d l rtruturi d l md d id qu pr-td l glblii igul pr hmbr y mujr, mtmp l pr td; btt td ll td -pfmt, m rultd d u pii l diii xul dl

    trbj y d u pii d ubrdii gri; t itui -m l qu prmit qu, pr d l diri d l, tiy rgi, l mujr tituy u grup itr grlmprtid.

    et t dirid d gr d l plti glblidru rid itrilmt pr l cmii br Glbli-i d l em Mudil dl Prlmt alm, bj l ttulGr y Glblii, brr dl 2002; dd t, tipul qu ig irm pdr djr d iluir l gr m u

    pt util pr u lii.si l lii d gr, prgut ski s, m tdr

    l migri iuld l prtitui? cm lir l mpi-i mi d tt mquil? Y l irmlii d l m l umt dl trbj grtuit d l mujr l hgr? (2003: 7).

    vm lgu rput t itrrgt, trdpr itigdr qu trbj prpti d gr:

    L miii d l rrit migrtri prtimth pd r iim d l rit prrii d litui d l trbjdr migrt; l tdi itr-il mutr qu l mujr l l migri

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    30/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    32

    itril l 48% dl ttl d 20 mill d lti y -trmri prximdmt qu utr ur du p d rig. U mbit dd l ulrbilidd d l

    migrt lt l it l trt d pr l i-tril. all l rgmt hum dtid l pr-titui u tr rm d xplti lbrl t tituidpriiplmt pr mujr y i. el Fd d Pbli dni Uid u irm d 2000 l qu 4 milld mujr did d tr f: prtitui,litud mtrimi. L orgii Itril dMigri lul qu 500 mil mujr tr d eurp m ui dl trf f d xpltixul. et gi mu ulmt u ir d tr 5 y7 bill d dlr (Blbu, 2003).

    L prblm rd pr l plti glblidr trt-jid y u rprui br l itui d l mujr prudi;l hh d qu ti id rpbl i xlui dl tr-bj d uidd d l mili l ll tr qu itifr l trb-j dmti pr mpr l dimiui d l rii il,prdut d l d dl gt pbli; m pr d l trr dd it y u myr mr d tr d rprdui tdid

    l hgr; t hh limit l d l mujr l pitiy l irmi ri pr u mjr iri lbrl; l rul-td bj lri dmpl qu l mpuj l migri.

    a, l xit qu xhib umt d prdutiidd d -t prgrm d jut mutr l trri d t ddl mrd l hgr, dir, l mujr; t rfr LurdBr (1995: 10) ud l qu l tr ult d quilibri lhbilidd d l mujr pr brbr l hk d t prgrm tr d m trbj d hr rdir l igr limitd.

    argumtd tr r pr mtrr qu impridibll lii d gr d l glblii, frm Rlb Tdr (2000)qu tmbi l rpbilidd milir ul l mujr mulrbl l prrii d l mpl, y qu muh db ptr trbj d pr lidd, mr prti lbrly d guridd il, mbi d xibilidd pr mptibilir tr-bj dmti y trbj rmurd. et prmit trrmr tulrbilidd d l mujr prt d l trtgi drguldrdl mrd d trbj.

    Pr ltim, pr hdr rgumt pr l ul -ri iluir l gr ud li l glblii, imprttrrdr l diii tid pr l ptr d pdr tul dtr dl

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    31/286

    Magdalea Valdivies

    33

    trbj rmurd, tr upi muli y mi lqu l tribuy ditit lri. L dirimii d l mujrgur u m d br brt pr u jut d tiidd y

    rm d rli lbrl ri pr l uimit d l -m glbl, m l mutur y griultur d xprti,l rii d py l mpr glbl y l rii prl l iudd glbl (Tdr, 2000).

    Dd u pi d riti, l mujr h tid qul glblii h xrbd l diguldd il tr hm-br y mujr, y h dmtrd tr u t gti pr lmyr d l mujr, l iguit:

    L prgrm d jut truturl imput pr l Fd M--

    tri Itril y pr l B Mudil y l plti ddrrll h tid m imprti l utridd fl qulimit l gt pbli, priiplmt l gt il, dl qu bfiri l mujr qu t rg d l myrd l mili. et itui tu m t l prdid dprti y d guridd il, mr l rii dlud rprduti, limii rdui d ubi -br bi d primr idd (limt, ltriidd, gu mbutibl), l qu irmt l pri br l hgr,

    pilmt l mmrtl.

    L pritii d l rii pbli h duid l prdi--d d mpl tr dd grlmt hb m mujrqu hmbr, tl m lud, guridd il y dui.el Irm d l cmii emi pr amri Lti(cePaL, 2006) br lui d l t d dmpl tr2002 y 2005, qu u rlid 17 p, mutr qu l td dmpl mi iguir id m lt, mti-

    d utr put pr im d l d l hmbr.emigri d mujr d p drrll p drr--lld, qu bligd bdr u mili y dp-tr l p ri trbj prri m trbjdrdmti, ubtrtd rd jrr l pr-titui.

    et i pr trbjdr grl y d tr tiidd-mi, dl u d tlg hrrdr d m d bry d prdut qumi prii.

    Trrii dl mpl mi: i l mitd d l muj--r qu trbj tr ditit l griultur l h

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    32/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    34

    l tr irml 7 d 10 p d amri Lti. Litgri d l mujr l trbj t hid titdi l tri d l m d br mi

    trbj d mr lidd y tr u gr pri lm irml.

    L plti fl prmid pr l rgim itr--il umt l imput idirt br l lr gr-gd d bi y rii d primr idd y d luj qurprut br l qu pg l pr qu um (m-yritrimt t qui um prdut bi,l mujr), mitr qu bj l imput dirt lgi dl pitl.

    e l d l jubili, ud h dptd l itm d-l d idiidul, l hh d qu l mujr g d umyr pr d id d pr rultd pi m bj,umtd l pbr d l mujr myr. et gr- pr l mr prt qu rli durt u id ti,prdut d l rmuri irir qu rib pr utrbj (Tdr, 2000).

    e tt lgu rgim itril iirt pr--

    grm d lud y dui pbli (UnFPa, UnIFeM, PnUD1

    ),pr tr ld l pritii d t rii rd l fii mi. et du u rdui dl t rii pr prt d l tr m dr-id, pilmt l mujr.

    D md qu, pr d td l ui trti qu mp- l plti glbl y u prm d umt grlid dl prdutiidd y l bitr, l ptr d pdr mdr-lil-librl, qu xpr l trtgi glblidr, h tu-

    d l diguldd y l xlui d l myr d l mujr l mud.

    L miii d l pbr, l dlrii d l hbi-lidd lbrl d l mujr y l brh l l utlg d irmi y muii rtri l ituid l mujr qu u u dii d gr l d l y ti.Y l d l mir d mujr qu d l llmdbfi dl drrll, t ti rlid dbl y tripljrd d trbj; ti m lmit pr u rrr th d

    1 Fd d Pbli d l ni Uid, Fd d Drrll d l ni Uidpr l Mujr y Prgrm d l ni Uid pr l Drrll, rptimt.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    33/286

    Magdalea Valdivies

    35

    ritl y pi rd, rm d md d llmr l btulqu utr pr dr l pirmid gril; y td, x-luid iluid, g dl pl rimit d u drh

    plti, mi, il, xul y rprduti.Rult idt qu l glblii rtl l tdi -tul dl ptr d pdr mdr-lil-ptrirl2, prudil xplti pitlit y d muh mr lgitim y rmli rd, l prtrl m l xpri d l mdridd, tl ul pr qurr dtr l prgr hum, dir, tr mrh qu rr l primr Rlui Idutril. etpitlim d u laissez-aire it librtd blut pr u x-pi, i qu igu brrr il, d quidd d gr, lbrl,mdimbitl dmrti pud prl lg r.

    Td t put l trui d u tid m ui-rl pr l ul lgtim y i turl l digulddil, l diri d gr, l diguldd rli ltrbj, l impii d l itr dl pitl, l dprdi dl pl-t y l mrtilii d l rli tr l pr (Quij,2000). el pr t mpd y tid pr l impii du diur hgmi y d u prput d mdl iilitri qu prt m idtibl y qu ubi l mrd ttl m hildutr, f y utp blut (L, 2005).

    el carcter androcntrico del ProceSo GlobalizadorL prput idlgi, ulturl, tlgi y burrti dlpr d glblii rtri pr tr prtd br lprti d mrtilir l id, l xpi pltri dl p-tr ulturl urtri umt prti uirli-t, l u trti dl imit, d l ii, d l tlgy d l idutri d l gurr, bfi d l xpi dl pitl yl prim d ritri d fii y mpti, trrmd

    mdr hrrmit d li il.L lr id rprtti dl mdl: rilidd,

    mpti, imprti tlgi, mrd, dmii d l tu-rl l qu trdiilmt h td idtifd l

    2 el tul ptr d pdr mudil mdr-lil-ptrirlit, d urd l prpti qu dptm, l rtiuli tr: l lilidd dl pdr,t , l id d r m udmt dl ptr uirl d lifi il b-i y d dmii il; l pitlim, m ptr uirl d xplti il;

    l etd, m rm trl uirl d trl d l utridd lti y l mdretd-i m u rit hgmi; l urtrim, m rm hgmi- d trl d l ubjtiidd/itrubjtiidd, prtiulr l md d prduirimit (Quij, 2000: 1).

