GÜDÜL İLÇESİ NDE YERLEŞME VE KONUT TİPLERİ

Arş. Gör. N ecla SIRAKAYA

GİRİŞ

Yerleşik hayata geçiş, insanlık tarihinde önemli bir aşamadır. Bu sayede, doğal çevre ile karşılıklı etkileşim halinde olan insanla­rın, gerek birbirleriyle, gerekse bulundukları ortam ile ilişkilerini ortaya koymak mümkün olmuştur. Bilindiği gibi, bir mekana daya­nan olayların gözlenmesi ve gelişim süreçlerinin izlenmesi, ortaya doğru sonuçlar çıkmasını sağlar. Başta nüfus olmak üzere insanın birçok beşeri ve ekonomik etkinlikleri hakkında bilgi sahibi oluna­bilir.

Yerleşme, temelde doğal çevreye önemli ölçüde bağlıdır. Bu bağlılık, daha çok ilk yerleşmelerde belirgin şekildedir. Nitekim, önceden insanlar için yerleşim alanı seçmede en önemli kriterler olan, suyun varlığı ve savunmaya elverişlilik, bugün değerini yitir­miş durumdadır. Günümüz yerleşmelerinde, gelişen teknoloji ve kültür düzeyinin rolünün fazla olması, iklimin uygun olduğu birçok alanın insanlar tarafından iskân edilmesine olanak sağlamıştır. Özellikle ulaşım olanaklarının da giderek artması, yerleşmelerin geniş ölçüde yayılmasını kolaylaştırmıştır.

A- İlçenin Yerleşme Tarihi

Güdül Ankara'ya bağlı bir ilçe olmasına rağmen çoğu kimse ta­rafından yeterince tanınmamaktadır. Kuşkusuz bunda Güdül'ün ta­rihi geçmişteki önemini günümüze kadar koruyamamasının ve ana ulaşım yollarından içerilerde kalmasının rolü büyüktür. Biz bu araş­tırmamızla ilçeyi kısaca tanıtarak yerleşmeler hakkında bilgi ver­meye çalışacağız.

190 Güdül İlçesi'nde Yerleşm e ve Konut Tipleri

Ankara'ya 90 km uzaklıkta yer alan Güdül, kuzeyden Köroğlu dağlarının güney, güneydoğudan Ayaş dağlarının batı uzantılarıyla sınırlanmıştır. Kuzeyinde Çamlıdere, Kızılcahaman, batısı ve ku­zeybatısında Beypazarı, güney ve güneydoğusunda Ayaş ilçeleri ile komşudur (Şekil: 1).

Güdül'de yerleşmenin tarihini inceleyebilmek için çok eski de­virlere inmek gerekir. Gerek ekonomik faaliyetler açısından uygun şartların (su, toprak vs) bulunması, gerekse dışarıdan gelecek saldı­rılara karşı savunma yapılabilecek bir topografyaya sahip olması, Güdül’ün ilkçağlardan itibaren insanlar tarafından yerleşim yeri ola­rak tercih edilmesine neden olmuştur.

Anadolu'nun ilk yerleşmelerinden olan Hititler, bugünkü Gü­dül kasabasının bulunduğu yerin kuzeyinde, volkanik tüflerden olu­şan ve Kirmir çayı tarafından derin bir şekilde yarılarak meydana getirilen sarp yamaçlarda yaşamışlardır. Tüflerin kolay işlenebilme özelliği, bu alanda mağara yerleşmelerine olanak sağlamıştır (Foto: 1).

Kirmir çayı boyunca kayalıklara oyulmuş mağaraların Hitit- lere ait olduğunu, bundan da Güdül'deki yerleşme tarihinin Mi­lâttan 3000-3500 sene evveline dayandığını ispatlayan deliller var­dır.

