Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Granice Polski za panowania
pierwszych Piastów w dużej
mierze pokrywały się z obecnym
przebiegiem granic, jednak ziemie
te wyglądały zupełnie inaczej.
Ogromne obszary państwa
porastała puszcza. Na przełomie
X- XI wieku zamieszkiwało te
ziemie około miliona osób.
Osadnictwo jednak było rozłożone
bardzo nierównomiernie i obok
obszarów gęściej zaludnionych
występowały tereny zupełnie
niezamieszkałe. Większość ludzi
żyła w niewielkich osadach
położonych w dolinach rzek,
strumieni czy na leśnych polanach.
W okresie panowania pierwszych Piastów funkcje książęcych siedzib pełniły grody.
Liczbę grodów w tym czasie szacuje się na 60- 80. Należały do nich m.in..Gniezno,
Poznań, Ostrów Lednicki, Kraków, Sandomierz, Wrocław, Opole czy Płock.
Kościół
Brama
Podgrodzie
Siedziba
księcia
Rekonstrukcja grodu gnieźnieńskiego w III fazie rozwoju
Źródło: "Dzieje Ostromecka" Z. Raszeja
Liczba ludności w poszczególnych osadach zarówno
wiejskich jak i grodowo- miejskich była bardzo zróżnicowana.
Od małych, liczących około 6-12 osób osad po ośrodki skupione wokół centralnych
grodów jak Gniezno czy Poznań, gdzie w grodach
i podgrodziach mieszkało 2- 3 tys. osób. Dużymi skupiskami były również niektóre
ośrodki portowe. Szczecin na początku XII wieku zamieszkiwało
ok. 3 tys. osób. Średnia długość życia była bardzo niska i wynosiła ok. 19- 25 lat.
Wynikało to z bardzo dużej śmiertelności wśród dzieci sięgającej niekiedy do 50%.
Pięćdziesiąty rok życia przekraczało ledwie 5-7 % ludności.
Rekonstrukcja grodu w Gnieźnie źródło: http://www.eioba.pl/a/27sb/wojsko-polskie-czasy-mieszka-i-i-boleslawa-chrobrego
Na krótką średnią wieku wpływ miały również choroby. Powszechne
były: gruźlica płuc, ospa, choroby układu pokarmowego itp. Fatalny
wpływ na stan zdrowia, a co za tym idzie na długość życia miało
niedożywienie. Dotykało ono dużej części ludności. Dodajmy do tego
jeszcze higienę, która w większości przypadków pozostawiała wiele do
życzenia, oraz stan ówczesnej wiedzy medycznej.
Pogrzeb ofiar czarnej śmierci w Tournai, miniatura z XIV-wiecznego rękopisu/ tytus.edu.pl/2019/01/21/zielona-wyspa-czy-dzuma-
naprawde-ominela-polske-
Ludność za czasów pierwszych Piastów żyła
głównie z uprawy roli i hodowli. najwięcej uprawiano pszenicy, jęczmienia, prosa,
mniej żyta i owsa. Wysiewano len, konopie, bób, soczewicę, groch, ogórki. Z drzew
owocowych mamy wiadomości o jabłoniach, gruszach, śliwach, wiśniach,
brzoskwiniach. Rozpowszechniała się uprawa winorośli,
kultywowana przez Kościół potrzebujący wina. Ziemię uprawiano przy pomocy
prostych narzędzi takich jak motyka, widły czy drewniane grabie. Zboża ścinano
sierpami i młócono cepami. Zwierzęta jakie trzymano w tamtym okresie to głównie
owce, kozy, woły i drób. Nie bez znaczenia było również rybołówstwo i łowiectwo.
https://archeologia.com.pl/2019/05/25/tajemnice-poczatkow-polski/
W czasach pierwszych Piastów na
terenie kraju niewiele było ziem
nadających się pod uprawy gdyż jak
już wcześniej wspomniano, wielkie
połacie zajmowały puszcze. Aby
zwiększyć tereny uprawne stosowano
prymitywną metodę żarową. Polegała
ona na tym, że karczowano część
puszczy i następnie, po usunięciu
wielkich pni palono pozostałe
drobne gałęzie. Popioły stanowiły
naturalny nawóz, zaś pozyskane w ten
sposób pola nazywano łazami, lędami,
lub żarami.
