DEÜ. İLAHİYAT FAKÜLTESi, . İZMİR İLAHİYAT FAKÜLTESi VAKFI

ve

. DİY ANET İŞ LERİ BAŞKANLI GI İZMİR İL MÜFTÜLÜGÜ İşbirliğiyle Düzenlenen

• • HAZRETI ALI

• • • • • -SEMPOZYUM BILDIRILERI-

24-25 Ekim 2007

İZMİR- 2009

Sefine-İ Tebriz İsimli Mecmuada Hz. Ali'ye Nispet Edilen Dualar ve Sad Kelime

Arş. Gör. Ali ERTUGRUC

1996 yılında şahsi bir kütüphaneden Meclis-i Şura-yı İslami Kütüp- . hanesine intikal eden ve 2003 yılında da Tahran Üniversitesi yayınlan arasında faksimile (tıpkı basım) olarak neşredilen Sejfne-i Tebriz isimli mecmua, fı~ıh, hadis, tasavvuf, kelam, ·ahlak, tarih, edebiyat ve dil gibi çeşitli alanlarda Arapça ve Farsça olarak yazılmış müstakil 209 risaleyi ıçme almaktadır. Ekseriyeti 721-723/1321-1323 yılları arasında Ebu'l-Mecd Muhammed b. Mesud Tebriz! tarafından Tebriz'de "kitap" adı altında kayda geçirilen bu mecmuadaki eserlerden bir kaçı da Hz. Ali ile ilgilidir. Bunlar, 152-155. şıralarda yer alan Hz. Peygamber'in Hz. Ali'ye vasiyetleri, Hz. Ali'nin oğulları Hz. Hasan ve Hüseyin'e vasiyetleri ve Hz. Ali'nin verdiği hükümlerden bazılannın zikri ile ilgili risalelerden başka, 14, 15 ve 16. sıralardaki haftanın ve Ramazan ayının günlerinde okunınası gereken dualar ile Hz. Ali'den nakledilen yüz özlü sözün yer aldığı risale­lerdir.1

Arapça-Farsça olarak kaleme alınan bu risalelerden bir hayli eksik olarak kaydedilen Hz. Peygamberin Hz. Ali'ye nasihat tarzındaki vasiyet­leri, yine bu oturumda Sayın Abdülkadir Palabıyık tarafından, yazma nüshalann yardımıyla, daha tam ele alınacaktır. Bizim burada inceleye­ceğimiz ve değerlendirmeye tabi tutacağımız risaleler ise, son olarak zik­rettiğimiz üç kısa risaledir.

Bunlardan 16. sırada "Kitabu Kelimati Emfri'/-Mü'minfn Ali (r.a.)" 2

ismiyle yer alan risale, Hz. Ali'nin bir kısım özlü sözlerini içerir. Döneminin Mu'tezill alimlerinin önde gelenlerinden büyük edlb el-Cahiz (ö. 255/869) tarafından çeşitli eserler içinden bulunup bir araya getirilen ve başlangıçta "Mie Kelime" olarak, sonraları da "Sad Kelime" ya da "Sad Güftar" ismi altında meşhur olan bu kelimeler/sözler, derleyeninin ifadesiyle "her biri bin kelimeye denk düşen" 3 Arapça yüz özlü sözden mürekkeptir.

· Mie/Sad kelime literatürüne bir göz atacak olursak, Sejfne-i Tebriz yazarıyla aynı rivayet silsilesinden etkilendiğini/beslendiğini düşündüğü­müz "Menakıbü'l-İmôm Emfri'/-Mü'minfn" müellifi el-Muvaffak b. Ahmed

• Dokuz Eylül Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Ara§tırrna Görevlisi. 1 Sefine-i Tebriz isimli bu hacimli mecmuanın mufassal bir tanıtımı için bkz. Abdülhüseyin

Hairt, "Sefine-i Tebriz: İki Kapak Arasındaki Kütüphane", Çev.: Ali Ertuğrul, Tasavvuf: İ/mi ve Akademik Araştırma Dergisi, Yıl S, Sayı 19, Ankara 2007, s. 351-400.

2 Kitabu Kelimati Emtri'l-Mü'mintn Ali (r.a.), istinsah: Ebu'l-Mecd Muhammed b. Mesud Tebriz!, Sefine-i Tebriz, Tahran 2003, s. 99-100. ·

3 el-Muvaffak b. Ahmed b. Muhammed el-Bekri el-Mekki el-Hanefi el-Harizmi, e/-Menôkrb, tahktk: Fazlletü'§-Şeyh Malik el-Mahmud!, Kum 1411, s. 375.

ı:

~· ,i

228 HAZRETİ ALİ -Sempozyum Bildiri/eri-

ei-Harizml (ö. 568/1172)'nin, diğer Mie/Sad Kelime yazarları ve ravilerinden farklı olarak bu sözlerin el-01hiz' dan kendisine ulaşıncaya kadarki rivayet zincirine de yer vermekte olduğunu görürüz. el-Harizml bu sözlerin derlenmesiyle ilgili şu bilgiyi aktarmaktadır:

"Bize (el-Harizml} el-Fakih Ebu Sa'fd el-Fazi b. Muhammed el-Esterabô.di haber verdi. Bize Ebu Galib el-Hasan b. Ali b. Kasım haber verdi. Bize Ebu Ali el-Hasan b. Ahmed el-Cührümi Asker-i Mükrem'de haber verdi. Bize Ebu Ahmed el-Hasan b. Abdullah b. Sa'id haber verdi. Bize Ebu Bekr Muhammed b. el-Hasan b. Düreyd haber verdi. O şöyle dedi:

Ebu'I-Fazi Ahmed b. Ebi Tahir -Ebu Osman el-Cahiz'in arkadaşı- şöyle

dedi: Cahiz bize zaman zaman şöyle diyordu: Emlrü'l-Mü'minin (ona se­lam o/sun)'in Arap ke/amının güzel sözlerinden olup her biri bin kelimeye denk düşecek Mie Kelime'si vardır. Dedi: Ben uzun süre ondan bu sözleri cem etmesini ve bana yazdırmasını istedim. Bana söz veriyor, fakat [her defasında] onları vermemek için unutmuş görünüyordu. Dedi: Nihayet ahir ömründe, ta~nif ettiği eserlerin müsvedde/erinden bir kısmını çıkardı ve onların içinden bu kelimeleri bir araya getirdi. Benim için kendi el yazısıyla _onları tahric etti (senedi ile birlikte yazdı). O mie kelime/yüz söz şunlar­dı: ... "4

ei-Harizml ile muasır olan ve· bugün elimizde bulunan Mie/Sad Ke­lime nüshalarının ve istinsahlannın el-Cahiz' dan sonraki en önemli ikinci nakledeni durumundaki Mie Kelime mütercimi ve şarihi Reşldüd~in Vatvat (ö. 573/1177) ise, eserinin mukaddimesinde Farsça olarak yuka­rıda zikredilenlerle aşağı yukarı mutabık düşen şu ifadeleri yazmaktadır:

"Hamd, kerem/i lütufları ve çeşit çeşit nimetleri için Allah'a, sa/at temiz neseplere ve ışık saçan ahlaka sahip olan Nebl'ye, tertemiz aline ve müttaki olan, hakkı himaye eden ve halka yol gösteren ashabına olsun. ·

-4 el-Harizmt, e/-Meniikıb, s. 374-375.

Bize, el-Harizmt ile Sejfne-i Tebriz yazarı arasında aynı kaynaktan etkilenme/beslenme olduğunu dü§ündüren yukarıdaki ibare, Sejfne-i Tebriz' de şu şekilde geçmektedir: "Arap ke/iimının güzel sözlerinden olup her biri bin kelimeye denk düşecek Mie Kelime, Ali b. Ebi Tiilib (Allah yüzünü ağartsın)'ten rivayet edilmiştir. Eğer yeryüzünde yaşayanlar on/an anlamaktan acizdirler dersem, gerçekten hakikati söylemiş olurum. O kelimeler şunlardır: ... " Re§idüddin Vatvat'ın Mie/Sad Kelime şerhi olan Mat/Qbu Kül/i Tiilib min Keliimi Ali b. Ebi Tiilib isimli eserini ne§reden Mahmud Abidi'nin kaleme aldığı mukaddimeden, Ayasofya Kütüphanesi No: 2052'de yer alan h. 686 tarihli mecmuanın Kenzü'l-Hikme olarak kaydedilini§ olan dokuzuncu risalesinde de Ebu'I-Fazi Ahmed b. Ebi Tahir ile el-Cahiz arasında geçen bu mülakata yer verildiğini anlıyoruz. Bkz. Reştdüddin Vatvat, Mat/u bu Kül/i Tali b min Keliimi Ali b. Ebi Tali b, tashih ve ta'likat: Mahmud Ab idi, Tah­ran 1374, s. 11-12, 48.

Il. Oturımı: Hadislerde Hz. Ali 229

Muhammed b. Muhammed b. Abdülcelil e/-Ömerf er-Reşfd el-Kô.tib (Allah onu din ve dünyasıyla ilgili arnellerini ıslah etmede ve ô.hireti ve evveliyle ilgili emellerini yerine getirmede muvaffak kılsın) şöyle diyor: Hayırlıların imamı, doğruların numunesi, fetô.ların seyyidi, yiğit/erin önderi olan Emfrü'/-Mü'minfn Ali b. Ebi Tô.lib (Allah yüzünü ağartsın), mücevher/i. kolyeleri nefesleriyle kıskandıracak, parlak yıldızları /afızlarıy/a hayrete düşürecek derecede bir fesahate sô.hipti. Üstün bir kabiliyete ve büyük bir belagata sô.hip olma hususunda bu ümmetin nô.dir bir ferdi ve bu milletin emsa/i görülmemiş bir üyesi olan Amr b. Bahr e/-Cô.hiz (AIIah'ın rahmeti üzerine olsun), Emfrü'/-Mü'minfn Ali b. Ebi Tô.lib (Allah yüzünü ağart­sın) 'in hepsi hayret verici bir beyazlık ve etkileyici bir inci gibi olan sözle­rinin mecmu'undan sad kelimeyi/yüz sözü seçmiştir. Buradaki her bir ke­lime/söz .bin kelimeye/söze denk düşer. Bunları kendi hattıyla yazdı ve halka yadigô.r bıraktı. Ben bende de bu Sad Kelime'yi.. .... için Arapça ve Farsça iki dilde şerh etmeyi ve her kelimeyi bu şekilde şerh ettikten sonra da kendi münşeô.tımdan bu kelimeyle münasip düşen iki beyti getirmeyi lüzUm/u gördüm. Böylece onun faydası daha ı.,ımumf ve menfaati daha tam olacaktır. Her iki sınıf insan da, yani hem nazm erbabı, hem de nesr ashabı bunu mütalô.aya rağbet gösterecektir. Bu hizmetin kabule mazhar olması ümid olunur. Onun kabulü, ben bendeye de sonsuz bir izzet ve her iki cihô.nda şeref hô.sı/ kılar ... "5

Böylece hicri altıncı/milad! on ikinci yüzyıldan kalan birbirine muasır her iki metinden anladığımız kadarıyla el-Cahiz, elinin altındaki çeşitli

eserlerde dağınık bir halde geçmekte olan Hz. Ali'ye ait sözleri, ömrünün sonlarına doğru bir araya getirip yazmış ve bu müsveddeyi arkadaşı Ebu'I-Fazi Ahmed b. Ebi Tahir ( ö. 280/893)' e teslim etmiştir. el-Harizml'ye ait metinde bu sözlerin kendisine el-Cahiz' dan sonra kimler vasıtasıyla ulaştığı belirtiliyorsa da, Reş'idüddin Vatvat da dahil olmak üzere diğer Mie/Sad Kelime nüshalarında bu husus kapalı kalmaktadır. Ancak kaleme aldıklan eserlerde Hz. Ali'ye ait bu sözlere yer veren müellifler sayesinde yine de bu sözlerin zaman içindeki seyir, nakil, istinsah ve yayılışiarını tespit etmek mümkün olabilmektedir.

Bilindiği üzere Hz. Ali'ye ait veciz sözlerin kaynakları, sözünü etti­ğimiz Mie/Sad Kelime'nin yanında Divanü Ali, Nehcü'I-Belôga ve Düstürü'I-Me'alimi'I-Hikem gibi eserlerdir. Bunlardan Şerif er-Radi Mu­hammed b. Hüseyin (ö. 406/1015) tarafından derlenen Nehcü'I-Belôga adlı eserin üçüncü bölümü ile bu esere İbn Ebi'l-Hadid (ö. 656/1258) tarafından yazılan ei-Hikemü'I-Mensure isimli şerh, Hz. Ali'ye ait bahis konusu sözlerle birlikte pek çok vecizeyi içerir. Kadı Ebu Abdullah Mu­hammed b. Selame el-Kuda'l (ö. 454/1062)'nin

5 Re§idüddin Vatvat, Mat/Cıbu Kül/i Tôlib, s. 63.

' .

' ' ,,

230 HAZRETİ AiJ -Sempozyıım Bildiri/eri-

Düstürü'l-Me'alimi'/-Hikem ve Me'suru Mekarimi'ş-Şiyem isimli eseri de Hz. Ali'nin tebliğleri, öğütleri, edebi sözleri, bazı sorulara verdiği cevaplar, dualan, şiir ve temsillerini havidir.

Ebu'l-Feth Abdulvahid b. Muhammed Arnidi et-Temiml (ö. 550/1155) de el-Cahiz'in Hz. Ali'ye ait sadece yüz hikmetli sözü bir araya getirdiğini, böyle yapmakla ancak denizden bir katre devşirdiğini söyle­yerek Gurerü'I-Hikem ve Dürerü'l-Kelim min Kelô.mi Ali b. Ebi Tô.lib isimli eserinde Hz. Ali'ye ait 11 binden fazla söze yer vermiştir. Bazıları tara­fından Ebu Ali Tabersl tarafından derlendiği söylenen Nesrü'I-Lefıli isimli kitap da Hz. Ali'ye ait 300 civarında veciz sözü içerir.6

İlk üç halife için de birer Mie Kelime tertip etmiş olan yukarıda de­ğindiğimiz Reşldüddin Vatvat'ın Mat!Ubu Külli Tfılib'e ise, gerek uslup ve şekil, gerekse mana itibariyle Mie/Sad Kelime yazma geleneğinde yeni bir çığır açmış ve bilhassa edebiyatçılar üzerinde derin tesirler bırakmıştır. Onun el-Cahiz' da da gördüğümüz edebi kaygılar yanında, bu sözlerin tavsiye ve hikmet boyutuna da dikkat çekmesi önemli bir vurgu olmuştur. 8

Kema.Iüddin Meysem b. Ali b. Meysem Bahrani (ö. 679/1280) ise, Arapça kaleme aldığı Şerhu Sad Ke/ime'yi: "Akıl, İlim vb. Hususlada İlgili Bahis­ler", "Beğenilen ve Beğenilmeyen Ahlaki Durumlarla İlgili Bahisler" ve "Edeb, Mevize ve Hikmetlerle İlgili Bahisler" şeklinde üçe ayırarak söz konusu kelimeleri yeni bir tasnife tabi tutrnuştur.9 Adil b. Ali de 889/1484

6 MezkGr eserler ve konuyla ilgili diğer hususlar hakkında daha geni§ bilgi için bkz. Adem Ceyhan, Türk Edebiyatında Hazret~i Ali Vedze/eri, Ankara 2006, s. 39-43, 55-94; Re§ldüddin Vatvat, Mat/iibu Kül/i Talib, musahhihin mukaddimesi, s. 11-33.