Şevket Aziz Kansu'nun araştırmalarına göre, Güdül'de, sileks- ten (çakmak taşı) yapılmış, paleolitik olması muhtemel aletler bu­lunmaktadır. Kansu, Güdül'de Kirmir çayının sarp yamaçları üze­rinde açılan mağaraları araştırmış ve bunlardan bir kısmının tarihi devirlerde iskân edildiğini, bazılarının da kilise olarak kullanıldığı­nı açıklamıştır. Kirmir çayına inen platonun üzerinde görünüşleri itibariyle dikkate değer bazı çakmaktaşları bulunmuştur.

Kökten de, tarih öncesi araştırmalarının sonuncusunu Güdül kasabası ile Kirmir çayı arasındaki düz alanda yapmış ve burada bulduğu sileksten yontulmuş kazıyıcı aletler, daha önce aynı yerde araştırmalar yapmış olan Kansu'nun ulaştığı sonucu doğrulamıştır. Kökten'e göre Güdül çevresinde ve Kirmir vadisine bakan volkanik platonun üzerini örten çakıllar arasında topladığı aletlerin, Ankara çevresinde Etiyokuşu'nda bulunan Lövalvazo Musteriyen aletleri andırması bakımından önemleri büyüktür. Bunların hepsi sileksten yapılmıştır.

A R A Ş T IR M A ALANININ COĞRAFİ YERİ ve SINIRLARI

Güdül İlçesi'nde Yerleşm e ve Konut Tipleri 191

Şekil: 1. Araştırma Alanının Coğrafi Yeri ve Sınırları.

192 Güdül İlçesi'nde Yerleşm e ve Konut Tipleri

Foto: 1. Kirm ir çayı vadisinin yamaçlarında, tüfler içinde, insan eliyle açılm ış mağaralar.

Hititlerden sonra M.Ö. 8. asra kadar Firiklerin idaresinde kalan Güdül, daha sonra merkezi İzmit olan Bitinya Krallığı topraklan içinde kalmıştır.

Kirmir çayı vadisinin yamaçlarındaki "İnönü" (halk buraya Ta- rana demektedir) tabir edilen mevkiideki mağaralar incelendiğin­de, hıristiyanlann haç işaretlerine rastlanmakta, bu nedenle de, Ro­malılar devrinde hıristiyanlığın gizlice yayılması sırasında buraların kullanıldığı ortaya çıkmaktadır. Roma İmparatorluğunun bölünme­sinden sonra Güdül Bizans İmparatorluğunun eline geçmiştir.

Anadolu'nun 1071 Malazgirt savaşı ile Selçuklulara geçmesi sonucu Güdül ve havalisi de Anadolu Selçuklulannın topraklarına katılmıştır. Güdül, günümüzden yakİaşık 860 yıl evvel, iskân bakı­mından en elverişli yerler kabul edilen ve kasabanın ortasından ge­çen, bugün kurutulmuş olan iki derenin kenannda kurulmuştur. Gü­dül kasabasının, hemen kuzeyinden geçen Kirmir çayı kenannda kurulmayışının en önemli nedeni, çayın sık sık taşması ve yamaçla­rının çok sarp olması yüzünden yerleşmeye uygun bulunmamasıdır.

İlk kuruluş döneminde birkaç aileden meydana gelmiş çiftlik görünümünde olan Güdül'ün, o zamanlar hertarafının ormanlarla kaplı oluşu dikkati çekmektedir.

Güdül İlçesi'nde Y erleşm e ve Konut Tipleri 193

Osmanlı İmparatorluğu devrinde biraz daha genişleyen Güdül, o zamanlar bir köy durumundadır. Bu dönemde nüfus da artmıştır. Kirmir çayı üzerinde, biri Güdül'ün kuzeydoğusunda Yeşilöz, diğe­ri kuzeybatısında Karacaören köprüsü olmak üzere iki tarihi köprü yapılmıştır. Köprülerin yapılmasıyla birlikte yerleşmeler civar ara­zilere sıçramış, çiftlikler kurulmaya başlamıştır. Neticede başlan­gıçta orman olan alanlar tahrip edilerek tarlalar açılmış ve bunlar ekilmeye başlanmıştır. Hayvancılık ilerlemiş, ulaşım ve ticaret ken­dini göstermiştir. Öyle ki, XVI. yüzyılda (1570) özellikle tütün ve tiftik ticaretinin yaygın olduğu, Ankara sancağına bağlı bir pazar özelliği kazanmıştır.