Sierp, Christopher Walker, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 2.5/epodręczniki
W domach ważnym
ulepszeniem było odchodzenie od otwartego paleniska
umieszczonego pośrodku izby do coraz częstszych już w drugiej
połowie X i w XI wieku pieców znajdujących się pod ścianą lub w
narożniku. Spano na ławach, skrzyniach (przykrytych skórami
bądź kocami) lub ‒ rzadziej ‒ na łożach. Do siedzenia służyły ławy,
pieńki, zydle, a później także krzesła
i taborety.
http://snap.uni.lodz.pl/grody/
Odzież, żywność i inne przedmioty przechowywano głównie
w skrzyniach, choć znane były szafy. Stoły nie były jeszcze powszechnie używane.
Naczynia kuchenne i stołowe wytwarzano z gliny bądź drewna. Coraz częściej
korzystano z naczyń toczonych na kole garncarskim. Jakość żywienia powoli
poprawiała się, do czego przyczyniało się rozpowszechnianie pieców i żaren pełno
obrotowych, dających delikatniejszą mąkę, zdatną także do pieczenia ciast. Już nie
placki pieczone w popiele, lecz chleb pieczony na zakwasie stał
się jednym z podstawowych artykułów spożywczych. Często jadano kasze, z mięsa
najchętniej wieprzowinę. Powszechnym napojem było piwo.
Zagroda chłopska Johann Ludwig Ernst Morgenstern, Gospodarstwo, 1794, domena publiczna
Tak dla mężczyzn,
jak i kobiet podstawowym
składnikiem odzieży była swego
rodzaju koszula lniana lub wełniana,
noszona przez mężczyzn
w spodniach (obcisłych),
wpuszczanych w obuwie lub
oplatanych rzemieniem bądź łykiem.
Kobiety nosiły zapaski
i narzutki. Zimą ubierano się w
płaszcze, nieraz pokryte futrem,
i kożuchy. Zwiększyła się liczba ozdób
przy strojach ówczesnego
społeczeństwa.
Kobiece ubiory z XI stulecia na niemieckim manuskrypcie ze zbiorów British
Library./ ciekawostkihistoryczne.pl/2017/10/01/moda-w-panstwie -pierwszych-
piastow/
Damskie obuwie z Gdańska (XI-XII wiek) i z Opola (XI wiek)./ ciekawostki
historyczne.pl/ 2017/10/01/moda-w-panstwie -pierwszych-piastow/
Całość społeczeństwa była wówczas bardzo zróżnicowana pod względem
statusu majątkowego i prawnego. Nie jest to oczywiście niczym
wyjątkowym w dziejach. Na czele stał władca wraz ze swoją rodziną. Dalej
w hierarchii byli członkowie elity, często wywodzący się jeszcze ze starej
elity plemiennej, zajmujący najwyższe stanowiska urzędnicze i będący
jednocześnie dowódcami wojskowymi. Z czasem coraz większego
znaczenia nabierali przedstawiciele wyższego kleru.
Tak wyglądali wojowie z drużyny pierwszych Piastów – Mieszka I i Bolesława Chrobrego/ Contentplus.pl sp. z o.o., Dariusz Bufnal, licencja: CC BY
3.0/epodreczniki
Na czele państwa stał książę. To on ustanawiał prawa i był głównym sędzią.
Zarówno Mieszko I jak i późniejszy król Polski Bolesław Chrobry wiele czasu
spędzali poza Gnieznem doglądając spraw państwowych.
Mieszko I /Jan Matejko, Mieszko I i Dobrawa, 1890–1892, domena
publicznaBolesław Chrobry wg. Jana Matejki /domena publiczna
Niżej w hierarchii stali szeregowi
wojowie. Za nimi byli wolni
mieszkańcy podgrodzi i wolni chłopi.
Dalej ludność służebna/niewolna,
czyli zamieszkująca tzw. osady
służebne lub po części podgrodzia,
mająca ograniczoną swobodę
poruszania się. Jej obowiązkiem było
dostarczanie ustalonej liczby
odpowiednich produktów lub
wypełnianie innych zobowiązań wobec
władzy centralnej. Początkowo była to
ludność podległa władcy. Jednak w
tym okresie zaczyna się stopniowo
upowszechniać własność feudalna, a
co za tym idzie pojawiają się niewolni
podlegli członkom ówczesnej elity
bądź Kościołowi. Na samym końcu
byli niewolnicy.
Wojowie z czasów pierwszych Piastów/ /gazetalubuska.pl/
szlakiem-ksiazat-piastowskich-jak-mieszko-i-grod-nad-warta-
i-notecia-umacnial/ar/7803711
Prócz rolników i hodowców,
dominujących w ówczesnym
krajobrazie, wśród naszych
przodków byli również
przedstawiciele innych profesji.
Szczególne miejsce zajmowali
zapewne kowale. Wyrób
przedmiotów żelaznych był wówczas
niezwykle istotny, albowiem z tego
materiału wykonywano nie tylko
broń, ale również narzędzia.
