Hội chứng ngừng thở khi ngủ: Tổng quan

Hanoi, 2013Hanoi, 2013

Khái niệm chung

• Giấc ngủ: cần thiết cho cuộc sống và cân bằng của cơ thể

• Nhưng giấc ngủ không phải lúc nào cũng là sự nghỉ ngơi

Có một số bệnh nặng lên trong khi ngủ như: suy hô hấp,

suy tim, đau thắt ngực, hen phế quản

Một số khác thì xuất hiện trong giấc ngủ: SAOS, hội chứng

chân không yên, ngủ gà

• Giấc ngủ: cần thiết cho cuộc sống và cân bằng của cơ thể

• Nhưng giấc ngủ không phải lúc nào cũng là sự nghỉ ngơi

Có một số bệnh nặng lên trong khi ngủ như: suy hô hấp,

suy tim, đau thắt ngực, hen phế quản

Một số khác thì xuất hiện trong giấc ngủ: SAOS, hội chứng

chân không yên, ngủ gà

Các giai đoạn khác nhau của giấc ngủ

• Ngủ nông chiếm 50-60%

• Ngủ sâu 20-25%

• Ngủ nghịch thường 20-25%

• Chu kỳ thức ngủ: 3-6 CK/đêm: CK đầu tiên kéo dài 70-

100mn, CK cuối cùng 90-120mn .

• Ngủ nông chiếm 50-60%

• Ngủ sâu 20-25%

• Ngủ nghịch thường 20-25%

• Chu kỳ thức ngủ: 3-6 CK/đêm: CK đầu tiên kéo dài 70-

100mn, CK cuối cùng 90-120mn .

Đa ký giấc ngủ

Le sommeil normal

L’hypnogramme

S P

V e ille

S t 2

S t 1

S t 3

S t 4

S L

S P = S om m e il P a ra do xa l S L = S om m e il Len t

C yc le 1 C yc le 2 C yc le 3 C yc le 4 C yc le 5

Vai trò của giấc ngủ

Chiêm 1/3 thời gian sống, trung bình 7,5-8 tiếng/ đêm

Chưc năng tim mạch hô hâp đươc tái tạo khi ngu

Tái tạo tê bao

Bài tiêt hóc môn nhip ngay/đêm

Học tâp và trí nhơ

Quá trình hoan chỉnh đê tái cân băng cơ thê, sinh ly và tâm ly

Chiêm 1/3 thời gian sống, trung bình 7,5-8 tiếng/ đêm

Chưc năng tim mạch hô hâp đươc tái tạo khi ngu

Tái tạo tê bao

Bài tiêt hóc môn nhip ngay/đêm

Học tâp và trí nhơ

Quá trình hoan chỉnh đê tái cân băng cơ thê, sinh ly và tâm ly

Bệnh lý giấc ngủ

Các bênh ly chính cua giâc ngủ:

• Mất ngu

• RL hô hâp khi ngu : H/c ngưng thơ khi ngu, H/c tăng thông khí ….

• H/c các vân đông chu ky ở chi dươi

• RL giâc ngu khác :Tăng ngu, chưng ngu rũ, RL nhip tim, …

15 - 20% dân sô co hiên tương ngu ga và trong sô rối

loạn này, h/c ngưng thơ khi ngu chiêm 60% các

trương hơp đến khám tại trung tâm giâc ngu

Các bênh ly chính cua giâc ngủ:

• Mất ngu

• RL hô hâp khi ngu : H/c ngưng thơ khi ngu, H/c tăng thông khí ….

• H/c các vân đông chu ky ở chi dươi

• RL giâc ngu khác :Tăng ngu, chưng ngu rũ, RL nhip tim, …

15 - 20% dân sô co hiên tương ngu ga và trong sô rối

loạn này, h/c ngưng thơ khi ngu chiêm 60% các

trương hơp đến khám tại trung tâm giâc ngu

RL hô hấp trong giấc ngủ

• H/C ngừng thở khi ngủ do tắc nghẽn (SAOS)

• H/c ngừng thở trung tâm khi ngủ

• H/C giảm thông khí/ giảm oxy ban đêm

• H/C chồng lấp là sự kết hợp SAOS và COPD

• H/C giảm thông khí ở BN béo phì

H/c ngừng thở khi ngủĐịnh nghĩa

• Ngưng thơ: sự ngừng hô hấp đường mũi miệng ít nhất 10

giây (không có lưu lượng khí qua đường mũi-miệng)

• Giảm thở:

Được xác định giảm ít nhất 50% lưu lượng chuẩn trong 10

giây

Hoặc dấu hiệu giảm <50% hoặc đường bình nguyên thì hít

vào (đo đa ký hô hấp) kết hợp giảm >3% độ bão hòa oxy

và/ hoặc có cơn vi thức giấc

• Ngưng thơ: sự ngừng hô hấp đường mũi miệng ít nhất 10

giây (không có lưu lượng khí qua đường mũi-miệng)

• Giảm thở:

Được xác định giảm ít nhất 50% lưu lượng chuẩn trong 10

giây

Hoặc dấu hiệu giảm <50% hoặc đường bình nguyên thì hít

vào (đo đa ký hô hấp) kết hợp giảm >3% độ bão hòa oxy

và/ hoặc có cơn vi thức giấc

H/c ngừng thở khi ngủĐịnh nghĩa

• Ngưng thơ/giảm thở do trung ương: sai sót trong trung

tâm điêu chỉnh hô hâp vơi giam hoăc mất găng sưc hô hấp

(SACS)

• Chỉ sô ngưng thơ – giảm thở (IAH) : số cơn ngừng thở+số

cơn giảm thở/ thời gian ngủ (phút) x 60 > 5/giơ ngủ

• Ngưng thơ/giảm thở do trung ương: sai sót trong trung

tâm điêu chỉnh hô hâp vơi giam hoăc mất găng sưc hô hấp

(SACS)

• Chỉ sô ngưng thơ – giảm thở (IAH) : số cơn ngừng thở+số

cơn giảm thở/ thời gian ngủ (phút) x 60 > 5/giơ ngủ

F MARTIN Hanoi NOV 2010

PPP

P. sus-sternale

Thorax

Abdomen

Débit

Ronflement

Sons

Hypopnée

Augmentation de la fréquence du pouls

Désaturation

Repriseventilatoire

Diminution de l’amplitude de l’onde de pouls

HC ngừng thở trung tâm SACS

• Ngừng thở ít nhất 10 giây cùng với ngừng

thông khí gắng sức trong thời gian ngừng thở.

• Có hoặc không kết hợp với 1 nhịp thở scheyne-

stokes

• Ngừng thở ít nhất 10 giây cùng với ngừng

thông khí gắng sức trong thời gian ngừng thở.

• Có hoặc không kết hợp với 1 nhịp thở scheyne-

stokes

Congrès AFVP Dalat 2010

Congrès AFVP Dalat 2010

HC ngừng thở hỗn hợp

• Ngừng thở ít nhất trong 10 giây, khởi đầu là

ngừng thở trung ương sau đó là ngừng thở tắc

nghẽn trong cùng một chu kỳ hô hấp.

• Ngừng thở ít nhất trong 10 giây, khởi đầu là

ngừng thở trung ương sau đó là ngừng thở tắc

nghẽn trong cùng một chu kỳ hô hấp.

Congrès AFVP Dalat 2010

obstructivecentral

apnee

HC ngừng thở hỗn hợp

H/c ngừng thở khi ngủ do tắc nghẽn

Mô tả như môt bênh đôc lâp

Nguôn gôc : Guilleminault 1976

Chẩn đoán

Nguôn gôc: American Academy of Sleep Medicine Task Force, Sleep 1999

• Định hướng LS qua hỏi người nhà (vợ hoặc chồng, người thân)

• Ngừng thở tắc nghẽn khi có tắc nghẽn hoàn toàn đường hô hấp trên trong khi vẫntồn tại hô hấp gắng sức

• Ngu ga quá mưc ban ngay hoăc co ít nhât hai triêu chưng lâm sàng gợi ý

(ngủ ngáy, ngưng thơ, thơ yếu hoăc vi thức giâc liên quan đến găng sưc hô hấp)

• Đo đa ký giấc ngủ với chỉ sô IAH >5

Mô tả như môt bênh đôc lâp

Nguôn gôc : Guilleminault 1976

Chẩn đoán

Nguôn gôc: American Academy of Sleep Medicine Task Force, Sleep 1999

• Định hướng LS qua hỏi người nhà (vợ hoặc chồng, người thân)

• Ngừng thở tắc nghẽn khi có tắc nghẽn hoàn toàn đường hô hấp trên trong khi vẫntồn tại hô hấp gắng sức

• Ngu ga quá mưc ban ngay hoăc co ít nhât hai triêu chưng lâm sàng gợi ý

(ngủ ngáy, ngưng thơ, thơ yếu hoăc vi thức giâc liên quan đến găng sưc hô hấp)