7 Reş'idüddin Vatvat, Sad Kelime'yi Mat/ubu Kül/i Talib min Kelami Ali b. Ebi Tali b adıyla şerh ettikten sonra, "büyüklerin fermanı ve talebi, kendisinin gördüğü maslahat" üzerine Faslü'/-Hitab min Kelami Emiri'I-Mü'minin Ömer b. Hattab ismiyle Hz. Ömer' e ait yüz sözü de yukanda izah edilen tarzda şerh etmiştir. Ancak Matlubu Külli Talib'te yaptığı gibi burada bir Arapça şerhe yer vermemiştir. Bundan sonra da Hz. Ebu Bekir' e ait yüz sözü Tuhfetü's-Sıddık min Ke/ami Emiri'l-Mü'minin Ebi Bekr Sıddık adıyla deriemiş ve Farsça olarak muhtasar bir- şekilde şerh etmiştir. Son olarak da Hz. Osman'a ait yüz sözü İnsü'l-Lehfan min Kelami Emiri'l-Mü'minfn Osman b. Affan namıyla deriemiş ve diğer­leriyle aynı şekilde şerh etmiştir. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi No: 407, Süleymaniye Kütüphanesi Ayasofya 2854, Veliyüddin 2639, Bağdatlı Vehbi 657, Esad Efendi 1373'de Sad Kelime-i Çaharyar-i Nebi ve benzeri isimler altında yer alan mecmualar, Reşidüddin'in telif ettiği mezkCır dört eseri de içermektedirler. Ayrıca bunların Topkapı Sarayı Müzesi Ktp. R. 1914'te Mustafa b. Mehmed tarafından yapılmı§ Türkçe ter­cümeleri de mevcuttur. Adem Ceyhan, s. 90-91, 209-219; Re§ldüddin Vatvat, Mat/ubu Külli Talib, musahhihin mukaddimesi, s. 17-18, 50.

8 Adem Ceyhan, s. 91, Reşidüddin Vatvat, Mat/ubu Kül/i Tô/ib,,musahhihin mukaddimesi, s. 18-20. Reştdüddin'den etkilenen müelliflerin eserlerinden verilen misaller için ayrıca bkz. Matlubu Kül/i Tôlib, musahhihin mukaddimesi, 39-47.

9 Kemalüddin Meysem b. Ali b. Meysem Bahrant, Şerh ber Sad Kelime-i Emfrü'l-Mü'minfn Ali b. Ebi Talib, tashih, ta'lik: Mir Celalüddin el-Hüseynt el-Urmevt, tercüme: Abdülali

II. Otunun: Hadislerde Hz. Ali 231

tarihinde kaleme aldığı Sad Kelime-i Alevf isimli eserinde, el-Cahız'ın derlediği sözleri Reşldüddin Vatvat'ın Matlubu Külli Talib'i tarzında manzum Farsça çevirisiyle birlikte vermiştir.10

Kastamonulu Mustafa b. Mehmed (tercüme tarihi: 977-8/1569-70), Edayi (m. 16-17. asırlar), Hocazade Aziz (muh. terc. tar.: 1021/1612), İsmail b. İbrahim (muh. terc. tar.: 1161/1 748), Manastırtı Rif'at Bey (muh. terc. tar.: 1325/1907'den önce) gibi isim ve mahlaslarını bildiren kişilerden başka, adları belirlenemeyen ve kütüphanelerde "Sad Kelime-i Hazret-i Ali, Sad Kelime-i Emirü'l-Mü'minln Ali, Sad Kelime-i Ali b. Ebi Talib, Sad Ketimat-ı Ali, Min Kelimat-ı Ali, Şerh-i Sad Kelime-i İmam Ali, Tercüme-i Sad Kelime-i Ali, Mie Kelime fi'l-Hikme, Emsal-i Ali, Sad Ketimat-ı Çehar Yar-ı Güzln, Terceme-i Sad Kelimat-ı Çehar Yar-ı Güzln, Nesrü'l-Leali, Nesrü'l-Le'all min Kelami Emiri'l-Mü'minln Ali, Hikemiyat, Nazrnü'l-Cevahir ve Envarü'l-Edeb ... " gibi muhtelif isimler altında Arapça, Farsça, Türkçe olarak yer alan pek çok veeize derlemelerine rastlamak da mümkündür. 11

Sahibi, Me§hed 1370/1991. 10 Adil b. Ali, Sad Kelime-i Alevi, Me§hed 1382/2003 (İnti§fuat-ı Asitan-ı Kuds-ı Razavi).

Re§idüddin'in Matlubu Kül/i Tôlib'ini ne§reden Mahmud Abidt, diğer §arihlerin pek çoğunun ihtilaf ettikleri deksanıncı kelimenin tercümesinde Re§idüddin ile Adil b. Ali'nin ittifak ettiklerinden hareketle, Adil b. Ali'nin Matlubu Kül/i Talib'ten istifade ettiğine hükmetınektedir (Bkz. Re§idüddin Vatvat, Matlubu Kül/i Ta/ib, musahhihin mukad­dimesi, s. 30). Ancak Asitan-ı Kuds-ı Razavi Kütüphanesi'ndeki Molla Abdülbaki Tebriz! ve Şah Mahmud Ni§aburi isimli hattatlar tarafından Sülüs ve Nesta'lik hathyla kaleme çekilm i§ ve tezhiblenmi§ bulunan bu nüshanın hp kı basımında "~ :v, ~wı :ı w:• ile " ;:..;:,.;,. ~ ~;~i:;.. 2" sözleri yer almamakta ve bu sebeple de söz sayısı 98'de kalmaktadır. Adil b.

Ali'nin yapmı§ olduğu bu Farsça manzum tercüme ile Sad Kelime metni, Ali KuliŞirazi (ö. 977/1565) isimli bir b3§ka hattat tarafından da Muhakkak ve Nesh hattıyla kaleme çakilmi§ ve Gülistan Kütüphanesi'nde mahfuz bulunan bu nüsha da hpkı basım olarak ne§redilmi§tir. Bkz. Sad Kelime-i Manzum (Farisf) ez Suhanan-ı Güzlde-i Hazreti Ali Aleyhis's-Selam, Hattat: Ali Kuli Şirazi, Mukaddime: Cemalüddin Şiraziyan, Tahran 1368/1989 (Bünyad-ı Druretü'l-Ma'fuif-i İslami ne§riyah). Bu ikinci ne§irde ise, "i;.i ;i,~

pı :ı-:" ve "~·; J. '?'jj ,J:-6iı ~" sözleri farklı sayfalarda olmak üzere iki§er kez yazıldıklanndan, söz sayısı zahiren 102 olarak gözükmektedir. Zaman içerisinde farklı ki§ilerce istinsah edilmi§ olan Adil b. Ali'nin manzCım tercümesinin muhtelif ne§irleri için bkz. Sad Kelime-i Manzum ... , Cemalüddin Şiraziyan'ın mukaddimesi, s. 9-15.

11 Adem Ceyhan, s. 39, 91. Hz. Ali vecizeleriyle ilgili detaylı ve kapsamlı bir değerlendirme ve Sad Kelime literatürünün dakik bir dökümü için bu makalenin yazımında kendisinden bir hayli istifade ettiğimiz değerli ar3§hrmacı yazar sayın Adem Ceyhan'ın Türk Edebi­yatında Hazret-i Ali Vedzeleri isimli eserine bakılması icap ettiğini burada bir defa daha vurgulamak gerektiği kanaatindeyiz. Sayın Ceyhan'ın konuyla ilgili §U çalı§maları da dikkate §ayandır: "Eski Türk Edebiyalında Sad Kelime-i Ali Derleme Tercüme ve Şerhlerine Dair", Celal Bayar Ün. Fan Edebiyat Fak Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 1, Manisa 1997, s. 232-255; "Muallim Naci'nin Emsal-i Ali Tercümesi", Selçuk Ün. Türkiyat Arş. Enst. Türkiyat Araştırmalan Dergisi, Sayı 9, Konya 2001, s. 277-325;

232 HAZRETİ AiJ-Sempozyıım Bildiri/eri-

Yine Hz. Ali vecizelerine, sadece edebiyat sahasında değil, mimari, hat, tezyinat gibi diğer güzel sanat dallarında da tesadüf edilir. Hz. Pey­gamber'in hadisi olarak rivayet edildiği gibi, "Sad Kelime-i Ali" türünden tercüme ve şerhlerde Hz. Ali'ye nispet edilen: "İnsanlar uykudadır, öl­dükleri zaman uyanırlar" sözünün, bazı mezar taşları üzerine yazılması gibi, cami, medrese, türbe, mezar taşı gibi çeşitli eserlerin giriş kapısı, duvar ve cepheleri üzerine Hz. Ali'ye ait sözlerin yazıldığı da bir vakıadır.12

8 Muharrem 723/17 Ocak 1323 Pazar günü öğle vakti Sejfne-i Tebriz'in katibi Ebu'l-Mecd Muhammed b. Mesud Tebriz! tarafından tahrir edilen elimizdeki metin ise, yukarıda da ifade ettiğimiz gibi daha ziyade ei-Harizml'de görülen tarza uygun düşmektedir. Yine el-Harizm!'de Mie/Sad Kelime'nin derlenmesiyle ilgili nakledilen rivayet, burada da özetlenmiş bir şekilde yer almaktadır. Takriben aynı ifadelere Reşidüddin Vatvat'ta da rastlamak mümkünse de, Mat/Qbu Kül/i Tfılib'in müstakil bir eser olarak tertip edildiğini ve mukaddimesinin de Farsça yazılmış oldu­ğunu belirtmek gerekir.

Elimizdeki nüshada mevcut bulunan sözlerin toplamı tam olarak 100'ü bulmamaktadır. Ancak bu durum, farklı dönemlere ait elimizdeki

~ diğer Mie/Sad Kelime nüshalarında da görülebilen bir husustur. Bazı müelliflerin mana bakımından birbiri ile yakın olan ".,ii .:; ywı ~w" ve " ~w .,ii ;i;) ywı" ["Akıllının dili kalbindedir" ve "Akılfinıı1 dil( kalbinin ardındadir"] ile ".y J ~~i ~, ve "..,L . .ı ;i/, ._.:;.~i ~, ["Ahmağın kalbi ağzındadır" ve "Ahmağin kalbi dilinin ardindadır"] sözlerinden birini tercih etmeleri neticesi, Mie/Sad Kelimelerdeki söz sayısı 98'de kalabilmektedir. Seflne-i Tebriz'de de böyle bir tercih söz konusudur, ancak yine de söz sayısı 96'da kalmaktadırP

Buna karşın el-Harizml, Reşidüddin Vatvat, Meysem b. Ali Bahranl, Cemali (musahhih)14

, Edayi15, Adil b. Ali, Ali Kuli Şirazt ve A. H. Harley16

"Usul!' nin Hadis ve Veeize Tercümeleri", İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, cilt XXX, İstanbul 2001-2003, s. 147-188; "Hariml'nin Hz. Ali'den Kırk Veeize Tercümesi", Celal Bayar Ün. Sosyal Bilimler Dergisi, cilt !, sayı 2, Manisa 2003, s. 45-58; "Vahdeti'nin Sad-Kelime-i Hazret-i Murtaza Tercümesi", Gazi Üniversitesi Ahilik Araştırmalan Dergisi, cilt 1, sayı 1 (Yaz 2004), s. 21-68; "Eski Bir Veeizeler Kitabı: Eday!'nin Sad-Kelime-i Alt Tercümesi", Celal Bayar Ün. Sosyal Bilimler J?ergisi, yıl 2005 (Manisa), cilt lll, sayı 1, s. 15-46; "Dört Seçkin Dostun Portresi: Cevri lbrahim Çelebi'nin Hilye-i Çihar-Yar-i Güz!n'i", Celal Bayar Ün. Sosyal Bilimler Dergisi, yıl 2006 (Manisa), cilt IV, sayı 1, s. 1-28; Hocazade Abdülaziz Efendi'nin Gül-i Sad-berg'i, Manisa 2006.

12 Adem Ceyhan, s. 93-94. 13 İleride numaralandırılmı§ metindeki 68 ile 69. ve 89 ile 90. sözler birbirine "ve" bağiacı ile

bağlanmı§ olsalar da, diğer metinlerde bunlar ayn ayrı müstakil olarak verilmektedir. Bu sebeple biz de bunları ayırınayı uygun bulduk

14 Sad Kelime-i Hazret-i Ali, tashih: Cemali, İstanbul 1286/1869 (Mühendisoğlu Matb.aası).

ll. Orımım: Hadislerde Hz. Ali 233

gibi müellif ve naşirlerin farklı dönemlerde kaleme alındıklan veya şerh ya da tercüme ettikleri Mie/Sad Kelime örnekleri ile yapmış olduğumuz kar­şılaştırmada, Sejfne' de yer alan metne en fazla benzerlik arz eden Bahrani nüshası hariç, aslında diğer nüshalarda var olup da Sejfne'de geçmeyen söz sayısının 8 olduğu ortaya çıkmıştır. Sejfne'de yer almayan bu 8 söz şunlardır: "~~:ti ~:;. ::;.ı ~ L." [Kendi kıymetini, kudretinin sınırlannı bilen kişi helak olmaz], ".:r:?-i' ;Jw, ~1" [Hikmet, mü'minin yitik malıdır], "~~ :,.,~~ ~" [Nice tamahkarlık, yafanla/hüsranla neticel;ı;;ı:ıiştir] ~-" J~ J:~ ,;?i _;.;Jı" [ Azgınlık ve zülüm [insanı] helake sürükler], " ı.ı.s-ı y c;. :, ö'). ~;.. y .} i:.J" [Her yudumda bir boğaz düğümlenmesi ve her lokmada'bir yut~ kunma zorluğu vardır], "~rJ ...,.JI;iı J ~~ -JS :;" [Sonuçları üzerine çokça düşünen kişi, cesaretli olamaz],' ".,ii :ıJ:, J.wı 0Lı" [Akıllının dili kalbinin ardındadır], "~C...: :ıJ:, F~i ~" [Ahmağın katbidilfnin ardındadır].

Ancak bu 8 sözü Sejfne'deki metne ilave ettiğimizde, sayı 104'e ulaşmaktadır. Ortaya çıkan bu fazlalık ise, Sejfne' de -ve de biri hariç Bahrani nüshasında17- bulunup da diğer nüshalarda bulunmayan şu 4

Ahmet Cemal Niyazoğlu, Hz. Ali (r.a.)'nin Kulaklara Küpe Olacak Yüz Sözü (Sad Ke­lime) ismini verdiği eserinde, Hz. Ali'nin yüz sözünün Türkçe'ye manzum yeni bir çevirisini yapmıştır (İzmir 1998). Eserinin sonuna, Molla Cam'i (ö. 898/1492)'ye nispet edilen künyesini verdiğimiz manzum Farsça tercümeyi ve ilk Türkçe çevirilerden olan manzum Türkçe tercümesini de tıpkı basım olarak koymuştur (Kar§ıla§tırma yaparken biz de bu metni kullandık). Ancak Adem Ceyhan, bu eserin bir yanlı§lık eseri Molla Cami'ye nispet edildiğini, aslında metnin Re§'idüddin'in Matlubu Kül/i Tôlib'inden başka bir §ey olmadığını ifade etmektedir. Bkz. Türk Edebiyatında Hz. Ali Vedzeleri, s. 93, 106.

