[Graham_E._Fuller]_Yeni_Türkiye_Cumhuriyeti__(Yü(BookZZ.org) (1).pdf

8/11/2019 [Graham_E._Fuller]_Yeni_Trkiye_Cumhuriyeti__(Y(BookZZ.org) (1).pdf

1/136

Graham E. Fuller _ Yeni Trkiye Cumhuriyeti (Ykselen Blgesel Aktr)Kitaplar uygarl!"a y#l gsteren !$!klar%!r.

&YA'

***.kitapse+enler.,#m

Kitap se+enlerin yeni -ulu$ma n#ktas!n%an herkese merha-alar...Cehaletin yenil%i"i se+ginin iyili"in +e -ilginin payla$!l%!"! yer #larakgr%"m sitemi%ekitm e/kitaplar 0123 4ay!l! Kanun5un ilgili ma%%esineistina%en engellilerin 6ay%alana-ilmeleri ama,!ylaekran #kuyu,u ses senteleyi,i pr#gram k#nu$an 7Braille 8#t 4peak7 ka-artmaekran

+e-eneri yar%!m,! ara9lara uyumlu#la,ak $ekil%e 7T:T77;?7 gi-i6#rmatlar%a taray!,! +e


2/136

Bu Kitaplar sie gelene ka%ar +erilen eme"e +e kanunlara sayg! gstererek lt6en-u a9!klamalar! silmeyini.4i %e -ir grme engelliye #kuya-ile,e"i 6#rmatlar%a -ir kitap arma"ane%ini...Te$ekkrler.8e >utlu Bilgi i9in Bilge,e ya$ayanlara.

Tarayan Gkhan Ay%!ner

Graham E. Fuller _ Yeni Trkiye Cumhuriyeti (Ykselen Blgesel Aktr)Graham E. Fulleryeni trkiye ,umhuriyetiykselen -lgesel aktr 5 5 5 5 / EH@'E8 ;#9. ;r.>usta6a A,aryeni trkiye ,umhuriyeti ykselen -lgesel aktrBu kitapEmine Er#"lu5nun yay!n ynetmenli"in%e8epal Ak-!y!k5!n e%itrl"n%eyay!na ha!rlan%!.

Kapak tasar!m! =a+a K!!ltu"i9 mianpaI! 4i-el Yal9!ntara6!n%an yap!l%!.. -ask! #larak J1 >art ay!n%a yay!mlan%!.Kita-!n &luslararas! 4eri 8umaras!(4B8) LM1/LM0/J3N/Mi1/2Bask! +e ,ilt4istem >at-aa,!l!kY!lanl! Ayama 4#k. 8# 1 . ;a+utpa$a/T#pkap!Oistan-ul. 5 Tel (JJ) 21J Graham E. FullerEH@'E8 ;#9. ;r. >usta6a A,ar> @rti-at Alayksk Ca%. 8#. P Ca"al#"lu O@stan-ul7P Ya!$ma Q. K 0 4itke% O istan-ul/ Tele6#n(JJ)0J2J2R Faks/.(JJ) 0J 2 S/ ***.timas.,#m.tr timasDtimas.,#mtrK?T' BAKA8?U YAY8C?K 4E'T@F@KA 8AV YAY8?A'OML0;V8CE ;@W@4@ONX Graham E. Fuller JM ashingt#n ;C 7The 8e* Turkish 'epu-li,/ Turkey as aQ!+#tal 4tate in the >slim rl%7 #riIinal a%!yla &nite% 4tates nstitute #6Qea,e Qress tara6!n%an yay!nlanan -u kita-!n Trkiye5%eki tm yay!n haklar!Ak9al! Teli6 =aklar! AIans! ile anla$mal! #larak Tima$ Yay!nlar!na aittir.Tan!t!m ama,!yla yap!la,ak al!nt!lar %!$!n%a hi9-ir $ekil%e k#pya e%ileme9#"alt!lama yay!nlanama. Graham E. Fu?leryeni trkiye ,umhuriyeti ykselen -lgesel aktrEH@'E8 ;#9. ;r. >usta6a A,arT@>AV YAY8?A'@4TA8B&? J1??Z =aliha!r%a -a"!ms! -ir yaar analist Han,#u+er (Kana%a) 4im#n e Fraserni+ersitesin%e misa6ir Tarih Qr#6esr +e >slman ;nya ile !# @li$kiler;an!$man!%!r.


3/136

The 8e* F#reign Q#li,y #6 Turkey Fr#m the Batkans t# iHestem China(Balkanlar%an Bat! in5e Trkiye5nin Yeni ;!$ Q#litikas!) (lan ?esser ile-irlikte)A 4ense #64iege Tl!e Ge#p#liti,s #6 islam an% the est (Bir Ku$at!lm!$l!k;uygusu islam +e Bat!5n!n \e#p#liti"i)(an ?esser ile -irlikte) Turkey5sKur%ish ]uesti#n (Trkiye5nin Krt 4#runu) (=enri Barkey ile -irlikte)

The Ara- 4hi5a 5The F#rg#tten >uslims (Arap Vias! &nutulmu$>slmanlar)The Future #6 Q#liti,al islam ^(4iyasal @slam5!n Gele,e"i) J2 y!l!n%aTima$ Yay!nlar! tara6!n%an ayn! isimle Trk9e 9e+irisi yay!mlanm!$t!r e+.>. A,arFuller ayr!,a F#reign A66airs F#reign Q#li,y 8ati#nal nterest ashingt#n>slman ;nyaya Ynelik Yeni A9!l!mlar O 1N A?T8C B?>Trk @slam!5n!n Yeni%en Ykseli$i O /YK4E?E8 B?GE4E? AKT'/K!s!m Trkiye5nin >slman ;nya +e teki lkelerle @li$kileriB@'@8C@ B?>>slman ;nyaya Ynelik AKQ Q#litikalar! O N0 @K@8C@ B?>Trkiye5nin Blgesel Etkisinin Temelleri O0M 8C B?>Trkiye +e 4uriye O MM ;';8C B?>Trkiye +e rak O 12 BEV@8C@ B?>Trkiye +e @ran O LL A?T8C B?> . .5...... .Trkiye +e @srail O J2 . ..YE;@8C@ B?>Trkiye ile >!s!r 4uu%i Ara-istan Kr6e lkeleri+e A6ganistan Aras!n%aki @li$kiler O JJM 4EK@W@8C@ B?>Trkiye +e A+rasya Alternati6


4/136

O 5 7 5 W-ignie* Breinski;an!$man +e >te+elli4trateIik +e &luslararas!Ara$t!rmalar >erkei.7Tam aman!n%a +e ,anl! -ir $ekil%e %e+reye girmek suretiyle Graham Fuller5!ns#n kita-! Trkiye +e Trkiye5nin %nya%aki r#l k#nusun%aki tart!$malara

%e"erli -ir katk! sa"l!y#r. Trkiye5%en +e -lge%e yap!lan -ir %ii rp#rtaI%any#la 9!kan eser Trk %!$ p#litikas! k#nusun%aki -a$ka eserler%e -ulunmayan -irtarla s#n #laylar +e geli$meleri y#rumluy#r. Yeni Trkiye5yi +e #nun -a$kalar!i9in ne anlam i6a%e etti"ini anlamak isteyenler i9in 9#k nemli -ir eser7lan ?esser AB; Alman >arshall F#nuK!%emli Transatlantik yesi ashingt#n;.C. ##%r#* HH@ls#n >erkei KamuQ#litikas! &man!./3//YK4E?E8 B?GE4E? AKT' /7Trkiye erine amanlamas! 9#k isa-etli -u 9al!$ma%a Graham Fuller Trk i9+e %!$ p#litikas! ile ilgili #-Iekti6 +e %engeli -ir %e"erlen%irme sunuy#r.lkenin ken%ine g s#syal ek#n#mik p#litik +e kltrel %inamiklerini %ikkate

alarak teki 9al!$malar%a 9#"u ke rastlanmayan 9#k -#yutlu -ir perspekti6sa"l!y#r.


5/136

-ir ir#ni #lmaks!!n ,i%%i ,i%%ic 7%em#krasiyi kurtarmak7 ama,!yla silahl!ku++etlerin m%ahalesini istemi$ler%ir.Yirmi-irin,i yy!l!n anahtar tart!$ma k#nular!n%an -iri >slman t#plumlar!n%em#krasiyi -enimseyip -enimsemeye,ekleri%ir. Bu tart!$ma -a"lam!n%a n6usunundL15in%en 6alas!n! >slmanlar!n #lu$tur%u"u Trkiye 9#k umut +aat e%en -irrnek te$kil etmekte%ir. 9 nesil gi-i k!sa -ir aman ar6!n%a Trkiye ,anl!

heye,anl! +e hassas -ir %em#krasi geli$tirmi$tir +e $u an%a -u %em#krasiyekararl! -ir @slami kimli"e sahip yetkin -ir siyasi parti hkmetmekte%ir. Alt!9iilmeye %e"er%ir ki Trk %em#kratik %eneyimi >slman t#plumlar,a yak!n%antakip e%ilmekte%ir.///YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@ /Ba$-akan 'e,ep Tayyip Er%#"an5!n li%erlik etti"i ikti%ar%aki A%alet +e Kalk!nmaQartisi5ne (9#"unlukla Trk9e k!saltmas!yla AKQ #larak -ilinir) 7@slam,!7s!6at! yap!$t!r!l!r. Trk 4ilahl! Ku++etleri5nin elitleri +e militanKemalistlerin -enimse%i"i alamet/i 6arika laisimin aksine AKQ Fuller5!na#rtaya k#y%u"u gi-i -ireylerin %ini grl"n tan!yan seklarim%en yana%!r.Bunun kar$!s!n%a -a! Kemalistler 6un%amentalist -ir laisim tak!nt!s!sergilerler ki -u ayna%aki akisleri %urumun%aki @slam,!lar!n -ak!$ a9!lar!n%an

%aha a %!$lay!,! %e"il%ir. =er halkar%a AKQ silahl! ku++etlerle -ir ge9inmetar! -ulmu$tur. JM5%e generaller parlament#nun n%e gelen AKQ simalar!n%anA-%ullah Gl5 Cumhur-a$kan! se9mesini +et# e%in,e Er%#"an erken se9im 9a"r!s!yapm!$t!r. Yap!lan se9imler%e AKQ5nin ei,i -ir a6er kaanm!$ #l%u"u lke%e Gl-ugn Cumhur-a$kan!%!r.AKQ ykselen -ir Ana%#lu #rta s!n!6! tara6!n%an %esteklenmekte%ir. T#plumsala9!%an Kemalist giri$im,ilerin 9#"un%an %aha muha6aakr #lan -u #rta s!n!6Trkiye5ye +e Cumhuriyet m#%eline s!k! s!k!ya -a"l!%!r. Qartinin se9menlerinin-enimse%i"i 7>slmanl!k7 Trk milliyet9ili"inin k!+ama getir%i"i -ir>slmanl!kt!r. Bu insanlar!n -ir9#"u 8ur hareketi i9in%e yer al!rlar ki -uTrkiye5nin en geni$ t#plumsal hareketi%ir. Fuller5!nah etti"i gi-i g9l -irTrk %e+leti n,lne a 9#k yaslanan -u hareket @slami m#%ernime%ayanmakta%!r.=er ne ka%ar siyasete askeri m%ahale hl mmknse %e -u %urum eskiye k!yasla%aha a ka-ul e%ile-ilir -ir #lgu%ur hele Trkiye A+rupa Birli"i (AB) yeli"iy#lun%a m,a%ele +er%ik9e. Trkiye5%e AB yeli"i y#lun%a yrtlen kampanyayaAKQ n,lk etmekte%ir. 4#"uk 4a+a$/YK4E?E8 B?GE4E? AKT'/s!ras!n%a Trkiye5nin as!l ili$kisi anla$!l!r $ekil%e AB; iley%i an,akFuller5!na +urgula%!"! gi-i Trkiye5nin $im%i A+rupa A+rasya +e


6/136

(9/n.)/J// YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@ /gesi k#m$usu nemli -ir ti,aret #rta"! +e Arap/#lmayan -ir lke #larak @ran5laili$kisi%ir. ellikle Vah5!nLML5%a %e+rilmesin%en s#nraki #ny!l #lmak eregergin ge9en y!llar%an s#nra iki lke makul %ere,e%e %#stane ili$kiler

geli$tirmi$tir.=em Trkiye5%e hem %e @ran5%a huursu Krt a!nl!klar -ulunmakta%!r. rakKr%istan!5n%aki s!"!naktan yararlanan $i%%et yanl!s! Krt milliyet9iler heriki lke%e %e %aha akti6 hale gelmi$ler%ir. AB; i$gal g9lerinin rak5taki i9sa+a$ +e %ireni$in mey%an #kuyu$u tara6!n%an me$gul e%ilmesi Ba"%at5takihkmetin etkisi kalmas! +e rakl! Krt #t#ritelerinin p#pler milliyet9igruplara kar$! harekete ge9mek i9in 6ala -ir saikinin #lmamas! s#nu,un%a -ugnKrt milliyet9ili"inin mey%an #kuyu$u Trkiye5nin %e"i$ik kesimlerinin ihninime$gul etmekte +e -unlar! -irle$tirmekte%ir. ashingt#n5un h#$una gitmese %eTrkiye +e @ran g+enlik k#nusun%a #rtak -a! 9!karlar! #l%u"unu 6arketmi$ler%ir. Bu %urum AB; ile Trkiye aras!n%a glenen 9!kar ayr!$mas!n!nnemli -ir rne"i%ir.7Yeni Trkiye Cumhuriyeti7 ken%i y#lunu +e ken%i sesini -ul%uk9a 4#"uk 4a+a$5!n

%aha -asit hareket tarlar!na geri %nmenin imkn! #lmaya,akt!r. Bun%an %#lay!AB;/Trkiye ili$kilerinin kalitesi ka9!n!lma $ekil%e e+rilip #lgunla$a,akt!raynen Trkiye5nin %urumun%a #l%u"u gi-i. Tam aman!n%a gelen -u eser y#lerin%eki mey%an #kuyu$lar +e s e%ilen %e"i$imlerin ger9ekle$mekte #l%u"u9er9e+e i9in +age9ilme -ir ilk #kuma kita-!%!r.Augustus 'i,har% 8#rt#nB#st#n ni+ersitesiAntr#p#l#Ii +e &luslararas! @li$kiler Qr#6esrTe$ekkrBu kitap -ir mr -#yun,a Trkiye5ye %uyulan ilginin ellikle Trkiye tarihisiyaseti kltr %ili +e t#plumu ile ha$!r ne$ir #lman!n eseri%ir. Bun%an%#lay! kita-! yamam i9in %estek sa"layan Birle$ik ;e+letler Bar!$ Enstits5nete$ekkrlerimi i6a%e etmek isterim. Trkiye5nin


7/136

=ayat!m -#yun,a Trkiye5ye ilgi %uymu$um%ur. L0M y!l!n%a -ir ni+ersite"ren,isi iken Trk9e "renmeye -a$la%!m 9nk -u lke kltr %ili +etarihiyle -eni -ylemi$ti. Trkiye hakk!n%a -ir $eyler "renmeye -a$la%!"!m%ahen CA5in a%!n! -ile %uymam!$t!m. CA5%e 9al!$!rken Trkiye5ye ilgi %uymaya%e+am ettim CA5yi terk ettikten yirmi y!l s#nra -ugn hl Trkiye5ye ilgi%uymaya %e+am e%iy#rum.

