Upload
others
View
3
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Hörður Sævaldsson MSc. sjávarútvegsfræðingur
Hagnýting loðnu í hálfa öld
Ráðstefna: Háskólinn Akureyri 5. September 2014
• Uppsjávarafli og loðna
• Vægi loðnu og hagnýting afla
• Hagtölur
Aflaverðmæti og vöruútflutningur
• Kvótakerfi
Aðdragandi og samþjöppun
• Veiðar og vinnsla
Skipafloti, fiskimjölsverksmiðjur og frysting
Yfirlit
Uppsjávarafli og hagnýting loðnu
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
0
200.000
400.000
600.000
800.000
1.000.000
1.200.000
1.400.000
1.600.000
1.800.000
2.000.000
- - Landað í bræðslu (%) Afli (tonn)
Gulldepla
Makríll
Kolmunni
N-Síld
Síld
Loðna
Uppsjávarafli eftir árum
• Síldin hrynur 1967 / Vöxtur í loðnuveiðum / Loðnuveiðibann 1982
• 800 þúsund tonna ársafli að jafnaði 1977-2002 / Toppar 1996-1997
• Samdráttur í loðnu frá 2003 og uppsjávarafli dregst hratt saman
• Hlutfall afla sem landað er til bræðslu lækkar hratt frá 2003
Heimild: Hagskinna / Útvegur / Hagstofa Íslands
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Hlutfall vinnslu(%)
Landfrysting
Hrogn
Sjófrysting
Bræðsla
Hagnýting loðnuafla
• Stærstur hluti til bræðslu / Heilfryst loðna frá 1969 og loðnuhrogn frá 1976
• Árin 1973-1974 eru mikil uppgrip í loðnufrystingu (25.000 tonn árlega)
• Manneldisvinnsla eykst hratt frá 1998 (Sjálfvirkni eykst í frystihúsum)
• Sjófrysting á heilli loðnu frá 2004 / Lágt hlutfall loðnuhrogna einnig sjófryst
Heimild: Hagskinna / Útvegur / Hagstofa Íslands
Hagtölur
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Skeldýr og krabbar
Botnfiskur
Uppsjávarfiskur
Loðna
Aflaverðmæti skipting
Aflaverðmæti íslenskra skipa
• Meðaltal aflaverðmætis loðnu 8% (15-20% sum árin)
• Uppsjávarfiskur að jafnaði 16% af aflaverðmæti skipaflota, vaxandi
• Síld veidd í Norðursjó 1968-1976 (síldveiðar leyfðar á ný 1975)
Heimild: Hagskinna / Útvegur / Hagstofa Íslands
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
700.000
800.000
900.000
1.000.000
1.100.000
1.200.000
1.300.000
1.400.000
0
5.000.000
10.000.000
15.000.000
20.000.000
25.000.000
30.000.000
35.000.000
40.000.000
45.000.000
50.000.000
Loðnuafurðir Loðnuafli
Útflutningsverðmæti loðnu 2013 Staðvirt Afli (tonn)
Útflutningsverðmæti loðnu
• Myndin sýnir útflutningsverðmæti á virði ársins 2013 (staðvirt)
• Útflutningsverðmæti endurspeglar vel ársafla til 2006, þá hækkar mjöl og lýsi
• Árið 2013 er álíka að verðmæti og 2002 (600 þúsund tonnum minni afli)
• Samtals 840 milljarðar á virði ársins 2013 (1969 – 2013)
Heimild: Hagstofa Íslands , útvegur og Ægir
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Annar útflutningur
Aðrar sjávarafurðir
Loðnuafurðir
Verðmæti vöruútflutnings
Hlutfall af verðmæti vöruútflutnings
• Loðnuafurðir að jafnaði 7% af verðmæti alls vöruútflutnings frá Íslandi
• 12-15% af öllu útflutnings verðmæti á stærri vertíðum (t.d. 1996-1998)
Heimild: Hagskinna, útvegur og Hagstofa Íslands
Kvótakerfi
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
700.000
800.000
900.000
1.000.000
1.100.000
1.200.000
1.300.000
1.400.000- - Skip (fjöldi) Loðnuafli (tonn)
Loðnuafli Skip
Upphaf kvótakerfis
• Fjöldi skipa sótti í loðnuveiðar árin 1970-1980
• Fiskifræðingar órólegir yfir aukinni sókn
• Stýring á veiðum með loðnunefnd sem stýrði loðnuflutningssjóði