• Đo đa ký giấc ngủ với chỉ sô IAH >5

Quá trình hô hấp và mức độ xẹp đườnghô hấp trên

Ththở yếu

Bản ghi

Hô hấp bình thưb BbbbbHô hấpbình thường

ờngBình

Ngừng th

LID

CƠ CHẾ SAOS

HC ngừng thở tắc nghẽn

Centre Sommeil Antony HANOI 2012

obstructive

Microéveil

Désaturation en O2

Repris res

Dịch tễ học h/c ngừng thở khi ngủ tắc nghẽn

• Bệnh không thương găp

• 5 - 10% dân sô

• 2 - 5 % nư giơi ,

• 3 - 7 % nam giơi, co thê găp 10%

• 3 nghiên cưu thuân tâp Wisconsin, ở Pennsylvanie,

Tây Ban Nha

• Tăng lên rõ theo tuổi, nhất là >60 tuổi

• Béo phì là yếu tố nguy cơ chính của SAS

• Sự biến đổi của IAH tỷ lệ thuận với cân nặng

• Bệnh không thương găp

• 5 - 10% dân sô

• 2 - 5 % nư giơi ,

• 3 - 7 % nam giơi, co thê găp 10%

• 3 nghiên cưu thuân tâp Wisconsin, ở Pennsylvanie,

Tây Ban Nha

• Tăng lên rõ theo tuổi, nhất là >60 tuổi

• Béo phì là yếu tố nguy cơ chính của SAS

• Sự biến đổi của IAH tỷ lệ thuận với cân nặng

DTH HC ngừng thở khi ngủ tắc nghẽn

• Hóc môn sinh dục cũng làm ảnh hưởng đến SAOS

• Khác biêt giưa nam và nữ mất đi sau giai đoan mãn kinh

• SAOS liên quan rõ đến ngủ ngáy

• Người hút thuốc kết hợp cùng với tuổi, cân nặng, uống cà

phê, rượu thì nguy cơ mắc cao gấp 3 lần hút thuốc đơn

thuần

• Bệnh nội tiết: cushing, tiểu đường, suy giáp, bệnh to cực

thường kết hợp SAOS

• Béo phì, bất thường tai mũi họng do giải phẫu hay tắc mũi

• Hóc môn sinh dục cũng làm ảnh hưởng đến SAOS

• Khác biêt giưa nam và nữ mất đi sau giai đoan mãn kinh

• SAOS liên quan rõ đến ngủ ngáy

• Người hút thuốc kết hợp cùng với tuổi, cân nặng, uống cà

phê, rượu thì nguy cơ mắc cao gấp 3 lần hút thuốc đơn

thuần

• Bệnh nội tiết: cushing, tiểu đường, suy giáp, bệnh to cực

thường kết hợp SAOS

• Béo phì, bất thường tai mũi họng do giải phẫu hay tắc mũi

Nghiên cứu vòng đầuYếu tố nguy cơ quan trọng

Vòng đầu +2 cm > nguy cơ tăng 1,53 lần

Vai trò của tuổi

Thương tăng theo tuôi

Bixler 1998 : IAH > 5 :

• 8% : 20 – 44 tuôi

• 19% : 45 – 64 tuôi

• 25% : > 65 tuôi

Thương tăng theo tuôi

Bixler 1998 : IAH > 5 :

• 8% : 20 – 44 tuôi

• 19% : 45 – 64 tuôi

• 25% : > 65 tuôi

Tần suất mắc SAOS ở những bệnh khác

H/c ngừng thở khi ngủ tắc nghẽn: nguy cơ với các tình huống?

• Tai nạn trên đương :

• TB tim mạch

• Bênh mạch vành

• Cơn rung nhi ở BN < 65 tuôi

• Tư vong do suy tim mạn

• Trâm cảm

• Tai nạn trên đương :

• TB tim mạch

• Bênh mạch vành

• Cơn rung nhi ở BN < 65 tuôi

• Tư vong do suy tim mạn

• Trâm cảm

• X 3 - 7 lần

• X 3 lần

• X 5 lần

• X 2 lần

• X 3 lần

• X 2.6 lần

• X 3 - 7 lần

• X 3 lần

• X 5 lần

• X 2 lần

• X 3 lần

• X 2.6 lần

SƠ ĐỒ ĐIỀU TRỊ H/C NGỪNG THỞ KHI NGỦTẮC NGHẼN

Population générale Population diagnostiquée Population SAOS Population traitée

Xác định và định hướng lâm sàng

• Triệu chứng lâm sàng

• Yếu tố nguy cơ

• Hậu quả SAOS

• Khám TMH

• Thang điểm Epworth

• Triệu chứng lâm sàng

• Yếu tố nguy cơ

• Hậu quả SAOS

• Khám TMH

• Thang điểm Epworth

Dấu hiệu và triệu chứng hội chứng ngừng thở khi ngủ do tắc nghẽn

Ban ngày Ban đêm

• Mệt khi tỉnh giấc buổi sáng

• Thay đổi tâm trạng, kích thích, trầm cảm

• Ngủ gà quá mức (thang điểm Epworth BT<10))