Bu ns yamaktan %a mutluyum 9nk $u an%a Trkiye hakk!n%a hayat!m%a hi9#lma%!"! ka%ar #lumlu %$ny#rum. Trkiye5ye ilk gitti"im%e lkenin %e+asas#runlar! +ar%!. Bugn inan!y#rum ki Trkiye5%e %urum %aha n,e hi9 #lma%!"!ka%ar iyi%ir. lke re6ah i9in%e%ir. l!ml! @slam,! -ir 9igiyi siyasi %ene-a$ar!l! -ir $ekil%e entegre etmi$ %nya%aki ilk >slman lke Trkiye5%ir.W#rlu Krt s#rununu 9me y#lun%a%!r. Krtlerle #lan %urum pr#-lemli #lmakla-irlikte Krt s#runu hakk!n%a ya%!"!m LL5lar!n #rtalar!n%aki %urum%an 9#k%aha iyi%ir. al5a ka%ar gi%en re6#rmlar sayesin%e ek#n#mi %e %aha iyi%urum%a%!r. Ken%ine %aha g+enir %urum%a #lan lke $u an%a


8/136

Trkiye5ye %uy%u"u ki$isel ilgi +e yak!nl!k ne%eniyle i9in%e -ulun%u"umu,#"ra6yay! gemi$ tan!m!$ glemlemi$ -iri. Trk9e Arap9a Fars9a +e 'us9a-iliy#r. Blgemii 9#"umu%an %aha iyi -il%i"i geli$meleri %e gayet yak!n%antakip etti"i kesin.@kin,isi aka%emik kimli"i %e #lan Fuller5!n tak%ire %e"er -ir analitik yetene"e+e sa"%uyulu -ir yakla$!ma sahip #lmas!. =&'@YET@ /#l%u"unu yeni Trkiye5nin s!r6 Bat!5ya en%eksli %!$ p#litikalar%an +age9ipAsya +e @slam %nyas!na a9!l%!"!n! k#m$ular!yla ili$kilerini iyile$tir%i"ini +e%aha -a"!ms! -ir %!$ p#litikaya ynel%i"ini syly#r. Ken%i y#lunu ken%i 9ienAB;5ye aman aman itira e%en -ir Trkiye5nin k!sa +a%e%e ashingt#n5u rahats!etse %e uun +a%e%e hem Trkiye hem


9/136

YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@Graham E. FullerG@'@VTrkiye


10/136

Trkiye >slman %nyan!n tarihi -#yun,a #la"anst nem ta$!yan -ir lke #lmu$-iri 4el9uklu O slman%nya%aki en geli$mi$ g9l sekler +e %em#kratik %e+let haline gelmi$tir.8ATslman %nyaya ili$kinmeseleler%ir. Ykselen -ir -lgesel g9 #larak Trkiye art!k AB;5ninm%ahalelerin%en rahats!%!r ellikle %e -u m%ahaleler Ankara5n!n ken%iinisiyati6leriyle 9at!$!p men6aatlerini e%ele%i"i aman. Esasen -ugn Trkiye


11/136

alm!$t!r. Bu kitapta Trkiye5nin %!$ p#litika%a -a"!ms!l!"a ynelik yeniaray!$!n!n cAB; i9in ne ka%ar %urumu karma$!kla$t!r!,! +eya rahats! e%i,i#lursa #lsunc enin%e s#nun%a Trkiye5nin slmanlar!n %ikkatini 9ekmekte ayr!,a #nlar %a Trkiye5yi ken%i men6aatlerik#nusun%a nemli -ir p#tansiyel mtte6ik #larak alg!lamaya -a$lamakta%!rlar.Blge%e -ir u9tan %i"erine uanan #t#riteryen reIimler li%erlik +e me$ruiyetk#nusun%a %erinle$en krilere %#"ru srklen%ik9e +e enin%e s#nun%a 9ktk9eTrkiye5nin r#l 9#k %aha nemli hale gele,ektir.Bylesi -ir -a$%n%r, +e k#ntr#l %!$! %e"i$im #rtam!n%a 9#k a >slman lke-u tr -ir sen%eleti,i ge9i$ sre,ini -a$ar!yla +eya #lumlu -ir $ekil%e geri%e-!raka-ilmi$tir. Ger9ekten %e tarihinin -u n#ktas!n%a -elki %e sa%e,e Trkiye-yle 9e$itli %eyler%e #lumlu -ir per6#rmans gstere-ilir 8itekim Trkiye-a$ar!l! ek#n#mik p#litikalar! yrrl"e k#ya-ilmi$tir -yk l9%e istikrarl!%em#krasisi testten ge9mi$ -ir siyasi %en kura-ilmi$tir ,anl! -ir @slamikltre sahiptir siyasal slam ile

4'=&'@YET@ /-ir tr ula$ma sa"lama yetisi gstere-ilmi$tir ki -unun rne"i -a$ka >slmanlkeler%e pek y#ktur ken%i 9#klu etnik s#runlar!n! ele al!$ tar!n%a gi%erek%aha ger9ek9i -ir y#l tutturmu$tur siyasi iktisa%i +e askeri alanlar%a Bat!ile kur%u"u yak!n ili$kiyi %e+am ettire-ilmi$tir AB yeli"ine %#"ru (ihtila6l!)yry$n sr%rmekte%ir +e %e sa"lam -ir #r%uya +e g9l -ir egemenlik +e-a"!ms!l!k %uygusuna sahiptir. Bunlar teki >slman t#plumlar!n yana yak!laara%!"! +e $i%%etle ihtiya9 %uy%u"u nitelikler%ir. 4#nu9 #larak yeni +e %aha-a"!ms! tar!n%a Trkiye art!k -lge%e -asit -ir Bat! 7hayran!7 #larakalg!lanmamakta%!r. >slman %nya%a Trkiye ilk %e6a #lumlu anlam%a ilemeye c+e-elki %e taklit etmeyec/%e"er -ir lke #larak grlmekte%ir.Buna ek #larak J3 y!l!n%a 3JM milyar %#larl!k -ir G4Y= +e haliha!r%a dM.2#lan -ir reel -yme h!!yla Trkiye ek#n#misi slman%!r. >ehepa9!s!n%an -ak!l%!"!n%a ise g9l -ir ,emaatselJ CA 7The #rl% Fa,t-##k/Turkey7***.,ia.g#+Oli-raryOpu-li,ati#nsOthe/*#rl%/6a,t-##kOge#sOtu.html/YK4E?E8 B?GE4E? AKT' /kimlik %uygusuna sahip hat!r! say!l!r (y%e N) -ir Ale+i (heter#%#ks Vii)t#pluluk me+,uttur. Buna ila+e #larak Trkiye a9!k9a 9#klu -ir etnik yap!yasahiptir lke%eki en -yk etnik a!nl!k #lan Krtler n6usun yakla$!kdJ5sini temsil etmekte +e Trk9e/#lmayan Fars9a ile akra-a -ir %ilk#nu$makta%!rlar. Krt n6us ellikle s#n y!llar%a m#%ern TrkiyeCumhuriyeti5nin -a$!na ,i%%i ayr!l!k9!l!k +e kalk!$ma s#runlar! a9m!$t!r an,akAnkara ya+a$ ya+a$ -u s#runlar! -ilge,e ele almay! "renmeye -a$lam!$t!r. =erne ka%ar %urum -ira iyile$mi$ #lsa %a Trkiye5nin 7Krt s#runu7 hen 9lm$#lmaktan 9#k uakt!r stelik 4a%%am s#nras! rak5ta Krtlerin ile%i"i siyasetne%eniyle $im%i art!k %aha karma$!k -ir hal alm!$t!r.AB; @9in Trkiye5nin nemi>#%ern Trkiye Cumhuriyeti kurul%u"un%an -eri Trkiye5nin se9kin egemenleristrateIik kltrel ek#n#mik +e psik#l#Iik ne%enlerle ken%ilerini Bat! ile%e$le$tirmi$ler%ir. Bu %e$le$tirme Ankara5n!n amanla hem A+rupa ile hem %e


12/136

cellikle 4#+yet teh%i%inin ykseli$iyle . ;nya 4a+a$!5n%an s#nraTrkiye5nin Ie#p#litik nemini anlam!$ #lanc AB; ile yak!n askeri/strateIikili$ki kurmas!na nayak #lmu$tur. ;#"u Ak%eni Balkanlar >e#p#tamya ran +eenerIi engini Ka6kaslara k#m$u #lan Trkiye -ir Ak%eni +e Ege g,%r +e@stan-ul5u #rtas!n%an kesip ge9erek Asya ile A+rupa5y! -ir-irin%en ay!ran'usya5n!n Kara%eni5%en 9!k!$!n! engelleyen B#"alar5! k#ntr#l etmekte%ir.

Trkiye5nin ynelimi +e strateIik ,#"ra6yas! lkenin 8AT


13/136

Bu +e -una -ener -a$ka s#rular! ak!l%a tutarak -u kita-!n anahtari%%ialar!n%an -iri m#%ern Trkiye Cumhuriyeti5nin cslman ,#"ra6ya%a Trkiye5nin ne yapa,a"! AmerikaBirle$ik ;e+letleri A+rupa Birli"i +e Trkiye5nin Bat!l!/#lmayan 9!karlar!aras!n%a ,ereyan e%e,ek kar$!l!kl! etkile$im tara6!n%an -elirlene,ektir.Bu tein -ir uant!s! #larak -u kitapta ayn! aman%a Trkiye5nin AB; ileili$kisinin %aha n,eki yak!nl!k %eyini 9 temel ne%enle -yk l9%e kal!,!-i9im%e kay-etme sre,in%e #l%u"u ileri srlmekte%ir. Birin,isi 4#+yetlerBirli"i5nin 9k$ +e A+rupa siyasetinin yeni%en %enleni$i Trkiye5ye ynelik-a$l!,a strateIik/Ie#p#litik teh%i%i #rta%an kal%!rm!$t!r. @kin,isi hemen hemenayn! aman%a ashingt#n5un slman %nya A+rasya'usya +e in ile gi%erek %aha 6ala yeni strateIik -a"lant!lar kurmu$tur. =er neka%ar -u ili$kiler -yk l9%e AKQ ynetimi alt!n%a h!lanm!$sa %a -en -u elkaymay! Ankara5n!n ashingt#n ile -a"lar!n! ka9!n!lma $ekil%e %e"i$tire,ekuun %nemli -ir Ie#p#litik kayma #larak%e"erlen%iriy#rum. . /N1// YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@ /7HHashingt#n5un -ak!$ n#ktas!n%an Trkiye -ugn art!k 9#k %aha #r -a"!ms!%$nen %aha n,eki #ny!llara k!yasla 9#k %aha a g+enilir -ir mtte6iktirhatta -a!lar! Trkiye5nin kay-e%il%i"ini -ile syleye-ilir. A9!k9as! -ugnTrkiye5nin Ie#p#liti"i 9e$itlenmekte geni$lemekte +e r$tne ermekte%ir.Bun%an %#lay! gele,ekte Trk/Amerikan ili$kilerini %aha iyi se+k +e i%aree%e-ilmek i9in her iki tara6!n %a 9#k %aha karma$!k yetilere +e kar$!l!kl!%uyarl!l!klara sahip #lmas! gereke,ektir. Elini%eki kitapta Trkiye5ninhaliha!r%a yr%" r#tan!n +e Trkiye i9in%eki +e -lge%eki s#n geli$meleringerek AB;5nin +e gerekse Trkiye5nin ama9lar! +e >slman %nya%aki 9!karlar!-a"lam!n%a ima ettikleri in,elenmekte%ir.Kita-!n i9erik ;eni


14/136

Bir lkenin e+rilmekte #lan kimli"i +e strateIik k#numuna ili$kin tematik -ak!$ile kr#n#l#Iik -ak!$ aras!n%a %#"al -ir ayr!$ma me+,ut #lsa %a -u kitap herikisi erin%e %e geinmeye gayret etmekte%ir.


15/136

%ipl#matlar cki iyi e"itilmi$ pr#6esy#nel +e A+rupa %illerini -ilen insanlar%!rc erre ka%ar Arap9a -ilmeler ken%ilerine "retilmemi$tir %e. 8e +ar ki-lge%eki 9alkant! gi%erek -yrken -u %urum -ir %e"i$imin e$i"in%e #la-ilirAnkara +e %ipl#matik eki-i i9in -lgenin %ili +e kltr ile ilgili -ilgigi%erek %aha nemli hale gele,ektir. @lgin9tir Trk 4ilahl! Ku++etleri 9#k %ahager9ek9i -ir -ak!$la %aha $im%i%en gre+li su-aylar! se9mek ere A+rupal!

#lmayan %illerin %e "retil%i"i e"itim kurumlar!n! #lu$turmu$tur.Tarihle @lgili at!$an Gr$ler Trkiye5nin tarihte ile%i"i yrngeye -akmak i9in en a!n%an 9 temel mer,ek+ar%!r Kemalist tarihsel +e %ngselO%iyalektik mer,ek. Bu mer,ekler%en her-irin%e -ir9#k hakikat pay! #lsa %a hi9-iri hikyenin tamam!n! yans!tmamakta%!r.=er ne ka%ar Trkiye5nin ile%i"i yrngenin hikyesi kullan!lan mer,e"e gre#l%uk9a 6arkl!l!k gsterse %e -tn mer,ekler i9in ge9erli gayet Blent Ara$ Turkey an% the Greater >i%%le East (istan-ul TasamQu-li,ati#ns J2) M/J2./22//YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@ /a9!k #lan -ir $ey +ar%!r Trkiye5nin strateIik kimli"i hl -ir #lu$um sre,ii9in%e%ir.

Kemalist Gr$ Trkiye5nin Tarihten 'a%ikal K#pu$uTrkiye5nin tarihi seyrine ili$kin geleneksel gr$ klasik Kemalist c+eyaAtatrk9c kuru,u i%e#l#Iiyi yans!tmakta%!r. En #rt#%#ks $ekliyle -u gr$gi%erek say!lar! aalmakla -irlikte Trk se9kinlerin -yk -lm tara6!n%anhl -enimsenmekte%ir. Yak!n amanlara ka%ar -u gr$ Bat!l!lar!n 9#"unun Trktarihine ili$kin #larak -il%i"i yegne gr$ temsil etmi$tir. Bu Kemalistanlat! LJN5te Trkiye Cumhuriyeti5nin kurulu$unu Trk tarihin%e c


16/136

P Al!$t!rma tekerlekleri (training *heels) Bisiklet srmeyi yeni "renmeye9al!$an -irinin %$memesi i9in arka tekerle"in iki yan!na yerle$tirilen k9k%estek tekerlekler (9.n.)/23// YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@ /nin s!malar!na kar$! ken%ini %aha iyi sa+unmak ama,!yla. Esasen geli$mekte

#lan %nya%a -ir -tn #larak m#%ernle$me tarihi gstermekte%ir ki Bat!l!la$magenel #larak -ir m#%ernle$me +e ken%ini sa"lamla$t!rma -i9imi #larakalg!lanm!$t!r -ir kltrel yknme -i9imi #larak %e"il. =atta -u %urum#n%#kuun,u yy!l c\ap#n karakterini k#rurken ken%i 6arkl! m#%ernle$me 6#rmununpe$in%en gitmi$ #lanc >eiIi \ap#nyas! i9in %e ge9erliy%i. Btn -unlar Bat!5n!nme+,ut yegne m#%ernle$me m#%el(ler)ini temsil etti"i -ir aman%a #luy#r%u.;#lay!s!yla >slmanlar yy!llar -#yun,a Bat!5n!n %nyaya hkmetmesini mmknk!lm!$ #lan g,n ger9ek 7s!rlar!7na +ak!6 #lmaya 9a-a har,am!$lar%!r.Bat!l!larsa -tn -u sre,in 7-iim gi-i #lmak iste%iklerini7 gster%i"iinan,!na yaslanarak ken%ilerini ya"lam!$lar%!r. slman %nya%aki Bat!l!la$matarihinin -yk -lmn yanl!$ #kumakt!r.Biat >usta6a Kemal Atatrk5n Bat!l!la$t!rma sre,i -ile Bat!5n!n Trkiye +emen6aatlerine ynelik niyetleri k#nusun%a ku$kularla ykl%r. ;ahas!Atatrk5n re6#rm yakla$!m! ken%i sa"l!"!n%a gayet ,anl! iken l//YK4E?E8 B?GE4E? AKT' /mn%en s#nra %#nup -ir /im5e %n$m$tr. Bunun s#nu,u #larak re6#rmlarhale6leri tara6!n%an -elki Atatrk5n ken%isinin -ile #naylamaya,a"! y#llarlauygulamaya s#kulmu$tur. ;aha nemlisi Kemalim #nu ken%ine mal e%en her -iri%i"eriyle reka-et halin%e milliyet9i s#l,u +e hatta slami #l%uk9a 6arkl!i%e#l#Iik k#llara ayr!lm!$t!r.Bu a9!%an -ak!l%!"!n%a %emek ki Trkiye5%e Kemalist gelenek i9in%e -ile Bat!ile ilgili ikili -ir gr$ me+,uttur. Bat!5ya -ir yan%an g9l geli$mi$ +e-a$ar!ya ula$m!$ -ir uygarl!k #larak hayranl!k %uyulmakta ama -u ara%a ayn!Bat!