Güdül, en büyük değişikliği Cumhuriyet devrinde yaşamıştır. Gerek yerleşme gerekse ekonomik faaliyetlerde önemli ilerlemeler olmuştur. Fakat bu durum fazla uzun sürmemiş, tarihi Ankara- İs­tanbul yolunun artık buradan geçmeyişi, dolayısıyla içerilerde kal­ması, Ankara'ya çok yakın oluşu nedeniyle göç olayının fazlalığı, herşeyden önemlisi genişleyebilecek alanının darlığı, Güdül'ün ge­lişmesini engellemiştir.

Güdül 1957 yılına kadar Ayaş'a bağlı bir nahiye durumunda idi. 1 Eylül 1957 yılında 7033 sayılı kanun ile Ankara'nın ilçesi ol­muştur. 1957 yılı öncesi Güdül'e 13 köy bağlıydı. Bu köylerden bir kısmı bugün çevre ilçelere (Ayaş, Beypazarı, Kızılcahaman) aittir. Yine o dönemde çevre ilçelere ait olan bir kısım köyler de bugün Güdül ilçesine bağlanmıştır. Bu taksimatı liste halinde belirtecek olursak:

1957'den Önce Güdül'e Bağlı Olan Köyler 1957’den Sonra Güdül'e Bağlı Olan Köyler

1. Adalıkuzu 1. Adalıkuzu 14. Kavaközü (Çimder)

2. Akçakese 2. Afşar 15. Kayı

3. Garipçe 3. Akbaş 16. Meyvabükü

4. Hacılar 4. Akçakese 17. Özçaltı

5. Kaman lar 5. Boyalı 18. Özköy

6. Karacaören 6. Çağa 19. Sağır

7. Akbaş 7. Çukurören 20. Salihler

8. Yeşilöz (Keşanöz) 8. Garipçe 21. Sapanlı9. Meyvebükü 9. Güzelçiftlik 22. Sorgun

10. Özçaltı 10. Hacılar 23. Tahtacıörencik11. Sapanlı 11. Kadıobası 24. Taşören (Kalta)12. Sorgun 12. Kamanlar 25. Yelli

13. Yelli 13. Karacaören 26. Yeşilöz (Keşanöz)

194 Güdül İlçesi'nde Y erleşm e ve Konut Tipleri

B- Yerleşme Tipleri

Güdül ilçesi sınırları içerisinde 1 kasaba, 26 köy yer almakta­dır. Kısacası, ilçede başlıca yerleşme tipleri kır ve kasaba yerleşme­leridir.

1- K ır Yerleşmeleri ve Konut Tipleri

Kır yerleşmelerini, köyler ile bu köylerden daha küçük yerleş­me tipleri (mahalle, yayla) oluşturmaktadır. KD-GB doğrultusunda uzanan Kirmir çayı, yerleşmeleri ikiye ayırmaktadır. Vadinin kuze­yinde 12 köy, 1 mahalle, 4 yayla, güneyinde 14 köy, 5 mahalle bu­lunmaktadır.

Köyler daha çok 800-900 m ve 900-1000 m yükselti basamak­ları arasında yoğunlaşmıştır (% 62) (Şekil: 2). Sık dokulu yerleşme­lerin hakim olduğu köyleri, hane sayılarına göre değerlendirdiği­mizde % 38’inin 51-100 arası haneye sahip olduğu görülmektedir. 50'den az haneye sahip köylerin oranı ise % 31'dir (Şekil: 3), (Foto: 2). Görüldüğü gibi köylerin sahip oldukları hane sayıları oldukça azdır. Bu duruma neden, gerek ekonomik faaliyetlerin kısıtlı oluşu, gerekse Ankara'ya olan yakınlık sonucu meydana gelen göç olayı­dır. Örneğin Akbaş köyünün 110 hanesinden 30 hanesi, yine Adalı- kuzu köyünün 89 hanesinden 35 hanesi boş durumdadır. Boş olan hanelerin tarlalarını Karacaören köyü halkı ekip biçmektedir.