ıs On altı veya on yedinci asır §airlerinden olan Edayi'nin şahsiyeti ve manzum tercümesi için bkz. Adem Ceyhan, "Eski Bir Veeizeler Kitabı: Edayi'nin Sad-Kelime-i Ali Ter­cümesi", Celal Bayar Ün. Sosyal Bilimler Dergisi, yıl 2005 (Manisa), cilt III, sayı 1, s. 15-%. Ayrıca bkz. Aynı müellif, Türk Edebiyatında Hz. Ali Vecizeleri, s. 194-198. Sayın Ceyhan, her iki çalışmada da Edayi'nin bu sözleri doğrudan doğruya el-Cahiz'dan değil, Re§idüddin Vatvat'ın Mat/Cıbü Kül/i Tôlib'inden faydalanarak Türkçe'ye tercüme ettiğini söylemektedir. -

ı 6 Sad Kalima or Centiloquium of Ali b. Abi Tali b, Ed. A. H. Harley, Calcutta 1927 (s.1-51 -metin, 53-86 İngilizce tercüme). Harley'in Re§'idüddin'in Matlubu Kül/i Tôlib'inine ait dört nüsha üzerinden yapmış olduğu tashih neticesi ne§retmiş olduğu bu eserde, diğer r.:atl?b K?lli. :alib ne§irlerinde 64. sırada yer alan §U söz bulunmamaktadır: " ;:6..:- -} :;_)"" ;.;~ )li j ~jt;. ji"

ı 7 Toplam yüz sözü ve bunların şerhlerini ihtiva eden Bahran'i nüshasında Seline' de mezkur - bu sözlerden ":,.~ı Jb; ~J:ıi:.iı J;- i;( cümlesi ile Seline de dahil olmak üzere diğer

nüshalarda yer alan ''._,,;~ı , ;. ~ ~:_.:,. ~" ve "Jlıı ..;l: J J C:ıkıi" cümleleri geçmez. Yine Sefine

hariç diğer nüshalard~ geÇen yukarıda işaret ~ttlği~i~ "c;-.··; r.J ~i;iı J- ;~ -)- :; " sözü de

burada yer almaz. Bunların yerine bu nüshada, Sefine dahil diğer nüshalarda yer alamayan "~:,.:_:..;..; \.. :l;i :_,.8i" [insanlar, kendilerine yapılan iyilikterin çocuklarıdırlar] ile

"rw ;:3::.. ji ~i;;- j\; i,? ..'iıı ~~" [Allah, konuştuğunda hayırlı söz söyleyip faydalı olan ya

da susup yanlış söz sarf etmeyen kişiye merhamet eylesin] sözleri geçer. Ayrıca 100 sözün

234 HAZRETİ ALİ -Sempozyum Bildirile ri-

sözden kaynaklanmaktadır: ",_;:iı, J=ıı ;_,.:. ,_.;,.:.:.iı CF-" [Var olanı dağıtınayıp elde tutmak, Allah hakkında su-i ianda bı.İlunmaktır], "fi~ı jb.; ~/·Ô j;.. i;( [Takdir edilenin düğümü çözülünce, takdir/tedbir batı! olur], "~ı pı J:_;..i" [Ahmaklığın en büyüğü, fakirliktir], " 61:;... ~~ lJ1 ;!Jf:. :_4- W;. -;:... ~~ ~ 61 :..4-" [Helak olmuş bir kişinin nasıl helak olduğu' acayip bir şey' değildir, acayip olan kurtulmuş olan kişinin nasıl kurtulduğudur].

Karşılaştırma yaptığımız metinlerio en eskisi durumundaki el-Harezm! nüshası da Bahranl nüshası gibi Se/fne'deki metinle benzer vasıflar taşır. Bununla birlikte içinde yüz sözün tam olarak geçtiği nüsha­larda var olduğunu gördüğümüz, ancak Seffne' de yer almayan yukarıdaki 8 söz, Bahrani: gibi el-Harizrnl nüshasında da tam olarak geçer. Buna karşlık diğer nüshalarda yer alınayıp Seffne'de yer aldığını söylediğimiz 4 sözden sadece Bahran! nüshasında geçmeyen ".~-~~ jb.; ~/ı'i:i1 j;.. i;ı" sözü, el-Harizml'de "P,:81 jb.; ~J:ıiJı j;. i;ı" tarzındamana bakımından daha uygun bir şekilde geçer. Şu 3 söz ise Seffne de dahil olmak üzere diğer hiçbir nüshada bulunmayıp, sadece ei-Harizml'ye mahsustur: " Jii .iiı1)i );...ii ~l;ji :# ~LS- J;- -;::-." [Dikkat! Dikkat! Allah [günahları] öyle bir örter ki, sanki onlar affedilmiş gibi olur], "J:.j1 :u j;~1 j\ı,f :;." [Emeli uzun olan kimsenin

-ameli kötü olur], ",_JJ ~j\,.:. .,_; ;;:,; :,..._\s:ii" [İhtiyacından fazlasını kazanan kişi, başkası için biriktirlrf. · " -

Son olarak şunu da belirtelim ki, neşredilmiş nüshalarla yapmış ol­duğumuz karşılaştırmada, bazı ibarelerde mana farklılığı meydana geti­recek değişiklikler bulunduğuna, bazı yerlerde ise farklı veya eş anlamlı kelimeler kullanıldığına şahit olduk. Bunlardan bazıları şu şekildedir: el-Harizml'de: "Meliklerde vefa bulunmaz'' denilirken, diğer bütün me­ünlerde bu ibare: "MelUVbıkmış kişide vefa bulunmaz" şeklindedir. Yine el-Harizml' de: "Kendisinden istekte bulunulan kişi, vaad etmediği takdirde hürdür" denilirken, diğer bütün metinlerde bu ibare: "Kendisinden istekte bulunulan kişi, vaad edinceye kadar hürdür" tarzında geçer. Musahhih Cemall metninde: "Lüzurnlu şeyleri talep eden kimse, lüzumsuz şeylerden kurtulur" denilirken, diğer metinlerde: "Lüzumsuz şeyleri talep eden kimse, lüzumlu şeyleri yitirir" denilmektedir.

Sefine, ei-Harizml, Bahranl ve Adil b. Ali' de: "Düşmanlık, kalbin meşgul edilmesidir"· şeklinde geçen ifade, Vatvat ve Cem€ı.ll'de: "Düş­manlık, meşguliyettir", Edayl'de: "Düşmanlık, faydasız şeylerle meşguli­yettir", Ali Kull Şirazi: ve A. Harley' de ise: "Düşmanlık, kişinin vaktini zayi

tam olarak geçtiği Vatvat ve Cemall nüshalannda yukarıda ifade ettiğimiz üzere 4 ayn cümle §eklinde yer alan ibareler, burada ".,ii ;i;j ywı ~w J .y.; ._;:.;.~i :,ii" §eklinde bir tek

cümle olarak geçer. Setine'nin dı§ındaki nG~hal;da yer ;.u~~ "8 ~i j ~ j ii:;:. ~:;,. j ./ ifadesi ise "ii:;:. ~:;,. j ~ j ~ ~i j J.'' §eklinde geçer. Setine'nin dı§ındaki metinlerde

geçen "c;.··;~ ~i;iı <l. ;~ -}> ~" cümlesine ise yer verilmemi§tir.

II. Otunun: Hadislerde Hz. Ali 235

eden bir me§guliyettir" tarzındadır. Bu ifadeleri birleştirdiğimizde, aslında söylenmek istenilenin: "Düşmanlık, kalbin faydasız şeylerle meşgul edil­mesidir" olduğu açığa çıkar. Se/fne, Vatvat, Cemal!, Edayl ve Adil b. Ali'de geçen: "Şer, ayıpların kötü yönlerini toplayıcıdır" ibaresindeki "şer" ke­limesi, el-Harizml'de "şirretlik", Balırani'de ise "cimrilik" şeklindedir.

Sefine' de: "Takdir edilenlerin düğümü çözülünce, takdirler zail olur" ve "Takdir edilenin düğümü çözülünce, takdir batı! olur" şeklinde ard arda geçen iki ibaredeki ikinci "takdir" lafızlarının, diğer metinterin şahitliğiyle "tedbir" şeklinde olması gerektiği açıktır. Sejfne, el-Harizml ve Bahranl'de: "Asilliğin en yücesi, güzel ahlaktır" şeklinde geçen ifade, diğer metinlerde: "Edebin en yücesi, güzel ahlaktır" tarzındadır. Se/fne, el-Harizml ve Vat­vat'da: "Yüzünü hakka çeviren kişi helak olur" gibi pek hoş bir mana içermeyen ibare, Cemal!, Edayl, Adil b. Ali, Ali Kul! Ş iraz! ve A. Harley' de: "Yüzünü hakka çeviren kişi malik olur, haktan yüz çeviren kişi ise helak olur" şeklinde, Balırani'de ise: "Yüzünü halka çeviren kişi helak olur" tarzındadır. İlk ibareyi doğru kabul edecek olursak, bazı kelimelerin unutkanlık eseri yazılmamış olduğunu söylememiz gerekecek, ikinci iba­reyi doğru kabul edecek olursak da, "hak" kelimesinin "halk" şeklinde değiştirilmesi gerekecektir. Sefine'de: "Ağacı yumuşak olan kimsenin, kardeşleri çok olur" tarzında geçen ibaredeki "kardeşler" lafzı, diğer bütün metinlerde "dallar" şeklindedir. Cemal!, Adil b. Ali ve A. Harley'de: "Ahmağın kalbi ağzındadır" (......;} şeklinde geçen ibare, Seffne dahil diğer metinlerde: "Ahmağın kalbi ağzındadır/içindedir" (...,.;} tarzındadır. Sejf­ne'de: "Allahım! Kinayeli göz kırpmalarını, lafız hatalarını ve dil sürçme­lerini bağışla" şeklinde geçen son kelimede, diğer bütün metinlerde yer alan "kalplerin ihtiraslarını" ifadesi unutulmuş gözükmektedir. Ayrıca: "Tartışma/hile ile dostluk kurulmaz" cümlesinin, ilgili kelimenin farklı tarzda harekelenmesiyle: "Riyakarlık/iki yüzlülük ile dostluk kurulmaz" şeklinde de tercüme edilebileceğini belirtmek gerekir.

~)1.;,3')1 .iiıl rı

d.;So .iiıl ~ J ~ <.t:f-' jl. 1 Jl" i ..:.ıWS' y\.:6""

(%" yı>''l' 0"" ı.? .:r , ....Ji., '+-' :ö....JS" y ~ , :ö....JS" ;.ı ı.,. """") 1iıı r.; ..,.J\1. .,ı i .:r. ~ [d'] <f) 1

: • .u. if') ~.ı..a) •'+-........ d' 7"-"' ..}>;':11 yi .:ıi ::_ı:;}) .y rl' ~ , .. ) • ... • ... J , • .. J .... (1

.~.:,.<; .. :mjl Lo·~'~~

-~4~ r+: ~[ ~l.:r._ d81 (2

.~~~ ~;ı.. ı;~ r~ d8ı (3 J J • , : ., -ı<- ! ... ·~ (4 -~ ..... (S_;' .r ......, .. , "' ...

236 HAZRETİ AU ...:Sempazyum Bildirile ri-

·u· •• • ıs• H •• • .. il (6 .o\1 ~ ç.p.'""* ~'-./""'"'

" '

'r, • ı -~ •tu · '·· · • (7 . ..., r .r ..., y..ls> .:.r , ,

.~ı 19'ı7 ;~h (8

. ..:.. ./; )i .:..~b.; J..4ı :ı~ X (9 ~ "' ~ .. ., .,. ..

. Jl.; L. j~ j.:r; ,jl.;:; j~ ~ '; (10

.~; rw ~SQ, ~ t.rfı en .;.;iı 2 ~ ~ (12

.!Ji 2 ;Li~ (13 20~ı •.• ~ (14 • '- C::' -1:.

.ıı~,2~~(15

•22 7';~i ~;.. 2 ;:_;;. ~ (16

24 • _i .. :. ' 2J, ~--·ı~. (17 . d" ./""'ı e:: r r' Y"""'" , ,. .. , ,.

. . 2.'i~l.ı:' 2 ~ ~ (18

·rl..:ıı2 ;;:;: ~ (19 , . • 26~ı2 i;.l; ~ (20

. 27;;t.,.j 2 ;;~j Sı (21 . . • 28J):.ı ;tı:; ~ (22

' .

18 Reşidüddin Vatvat {V}, Musahhih Cemall (C}, Adil b. Ali (A}, Ali KuliŞirazi {Ş}, Naşir A. H. Harley {AH} "',;;,..;"

19 ş "","';,::" 7" . .

20 V., Meysem b. Ali Bahriini (B}, C., AH."~"

21 A. "~ı~ i;..:,~" 22 ş " .,., . ..,, . 23 C Ed' • (E) A AH ... · . · " ., ayı , ., ., .:ı: Y":""~

24 el-Hari2mi (H), V., B., C., A. "'!"/>:" 25 Bu kelimeyi mana değişikliğine sebebiyet verecek tarzda ";i;" şeklinde de okumak

mümkündür. 26 H V B C ş"··" ·ı ·ı ., ., • ~

27 H "·i,·"· A AH .. ..- ·.ı" . !J ,3 t ., • ~ )'l..ç.. ;-1

28 H. H.!)_,i:Jt) . .

ll. Otıırıım: Hadislerde Hz. Ali

29 V., B., C., E., A., Ş., AH. ".}lı"

3o H. "J:':I" 31 V E A Ş AH "~- · 1"· B C '" ... ,·, ., ., ., ., • ı:..r->" t ., • ~

33 H., V., E., A., Ş., AH. "..,;<!" 34 A. "U"

35 B. "y:U~ ~J.: ~~~'li" . . .. .. . 36 A. u~n

37 H. ".};" 38 Metinde: J,_lı

39 H. ":ı,_;~" 40 C " ... ~~- ' 1 :ı;'· ... ; ... ll • .n

, ~ ,;ı\.,. 4/ ~ V ~if .. .. . . 41 AH. ":,;..\ J,A"

-r~ı:..~i 0:: Jıı~; :...;;;, ~ (26 --i. 31·.-- ;-,,~: ~. (27

·t_Jyı ~ Jr ~ , --:ı, : ' - 1l- .-, ~ (28 ·~r~~~

• 32~Sı.:.ıı 0:: F.f :.,-~ ~ (29

.pı 0:: 33l,;,f :ı, ~ (30

-~' ~ ~ J=:oi d>'; ~ (31 .;r.,~ L. :!.ı_ a=i; :!.JJw (32

- --~ :;.ıL. ~~ ;:;jı (33

.~:,:,1 ~ ;J J ~:,:ı.i :...;:;. :-;.; iiıı ~:, (34

. 35~:u: ~j; i~ yi~;\,~ (35 • :: ')l:iı:" ~·~!ıl (36 . t::!!" : .;. c_-

·rSıQı ~ jijı ~ ı;~ (37

. ~ıkıı c i;,. i::/' ıl (38

?·ii~ ::rJ':.;~ (39

.al;"; 37 d -.:.:,'i y.wı i:.:u (40 " - .. " .. ... ..

·?'0:: ~~ t_;;Jı (41 . . 39~ J;- ~ 38jJJ:.-:ii (42

.i~ ;;U;..ı :'.~J,~i j'l (43 40 " : •::, .. ,, : - ır • - (44

• • ~ 1,.10 4.ıu t~ J v ı..:-u=' :_r .. .. .. ...