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    34/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    36

    muli. Rfrid t rtr drtri dl pr gl-blidr, Mr J Lmr Lput (2002: 2) l:

    L rgl dl jug igu id muli y t um

    qu l glblii mim drtri. su lr l mpti, l gm, l idiidulim, l mpr-

    t, l bfi pr im d td, l r itrumtly l ui d ti. L glblii bd l lgi du l gr, idu pr, tir y uir ltpimt muli.

    L bmt idlgi br l qu it l pr glb-lidr librl igu id ptrirl, u prud rglgitimdr d l diguldd d gr. n tm qu l id-lg ptrirl priti dl pitlim, pr qu l itmpitlit y ptrirl hll l tul ptr d pdr, t tr-hmt itrrlid qu rur mutumt; l xim priti dl pitlim, pr mb rtiul rmdu utrt d dmii. L diii xul dl trbj, pr jmpl,qu rrpd l pri tr pi pbli y prid yl dripi d l mujr l pi prid, u pri ptrir-l, ri pr l drrll pitlit, m l tmbi pr lrgii d l id plti, l hmbr m prtgit pri-

    ipl. D md qu, i bi l dirimii d gr trir lfmit dl tul ptr d pdr, trir l pitlim, lurtrim, l mdr etd-i, l impii d l id dr m udmt d lifi y d dmii il; prqu l m tigu dirimii l xiti d l humidd, tmbi hitri, dir, l md qu mift l tulidd l rultd d l rli d pdr, riti y it, r-trti d t mdr ptr d pdr dl ul prt titutil pr d glblii mrh.

    el rtr ptrirl d t mdr pr d xpi -pitlit xpr, tr tr miti, l iguit:

    L mim xluyt d l glblii librl p--ti jutmt l mbii d l mltipl rm ddirimii prxitt, tr l ul l diguldd dgr u d l m xpdid (L, 2005).

    cr l dulim trptri d l ultur mdr,-qu ti u mlg y u ultur qu tru-

    tur l rlidd ditm qu p jrrquimt ud l d prt l tr, d rm tl qu u impr -idrd uprir y dmidr. a, l turl ubrdi

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    35/286

    Magdalea Valdivies

    37

    l ultur, l mujr ubrdi l hmbr, l um l prdui, l rprdui l prdui, l pbli lprid y l ll l glbl.

    L pri tr pi pbli y prid igu dtrmi--d ritri d gr. L mujr t d m l pi pbli, pr l timit dl pi prid3igu id d u xlui rpbilidd, y ll grg ldimit dl lr dl trbj qu rli l mujr,qu prdu pi bi y rii dtid l t, pr impridibl pr qu ui l trmdmi u jut. el mrd up d l lbrd uidd, mtimit y rprdui d l l mi-

    lir; tmp l etd db hrl, g t prputiilitri. L rultd pr l mujr dbl y tripljrd d trbj, i pir tudir prtiipr tii-dd plti. Pr ll ti qu l dii d idpr muh d ll h mprd, uqu u diimtril hy mjrd y, pr l gr myr, h im-pibl prtiipr tiidd ditit d l d upriiy ti dl hgr.

    s ti l pri rtifil tr l mbit il y l-

    mi; l lud, l dui y l guridd it ytrtd m tm il qu ur l impt d l di-i qu dpt l r mi qu pr trlgi, l dl mrd, t mdl. L mujr tubid priiplmt l tm il, d md qu uiidi l dii trtgi i ixitt. Mbi, l mujr qu h lgrd ubir l burrigubrmtl l h grlmt upd rg lgbit il, dd dd ti qu lidir l t

    d l dii qu dpt u lg, ubid l gbi-t mi. L mujr qu trbj l rgi-i gubrmtl p tmp d tr qur m h l pbr, l ili y, grl, limpt gti d l plti gubrmtl, dptd ritri d mrd. et itui tribuy mtry rprduir l diii xul dl trbj y, pr tt, l tip dtiidd d l qu up l mujr l idd.

    3 s ditigu hr tr pi prid y dmti; t , l mujr t-m l dmti y l hmbr bu dirutr d u rit prid, prtgid dlpdr pbli.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    36/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    38

    el iudd glbl ti id l mim ujt ilutrd-qu l mbit mi prt mhomus economicusprduti, mptti, ril, pidd d um,

    trbj tbl, tlg d irmi, irp-rd l mrd, qu dmi l turl, l trrm yl xplt mdr mdi tlgi. et ujt rrpd u muy pqu prtj d l humidd.

    L tgr qu utili ti id l drtri--; pr jmpl, diri tr trbj l qu hmtd l mujr y lgu hmbr i pribir trprtmi y mpl lrid, l ul ult l lrqu l pitl y l etd pg pr l timit y rpr-

    dui d l dii ri pr u umuli.n idr, i pr limirl, tr rm d prdu--i d bi y d itrmbi, m l ripridd y lrm prduti milir y mul, tid prii-plmt pr l mujr.

    laS reSiStenciaS deSde loS FeminiSmoS a laGlobalizacin

    Pr l mimit miit, piir rt l glbliih lld imprtt d y prtuidd. el miim, td l igifd dir y mti qu l pt ti, u pmit y u prput plti, truid jutmtbr l utimit l md ptrirl d truturr l xi-ti hum, qu rprdu l pr glblidr; ttid, h idid qu l rli put y jrrqui qut utt tr pi prid y pbli, ultur y turl,prdui y rprdui, prgr y tr impli dirimii

    y ubrdii d l mujr y l mi, idtifd l prid,l rprdui, l turl y l tumbr. Pr tr prt, l lrgtrytri d luh tiptrirl, u utimit l rlid pdr, l prdigm drtri dmit y l prti- rgiti rtil, l h dd l miim y l mimitd mujr grl xprii pr ritir t trutur ydimi d pdr glbl y mplj, qu hr mprt tr tr (L, 2005).

    el mimit miit prt l tulidd, l igul qutr grupi il, u mpli diridd. e l uy, i trdii y difultd, mltipl idtidd: mujrgr idg, tiit y dmi, j miit bu

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    37/286

    Magdalea Valdivies

    39

    d trui d u prpi prti plti, mujr htrxul,bixul y lbi. n btt t uir dir, u prtigifti dl mimit d mujr h mprmtid didid-

    mt l luh tr l librlim y l glblii, grdu pi y tid pr l dbt y rxi miit.a, l itrrli tr ptrird y librlim h id b-jt d prud dbt qu h ifd utr y tll-r y h trd pi tmbi l prgrm dmi.

    Pr tr prt, m l Ir L (2005), tmbi h ur-gid l mimit d mujr u prti, u trt-gi y u li tr mimit. L tm d pbr yd lg, pr jmpl, qu pr r idrd xtr l p-f d gr r prt d l priridd dd pd, h piid l gd, riquid l prput y lur ubri d l mimit miit.

    el hrit riiditi bd l iguldd d l muj-r, tid pr l llmd miim d l iguldd, mti timp d glblii u tulidd, u pidd rti y pr-piti. L priipl idii qu h ritd l iplti d l mujr igu tid igi: iudd pl,quidd, utm, librtd pr didir br u urp y r-imit m ujt td piri lgrd pr l

    myr d l mujr.Jutmt, l priipl riti d l mujr h

    xprd l d d u drh hum, pilmt -br u urp; bj l ig mi urp mr, mil dmujr h mitd u rh l u dl urp mi f mril, publiitri y plti, m l d d udrh l dirimii y l quitti prtuiddy rultd.

    L prdui tri y l i d l miit lgi-

    t, pr u prt, h ltd u brrid imprtt t lplti glblidr. L rli tr miim y lg htid muh itrprti. Pdrm tdr t rtiulim u ri t l prpii muli d l griultur yd l rprdui, ui dl drrllim idtl d tipptrirl y miit.

    Pr tr prt, t rmit db qu hy lmtigifti m tr l xplti d l turl y l pr-i d l mujr. el miim mtr dd tmpr qu u d

    l mim d lgitimi dl ptrird r l turlii dl Mujr y d l mi. sim d Buir (1999) xpli l xlu-i ptrirl d l mujr dl mud d l pbli qu rlid

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    38/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    40

    tr d ptulir l Mujr m turl, m ltri-dd, pr prt dl r, qu rr l bfi d l iilii,idtifd l ultur.

    L miit ilit h idrd qu l mu-jr, m prxim l turl, l pr d rid l id. L ti dl uidd mi d l prti d lr i p l i gri d l muliidd(apul, 2002). Rprtt d tr rrit miit -lgit ti tr xplii pr t rtiuli trmiim y lg.

    vd shih pltd u rti rdil l drrllti idtl qu h lid l mud tr.