• Suy nhược

• Đau đầu buổi sáng

• RL trí nhớ và tập trung

• Chậm tâm thần vận động

• Tăng động / chậm tiếp thu (ở trẻ em)

• THA

• Ngay (~80%)

• Ngưng thơ nhân thây bơi ngươi bêncạnh

• Tỉnh giâc thương xuyên, cảm giac nghet thơ

• Tiêu ban đêm

• RL chưc năng tình dục

• Loạn nhip tim

• Vã mô hôi ban đêm

1. Đang đọc sách báo 0 1 2 3

2. Đang xem tivi 0 1 2 33. Đang ngồi yên ở một nơi công cộng ( trong rạp hát, trong buổi họp)

0 1 2 3

4. Đang ngồi trong xe hơi/ xe đò chạy liên tục không nghỉ trong vòng 1 giờ đồng hồ

0 1 2 3

5. Đang nằm nghỉ trưa 0 1 2 3

6. Đang ngồi nói chuyện với ai đó 0 1 2 3

7. Đang ngồi nghỉ ngơi sau khi dùng bữa không có rượu bia

0 1 2 3

8. Đang ngồi trong xe hơi/xe đò trong khi xe đang dừng vài phút ở chỗ kẹt xe

0 1 2 3

Thang điểm EPWORTH

Khám lâm sàng

• Béo phì, tăng kích thước vòng cổ, IMC > 30 kg/m2 trong

70% số ca béo phì

• Khám tai mũi họng:

• Lưỡi to và dài

• Hẹp vùng hầu họng, mô mềm hầu họng quá phát, dày

thành hầu bên

• Lưỡi gà dài, amidal to

• Bất thường xương hàm (hàm đưa ra sau, hàm nhỏ)

• HTA: 50% SAS

• 30% HTA có SAS

• Béo phì, tăng kích thước vòng cổ, IMC > 30 kg/m2 trong

70% số ca béo phì

• Khám tai mũi họng:

• Lưỡi to và dài

• Hẹp vùng hầu họng, mô mềm hầu họng quá phát, dày

thành hầu bên

• Lưỡi gà dài, amidal to

• Bất thường xương hàm (hàm đưa ra sau, hàm nhỏ)

• HTA: 50% SAS

• 30% HTA có SAS

Khám tai mũi họng

Yếu tố nguy cơ SAOS

• Thừa cân và béo phì

• Nam giới

• Tuổi

• Hút thuốc

• Rượu

• Thuốc an thần

• Tiền mãn kinh

• Bất thường vùng hàm mặt

• Thừa cân và béo phì

• Nam giới

• Tuổi

• Hút thuốc

• Rượu

• Thuốc an thần

• Tiền mãn kinh

• Bất thường vùng hàm mặt

Hậu quả sinh bệnh học

Chuyển hóa Tim mạch

Kháng insulin (typ II)

HC chuyển hóa

Tăng cân

Tiểu đêm

RL chức năng sinh dục

Tăng huyết áp

Rối loạn nhịp

Tai biến mạch não

Nhồi máu cơ tim

Suy tim

Hành vi Khác

Rối loạn nhận thức, hay quên

Dễ cáu gắt

Khó tập trung

Già trước tuổi

Trầm cảm

Buồn ngủ thái quá

Tai nạn liên quan đến mệt mỏi

Đau đầu

Thay đổi hành vi theo hướng tiêu cực

HẬU QUẢ CỦA OSA

NGỦ

DÒNG THỞ BỊ TẮC NGHẼN

Giảm O 2- Tăng CO2 Vi thức giấc

Loạn nhịp tim

Thiếu máu

cơ tim

Tăng áp ĐM phổi

Phì đại

thất phải

Cao huyết áp

Phì đại thất trái

Ngủ ngày

Thay đổi nhận thức, cá tính, hành vi

Dễ bị tai nạn

Ngáy,bồn chồn

Chẩn đoán bằng ghi đa ký hô hấp

Ghi đa ký hô hấp , tiến hành bởi một chuyên gia về giấc ngủ ở nhà hay bệnh viện, cho phép xác định chỉ số ngừng thở thở yếu (IAH).