Köy yerleşmelerindeki konutlar genellikle eski tiptir. Bu ko­nutlar, gerek yapı malzemeleri, gerekse yapılış tarzlarıyla doğal çevre ile olan ilişkiyi güzel bir şekilde yansıtırlar. Genellikle konut­larda kullanılan malzeme yakın çevreden temin edilmektedir. Ku­zeyde ormanların geniş alanlar kaplaması nedeniyle, burada yer alan köylerdeki konutların çoğunun yapı malzemesini, ahşap oluş­turmaktadır. Özellikle bir orman içi köyü olan Sorgun köyünde ko­nutların tamamına yakını ahşaptır. Güneye doğru gidildikçe taşın fazla oluşu, ahşapın yerini taşın almasına neden olmuştur (Şekil: 4). Fakat burada dikkatimizi çeken konu, taş fazla olmasına rağmen, çok eski konutlarda ahşabın fazlaca kullanıldığıdır. Bu da bize eski devirlerde Güdül ve yakın çevresinde ormanların çok geniş alanlar kapladığını göstermektedir. Zaten tarihi belgelerde bu çevrenin or­manlık olduğundan bahsedilmektedir. Ormanların tahribi sonucu daha sonra yapılan konutlarda yapı malzemesi olarak çoğunlukla taş kullanılmıştır (Foto: 3). Vadi köylerinde ise yapı malzemesi ola­rak daha çok kerpiç tercih edilmiştir.

ŞEK

İL;

2 GU

I)UL

İLÇE

Sİ

KÖ

YL

ER

İNİN

Y

ÜK

SELT

İ BA

SAM

AKLA

RINA

GÖ

RE

OR

AN

LAR

I

Güdül İlçesi'nde Y erleşm e ve Konut Tipleri195

800-

900

m

31%

SEK

İL: 3

GUDU

L IL

CESI

K

ÖY

LE

RİN

İN

İIANE

SA

YILA

RINA

GÖ

RE

OR

AN

LAR

I (1

99

0)

196 Güdül İlçesi'nde Y erleşm e ve Konut Tipleri

KP5

GÜDÜ

L İL

ÇESİ

NDE

KÖY

ME

SKE

NL

ER

İNİN

TA

ŞIYI

CI

SİST

EME

GÖRE

O

RA

NLA

RI

Güdül İlçesi'nde Y erleşm e ve Konut Tipleri 197

198 Güdül İlçesi'nde Y erleşm e ve Konut Tipleri

Foto: 2. Güdül kasabasının kuzeydoğusunda y er alan H acılar köyü. 45 haneli Hacılar, aynı zamanda yüzölçüm olarak da ilçenin en küçük köyüdür.

Foto: 3. Yapı m alzem esi olarak daha çok taşın kullanıldığı ve herhangi b ir yapıştırıcı malzem e kullanılmadan, rastgele inşaa edilmiş köy evlerinden biri.

Güdül İlçesi'nde Yerleşm e ve Konut Tipleri 199

Eski tip evler genellikle iki katlıdır. Evlerin temelinde 2-2.5 metre yüksekliğinde taştan örülmüş duvarlar bulunmaktadır. Evle­rin giriş kapısı buradadır. Ahşap iskelet bu duvar üzerine oturtul­muş olup, araları taş veya kerpiçle doldurulmuştur. Evlerin büyük bir kısmında çatı örtüsü kiremittir. Eski konutlarda oluklu kiremit, yüksekte kurulmuş olan köylerde ise (Yelli, Adalıkuzu köyleri gi­bi), kar örtüsünün çatıda uzun süre kalmasını önlemek için çinko örtü kullanılmıştır (Foto: 4). Evlerin alt katı hayvan barınağı, sa­manlık halindedir. Yeni yapılan meskenlerde ise hemen bitişiğine hayvanlar için eklentiler yapılmıştır.