17/136

%nemi ile Kemalist re6#rm %nemi aras!n%a sreklili"i sa"layan -a"lant!lara+urgu yapar. Bu gr$n tara6tarlar!na gre chayati sa"lam +e nemli %e #lsalar

c Kemalist re6#rmlar!n n a%!mlar! %aha n,eki yy!l%a at!lm!$t!r s k#nusure6#rmlar %urup %ururken ani%en #rtaya 9!km!$ $eyler %e"il%ir +eya Trktarihin%e kkl -ir k#pu$u temsil etmeler. Bununla -irlikte -u gr$Atatrk5n -ir re6#rm,u +e kurtar!,! #larak #la"anst etkisini hi9-ir $ekil%e

k9mseme. Aksine ken%isini Cumhuriyet5in kurulu$uyla nihai a6ere ula$an uun+e sa"lam temelli -ir elitist -r#krasi +e re6#rm,u gelene"in -irikim +ekurumsalla$mas!n!n temsil,isi #larak grr.Bu y%en %e -u gr$ a9!s!n%an Kemalist re6#rmlar tamamen 7%e+rim,i7 #larak%e"erlen%irilme ellikle %e re6#rmlar!n nere%eyse -ir yy!l geriye gi%enn, a%!mlar! %ikkate al!n%!"!n%a. ;#lay!s!yla Atatrk5n nemi %e+rim,i+iy#nun%an iya%e Trkiye5nin re6#rmist ge9mi$ini k#%lay!p -ir sisteme -a"lama-e,erisi +e yetene"in%e kararl! -ir elit ekip mari6etiyle re6#rmlar!-r#krasiye mal etmesin%e +e -unlar! yeni %e+lete emp#e e%e//2L//YK4E?E8 B?GE4E? AKT'/rek #la"anst s#nu9lar almas!n%a yatar. =er ne ka%ar 9#kuluslu imparat#rluktanetnik temelli ulus/%e+lete ge9i$ Trkiye5nin s!n!rlar!n%a hkmet $eklin%e

i%e#l#Iisin%e +e kamusal kltrn%e kkl %e"i$ikliklere se-ep #lmu$sa %a9a"%a$lar!n!n 9#"unun %urumuyla k!yaslan%!"!n%a Atatrk5n #t#riteryenyakla$!m! ken%i aman! i9in #l%uk9a ay%!nlanm!$ say!l!r%!. Atatrk5n 9a"%a$lar!aras!n%a @spanya5%a Fran,# Almanya5%a =itler @talya5%a >uss#lini 'usya5%a4talin +e in5%e an Kay/Vek +ar%!. Bu -ak!$ a9!s! canla$!l!r $ekil%ec Kemalisti%e#l#glar aras!n%a tarih9ilere k!yasla %aha a p#pler #lmu$tur 9nkKemalist %$n,e%e genel #larak s#n %ere,e #lumsu s!6atlarla an!lan -ir %nem%eyap!lan Kemalim/n,esi entelektel siyasi hukuki psik#l#Iik +e t#plumsalre6#rmlara nem at6etmekte%ir. An,ak amanla e"itim grm$ Trkler


18/136

Kemalist se9kinlerin -ir k!sm!n!n -ugn -ile tam #larak terk etme%i"iellikle ulusal p#litikalar erin%e ,i%%i -ir asker a"!rl!"! tara6!n%an temsile%ilen -ir #t#riteryenim miras!P Ana ak!m (mainstream) -yk 9#"unlu"un %ahil #l%u"u genel ka-ul grenana arter (9.n.) /YK4E?E8 B?GE4E?AKT'/

A+rupa tar! +e s%e 7etnik #larak h#m#Ien7 -ir ulus/%e+let in$a etmesre,in%e Trk #lmayan etnik kimliklerin (ellikle Krtlerin) %!$lanmas! +e-ast!r!lmas! Kemalist %nemin Ay%!nlanma5%an mlhem re6#rmlar!n%a rtk -i9im%e me+,ut#l%u"u ere slam +e @slami geleneklerin ktlenmesi ki -u re6#rmlar lkeyig9len%irmek i9in re6#rm +e %e"i$imin gere"ini ka-ul e%en ama @slam +e


19/136

kar$!la$m!$ %e"il%ir Arap9a -ilme stelik -ir Arap lkesine hi9 ayak-asmam!$t!r.


20/136

-yk yank! -ul%u. 8eti,e%e -u i%e#l#Ii yenilik9i #lsa %a imparat#rlu"ukurtarama%! k#$ar a%!m geli$en %nya #laylar! s#nun%a . ;nya 4a+a$! patlak+er%i +e imparat#rlu"un %a"!lmas!na y#l a9t!.2Araplar +e @mparat#rlu"un ;a"!lmas!=er iki tara6taki p#pler mitlerin aksine Trkler ile Araplar aras!n%a uunsreli -ir %$manl!k #lmam!$t!r. E"er aralar!n%aki ili$kilerin iyile$mesi

isteniy#rsa imparat#rluk 9k$e %#"ru gi%erken ger9ekten aralar!n%a ne ge9ip nege9me%i"iyle ilgili %aha net -ir anlay!$a eri$mek ere her iki tara6!n %age9mi$i yeni%en g%en ge9irmesi gerekmekte%ir. nemli ger9ek $u%ur kiimparat#rlu"un Arap n6usu ilke #larak %a"!l%!"! s#n ana ka%ar imparat#rlu"asa%!k kalm!$t!r. Buna ra"men -ugn yayg!n Trk gr$ imparat#rlu"un Arapn6usunun @ngili +e Frans!lar!n yan!n%a yer alarak 7Trkiye5yi arka%an+ur%u"u7 $eklin%e%ir. Bener $ekil%e m#%ern Arap milliyet9ili"i %e Trksmrge,ili"in%en kurtulmak i9in 9ekilen %erin Arap lemin%en -ahse%er. Bugr$lerin hi9-iri ger9ek tarihi #laylarla uyum i9in%e %e"il%ir.@mparat#rlu"un Balkanlar%aki =ristiyan a!nl!klar! ar%in5in ustal!k rn TheGenesis #6 Y#ung illiyet9ili"i Trk >illiyet9ili"ine Kar$!Bugnn tan!%!k Arap +e Trk milliyet9ili"i ka+ramlar! #n%#kuun,u yy!l!n-yk -lmn%e hen geli$me a$amas!n%ay%! >slmanlar aras!n%aki en nemliay!rt e%i,i +as!6lar! yerel kimlikler sunuy#r%u. =er ne ka%ar Trk +e Arapmilliyet9ili"i amanla g9l -ir $ekil%e #rtaya 9!km!$ #lsa %a imparat#rlu"un>slman -lgelerin%e 9k$n esas se-e-i milliyet9ilik %e"il%i.3


21/136

Araplar!n imparat#rlu"un par9as! #larak kal!p kalmamas! L2 n,esin%eArap9!lar!n 9#"u i9in -ir mesele -ile %e"il%i.7Mslmanlar!=ristiyan A+rupal! i$gal,i %$manlara kar$! -irlik #lmaya 9a"!ran kapsaml! -ir6erman ya/1 illiam


22/136

\ung an% #l6ang# Turkey at the Cr#ssr#a%s 21 +e \a,#- >. ?an%au TheQ#liti,s #6 Qan/slam (Kemalist ;eneyimKemalistlerin >slman ;nya%an K#pu$u. ;nya 4a+a$!5n! ileyen %nem Trkiye i9in y#"un -ir altst #lu$ +e %e"i$im

%nemlerin%en -iri #lmu$tur. 4 k#nusu %nem imparat#rlu"un 9k$ne yeni%#"makta #lan gen9 Trk %e+letini ku$atma +e marIinalle$tirmeye ynelik Bat!l!emperyalist giri$imlerin yenilgiye u"rat!lmas!na +e nihayet Atatrk5n re6#rmeetme Bat!l!la$t!rma +e yeni -ir Trk %e+leti kurma k#nusun%aki kararl!l!"!natan!kl!k etmi$tir. Kemalist misy#n her ne ka%ar s#n %ere,e re6#rmist -ir yap!yasahip #lsa %a -u re6#rm %rts %urup %ururken -#$lukta %#"mu$ -ir #lgu%e"il%ir. Birin,i Blm5%e tart!$!l%!"! ere Kemalist re6#rmlar #n%#kuun,uyy!l illetini Yeni%en @n$a Etmek

Kemalistler a9!k9a Trk etnik milliyet9ili"i +e


23/136

9al!$t!"! $ey tam %a -uy%u aten slman mmeti ayn!/32//YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@ /

an%a hem merkei kurumun%an hem %e c#n9 yy!l%an 6ala -ir aman%!r @slamikimli"in ikti%ar!n +e me$ruiyetin esasl! -ir sem-#l #lmu$c yksek %ini#t#ritesin%en mahrum -!rakm!$t!. Bugn -ile >slman %nya #rta yerin%e -ir$ampiy#n grmemekte%ir. =ali6eli"in %e+am e%en eksikli"i yirmi-irin,i yy!l!n@slami hareketlerinin 9#"un%a yeni yank! -ulmu$tur. Ger9ekten %e -u eksikli"in@slam5!n -ugnk ay!6l!"!n!n +e -lnm$l"nn erin%e ,i%%i etkisi #l%u"u-ir9#k ki$i tara6!n%an ka-ul e%ilmekte%ir. Terrimle Kresel 4a+a$5!n-a$lat!lmas!n!n ar%!n%an %a -ugn >slmanlar aras!n%a ,i%%i #larak yeni -ir@slam kar$!t! Bat!l! =a9l! 4e6eri k#rkusu hkm srmekte%ir. 4#nu9ta =ila6ethl anahtar -ir sem-#l +e siyasi -ir makam #lup etkileyi,i -ir %ini li%erin cki -unun ille %e glerin%en ate$ 6!$k!ran -ir ra%ikal #lmas! gerekmiy#rcykseli$ini -eklemekte%ir. Btn -unlar Trklerin LJ25te +er%i"i karar!n hayatinemini #rtaya k#ymakta >slman %nyan!n Trkiye5ye kar$! ge9mi$teki -ugnk

+e gele,ekteki tutumuyla ilgili ipu9lar! +ermekte%ir.. >slmanlar!n 'e%%e%ilmi$lik ;uygusuKemalist Trkiye >slmanlar i9in ellikle %e Araplar i9in @slam5!n Arap%nyas!n!n +e %aha genel%e @slam %nyas!n!n Trklerle #lan ka%im -a"lar!n!n +e#rtak kltrlerinin tmyle re%%ini temsil etmekte%ir. ;aha %a tesin%e KemalistTrkiye @slam5!n -ir %in #larak a$a"!lanmas!n! Trkiye5nin h!l!,a sa6lar!nakat!l%!"! emperyalist g9lere Araplar! strateIik #larak terk etmesini +e-ymekte #lan Bat!l! teh%itlere kar$! Trk g,ne en 9#k ihtiya9 %uyulan -iraman%a >slman g,nn ay!6 %$rlmesini temsil etmekte%ir./YK4E?E8 B?GE4E? AKT'/Tarih yama k#nusun%a Atatrk yaln! %e"il%i Ayn! k#nu%a s!ra Arap tara6!na %agele,ekti. Trk %!$ p#litika uman! Ahmet ;a+ut#"lu5nun %a i$aret etti"i gi-ian,ak . ;nya 4a+a$!5n%an s#nra ana ak!m haline gelen Arap milliyet9i hareketigeriye %nk #larak #"#llara yenik%$mesiyle 7s#na ermi$ti.7 < gn%en s#nra Araplar uluslararas! alan%a -a"!ms!-ir #yun,u #lmaktan 9!km!$ ira n,e 4el9uklu Trklerine %aha s#nra %a


24/136

Arap -ak!$ a9!s!n%an @slam hl iki t#plumun aras!n%aki hayati neme sahip-#$lu"un a$!lmas!n! sa"laya,ak anahtar #rtak %e"erler%en -iri #larakgrlmekte%ir. Bir9#k Arap mai%eki i$-irli"i miras!n!n Trklerin kt %urum%a#lan $im%iki Arap %nyas!na kar$! %aha sempatik yakla$mas!na +esile #lmas!n!mit etmekte%ir. Bu ne%enle 9#"u Arap cne ka%ar !l!ml! +e slami kkleri neka%ar %ep#litie #lursa #lsunc Ankara5%a AKQ5nin ikti%ara gelmesine 9#k memnun

#lmu$tur. AKQ5nin se9im -a$ar!s! Trkiye5nin kklerini yeni%en ke$6etmesinin +egeni$ islam %nyas! ile ilgilenmeye -a$lamas!n!n -ir gstergesi #laraky#rumlanm!$t!r. #k a say!%a Arap -yyen -u ilginin Trkiye5nin Bat! ile-a"lar!n! e%eleme pahas!na geli$e,e"ini tahmin etmekte%ir. Araplar -unu %ahaiya%e Trkiye5nin Bat! ile #lan -a"lar!n! tamamlay!,! Ankara5n!n g,n ;#"u/Bat! -a"lar!n!n iyile$tirilmesi y#lun%a kullanmas!na 6!rsat +eren -ir #lgu#larak grmekte%ir.Bu %uygular Arap haysiyetine -a"!ms!l!"!na g,ne +e istikrar!na a9!k -irsal%!r! #larak alg!lanan TK45nin %e+reye s#kulmas!n%an -u yana ,i%%i -i9im%e-ym$tr. El-ette ki -lge%e Trk egemenli"ine geri %nlmesini hi9-ir Arapisteme an,ak 9#"u Araplar!n halen2 ;a+ut#"lu 4trateIik ;erinlik 2L./YK4E?E8 B?GE4E? AKT'/

i9in%e -ulun%u"u ay!6l!k +e i#lasy#n %urumunun k!r!lmas!na yar%!m e%e,ek g9l-ir yeni mtte6ik grmeyi gayet #lumlu kar$!laya,akt!r. Bu -a"lam%a Araplar!n-eklentileri ger9ek9ilik s!n!rlar!n! #rlaya-ilir 6akat Trkiye5ye ynelik yeniilgilerinin -iat ken%isi -ir hayli %ikkate %e"er%ir. Bu ara%a Trkler %e ya+a$ya+a$ Araplar!n -u ilgisinin 6ark!na +armakta%!r.Trklerin Arap ;nyas!n! Ktlemesi . ;nya 4a+a$!5n%an s#nra Arap %nyas! -ir9#k ne%enle Trk %!$ p#litikas!n!nilgi alan!n!n -ir hayli %!$!n%a kalm!$t!r () Arap %nyas! art!k Trk%e+letinin -ir par9as! %e"il%i (J) K#m$u Arap %e+letleri A+rupa5n!n man%aynetimleri alt!n%ay%! -un%an %#lay! %a uluslararas! alan%a ger9ek -ir r#l#ynaya-ilir +eya Ankara5ya -ir teh%it #lu$tura-ilir %urum%a %e"iller%i (N)Trkiye ken%i i9in%e yeni ulus/in$as! i$leriyle 6alas!yla me$gul% +e nihayet(2) Trkiye5nin n,eli"i eski A+rupal! %$manlar!yla yeni -a"lar kurmakt!.Ayr!,a Ankara5n!n %$n,esin%e Arap +e @slam kltrne ynelik -elirgin -irKemalist ktleme sylemi egemen%i. @slam kltr Trklerin geri kalm!$l!"!n!n+e ay!6l!"!n!n kayna"! #larak grly#r%u yeni ay%!nlanm!$ -ir Trkiye5ninykseli$i an,ak 7teki7 u9tan #la,akt!. Bunun s#nu,u #larak Arap9a +e Arapkltr k#nusun%aki 9al!$malar %ini 9al!$malarla ilgilenen k9k -ir a!nl!k9e+resi %!$!n%a Trk t#plumun%a nere%eyse tamamen #rta%an kalkt!.;ahili 7slami Teh%it7 . / .OTrkiye5nin strateIik paran#yas! cya %a imparat#rlu"un . ;nya 4a+a$!5n%ans#nra imalamaya #rlan%!"!/31//YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@ /%aha s#nra ise Atatrk5n re%%etti"i a$a"!lay!,! yenilgi antla$mas!na gn%ermeile 74e+r k#mpleksi7/ yaln!,a k!g!n Trk imgelemin%e yer e%inmi$ -ir egersi%e"il%ir. 74e+r7i anmak -ugn -ile # #lay! an!msatan +e ya-an,!lar!n Trkiye5yi-le-ile,ek +eya par9alaya-ile,ek hareketlerine asla msaa%e etmeme k#nusun%auyaran %uygusal -ir 9a"r! %emektir. (Krt s#runu ellikle -u #lgunun !$!"!alt!n%a %e"erlen%irilmekte%ir.) Bun%an %#lay! Cumhuriyet5in egemenli"inin Bat!tara6!n%an tan!nmas! Trkiye5nin -a"!ms! -ir ulus #larak +arl!"!n! %e+amettirmesi -ak!m!n%an 9#k nemliy%i. 8itekim imparat#rlu"un s!n!rlar! A+rupa +e'usya tara6!n%an s#nu gelme u6ak par9alar halin%e yutulma giri$imlerine he%e6#lmu$ yeni Cumhuriyet %e %aha yak!n ge9mi$te Ana%#lu5nun nemli -ir k!sm!n! elege9irmeye B#"alar5! k#ntr#l etmeye +e Ana%#lu5%a Krtlere +e Ermenilere geni$ulusal t#prak par9alar! +ermeye ynelik @ngili Frans! @talyan +e Yunanaskeri giri$imlerini geri pskrtm$t.4#nu9 #larak ilk %nem Kemalist %e+let %!$ g9ler tara6!n%an istismare%ile-ile,ek p#tansiyel -ir i9 muhale6etten c%ini +e etnikc 9ekiniy#r%u. #ksay!%a %ina%am! >. Kemal5in Trk t#pra"!n! %$man i$galin%en kurtarmam,a%elesine tam %estek +ermi$se %e =ali6eli"i s#na er%irip @slami kurumlar!nelin%eki -tn yetkileri alan yeni laikle$tirme nlemlerin%en pek h#$nut #lan


25/136

y#ktu. Ate$li Trk milliyet9ilerinin 9#"unun gn%e @slam +e %in a%amlar! Trk+atanse+erli"inin antitei haline gelmi$ti ki Trk siyasi %ilin%e -unun anlam!hainlik %e"ilse -ile -ir hayli ku$kulu -ir k#numa %$mek %emekti. Kemalistlerinh!l! -ir $ekil%e pr#pagan%as!n! yapt!"! gr$e gre Arap %nyas! sa%e,eusul erin%eki @htila6


26/136

#larak Araplara i%%le East '#/un%ta-le 2 n#.1 (>ay 1 J3) ***.-itterlem#ns/internati#nal.#rg./YK4E?E8 B?GE4E? AKT' /grme %e"ilse -ile -elirgin -ir siyasi s#"ukluk $eklin%e ,ereyan etmi$tir. An,akayn! aman%a Ankara yeni #lu$an Arap lkeleriyle n#rmal ikili ili$kilerkurulmas! ihtiya,! kar$!s!n%a pragmatik -ir tan!ma ta+r! sergilemi$ 4uriye +erak s!n!r!n%aki -elirli alanlar hari,in%e


27/136

aman%a =&'@YET@ /ti6aklar!n #l%uk9a -a$ar!s! $ekil%e te$+iki ile s!n!rl! kalm!$t!r. Bu tara6l!yakla$!m ki 9#"u ke #l%uk9a -uyurgan +e +erimsi -ir yakla$!m%!r Trkiye5ye-lge%e epey -ir %$man kaan%!rm!$t!r.N An,ak Ankara ,i%%i l9%e artan Bat!kaynakl! ek#n#mik +e askeri yar%!mlar y#luyla strateIik %ller %e el%eetmi$tir. Analist ;ietri,h \ung +e #l6ang# Qi,,#li5nin %e ya%!"! gi-iTrkiye ir#nik -i9im%e 7;#"u Ak%eni5%e 'usya5n!n siyasi g,n %engelemek$eklin%eki


28/136

/YK4E?E8 B?GE4E? AKT' /-ir yesi #lmayan +e kuey hatta yer alan lkeler #larak sa%e,e Trkiye @ranA6ganistan +e Qakistan5!n %hil #l%u"u >erkei Antla$ma rgt (Central Treatyilletler5%e yap!lan #ylama%a Trkiye Ceayir5in-a"!ms!l!"!na kar$! #y kullanmak suretiyle geli$mekte #lan %nyay! $#keetmi$ti. Ankara herhangi -ir ulusal kurtulu$ sa+a$!na %aha -a$tan ku$kuylayakla$!y#r%u.