:· L:;:.iı 41 j;..\ ,-,iı · ı:.ıı (45 "":. _ .. _.c::

237

238 HAZRETlALI-sempozyıun Bildiri/eri·

.~1 c; JJJl ( 46 ·~!jı 2 i;. ı~! ( 4 7

·;1"~'2 ~l.~l (48 ~2 ; ·' - ' .•i·. <· "' ·::<- •. (49 . ~ ~ı ) .,..,.. .w- ...,.ı~ r' 0"

.:;)ı ..y, ::,.. j~f ;~ı ~ (50 . . '

.:s ~i ~:; J;. .1~ ~wı (51

·~J;:i~ Dfuı :;. :Y..:;..iı E- (52

-~:dı-~ ~~;s (53 .:~ 43~ Ç.. L. y~ (54

.j:')ı 44~G.: 41~ ~.:jı .);. ~ ~ (55 • " '; 'tı' ,, ' ı.:,· (56 • .J.,>- .,. ... .T ) ? ...,..~.,~

-~~ ~wı J.. (57

.;.:;,;):1;; (58

• 45

•. iiiı ~ ;)l.QI (59

. .Jlı:.f :-:i·. iliU ::.fy :; (63 -- .

-~_,;jı ~i-::~~ 4'1)-ıi (66

.:JU: ~~ı ;:;s-:, Jt.: ~~}ı ~}S' (67

.~6c ~~ y~ (68 . ' ' . . . . '" ' ' ' ' . (69 • ,Jt.. fJı Jl ı.P .Y- • b-.ı ,_,...ı ) ~ ~ ~ p

42 H. ".., t;;,:.,: ı J .;i;, ..U..::,. j;.; ;.i;;,;_.. '}S'~"; V., B., C., E., A., Ş., AH." .;i;, ...k.::,.~ ;.i ;;.i;- -fi':; ~- ~ ' . ~ ~ ~ .. . ~ . ~ .

~~Uk:..ı jl" 43 B. "4/' 44 H., V., B., C., E., A., AH. "2_~" 45 V C "'ı!'.. :.,·.·~ı"· E ..... ;,:.. 'ı:-.:.; .• ;,·"· Ş AH "'ı,,·, 'ı:'·. :.; .. r,"

•J • ı.r- ~j"'"' J • ~..üu .1'-! ı.r- C:JMJU t 'l • tl'._ ı.r- I:IJ'-\AJ " ~ .. ..

ll. Oturum: Hadislerde Hz. Ali

_52.:ıi;.;Jı Jı 51tS~-:.: 50,..\,~1 :...,~ (70 ... ~ ~ .r )-" .

• 53'" 0\.aı .:.b, '"ot.Jı ..::J;_ \;ı (71 ~ ~ .

"' .. .. ... ,

. 54 :r-~ı jk; ~;'·i: i ı J;- l;~ (72

-~:Wı .)kı ~:Jı J;- '"! (73 -~Wıı ~;; ~l...;..~ı (74

_5rı~1 ) ,ı:.~~ 55~ ~;~i)~~ J;:_ıi (75 57~- :._i •.:•. ;- - - iı ·-;-- (76 . .:.ı-----' ~~ ~ r .r ı

-~>~ı~ ~1 tYı (77 -~~ _#jı :;;ı (78

• ~1 ~ı ~.:..;..; (79

-~~~)ı :?-'i (80

.y;il 58 ~~ ~r (81 . 59Jlll ..;~ J ,} • ıl.ıl (82 - - .• t:.:

.bs~ bs~ ~i L.I; ~ J;f ~ ~ ~1 :r;r (83

SOA"•" . Ç:'~

51 H V B C AH " ,_,, ., ., ., ., . ..p;,y

52 C. ''.:ı i.. _,.jı"

... ; • 'ı<- r.ı·w: w_::ıı·; .. , .-.• (84 .oJ' r< , )'-" J' r- )'-"' JJ.t>-1

tl "" ..... .. .. ..

-ç:_ W.~i ~ /;::..;..; ~_,.ijı ç:_/-~; ;s-ı (85

• 62~ ~~tS:.;\:; (86

.~::w.ı~ :Jıı ıJ~l:i j. !zı:ı '"! (87 (ıJ•ı,· • • -:::-- .... : ~ ••• (88 • "'__p-ı ..:.> .r' , y- ..ı, ,y

53 HVBc··· ····-,E ş"····· .. , ., ., ., . 'ft:ı.Bı ~ ~:u:Jı ~ ~~~ ; ., A., . ~ı.Bı ~ ~:u!lı ~ı;~

54 H. u~:Jiı" 55 Metinde: ~J

239

56 H. "~ı:,~~~~ ~;~ı:,~~ ~).li"; B. ":- · :j, j ~~~~;~ı:,~~ ~).li"; V., C., E., A., Ş., AH. ":- · :j, j ~~~~~;~ı j ~~~';:.li";

57 H B ".l:Ji '. · ' · ·'ı ··<-i"· V C E A Ş AH ".l:Ji ~ · ' -~·ı "<-i" ., ·;: ~~rr, ., ., ., ., ., ·ı;: ~~.),Jr.r

58 C. '\.W" 59 H "J~ ilı '-~ ' Ui" . . o?~ ı

6oş. "~i"

61 C u;"· E .,·,~, , W , . Ju . .

62 C E A Ş AH "···•·- '.: iı -··---i·.··.,,,.·-·;,.,.·.. ··j·.·"· B "···•~ _;._;,·~ ·.. --j·.·" ., ., ., ., • .,;;..u..;:ıı.Y"" c;r-..r./' ~)..:;..u.oo~~ı..S-"-1 ıf' . ~~~loS~ ı:f

240 HAZRETi ALİ -Sempozyum Bildiri/eri-

_r..ı ~ J. F~i ~ (89

-~ r.s 9 ~w ı ~~ :, (90

_.ı.;,.(, ~ ~~ ~~ J. r.S? :; (91

}iJı ~ L..k.ii ıJ:,i:f ii ·~' :...;1),1 ~~ :.:L:, l;~ (92 -~ ;~:illı (ı71);::; (ı6~ :.:Qı fo-~ :!.\)~ );. :.:..,~:ıj l;ı (93

.. .. . .. .. ..

7J - -- - • - - - ~ • - - - ... 7" - • - ' 't (96 · ~r;ıı r.;.~ı ~ ~uıı :"''P ) ~W)fı ::'\bt:.. ) ~W lll - :"''_;.~ ~~ ;;+tıı .

<:~ J .:;..~ J ..:..t L ;_r.-:. C.~ r r if ifl.!lı -l>- ',ı ı r Y- ;R ';.). if t_ ı_;Jı _;.;;ı

== Rabman ve Rahim Olan Allah'ın Adıyla.

Emiri'I-Mü'minin Ali (Allah ondan razı olsun)'nin Kelimeleri Kitabı

Arap ketarnının güzel sözlerinden olup her biri bin kelimeye denk düşecek Mie Kelime/Yüz Özlü Söz, Ali b. Ebi Talib (Allah yüzünü ağartsın)'ten ri­vayet edilmiştir. Eğer yeryüzünde yaşayanlar onlan anlamaktan acizdirler derse m, gerçekten hakikati söylemiş olurum. O kelimeler şunlardır:

1) Perde kaldırılmış olsaydı bile, imanım [şimdikinden] daha fazla art-mazdı.

2) İnsanlar, babalannınkinden daha ziyade kendi zamanlarına benzerler.

3) İnsanlar uykudadır, öldükleri zaman uyanırlar.

4) Her kişinin kıymeti, yapmış olduğu iyilikler miktanncadır.

5) Kendini bilen, Rabbini bilir.

63 H V A Ş AH , .. ,; .·,-,·-~".C "'' ~-, · '.:-". B E "''; ~,··. ~::-" ., ., ., ., ., ~ı....;u. ~ ' • <1.1~ ._:..;;.;ı , ., • ""~ ..:.....ı;,;)

64 C A AH " '" . ' ., . ..........

6s B " 1• ., . ~ .JJ

66 C. "~ı'_'

67 H. ";):.:;n

69 V., C., E., A., Ş., AH. "A1"; B. "1ı ~:.J;i ~ı~ rJ"~i" 70 V B E AH " L.::Uı · '· --;~~'ı_:~ '. 'w'l"· C " ; ":ı.ıı · 'ı_:~ :',~·ii" ., ., ., ., .... ~~~ı.ı:-v·~·' . ···'::-' ~~~ 71 Ş. ",1 ;;i, .... if.uı .••. ·,~iı'ı_:~ ·.'ı ~·ii"

- .,..... ..r.'" . ol ~ '- .r;-~ 72 Metinde: .. :..ıj.r 73 H V C E Ş AH,.. .. . . . . .......... ,.,, A .... ""

., ., ., ., ., . ~W!ı :-'"''P j ~Wı :-"'*- j ~W':/1 :-'"'l.k.i:.. j ~t.J':/1 :-"ı;) ~ı ~ı ; . ~~~ı

· ~w, :=-ı*-:, ~Wıı :=-ı;;.:, ~w~ı :"~ı,;:.:, ~w~ı :=--1;/; B. ":"ı;_;:, ~w~ı :"iki:. :, ~b.J':Iı :=--iJ, ü ~~ ~ ~ . . . .. "

0G,J1 .;,!.*- j 0W!I - . -

II. Otu rum: Hadislerde Hz. Ali 241

6) Ki§ i, dilinin allında gizlidir.

7) Dili tatlı olanın dostu çok olur.

8) İyilik ile hür ki§i köle edilir.

9) Cimrinin malını, [vuku bulacak]. bir hadise (felaket) veya [malını sa-hiplenecek] bir variste müjdele.

10) Söyleyen kimseye bakma, söylenen §eye bak.

ll) Bela sırasında kaygılanıp sabırsızlık göstermek, sıkınbyı artbnr.

12) Zulüm ile zafer kazanılmaz.

13) Kibir ile övgü bir arada bulunmaz.

14) Cimrilikle ihsan bağda§maz.

15) Oburlulukla sağlık bir arada olmaz74.

16) Kötü ahiakla §eref bir arada bulunmaz.

1 7) Hırs ve tamahkarlıkla haramdan sakınılamaz.

18) Tarb§ma/§üphe ile dostluk kurulmaz.75

19) intikam ile efendilik olmaz.

20) Kıskançlık ile huzur bir arada bulunmaz.

21) Kötü h~ylulukla ziyaret olmaz76.

22) Bıkmı§, usanmı§ ki§ide vefa bulunmaz77.

23) Me§vereti terk ederek doğru bulunmaz.

24) Yalancının mürüweti (mertliği, §erefi) olmaz.

25) Takvarlan daha aziz bir kerem (yücelik, asalet) yoktur.

26) İslam' dan daha yüce bir §eref yoktur78.

27) Vera'dan (Allah'tan korkma, takva) daha muhafazalı bir sığınak yok­tur79.

28) T evbeden daha kurtarıcı bir §efaatçi yoktur.

29) Sıhhat ve selametten daha güzel bir elbise yoktur80•

74 A.'da töhmetler, suçlamalar manasma gelen "~ı" kelimesi kullanılmı§ olmasına rağmen,

Farsça manzlım §erhte az yemek gerektiği üzerinde durularak kelimenin diğer nüshalarda olduğu gibi oburluluk, i§tahlılık manasında anla§ıldığı görülmektedir.

75 İbarede geçen kelime ";\;'' §eklinde okunduğunda, manayı §öylece deği§tirmek gere­

kecektir: Ri yakarlık/iki yüzlülük ile dostluk kurulmaz. 76 H.' de adilik, alçaklık manasma gelen ";~\;)" yerine, ahlaksızlık anlamındaki ";~\;;" tercih

edilmi§tir. Ancak her iki durum da pek bir mana farklılığına sebep olmamaktadır. 77 H. Meliklerde vefa bulunmaz. 78 H. İslam'dan daha aziz bir §eref yoktur. 79 V., E., A., Ş., AH., Vera'dan daha güzel bir sığınak yoktur. B., C. Vera'dan daha sağlam

bir sığınak yoktur. 80 B. ve Ş.' de sıhhat, iyilik, güvenlik manasma gelen "~~ı" yerine, yine sıhhat, sağlık,

242 HAZRETİ ALİ -Sempozyum Bildiri/eri-

30) Cehaletten daha bitkin dü§üren bir dert yoktur.

31) Akıl kıtlığından daha zayıf dü§üren bir hastalık yoktur.

32) Dilini neye alı§tınrsan, seni ona zorlar.

33) Ki§i, bilmediği §eyin dü§manıdır.

34) Allah, kendi kadir ve kıymetini bilip de haddini a§mayana merhamet eylesin.

35) Özrü yinelemek, günahı tekrar akla getirmektiı'n.

36) Topluluk içinde nasihat vermek, azarlamak demektir.

37) Akıl olgunluğa eri§tiğinde, kelam azalır.

38) Aracılık yapan, talepte bulunanın kolu kanadıdır.

39) Ki§inin ikiyüzlülüğü, zilletti~.

40) Cahilin ihsan ettiği nimet, çöplük içindeki çayıra benzer.

41) Sabırsız olmak, sabırlı olmaktan daha yorucudur. ·

42) Kendisinden istekte bulunulan ki§i, vaad edinceye kadar hürdür83•

43) Dü§manların en büyüğü, hilesi gizli alanıdır.

44) Lüzumsuz §eyleri talep eden kimse, lüzumlu §eyleri yitirif'l.

45) Gıybet dinleyen de gıybet edenlerden biridir.

46) Zillet, tamahkarlıkla birliktedir.

47) Rahatlık, ümitsizliği beraberinde getirir.

48) Mahrumiyet, hırsla birliktedir.

49) Çokça §aka yapan kimseye kar§ı ya kin beslenir ya da bu kimse hafife alım~.

SO) Şehvetin kölesi olan ki§i, parayla satın alınmı§ köleden daha zelildir.

51) Hasetkar/kıskanç kimse, günah i§lemeyen kimseye kar§ı [bile] öfkele­nir.

52) Var olanı dağıtınayıp elde tutmak, Allah hakkında su-i zanda bulun-maktır.

53) Günahkara §efaatçi olmak zafer olarak yeterlidir.

54) Nice kimse, kendisine zarar veren §ey için çalı§ır.

55) Arzu vetemenniye güvenme, zira o ahmakların sermayesidir.

56) Ümitsizlik hür olmak, ümit beslemek kul olmaktır.

zindelik gibi yakın anlamı bulunan "~wı" kelimesi tercih edilmiştir. 81 B. Özür, günahı tekrar akla getirmektir. 82 A. Kişinin ikiyüzlülüğü, o kimsenin zilletidir. 83 H. Kendisinden istekte bulunulan kişi, vaad etmediği takdirde hürdür. 84 C. Lüzumlu şeyleri talep eden kimse, lüzumsuz şeylerden kurtulur. 85 H., V., B., C., E., A., Ş., AH., Çokça şaka yapan kimse, kendisine karşı kin beslenmekten

veya hafife alınmaktan kurtularn az.

ll. Otu rum: Hadislerde Hz. Ali 243

57) Akıllının zannı; kehanettir.

58) [Basiretle] bakan kimse, ibret alır.

59) Dü§manlık, kalbin [faydasız §eylerle] me§gul edilmesidi~. 60) Kalbi daima i§ler tutun, zira kalp kerih görüldüğünde/ihmal edildiğinde

körelir87.

61) Edeb, aklın yansımasıdır.

62) Hırslı kimsenin hayası yoktur.

63) A§ağıdakileri (küçükleri/hizmetçileri) yumu§ak huylu olan .kimsenin, yukarıdakileri (büyükleri/dü§manlan) sert olur.

64) Apı§ arasından yakla§ılan (livata yapılan) ki§iı:'ıin hayası az, dili bozuk olur88.

65) Bahtiyar, ba§kalarının halinden ibret alan kimsedir.

66) Şer, ayıpların kötü yönlerini toplayıcıdı~9 .

67) Çok muvafakat nifaka (ikiyüzlülüğe), çok muhalefet de §ikaka (ayrılığa) sebep olur. .

68) Umulan pek çok §ey bo§a çıkar.