Hemen hemen bütün köylerde ev plânları benzer özellikler ta­şımaktadır. Alt katta, girişte uzun bir avlu bulunur. Avluya ahır, kömürlük veya samanlık açılır. Üst kata dışarıdan bir merdiven­le çıkılır. Girişe "çardak" adı verilmektedir. Çardağa salon, odalar, mutfak, banyo ve tuvalet açılmaktadır. Ayrıca üst katta bir de bal­kon bulunmaktadır (Şekil: 5).

Son zamanlarda inşaat tekniğinin ilerlemesi, ekonomik gücün iyileşmesi ve şehirde yaşayıp da köyünde modem tarzda evler yap­tıranların sayısının artması, yeni tip konutların çoğalmasına neden olmaktadır. Örneğin modem tarzda yapılmış iki veya daha çok katlı evlere Yeşilöz köyünde rastlamak mümkündür. Bu evler tamamen çimento, kum, taş, tuğla, kiremit ve az miktarda kereste kullanıla­rak inşaa edilmiştir. Bu evlerin bir kısmında sürekli oturulmayıp, yılın belli zamanlarında kullanılmaktadırlar. Özellikle şehirde yaşa­yanlar yaz tatillerini buralarda geçirmektedirler (Foto: 5).

Köyaltı iskân şekillerinden olan mahalle yerleşmeleri, alanı­mızda az sayıdadır. Bu mahalleler, köyden çeşitli sosyal ve ekono­mik nedenlerle ayrılan nüfusun köy sınırları içerisinde başka bir ye­re yerleşmesi sonucu meydana gelmişlerdir.

Güdül'ün 8 km kuzeydoğusunda bulunan Yeşilöz köyüne bağlı Çukur Çiftlik mahallesi, önceleri bir çiftlik yerleşmesi iken, sonraki dönemlerde birkaç ailenin buraya yerleşmesi sonucu mahalle özel­liği kazanmıştır.

Salihler köyüne bağlı, 7 haneli küçük bir mahalle olan Örencik, ilk önceleri köy halkı tarafından yayla olarak kullanılmaktaydı. Za­manla bu yayla daimi iskân alanına dönüşmüştür.

Güneyde, Güdül'e 14 km uzaklıkta yer alan Çağa köyünün ise 3 mahallesi bulunmaktadır. Fatih mahallesi 223, Mescit mahallesi 157, önceleri çiftlik iken günümüzde mahalle durumunda bulunan Güneyce Çiftliği 102 haneye sahiptir. Ayaş ve İlhan Çaylarının bir-

2 0 0 Güdül İlçesi'nde Y erleşm e ve Konut Tipleri

Merdiven

UST KAT

Şekil: 5. Yeşilöz Köyü'ne A it İki Katlı Ev Planı.

Güdül İlçesi'nde Y erleşm e ve Konut Tipleri 2 0 1

Foto: 4. K öy evlerinde çatı örtüsü olarak genellikle kiremit kullanılmaktadır. Bunun yanında çeşitli sebeplerden ötürü çinko örtünün kullanıldığı evlere de rastlanılmaktadır.

Foto: 5. Güdül kasabasının kuzeydoğusunda yer alan Yeşilöz köyüne ait yazlık evlerden biri. Bu tür evler, sürekli iskân edilm eyip, sadece yılın belli dönem lerinde

kullanılmaktadır.

2 0 2 Güdül İlçesi'nde Yerleşm e ve Konut Tipleri

leştiği yerde kurulan bu son mahalle, sulu tarım olanaklarının fazla­lığı nedeniyle diğer iki mahalleye göre daha gelişmiş durumdadır.

Köyaltı iskân yerleşmelerinden bir diğeri de yyalalardır. İlçe sınırları içerisinde yaylalara, Kirmir çayı vadisinin kuzeyinde, Sor­gun platosu olarak adlandırılan yüksek plato alanında rastlanmak- tadır. Burası, yaylacılık faaliyetlerinin yoğun olarak görüldüğü Ka­radeniz Bölgesi'ne geçişin başladığı alandır. Yaylalardan Sorgun yaylası 1250 m, Hüyük yaylası 1400 m, Küçük ve Büyük Kızık yaylaları ise 1050-1100 m yüksekliklerde yeralırlar.