L0M5%e k#mnistlerin Vam5%a ikti%ar! ele ge9irme -elirtileri #rtaya 9!k!n,aAnkara gney%e 4uriye s!n!r!na askeri y!"!nak yapt!. Trkiye tek tara6l! #larak-u lkeyi i$gal etmekle teh%it ettiyse %e Birle$ik ;e+letler +e0 -i%. N1.3 =ale Turkish F#reign Q#li,y J1./M1// YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@ /Birle$ik Krall!k tara6!n%an -yle yapmamas! ynn%e uyar!l%!.MTrkiye L015%e %e+rilen m#nar$inin rak5ta yeni%en aya"a kal%!r!lmas! i9inBat!5ya askeri m%ahale 9a"r!s! yapt! ama -un%an -ir s#nu9 alama%!.14#nu9 #larak -u %nem Trkiye5nin strateIik yneliminin Bat!5n!nkin%enayr!$t!r!lama #l%u"u $eklin%e %erin +e kal!,! -ir ilenim yaratm!$t!r. stelikTrkiye5nin eylemleri her aman s#nu9 al!,! %a #lmuy#r%u. 4iyaset -ilim,i Qhilip'#-ins -u k#nu%a 7Trkiye5nin -u ,an s!k!,! tutumu .... aten i6lah #lma -ir5Trk#6#-i5yeP sahip ay!6 +e istikrars! -ir lke #lan 4uriye5yi >#sk#+a ileyak!n ili$kiler kurmaya itmi$tir. Ba"%at Qakt! ma,eras! CumhuriyetTrkiyesi5nin en -yk %!$ p#litika 6iyask#sunu temsil etmekte%ir7 %er.L;a+ut#"lu Trkiye5nin ken%i eliyle yaratt!"! -u ilenim%e -yk -ir ir#ni grr>slman %nyan!n gn%e en -yk anti/emperyalist m,a%ele a%amlar!n%an -iri#lan >usta6a Kemal Atatrk5n lmnn erin%en %aha yirmi y!l -ile ge9me%enTrkiye geli$mekte #lan %nya tara6!n%an -!rak!n ulusal -a"!ms!l!k n%eri#lmay! %estek9i #larak -ile %e"il Bat!l! p#litika ama9lar!n!n %ipl#matik#larak i#le +aiyette -ir ara,! #larak grlmeye -a$lanm!$t!r.M -i%. J1/L an% \ung an% Qi,,#li Turkey at the Cr#ssr#a%s N1.1 =ale Turkish F#reign Q#li,y JL an% \ung an% Qi,,#li Turkey at theCr#ssr#a%s N1.P Trk#6#-i (Tur,#ph#-ia) Trk k#rkusu (9.n.)L Qhilip '#-ins 4uits an% &ni6#rms Turkish F#reign Q#li,y sin,e the C#l%ar (4eattle &ni+ersity #6 ashingt#n Qress JN) LL. ;a+ut#"lu 4trateIik ;erinlik 2./YK4E?E8 B?GE4E? AKT' /ashingt#n ile Ayn! 4a6ta Yer Alma KrileriAnkara Birle$ik ;e+letler ile #lan yak!n -a"lar!na ra"men L35lar%a ashingt#nile iki ,i%%i kri ya$am!$t!r. K-a Fe Krii +e K!-r!s k#nusun%aki AB;p#litikas! AB;5nin g+enlik garantilerinin inan!l!rl!"! +e Trk 9!karlar!nakar$! AB; %uyarl!l!"!n!n %ere,esi k#nular!n%a Ankara ne%in%e ku$ku yaratm!$t!r.4 k#nusu iki #lay!n yan! s!ra Trkiye5nin geli$mekte #lan %nya%an %ipl#matik#larak gi%erek %aha 6ala s#yutlanmas! lkeyi tamamen Birle$ik ;e+letlersa6!n%a yer alma p#litikas!n! yeni%en %e"erlen%irmeye #rlam!$t!r.Arap ;nyas! ile @%e#l#Iik Kap!$maTrkiye kat! -ir $ekil%e Bat! kamp!na kat!l!rken Arap %nyas! gayetanla$!la-ilir ne%enlerle s#n %ere,e 6arkl! -ir strateIik p#isy#nla kar$!


29/136

kar$!ya kalm!$ +e tam aksi yne %#"ru gitmeye -a$lam!$t!r. Arap %e+letlerinin9#"u %aha 9#k yak!n amanlar%a -a"!ms!l!klar!na ka+u$mu$lar%!c Ceayir5in-a"!ms!l!"! L3J gi-i %aha ge9 -ir tarihte #lmu$tu. Gl#-al -ir anti/k#l#nyalm,a%elenin +e ykselen 79n, ;nya7 -ilin,inin %#rukta #l%u"u amanlar%!Arap %nyas! %a #rtalar!n%a yeni kurulan @srail %e+letinin etkisini +e 9#ksay!%a Filistinli g9menin yerlerin%en #lmas!n! hissetmeye -a$l!y#r%u. ;ahas!

Araplar L215%e kurulan Yahu%i %e+leti @srail5e kar$! iyi %$nlme%en ilane%ilmi$ -ir sa+a$ta al%!klar! #nur k!r!,! yenilginin a,!s!n! 9ekiy#rlar%!.Vi%%etlenen Filistinli g9men s#runu +e @srail5e kar$! ar%! ar%!na al!nanyenilgilerin yaratt!"! tra+mayla Arap %e+letleri -u %nem%e c9#"u aman askeri#lmak erec #t#riteryen reIimler tara6!n%an ynetilen 7p#lis %e+//1/ /YE8i T'K@YE C&>=&'@YET@ /letler7 haline gelmeye -a$la%!lar. >illiyet9i %uygular +e anti/emperyalist-ilin,in -u ykseli$ atm#s6erin%e -ir9#k Arap li%er gerek silah temini +egerekse Bat! g,ne kar$! %aha geni$ -ir %ipl#matik %enge aray!$!yla gi%erekynn 4#+yetler Birli"i5ne 9e+ir%i. >#sk#+a5n!n en nemli m$terileriaras!n%a cTrkiye s!n!r!n%a yer alanc 4uriye +e rak5!n yan! s!ra Ceayir?i-ya >!s!r +e Yemen +ar%!. Bat!/yanl!s! Arap li%erler -ile -ir9#k uluslararas!

s#run k#nusun%a -ir %ere,eye ka%ar tara6s!l!k p#litikas! -enimsemi$ler%i. Bunun-a$l!,a se-e-i 8AT< yesi Trkiye5ye Bat!5n!n sa"la%!"! ku++etli g+enlik!rh!na -u lkelerin sahip #lmamas!y%!. G9 %engesi p#litikalar! Araplara9!s!n%an -enimsene-ile,ek en g+enli p#litika i%i. Trkiye ken%isini Bat!l!kampa satm!$ Bat!l! strateIik ama9lara himet etme amin%e Arap ihtiya9 +earular!na kar$! ise hasmane tutum alan -ir lke #larak alg!lan!y#r%u.Blge ;e+letleri ile li$kiler j@ran Ankara5n!n Arap %nyas! ile #lan %aha 9#k 9at!$ma,! ili$kilerine kar$!l!kQehle+i @ran! ile ili$kileri iyiy%i. =er ne ka%ar Vah 9#"u aman Trkiye5yi -irpar9a rakip #larak grse %e 4#+yetler Birli"i5n%en kaynaklanan #rtak Ie#p#litikk#rkulara +e Bat!5n!n %este"ine %uyulan #rtak aruya %ayanan -u ili$kilerLML5%aki @ran ;e+rimi5ne ka%ar %e+am etti. =er ne ka%ar ye %e+letler sk#nusu i$-irli"i %enlemelerine hi9-ir aman ,i%%i -ir nem at/6etme%ilerse %e@ran +e Trkiye ayn! aman%a Ba"%at Qakt! CE8T


30/136

>slman ;nyaya Ynelik Yeni A9!l!mlarL35lar!n #rtalar!na gelin%i"in%e Ankara aman aman Bat!5n!n -iatken%isin%en %aha 6ala Bat!,! gkmesine se-ep #lan tamamen Bat!5ya %nkstrateIik yneliminin ,i%%i maliyetlerinin 6ark!na +arm!$t!. Bunun s#nu,u#larak iktisa%i kaan!mlar el%e etmek +e %!$ p#litika ama9lar! i9inuluslararas! %estek sa"lamak umu%uyla a$amal! -ir $ekil%e i%%le East e%. =enri Barkey (ashingt#n ;.C. &nite% 4tates nstitute #6Qea,e LL3) 2L/0.N =ale Turkish F#reign Q#li,y M. /YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@ /9ekilmesini isteyen B> 9a"r!lar!n! %esteklemi$ LM35%a Filistin Kurtulu$rgt5n (FK) tan!m!$ %aha s#nra %a FK5nn Ankara5%a -r# a9mas!na iin+ermi$tir. Ankara L15%e @ran5%aki Amerikan rehineleri kurtarma k#nusun%akitalihsi AB; giri$imine %e %estek +ermemi$ +e ashingt#n5un


31/136

0 =enri \. Barkey 7=emme% in -y Cir,umstan,es Turkey an% lra sin,e theGul6 ar7 >i%%le East Q#li,y C#un,il \#urnal M n#. 2 (5nin rak5a k#y%u"u yeni am-arg#nun-ir gere"i #larak Trkiye5nin rak5tan gelen petr#l -#ru hatt!n! kapatmas! +e -ulkeyle yapt!"! ti,areti aaltmas! gerekiy#r%u ki -u Trkiye ek#n#misine y!l%a.J milyar %#lara mal #luy#r%u. @kin,isi sa+a$ rakl! Krt g9menlerin kitlelerhalin%e rak %!$!na %#"ru ka9malar!na se-ep #lmu$ ,i%%i -ir insani krie y#la9an -u %urum ashingt#n5un u9u$a kapal! -ir -lge cKuey rak5ta k#runmu$ -irKrt -lgesic #lu$turmas!na ne%en #lmu$tu. Bu -lgenin #lu$turulmas! Bat!k#rumas! alt!n%a %e 6a,t# -ir erk Krt -lgesi kurula,a"!n! gstermi$tir. Bu%urum Trkiye5nin en -yk k#rkular!n%an -iri #lan -a"!ms! -ir Krt %e+letininaman i9in%e kurulmas!n! realie e%e,ek siyasi -ir geli$me%ir. 4 k#nusu%eneyim -lge%e AB; p#litikalar!na yak!n strateIik %estek +ermenin 6ay%a +emaliyetleri hakk!n%aki Trk karars!l!"!n! -yk l9%e artt!rm!$t!r.Q#litika Yap!,!lar


32/136

klasik temalar!n!n 9#"unu yans!t!r nitelikte%ir. &un aman =ristiyan Bat!5n!nemperyal karakterine s+p saym!$ A+rupa Birli"i5ni -ir 7=ristiyan kul-7#lmakla su9lam!$ cki -u gr$ -a! AB s,lerin,e %e aynen tekrarlanm!$t!rc AByeli"ine ynelik Trk planlar!na kar$! 9!km!$ Trklerin 8ATslman Kar%e$ler #lmakere >slman %nyan!n 9e$itli yerlerin%e -ulunan teki @slam,! li%erlerle %eyak!n ili$kiler pe$in%e k#$mu$tur. '#-ins Er-akan5!n uun ge9mi$inin si,ilini7%ini -tn @slam,!l!k L05ler tar! 9n, ;nya,!l!k +e ka+ga,! ya-an,!%$man! Trk milliyet9ili"inin -ir kar!$!m!7 $eklin%e gayet usta,aetlemekte%ir.MM '#-ins 4uits an% &ni6#rms JLcJ. 5.6 /. 5 . .5 7.7// 5. /YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@ /Er-akan aman aman teki lkeler%eki @slam,!larla geleneksel %e+letten/%e+lete ili$kileri a$a,ak $ekil%e parti%en/partiye -a"lar kurmaya ynelmi$ c>slman %nya stan%artlar!na gre !l!ml! kalsa -ilec @slam en%eksli -ir

i%e#l#Iik ynelimi temsil etmi$tir. >slman Kar%e$ler ile #lan yak!n -a"lar!>!s!r ;e+let Ba$kan! =sn >-arek5in tepkisini 9ekmi$ +e Trkiye/>!s!r ikiliili$kilerini germi$tir. Ba!lar! Er-akan5! ?i-ya +e 4uu%i Ara-istan5%an paraalmakla su9lam!$1 an,ak -u i%%ialar Er-akan5a kar$! hasmane -ir tutum i9in%eki#r%u tara6!n%an -ile takip e%ilmemi$tir. Er-akan ayn! aman%a AB;5nin Trkiye5yeynelik strateIik niyetlerine kar$! %a %erin ku$kular c9#"u Kemalistlers#l,ular +e milliyet9iler tara6!n%an %a payla$!lan ku$kular%!r -unlarc-esle%i"ini ihar etmi$ +e tutarl! -i9im%e %!$ p#litika%a %aha -a"!ms! -irTrkiye5%en yana #lmu$tur.Er-akan5!n i%e#l#Iik e"ilimleri LL35%a @stan-ul5%a yap!lan +e 'e6ah Qartisitara6!n%an %esteklenen 4uriye5%en >slman Kar%e$ler5in nemli $ahsiyetleriFilistin5%en =amas yeleri A6ganistan Qakistan +e ?-nan5%an $ahsiyetlerin %e%hil #l%u"u -ir9#k @slam,! %nya li%erlerinin kat!l%!"! -ir @slami T#pluluklarBirli"i t#plant!s!n%a tam anlam!yla #rtaya 9!km!$t!r.L 8#rmal >slman %nyasiyaseti a9!s!n%an -u tr -ir t#plant! ana ak!m siyasal @slam5!n her amankihalini temsil e%iy#r%u. An,ak Trkiye -a"lam!n%a -u tr temaslar en%i$e +eri,i-ir -a$lang!,! temsil e%iy#r +e Er-akan5!n uluslararas! ra%ikal @slam,!siyasetle 6lrt etti"i ilenimini g9len%iriy#r%u. Er-akan ayn! aman%a hi9 %esrpri1 -i%. 0.L -i%. 0./YK4E?E8 B?GE4E? AKT' /#lmayan -i9im%e cken%isinin LMler%e kur%u"u amanla -yyerek A+rupa5yayay!lm!$ %urum%aki Trk g9men t#pluluklar%an 'e6ah Qartisi i9in %#"ru%an -ir6inans kayna"! sa"layan -in%en 6ala halka a9!k $u-eye ula$m!$ -ir @slamihareket #lanc >ill Gr$5n A+rupa k#llar!yla yak!n -a"lar!n! %e+am ettir%i.=er ne ka%ar 9#"u siyaseten Er-akan5!n yan!n%a yeti$mi$ +e ilk %nemler%eken%isiyle -irlikte 9al!$m!$ #lsa %a AKQ kuru,ular!n!n silmeye 9al!$t!"! $eyi$te -u i%e#l#Iik mirast!r. Er-akan5!n Ba$-akanl!"! %nemin%e neler ger9ekle$ipger9ekle$me%i"ine g atmak "reti,i%ir. Er-akan k#alisy#n hkmetininngr%" r#tasy#nla Ba$-akanl!k p#isy#nuna ge9in,e ger9ek ikti%ars#rumlulu"unu stlenmesinin yan! s!ra k#alisy#n #rtaklar!n!n -ask!s! +e ata,a"!yanl!$ -ir a%!m! geten y#"un asker getimi alt!n%a %aha ihtiyatl! halegelmi$tir. Yine %e h!l! -ir $ekil%e @ran +e ?i-ya5ya resmi iyaretlerle-a$layan >slman %nyaya ynelik %aha n,e rne"i grlmemi$ yeni -ir a9!l!magiri$mi$tir.Trkiye5nin @ran ile ,i%%i gr$meleri hak e%en (ti,aret enerIi Krt meselesigi-i) 9e$itli kar$!l!kl! men6aatleri s k#nusu #lmas!na ra"men Er-akan5!n -ulkeye yapt!"! st/%ey iyaret cellikle AB;5nin @ran5! i#le etme arusunakar$!l!k Er-akan5!n -lge%e ashingt#n merkeli -ak!$!n k!ska,!n%an kurtulmaynn%eki net arusu %ikkate al!n%!"!n%ac ashingt#n5un ,an!n! s!km!$t!r. Bu