• IAH >= 30 Ghi đa ký giấc ngủ đủ để chẩn đoán

• IAH < 30 Ghi đa ký giấc ngủ cần thiết

ĐA KÝ GIẤC NGỦ(PSG)

38

ĐA KÝ GIẤC NGỦ (PSG)

Đo đươc các chỉ số :

- EEG ( điện não)

- ECG ( điện tim)

- EMG (điện cơ cằm +điện cơ chân)

- EOG (điện cơ mắt)

- Luồng khí qua mũi và miệng

- Cử động ngực- bụng

- Độ bảo hòa oxy

- Tiếng ngáy

Đo đươc các chỉ số :

- EEG ( điện não)

- ECG ( điện tim)

- EMG (điện cơ cằm +điện cơ chân)

- EOG (điện cơ mắt)

- Luồng khí qua mũi và miệng

- Cử động ngực- bụng

- Độ bảo hòa oxy

- Tiếng ngáy

Giản đồ Đa ký giấc ngủ

Điện não

Điện não

Cử động mắt phải

Cử động mắt trái

Điện não

Điện não

Chin Movement

Điện tim)

Cử động chân trái

Cử động chân phải

Tiếng ngáy

Lưu lượng khí

Cử động bụng

Nồng độ oxy

Cử động ngực

Lựa chọn điều trị SAOS

• Biên phap chung :

– Giảm cân

– Môi trương giâc ngủ: rươu – giâc ngu

– Điêu chỉnh tư thê (quả bong tennis)

• Điêu trị tham khảo:

• Áp lưc dương liên tục (PPC) đương mũi

– PPC liên tục

– PPC tư đông

– Bipap

Vơi IAH > 30 hoăc bênh tim kem theo

• Biên phap chung :

– Giảm cân

– Môi trương giâc ngủ: rươu – giâc ngu

– Điêu chỉnh tư thê (quả bong tennis)

• Điêu trị tham khảo:

• Áp lưc dương liên tục (PPC) đương mũi

– PPC liên tục

– PPC tư đông

– Bipap

Vơi IAH > 30 hoăc bênh tim kem theo

ĐIỀU TRỊ HỘI CHỨNG NGỪNG THỞ KHI NGỦ TẮC

NGHẼN BẰNG ÁP LỰC DƯƠNG LIÊN TỤC

• PPC hằng định với áp lực cố địnhsau khi phân tích thể tích

• PPC hằng định với áp lực cố địnhsau khi phân tích thể tích

• PPC tự động thay đổi áp lựctheo nhu cầu BN

• PPC tự động thay đổi áp lựctheo nhu cầu BN

Điều trị mới, có hiệu quả Đang được dùng tại Pháp

Thở CPAP (thông khí áp lực dương liên tục)

Trên 80 % những BN chấpnhận điều trị

• Triệu chứng cải thiện rõ

• IAH trở về bình thường

Tiêu chuẩn điều trịCPAP

• IAH > 30 /h

• Chỉ số vi thức giấc> 10 /h

• Triệu chứng nặng

Áp lực dương liên tục trong đêm giúp mởrộng đường thở

Điều trị tham khảo

Máy áp lưc dương liên tục + măt nạ mũi = điêu trị

hiêu quả nhât trong Hội chưng ngưng thơ khi ngu

do tăc nghen

Thêm đô ẩm

Điêu trị thoai mái hơn

Nhiêu BN sư dụng

Máy áp lưc dương liên tục + măt nạ mũi = điêu trị

hiêu quả nhât trong Hội chưng ngưng thơ khi ngu

do tăc nghen

Thêm đô ẩm

Điêu trị thoai mái hơn

Nhiêu BN sư dụng

Thay đổi

• Vât liêu nâng hàm dươi : điêu trị đăc biêt cho

BN Hội chưng ngưng thơ khi ngu do tăc nghen

co IAH tư 10 - 30

• Phâu thuât UPPP, tân sô song, Laser

• PT vùng hàm

• Điêu trị tư thê

• Vât liêu nâng hàm dươi : điêu trị đăc biêt cho

BN Hội chưng ngưng thơ khi ngu do tăc nghen

co IAH tư 10 - 30

• Phâu thuât UPPP, tân sô song, Laser

• PT vùng hàm

• Điêu trị tư thê

Centre Sommeil Antony HANOI 2012

Hội chưng ngưng thơ khi ngu do tăc nghen ở Việt Nam ?

• Nghiên cưu đang tiêp tục• Nghiên cưu đang tiêp tục