2- Kasaba Yerleşmeleri ve Konut Tipleri

Kır ve şehir yerleşmeleri, yerleşme coğrafyasının iki temel ko­nusunu oluşturur. Bu iki yerleşme şeklinin özellikleri birbirinden oldukça farklı olmasına rağmen, aralarında kesin bir ayrım yapıla­mamıştır. Bazı araştırıcılar, şehir, kasaba, köy ayrımında nüfus kri­terini esas almış (Selen, Tümertekin), bazıları da her iki unsuru ele alarak ayrım yapmışlardır (Darkot, Tanoğlu). 1924 tarih 442 sayılı kanuna göre ise, nüfusu 2000'e kadar olan yerler köy, 2000-20.000 arası kasaba, 20.000-300.000 arası şehir, 300.000'den fazlası büyük şehir olarak kabul edilir.

Yukarıda verilen bilgiler ışığında ilçeyi değerlendirdiğimizde, önemli bir yerleşme tipi olarak kasabalar karşımıza çıkmaktadır. Bilindiği gibi bu yerleşmeler, köy ve şehir yerleşmeleri arasında bir tür geçiş özelliği taşırlar. Köylerde, tarım ve hayvancılık, şehirlerde endüstri, ticaret, serbest meslek, hizmet v.s başlıca fonksiyonlardır. Kasabalarda ise, her iki yerleşme tipine ait fonksiyonlara rastlana- bilmektedir.

Nüfus kriteri esas alınarak yapılacak bir ayrıma göre, ilçede 3 kasaba bulunmaktadır. 1990 nüfus sayımı sonuçlrına göre Güdül 5504, Yeşilöz 3459, Çağa 2677 nüfusa sahiptir.

Fonksiyonlar dikkate alınarak yapılan ayrıma göre ise, alanı­mızda kasaba yerleşmesi olarak sadece Güdül yer almaktadır. Ka­sabada halkın başlıca geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Bu­nun yanında ilçe merkezi olmasından dolayı hizmet sektörü de gelişmiştir. Kasaba, çevre köyler için hemen hemen tüm ihtiyaçla­rın karşılandığı bir merkezdir. Nüfusu 2000'den fazla olan Yeşilöz ve Çağa ise, fonksiyonel açıdan sadece tarım ve hayvancılık faali­yetlerinin bulunduğu birer köy yerleşmesidir.

Güdül, 1952 yılına kadar 3 mahalleden oluşmaktaydı. Bu tarih­te ilk yerleşim alanı olan Emirler mahallesinde meydana gelen yan-

Güdül İlçesi'nde Yerleşm e ve Konut Tipleri 203

gın sonucu, ahşap olan evlerin büyük bir bölümünün yanması, ku­zeyde yeni bir mahallenin kurulmasına yol açmıştır. Aşağı mahalle­de 152, Emirler mahallesinde 210, Yukarı ve Yeni mahallede ise toplam 199 hane bulunmaktadır.

Aşağı ve Emirler mahallesinde eski tip konutlar hakimdir (Foto 6). Alt katı, 2-2.5 m yüksekliğinde taştan, üst katı ahşap iskelet ara­sı taş veya çoğunlukla tuğla ile örülerek inşaa edilmiş konutlardan başka, tamamen ahşap ve kerpiçten yapılmış olanlar da bulunmak­tadır (Foto: 7).

Çevrede taşın bol miktarda oluşu ve fazla işçilik gerektirmeme­si, konutlarda yapı malzemesi olarak tercih edilmesine yol açmıştır. Bu durum, ekonomik faaliyet türü ile yakından ilgilidir. Taştan ya­pılan alt kat daha çok hayvanlar için kullanılmaktadır. Girişe avlu denilmekte, avluya samanlık, kömürlük, kiler gibi bölümler açıl­maktadır. Üst katta ise oturma odası, sandık odası, mutfak, tuvalet, banyo gibi bölümler bulunmaktadır (Şekil: 6).