    L qu rib l mbr d drrll u pr dml drrll, ut d ili tr l mujr y l -turl td l mud [...] l ml drrll ti ur l ptuld ptrirl d hmgidd, d-mii y trlii qu tituy l udmtd l mdl d pmit y trtgi d drrlldmit (shi, 1997).

    Pr u prt, Bi agrwl (2004), miit mbitlit, tidd u pii trutiit qu l l qu irt mujr

    it l turl ti u rig u rpbiliddd gr l m milir y l priipi mi du mlg.

    Hy tmbi r plti tigt pr qu l mi-im up d l gr rii lgi qu t y d mrirrribl l plt. L mujr pbr dl Trr Mud lprimr tim d l dtrui dl mdi turl lld bpr prduir bjt uturi qu d l Primr Mud.Dd l rtr itril dl mimit miit, h pdid

    igrr qu l mujr rurl idi ri qu i um d ubiti h it u lidd d id dimiuir trgi-mt l llgd d l xplti ril dirigid l mrditril (apul, 2002).

    c td u diridd d prpti, l miim lgi-t h drrlld u u pryt ti y plti rt l riid lr d l idd umit idiidulit qu prmul glblii. su prt r hrrmit pr rtr lidlg y l prti d dmii d l turl (mi), muy

    ligd l prdigm ptrirl dl r m y gurrr, qu hprdid pr d u igi timp d glblii.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    39/286

    Magdalea Valdivies

    41

    laS redeS de reSiStenciaL riti d l mujr h mitd utr ti-t priiplmt tr d l mdlidd d itgri

    imput pr l p trl, l aurd d Libr cmri dl amri (aLca) y l Trtd d Libr cmri (TLc), y htid dir lgr. etr ll dt qu h umid xit l idipbl rgilii y mudilii d u i.Prir idt qu l mimit tiglblii h r-tlid td l mud, pilmt amri Lti, ddurg y mti riti y luh tr l librlimqu h lgrd hr r xpri d ll l tmit dl gii dl aLca.

    L mujr h prhd l irmti y hutilid l rur d l rd m u rm ti pr rtiu-lr u i. et y tr u d mdi glblid h ll-d hblr d glblii ltrti. el mimit d mujru idr l dipr dd l primr mitd d l t, l pr d prpri d l Iv cri Mudil br lMujr (Bijig, 1995), l u d Itrt pr rdir tr py tit, itd l fltr d l gi d pr itri-l. et hrrmit, umd l prpti itrilitqu l mimit d mujr h tid trdiilmt dm

    d u mdlidd d rgii dtrlid y hritl,h rid l urgimit y uimit d dir rd qutituy imprtt pi d riti. etr ll dt- l qu dtll tiui.

    marcha mundial de laS mujereSL Mrh Mudil d l Mujr (MMM) u mimit mudild i miit qu r grup d mujr y rgiiqu t pr limir l u qu rigi l pbr y l i-

    li tr l mujr. su i rtiul lrddr d lmudilii d l lidridd; l iguldd tr mujr, trmujr y hmbr, y tr l publ; l rpt y l lri d lid-rg d l mujr; y l rtlimit d l li tr mujry l tr mimit il.

    L id d llr b u Mrh Mudil d l Mu-jr l 2000 urgi d l Fdri d Mujr d Qu-b, qu rgi my d 1995 l Mrh d l Mujr.e 1995, bj l ig P y R, r d 850 mujr mili-

    r pr td l p durt di d, id gid durt u rrridpr 15 mil pr y gd l rpld d ditit tr d lpbli. expri d l riti y prput d ltrti l-

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    40/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    42

    td pr l mujr u l pltrm plti rdd y prput lmud l 2000, m Mrh Mudil d l Mujr. ell t17 riidii l f d limir l pbr l mud, rlir

    l ditribui d l riqu, rrdir l ili tr l mujr yguir l rpt u itgridd i y mrl (MMM, 2007).L Mrh Mudil d l Mujr u pr qu trutur

    u gd, pr truir u rxi. L mrh m ub mtril qu it l lr d l mujr y tituy u ur pr rtr l itm. Ti t mmt 68 rgi-i il. el pl d i d l MMM ht 2010 iluy:

    Dmilitrii.-

    L ili tr l mujr.-

    L prrii dl trbj d l mujr.-

    L bi mu, gu y br limtri (nbr, 2006).-

    e l rit dlri d Quit (gt d 2007), rdd l mrd l 10 cri Rgil d l Mujr d l cePaL, m rultddl Fr dd prtiipr rprtt d m d 50 rgii,umt fj pii br l drrll, l itgri, l trbj rmurd d l mujr m tribui l m d l

    p, y l pridd l prtiipi plti, y iit l iddd plti lid l rditribui m qu l pbr.

    actiViSmo de laS mujereS en el Foro Social mundialel Fr sil Mudil h id u pi d rgi d rit-i, qu ti l mmt l ul l glblii y l li-brlim prtb m pryt i irrutbl.

    Dd 2001, ud l primr Fr sil Mudil (FsM) tulugr Prt algr, Bril, l rgii d mujr qu

    l prtiip h tid qu l pibl tr mud trr-md l dii d id d l mujr y ptd pr uidd xit y jrrquid.

    e l pr dl Fr sil Mudil, l rgii d mu-jr h prmid iumrbl utr d rxi y d dbt l iti d r l ru d it il, plti ydiuri tr l d grd j qu l up: glbli-i y ptrird, y h tid u gd ltrglblii,grd tr l ut qu mu y bi pr tdl miti tiptrirl.

    L rgii d mujr qu prtiip l Fr hprput qu gr u j trrl, d md qu td l

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    41/286

    Magdalea Valdivies

    43

    dbt t prt t prpti y qu l tm -ri qu pud tdr m d itr l pr l mujr.

    red latinoamericana de mujereS tranSFormando laeconoma (remte)L ReMTe tituy 1997, l bjti d tribuir lprpii rti d l m pr prt d l mujr, trd l gri d id, dbt, i iiiti plti.Frm prt d l ReMTe lti d di p: Blii, Bril,chil, clmbi, ct Ri, eudr, el sldr, Mxi, Pr yvul; t uy mujr urb y rurl, rgi-i d b, onG y dmi ilurd l truidl mimit miit.

    L ReMTe h rtiuld jutmt l MMM l lu-h prmt tr l aLca, l TLc y pr l pg d ldud xtr.

    e l ReMTe utr pi iiiti dtid :

    elbrr prput d mbi glbl y d riti l mdl-librl, dd l prpti miit.

    afrmr l mujr m tr mi, hid ii--bl utr mltipl prt, m l dimi d d-

    iguldd y dirimii qu pri mbir.

    Frtlr l imit, l lii y l rmi miit.-

    Drrllr lii br l rlidd y l plti mi--, y u xi l id y l drh d l mujr.

    Diudir y dbtir l tr mi miit, m diur-rti limtd pr u plurlidd d xprii y ii.

    Impulr mp iiiti tmti l m d--

    midr d l jutii mi y l jutii d gr.

    Frtlr l mujr m prtgit d l luh i--l, tt l pi d mujr m l mixt (ReMTe,2007).

    red de educacin PoPular entre mujereS de amrica latina yel caribe (rePem)L RePeM drrll u tiidd amri Lti y l cri-

    b dd 1981. cut l prtiipi d prximdmt 140ititui, rgii y grup d mujr argti, H-dur, Blii, Mxi, Bril, nirgu, clmbi, Pm, cub,

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    42/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    44

    Prguy, chil, Pr, eudr, el sldr, Uruguy, Gutml yvul, tr tr. su xprii b l drrll d ti-idd, i y lbri d prput tid iidi

    plti prpti d gr, qu bu l mpdrmit dl mujr qu utr dii y itui d diri-mii, diguldd, ili y pbr l ditit p d lrgi. L RePeM h id muy ti l prmi y timitd mprdimit prduti lidrd pr mujr, m l impul l lbri d plti pbli y pruput prpti d gr (RePeM, 2007).

    articulacin de mujereS de la coordinadoralatinoamericana de orGanizacioneS del camPo (cloc) y VacamPeSinaL srtr oprti d l cLoc u umid pr u rgiid mujr mpi tubr d 2005, l cdri nild Mujr cmpi (conaMUca), d Rpbli Dmii, l Rgi crib.

    v cmpi u mimit mudil rd pr rrl prblm qu gr l glblii pitlit l mp. ev cmpi, l mujr lgrr lr l pridd d gr, qu trrib l 50% d prtiipi td l iti, tt

    il d l rgi m il mudil. cm l FriRdrgu (2005), t u ulidd, i qu rut d utid rtiuli d l mujr y d u pri d miibl l ri d prput y l dui d i.

    e l I cumbr Mudil d l alimti, v cmpi hiu prput l mud br br limtri, pt qut trhmt rlid l d br d l pr y diudd, y qu ti qu r l drh d l publ prduiru limt, drrllr u itm grl y tr limt

    y utriti pr l pbli. v cmpi h ld trmp, qu Fri Rdrgu xpli dl iguit md:

    L cmp d v cmpi pr l br limtritmpl l tr d. L primr l d l rrmgrri: pr ruprr l tirr y pdr iir y trbjr ll.et ti qu r tmbi l d y rupri dl trritri d l publ idg, l idtidd yultur. Y l idiibl d l luh pr l gu, pu l qu trt d bi lti idipbl pr l

    id, i qu u prmit y pritii p rigtd priipi d brii. L gud cmp l d

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    43/286

    Magdalea Valdivies

    45

    l rupri d l mill ti y u prri mptrimi d l publ, pu u ptti, prmi-t, mipuli gti y mrtilii p pligr

    l prt y l utur, prqu l mill l id. L hi-bridi d mill ti u d l imit mimprtt qu l mujr h drrlld bfi dtd l humidd (2005: 65).

    et rgii h umid tmbi l luh pr l bidiri-dd y tr d l limt trgi qu l idy l plt.

    una mirada deSde el Gnero a laS reSiStenciaS,

    ProPueStaS y nueVaS realidadeS en Venezuelavul tituy hy u rri pr l prput ltrti- l tul ptr d pdr mudil qu impul l glblii. elpr plti d l ltim u h rtrid pr lrtigi ritm d l timit, qu ud u -ri il muy dimi, pl d mpljidd y ti. a prd l trdii, imprii y mltipl prblm u d-rrll, t pr tituy u xprii d trui -trhgmi, qu rt l rilidd y l rlidd qu imp

    l pitlim l myr prt d l y l hbitt dl plt.vul, tr d u u ctitui, prdut d upr tituyt prtiipti, d l u rm ititui-l y d l plti il, h mprmtid l ilui, l dmri prtiipti y prtgi, l il y litui d l p mpbrid.

    el mimit d mujr h btid lgr imprtt, u prtiipi ti l ambl ctituyt; , l cti-tui rdtd lguj xit r l trbj dl hgr

    m tiidd mi qu r lr grgd y prdu riqu(rtul 88), y r dir drh m l drh d-idir libr y rpblmt l mr d hij hij qu dbir (rtul 76). otr ly ptrir h prudid l d-rh mprd pr l mujr itrduid rm qu puthi l iguldd d gr, tl m l ly rgi br l drhd l mujr u id libr d ili y l ly d prti lmili, mtridd y ptridd, qu xprmt ti dip-ii rrid l dui pr l iguldd, l rpbiliddmprtid l trbj dmti, d td y td l itgrt dl mili y l rrpbilidd l ri y dui d hij hij, tr tr.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    44/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    46

    exit u prtiipi d m myritri d l muj-r l ditit mii (pl il) dl tul gbir, y uigifti mr d put pbli rlt t upd pr

    mujr. Tmbi muh mujr h bfid d l prti impul qu h dd l rm d prdui d pqu l,ribid fimit y py ti, pilmt dl Bd Drrll d l Mujr.

    cm impul plti pbli prpti d gr, dt l itrdui d l pruput ibl l gr yl ur pr prduir tdti il qu iluy ir-mi d gr.

    Pr tr prt, mtri d itgri mi, -it rrdr qu vul hub igifti riti l jut mi qu prtd impr dd l rgimfir itril l dd dl t. L prtt -tr l pqut impidir qu l gbir d ai Dmrtiy dl Prtid sil criti, coPeI, qu ltrr l pdr pr25 , pudir umr l p l prput dl FMI. L prttpriipl xprr tr dl pg d l dud xtr y d lpritii d l dui y l rii d lud. e l 2000,vul irpr l prtt mudil dl 26 d ptimbr -d pr l Mimit d Riti Glbl.

    L titui dl r d libr mri h id itmti-mt rhd pr l gbir d vul dd 1999, qu rtml gii, ll l rui d xprt y xprt dlaLca l ptur d d d l itr il, y lgr rl diui dl mbit mi pr trrmr l tm d l r-iti l aLca u ut d br il.

    et ptur plti dl tul gbir l, dirt l qu t ht h p l myr d l p d l rgi,ud l udr plti ltimri mbi l triu d

    didt y didt prgrit, xpli pr qu vul l tulidd u pi dd l ul prp ltrti ltrtgi glblidr y py l mimit ltrglblidr.

    a i d 2001, l pridt ch l l III cumbrd l aii d etd dl crib, rlid l il d Mr-grit, u prput ltrti l aLca y l ritri lib-rl qu l utt: l altrti Bliri pr l publd utr amri (aLBa), tulmt itgrd pr vul,cub, nirgu y Hit. Dih prput it primr pl l

    rli lidri d l publ, l ritri d quidd rgil;r l idd d trtmit dirid pr l pm drrlld; prp pl ltimri tr l

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    45/286

    Magdalea Valdivies

    47

    lbtim y pr rr l grtuidd l rii d -lud; m l titui d d pil pr mrgiil y pr l drrll itgrdr d l muii, l

    trprt y l tr rgti, tr tr pt. e l pr-put dl aLBa l trg u imprti ruil l dr-h hum, lbrl y d l mujr, l d dl mbity l itgri i; btt, l pt d gr pr xplitmt trtd l urd irmd. D h-h, h ll rri igu mdid qu tg prbjti l iguldd tr hmbr y mujr qu idr ldiguldd d gr pr trtr u upri.

    a modo de concluSinU mird l diur y l iti d td l ititui- ilurd l drrll mutr qu l iguldd d grdj d r u ig miit, pr hr i uirl.L Mt dl Mili4, l idii d td l rgimitril, l plti d l Ui eurp, t. ubry ldesideratum d l iguldd tr hmbr y mujr. si mbrg, lu truturl d l diguldd d gr tiu bttitt l plt. L rtri dl gr, l trrlidd td l plti mdit l u d ididr d gr, prmi-

    t pr d mift l diguldd; impli u mbiprdigmti y lgu ult qu l rli d pdrtr hmbr y mujr t ltrd. L u tru-turl d l diguldd mti i muh mbi, prd l luh tid pr l mujr; l rxi br gr yglblii ll l tr dimi, l d l rrgi-i trrmi dl pdr plti; y t blig rir i lmimit d mujr t pid l tr dl tiimy d l prdui tri, m l primr lugr d l g-

    d, l tm d l rli d pdr tr l x y l lii dm pr l mim plti, ulturl y ubjti pru mtimit y rprdui.

    Myr dmrtii, myr prtiipi, myr pri,l itrir d l trutur d pdr dl mdr itm lil,pitlit y ptrirl, duir l iguldd i mjr liddd id pr l mujr. Pr l trri, u lgi d prdui,ditribui y um d bi y rii, d prdui y rprdu-i d imit, m d rtbilidd mrtil l qu

    4 si lidr qu l u ididr d ll rfr myr rprttiidd prl-mtri d mujr.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    46/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    48

    utt, prudi l brh y lr l prdui d pbrpr l mujr l mud.

    L prtiipi ti d l mujr rgid l mi-

    mit ltrglblii y pfmt amri Lti -tr d l TLc y l aLca h prmitid dfir mjr l rti dl mujr l mdl librl, ruprr pi m trmi, y brdr d u mr m itgrl l rli dgr m truturt dl pitlim ptrirl. L piid dd u rti miit h hh idt qu l dr-h d l mujr y l itm d gr imprt u lmtmdulr d l rli mi, uy trrmi l prd l trui rl d drh iguldd pr l mujr.

    al mim timp, l miim y l rgii d mujrh tid qu prudir tri y pltimt uti qut idrb pf d l luh d gr, uqubimt l implib. a, h tid qu pltr, pr jm-pl, trtgi pr rtr uti t uirl m lptrird, m l md d id qu imp l pitlim l hu-midd, dir, m iim, m umim umim,m prdu y prduim, m rgim; td r l qu l miim, pr u i utidr y pr hbr idu tr y prti grd dd l riti l ptr d pdr

    hgmi, ti muh qu prtr l lti qu rit y lbrltrti. L rxi, l utimit y l djudii dlr plti l id tidi, qu util l rti mi-it, tituy hy u pi d utr l gd d trgrup, m l lgit.

    a pr dl timp trurrid dd qu l primr mi-it duir qu l itui d l mujr tb dtrmidpr u ubii l pi dmti y qu d mr myritrih tid qu umir trbj lrid, l r dmti qu

    igu id tdid pr ll tituy l put d py iiibld l rgii pitlit d l prdui. el trbj dmtirprt m hr d trbj qu td l trbj rmurd; prll igu id u ut trl l rti l pitli-m (vdl, 2005).

    etr l priipl rt qu ti pltd l mimit -miit m prt d u put l d fgur glblir u liipr glblir l lidridd. crr put, m l Di Mtt(2005), tr l dirt rlidd qu i l mujr l i

    tit, rfrmd qu l luh pr l drh d l mujrimpli qu igu i l pbr, l tmr l rlidd d lili, i drh xul rid y rptd, i xluid d

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    47/286

    Magdalea Valdivies

    49

    l pi d pdr l qu tm l dii qu mti yrprdu t itui. el miim r tmbi l rt drfgurr u gd, pr hr glbl, mltipl y plurl, tdi-

    d l u ubjtiidd y lidridd (agr Rmr, 2002).Pr tr prt, l miim tmpr rt l -idd d truir itrumt tri y mtdlgi qu prmitidtifr l rm qu dpt l ptrird u ri librl yglblid, y qu pibilit l rti dl lugr igd l mujr llgi mi, ulturl y imbli d l glblii (Kpl, 1994).