69) Nice ümitler, [sahiplerini] mahrlımiyete sürüklemi§tir.

70) Nice kazançlar [sonunda] hüsrana yol açar90.

71) Takdir edilenlerin düğümü çözülünce, takdirler/tedbirlerzail olurıı.

72) Takdir edilenin düğümü çözülünce, takdir/tedbir babl olur92•

73) Kaderin düğümü çözülünce, tedbirin hükmü ortadan kalkar.

74) İhsan (iyilik), [aleyhte] konu§mayı keser.

75) Şeref, asıl ve neseble degil, akıl ve edebledirı3 .

76) Asilliğin en yücesi, güzel ahlaktırı4 •

77) Nesebin en §ereflisi, güzel edebtir.

86 V., C. Dü§manlık, me§guliyettir. E. Dü§manlık, faydasız §eylerle meşguliyettir. Ş., AH. Dü§manlık, ki§inin vaktini zayi eden bir me§guliyettir.

87 H. Kalp kerih görüldüğünde körelir. B. Kalbi daima canlı tutun, zira kalp ikrah edildiğinde/zorlandığınCia körelir. V., C., E., A., Ş., AH., Kalp ikrah edildiğinde/zorlandığında körelir.

88 B. Apݧ arasından duhCıl edilen (livata yapılan) ki§inin hayası az, dili bozuk olur. 89 H. Şirretlik, ayıpların kötü yönlerini toplayıcıdır. B. Cimrilik, ayıpların kötü yönlerini

toplayıcıdır. 90 A. Nice kazanç [sonunda] hüsrana yol açar. C. Nice kazançlar [sonunda] mahrCımiyete

yol açar. 9 ı H., V., B., C., E., A., Ş., Takdir edilenlerin düğümü çözülünce, tedbirler zail olur. 92 H. Takdir edilenin düğümü çözülünce, tedbir balı! olur. 93 H. Şeref, asıl ve asillikte değil, akıl ve edebledir. B. Şeref, asillik ve neseble değil, akıl ve

edebledir. V., C., E., A., Ş., AH. Şeref, asıl ve neseble değil, fazilet ve edepledir. 94 V., C., E., A., Ş., AH. Edebin en yücesi, güzel ahlakhr.

244 HAZRETİ ALİ -Sempozyum Bildirileri-

78) Fakirliğin en büyüğü, ahmaklıktır.

79) Ahmaklığın en büyüğü, fakirliktir.

80) Vah§etin en büyüf;!ü, gururlanmadır.

81) Zenginliğin en büyüğü, akıldır.

82) Tamahkar, zillet zinciriyle bağlıdır.

83) Helak olmu§ bir ki§inin nasıl helak olduğu acayip bir §ey değildir, acayip olan kurtulmu§ olan ki§inin nasıl kurtulduğudur.

84) Nimetleri elden kaçırmamaya çalı§ın, zira her kaçan iade edilmez.

85) Akılların çatı§ması, çoğunlukla tamahkarlık §İm§ekleri sebebiyledir.

86) Yüzünü hakka (doğruya, gerçeğe, Allah'a) çeviren ki§i [rı;ıalik olur, haktan yüz çeviren ki§i ise] helak olur95.

87) Fakirle§tiğinizde, sadaka vererek Allah ile ticaret ediniz.

88) Ağacı yumu§ak olan kimsenin, karde§leri çok oluf/6.

89) Ahmağın kalbi ağzındadır/içindedif'7•

90) Akıllının dili kalbindedir98•

91) [iradesinin] dizginlerini e~ellerine (arzu ve isteklerine) teslim eden kimse, eceliyle tökezler.

92) Nimetierin uçları size vasıl olduğunda, az §ükretmekle onun sonunu ürkütmeyin.

93) Dü§manına galip geldiğinde, galip gelmenin §ükrü olarak onu affet.

94) Hiç kimse içinde biqey gizleyemez, zira [gizlediği şey] dilinin sürçmesi ve yüzünün ifadesiyle kendisinden dı§a vuruf/9

•

95) Cimri [korktuğu] fakirlik hususunda acelecidir, dünyada fakirler gibi ya§ar, ahirette ise zenginler gibi hesaba çekilir100

•

96) Ey merhametiiierin en merhametiisi olan Allahım! Kinayeli göz kırp­malarını, lafız hatalarını ve dil sürçmelerini bağı§la ... 101

95 C., E., A., Ş., AH., Yüzünü hakka çeviren kişi malik olur, haktan yüz çeviren kişi ise helak olur. B. Yüzünü halka çeviren kişi helfık olur.

96 H., V., A., B., E., Ş., AH. Ağacı yumuşak olan kimsenin, dalları kesif/sık olur. C. Ağacı yumuşak olan kimsenin, dalları açığa çıkar.

97 C., A., AH. Ahmağın kalbi ağzındadır (.W). 98 B. Akıllının dili kalbinin ardındadır. 99 H. Sizden biriniz içinde bir şey gizleyemez ... V., C., E., A., Ş., AH. Hiç kimse içinde bir şey

gizleyemez, zira [gizlediği şey] dilinin sürçmesi ve yüzünün ifadesiyle dışa vurur. B. Siz­den biriniz içinde bir şey gizleyemez, zira Allah dilinin sürçmesi ve yüzünün ifadesiyle onu dışa vurdurur. ·

100 C. Cimri kişi, dünyada fakirler gibi yaşamakta acele eder, ahirette ise zenginler gibi hesaba çekilir. Ş. Cimri fakirlik hususunda acelecidir. Zira dünyada fakirler gibi yaşar.

101 H., V., C., E., Ş., AH. Allahım! Kinayeli göz kırpmalarını, lafız hatalarını, kalpterin ihtiraslarını ve dil sürçmelerini bağışla ... A. Allahım! Ki na ye li göz kırpmalarını, lafız h atalarını, dil sürçmelerini ve kalpleri n ihtiraslarını bağışla... B. Allahım! Bakışlarımızın

ll. Otımım: Hadislerde Hz. Ali 245

Bu metnin yazımının son bulması, 723 senesi aylannın başlangıcı olan Muharrem'in S' i, Pazar günü, öğle vaktine tevafuk etti.

* * * Şimdi de tebliğimizin diğer kısmını oluşturan dualar bahsine, yani

Hz. Ali'ye nispet edilen iki farklı dua metninin değerlendirmesine geçi­yoruz.

"De ki: Duiilarınız (ibadetleriniz) olmasa Rabbim sizi ne yapsın" [~jl..~ ~ '} JJ ~ (;;ı l. Jj] 102 ayetinin muhatabı olarak, her bal ve durumda, elde edilen bir ba§arıda ya da ba§a gelen bir sıkıntıda, hatta sıhhatte alınmı§ ·bir nefeste bile duaya ba§vurmayı ve bu durumu Allah'a arz etmeyi, Hz. Peygamberden itibaren Müslü­manlar kulluğun bir gereği bilmi§ler ve böyle davranmı§lardır. "Saygı" ve "anma" ile "çağrı" ve "istekte bulunma" anlamlarını içeren dua kelimesi, bir bakıma insanın, Allah'ın yüceliği kar§ı­sında aczini ve zaafiyetini itiraf etmesi; sevgi ve saygı ile Onun lütuf, nimet ve yardımını, dünya ve ahirette nimetler ve iyilikler ihsan etmesini, üzerindeki sıkıntı, dert ve belayı gidermesini, günah, hata ve kusurlarını bağı§lamasını dilemesi için Allah'la kurduğu diyalogun adıdır. Namaz anlamına gelen "salat" keli­mesinin bir anlamının da dua olması ve mü'minin Allah'a mira­emın, Allah'la irtibata geçmesinin bir vesilesi sayılması, bu açıdan dikkate değerdir.

Duanın, aynı zamanda Allah'ın rahmet, ihsan, lütuf ve in'am sıfat­larının tecellisine bir vesile olduğu, ancak buna karşılık Allah'ın da kulla­rından bir talebi bulunduğu: " .. .Dua eden, bana dua ettiği zaman onun duasına karşılık veririm. O halde onlar da bana karşılık versinler ve inan­~ınlar ki! _doğru yolu bulmuş ol alar." [ Jl'~jj:, ~~~ ~Lı,; i;; ç_ıiıı ~:,;,; ~~- .. .:ıJJ..::.:; ~]103 ayetiyle ortaya konulurken, yapılan duaların gereğinin fiili olarak da yerine getirilmesi lüzumu: " ... Korkarak ve umarak Ona dua edin. Muhakkak ki Allah'ın rahmeti, işlerini en güzel biçimde yapanlara yakındır" [~ı ;:.,.. ~} .3ıı ~) ~ı \.:b :, l;~.;:. :;.;ı:,]ı 04 ilahi hitabıyla beyan edilmiştir. Aflcak: "İnsarl, hayra dua eder gibi şerre de dua etmektedir. İnsan pek acelecidir. [~;..,.. ~l..J~ı ~ls-:, ;;.J4 :;Lı,~ ).ı4 ~l..J~ı t_ ~:,] 105 ayeti bize, insanın dilediklerinin ve yaptıklarının- neticesini kestiremediğini ve bazen sonuçları itibariyle kendisine bir fayda ve menfaat sağlamayacak şeyleri de

kötülüğünü, lafızlarımızın hatalarını, dilimizin sürçmelerini ve kalbirnizin ihtiraslarını bağı§la ...

102 Furkan Suresi, 25/77. 103 Bakara Suresi, 2/186. 104 A'raf Suresi, 7/56. 105 İsra Suresi, 17/1 ı.

246 HAZRETİ All -Sempozyum Bildiri/eri-

talep edebildiğini söylemektedir.

Konuyla ilgili diğer ayet ve hadislerden anlaşıldığı kadarıyla

genellikle dua edilen hususlar: İman ve hidayet üzere kalma arzusu, hayır ve salih arneller i§leyebilme isteği, dünya ve ahiret ile ilgili maddi ve manevi nimetler, dünya ve ahiret mutluluğu, cehennem azabından korunma, beden ve ruh sağlığı, şahsi ve içtimai huzur talebi, işlenen

günahiann affedilmesi ricası, dünyada borç, darlık, güçsüzlük, sıkınb ve üzüntü gibi türlü musibetlerden, istenmeyen durumlarla karşılaşmaktan korunma isteği ve şeytanın düşmanlığından, nefsant arzular, kin ve hasetten uzak kalma ricası olabilmektedir. Her durum ve halde dua ,

edilebileceği vurgulansa da, bilhassa Arefe günü ve geceleri, Ramazan ayı, Cuma ve bayram günü ve geceleri, seher vakitleri, gecenin üçte ikisi, sabah ve akşam vakitleri, ezan ile karnet arası ile secdede ve namazın akabinde yapılan duaların daha kab.ule yakın oldukları belirtilmiştir.106

Kur'an-ı Kerim'de bazı peygamberlere atfen zikredilen dua örnekleri 107 yanında, bilhassa hadis kitaplarında Hz. Peygambere ve

· sahabesine ait değişik konu ve şekillerde pek çok dua metnine rastlamak ' mümkündür. Bu konuda müstakil bablar tertip edildiği gibi, müstakil dua mecmuaları da te'lif edilmiştir. ıos İşte Sejfne-i Tebriz müstensihi Ebu'l-Mecd Muhammed b. Mes'Cıd'un eserinin 14. ve 15. sıralarında "Kitabu De'avati Eyyami's-Seb'a" 109 ve "Kitdbu Ed'iyeti Eyyômi

106 pua~ın anlamı ve önemi ile yapılan çeşitli dualar için bkz. İsmail Karagöz vd., Ku/luğun Ozü, I badetin Ruhu: Dualar, Ankara 2006.

107 Kur'an-ı Kerim'de ba§ta Hz. Adem, Nuh, İbrahim, Yusuf, Musa, Zekeriya ve Süleyman ile Hz. Muhammed olmak üzere ba§ka bazı gurup ve §ahısların da herhangi bir hadise veya durum kar§ısında yapmış olduklan dualar yer bulmu§tur. Bunlardan bazılan için bkz.: Bakara, 2/128,201,250,285, 286; Aı-i İmran, 3/8-9, 16, 26, 38, 53, 147, 191-194; Nisa, 4/75; Maide, 5/83; A'raf, 7/23, 47, 89, 126, 151, 156-157; Tevbe, 9/129; Yunus, 10/85-86; Hud, 1'1/47, 88; Yusuf, 12/33, 101; İbrahim, 14/40, 41; İsra, 1 7/80; Kehf, 18/10; Ta-ha, 20/35, 114; Enbiya, 21/89, 112; Mü'minun, 23/26, 93-94, 97-98, 109, 118; Furkan, 25/65, 74; Şu'ara, 26/83, 169; Nemi, 27/19; Kasas, 28/16, 21; Ankebut, 29/30; Saffat, 37/100; Sad, 38/35; Duhan, 44/12; Ha§r, 59/10; Mümtehine, 60/4-5; Tahrlm, 66/8; Nuh, 71/28.

108 Eserlerinde "Kitabü'd-Du'a" veya "Kitabü'd-Da'avat" §eklinde müstakil bab açmış bazı hadisçiler şunlardır: Buhar!, Sahih, c. VII, s.144; Tinnizl, Sünen, c. V, s. 455; İbn Mace, Sünen, c. ll, s. 258; İmam Ma!ik, Muvatta, c. ll, s.1003 [İstanbul, 1992 (Çağrı Yayınları)]. Ayrıca Müslim'in Sahih'indeki "Kitabü'z-Zikr" babı (c. IV, s. 2061) da dualarla ilgilidir. Müstakil olarak dualar üzerine kitap telif etmiş Taberanl, İbn Ebi' d-Dünya~ Müstağfir'i, Beyhaki, Kadı Ebu Yusuf ve sayısı otuzu bulan diğer müeUifler için ise bkz. Kettanl, Hadis Lüieratürü (er-Risôletü'l-Mustatrafe /i-Beyôni Me§hUıi Kutubi's-Sünneti'l-Müşerrefe'nin tercümesi), İlv. !ere. Yusuf Özbek, İstanb'ul, 1994 s. 71-74, dipnot 58.

109 Seline-i Tebriz, s. 98.

Il. Otıırwn: Hadislerde Hz. Ali 247

Ramazô.ni'l-Mübôrek"110 adıyla kaydettiği iki kısa risale de bu nevidendir. Adı geçen bu risalelerden ilki, Hz. Ali'nin haftanın yedi gününde okuduğu özel dualada ilgilidir.111 Yazım tarihi kayıtlı değilse de, kendisinden önceki risale 25 Zilka'de 722 1 5 Aralık 1322, kendisinden sonraki risale de 17 Zilhicce 722 1 27 Aralık 1322 tarihli olduğundan, metin bu iki tarih arasındaki bir zaman diliminde yazılmış olmalıdır. ·

Risruede, metnin Hz. Ali'den rivayet edildiğinden başka bir bilgi yoktur ve doğrudan, Cuma gününden başlayarak haftanın günlerinde Hz. Ali tarafından okunan dualara geçilir. Bu duaların her güne mahsus olduğu ifade edilse de, içerikte o günün hususiyetine özel bir dikkat çekilmemekte, daha ziyade Allahu Ta'rua'nın yüceltilmesi, isim ve sıfatlarının anılması, dert ve musibetlerden muhafaza buyurması ve bilerek veya bilmeyerek işlenen günahlardan dolayı mağfiretinin talep edilmesi dile getirilmektedir. Mesela Cuma gününün duası şu şekildedir:

"Allah, yüce ue büyük olaniann en ulusudur. Kudret ue izzetin mutlak sahibidir. Yağmur ue rahmetin kaynağıdır. Dünya ue ahiretin malikidir. Gizli şey/eri ortaya çıkartan, sırlan açığa uurandır. Saltanatı yüce, kudreti şiddetlidir. Dilediğine karşı lüWfkardır. Allah en yücedir. Her şeyin euueli

ue ahiridir. Ondan başka ilah yoktur. Sesler Ona boyun eğer, gözler Onda kaybolur, kalpler Ona akar. Ondan başka iş/eri ifa eden, Ondan başka ölçüleri takdir edip idare eden yoktur. Onsuz hiçbir şey tamama ermez. O, kadir, hakim ue latiftir. Ce/il ue yüce olan O, her türlü noksanlıktan

münezzehtir. · Onun şanı ne yüce ue kudreti ne şiddet/idir. Yaratılmış

olan/ann tümü onu tesbih eder, Ondan şefkat di/er, Ona niyazda bulunur. Her şeyi ilmiyle ihata eder, her şeyin adet itibanyla hesabını bilir. Al/ahım!