• Aflaheimildum úthlutað á 52 skip haustið 1980 (haust og vetrarvertíð)
Heimild: Hagstofan / Hagskinna / Loðnunefnd / Emil Ragnarsson
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
- - Fyrirtæki (fjöldi) Loðna hlutdeild (%)
Stærsta Næstu 7 Önnur fyrirtæki
Samþjöppun aflaheimilda loðna
• Stærsta fyrirtækið: 8-11% til 2004 / 20% frá 2005 (kvótaþak)
• Átta stærstu: 35-65% til 2004 / 75-85 % 2005-2007 / +90% frá 2008
• Fyrirtækjum fækkar frá árinu 1996 (einkaútgerðir keyptar/sameiningar )
Heimild: Loðnunefnd / Fiskistofa / Hörður Sævaldsson
Skipafloti
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
40.000
45.000
50.000
55.000
60.000
- - Skip (fjöldi) Burðargeta (tonn)
Ókælt RSW
Burðargeta og fjöldi skipa
• Heildarburðargeta eykst með fjölgun skipa og endurbyggingum til 1979
• Skip með RSW sjókælingu koma 1996, stærri skip / Einnig endurbyggingar
• Meðalburðargeta um 300 tonn til 1978, 750 til 1995 / 1600 tonn frá 2006-
Heimild: Emil Ragnarsson / Hörður Sævaldsson
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
3.000
3.500
4.000
4.500
5.000
5.500
6.000
- - Skip (fjöldi) Meðalorka (hestöfl)
Orka skipa
• Orka skipa jókst umtalsvert við endurbyggingar flota 1975-1979
• Innflutningur skipa og aukin flotvörpuveiði frá 1996, auk endurbygginga skipa
• Heildarorka vex hratt frá 1996-2012 (úr 88 í 155 þúsund hestöfl)
Heimild: Emil Ragnarsson / Siglingastofnun / Hörður Sævaldsson
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
0
5
10
15
20
25
30
- - Skip (fjöldi) Meðalaldur (ár)
Meðalaldur skipa
• Flotinn eldist jafnt og þétt frá 1969 / Fjögur ný 1979-1980 og aftur 1987-1990
• Eldri floti endurbyggður / Meðalaldur um 25 ár frá 1995
• Endurnýjun með eldri skipum 1997-2000/2003-2012 /
• Nýbyggingar 2000-2001 og 2012-
Heimild: Emil Ragnarsson / Siglingastofnun / Hörður Sævaldsson
Fiskimjölsverksmiðjur
0
4
8
12
16
20
24
28
32
36
40
0
200.000
400.000
600.000
800.000
1.000.000
1.200.000
1.400.000
1.600.000
1.800.000
2.000.000
- - Bræðslur (fjöldi) Móttaka (tonn)
Loðna
Móttaka afla
• Fjöldi fiskimjölsverksmiðja lækkar við hrun síldarinnar 1967 og aftur 2005
• Loðnubann 1982 og aftur 2009
• Mikill loðnuafli árin 1996-1997 og 2000-2002
Heimild: Loðnunefnd / Útvegur / Hagstofa Íslands / Hörður Sævaldsson
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Móttaka (tonn)
Skip
Vestfirðir
Norðurland Eystra
Höfuðborg
Vesturland
Suðurnes
Suðurland
Austurland
Móttaka afla; landshlutar
• Austfirðir: 40-50 prósent
• Suðurland: ~ 15 – 25 prósent (hærra frá 2006)
• Norðurland-Eystra: ~ 25 prósent 1976 - 2003
• Suðurnes: ~8- 10 prósent fram til 2003
• Bræðsluskipið Nordglobal við Ísland 1975 -1975 = 1500 tonn/24h
Heimild: Loðnunefnd / Útvegur / Hagstofa Íslands
0
4
8
12
16
20
24
28
32
36
40
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000
- - Bræðslur (fjöldi) Afköst/24h (tonn)
Gufu/Loftþurrkun Eldþurrkun
Afköst á sólarhring
• Afköst dragast saman við hrun síldar (verksmiðjum lokað)
• Afkastageta eykst 1974-1981 og 1993-1999 (fjölgun verksmiðja 1993-1995)
• Eldþurrkun víkur hratt árin 1994-1999 (síðustu 2003)
• Mikil lækkun í afköstum með fækkun verksmiðja árið 2005
Heimild: Loðnunefnd / Útvegur / Hagstofa Íslands / Hörður Sævaldsson
0
4
8
12
16
20
24
28
32
36
40
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
14.000
16.000
18.000
20.000