    el miim h d xit l utimit l -g ttri dl rtr uirl dl ujt-mujr, y h tdid,i prdr l id d l dprii d ujt, qu u r dtrbj l mujr, plurl, y qu t tidd hmg-, i dir; pri prudir t uti, prqu pltimt ri qu l diridd, dtrmid pr l multipli-idd d ribl qu rm prt d l dfii d l ubjtiiddmi rig, l, dd, ti, prri xul y til did, itm d ri rligi, xpr ditimittr rgii itr d l mujr, i rtiulipibl, mbit y dimi.

    al mim timp, ri qu l miim pii lgd mu l tm qu h id rrmt idrd

    prpi d l mujr, m l ili d gr. nigu luhpr u mud mjr pud bir qu tr d d di mujr hurid ili. e grl, trt d hr r qu l dquili-bri d pdr tr l x prjudi td l idd, y qu l u prblm d l mujr.

    biblioGraFa

    agrwl, Bi 2004 el dbt br gr y mdi mbit: lid l Idi vqu Gr, vri y vlqu Gutirr,Mrgrit (mp.) Miradas al uturo. Hacia la construccin de

    sociedades sustentables con equidad de gnero (Mxi DF:PUeG-UnaM/cRIM/clgi d Pgrdud/IDRc-cRDI).

    agr Rmr, Mr Xim 2002 Jutii y gr: l gddl miim glbl ortg, c. y Gurr, M.J. (rd.)Globalizacin y neoliberalismo: un uturo inevitable? (oid:nbl).

    apul, H. alii 2002 Fmiim y lg El Ecologista, n 31.e 14 d r d 2005.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    48/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    50

    Blbu, Ptrii 2003 Fmiii d l migri: dl pirprduti il l rprduti itril Revista

    Aportes Andinos (Quit: Uiridd sim Blr) n 7.

    Buir, sim d 1999 (1949)El segundo sexo (Bu air:sudmri).

    Br, Lurd 1995 Twrd grtr itgrti gdr imi World Development, vl. 23.

    Burh, Rlly 2005 cmuii y diridd ulturl: luhrgt L, Ir (d.)Mujeres en resistencia:

    experiencias, visiones y propuestas (Quit: aLaI/FeDaePs).

    cePaL 2006 Panorama social de Amrica Latina. e , 13 d jui d 2006.

    cx, P. y nkii, n. 2003 aig d timultig th ltrdutiig th erth sytm i th trph shllhubr, H.J. y crut, P.J. (d.)Earth System analysis or

    sustainability (cmbridg, Ma: Th MIT Pr).

    crut, P.J. y Rmth, v. 2003 atmphri hmitry d limti th thrp: whr r w hdig shllhubr, H.J.y crut, P.J. (d.)Earth System analysis or sustainability

    (cmbridg, Ma: Th MIT Pr).

    D l cru, crm 1999 Gua metodolgica para integrar la perspectivade gnero en proyectos y programas de desarrollo (vitri Gti:Ititut v d l Mujr).

    Gl, edurd 2003 L lr i pri, Fr sil Mudil,Prt algr, 26 d r. e 8 d gt d 2004.

    Gurr Plmr, J 2005 nturl, bitii y glblii.U trri miit Medio ambiente y comportamientohumano (Uiridd d L Lgu/Rm) vl. 6, n 2.

    Kwi, ari M. 1999 Rgiliti, glbliti d tilim:rgt, dirgt, r rlpig? Alternatives,vl. 24, n 4,tubr-diimbr.

    Kpl, c. (mp.) 1994 Scattered hegemonies: postmodernity andtransnational eminist practices (Mipli: Uirity Mit Pr).

    Lgrd, Mrl 2001 L mujr qurm l pdr Revista Envo(Uiridd ctrmri) n 228, mr.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    49/286

    Magdalea Valdivies

    51

    Lmr Lput, Mr J 2002 ell pr l, l pr l etd yl tr pr l mrd: glblii y gr Mundo global.Guerra global? (Bu air: ctit). e 14 d juli d 2007.L, Ir (d.) 2005 Mujeres en resistencia: experiencias, visiones y

    propuestas (Quit: aLaI/FeDaePs).

    MMM-Mrh Mudil d l Mujr 2007 Qui m 12 ddiimbr.

    Mtt, Di 2005 etrtgi d l mujr pr l humidd L, Ir (d.)Mujeres en resistencia: experiencias, visiones y

    propuestas (Quit: aLaI/FeDaePs).Mr, crli 1995 Planicacin de gnero y desarrollo. Teora, prctica y

    capacitacin (Lim: Rd tr mujr/Flr Trit).

    nbr, Miri 2006 Itri br l Mrh Mudil d lMujr, smiri br l Fmiim d l Mujr d vcmpi, Glii, 18 l 21 d tubr. e 14 d brr d 2007.

    onU-orgii d l ni Uid 2005 Th iqulity

    prdimt Report on the world social situation 2005(nu Yrk: onU).

    Quij, abl 2000 clilidd dl pdr, glblii y dmri.sidd y pltiLim.

    ReMTe-Rd d Mujr Ltimri Trrmd l em2007 Qui m. e 15 d juli.

    RePeM 2007 Rd d dui ppulr tr mujr d amri ltiy l crib e www.rpm.rg.> 10 d imbr.Rdrgu,Fri 2005 smill pr l mbi L, Ir (d.)

    Mujeres en resistencia: experiencias, visiones y propuestas (Quit:aLaI/FeDaePs).

    sbt, a 1999 Gr, mdi mbit y glblii: uprpti dd l sur villt, P. (d.) Globalizacin y gnero(Mdrid: sti).

    sh, nrm 2005L gur d gr d l m L,Ir (d.)Mujeres en resistencia: experiencias, visiones y propuestas(Quit: aLaI/FeDaePs).

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    50/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    52

    s, ski 2003 Contrageograas de la globalizacin. Gnero y ciudadanaen los circuitos transronterizos (Mdrid: Trft d su).

    shi, vd 1997Ecoeminismo: teora, crtica y perspectivas

    (Brl: Iri).

    Tdr, Rlb 2000 apt d gr d l glblii y lpbr 12 d tubr d 2006.

    vdl, Lui 2005 em miit pr lgir l mud L, Ir (d.)Mujeres en resistencia: experiencias, visiones y

    propuestas (Quit: aLaI/FeDaePs).

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    51/286

    53

    La GLoBaLIzacIn u d pt qu p d mdy l rpbili y d td l ml d td l irtud.e t trbj prur idgr br l impt diril d lglblii l ditit p y r ggrf, y l rl qudmp l rli d gr r ggrf dir-t tip d iri l mrd mudil1.

    a prtir d l iut (pgurr), impul l lib-rlii dl mri tr l p m d2 (qu hbrtrigid drtimt m ui, primr, d l Gr D-

    1 L irmi d l ditit rgi dl mud rprt m dl 90% dl mi-m, y qu idr Mdi orit i ri dl nrt. e amri Lti trbj l p dl crib.

    2 H u 40 50 , l mdi d imput br imprti r dl 45%. Hy h rduid i u 4% (Jk, 1997). Tmbi limi l up d imprt-i y rdu l imput y l rl tr l p uriptr dl Grlagrmt Tri d Trd (GaTT) d 1948.

    Silvia Berger*

    Globalizacin, excluSin e inSercinen la economa mundial

    * Liid em Plti pr l Uiridd d Bu air. ar dl Mi-itri d em y Fi Pbli d l Rpbli argti. epilit Gr. Dt ur d pgrd y mimbr d l aii Itril prl em Fmiit (IaFFe), FLacso-argti.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    52/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    54

    pri y l plti plid mmt, y lug l gurr) y l dd dl tt, l librlii d l uj d pitl3, qu mpd pr l prgri rdui d l brrr l mri

    l p d mr drrll rlti y pr u tdi l drgu-li d l mrd, iluid l lbrl, l myr d l p.et dtrmi u rpid rimit dl mri (igiftimtmyr qu l d l prdui) y d l uj itril d pitl,iluid l rlid l iri xtrjr dirt4.

    e irt tid, trt d u ult l mdl d drrllhi ur, dmit dd f dl igl XIX ht l Gr Dpr-i (dd dl trit).

    L d tp d lri d l glblii difr. Lxpi pitlit dl igl XIX y priipi dl XX b uj mplmtri d mri tr p btdr dmtri prim y limt y p btdr d mutu-r, mitr qu l tul utt u mri d mu-tur itr-rm y l mim trld gr mdid pr lmpr tril.