Kowalstwo/domena publiczna
Swoje znaczenie mieli również garncarze –przedstawiciele jednego z najstarszych
rzemiosł. Wyrób naczyń i pojemników ceramicznych był wówczas bardzo rozwinięty, ze
względu na ogromny popyt na tego typu wyroby. Z ceramiki wykonywano również
różnego rodzaju płytki, które wykorzystywano w budownictwie, elementy ozdób (np.
paciorki), instrumenty muzyczne, zabawki i wiele innych. W przeciągu omawianego
okresu na ziemiach polskich stopniowo upowszechniło się koło garncarskie.
Ilustracja do „De Claris mulieribus” Giovanniego Boccaccia, 1403 r./ domena
publiczna
Ważną rolę odgrywało też
tkactwo oraz szewstwo.
Ówcześni szewcy nie
zajmowali się jednak
wyłącznie produkcją obuwia,
a w zasadzie większości
elementów odzieży, które
wytwarzano ze skóry. Swoje
znaczenie mieli również
wszelkiej maści rzemieślnicy
zajmujący się pozyskiwaniem
i obróbką drewna –drwale,
cieśle, korabnicy, tokarze
(wytwarzali toczone elementy
z drewna) itp.
Praca hafciarek/ domena publiczna
W czasach pierwszych Piastów król
lub książę posiadał pełnię władzy.
Poddani
musieli przestrzegać prawa
książęcego, które dawało władcy
uprawnienia
do stanowienia prawa i jego
przestrzegania.
Monarcha uznawał wszystkie ziemie
nie należące do możnych za swoją
własność. Ludność, która ją
użytkowała zobowiązana była do
uiszczania
różnorodnych świadczeń z tytułu
prawa książęcego. Dzielimy je na dwie
kategorie: daniny i posługi. Daniny
płacone były w postaci dóbr
materialnych
(miód, bydło, nierogacizna), a posługi
świadczone były w formie robocizny
(budowa grodów, naprawa mostów). Rycina E.G. Kruger z 1807 roku, Mieszko I i Wichmann Młodszy
/ domena publiczna
W celu bardziej precyzyjnego dostosowania powinności do przewidywanych
potrzeb państwa, zaczęto organizować system należności w oparciu o wsie
służebne. Wyznaczone, najczęściej zlokalizowane wokół grodów wsie,
zwalniane były z powszechnie obowiązujących świadczeń, a w zamian za to
nakładano na nie obowiązek wykonywania specjalistycznych zadań w ściśle
określonym wymiarze. Pozostałością po tym systemie są wsie, nawiązujące
swoimi nazwami do wykonywanych zadań, np.: Szczytniki, Szewce, Kuchary,
Bobrowniki, Piekary, Świniary, itp.
Uprawa roli zaprzęgiem (para wołów) za pomocą radła w średniowieczu/
domena publiczna
Za panowania pierwszych Piastów główną
siłą zbrojną była drużyna książęca.
Około roku 965/966 podróżnik arabski
Ibrahim ibn Jakub napisał o wojach Mieszka:
„ Ma on trzy tysiące żołnierzy mających
zbroję [pancernych] podzielonych na
oddziały
[…] Daje on tym mężom odzież, konie, broń i
wszystko, czego potrzebują.” Jednak
następców Mieszka I i Bolesława Chrobrego
nie było stać na utrzymanie takiej drużyny
wojów. Dlatego też zaczęto nadawać wojom
ziemię .
Pierwszy wój/ http://portal.scholaris.pl/zasob/63642
Woj który dostał ziemię musiał sam zadbać o uzbrojenie. Jego obowiązkiem
również było stawanie się do walki wraz oddziałem zbrojnych na każde wezwanie
władcy. W ten sposób powstało rycerstwo czyli grupa właścicieli ziemskich pełniąca
służbę wojskową.
Rycerstwo polskie 1228-1333/ domena publiczna
Również na terenie naszej gminy znajdował się średniowieczny gród?
Nieopodal Runowa, na szczycie wysoczyzny uformowanej w kształcie
naturalnie obronnego cypla chronionego od zachodu, północy i wschodu
stromymi zboczami jarów położony był unikalny zespół osadniczy złożony
z grodziska, osady przygrodkowej i cmentarzyska kurhanowego. Zespół
ten funkcjonował od połowy IX wieku do pierwszej połowy XII wieku w miejscu,
gdzie od 1200- 650 lat p.n.e. istniała osada grupy kaszubskiej
i ludności kultury łużyckiej.