33/136

ara%a ;#nki$#t+ari ta+!rl! >uammer Ka%%a6i5nin Er-akan5!n ?i-ya iyaretiniTrkiye5nin Krtlere ynelik -ask!s!n! +e @srail ile yak!n ili$kilerini kamu#yu -i%. 0J/N./L// YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@ /nn%e ktlemek i9in -ir 6!rsat #larak %e"erlen%irmesi Er-akan5! #r %urum%a

-!rakm!$ iyareti siyasi -ir 6iyask#ya %n$trm$tr. Er-akan5!n %i"ergerghlar! aras!n%a >!s!r >aleya Qakistan En%#neya +e 8iIerya %a +ar%! kiTrkiye5nin -u lkeler%e gayet me$ru +e p#tansiyel #larak nemli ek#n#mikmen6aatleri -ulunuy#r%u.Bu seyahat s!ras!n%a Er-akan Geli$mekte


34/136

Ankara5n!n =&'@YET@ /#lan muha6aakr +e %in%ar i$ 9e+relerinin -a$l!,a 6inansal men6aatleriyleirti-atl!y%!. Bu yat!r!mlar%an -iriyle irti-atl! -yk -ir sig#rta $irketi ise$!k 4ig#rta i%i ki -u Fethullah Glen ,emaatiyle -a"lant!l!%!r.@slami -ankalar Kr6e kaynakl! 6#nlar +e Trkiye5nin @slam,! i$ 9e+releriaras!n%a -ir hayli s!k! ili$kiler #l%u"u i9inM #r%u +e ra%ikal laik9iler -ugeli$meleri 4uu%i +e teki muha6aakr Kr6e li%erlerinin sistem i9in%e sermayesa"lamak suretiyle Trkiye5%eki @slam,! g9leri tahkim etme plan! #larakalg!lam!$lar%!r. Ba"lant!lar inkr e%ilme -i9im%e #rta%a #l%u"un%an @slam,!9e+relerin -u -ankalar ara,!l!"!yla 6inansal #larak g9len%i"in%e ku$ku y#kturan,ak -u -a"lant!lar!n illegal +eya Trk hukukuna ayk!r! #lup #lma%!"! ayr! -irk#nu%ur. Bu -ankalar yak!n hatta %$man,a -ir %e+let getimine ta-itutulmu$lar%!r. Ayr!,a Ana%#lu5%aki geleneksel muha6aakr +e %in%ari$a%amlar!n!n ek#n#mik akti+imi @slami -anka,!l!ktan 9#k %aha n,elere%ayanmakta%!r. 4 k#nusu iktisa%i akti+im Trkiye5nin ek#n#mik siyasi


35/136

+e t#plumsal %enin%e yap!lan +e erken %nem elitist Kemalist sistemin 6#rmel#larak marIinalle$tirmi$ #l%u"u geni$ t#plumsal unsurlar! esasl! $ekil%egrle$tiren a9!l!mlar s#nu,u #rtaya 9!km!$t!r.Ger9ekten %e \ang5!n i$aret etti"i gi-i @slami -anka,!l!k sisteminin nemli-ir a+antaI! c+e ayn! aman%a al5!n # amanki -ir9#k ama,!n%an -iric@slam,!lar!n eski/tar %e+let9i +e aman aman k#mpl#,u %nya gr$lerini -ir

kenara -!rak!p me+,ut Trk sistemi ile $e66a6 krl! +e a9!k -ir #rtakl!"agirmelerini te$+ik etmekti. \ang5!n ileri sr%" gi-i 7@slami -ankalar!n%enli #la/M -i%.2 . ./YK4E?E8 B?GE4E? AKT' /rak -ymesi siyasal @slam,!lara yeni 6inansal 9!karlar el%e etmelerini +etahmin e%ile-ilir kapitalist men6aatlerini k#rumak ere eski ra%ikaltutumlar!n%an +eya sistem/kar$!t! %uru$lar!n%an +age9melerini sa"laya,ak -iry#l nere-ilir%i. @slami -ankalar -unu yaparken siyasal @slam,!lar aras!n%aki%aha li-eral +e !l!ml! g9leri sa"lamla$t!ra-ilir%i.71 Esasen slami-anka,!l!"! en ku++etli $ekil%e ku,aklayan -u suretle %e @slami sesleri6inansal sistem i9in%e g9len%irip p#litik ek#n#mik s#syal +e 6inansal %ey%esistemle %aha iyi -tnle$me imkn!na ka+u$anlar AKQ5nin i$te -u yeni gen9 +e

%aha !l!ml! li%erleriy%i.=er ne ka%ar Trkiye5%e @slam,! -anka,!l!k hakk!n%a hl ihtila6lar +arsa %a -u#lgu @slam,! siyasi hareketin nemli -ir par9as!%!r. LLL y!l! iti-ariyleJ5%en 6ala $u-e a9m!$ #lan @slami -ankalar @slam,!lar i9in -ir %estek +e6inans kayna"! #larak himet +ermekte%ir. ellikle AKQ5nin sa"lam -ir %este"esahip #l%u"u $ehirler%e -u -ankalar yayg!n -ir $u-e a"!na sahiptir.L K!sa,as!Trkiye5%e @slami -anka,!l!k @slam,!lar!n k#numun%a ra%ikal %e"i$ikliklere y#la9m!$ #nlar! hem g9len%irmi$ hem %e 7e+,ille$tirmi$tir.7 Bu #lgu Kemalistlaik9iler aras!n%aki kat!l!klar! %a ge+$etmi$tir #nlar %a art!k elliklegenel -anka,!l!k re6#rmunun -ir par9as! #larak ;nya Bankas! +e >F5nin %eiste"iyle @slami -anka,!l!k #lgusunu cgnls %e #lsac me$ru ka-ul etmek#run%a kalm!$lar%!r.J 4 k#nusu -ankalar amanla sermaye kaynaklar!a9!s!n%an %aha a Kr6e lkelerine1 -i%.J.5 5./ .L \ang 7The Q#liti,s #6 slami, Banks in Turkey7 ....J -i%.J. 5/L3//YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@ /%aha 9#k Trkiye5%eki geni$ @slami ,emaat i9in%eki yayg!n 6inansal 9e+relere%ayan!r hale gelmi$tir@slam K#n6erans! rgtTrkiye -a$lang!9ta 4uu%i sp#ns#rlu"un%a #lu$turulmu$ -tn >slman lkelerinmen6aatlerini temsil etmeyi +e k#rumay! ama9layan uluslararas! -ir >slmanrgt #lan @slam K#n6erans! rgt (@K) -nyesin%eki uun sreli %$kpr#6illi +e gayri/resmi yeli"ine 6ala -ir nem at6etmemi$tir. =attaparlament# Trkiye5nin tamamen >slman -ir rgte yeli"ini uun y!llar#naylamam!$t!r -ile. An,ak L3L y!l!na gelin%i"in%e Trk ;!$i$leri Bakan!5n!n'a-at5ta -ir @K ir+esine ilk ke kat!lmas!yla Trkiye5nin @K yeli"i i9p#litik -ir mesele haline gelmi$ +e ra%ikal laik9ilerin itiralar!na k#nu#lmu$tur. Fakat Trkiye5nin @K yeli"i L15lerin #rtalar!n%a Bulgaristan5%akiTrk a!nl!"!n -ask!ya u"ramas!na kar$! Ankara5n!n +er%i"i m,a%eleye %estek-ulmas!n! sa"lam!$t!r.J Trkiye >slman %nya ile #lan ili$kilerine %aha 6alanem +ermeye -a$la%!k9a yararl! -ir %ipl#matik ara9 #larak @K5ye %aha -yk-ir ilgiyle -akmaya -a$lam!$t!r ellikle %e B#sna krii s!ras!n%a.4uriye B#yun E"iy#rTrk #r%usunun LLL y!l!n%a QKK5ya %este"in%en tr 4uriye5yi a9!k9a sa+a$lateh%it etmesi Trkiye5nin Arap %nyas! ile #lan ili$kilerin%e -ir %nm n#ktas!#l/J =ale Turkish F#reign Q#li,y M./LM/


36/136

/YK4E?E8 B?GE4E? AKT'/mu$tur. 4#+yetler Birli"i5nin 9kmesin%en s#nra i#le hale gelmi$ #lan +eLL5lar%a geli$en Trk/@srail strateIik i$-irli"in%en en%i$e %uyan 4uriye;e+let Ba$kan! =a6! Esat ken%isin%en -eklenme%ik $ekil%e Trkiye5ye -#yune"mi$tir. Vam5!n -u 6iili 6eragati ki teki -ir9#k i9 +e %!$ meseleyle %e i9i9e ge9mi$tir 4uriye ile Trkiye aras!n%a s#n %ere,e 9arp!,! yeni +e gele,ek

+aat e%en -ir ili$kiye kap! aralam!$ +e Trkiye5nin yeni geli$mekte #lan slman %nya ile %enli +e geni$ kapsaml!temaslar Trkiye5nin %!$ p#litika sre,inin merkein%e gi%erek %aha -yk#ran%a yer tutar hale gelmi$tir. #"unlukla tetikte %a+ranmakla -irlikte Trk4ilahl! Ku++etleri %e k#m$u lkelere ynelik -u yeni a9!l!mlar!n +e 4#"uk4a+a$5!n gerginliklerini a$man!n pragmatik strateIik 6ay%alar!n! teslim etmeye-a$lam!$t!r.Blgeye ynelik -u tr p#litikalar -ugn ,i%%i l9%e ulusal -ir muta-akatamahar #lmakta%!r. Yy!l kapan!rken Trk p#litika yap!,!lar! lkenin %!$

p#litika atm#s6erini %n$trp ilk %e6a -ir -ar!$ 9em-eri yaratmaktan a9!k -ir%ille s etmeye -a$lam!$lar%!r. Bu %erinlikli 6ikir rne"in TE4EH (TrkiyeEk#n#mik +e 4#syal Et%ler Hak6!) gi-i n, Trk %$n,e kurulu$lar! tara6!n%anhararetle %esteklenmi$ AB;5nin rak5! i$gali/L1//YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@ /erine Trkiye5nin parlament# s,s tara6!n%an %a a9!k9a %ilegetirilmi$tir.JJ Bu !$!k alt!n%a -ak!l%!"!n%a $im%iki AKQ p#litikalar! a9!k9aTrkiye5nin >slman %nya%aki -a"lar!n! +e n6uunu tahkim etmek i9in giri$ilen,i%%i -ir inisiyati6ler -irikimini temsil etmekte%ir. An,ak Trkiye5nin >slman%nya%aki r#l lke%e @slam5!n %e"i$en k#numun%an c+e -una ynelik Trktutumunu >slman %nyan!n nas!l alg!la%!"!n%anc her aman %#"ru%an etkilen%i"ii9in Trkiye i9in%e @slam5!n yeni%en ykseli$inin niteli"ini +e -ununyirmi-irin,i yy!l%a geni$ @slam %nyas! i9in ne ima etti"ini anlamaknemli%ir.JJ Trkiye Byk >illet >e,lisi Bas!n A9!klamalar!***.t-mm.g#+.trO%e+el#pO#*aOt-mm\Nas in_a,iklamalari_s%.a,@kla/maplRJ3L.. . /LL/A?T8C B?>Trk @slam!5n!n Yeni%en Ykseli$iBir9#k >slman uun aman%!r Trkiye5nin tarihsel +e kltrel ge9mi$in%enk#pmas!n!n lkenin ya$a%!"! eski %eneyimi ken%ileri i9in art!k gereksi k!la,akka%ar ra%ikal -ir k#pma #l%u"unu %$nm$tr. 8e %e #lsa >slman t#plumlar!n9#"u -ir yan%an m#%erniasy#n sre,in%en ge9erken -ir yan%an @slami kimli"ini%e k#rumaya 9al!$m!$t! Yine %e m#%ern Trk %e+letinin s!k! @slam kar$!t!yap!s!na ra"men Trkiye sa%e,e Trkiye i9in %e"il ayn! aman%a genel%e gnm@slam! i9in #l%uk9a nemli iki %inamik @slami hareket retmi$tir Gayet p#litikAKQ +e -yk l9%e ap#litik ,emaat9i Fethullah Glen hareketi. Bunun s#nu,u#larak ellikle haliha!r%a e+rilmekte #lan siyasi -a"lam! i9in%e Trk@slam!5n!n yeni y gi%erek her yer%e >slmanlar!n %aha 6ala ilgisini9ekmekte%ir.A%alet +e Kalk!nma QartisiKu$kusu AKQ pat %iye gkten %$memi$ Trkiye5%e #tu/-e$ y!ll!k -ir amanar6!n%a e+rilip geli$mi$ "renmi$ +e %e"i$mi$ -ir %ii @slami hareketini9in%en -yyp #rtaya 9!km!$t!r. An,ak AKQ LM5%en LLM5ye ka//// YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@/%ar -ir-iri ar%!na %rt 6arkl! @slam,! partiye cki amanla -u partilerin her-iri kapat!lm!$t!rc li%erlik etmi$ #lan 8e,mettin Er-akan5!n %aha geleneksel@slam,! etkisin%en ilk kurtulan parti%ir. Grm$ #l%u"umu gi-i Er-akan Bat!@srail A+rupa Birli"i laiklik +e Kemalist miras k#nular!n%a cen a!n%an Trkstan%artlar!na grec ra%ikal gr$lere sahipti. 9 6arkl! k#alisy#n hkmetin%e


37/136

ikti%ar! payla$m!$ #lmakla -irlikte Er-akan5!n partileri tek -a$!na ikti%ara %agelmemi$ti.Trkiye5%e @slam,! partilerin g9lenmesi lke%eki te%ri,i siyasal t#plumsal +eek#n#mik %em#kratikle$meyi yans!t!r. Bu sre9 al5!n L15ler%eki ek#n#mika9!l!mlar!n! i9ermekte%ir s k#nusu a9!l!mlar %!$ yat!r!mlar! @slami-anka,!l!k 6aaliyetlerini %!$ ti,areti el giri$im,ilik 6!rsatlar!n! +e

genel%e lke i9in%e re6ah! artt!rm!$t!r. Bu %e"i$iklikler en a!n%an 9 gru-ug9len%irmi$tir Yeni +e -yyen -ir Ana%#lu i$a%amlar! s!n!6! $ehirler%ekigeleneksel alt s!n!6lar +e m#%ern #l%uklar! hal%e @slami gelenekte anlaml! -irkimlik -ulan yeni +e -yyen -ir @slami pr#6esy#neller +e entelektellers!n!6!. Bu gruplar Trkiye5nin karakteri kimli"i +e gele,ekteki %!$ p#litikaynelimi erin%e gi%erek artan etkilere sahiptir. Geleneksel ihniyetli yeniAna%#lu i$a%amlar! s!n!6! Atatrk5 -ir re6#rm,u +e lkeyi Bat!emperyalimin%en kurtaran ki$i #larak tak%ir etse %e