    L trrmi l diii itril dl trbj rultd, bu mdid, d l trri5 d gr prt d lprdui idutril trbj-iti (txtil, jugut, i) d l m trbj-iti d tr tiidd, m l l-

    tri, dd l p idutrilid hi p d lri bj, rguli lbrl y prduti y u budtrt d ur d trbj brt. s dpl l priri pr- prduti tdrid y rptiti, muy t d m-ir. L gt d t u mdl d iri dirt xtrjr l mpr tril y u rd id, qu diudl rli pitlit pr td l mud, imp l riti- dl mbi tlgi y rgiti y dii l pltimi d l gbir.

    L rgmti y rllii dl pr idutril pr-mit l mpr multiil bfir d l xiti d

    3 et prdu lug dl bd d l rtibilidd dl dlr pr l r l iiid l dd, l blii d l tip d mbi fj, l rpid xpi dl mrd durdlr y l lii d l ptrdlr pr l b prid.

    4 el rimit d t impuld pr l librlii y rdui d l t dltrprt, d l muii y dl prmit d dt, qu pibilit l m-pr llr b l ditit tp dl pr d prdui dirt p.

    5 et trri u pibilitd pr l rdui d l brrr turl (tdl trprt, d l muii, dl l irmi, t.) y rlril mri itril.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    53/286

    Silvia Berger

    55

    m d br brt, y rd u flil l priri, bi ubtrtd mdi y pqu mpr irml6, mud y xitt. Pr l tt, l pr d dllii

    y d mjr d l mptitiidd ul grr mpl d mrlidd qu l mpl idutril qu dpr l p dltr. L u put d trbj p lifd, -mt rmlid y i u plii iti d l tlgi y l prmtr rgiti prpi d l id-d m d (T, 2001). Frutmt, l ptildimidr d l llii l priri mim, putqu trt d l qu mti ul l -m d l p dl tr. s l mpr mdr, itud ltr, l qu mrili l prdut y mti u trlblut br l mrd (Prll Rubi, 2003) y br l tpil d l pr prduti. et xpli l muy -trd pii br l t d l glblii, qu htd ligd u lri dl rimit i l tr, i l priri tmd u jut. e t ltim xit u -tri plrii dl rimit tr p gdr l u y p prddr y l mim t rlid gr mdid l xiti d pr priri d rimit qu, uquritd hi l mrd mudil, ilmt pr d

    idutrilii tr d l xprti y qu t htd urtmt dirigid pr l etd. e l d cr yTiw, dd l p d l iri xtrjr dirt limitd; ilu chi, l p d l iri xtrjr dirt d lp trl rprt l l 25% d l iri xtrjr di-rt ttl, td l rt tituid pr pitl d l diprhi l rild d pitl ugd d chi.

    Ht hr hm rrid l rtrti d l gl-blii br l mri d mr. n btt, u ,

    l itrmbi d rii umt y tbili l ltim. e idt qu, trmi d mpl, l tr rii7 imprtt i td l m, pil pr l mujr.Trdiilmt, l rii h tid qu r prduid l

    6 L pr d xibilii y prrii dl mrd d trbj, m ldrguli d l tiidd mi l p dl tr, mr dtr dl tdi d rdui d t (Br, 2003; ctll, 1997).

    7 cmprd u gr gm d tiidd, dd l rii dmti l hgr yl mri mirit ht l dmiitri ttl, l prii d rii d ludy dui, l prmit d irmi rii mril lgl, tbly dmiitrti.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    54/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    56

    mim lugr y l mim mmt qu um. atul-mt, l ii qu prdu l mp d l t-lg d l irmi y l muii (TIc) pibilit qu

    l rii iti irmi pud dmpr u lmt tituti y mrilir d l mim rm qu h pdid hr dd impr l bi. et prmitmplr l prdui d rii lugr ljd d l pd rig d l mpr.

    e qu l rit rgmti, pilii y mr-ilii d l tiidd d rii t lumbrd u udiii mudil dl trbj, qu pud r t imprtt m lgir mudil qu prduj l dd dl tt y l ht l prdui y l mri d mutur8. et prtiulrmtimprtt prqu mud l rii rquir trbj m li-fd qu l prdui d mr. Pr l l utur idir iu ditribui pil l priri r m trd qu lxprti d mr y i l impt d l prtur y d l xpr-ti d rii br l mpl r igiftimt ditit lqu h tid l prtur dl mri d mr y l xprtid mutur.

    reGioneS GanadoraS y reGioneS PerdedoraSel rg trl dl impt d l glblii l p pri-ri h id l t gudmt dirt jrid br lditit rgi ui dl mri mudil. L prtur -mril r gdr y prddr, y t ti t mltipl,tr tr br l igr dl trbj d r y mujr,l ditribui dl igr d l hgr, t. L qu ittr idgr l rli tr l ditit pr mi y i-l y l itui d gr.

    e td l m h umtd l grd d prtur y, pr

    l tt, l p dl mpl rlid l mri xtrir. simbrg, t prii grl prt p. el rg r-trti d t prd h id l trytri mrdmt dirtguid pr l ditit rgi.

    8 vr UncTaD .

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    55/286

    Silvia Berger

    57

    eidtmt, l cudr 1, m qu l 85% d l pblimudil (qu i l priri) ti lrddr dl 10% dl pr-dut pr pit ul d l m drrlld mpr-d igul pdr dquiiti. L lui tr 1980 y 1994 d

    t rli h mjrd lmt l i iluim chi l priri.

    L tr librl plt qu l lui dl prdut ttimmt rlid l rimit d l xprti.si brm l qu t l ditit rgi dl mu-d, pdm brr qu l rli tr l rimit d lxprti y l rimit dl prdut (ltiidd) prtmrd diri.

    Cuadro 1Relacin del Producto Bruto per cpita del mundo, la perieria* y la perieria (excluyendo a

    China), con respecto al Producto Bruto per cpita del centro (en paridad de poder de compra**

    en dlares de 2000)Ao 1980 2004

    Mundo 20,5 22,2

    Centro(economas desarrolladas) 100,0 100,0

    Perieria 10,1 15,3

    Perieria (excluyendo a China) 8,3 8,1

    Fuente: Elaboracin propia con base en WDI Online, 2007, The World Bank Group, en .

    * La perieria comprende a todos los pases que no tienen un sistema industrial integrado (Arceo, 2004).

    ** PPP (Purchasing Power Parityo paridad de poder de compra) es un actor de conversin que muestra la relacin

    de precios, en determinada moneda, de los mismos bienes y servicios en dierentes pases. Permite una comparacin

    inter-espacial que mide las dierencias en el nivel de precios relativos entre pases, para un mismo perodo de tiempo.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    56/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    58

    Cuadro 2El mundo y sus regiones. Producto per cpita de 2005. Crecimiento anual 1986-2005 del producto

    per cpita, el Producto Interno Bruto y las exportaciones totales (en % y dlares de 2000)

    ReginProducto per

    cpita2005

    Tasa de crecimiento anual1986-2005

    Producto percpita (%)

    ProductoInterno Bruto

    (%)

    Exportacionestotales

    (%)

    Mundo 5.647 1,5 3,0 6,5

    Economas industrializadasi 28.779 1,9 2,7 5,4

    Asia Orientalii 2.016 7,0 8,2 12,9

    Asia Meridionaliii 566 3,7 5,7 10,2

    Asia Sudorientaliv 1.148 3,8 5,5 9,4

    Economas en Transicinv 2.470 4,6 4,4 8,7

    rica Subsaharianavi 569 0,3 2,9 4,2

    Amrica Latina y el Caribe 4.044 1,0 2,6 7,1

    Fuente: Elaboracin propia con base en WDI Online, 2007, The World Bank Group, en .

    i Comprende Australia, Austria, Blgica, Canad, Dinamarca, Finlandia, Francia, Alemania, Grecia, Islandia, Irlanda,

    Italia, Japn, Luxemburgo, Pases Bajos, Nueva Zelanda, Noruega, Portugal, Espaa, Suecia, Suiza, Turqua, Reino

    Unido y Estados Unidos.

    ii Comprende China, Repblica de Corea , Hong Kong (China,) Macao y Mongolia.

    iii Comprende Aganistn, Bangladesh , Butn, India, Maldivas, Nepal, Pakistn y Sri Lanka.

    iv Comprende Samoa Americana, Camboya, Fiji, Kiribati, Repblica Democrtica Popular de Laos, Malasia, Islas

    Marshall, Estados Federados de Micronesia, Myanmar, Islas Marianas del Norte, Palau, Papa Nueva Guinea, Filipinas,

    Samoa, Islas Salomn, Tailandia, Timor-Leste, Tonga, Vanuatu y Vietnam.

    v Comprende Albania, Armenia, Azerbaiyn, Bielorrusia, Bosnia y Herzegovina, Bulgaria, Croacia, Repblica Checa,

    Estonia, Georgia, Hungra, Kazajstn, Repblica de Kirguizistn, Letonia, Lituania, Macedonia (Antigua Repblica

    Yugoslava), Moldavia, Polonia, Rumania, Federacin de Rusia, Serbia y Montenegro, Repblica Eslovaca, Tayikistn,

    Turkmenistn, Ucrania y Uzbekistn (pases de Europa Central y Oriental y la CEI).

    vi Comprende Angola, Benin, Botswana, Burkina Faso, Burundi, Camern, Cabo Verde, Repblica Centroaricana,

    Chad, Comores, Repblica Democrtica del Congo, Repblica del Congo, Costa de Marl, Guinea Ecuatorial, Eritrea,Etiopa, Gabn, Gambia, Ghana, Guinea, Guinea-Bissau, Kenya, Lesotho, Liberia, Madagascar, Malawi, Mal, Mauritania,

    Mauricio, Mayotte, Mozambique, Namibia, Nger, Nigeria, Ruanda, Santo Tom y Prncipe, Senegal, Seychelles, Sierra

    Leona, Somalia, Sudrica, Sudn, Suazilandia, Tanzania, Togo, Uganda, Zambia y Zimbabwe.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    57/286

    Silvia Berger

    59

    si br l udr 2 y 3, l rimit dl prdut pr pi-t m prmtr pr dfir l xit l r d u rgi dlmud rt l plti librl d l glblii, pr

    lrmt l iguit rgi, ilu rimit uprirl d l m drrlld: ai oritl, ai Mridil, aisudritl, m trii, chil.