Salatın en (istünü ue en temiziyle Muhammed'e ue Muhammed'in ehl-i beytine sa/at olsun."

Yukarıda ismini andığımız ikinci risale ise, Hz. Ali'nin Hz. Peygam­berden rivayet ettiği, "başı rahmet, ortası mağfiret, soı1u cehennem ateşinden kurtuluşa vesile"112 kabul edilen Ramazan ayının her gününe

110 Set'ine-i Tebriz, s. 99. 111 Bu duaların geçtiği diğer kaynaktarla ilgili yaptığımız tetkik bir netice vermemi§, sadece

bazı küçük ibare ve ifade bemerlikleri dı§ında bir bütün olarak bu dualara bir ba§ka kaynakta tesadüf edilememi§tir. ·

112 Nureddin el-Heysemt, Buğyetü'I-Bôhis an Zeuôhidi Müsnedi'l-Hôris, tahkik: Hüseyin el-Bakirt, c. I, Medine, 1992, s. 412, No: 321 (Selman-ı Farisi'den naklen); Bedrüddin el-Aynt, 'Umdetü'I-Kôri Şerhu Sahihi'l-Buhari, c. X, Beyrut, trhs, s. 269; Ali el-Muttakt el-Hindt, Kenzu'I-'Ummôl fi Süneni'I-Akuôli ue'I-Ef'a/, c. VIII, Beyrut, 1989, s. 757 (No: 23714) ve 961 (No: 24276).

248 HAZRETİ ALİ -Sempozyum Bildirileri-

mahsus dualarla ilgilidir. Metnin yazım tarihi, yukarıda zikrettiğimiz gibi 17 Zilhicce 722'dir. Müstehsih ayrıca bu günün Pazartesi'ye denk geldiğini, yazım işinin de öğle ile ikindi arasında son bulduğunu ve güneşin bu esnada Oğlak burcunda olduğunu da kaydetmektedir.

Risalede dualara geçilmeden önce, Farsça olarak, Hz. Ali'nin Hz. Peygamberden rivayetle Ramazan ayının her günü için bir dua öğrenilmesi gerektiği yolundaki tavsiyesine ve bu duaları okuyup orucunu hakkıylatutan kimselerin dünyada ve ahirette nail olacakları müjdelere yer verilmekte ve ardından her biri haftanıngünlerine mahsus dualardan daha veciz ve kısa olan dualar zikredilmektedir.113

Bu dualarda da ait oldukları güne dair özel bir ifadeye yer verilmemiştir. Ancak Kadir gecesinin gününe ait duada, bu gecenin faziletine özel bir vurgu yapılmışhr. Genel olarak dualarda, Ramazan ayında daha fazla ibadet, taat ve zikir yapabilmek için Allahu Ta'ala'dan yardım, güç ve kuwet istenmekte, bu ayın hürmetine Allah'ın afv ve mağfiretine mazhar olabilmek talep edilmekte, haram kılınan şeylerden ve kötülüklerden Allah'ın yardımıyla uzak d urulmak arzu edilmekte, Allah'tan iyilikler ve hayırlar yapma gücü ve azmi niyaz edilmektedir.

Mesela 1., 8., 17., 21. ve 28. günlerin duaları sırasıyla şöyledir:

"Al/ahım! Orucumu oruçlu/ann orucundan, namazımı namaz kılaniann namazından ey/e. Beni gôfillerin uykusundan uyar rahmetinle, ey mer­

hametiiierin en merhamet/isi!"

"Al/ahım! Bana, yetimlere acımayı, yemek yedirmeyi, selamı yaymayı, cimrilerden uzak durmayı ve cömertler/e arkadCJ§lık etmeyi nasib et lüt­fünla. Ey ümit edenlerin sığınağı!"

"Al/ahım! Bana, bu ayda salih arneller i§lemek için yol göster. Bu ayda, ihtiyaç ve arzulara cevap ver. Ey herhangi bir tefsir ve suôle ihtiyaç duy­mayan! Ey oruçlu/ann gönlündekileri bilen!"

113 İmamiye'ye mensup bir Şii olduğu bildirilen ve İbn Tavus diye tanınan (Bkz. Zirildi, ei-A'Iam, c. V, Beyrut, 1980, s. 26) el-Eman ve el-MelhCıf müellifi Ali b. Musa b. Ca'fer b. Tavus ei-Haseni (ö. 6641 1266), İkbalü'l-A'mal isimli eserindeki yedinci faslı, Ramazan ayının günlerinde okunınası gereken dualara tahsis etmi§tir. Her günle ilgili nakledilen bütün dualan bir araya getirme gayreti içinde olduğunu gördüğümüz müellif, bazı ibare ve kelime· farldılıklanyla birlikte aşağıda metnin i verdiğimiz Ramazan ayının günlerine mahsus dualara da eserinde yer vermiştir. Bkz. İkbalü'l-A 'mal, tahkik: Cevad el-lsfehanl, c. 1, basım yeri?, h. 1414, s. 228-445 (Mektebü'l-İ'Iami'I-İslaml). Bu dualara, İbn Tavus'a benzer şekilde yer veren başka bir Şii müellif ve eseri için bkz.: Muhammed Bakır el-Meclis! (ö. h. 1111), BihCırü'l-Envar el-Cami'atü li-Düreri Ahbari'l-Eimmetü'l-EthCır, c. 95, Beyrut, 1983, s. 1-70 (Müessesetü'l-Vefa).

Il. Otıınmı: Hadislerde Hz. Ali 249

"Al/ahım! Beni, Senin nzana götüren bir delil kıl. Şeytana bana ulaşması için yol verme. Cenneti benim menzilim ue meskenim kıl. Muhakkak ki Sen, talep edenlerin ihtiyaçlannı karşılayansın."

"Al/ahım! Bana, bu ayda Kadir gecesinin lütfünü nasib et. Bütün işlerimi

zordan kolaya dönüştür. Özürlerimi kabul et ue üzeTimdeki günahlan azalt.

Ey sdlih kullarına karşı pek şefkatli olan!"

·Şimdi de yukarıda tavsif etmeye çalı§hğımız biri haftanın günle­rine, diğeri de Ramazan ayına mahsus duaların yer aldığı bu iki dua risa.J.esinin metnini ve tercümesini sizlere takdim ediyoruz.

("'?)ı .;rı-)' iııı ı-ı

~ J .Iııı r .1' J>- If ~~ r4i ..:.ııy..) yi:S"

::.oL. ,..:.;.. )ı :, .• :~iı :..ı:, :, , ;)ı:, ..:/,;;.i ı ~ :, , .:id ı :, • ~_,;sjı _y.f :,Yı 1iıi : ;;,..J,.ı r Y- • ı.ı:..) ,::.,rJ,"';,.,. ..... -.... "' ... "' ... • .. ,_. "'.... .. .. • • .. ,

':;., 1 .!ıl .. ~ w ~ .. =.,.j;;,.ıı ~.ı.:;. .. =.,.:,s:ı:..ıı ~ ';ı_;.Jı ~ :, .::.oç.;Jı .;~ ,;:,.. ~ı :, ı.J:Uı ~ ,:.,_,~, 4, :- :.,;r ~ JL.:,;~i ::r- :.;)~ ::..56.. :, ~~;.~i ~r:- :-· :..-,:ıA çı .rı~ ,;~ı :,-.:~:ıs- j~r :, J;,. .:~- ,J..hii, ~~ ~;wı ,:.;)~ ::;. ~ ~:, ,;? ~~,U:.;.~~~ ,)A ~ı J;~i 'J <;> .,;;

.:;. :ıs:ı J;,b.r ,;;rı ~;A; ~ ~j·i·· i:, r ~ıs-- JI;Jı j cj.; ,.;:,~ :Gr:, :Jti ~r L. :~ · - .~\s)~ ;_,t, ~r L Jı )":, ~ )" j:, ~~,i,~.:;. j5- ~~:,,\..h

~ . .. . . .. :, ;:,...ı :, .:;. j5- j~f ,~,.;.')ı ~~ :, ~~ ""';_,::.ı, ~~ ,:.:...;f ~ı ;J1 ~ ~~ :c.,...Jı r Y- .ı.ı:..) j:.. ~~ :::,..; .:;. jS- :fo :.:Jı:, ,;...:..~ .s::;ı.:.iı'~k-:, ./~~i:, .::.oı;- ,-h).\; ,~)J:, ).;Jı ~,ıl,_ ;~i.-:-.;; _.w,::,..~ ~~f Jı ~~ ,i.;.)ı :_,.; ~ ;.;.r.uu:, 0!:Uı rl.ı ~;.~ :,':!l..y..-~);. ..... "' ......... - ......... -:::,.::; .. ~ ....... "''~' J ..... ,

::.,.. ~ı :, <j$- ::._; ;.ü ~~;..ı :, .j\.ı:.~ ..P. ..:,.:ı;.. Lı! :, 'Jt;Jı :, JUı .j ..:..J;..;' ı_. ~ ::.,.. :, .. .. .. -.. .. -.. .. ... .. .. .. J

.~IJI r.;-~f ~/ll~ ~G.ib

~,dı.:;. ~:, :!lj;ı.;-;;.;.. ) :!lj\..:.f ::..5-~t,;:, :!ljti j;,. :!l~ :, ~~ ~~ :.ı.:.-~ı r Y- .ı.ı:..) ... "'t .. , •• , ......... , "' ....

k:.U ~ ,..b..:J~ı c.;.' :, <ı J)' :, ..ı.:.;..,ı, y.ı :.:..;i ,~ ..;::.,. J :, ;!J...l.,- .;:. :, ~ ~:u :L..;Jı

~:, 4.:. <->iL.:,~ l.:, 4-c. ~-l. 4IS-~~ J{. ~ı iıS ,Ji :!l~ Jı Ç:, ~·.,:';: ~J~ .:; .;.ıL~ :, ,i:;. .L..:iı 'J .;.ıiı ~~ :~ L.:, L._:.. ~ L.:, :_,JL.:, 4-:. }'~ L. ~ ~ ~.ıif ~ı:, t} ~ ~:, _;ı~f ıJ ._ •,! ~-~~ ,:1_:: ;:Jı:, ~1 ~ .;.Jı ~~ ;<;;:ı.i ;~~i :.:...;f ~! :.;:;.ı~ ~w, .r. ~lı::.;. ~;:0 ,:!),~::.,..ı:;:- ·.ii. i ~f 'ci<'~ l:,;:..ı':, eP-

- -- -- -- - - - - - - - --- - 1 ',, " ,d, ·~.1' Jr"

250 HAZRETİ All-Sempozyum Bildiril eri-

c.f_u, .u~ ~ :; .._.;,.:, r:fJ ~ L...s-\s;l,.: lJ, i_p:S- i.ı:..;.. 0:-fwı y~ 1iı J:.;jl :~l.ililı r Jl. ~u:..) _;.~---· ~ı'ı',,::·. ;; .. ;;_··,; •·(-•.j'~~{ı'~l·f~ı- .•l.o'•/,• '1~1 ~,~,-~•j{ıı''~ {, "'J-'-"iJ)""> J..I.!)......._.,<-U>-c.f..ulto.r--"' ..._..,i~ >J~~y_,..,., c.f..l.::t' >).:r-'> """"""''

..... / .. "' . ;::;; ..-- . .... .. .. ... .. .... ...... ..... . .. .. .. .. .. . .. :, :,_..::ıı :, J~ı :, •4;s:.ıı ~~ :, .~ ;;ı.:..ıı )\$. :, .,:r, .~ı oL. :, ..,.;., y\.ı~ :Yı -,::::-.ı :, - .. ~:ı· - · {,· - ---- .·-,··:c· .:. - ,: ~ ,_;: ;-- ··" --ciı· -:: :ıı- -·-i,--~·- •ı ) ~ ..;..ı_,.., ,ı ~ J ,....,....., .:r--,ı~ c.f..uı .ıı ~~ ,.........., r .rv ) """"-' ) , J-<'"' J • ........,

.. :: ... .1 ~ .. ..,. .. • .. .. .. ~ ' .... ; .... .... .. .J• ... ... •

...:.>t;; J J)l:a.Jı :,.ı;..:,:, _;....;i'}l r-:-:, ~ c.flll.;;, ~1 .cl~::,.. y:,.t.ıı ..:..k-) J .U:ıGJ ~:..,.:,ıı ~ :?-~,:, yj" y:;,. ~ <;b..)'i ~~:,:, .~:Ui'.j J :::.ı;ı ~! ~~ ,;j_~i liL,.. J .;~ı . - . - -- - - . - - - -- - - .~ı)ı ~~f ~ ~ JS-i..ulj l,.t; ;....,ı) i.ı:..;.. ;:,_;;..; ~r:, ;-j;:.;.; :, ;:ı.:;.; ~f l;~ ~~ <f.Jı 1iı J:.;ji :~u.ı)~' r Jl. ~u:..) ~~ ,fuf ~ LS- i_,$- i~ ,;~ ~ (:kE!; ~j ::; ~i:;~) ~;ı :;;_ YJ ;J~f ~k;~;-:y ,i~k,

.~1)1 ~~f ~ ~~~~ .P.1::) :, ~L.:,p;..;. :..;, f-"1 :, ~i)_.;il -) J_'?ı t:..il''; .• ,, - ,_,~~ •f:.-":.iı···-- .;;.. ... ,;.;-.. ı-.;;.. .... ;ı-.. 1~ .... ·~iıı' _,ı_, ... ı..r- -lı~ ,, .r' J 4:::i..;u.- 40 r .!.ı~ J .ı.u ı.!.u-JI ı.!.u J <U.) ~ ı.!.u ~J rr :~ r Y.. >'"""-'

;;._;..f 1uı :!l:,l/ ,_ft~i ~1 ~~-:.::..))ı ..:......Wl ~~ ,~1 :_.;jl ~~ ,::., ;.; ~ c.f.Jı ,., ................. _ ...... .......... .~.- .~ ........... ..... . J_uı· .... )-.:;ı "'•ı :ı;; .:ı1 :ıı· .... -,./.~ı~:ı;;;U:ıWJı· .... )- .:ıı.r'11:ı;; '"'ı :,..;!.ı. ;'.d .Jı :~111 ,:.....ıwı

~,.,~ _r-..J • J'"T u ..1 ":?""""'ir . '-' .. ~ • ~ w · .r '-:i' • {'""t"""' w~

~r :,·,:!):;;_;:~su ~yi ~r:, .~::;~:ı~ çi ;jr~~ ,w\ı'i ~ J;w; 0--:, ;i;:,.;.; "J. .... ~.. ,. • ,.,. .... ,. ,. .. .:'. ( ........ ,. ,. ...... "'

Ip ~l..f J ~~ ,~ [.ı.:.;) :ı;; <)l,Jl J '~J~ .;;. )\.i ;).l,JI ~1 J ,~~ •:? )\.i :,-11.11 .. . .. .. .. ., .. .ı_.,s-

·J.f' .lll .\,ı ·~ {

----Rabman veRahim Olan Allah'ın Adıyla

Hz. Ali (Allah Yüzünü Ağartsın)'den Haftanın Yedi Gününe Mahsus Dualar Kitabı

Cuma Gününün Duası: Allah, yüce ve büyük olanların en ulusudur.