38/136

tara6s!l!"!7 #larak tan!mlanmas!n%a +e -u ilke ile 7-irey%en 9#k %e+letins!n!rlan%!r!l%!"!7n%a !srar etmekte%ir.J ;#lay!s!yla -u y#rum Kemalim5in%e+letin %in erin%e hkimiyetini sa+unan -il%ik seklerim tan!m!n!re%%etmekte%ir. Buna ek #larak AKQ ken%isini -ir 7muha6aakr %em#krat parti7#larak tan!mlamakta +e ken%isini tari6 e%erken 7@slami7 +eya 7@slam,!7 gi-i -irterim kullanmaktan ka9!nmakta%!r. Bu tutum askeriyenin @slam,!lar hakk!n%aki

6alas!yla negati6 gr$leri %ikkate al!n%!"!n%a el-ette ki siyaseten eki,e-ir tutum%ur.J \enny B. hite slamist >#-iliati#n in Turkey JM2./YK4E?E8 B?GE4E? AKT'/@kin,isi AKQ ynetimi alt!n%a Ankara -ir yan%an AB yeli"ini %i"er yan%an %a>slman %nya siyasetiyle %aha 6ala ilgilenmeyi ama9layan ilgin9 -ir ikili %!$p#litikaya ynelmi$tir. Bu ikili strateIi nemli -ir s#ruyu gn%emegetirmekte%ir =&'@YET@ /%#"an5!n aman aman su9lan%!"! gi-i -ir 7%insel gilenme7yi (takiyye) %e"il%aha iya%e p#litikalar%a -ilin9li -ir sapmay! temsil etmekte%ir. l!ml!@slam,!lar uun aman%!r Trkiye5%e -ir %em#kratikle$me gn%emine -a"l!kalm!$lar%!r Ken%ilerini 9#k uun -ir aman%!r @slam,! siyasal haklar +e si+ilgrlkleri -u%am!$ #lan askeriyenin +e ra%ikal laik9ilerin sahip #l%u"u key6ig, aalta,ak herhangi -ir a%!m!n %#"ru%an yararlan!,!lar! #larakalg!lamakta%!rlar. AKQ5nin A+rupa Birli"i5ni ku,aklamas! AKQ plat6#rmunun en-a$ar!l! +e ak!ll!,a ynlerin%en -iri #lmu$tur. Bu p#litika partinin lkei9in%eki se9men %este"ine +e %!$ar!%aki imaI!na -yk #ran%a katk!%a-ulunmu$tur. An,ak AB5ye %estek p#litikas! AB5nin Trkiye5nin yeli"i k#nusun%aayak %iremesi +e -una -a"l! #larak meseleye Trk kamu#yunun tepkisi yn%en s#namanlar%a aalmaya -a$lam!$t!r.Ba$-akan Er%#"an5!n k!%emli %an!$manlar!n%an Yal9!n Ak%#"an AKQ5yi 7%e"erler%emuha6aakr ge9mi$ tarihine kltrne +e %inine sahip 9!kan -ir ulusal kitlepartisi7 #larak tan!mlamakta%!r. Yani parti -ir tek/mesele partisi %e"il%irs#runlara %ini perspekti6ten -akmamakta%!r +e @slam5! yayma %er%in%e %e"il%ir.Ak%#"an5!n %e%i"ine gre AKQ5nin %!$ p#litikas!n%a


39/136

Bener $ekil%e se9kin >slman lim aka%emisyen +e ;iyanet @$lerin%en 4#rumlu;e+let Bakan! >ehmet Ay%!n5!n %e%i"ine gre AKQ ken%isini 7!l!ml! @slam,!7 -irparti #larak %e"il %aha iya%e 7!l!ml! >slmanlar7%an #lu$an -ir parti #larakgrmekte%ir.0 >ehmet Ay%!n +e %aha -ir9#k AKQ yesi yeni -ir 7>slman,!l!k7ka+ram!n%an s etmekte%ir AKQ yelerinin ka-ul etti"i -u ka+rama greinsanlar!n 7%insel %e"erleri -irey #larak #nlar!n kamuya himet etmelerine ilham

kayna"! #lmakta%!r an,ak -u #nlar!n p#litik kimliklerinin -ir par9as! #laraky#rumlanama.73 ;inin temel%e ki$isel -ir $ey #l%u"unu ka-ul etmekle -irlikteAKQ 7sekler %e+let sistemin%en ta+i +erme%en ^%inin kamusal +e siyasalalanlara eklemlene-ile,e"ini7 ileri srmekte%ir.M Ger9ekten %e s#syalantr#p#l#g \enny 7HHhite5!n i$aret etti"i gi-i -u tart!$man!n s#nun%a gelip%"mlen%i"i n#kta 7el ile kamusal!n ki$isel si+il +e siyasal #lan!ns!n!rlar!n!n yeni%en tan!mlanmas! 7%!r. Yine 7HHhite5!n syle%i"i gi-i-ireyin %ini kimli"i 7ki$isel etik +e mane/2 Yal9!n Ak%#"an yaar!n yapt!"! rp#rtaI Ankara Trkiye EyllJ2.0 >ehmet Ay%!n yaar!n yapt!"! rp#rtaI Ankara Trkiye Eyll J2.3 \enny B. hite 7The En% #6 slamism Turkey5s >uslimh##% >#%el7 in'emaking >slim Q#liti,s Qluralism C#ntestati#n ;em#,ratiati/#n e%. '#-ert

. =e6ner (Qrin,et#n 8.\. Qrin,et#n &ni+ersity Qress J0) 1M/1.M hite slamist >#-iliati#n. 5 57 7 5 7557 ../.K+. //3//YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@ /+i -ir %uru$ ila+e e%ilmek suretiyle siyasi alana yarar -ile sa"laya-ilir.71Bilim a%am! =akan Ya+u %aha ileri gi%ip AKQ5nin @slami kimli"e %ayal! -irparti #lman!n tesine ge9ti"ini himete %ayal! -ir parti haline gel%i"ini ilerisrmekte%ir. Bu %emektir ki parti art!k -ir i%e#l#Iiyi +eya el -ir kimli"iyans!tma %er%in%e #lmay!p %aha iya%e halk!n genel ihtiya9lar!n! kar$!lamaksuretiyle #y kaanmaya 9a-alamakta%!r.L Bu gr$ nemli -ir s#runu gn%emegetirmekte%ir Bir partinin @slam,! +eya @slami -ir parti #lup #lma%!"!n!-elirleyen $ey ne%ir Benim gr$m,e 7@slam,!7 terimi Kur5an5!n +eQeygam-er5in hayat!n!n @slami yneti$im +e t#plumla ilgili nemli ilkeler+a5etti/"ine inanan geni$ -ir akti+istler spektrumuna uygulana-ilir -irterim%ir.Bu -a"lam%a -en AKQ5yi csa%e,e !l!ml! %e"il ayn! aman%a +e %aha nemli #larak%a %ini %e"erlerin siyasi ya$amla -tnle$tirilmesinin ne anlama gel%i"inike$6etmeye 9al!$anc @slam,! -ir parti #larak gry#rum. Qarti yelerinin %ei$aret etti"i gi-i -u %ini prensiplerin 6#rmel hale getirilmesigerekmemekte%ir. Bunlar %aha iya%e p#litika,!n!n -irey #larak %$n,e +eeylemin%e i9selle$tirile-ilir. Ger9ekten %e AKQ @slam,! partilerin e+rimi +e%$n$ -i9imin%e yeni -ir say6a a9makta%!r. Bu anlam%a >slman,!l!k(>uslimh##%) ka+ram! a9!k -ir %ini gn%emi partinin siyasi pr#gram!n%an9!kar!r/1 hite 7The En% #6 slamism Turkey5s >uslimh##% >#%el7 1M/1.L =akan Ya+u 7The Trans6#rmati#n #6 a Turkish slami, >#+ement7 Ameri,an\#urnal #6 slami, 4#,ial 4,ien,es JJ n#. N (J0) 0/1. Bk Graham E. Fuller The Future #6 Q#liti,al islam (8e* Y#rk Qal/gra+eJN)./YK4E?E8 B?GE4E? AKT'/ken @slam5!n %#"as!n%an gelen %e"erleri %!$lamayan yarat!,! -ir ka+ram%!r. Ben-ir %ii -a$ka ne%enle %e AKQ5yi -ir tr @slam,! parti saymaktay!m.@lk #larak AKQ li%erlerinin geni$ -ir kesimi %#"ru%an %#"ruya Trkiye5nin geni$@slami hareketinin i9in%en gelmekte%ir +e ge9mi$te Er-akan +e #nun 'e6ahOFailetQartisi ile yak!n%an ili$kili #lmu$lar%!r. Bura%a -ir e+rimle -irlikte ayn!aman%a -ir %e+aml!l!k %a s k#nusu%ur. @kin,isi ken%isini 7muha6aakr7 -irparti #larak tari6 e%erken AKQ asl!n%a @slam ile Trkiye5nin


40/136

9n,s parti inan9l! >slmanlar tara6!n%an hararetle %esteklenmekte%ir/-ununla -irlikte kamu#yu ara$t!rmalar!n!n gster%i"i ere AKQ %este"i sa%e,e-u grupla s!n!rl! %e"il%ir/ +e -a! n%e gelen Trk i$a%amlar!n!n pr#test#etti"i gi-i %ini meseleler erin%e ihtiya9 %uyulan re6#rmlar pahas!nakutupla$ma yarata,ak ka%ar 6ala #%aklanmakta%!r.;r%n,s AKQ -ir9#k s#syal/%ini p#litika ilemi$tir Vu ana ka%ar -a$ar!l!

#lamasa %aP %e+let %airelerin%e ni+ersiteler%e kamu himetlerin%e +esiyasette ka%!nlar!n -a$rts takmas! k#nusun%a %e+let9e getirilen yasa"!nkal%!r!lmas!n! %esteklemi$tir inan!n su9 say!lmas!P Trkiye5nin h!la %e"i$en gn%emine -ir rnek %aha Kita-!n yay!naha!rlan%!"! gnler%e -u k#nuyla ilgili anayasal %e"i$iklikler yap!lmaktay%!(yay!n,!n!n n#tu)/1// YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@ /%$n,esiyle (aynen uyu$turu,u gi-i lkenin s#syal %#kusunu y!prat!,! #l%u"uinan,!yla inay! ,ealan%!r!la-ilir -ir su9 haline getirmek i9in) k!sa -ir sre6lrt etmi$ s#nra -un%an +age9mi$tir (%in h#,as! +e +ailer yeti$tiren) imam/hatip #kullar!n!n geni$ aka%emik sisteme tam entegrasy#nu 9a"r!s! yapm!$t!rkamu ya$am!n%a @slam i9in %aha 6ala i6a%e grl" istemekte%ir @slami

-anka,!l!k erin%e yakinen 9al!$m!$t!r +e tarihsel @slami slmanlar!n tmnninan%!"! %$n,esi %#"ru %e"il%ir. 4#syal a%aletin sa"lanmas! %ini gelene"esayg! +e %ini %e"erleri tan!man!n yan! s!ra e"itim sa"l!k milli g9 +e t#plumre6ah! i9in 9al!$ma -ir9#k @slam,! tara6!n%an %aha -yk +e -tn,l -ir $eriat+iy#nunun -ir par9as! #larak grlmekte%ir -u >slman mmetin genelre6ah!na -elirli yasalar +e uygun @slami ,ealar k#nusun%a herhangi -ir %artart!$maya #ranla 9#k %aha a,ilen +e %#"ru%an himet e%e,ektir.


41/136

cc/YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@ /mi$ler%ir. Ger9ekten %e >slman %nya%aki #lumsu geli$meler Trk@slam,!lar!n! c+e -a$ka yerler%eki @slam,!lar!c %e+leti ele ge9irip @slami -irgn%emi tepe%en %ayatmaya #%akl! n,eki %nemler%e hkim #lmu$ @slam,! gr$yeni%en %e"erlen%irmeye itmi$tir. Bunun s#nu,u #larak Trk @slam,!lar! @slami

-ilin9lenmeyi te$+ik etme k#nusun%a %e+letin r#l erin%e %urmaktan uakla$m!$+e si+il t#plum i9in%e 9al!$maya ynelmi$ler%ir. Bu e+rilme @slam,!lar aras!n%a,ereyan etmi$ eski -ir tart!$may! csiyasete mi girmeli y#ksa g9 pe$in%e mik#$mal!lar tart!$mas!n!c yans!tmakta%!r. nk -unu -a$ar!yla yapa-ilmek i9in@slam,!/#lmayan partilerle ula$mak +e #ylamalar%a se9menler tara6!n%anre%%e%ilme ihtimalinin i9erimleriyle yle$meyi ge almak %urumun%akala,aklar%!r.Kemalim alt!n%a %e+letin @slam5a m%ahale etmesinin #lumsu ynlerini -irin,iel%en te,r-e ettikten s#nra Trkiye5nin >slman entelektelleri art!k%e+letin emp#e etti"i -ir hukuki yakla$!m aramaktan iya%e t#plumla -irlikte9al!$maya +e mane+i/ahlki kararlar%a ki$isel s#rumluluk telkin etmeye %aha-yk ilgi %uymakta%!rlar. @slam,! -ir entelektel #larak >ehmet >etiner $yle%er 7;e+let ki$isel mane+iyat emp#e e%eme. Bilere gnah i$lemek grl"

tan!nmal!%!r. 4a%e,e Allah5a hesap +ermekle ykmly. Cehennemin kap!lar!n%ani9eri girmek yasaklanmamal!%!r.7 >etiner >slman,!l!k ka+ram!n! tart!$!rken$unu %a i6a%e etmi$tir ki @slam cnas!l y#rumlan!rsa y#rumlans!nc sa%e,e $eriathukukuna -a"l! #lmaya in%irgeneme.


42/136

Trkiye5nin s#n yar!m yy!l%a Bat!l! g9ler tara6!n%an >slman %nya ilekanl! +e kutupla$t!r!,! Ie#p#litik +e askeri 9arp!$malar%an nispeten yal!t!lm!$#lmas!. >slman %nya -ugn Trkiye5yi -yk -ir ilgiyleilemekte%ir sa%e,e ne syle%i"ini %e"il ayn! aman%a ne yapt!"!n! %a. AKQ5ninyakla$!m! %i"er @slam,!lar i9in %e -yk %e"er ta$!makta%!r. AKQ -a$ka yerlereken%i pr#gram!n!n seyyar sat!,!l!"!n! yapa,ak %e"il%ir an,ak ilgili alanlar%a

e%in%i"i te,r-eyi gayet rahatl!kla teki >slman t#plumlar%aki gruplarlapayla$maya ha!r%!r.Fethullah Glen =areketiGnm%e Trk @slami %$n,e +e eylemin%eki ikin,i nemli geli$me FethullahGlen5in cTrkiye5%eki en geni$ %ini hareket #lanc ap#litik ,emaat9i hareketin%e-ulunmakta%!r.N Kkleri #%erate Fa,e7 >i%%le East ]uarterly 4eptem-er. LL1 >. =akan Ya+u 7T#*ar%s an slami, ?i-eralisin The 8ur,u>#+ement an% Fethullah Glen7 >i%%le East \#urnal (inter LLL)an% >. =akan Ya+u an% \#hn Esp#sit# e%s. Turkish islam an% the 4e/ ,ular 4tate The Glen >#+ement (ashingt#n ;.C. Ge#rget#*n&ni+ersity Qress JJ).