Tek katlı konutlarda ise, yine girişe avlu denilmekte ve diğer bölümler (oda, depo, mutfak vs) buraya açılmaktadır (Şekil: 7). Bu tür konutların bazılarında, hemen bitişiğinde olmak üzere, hayvan­larla ilgili olarak, eklentiler bulunmaktadır.

2-3 katlı, betonarme tarzda yapılmış modern konutlara ise Yu­karı ve Yeni mahallede rastlanmaktadır. Konutlarda çatı örtüsü olarak genellikle kiremit kullanılmıştır (Foto: 8). Eski yerleşim alanlarında ise kiremitin yanında çatı örtüsü çinko olan evler de gö­rülmektedir. Çinkonun tercih edilmesinde, kuşkusuz, kar örtüsünün çatıda uzun süre kalmasını engellemenin yanında, maddi olanakla­rın kısıtlı oluşunun da rolü vardır.

Kasabada konut alanlarının dışında iş ve ticaret alanları da yer almaktadır. Tiftik ve deri dükkanlarıyla (20 adet) leblebicilerin (20 adet) çoğunluğu oluşturduğu bu işyerleri, daha çok Gençlik, 19 Ma­yıs caddeleri ile Leblebici sokak boyunca sıralanmışlardır (Şekil: 8).

Kasabada ayrıca kamu ve özel kuruluş, eğitim ve kültür, aske­ri, sağlık alanları da bulunmaktadır. Bunlardan kamu ve özel kuru­luşlar daha çok kasabanın merkezinde yoğunlaşırken, askeri ve sağ­lık alanları, eğitim kuruluşları çevreye dağılmış durumdadır. Birkaç katlı, betonarme, kiremit çatı örtüsüne sahip bu binalar, eski konut­ların arasında belirgin bir şekilde açığa çıkmaktadır.

Güdül İlçesi'nde Yerleşm e ve Konut Tipleri

V v l r i l - f, m u i n r ; f t k'^th F.v Planı.

Güdül İlçesi'nde Yerleşm e ve Konut Tipleri 205

Sekil: 7. Giidül Knçnhna l i ' l - Wn t l ı f \- Pl/ınt

206 Güdül İlçesi'nde Yerleşm e ve Konut Tipleri

Şekil: 8. Güdül'de Fonksiyon Alanlarının Dağılışı (1990).

Güdül İlçesi'nde Yerleşm e ve Konut Tipleri 207

Foto: 7. Konak adı verilen ve tamamen ahşap malzeme kullanılarak inşaa edilm iş bu konutlara daha çok Aşağı ve Em irler mahallesinde

rastlam ak mümkündür. K onaklar bugün terk edilm iş durumdadır.

208 Güdül İlçesi'nde Yerleşm e ve Konut Tipleri

Foto: 8. Kasabanın yen i yerleşim alanlarından olan Yeni mahalle, daha çok m odem tarzda inşaa edilm iş evlerden oluşmaktadır. Bunun yanında sayıları az da olsa eski tip

konutlara da rastlanmaktadır.

SONUÇ

Güdül ilçesinin, Ankara'ya yakın olmasına rağmen, sürekli ge­lişen bir yerleşme olduğunu söylemek mümkün değildir. Aslında bir anlamda bu yakınlık, ilçenin gelişmesini engellemektedir. Kar­şılıklı etkileşimden ziyade, tek yönlü etkileşim Güdül halkını, başta Ankara olmak üzere diğer şehirlere göç etmeye teşvik etmiştir. So­nuçta, kırsal kesimde geride sadece yaşlı nüfus kalmıştır. Kasabada ise hizmet sektörü bir tarafa bırakdırsa yine nüfusun çoğunu yaşlı ve çocuklar oluşturmaktadır.

İlçeden göç edenlerin tekrar memleketlerine dönmemesi, ya da buraya yönelik yatırım ve yardımlarda bulunmamaları Güdül'ün ge­ri kalmasına yol açmıştır.