Kudret ve izzetin mutlak sahibidir. Yağmur ve rahmetin kaynağıdır. Dünya

ve ahiretin ma.Iikidir. Gizli §eyleri ortaya çıkartan, sırları açığa vurandır. Saltanatı yüce, kudreti §iddetlidir. Dilediğine ka!'§ı lütO.fkardır. Allah en

yücedir. Her §eyin evveli ve ahiridir. Ondan başka ilah yoktur. Sesler Ona boyun eğer, gözler Onda kaybolur, kalpler Ona akar. Ondan ba§ka i§leri ifa eden, Ondan ba~ka ölçüleri takdir edip idare eden yoktur. Onsuz hiçbir §ey tamama ermez. O, kadir, hakim ve latiftir. Celil ve yüce olan O, her türlü

noksanlıktan münezzehtir. Onun §anı ne yüce ve kudreti ne §iddetlidir. Yaratılmı§ olanların tümü onu tesbih eder, Ondan §efkat diler, Ona niyazda bulunur. Her §eyi ilmiyle ihata eder, her §eyin adet itibarıyla hesabını bilir.

Allahım! Salatın en üstünü ve en temiziyle Muhammed' e ve Muhammed'in ehl-i beyline salat olsun.

Cumartesi Gününün Duası: Allahım! Senden ba§ka ilah yoktur. Sen

yedi kat göğün rabbi ve al'§ın yüce sahibisin. Her §eyin eweli ve ahirisin.

MahlGkatı yaratan ve rızıklandıransın. Gökleri ve yeri var edensin. Melek­

leri elçi kılansın. Sen her §eye kadirsin. Allahım! Dinin önderi, hayrın ba§ı

Il. Of!lrıım: Hadislerde Hz. Ali 251

ve rahmet nebisi olan kulun ve resfılün Muhammed' e salat olsun. Allahım! Fakirlikten, işlerin karışmasından ve gece ve gündüz meydana gelenlerin şerrinden Sana sığınınm. Duamdan önce bir şey takdir olunmuş, ancak . henüz başıma gelmemiş ise, onu benden uzaklaştır. Ey merhametiiierin en merhametlisil Beni ateşten azat ettiğin kimselerden kıl.

Pazar Gününün Duası: Allahım! Sen her türlü kusurdan münezzehsin. Hamd ancak Sana'dır. Senin övgün yüce, isimterin mübarektir. Senin lütfün güzeldir. Senin şanın uludur. Azametinin miktarınca, hilminin ge­nişliğince, razı olduğun şekilde Sana hamd olsun. Sen hamdın sahibi ve ona en layık olansın. Övgüyü en fazla hak edensin. Senin dışında şerefe layık olan, Senden başka yönelinecek olan yoktur. Geçmiş ve halen baki, görünen ve gizli, hatırlanan ve unutulan, şükredilen ve nankörlük edilen bütün nimetlerinden ötürü hamd, ancak Sana'dır. Arşı semacia olan, kudreti yeryüzünde tecelli eden, yolu/işi karada ve denizde görünen O, her türlü kusurdan münezzehtir. Allahımı Beni düşmantarımın diline düşürme. Onların benimle uğraşmalarına imkan verme. Onların ellerini benden uzak tut. Beni dinim üzerine muhafaza buyur. Allahım! Muhakkak ki ben, Senin pek çok kuluna zulüm ettim. Onları kendilerine karşı i§lenen zulümlerden razı olmuş bir şekilde geri döndür ve sonra beni de bağışla. Muhakkak ki Sen, çok bağışlayıcı ve çok merhametlisin.

Pazartesi Gününün Duası: Yüceliğiyle iftihar eden, iftiharıyla yüce olan, izzetiyle övünen, kullarına hükmeden, mülkünde mutlak yetkin olan, karanlıkta nuruyla aydınlatan ve gizli ve açık olanı hıfzıyla bilen Allah'a harnci olsun. Rabbimiz, hamd, ihsan, izzet, azarnet ve ululuk ancak Sana mahsustur. Sen göklerin ve yerin eşsiz yaratıcısı, şiddetli yakalayış ve kuvvet sahibisin. Sen metin ve ebedl olan, dirilten ve her şeyin nihai sahibi olan, nimet veren ve fazilet bahşeden, fayda veren ve yükselten, pek şef­katli ve pek merhametli olansın. Her şeyi ilmiyle ihata eden, her şeyin adet itibarıyla hesabını bilensin. Sen terbiye edicilerin terbiyecisi, efendilerin efendisi, kudretliferin kudretlisi, meliklerin melikisin. Ondan başka ilah yoktur. O yaratan, var eden ve biçim verendir. En güzel isimler Ona mahsustur. Göklerde ve yerde bulunan her şey Onu tesbih eder. O aziz ve hakimdir. Ey kaygıları gideren! Ey sıkıntıya düşen dua ettiğinde duasına cevap veren! Günahtarımın çokluğundan dolayı bana azap etme ve ben­den olduğunu bildiğin şeyleri affet. Muhakkak ki Sen, benim çokça güna­hım olduğunu bilirsin. Eğer bana azap edersen, bu günahiarımdan dola­yıdır; eğer beni affedersen, bu Senin merhametindendir, ey merhametliie­rin en merhametlisil

252 HAZRETİ All -Sempozyıım Bildiri/eri-

Salı Gününün Duası: Zatını dillerin tavsif edemediği ve azametinin

künhünü kalplerin idrak edemediği, §ükrüne arnelierin yeterli gelmediği

vechinin keremine ve celalinin izzetine yaraşır şekilde çokça, temiz ve

mübarek olarak yapılan hamd, bilgisiyle yaratan, kudretiyle işleri takdir

eden, izzetiyle sahipleri köle eden, cömertliğiyle alimleri hükmü altına alan,

övgüsüyle efendilere üstün gelen ve yücelik, celal, nur, ziya, cömertlik,

şeref ve keremikendisi için tercih eden alemierin rabbi Allah'a mahsustur.

Övgüsüne dillerin seferber olduğu, heybetine seslerin boyun eğdiği, eela­

linden yüzlerin sarardığı, korkusundan kalpterin ürperdiği Allah'a hamd

olsun. Nefislerin vehimlerini, gönüllerin vesveselerini, kalplerin niyetlerini

ve gözlerin haince bakışlarını bilen Allah'a hamdolsun. Allahım! Muhakkak

ki Sen, bana dua izni/imkanı verdin ve bana, bu duaya icabet edeceğini

vaadettin. Ey merhametiiierin en merhametlisil Öyleyse beni her türlü

kederden kurtar ve her türlü hayırlı şeyibana aç.

Çarşamba Gününün Duası: Kendisine hamdetmemizi, şükretmemizi ve

ibadet etmemizi bize emreden Allah'a, vasıl olan, yükselen, artan ve ço­

ğalan bir hamd ile layık olduğu şekilde çokça hamd olsun. Onun eweli

kesilmez, ahiri son bulmaz. Hiçbir şey Onu ortadan kaldıramaz. Kendi­

sinden hiçbir şey eksilmez. Allahım! Benim kusurlarımı ört. Çirkin şeyleri

benden uzaklaştır. Kederleri benden uzak tut. Ey merhametiiierin en

merhametlisil

Perşembe Gününün Duası: Allahım! Rabbimiz! Hamd tümüyle Sana

mahsustur. Mülk tümüyle sana aittir. İyilik, gizli ve açık olarak tümüyle

Senin elindedir. Ölüm~üz ve daimi diri olan O, noksanlıklardan münez­zehtir; Diri ve halim olan O, eksikliklerden beridir. Dirilten ve her şeyin

nihai sahibi olan O, her türlü kusurdan uzaktır. Azim ve en yüce olan O, her

türlü ayıptan münezzehtir. En güzel yaratıcı olan Allah ne mübarektir.

Allahım! İmandan sonra küfre düşmekten, hidayete erdikten sonra dalalete

düçar olmalrtan, itibar sahibi olduktan sonra değersiz hale gelmekten, iz­

zetten sonra zillete gark olmaktan, samirniyet kesbettikten sonra ayrılığa

düşmekten Sana sığınırım. Allahım! Sen ewelsin. Senden önce hiç bir şey

yoktur. Sen ahirsin. Senden sonra hiçbir şey yoktur. Sen zahirsin. Senin

üzerinde hiçbir şey yoktur. Sen batınsın. Sensiz hiçbir şey yoktur. Kendi

yarettıkların fena bulduktan sonra baki kalacak olansın. Sen, her türlü

kusurdan münezzehsin. Çok yüce ve çok büyüksün.

Adı geçenin eliyle öğle vakti tamamlandı.

* * *

ll. Ot urum: Hadislerde Hz. Ali 253

~ AA ":}....ı J .lı ~ ...:.ı1 y.,.. ~ 1 .:;:- ~JJ' .!l J 1.,1. 1 .:> W:.A J rtı i ;y,.) i ._,.,\::S"

J" ..Lô j Y' \, J rL ) .,ıs. 1iıı J-" fr'~ j 1 ..ı5 ..:..;\ )J 4:.Y 1iıı ._,:,. J .,_)lk .,.\i .:r. J.>- ~ jll fr'i ..Löl_,.,- r. .Uc.,..:.~.; .:;oj' .:.ıw,_. J ,~.,. j' j)J .r .s- .rdJ J.l<-> 'J <.Sj)J .r .:.ıw,_.J ,~.,..u. j)) .u.Uc.,

<.SJ jl.;U.r.1iıı r-b- .:.ıw,_.J ,ı.,. '•jJJ J >j.r\, J ..ı5 y.ı;. ıJ ,.ı.,.Tt; J ıJ .:.;K .:.ıu.\J"j.,. J ~ <.S'.J.>.

> }> .&; J.\.,;> J ..:,;;> cil j1 J ..ı5 ..:;_.if IJ <.S) yi~<..\ ~ ) ..ı5 j)tı. IJ <.S) <.SU.~), .fl.J,ı v jl J ..ı5 ..:;_.if IJ <.S J 4-:" ..ı..;.t, IJ y _;.... J ..; _,.:..-. .JI)> • jJJ J" J J.ly r J .fi.J"" rf J .J.:..<iı

. ..::......; ı [<., ) .fi _,.,- r _?..,. ..f> )> .&; ı.p ı ) u. ::>4

<,ı.;i.Jı ~:ır ;;. ...,+.; :, ,::r.,.._ıwl rlJ .....-\J :, ,::r.,.._ıG.ıl r~ ...... ~ fo.1 ~~ :Jj':/1 rJ/. ~[<.~ -- - - -- - - - -- - - - -~(.ll r.;-:/ ~ ~~

~ ,2..ı;~ı ;:i.;ı _;;:,) ,2..ı;W; :, ~ ::,.. .y ..;:.;,. :, ,2..ı;W.:; Jı ~} ~~ :(Jı.::ll r Y- .\$.~ - - -- -- - - - - -- -- - - -- -~()1 r.;-)

,:!.ı-- i; _ı,~ .y .;.~ ~:, ,:!_ı!:.:: J>:P .y jJ.;..;~ ~~ :..r~l......ll r Y- .\$.~ - -- -- -- -- - -.~ı',iı ~~ ..P ~ ·~ ~~;

, ... i):., !J:f; .y .)j~l:, ... ~ı:, .:;4~::,... .y ..;:.;,. :, wlJ :, ... ~ j;. J.--f ~~ :tıl......ll rJ/.~!$.~ -- - - -- - -- -- - -- -- -- - -- - .~:,.:j ;,ş,L:. ~ :::ı._;:,:.,

.. .. ,. .... • rl_,s:i1 ~ :, rlJı1 i;k.:.:, 'rSUı :L:..iı :, •rl..kı1 rl..i.ı:, ,ri:;~i i:..;.~ ı)j~l ~~ :..:r'ı.::J1 r Y- ~\$.~ - - - - - - - - - . .:,ı.. 'li (;,__i; ~ :!J.l~

.. .. .. .. Jı ~~ :ı.:.. ) ı.;ı.t.ı1 ~i ;ı .y ..;....:.1 :, ,..;...i)ı ~/. .y c#-1 ~~ :t"'w1 r Y- .\$.~

.. -...... .... . .... ...... .... ,.. .. .. ~::;.·.r .. ı .... :;; ..... · ....... ·0;'8..:..11 Jol ı, .:ı:-:; ,~Wl ~w. .r

.~J.ı~ i;~ ·4 ~L...;..~ ·::r-::ı.w10: ~~~:,,:·ı:~ ~Jti~0: ~~ ~~ :_rıw1 rY- ~\$.~ ) J..;;..:..ıı :fo .y r?:, .~wl Jı .y ;:,s-:, ,~l...;..)'i :Jı.y ~ ~~ :_r,.;. ı.pl.:l-1 rY- ~\$.~

- ""' "'-....... ,. - .. ,. .. , nJ""'.,,."' .. "" "' .. ~ . ..:r.:.:· 11 .:.ı y- \, ~)"! ,.:.ılj;ll

.y );.. :, ,JUS:il :, ,. ~~ ...r-l,ı., .y JJ.-.1 :, ,;:JLQ1 :, :;:_ı1 .y .)3~~ ~~ : _rs. i:ôw1 r Y- ~\$.~ -- -- - ,_ - -- -- -- :~W1 ;--a~\ :-ı:'" a:; ,~L.,;yi :, J"·ii1 ~ :, , ;t;~i ~ :, <.S:.B1 ~ .y .)i:, :, , jli~i :, ~--.u~ ;:,.. .y ..;~ ~~ : _rs. ı..:..Jw1 r Y- ~\$.~

,. .. .. .. .. ... .. ... .. .. ~ .1""' .. .. ... • .. .. .. ..

. .);s't....:..ll [~] i) \, ;!.);:,;ı ')..U'll .::..t:.ı\5' JS. ,):;;..., .. ,. .. .. "' .. .. -.. • Sijı \..;,:). p ~:, '"";~,:, 4\1.;J1 .y ;.ı:, .::..lj.j~, .y ..;l,.,.ij ~ ~~ :_r,.;. tıl)l r Y- .\$.~ - - - - -- -- - --- -:~1 ~~ ~ :!.LYJ ,.::;l;'Ji:,

..... .. ....

114 Metinde: ... .., j1

254 HAZRETİ ALİ -Sempozywn Bildiri/eri-

.• • : .... ;_i J J. • .. f"'., ......... ;! .,. :::.J""' ı. ı-!