    L tr primr rgi ti muy bj igr pr pit,pbli rurl muy imprtt (tr l 60 y l 70% 2005), mplgrl tr l 47 y l 51%, y h xprimtd u lt rimi-t d l xprti d mutur l mr d u prd idutrilii lrd, pilmt l d cr,Tiw y chi.

    el d l m trii d eurp ctrl y ori-tl t mrd pr u urt dplm l mi d l t yu rpid itgri l r mril d l Ui eurp.

    Tt l d ai m l d l m tr-ii t rt u pr d prudii d l diii dltrbj itril l mutur, l qu rli lgud l prt dl pr prduti, grlmt l qu rquiru myr prpri d m d br. el drrll d t pr-dui t rg d l flil d l mpr tril,m tmbi d mpr ll. epfmt l d c-r, Tiw y chi, h plid muy ti plti ttl dpy l idutrilii y l drrll tlgi.

    Cuadro 3Amrica Latina. Producto per cpita y tasas de crecimiento anual 1986-2005 del Producto per

    cpita, del Producto Bruto y de las Exportaciones totales (en % y dlares de 2000)

    SubreginProducto per

    cpita2005

    Tasa de crecimiento anualperodo 1986-2005 (en %)

    Producto percpita

    ProductoInterno Bruto

    Exportaciones totales

    Mxico y Amrica Centrali 5.019 1,3 3,0 8,4

    Comunidad Andina ii 2.660 0,6 2,5 3,7

    Chile 5.721 4,4 6,0 8,9

    MERCOSURiii 4.323 0,7 2,2 7,8

    Fuente: Elaboracin propia con base en WDI Online, 2007, World Bank Group, en .

    i Comprende Mxico, Costa Rica, El Salvador, Guatemala, Honduras, Nicaragua y Panam.

    ii Comprende Bolivia, Colombia, Ecuador, Per y Venezuela.

    iii Comprende Argentina, Brasil, Paraguay y Uruguay.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    58/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    60

    e l m trii, l irmt d l xprti- idutril rli, bu mdid, br l b d u butrutur idutril xitt.

    el d chil ttlmt ditit. s trt d u p drduid dimi uy rimit py l xprti dprdut primri y lgu mdid d mutur drid dl mim.

    el rpid rimit d l xprti td l h td ligd u urt rimit dl prdut. e Mxi, lxpi d l mquil h id imult u irt tmi-t d l trir trutur idutril y l lr grgd pr ltiidd h grd rduid t multiplidr.

    e l MeRcosUR h umtd l xprti primri y h birt l m, pr t prtur h lld u urtpr d primrii l rgti ht 2003, y mrmdid u pr imilr br Bril. Put qu l x-prti primri ti u rduid t multiplidr br ljut d l m, l rultd h id u lt rimit ld il d dmpl y, pilmt l rgti, ugud d l lri (50% dl uld mdi dl 1974).

    e l cmuidd adi d ni (can), l umt d lxprti trdiil h id utilmt m bj qu

    l MeRcosUR, uqu l rimit dl prdut u ligrmtuprir dd qu, pr l mr drrll rlti d t rgi, h hbid u igifti pr d didutrilii.

    ri subhri tr d rimit rltimtlt d l xprti, prtur d l m y lt rimitdl prdut u txt d bd tr l prtur, d l pr-yt d idutrilii d l rgi y limitd pidd ddl ui d irtrutur ilu muh p l didd d l pbli pr irtr l rd d xprti

    muturr d l tril.

    qu Sucede en eSte contexto mundial con laSrelacioneS de Gnero?L ui d l itgri mi mudil mpl-j. L myr itgri d l p l m glbl prdut il mdit l rgii y uimit dl mr-d d trbj, qu dtrmi l tidd y lidd d l mply l rmuri lbrl. el mpl tituy l ul m

    imprtt tr drrll mi y drrll il, prqu l priipl ut d igr d l hgr. s h dmuh l prtiipi d l mujr l mrd d trbj

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    59/286

    Silvia Berger

    61

    rmurd, pilmt urb, l ltim trit . aprtir d l tt, l irmt d l prtiipi mi- l ur d trbj amri Lti u imprtt. et

    tdi, uqu uirlmt brd, ubry l mjrprtuidd qu l glblii brid l mujr trmid mpl, uqu t tu mpd lgu rgi prl d d u lri rl.

    s h utilid d grup d rgumt mi rdl t d l glblii br l mujr. U rti y tr m-dimt ptimit.

    Dd l put d it rti, l glblii ti u-i gti pr l mujr, y qu l trg p prtuiddd bu mpl; dirimii lril; dfii -il d tr tpimt mi, , qull qu xpd yrprdu l rl dmti trdiil (rii dmti y riiprl: rtri, mtr y rmr); y tri dlmpl mi upi trbj l tr xprtdrqu rquir muy lifi. L mpr multiildmd pr l prduio shore trbj brt y xibl. Lmujr prm xluid d l trbj m tbl y bi rmu-rd l idutri (s, 1998: cp. 6). otr utr pltqu l limii d l brrr l iri tril,

    lj d mpdrr l mujr, l trj ml mpl, prdui-o shore, dd t ujt dirimii y xul. M, l mpr xtrjr irt u trb pr l mu-jr qu quir drrllr mirmpr (sr, 1999). algumujr pud bfir d t u mpl, pr u trbj muy dur, bj lri, ml dii d trbj, uprid idit y p prtuidd d prgr.

    Pr tr prt, l jut truturl y l plti librl qumpr l glblii ur prtiulrmt di pr

    l mujr. et llr rrt l mpl dl tr pbli-, dd trbjb pil l mujr, y tmbi rrt l prgrm il qu bfib l mim y l prmitrgir pr trbjr. L pritii, l drguli d lmrd y l rtruturi mi tribuyr tblrdii pr l xpi d l tiidd irml y di-i prri d trbj muh p (Kud y Br, 2007).M , u txt muy ltil, pr jmpl l rii iti,l mujr ur l primr r dpdid (sigh y zmmit,

    2000). otr rgumt qu l drrll idutril u d lmdi mbit qu dprpridmt dgrd l id d lmujr dl Trr Mud. L mujr ur l myr prt d l

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    60/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    62

    prblm lgi prqu ll l rpbl priipl dlbitr d l mili.

    L pii ltrti l qu rti tm ut qu

    l tj mi trg u myr pidd d gii l mujr u r d glblii. L primr tj urgdl mpl dmti, dd l myr prtur mi, qu ll- u mi irpri d l mujr l mrd d trbjxtrhgr. L multiil pud rr mjr mpl l mujr. D urd ski s (1998), pr u ld, lmujr tituy u l iiibl y dmpdrd. Pr tr, l uld y lri (uqu bj), l rit mii-i d l rt d mpl y d l prtuidd upilmdifr, uqu prt, l jrrqu d gr l qull utr.

    Muh lit l qu l mjr l pibilidd dmpl pud r lit ilubr y rimt muy m-pdrt. si mbrg, u d l priipl lugr l ul bfi l hgr. s it itigi qu mutr qu, igr prpi rgulr, l mujr g utm id-pdi. G m trl br l pruput y tr diidmti y myr iui pr pdir qu l hmbr pr l tr dl hgr. a mdid qu l hgr ul m dp-

    dit dl igr d l yug, mjr u pdr y u ttu. Hytr rultd imprtt prtir dl lrimit d l mujr y l myr prtiipi l r pbli y u pibl urgimitm tr pbli.

    a prtir d t d qu ltrti, lirm lgu- pt d l ui d gr d l itgri -mi mudil.

    L prtiipi mi l upi idutril l mu-d prtimt mtu. P dl 17,4 l 17,2% l ltim di

    (cudr 4). si mbrg, br imprtt dirig l rtrti d l rgi, gdr prddr.

    L idutri xprtdr d bu mdid i-tm d prdui lxibl9, qu utr l trbj d lmujr u rt dud qu pt trt tmprri,upipart time y rli d trbj itbl. et -dii l b d l bj t d prdui d l mr-d glbl.