/N//YK4E?E8 B?GE4E? AKT' /mine uanan hareket erken yirmin,i yy!l!n en %ikkate %e"er entelektel +es#sy#c %ini hareketlerin%en -irini #rtaya 9!karm!$t!r 8ur hareketi. 8urhareketinin kkleri imparat#rlu"un gerileme %nemin%e #rtaya 9!kan siyasikarga$a -#gun +e mane+i -unal!mlar%an %#"mu$tur.< amanki +e gnm%eki -ir sr >slman t#plum gi-i slmant#plumlar! %#"ru%an ilgilen%irmekte%ir. Ken%isi hi9 ku$kusu yirmin,i yy!lerken %nemlerinin %i"er -yk >slman re6#rm,u %$nrleri aras!na %hile%ilmeyi hak etmekte%ir.2 4ai% 8ursi @slam5!n mesaI!n!n gnm%e ellikle %e-ir altst #lu$ +e %e"i$im %nemin%e gnlk hayatta kar$!la$!lan nemlis#runlarla -a$ etme%e >slmanlara yar%!m etmeye s#n %ere,e uygun #l%u"unugstermeye 9al!$m!$t!r.Glen hareketi 8ur hareketin%en 9!kmakta%!r. Bugn Trkiye5%eki %i"er tm @slamihareketler%en %aha m#%ern +e etkili%ir. Kay%a %e"er #ran%a sa%e +e mte+a!ya$am tar!n!n +e hareketinin a9!k %nye+i -a$ar!s!n!n %a per9inlemesiyleGlen5in karimatik ki$ili"i ken%isini Trkiye5nin -ir numaral! @slami $ahsiyetiyapmakta%!r. Glen hareketi lke%eki en geni$ +e en g9l altyap! +e 6inansalkaynaklara sahip hareket #larak t#plum hayat!/2 4ai% 8ursi +e eserlerinin @ngili,e5ye ter,mesi k#nusun%a %aha ayr!nt!l!-ilgi i9in -k. ***.s#ler.,#m.trOengO.

c2c/YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@ /na %amgas!n! +urmakta%!r. =areket eski 4#+yetler Birli/"i5nin >slman,umhuriyetleri 'usya Fransa +e AB; %hil -ir %ine%enP 6ala lke%e ilk#rta +e hatta -a! yerler%e ni+ersite e"itimi sunan 9#k geni$ -ir alanayay!lm!$ #kul sistemi sayesin%e uluslararas! -ir $hret %e kaanm!$ %urum%a%!r.Glen hareketi -ir tr millet %uygusu ile @slam5! -elirli -ir $ekil%ekayna$t!rmas! ile karakterie e%ilmekte%ir. teki @slami hareketlerin 9#"ununaksine %e+let tara6!n%an -ast!r!l%!"! aman -ile %e+letle -ir hayli -ar!$!k-ir hareket #lmu$ +e Trk %!$ p#litikas!n!n genel ama9lar!na arka 9!km!$t!r.;ahas! #r%u st ka%emesinin harekete kar$! %erin %$manl!"!na +e $phe,ita+r!na kar$!l!k Trk 4ilahl! Ku++etleri hakk!n%a %aima naik +e #lumlu -ir %ilkullanm!$t!r. =areket siyasi +eya yukar!%an/a$a"!ya uygulanan -a$ka ara9lar%aniya%e @slami %e"erlerin halk kat!n%a pr#pagan%as!n! yapmak suretiyle Trkt#plumunun hayat!n%a te%ri,i -ir s#syal %e"i$im yaratma erin%e#%aklanmakta%!r. Buna ila+eten hareket esas iti-ariyle a%em/i merkeiyet9i +e,emaat9i%ir. Esasen Glen5in %e+letle iyi ge9inme arusu Trkiye5%e -a!


43/136

@slam,!lar aras!n%a ele$tiri k#nusu #lmu$tur. Yine %e %e+let i9in%en ken%isiniele$tirenler +e %$manlar! Glen5in %e+letle iyi ge9inme,i p#litikalar!ger9e"ini re%%etmekte ken%isini hile,i #lmakla +e ger9ek %urumunu saklamaklasu9lamakta %e+leti ele ge9irip $eriat hukukunu %ayatma $eklin%eki s%e ger9ekama9lar!n! gile%i"ini sylemekte%irler.P JM y!l!n%aki Trk9e =&'@YET@/etim alt!n%a #lan "retmenler @slam5! Trk %e+let e"itim m6re%at!n!n %ine"itimiyle ilgili ynetmelikleri %#"rultusun%a "retmekte%irler.=areket -u #kullar!n +e "retmenlerinin t#plum geneline -ir m#%el #larak himet+ermesi +e hareketin -enimse%i"i %aha geni$ %e"erler kmesine sayg! uyan%!rmas!gerekti"ine inanmakta%!r. E"itim himeti hareket tara6!n%an i$letilen +eellikle 6inansal imknlar! s!n!rl! +e e+in%en uakta #lan "ren,ilerinhimetine sunulan e+ler +e yurtlarla tamamlanmakta%!r. Glen kar$!tlar!ken%isini gili -ir gn%em pe$in%e #lmakla +e e+ler%e kalan 9#,uklar!n-eyinlerini %ini "retileri ka-ul etmeleri ynn%e y!kamakla -yle,e laiklikk#nusun%aki Trk yasalar!n! ihlal etmekle su9lamakta%!rlar. =er ne ka%ar ,emaata9!k9a %ini -ir hayat +iy#nu te$+ik etmeye 9al!$sa +e Glen5in hayata +e%$n,eye %air geni$ -ir yelpae%e %ini meselelerle ilgili syleye,ek 9#k $eyi#lsa %a -irka9 ra%ikal laik9inin #kullara yneltti"i sal%!r!lara hak +ermek#r%ur. Glen mahkemeler%e srekli -eraat etmekte ise %e ken%isine a9!lan -a!%a+alar sa%e,e 7ask!ya al!nm!$7 %urum%a%!r Glen hareketi mensuplar!n!n gn%e-u nere%eyse rtl -ir ta,i%ir. 'a%ikal -ir %ii sa+,!n!n ken%isini mahkmettirmek ere a9t!klar! %a+alar!n srekli -a$ar!s!l!kla s#nu9lanmas!na ra"mensa"l!k s#runlar! #lan Glen %aha 6ala yasal ta,i%en ka9!nmak i9in #n y!layak!n sre%ir Amerika Birle$ik ;e+letleri5n%e ken%i ter,ihiyle srgn hayat!ya$amakta%!r.Vi%%et +e A$!r!l!k9!l!k =areket her trl a$!r!l!k9!l!k +e $i%%eti re%%etmekte -unlar!n @slam5!nhakiki mesaI!yla uyu$ma%!"!n! -elirtmekte +e %ini ,emaatler aras!n%a h#$grnngeli$tiril//YK4E?E8 B?GE4E? AKT' /mesi erin%e %urmakta%!r. Glen ge9mi$te


44/136

ekmenik t#plant!lar %enlenmesine nayak #lmu$tur. ;inler aras!n%a t#leransGlen i9in 9#k nemli k#nular%an -iri #lmaya %e+am etmekte%ir. Glen5eynelik ele$tiriler #nun 4nni #lmayan @slam -i9imlerine mesela Trkiye5%ekigeni$ Ale+i (heter#%#ks Vii) ,emaatine kar$! %aha a %uyarl! #l%u"una i$aretetmekte%ir.>e%ya Kullan!m!

Glen hareketinin %ikkat 9eki,i elliklerin%en -iri %e m#%ern me%yay! gayetusta,a kullanmas!%!r ki -u %nya 9ap!n%a -a$ka -ir9#k @slami hareketin %e tipikelli"i%ir. =areket Trkiye5%eki muhtemelen en yksek tiraIl! +e en -a"!ms!gnlk gaete #lan Waman etkili -ir tele+iy#n istasy#nu +e -ir9#k ra%y#istasy#nunun yan! s!ra aralar!n%a p#pler -ir ha6tal!k %erginin %e -ulun%u"u 9#ksay!%a %ergiyi i9eren ,i%%i -ir me%ya imparat#rlu"u kurmu$tur. Bu me%ya#rganlar! -iatihi %in erine #%aklanmaktan iya%e %e"erlerle ilgili s#runlaraynelmekte sekler ihniyetli Trklerin -ile ilgisini 9eke,ek ki$isel +et#plumsal meseleler erin%e tart!$malara yer +ermekte%ir.=areket Ger9ekten %e Ap#litik mi%ir 5Glen hareketi t#plum%a -lnmelere y#l a9mas!n!n yan! s!ra %e"erler +e ilkelergi-i 9#k nemli meseleler%en uakla$t!r%!"! inan,!yla siyasetten ka9!nmakta%!r.Esasen hareket %in%e ta+i +erme +eya %inin sa6l!"!n! -#ma n#ktas!na gitmesi

+e t#plumsal 9at!$ma yaratarak t#plum%a %inin k#numunu tahrip etmeye y#l a9t!"!ge//1//YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET` /rek9esiyle genel #larak %ine %ayal! siyasi parti kurulmas!na kar$! 9!kmakta%!r.7?aiklik7 ,emaat yelerini tutuklama +eya %ine %$man yasalar yapma k#nusun%a%e+lete yetki +erme #larak anla$!lma%!"! sre,e hareket m#%ern Trk t#plumununlaik yap!lar! i9in%e ya$amaktan memnun%ur.An,ak -a$kalar!n!n yan! s!ra Ya+u %a Glen hareketinin ger9ekte 7ap#litik7nitelemesiyle tari6 e%ilmesinin mmkn #lma%!"!n! hareketin her eyleminin s#ntahlil%e gayet siyasi #l%u"unu -elirtmekte%ir. 8itekim hareket her -iri t#plumuetkileye-ilir nitelikte muaam ileti$im i$letmelerine e"itim +e 6inanskurumlar!na +e -yk me%ya kurulu$lar!na sahiptir. =i9 $phesi ki hareketgayet a9!k -ir $ekil%e -ireyi %n$trmek suretiyle t#plumu %n$trmeyi aruetmekte%ir ki -u sre9 s#nun%a mane+i -ir %en inan,!n! yans!tan ulusal +et#plumsal kurumlar!n yarat!lmas!na ili$kin k#lekti6 9a"r!lara kap!aralaya-ile,ektir. Vayet t#plumu %n$trmeye ynelik her giri$imi p#litik -irpr#Ie #larak nitelen%irirsek -ir anlam%a -unu %a p#litik -ir pr#Ie #laraka%lan%!rmak mmkn%r. Fakat -ana gre -u hareket en a -u ka%ar %a s#syal ya%a mane+i -ir pr#Ie%ir. Esasen 7siyasi7 terimi kullan!la,ak ara9lara-ak!lmaks!!n t#plumu %n$trmeye ynelik -tn gayretlere e$it -i9im%euygulan%!"! aman anlam!n! yitirmekte%ir. E"itim "retim +e en6#rmasy#nkanal!yla %e"i$imin te$+ik e%ilmesi 6#rmel +e kurumsal #larak siyasi sre,e%hil #lun,aya ka%ar ger9ekten p#litik 6aaliyet haline gelme. Bu anlam%a Glenhareketini ap#litik #larak nitelemek mmkn%r. An,ak hareketin kamusal alan%ag9l etkili +e akti6 yayg!n +e $e66a6 -ir $ekil%e tan!t!m!n! yapt!"!prensipler%e net #l%u"un%a ku$ku y#ktur./YK4E?E8 B?GE4E? AKT' /Yksek ;ere,e%e Ka-ul E%ile-ilirlik=areketin kar$!tlar! -u hareketin sa%e,e hile yapt!"!n! +e 7ger9ek gn%emi5nigile%i"ini i%%ia etmekte%irler ki -u a$!r! +e kan!tlanama -ir su9lama%!r.Askeriye%eki -ir9#k ki$i hareketin 9ap!n%an +e t#plumsal etkisin%en 9ekinmekte+e en nihayetin%e Trkiye Cumhuriyeti5nin laik %enini y!kmay! ama9la%!"!nainanmakta%!r. Bunun s#nu,u #larak Glen hareketi mensuplar!n!n #r%u istih-arat+e g+enlik te$kilat!na girmesi engellenmekte%ir. An,ak hareket yelerinin%!$lanma%!"! p#lis te$kilat! i9in%e nemli -ir etki g,ne ka+u$mu$ %urum%a%!r-u #lgu ise askeriyeyi rahats! etmekte%ir. @r#nik #larak hareketin siyasettenuak %urmas!n!n -iatihi ken%isi askeriye tara6!n%an aman aman #las! -irtehlike #larak sunulmakta%!r 9nk -u %urum%a hareketin -il%ik 4iyasi QartilerKanunu5na uymas! gerekmemekte%ir. Bu anlam%a hareketin yeralt!n%a Trklaikli"ini +e Kemalist prensipleri y!kmaya 9al!$t!"!na inan!lmakta%!r. 8e +arki ikiyllkten uak -i9im%e Glen hareketinin ckamuya a9!k t#plant!lar


45/136

seminerler k#n6eranslar tart!$malar +e k#l#kyumlar %enleyip 9a"%a$uygarl!k @slam laiklik kreselle$me +e t#lerans gi-i nemli meselelerk#nusun%a yay!nlar %a"!tmak gi-ic kamuya a9!k giri$imleri t#plumsal nemi #lans#runlar!n geni$ halk kitlelerin,e ka-ul e%ile-ilir -ir tar%a a9!k -ir $ekil%eele al!nmas!na ynelik ,i%%i -ir taahht nermekte%ir.Ken%isine kar$! giri$ilen aman aman $i%%etli sal%!r!lara ra"men Glen

hareketi y!llar i9in%e gerek sa"%an gerekse s#l%an -ir9#k n, Trk p#litika,!Ba$-akan +e Cumhur-a$kan! tara6!n%an #lumlu %e"erlen%irilmi$tir. =atta 4#"uk4a+a$ y!llar!n%a lkenin en st %ey askeri/J// YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET` /li%erlerin%en -a!lar! -ile k#mnime kar$! -ir slami siper #larak -u harekete#lumlu -akm!$lar%!r. Ba!lar! -ugn -ile hareketi ra%ikal s#l +e %i"era$!r!l!k9! hareketlere kar$! m,a%ele e%e-ile,ek milliyet9i ihniyetli -ir %ini%e"erler kayna"! #larak grmekte%ir. >illiyet9i ynelimli -ir @slam prati"ii9in%e Trk milliyet9ili"i ile @slam5!n -ir-irini kar$!l!kl! tahkim e%ergrl%" L15lerin -a$lar!n%aki Trk/@slam senteinin kayna"! i$te -uy%u.Bir &lusal islam Hiy#nu 5`Glen hareketi -ilin9li #larak Trk t#plumunun -a"lam! i9in%e hareket

etmekte%ir Qan/@slami -ir hareketin -ir par9as! #larak %e"il. T#plumunk#runmas! i9in cki aksi hal%e anar$i #lur%uc gerekli k#$ullar!n #lu$turulmas!n%a+e %e+am ettirilmesin%e %e+letin hayati r#ln ka-ul etmekte%ir. ;#lay!s!ylahareket %e+lete +eya sisteme kar$! %e"il%ir. T#lerans ak!l +e %in grl"9er9e+esi i9in%e hareket etti"i sre,e Trk milliyet9ili"ini hareketin%e"erleriyle uyumlu #larak grr. Esasen i$te -u g9l Trk ynelimi c-ir tr7Trk @slam!7c ne%eniyle%ir ki Trk %nyas! %!$!n%aki >slmanlar aras!n%ahareketin tan!nm!$l!"! +eya 9eki,ili"i en a!n%an $u ana ka%ar s!n!rl! %ey%ekalm!$t!r.7Trk slami7 ;iye Bir Vey Har m! Ba! ulus/tesi @slami hareketler @slam5!n mesaI!n!n tamamen %e+leti a$mas!gerekti"ine inanmakta%!rlar. Byle #lun,a Glen hareketinin 7Trk @slam!7#larak a%lan%!r!la-ile,ek el -ir yerel 6#rm yaratarak 9a"%a$ Trk %e+leti%e"erleri i9in%e 9al!$ma isteklili"ini ilke #larak re%%etmekte%irler. An,aka,a-a ger9ekten Trk @sla//YK4E?E8 B?GE4E? AKT' /m! %iye -ir $ey +ar m!%!r Vayet +arsa Glen hareketinin Trkiye s!n!rlar!n!n%!$!yla ili$kili #lmas! -eklene-ilir mi Ba$ka -ir $ekil%e sylersek a,a-aGlen hareketi i9in%e -u hareketi Trk #lmayan >slmanlar ne%in%e %e"erlik!la,ak yeterin,e @slami e+rensellik +ar m!%!rGlen5in ken%i ya!lar! @slam5!n yay!lmas! +e slman halklar gn%e hareketin nemi +e 9eki,ili"i erine,i%%i s!n!rlamalar ykleye,ektir.Esasen Glen @slam5!n 6arkl! -ir k#lu #larak Trk @slam! %iye -ir $eyin+arl!"!n! re%%e%e,ektir hele 6arkl! -ir %in 6#rmunu hi9 ka-ul etmeye,ektirken%isi -u ka+rama sa%e,e -elirli -ir kltrel +e tarihsel te,r-e -irikimi#larak at!6 yapmakta%!r. ;#lay!s!yla @slam5!n Trk i6a%esi %iye -ir $ey +ar%!r4el9uklu +e


46/136

Trk -ilim a%am! 4e%at ?a9iner Trk @slam!5n!n cm#%ern %nem%e 9#"u uun y!llaremperyalist k#ntr#l alt!n%a kalm!$ teki >slman %e+letlerin aksinec hi9-iraman A+rupa5n!n emperyal k#ntr#l alt!na girmemi$ -ir slman t#plumlar%an %aha erken-ir tarihte yle$mek #run%a kalm!$t!r. ?a9iner Trk @slam!5n! Bat!l!Ie#p#litik sistem i9in%e -a"!ms! -ir %e+let #larak gre,e e$itli"inin


47/136

-ir en%i$e %e ulusal i6a%e tarlar!n!n 9#"unlukla @slam5!n temel n,llerini9arp!tan +eya #nlar%an ta+i +eren yerel gayri/@slami inan9 unsurlar!n! temsiletmesi%ir. Fakat yerel @slam %a #l%uk9a ra%ikal i6a%e -i9imleri rete-ilirrne"in genel @slami ana ak!m! temsil etmeyen Tali-an +eya 4uu%i Ara-istan5%akik#yu Hahha-i %ina%amlar! gi-i. Yine %e ir#nik -ir $ekil%e @slam -irli"inin-ir9#k sa+unu,usu @slami prati"in Arap 6#rmlar!n! -enimsemek suretiyle inan,!n

7hakiki7 i6a%esi pe$in%e k#$makta%!r rne"in ne e+rensel ne %e inan,!n -irgere"i #l%u"u hal%e -ir $ekil%e %aha @slami grl%" i9in Arap k!ya6eti +ea%a-/! mua$ereti erin%e !srar etmek gi-i.