~ ~~ J ..J:.~""'' ç___...:...:..:;: c.?!.J..., ~ U:.IJ •0:.~WI ..,_"" ~- ~~.ı_l ~~:~ır'"':'~~;.~.: .~Wl .:ıı...i ı.,~~ ,~ı <;ı.;!~

..;ı~~ J! ~)i:, ,;~;-~i wi;. "-)ı?:, ,;~;~ip"-)_;;:, ;.+lıi :_r;.s. ...,..~wı ~J! .. ~~ - - -.-- - -- ·- - - .-;.:,.\ii:, ~~~i ;.f! 4 ;oı-:,ı~ı ,;i)iı ;~,

...... .. .. .... ..... .. ..

j~ ~\:;..; ~ :; 4 ,jL.'Ji :, ~ıy.iı ~ ~') ·~~~iç:~~ i~'~: :~ tı:7' ~ J! ;.~-~ . .:::,...ıG.Jı /,~ ._;ı L..ı WL<> ı., ,Jı_;:Jı ) _p-Bı

..... .. .. .. .. .. .. ,. .. •* .. .. ... • .. ::: .. ( .. .. .. J"'"

~., ·:Pt t,;~ ~ci?:,:, ·::'-.ıi ~~ ~ ~;) ':/,.,:.' :='LS'~~ p. r-tıı' : rs- ..:r'uıı ~ J!. .. ~~ . ;:,; ;l..iı .)j ~}

,.;\;:.;.. ::_.. j.Wı .;. ;.; ~-., ,.;ı:_.;;,. Jı ~ ~ -., ,.;\s-;.::_.. ~ :}:, ;.+lı i : rs- t-"\:11 ~ J! .. ~~ .... "' .. .. .. .... , .... .... .. , . ..... ~ .... -~' ;:_.;.ıı J~ ı.,~ı... ı.,

~:,~ ~ .;;:: ) ~' :, ~i..Jıı :,.,ı;i ~ ~ ~-0f:, ,~j, :,.,ı;i ~. J. ~' ;.+Ui :~~' ~ J! ;.~: -~:wı ~_,ı;-}~' Jf ı., ,~i~ı

fo.') ,;ç :fo 115 .:ııb:'·ıı fo.; Y) ,)v; ~L.a:;. J! J J;.;..ı ;.+lıi :..:r._,.:...ıı 1 <J~Y-ı ~Y- .. ~~ • ' • ' ' ' ' :· - IUJI "l.;. . U ~~ j-:- ' ~ -~- J Q\

..ı:;: C> <!" : .r-- ) !" . -.y .;s::.r :, .~w,:;. ""'~l-l .y _;;:, :, .~ls-;. ~ .y J)f ;,+Ui :..:r._,.:...ı' 1 ı;,;uıı ~ J! .. ~~ -- - - - - --- . - - -j::~ iı ---- - ' : -,,.,:'- : ' . '

·01 .... ~Y:l ~'-!'.!.u~ ..:,...ı> .• :·-:=:--! - - -.JJ:tıı 2J.it.f:, ,::ı_,;j; l..J "-)::ı, ~~f:, ·~:,; t.. "-)~ı:. i Jı ;.+lıi :..:r._r..Jı J ..:..ıuıı ~ J!. .. ~~ - - - -- - - - - .~Uı y~ w.~ 4 .~ı~lb.f \;!

... .. .. .. .. ;;.._,t, ~ .~w.r :e., i:'::' ~ .~I..~S.ti i,,L.; .~\J:,tı ~ ~' ;.+lı' :~_,.:...ıı 1 tı')' ~ J! .. ~~

- - - - - - • - - • • • • -. ,,, 'J.i' .~ly_,

~:, i:.:....j,:, .JJ:aı:, :ı.,..:aı .y ~3~,-., ,..:..;.>;:,.. .y ~ ;,+Ui :..:r._,.:...ıı 1 tıw' ~J! .. ~~ .......... - .... ....... ,., ....... fl ....... ! ....... ..

_ . .:ı::-- _.:.ıı :!bt,..ı ~....,>-; ı., •4' ..:..4\,i .:r ..,.ı; .... .. .. ,. .. .. .. ... .. -.. j;iı:, ;.jı Jı ı$) y _;..jı;:,.. ~:, 'J~' .çı~"-) .)j~ı ;.+U! :t)i._r..Jı J ..:r'uıı ~ J! .. ~~

- - - - . - .~Gııı :~~ l; )j~ ~ ,[~:Uı] .)$- ~:, <ı$_;ı;l.:.

~J} ~ ,J~) L:; t.. J:.. J~ı:, }:iıı., ..,..l,., J;.;..ı ;,+U! :..:r._,.:...ıı 1 t-"1:1ı ~Y- .. ~~ .. ,. "' .. .. ~ 1

:· ·uı .Ji -~ '..;,., ,J' \IL u:,= ) . "' . r" . .. .... " .. .. .. t_))4 i:5:;.~ ,j:,._.~ı ,;:.:; :, !ıl..aj t.. )<. J~i :, ):iıı., ..,..l,., J;.;..ı ;.+lıi :.:r.:ı~' ~ J! .. ~~ . . - - .;;çt1J, ~' ~i :, ~ ~~ ,;J _;,i

·7''~~ ~[ ~' :, ;_n-;. ~ ;;.,..)..ı<$; ~ C;!L _r=Jı J _r.J.iJI .;;., ~')ll r Y- , ~ ,:;--->- ) .3Jı .ı...,; , _;ı_). 0-' (.i _;ll ~~

115 Metinde: .:ıthL.IJ

Il. Otımmı: Hadislerde Hz. Ali 255

Rabman veRahim Olan Allah'ın Adıyla Hz. N ebi (Allah' a mahsus sahit ve selam ona olsun)' den Rivayetle

Mübarek Ramazan Günlerine Mahsus Dualar Kitabı

Emlrü'l-Mü'minln Ali b. Ebi Talib (Allah ondan razı olsun)'in rivayet etti­ğine göre Hz. Peygamber (salat ve selam ona olsun) §öyle buyurdu:

"Ramazan ayının günlerine mahsus dualardan her gün için bir dua öğre­nin." Yine §öyle dedi: "Her kim Ramazan ayının her günü için bunlardan bir dua okursa, Aziz ve Celil olan Allah onun geçmi§ ve gelecek gümihlarını

afv ve mağfiret eder. Ramazan ayı (Allah burhanını azim kılsın) orucu, onu himayesi alhna alır ve onun taksiratnın affına vesile olur. Cennete azab edilmeksizin girmesini sağlayarak ona itibar kazandırır. Kendi fazilet ve keremiyle dini ve dünyevl afetlerden onu muhafaza eder. Doğuda ve Ba­tı' da oruçluların i§ledikleri her bir sevap, sadece kendilerine menfaat sağlar. Oruç, kendi keremiyle bütün belalar ve afetiere kar§ı o ki§iyi muhafaza eder." Dualar §Unlardır:

Birinci Günün Duası: Allahım! Orucumu oruçluların orucundan, na­mazımı namaz kılanların namazından eyle. Beni gafıllerin uykusundan uyar rahmetinle, ey merhametliterin en merhametlisil

İkinci Günün Duası: Allahımı Beni, Senin rızana yakın kıl ve beni, bu ayda Senin kızdığın ve cezalandırdığın hususlardan uzak tut. Senin ayet­lerini okumaya beni muvaffak kıl. Ey merhametliterin en merhametlisil

Üçüncü Günün Duası: Allahım! Bana, bu ayda akıVfıkir ve uyanıklık nasib et. Beni, bu ayda sefihlikten ve yapmacık davranmaktan kurtar. Bu ayda ihsan ettiğin bütün hayırlardan beni nasibdar kıl cömertliğinle, ey hükmedenlerin en güzel hükmedeni!

Dördüncü Günün Duası: Allahımı Bana, bu ayda Senin emrini yerine getirmek için güç ver. Bana, bu ayda Senin zikrinin tadını tattır. Bu ayda Senin §ükrünü eda etmede beni nasipdar kıl kereminle, ey keremiiierin en keremlisi!

Beşinci Günün Duası: Allahımı Beni mağfiret dileyenlerden kıl. Beni salih ve itaatkar kullanndan eyle. Beni takva sahibi velilerinden kıl. Ey

keremiiierin en keremlisi!

Altıncı Günün Duası: Allahımı Beni, bu ayda Sana olan isyan arz edil­diğinde yalnız bırakma. Bana, bu ayda intikam kırbaçlannla vurma. Ga­zabını icab ettirecek §eylerden beni koru. Ey rağbet edenlerin rağbetinin nihayeti!

256 HAZRETi ALi -Sempo:zyıım Bildiri/eri-

Yedinci Günün Duası: Allahım! Bu ayda oruç tutmada ve onu ihya etmede bana yardım et. Bu ayda işlenen hata ve günahlarından beni sakın. Beni, bu ayda devamlı olarak seni zikirle rızıklandır tevfikinle, ey zaman verilmi§leri hidayet eden!

Sekizinci Günün Duası: Allahım! Bana, yetimlere acımayı, yemek ye­dirmeyi, selamı yaymayı, cimrilerden uzak durmayı ve cömertlerle arka­daşlık etmeyi nasib et lütfünla. Ey ümit edenlerin sığınağı!

Dokuzuncu Günün Duası: Allahım! Beni, bu ayda geniş rahmetinle muhafaza buyur. Apaçık burhanlarınla bana bu ayda hidayet et. Her şeyi kapsayan rızanda beni sıkı sıkıya kavra minnetinle, ey özlem duyanların

em eli!

Onuncu Günün Duası: Allahım! Beni, Sana tevekkül edenlerden kıl.

Beni bu ayda abicilerden kıl ihsanınla, ey talep edenlerin gayesi!

On Birinci Günün Duası: Allahım! Bana, bu ayda ihsan etmeyi sevdir. Bana, bu ayda isyan etmeyi çirkin göster. Gazap ve ateşi bana bu ayda

haram kıl yardımınla, ey imdat isteyenlere yardım eden!

On İkinci Günün Duası: Allahım! Beni, bu ayda örtünme ve iffetlilikle rızıklandır. Beni, bu ayda kanaatkarlık ve elindekiyle yetinme elbisesiyle ört. Beni bu ayda fazilet ve insaf üzere eyle ismetinle, ey hakkıyla

korkanların koruyucusu!

On Üçüncü Günün Duası: Allahım! Beni, bu ayda kir ve pisliklerden temiz kıl. Beni, bu ayda takvaya ve hayır sahipleri ile sohbete muvaffak kıl. Takdir olunup yaratılmış olanlara karşı beni sabırlı kıl yardımınla, ey miskinlerin gözünün nuru!

On Dördüncü Günün Duası: Allahım! Beni, bu. ayda sürçmelerden dolayı sorguya çekme. Bu ayda, hata ve sürçmelerimi azalt. Beni bela ve afetiere maruz bırakma yardımınla, ey müslümanların yardımcısı!

On Beşinci GÜnün Duası: Allahımı Bana, bu ayda boyun eğenlerin , taatını nasib et. Bu ayda, boyun eğenterin tevazusuyla gönlümü doldur. Bu ayda, kalbi kınklar gibi kalbimi hisli kıl emniyetinle, ey hakkıyla korkanların emanı!

On Altıncı Günün Duası: Allahtml Beni, bu ayda hayır sahiplerinin arnellerini işlemeye muvaffak kıl. Beni, bu ayda kötü işler yapanlarla arkada§lık etmekten muhafaza eyle. Beni Darü'I-Karar (Ahiret)'da rah­

metine mazhar kıl ilahlığınla, ey ewellerin ve ahirlerin ilahı!

On Yedinci Günün Duası: Allahım! Bana, bu ayda salih arneller i§lemek

için yol göster. Bu ayda, ihtiyaç ve arzulara cevap ver. Ey herhangi bir tefsir

Il. Otu rum: Hadislerde Hz. Ali 257

ve suale ihtiyaç duymayan! Ey oruçluların gönlündekileri bilen!

On Sekizinci Günün Duası: Allahım! Bana, bu ayda sahur vakitlerinin bereketini hatırlat. Onun nurlannın ışığıyla kalbimi aydınlat. Beni, bu ayda onun izlerine uymakta muvaffak kıl. Ey ariflerin kalbinin nuru!

On Dokuzuncu Günün Duası: Allahım! Ramazan'ın bereketleriyle ilgili kısmetimi arttır. Onda hayırianna giden yolumu kolaylaştır. Onun ha­senatının az bir kısmını bile benden mahrum bırakma. Ey apaçık olan hakka hidayet eden!

Yirminci Günün Duası: Allahım! Bana, bu ayda cennetin kapılarını aç. Bana, bu ayda ateş ve azab kapılarını kapa. Beni, bu ayda Kur'an tilavetine muvaffak kıl. Ey mü' minierin kalbine sek!ne indiren!

Yirmi Birinci Günün Duası: Allahım! Beni, Senin rızana götüren bir delil kıl. Şeytana bana ulaşması için yol verme. Cenneti benim menzilim ve meskenim kıl. Muhakkak ki Sen, talep edenlerin ihtiyaçlarını karşılayansın.

Yirmi ikinci Günün Duası: Allahım! Bu ayda, bana bereketlerini indir. Beni, bu ayda Senin rızana ulaştıracak şeyleri elde etmeye muvaffak kıl. Beni, bu ayda Cennetlerinin ortalarına yerleştir. Ey dara düşmüşterin duasına cevap veren!

Yirmi Üçüncü Günün Duası: Allahım! Ben,· bu ayda Senden, Seni hoşnut edecek şeyi istiyorum. Bu ayda Sana eziyet verecek şeyden Şana sığınıyorum. Sana bildirdiğimde Senden başarı istiyorum. Ey isteyenlerin kalplerine teveccüh gösteren!

Yirmi Dördüncü Gunün Duası: Allahım! Beni, Senin veli kullarına dost,

hasımianna ise düşman kıl. Beni, peygamberlerinin yoluna uyanlardan eyle. Ey nebilerin kalplerini koruyan!

Yirmi Beşinci Günün Duası: Allahım! Bu aydaki sa'y ü gayretimi mükafatlandır, ayıplarımı ise cömertliğinle ört. Ey yalvaraniarın seslerine cevap veren!

Yirmi Altıncı Günün Duası: Allahım! Nafilelerdeki hissemi arttır.

Meselelerdeki eksiklikleri gidermeyi bana ikram et. Vesilelerle yolumu

yakın kıl. Ey yalvaraniann ısrarı kendisini meşgul eden!

Yirmi Yedinci Günün Duası: Allahım! Beni, bu ayda rahmetinle kapla. Bana, bu ayda tevhid, tevfik ve isınet nasib eyle. Kalbimi töhmet kırıntılarından temizle. Ey mü'min kullarına merhamet eden!

Yirmi Sekizinci Günün Duası: Allahım! Bana, bu ayda Kadir gecesinin lütfünü nasib et. Bütün işlerimi zordan kolaya dönüştür. Özürlerimi kabul et ve üzeriıncieki günahları azalt. Ey salih kullarına karşı pek şefkatli olan!

258 HAZRETİ ALI-Sempozyum Bildirile ri-

Yirmi Dokuzuncu Günün Duası: Allahım! Orucumu Resulünün razı olacağı şekilde şükür ve kabulle tuttur. Muhammed'in ve onun temiz ehl-i

beytinin hakkı için dallan/amelleri kökler/doğru ilikat ile sağlamla§tır.

Otuzuncu Günün Duası: Allahım! Orucumu Senin ve Resulünün razı

olacağı şekilde şükür ve kabulle tuttur. Muhammed'in ve onun tertemiz

ehl-i beytinin hakkı için kökleri/doğru ilikadı dallar/ameller ile sağlamlaştır.

Doğrusunu en iyi Allah bilir.

Allah'ın hamdı ve Onun tefsirinin güzelliği ile bu metnin yazımının son

bulması, 722 senesi aylarının sonuncusu olan Zilhicce'nin 17'si, Pazartesi

günü, öğle ile ikindi arasına tevafuk etti. Bu esnada güneş, oğlak burcunda idi.

Prof. Dr. M. Cemal Sofuoğlu (Oturum Başkanı)

Teşekkür ediyoruz, Ali Bey, sağa/un ... Şimdi konuşma sırası, "Hz. Pey­gamber'in Hz. Ali'ye Nasihat/eri" başlıklı tebliği sunacak olan Yrd. Doç. Dr. Abdu/kadir Palabıyık Bey' de ... Buyurun!