Güdül ilçesi, gerek fiziki, gerekse beşeri ve ekonomik çoğrafya açısından incelenmeye değer bir yerleşmedir. İç Anadolu ve Kara­deniz Bölgeleri arasında geçiş alanında bulunmasından dolayı, her iki bölgenin de karakterlerini taşımaktadır. Bilindiği gibi bu tür ge­çiş alanları, olayların karma, dolayısıyla çeşitlilik gösterdiği yerler olmaları nedeniyle her zaman ilgi çekmektedirler. Belirtilen bu

Güdül İlçesi'nde Yerleşm e ve Konut Tipleri 209

farklı özelliklerinden dolayı zengin sayılabilecek bir potansiyele sa­hip olan ilçe, yeterince incelenmeli, sonuçta buraya katkıda buluna­bilecek plan ve öneriler ortaya konmalıdır.

Son yıllarda, başta Turizm Bakanlığı olmak üzere, pekçok özel grup bu yöreye turlar düzenlemektedir. Özellikle Kirmir çayı vadisinin yamaçlarındaki mağara yerleşmelerini görmek amacıyla yapılan bu geziler daha da artırılabilir. Hatta yörede turizme yöne­lik organizasyon, yatırımlar yapılabilir. Böylece ilçede tarım ve hayvancılık yanında turizm faaliyetleri de gelişmiş olacaktır. So­nuçta, turizmin yöre halkına farklı bir bakış açısı sağlamada ve ge­lir düzeyini artırarak, gelişmeyi hızlandırmada büyük rol oynayaca­ğı bir gerçektir.

BİBLİYOGRAFYA

Darkot, B. (1967). Türkiye İktisadi Coğrafyası. İst. Üniv. Yay. No: 1307, Istaanbul.

Darkot, B. (1967). Şehir Ayrımında Nüfus Sayısı ve Fonksiyon Kriteri. İst. Üniv. Coğ. Enst. Der., S: 17, İstanbul.

Doğanay, H. (1994). Türkiye Beşeri Coğrafyası. Gazi Büro Kitabevi Yay. Ankara.

Emiroğlu, M. (1970). Akçakoca'da Nüfus Yerleşme ve Ekonomik Faaliyetler. Ank. Üniv. D.T.C.F. Yay. No: 192, Ankara.

Erinç, S. (1973). insan ve Ortam. İst. Üniv. Coğ. Enst. Der. C: 10, S: 18-19, İstanbul.

Göney, S. (1977). Yerleşme Coğrafyası: Şehir Coğrafyası i. İst. Üniv. Ed. Fak. Yay. No:2274, Coğ. Enst. Yay. No: 91, İstanbul.

K araboran, H. (1989). Şehir Coğrafyası ve Şehirsel Fonksiyonlar. Fırat Üniv. Sos. Bil. Der., C: 3, S: 2, Elazığ.

Koksal, A. (1969). M evzii Coğrafya Yönünden Kırıkkale-Keskin ve Delice. Ank. Üniv. D.T.C.F. Coğ. Araş. Der. S: 2, Ankara.

Kökten, İ.K. (1952). Anadolu'da Prehistorik Yerleşmelerin D ağılışları Üzerinde Bir Araştırma. Ank. Üniv. D.T.C.F. Der., C: 10, S: 3-4, Ankara.

Tanoğlu, A. (1966). Nüfus ve Yerleşme. İst. Üniv. Yay. No: 1183, Ed. Fak. Coğ. Enst. Yay. No: 45, İstanbul.

Tolun, B. (1977). Yerleşme C oğrafyası-K ır Yerleşmeleri. İst. Üniv. Ed. Fak. Yay. No:2275, Coğ. Enst. Yay. No: 93, İstanbul.

Tunçdilek, N. (1978). Türkiye'nin K ır Potansiyeli ve Sorunları. İst. Üniv. Coğ. Enst. Yay. No: 96, İstanbul.

Tiimertekin, E. (1965), Türkiye’de Şehirlerin Fonksiyonel Sınıflandırılması. İst. Üniv. Coğ. Enst. Yay. No: 45, İstanbul.

Yücel, T. (1987). Türkiye Coğrafy ası. Türk Kültürünü Araş. Enst. Yay. No: 68, Ankara.