- - Bræðslur (fjöldi) Afköst/24h (tonn)
Vestfirðir
Vesturland
Höfuðborg
Norðurland Eystra
Suðurnes
Suðurland
Austurland
Afköst á sólarhring; landshlutar
Heimild: Loðnunefnd / Útvegur / Hagstofa Íslands / Hörður Sævaldsson
• Austfirðir haldið afkastagetu, ásamt suðurlandi
• Norðurland-Eystra skerðist verulega í hagræðingu 2005
• Engin bræðsla á Suðurnesjum, Vestfjörðum og höfuðborgarsvæði
0
4
8
12
16
20
24
28
32
36
40
0
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
120.000
140.000
160.000
180.000
200.000
- - Bræðslur (fjöldi) Þróarrými (tonn)
Dagar að klára birgðir = Þróarrými/Afköst
Þróarrými
• Þróarrými lækkar hratt eftir um aldamótin
• Verksmiðjum fækkar og aukin áhersla á ferskleika
• Frá 2002 hefur þróarrými/afkastagetu verið 4-5 dagar (fer lækkandi)
Heimild: Loðnunefnd / Hörður Sævaldsson
Frysting
0
200.000
400.000
600.000
800.000
1.000.000
1.200.000
1.400.000
0
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
60.000
70.000
80.000
90.000
100.000
110.000
- - Afli (tonn)) Landað til frystingar
Landvinnsla Sjóvinnsla
Landað til frystingar
• Frystihús með sjálfvirkni gera mikla framleiðslu mögulega
• Hluti afla fer til baka í loðnubræðslur eftir flokkun / Sjóvinnsla aukist
• Helstu markaðir Japan og Austur-Evrópa
Heimild: Loðnunefnd / Útvegur / Hagstofa Íslands
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Landað til frystingar
Vestfirðir
Norðurland Eystra
Höfuðborg
Suðurnes
Vesturland
Suðurland
Austurland
Landað til frystingar
• Frá 2000 er frysting nánast eingöngu á suðurlandi og Austurlandi
• Fyrir þann tíma var mest fryst á Suðurlandi, Suðurnesjum og höfuðborgarsvæði
• Sjófrysting er ekki í þessum tölum
Heimild: Loðnunefnd / Útvegur / Hagstofa Íslands
0
200.000
400.000
600.000
800.000
1.000.000
1.200.000
1.400.000
01.0002.0003.0004.0005.0006.0007.0008.0009.000
10.00011.00012.00013.00014.00015.00016.000
- - Afli (tonn) Hrogn (tonn)
Landvinnsla Sjóvinnsla
Loðnuhrogn
• Verðmæt afurð / Framleiðsla aukist síðustu árin
• Helsti markaður hefur verið Japan
• Magn til Austur –Evrópu aukist
Heimild: Loðnunefnd / Útvegur / Hagstofa Íslands
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Loðnuhrogn
Vestfirðir
Norðurland Eystra
Höfuðborg
Suðurnes
Vesturland
Austurland
Suðurland
Loðnuhrogn
• Vinnsla að mestu á Suðurlandi og Austurlandi frá aldamótum
Heimild: Loðnunefnd / Útvegur / Hagstofa Íslands
• Afli og hagnýting
-Loðnuafli hefur dregist saman frá 2003
-Hlutfall afla landað í fiskimjölsverksmiðjur dregist saman frá 2002
-Manneldisvinnsla aukist síðustu árin
• Hagtölur
-Loðna að jafnaði 7-8% af aflaverðmæti skipa og verðmæti vöruútflutnings
-Útflutningsverðmæti 1969 -2013 = 840 milljarðar (virði ársins 2013)
• Aflaheimildir
-Mikil fjöldi skipa og aukinn afli veldur fiskfræðingum áhyggjum
-Aflaheimildum úthlutað á 52 skip árið haustið 1980
-Samþjöppun aflaheimilda: 8 fyrirtæki með yfir 90% aflaheimilda 2013
• Atvinnutækin
-Fiskimjölsverksmiðjum og skipum fækkað mikið eftir síðustu aldamót
-Engar verksmiðjur réttsælis hringinn frá Akranesi að Þórshöfn
-Allar fiskimjölsverksmiðjur með gufu- eða loftþurrkun
-Skip með kælibúnað, útbúin til flotvörpuveiða með stórar vélar
-Hlutfall afla til manneldis hefur verið aukast frá 1998 (sjálfvirkni)
-Afkastageta í veiðum og vinnslu mest á Austur- og Suðurlandi
Samantekt
Takk fyrir