48/136

sistem i9in%e -a$ar!l! -ir $ekil%e 9al!$ma %eneyimi %ikkate al!n%!"!n%a @slami%$n,e AKQ i9in%e -elki -a$ka her yer%e #l%u"un%an %aha h!l! -ir $ekil%ee+rilmekte%ir. AKQ ayn! aman%a -yk l9%e kentsel -ir #lgu iken Glenhareketi k!r%a +e kasa-alar%a/JM//YK4E?E8 B?GE4E? AKT' /

%aha g9l kklere sahip #lmu$tur. Glen ,emaatinin -ir9#k yesi -ugn art!kGlen hareketine.-ir alternati6 #larak %e"il ama #nun siyasi -ir tamamlay!,!s!#larak AKQ5ye kat!lm!$t!r. @ki tara6 aras!n%aki -a"lar!n -u $ekil%e iyile$mesi-u %e6a k#yu Kemalistler aras!n%a %aha karanl!k ku$kular!n ykselmesine se-ep#lmu$tur.Entelektel T#lerans +e 4#rgulama A-ant Qlat6#rmuGlen hareketinin en -yk -a$ar!lar!n%an -iri c+e %e hareketin %aha -yke+rensellik aray!$!n!n -ir gstergesic kay%a %e"er -ir entelektel %iyal#gsre,inin #rtaya 9!kar%!"! A-ant Qlat6#rmu a%! +erilen y!ll!k yu+arlak masat#plant!lar! %iisi%ir. Bu yu+arlak masa t#plant!lar! -a! anahtar 9a"%a$t#plumsal meseleler k#nusun%a #rtak ta+!rlar geli$tirmek ere 6arkl!entelektel arkaplana sahip Trkleri c>slmanlar laik9iler geleneksel,ilerm#%ernistler ateistler =ristiyanlar s#l,ular +e muha6aakrlarc -ir araya

getirmi$tir. JM y!l!n%a hl %e+am e%en -u 6#rumlar %ikkate %e"er%ir +e>slman %nya%a 9#k ra"-et gren entelektel tart!$malar a9!s!n%an elliklenem ta$!yan rnler #rtaya 9!karm!$t!r.LL1 +e LLL5%a yap!lm!$ #lan ilk iki t#plant! -a! anahtar ka+ramlar k#nusun%a-ir s#nu,a ula$!n,aya ka%ar tart!$an n, -ltenler 9!karm!$ +e $u s#nu9laraula$m!$t!r Ak!l ile ilahi ilham (+ahiy) aras!n%a 9eli$ki y#ktur. Eyleme temel#lu$turmak -ak!m!n%an her ikisi %e ge9erli%ir. ;#lay!s!yla rasy#nel sylem ile%ini +iy#n -ir-irinin tamamlay!,!s!%!r +e se9ilmi$ -ir %ini p#isy#nunge9erlili"inin -elirlenmesi -a"lam!n%a -iri %i"erini ge9ersi k!lma. @slam5a gre ak!l +ahyin -ie syle%i"i $eyi anlamam!! sa"lar. Hahiy-ilginin iletilmesi i9in ilahi -ir ara9/J1//YE8@ T'K@YE C&>=&'@YET@ /iken ak!l -ilginin e%inilmesin%e i$e yarayan -e$eri -ir ara9t!r. Hahiy ileak!l aras!n%a uyumsuluk 6ikri ka-ul e%ile,ek #lursa -ilgi ile %in aras!n%a%e+let ile %in aras!n%a +e hayat ile %in aras!n%a gerilim yarat!lm!$ #lur. Hahyianlama +e y#rumlama k#nusun%a hi9 kimse ilahi -ir #t#riteye sahip #l%u"unu i%%iae%eme. ;in hayat!n +e kltrn temel unsurlar!n%an -iri%ir #rtak %e"erlereili$kin temel -ir kaynakt!r. Yasalar 9er9e+esin%e kal%!"! sre,e t#plum i9in%e%ini hayat! #rganie etme 9a-alar!na engel #lunmamal!%!r. Ger9ekten %e%em#krasinin kilit unsurlar!n%an -iri 6arkl!l!klar!n -ir ara%a ya$amas!na uygun#rtam yaratmakt!r. Aynen m#%ernle$menin tek -ir m#%eli #lma%!"! gi-i %in ilem#%ernle$me aras!n%a %a #runlu -ir 9at!$ma y#ktur. Btn geri,iler %in%ar#lma%!"! gi-i -tn %in%arlar %a geri,i %e"il%ir. >slmanlar ken%i %ini s#runlar!n! 9me yetkisine sahiptirler. Bun%an %#lay!%ina%amlar! hi9-ir meseleyi tart!$ma s!n!rlar! %!$!n%a tutmamal!%!r. @9tiha% ya%a %inin y#rumu entelektel krilerin a$!lmas!n%a hayati nem ta$!r. @slam -ir9m -ulma ara,! #larak akli %e"erlen%irmelere a9!kt!r. @nananlar!n gn%e Allah -ilgi ira%e merhamet a%alet +e g9 sahi-i #laraklemin mutlak egemeni%ir. Bu %ini egemenlik ka+ram! milli ira%enin stn%e -irsiyasi g9 tan!mayan siyasi egemenlik ka+ram! ile kar!$t!r!lmamal!%!r. (Bura%aikti%ar +e egemenli"in %#"as! k#nusun%a %ini +e sekler gr$ler aras!n%a -irula$ma gry#ru.) @nanan >slmanlar!n -yk 9#"unlu"unun Allah5! mutlakegemen g9 #larak tan!mas! -a$kalar!n! kesinlikle -a"lama./YK4E?E8 B?GE4E? AKT' / ;e+let kutsal %e"il -e$eri -ir kurum%ur. (Bu nerme #l%uk9a usta -ir$ekil%e iki meseleye temas etmekte%ir. Bir yan%an herhangi -ir %ini gru-un -ir@slami %e+leti kutsal -ir ama9 +eya kurum #larak grme hakk!n! elin%en al!rken-ir yan%an %a Trkiye5%eki %e+let9ilerin -ir ken%in%e +arl!k #larak +eyainsanlar!n erin%e -ir kurum #larak %e+lete 7tap!nma7lar! e"iliminiay!6latmakta%!r.)


49/136

@slam siyasi -ir reIimin nas!l yrtle,e"inin %etaylar!n! t#pluma-!rakmakta%!r. ;e+let %ini inan9lar k#nusun%a tara6s! #lmal!%!r. En nihayetin%e%e+let -ireyin +e t#plumun entelektel +e ruhsal geli$imini engelleyen %e"ilk#layla$t!ran -ir ara9 #lmal!%!r. Tarih -#yun,a %in ile %e+let aras!n%a %aima -ir gerilim #lmu$tur. Atatrk5nyapt!"! re6#rmlar!n %inin ne kar$! -ir tutumu %e"il %in yerine ge9en

geleneklere grntlere +e 9rm$ kurumlara kar$! -ir tutumu yans!tmakta%!r. ?aiklik alt!n%a -ireysel ya$am tar!na -ir m%ahale #lmamal!%!r. (Bunerme%en kas!t %e+letin giyim tar! %ayatmas!n!n nne ge9ilmesi +eya herhangi-ir ki$isel giysinin -a$rtsnn +eya %ini inan9 teahrnn %e+let tara6!n%anyasaklanmas!n!n nlenmesi%ir. Bu ayn! aman%a %in%ar mminlerin inanmayanlaraken%i inan9lar!n! emp#e e%emeye,ekleri anlam!na gelmekte%ir.);ine %ayal! #larak sunulan gelenekler +eya i%e#l#Iik #larak %ayat!lan p#litikgr$ler +as!tas!yla ka%!nlar erine k!s!tlama getirilmemeli%ir (rne"in kamuhimetin%e +eya e"itim kurumlar!n%a -a$rtl ka%!nlar erine getirilenKemalist yasaklar.)/N//YE8t T'K@YE C&>=&'@YET@ / @slam hukuka %ayal! %em#kratik -ir %e+letin +arl!"!na engel %e"il%ir.3

@lk #turumlar%an %erlenen -u anahtar prensipler y!ll!k A-ant Qlat6#rmusre,inin t#plumun %in%ar +e laik kesimlerinin gr$leri aras!n%a tarihi +ekay%a %e"er -ir ula$t!rma +e uyumla$t!rmay! temsil etti"ini gstermekte%ir.Qlat6#rm hi9-ir i%e#l#Iik gru-a %e"il halk!n ira%esine %ayal! m#%ern%em#kratik 9#"ul,u a%em/i merkeiyet9i +e h#$grl -ir hkmet $eklisa+unmakta%!r. @lk -ak!$ta ele$tirileri %aha 9#k %e+let erin%e hegem#nyakurmu$ Kemalist se9kinleri (ya %a herhangi -ir #t#riteryen laik9i reIimi)he%e6liy#r grnse %e s k#nusu ele$tiriler @slam,! ulusal,! +eya s#l,u#lsun inan9lar!n! %ayatma he+esin%eki %i"er i%e#l#Iik gruplara %a e$it %ere,e%euygulana-ilir $eyler%ir.Bu ilkelerin 'e6ah Failet +e AKQ gi-i @slam,! partiler tara6!n%an ka-ule%ilmesi s#n %ere,e nemli -ir +aat i6a%e etmekte%ir. =erhangi -ir %inipartinin kurulmas!na kar$! #larak -ilinmekle -era-er Glen hareketinin -uilkelerin alt!na ima atmas! hareketin uun +a%e%e -ir @slam +eya $eriat%e+leti emp#e etme pe$in%e #l%u"una %air kanaatin #rta%an kalkmas!na yar%!metmeli%ir. A-ant Qlat6#rmu i9sel %e"i$im alanlar! %ini +e sekler tart!$malarre6#rm +e %em#kratikle$me sre9lerin%e Trkiye5ye k!la+uluk e%en temel -irilkeler kmesi #lu$turulmas! k#nusun%a -ir sinyal i$le+i grmekte%ir. 4 k#nusuilkelerin teki >slman lkeler%eki tart!$malarla %#"ru%an ilintisi +ar%!r.3 Bunlar $u kaynakta yer +erilen anahtar n#ktalar!n -ir eti%ir The A-antQlat6#rm Final ;e,larati#ns (istan-ul \#urnalists an% riters F#un%ati#nistan-ul LLL an% J)./YK4E?E8 B?GE4E? AKT'/>mta %in limi >ehmet Ay%!n5!n i$aret etti"i ere -u sre,in +e s#nu9lar!n!nen 9arp!,! yan! sre,i -ir %ini ,emaatin -a$latm!$ #lmas!%!r. Kay%a %e"er%ir ki-ugn Trkiye5%e -u tr hayati te#rik +e i%e#l#Iik tart!$malar c@slam laiklik@slam,!l!"!n e+rimi ge9mi$ hakk!n%a -eslenen gr$ m#%ern %e"erler +e >slman%nya ile ili$kilerc -a$ka -ir siyasi +eya s#syal gruptan 9#k %aha yayg!n$ekil%e @slam,!lar tara6!n%an mnaara +e mnaka$a e%ilmekte%ir.M Bu sre,itmyle grme%en gelmeye 9al!$an +e @slam5la herhangi -ir $ekil%e ka+ramsal -irula$ma -ile istemeyen #rt#%#ks Kemalistler tara6!n%an -u 6ikirlere +etart!$malara ku$kuyla -ak!lmakta%!r. Vayet gele,ekte -ir siyasi e+rim #la,aksaTrkiye5nin +e -ir -tn #larak @slam %nyas!n!n -u tr nemli temalar hakk!n%ageni$ 9apl! tart!$malar i9ine girmesi s#n %ere,e nemli%ir. . .....`../.4#nu9Bu n#kta%a @slam,!lar ctan!m! gere"i -ile #lsac -u tr ka+ramsal s#runlark#nusun%a lke%eki en yarat!,! entelektel g, temsil etmekte%ir. =er ne ka%arTrkiye5nin 7laik7 -ir %e+let #larak kala,a"! nere%eyse kesin #lsa %a Trkiyei9in%e laikli"in anlam! haliha!r%a e+rilmekte%ir +e lke ya+a$ ya+a$ ken%i


50/136

#lgunun gstergesi%ir +e Trkiye5%e yarat!,! +e ,anl! -ir @slam,! ,amian!nykseli$ine i$aret etmekte%ir. Bu ise -ir a%!m tesin%e Trkiye5nin slman ;nya +eteki lkelerleili$kileriB@'@8C@ B?>>slman ;nyaya Ynelik AKQ Q#litikalar!Trkiye5%e -lge%e 7s!6!r %$man7 ilkesine %ayal! -ir %!$ p#litika erin%e -irmuta-akat!n ykseli$iyle cklasik Kemalist tara6s!l!k p#litikas!na geri %n$lecAKQ hararetle Ankara5n!n =&'@YET@ fmi$ -lgesel meseleler k#nusun%a Trk perspekti6ini anlatm!$t!r. =airanJ05te Beyrut5ta yap!lan -ir Arap Ek#n#mik F#rumu5n%a mesela Arap lkeleriyleyak!n -a"lar kurulmas! +e ek#n#mik ili$kiler geli$tirilmesi 9a"r!s!n%a-ulunmu$tur. 8itekim Arap lkeleri +e Trkiye aras!n%aki ek#n#mik ili$kiler s#ny!llar%a nere%eyse ikiye katlanm!$ e$amanl! #larak %a Trkiye5nin ek#n#mikgeli$imine katk!%a -ulunmu$tur. Bu ara%a Ba$-akan h!la artan petr#l6iyatlar!n%an el%e e%ilen ekstra kaan9lar!n -lge%eki lkeler%e %aha 6alayat!r!ma %n$trlmesi 9a"r!s!n%a -ulunmu$tur. Er%#"an >art J35%a =artum5%a


51/136

(4u%an) -ir Arap ?igi ir+esine kat!lan +e ir+eye hitap e%en ilk Trk Ba$-akan#lmu$ -u ir+e%e Trkiye5ye 7%aimi misa6ir7 stats tan!nm!$t!r. Trkiye5%ehalka a9!k k#nu$malar%a %uyulmasa %a Er%#"an k#nu$mas!na geleneksel -ir Kur5ani%ua ile -a$lam!$t!r.J8e* Anat#lian%a %enli #larak y#rum yapan A-%l =alim Gaali J3 y!l!n%aTrkiye hakk!n%a Arap %$n,esin%eki %e"i$meyi yam!$t!r. Er%#"an5!n cBa$-akan

#l%uktan k!sa sre s#nrac Arap %nyas! ile sa"lam ek#n#mik -a"lar geli$tirilmesi+e -asit @slam kar%e$li"i sylemi yerine s#mut a%!mlar at!lmas! erin%e nemle%ur%u"unu n#t etmi$tir. Gaali5nin %e%i"ine gre Er%#"an esasen -u k#nu%a%e%i"ini %e yapm!$t!r. Yine Gaali Trkiye5nin yeni -a"!ms! p#litikalar!n!n +eArap %nyas!na ynelik a9!l!mlar!n!n 9#k etkili #l%u"una i$aret etmi$tir7;e"i$im AKQ5nin Trk parlament# se9imlerini ei,i -ir a6erle Qakistan nternati#nal 8e*s 4er+i,e \une 1 J0.J Cengi an%ar 7hat s Er%#"an ;#ing at the Arap 4ummit7 8e* Anat#lian>ar,h JLJ3 ***.thene*anat#lian.,#mO#pini#n/N33L.html./NM//YK4E?E8 B?GE4E? AKT'/kaanmas!yla -a$la%!... Arap entelektelleri partinin @slami muha6aakrl!k ile%em#kratik eti"i harmanlamas!yla #rtaya 9!kan yeni k#m-inasy#nun%an 9#k h#$nut

grny#rlar slami tren% Arap %nyas!na yay!l%!k9a AKQ hkmetininp#litikalar! %aha %a #lumlu -ir mesaI +ermekte%ir.7NBu %urum uun sre art5!n%akiilenimleri Trkiye5nin


52/136

ashingt#n tara6!n%an pek h#$ kar$!lanmasa %a Ankara teki -lgesel krilerleilgili -ener inisiyati6lere %e+am etmekte%ir +e gele,ekte0 7rak5taki >ehep at!$mas!n! nlemek i9in ;iyanet ;e+re%e7 Waman >ar,hN J3***.aman.,#m.trO-lR%isha-erleralt R trh R J3NNhnR J3M3J.3 7Ahmet ;a+ut#"lu ile Trk ;!$ Q#litikas!

Documents

[Graham_E._Fuller]_Yeni_Türkiye_Cumhuriyeti__(Yü(BookZZ.org) (1).pdf