    9 Pr prudir l mdl d lxibilii d l ur d trbj, rY (2004b).

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    61/286

    Silvia Berger

    63

    L miti m iibl dl tip d drrll idutril x-prtdr priilgid pr l gbir d l p d l priri l r d xprti10, l itrir d l ul lmpr bfi d tj fl, rdit y i mtri d tri. et idutri d xprti tituy ud l lb imprtt dl pr d glblii y, gu tudi m d l orgii Itril dl Trbj y

    l ctr d ni Uid br crpri Tril(oIT/UncTc) rlid 1988, l prtiipi d l mujr lur d trbj d t idutri rib, tr l 60 y l 80% cr dl sur, Filipi, Murii, Mxi y sigpur, y tr l 80 yl 90% Brbd, Idi, Idi, Jmi, Mli, sri Lk yT (oIT/UncTc, 1988).

    el trbj dmiili, lj d dimiuir pr t d l glb-lii, h umtd, pu prmit dptr l prdui l u-tui dl mrd y rquir iri d pitl. e amri

    Lti r l idutri dl ld, txtil y turi, pr tmbit prt tiidd dimi ritd l xprti,m l mipuli d limt, p y ltri. L itmd rmuri pr uidd d pi, qu prdmi l trbj dmiili, grti rmuri dud l tidd dhr trbjd y blig rurrir, pr l pl muy jutd, l ur d trbj d td l mimbr d l mili, iluid li. Pr tr prt, l xibilidd d l jrd d trbj prt

    10 sg Grd (2005), xit m d 200 libr r amri Ltiy l crib, qu iluy l r d xprti, d urd l cmit dz Fr d l amri.

    Cuadro 4Participacin del empleo emenino en el sector industrial, 1996 y 2006 (en %)

    ReginPorcentaje de mujeres en el empleo del sector industrial

    1996 2006Mundo 17,4 17,2

    Economas industrializadas 16,8 12,4

    Asia Oriental 24,0 24,7

    Asia Meridional 12,0 17,7

    Asia Sudoriental 13,7 15,4

    Economas en transicin 22,1 19,7

    rica Subsahariana 5,8 5,5

    Amrica Latina 14,5 14,3

    Fuente: OIT (2007).

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    62/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    64

    urt rigid qu d pi pr dptrl l id-d rprduti, tt l d uidd d l mili y d l prpilud, m l d rmi lbrl y prl (Tdr, 2004). e

    imprtt rrdr qu l trbjdr dmiili tid rur d l qum d prti il il dbid l turl irml d u trbj. a pr d l difultd prbtr irmi, l oIT h ugrid qu l mr d trbjdrdmiiliri t ubid td l mud y muh d t ri-mit l rultd dl tblimit d itm d prduitril, qu impul l xpi d t grup d trbj-dr l m glbl.

    e l prd 1996-2006, rgi m ai oritl, M-ridil y sudritl, igr pr pit qu d 500 2 mildlr, d m miidutrilid y ilitd pr l mr-i y l librlii d l iri, br qu l dmd dur lbrl mi dirig idutri mil11 y l d lhmbr idutri trbl imil, tl m l mir,trui, ltriidd, g y gu (t ltim tr muy rli-d rii pbli rguld).

    e amri Lti prdu l umt d l xprtimuturr y u rimit d l t d prtiipi mi dmdr d l prtiipi d l hmbr. D td md, l t

    d prtiipi mi l r urb u u 30% mr, prxi-mdmt, qu l prpri d hmbr l mim dii12.

    al mim timp, u d l rtrti dl pr d gl-blii l rit pidd d l mpr pr rpdr myr t y rguli, dpld l prdui trp myr t ptil d gi. e l mdid qu l mpr h m mil y ti trbjdrutitut, u dmd ul m lti. el rultd dt imtr u rimit dl pdr d gii dl pitl

    rt l trbjdr tt mtri d lri m d di-i d trbj. Dd l grgi d l tr y l upi-, l myr pdr d gii dl pitl trdu dirt

    11 Idutri mil qull l qu l t hudid, iluyd l td l piti, limitd y l trd y lid d l mpr l prdui il. Tid r mpr muturr, trbj-iti y tmbi d rii,m rii fir y l turim (sgui, 2006;sgui y Grw, 2006).12 e amri Lti, l l 33,4% dl ttl d trbjdr l tr irml -tb mprd pr lgu prti lud y/ pi; l m dprtgidd t tr l trbjdr dl rii dmti, uy t d brtur ud l 5%.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    63/286

    Silvia Berger

    65

    t pr gr13. et pr pud brr l mdrrlld (d urd utr timi, t prddimiuy u 1,6% ul l upi mi l idutri)

    m lgu m d ai oritl tl m Tiw yHg Kg (Kur y Milbrg, 2000; Brik, 2000).D urd l mim ld trirmt, l mii-

    i brd l p ritd hi l xprti pudr rribl i dpt ti qu rquir m trbj lif-d myr mii (gty y olr, 1995; Br, 1995). Lmujr miritri l mquil d lt tlg d ctRi y l llmd mquil d gud y trr gri14itud l rt d Mxi (Br, 2003; Yp dl ctill, 2004;Jk, 1999). n rult lr pr qu l mujr pud drmimt tmbi idutri iti tr lifd. Uhipti pud r qu l mpr prfr irtir l rmid trbjdr r lugr d mujr pu ti l rt dqu u hmbr m priipl prdr dl hgr h d bd-r u tr pr umir l l rpbilidd dmti. Lmujr dpld d l idutri l p iti trrmpl l rii (Mhr y Gmmg, 1999).

    Pr i l xpi dl mri h td impuld pr lmbi l rli d gr drid d l irpri d

    l mujr l mrd d trbj dii iquitti, l rtrumid pr t irpri idpdit d l drgul-i d l mrd d trbj qu h mpd l mimitglbl hi u m librl d mrd (stdig, 1999).

    n btt, l idi ugir qu, lgu mdid, ltr muturr l rpid rimit d l pidd d xpr-ti h id bfi pr lgu mujr. s idi l rptqu l u prtuidd d trbj h grtid u u myr utm, y mjr l pdr d gii d u

    itr y l d u mili rt iruti dr. Prtituy, l mjr d l , g l pri dfii dnil Kbr (2000),weak winners. el grup d pbli qu h -trd myr mplbilidd r d l librlii mrily fir l d l mujr j, qu tituy l m d

    13 et hrt l qu pltb Jk (1999), l tid d qu mdid quumt l grd d mpljidd d l prdui idutril up m mujr.

    14 crrill (2001) lif l idutri mquildr mxi tr tgr: l m-quil d primr gri, bd l itifi dl trbj mul y l rmdl itm tylrit; qull d gud gri, bd l rilii dltrbj; y l d trr gri, bd l mpti ti iti.

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    64/286

    GnERo y GLoBALIzACIn

    66

    br mplimt prdmit l xprti idutril,l rii y l hrtiultur. si mbrg, tr grup d mujr(myr, i dui) h bfid. Y uqu tr l

    hmbr xit tmbi gdr y prddr, l t diril t grd.el tr rii, pr prduir bi trbl, t diri-

    gid udmtlmt tdr l mrd itr. e d lr limprtt prtiipi d l upd l rii amriLti, l igul qu l m idutrilid. n btt,l dii d upi difr dimtrlmt mb rgi-. e amri Lti, l tr irml rprt l 2005lrddr dl 48,5% dl ttl d upd, y l d l mujr myr, d 51,4% (oIT, 2006). e t tr utr l ri-i dmti l hgr, qu u prdr muy imprtt dmpl pr l mujr (29%). e dir, tr d d di mujr mpl dl tr irml hll qu.

    L tr qu xpd l qu dmd u im-prtt rmi duti. exit urt idi d qu lprmit d l irmi, l gmt d data entry, dmd xluimt trbj mi. L prdr d trjtd rdit, l rii d rr, l l r y l rrrriltrt rutmt l prmit d l irmi p

    dd pg mr lri. Hy tr pr t tr lcrib, l sudt aiti y l Idi, y ll l prpri d mujr pr l m igul l xitt l tr xprtdr mutu-rr. L rli lbrl t tr itbl y til, dp-did urtmt d l ub y bj d l dmd itril.Pr l tt, l pr d glblii l rii mjr lprtuidd d mpl d l mujr p dui rml,qu pri d mili d bj rur.

    L irmi br l itui d gr l griultur

    r l tip d xplti grl y l rgi. cm u muympli grlii, pibl frmr qu ai y amri Ltil mujr ti p drh l itm grl. e ri, litm d gr m mplj y l mujr ti lg drhl u d l tirr. e lgu rgi t urgid u u tipd prdui bd prdut hrtl il dlt lr, qu br itrt prpti dd u put d itd gr ( l d chil).

    L mujr xpuld dl mp pr lt d tirr prl rtruturi grl, qu t l l ltrti dl migri hi l iudd bu dl mpl dm-

  • 7/31/2019 Girn - Gnero y globalizacin

    65/286

    Silvia Berger

    67

    ti, utr hr ltrti l trbj tmprl l griultur d xprti. L xiti