HEMŞİRELİK TANIMLARI

HATİCE OLTULUOĞLU

Hemşireliğin amacı sağlıklı/hasta bireyin gereksinimlerinin karşılanması ve en kısa zamanda bağımsız duruma gelmesini sağlamaktır. Hemşirelik uygulaması, sağlık bilimi ile bakım sanatını, bilimsel bilginin hümanistik yönünü, klinik uygulamayı, iletişimi ve sosyal bilimleri içine alır.

Tanım;

Çağdaş sağlık sistemi içinde hemşirelik; insan gereksinimlerinden doğan bireylere ailelere ve topluma sağlık hizmeti sunan bir meslektir

FLORANCE NİGHTİNGALE=1859

Hastayı iyileştirmek için hasta çevresini düzenleme ve iyileştirme eylemi” diye tanımlamıştır.

Nightingale, hastayı iyileştirmek için temiz, iyi havalandırılmış ve rahat bir ortam öngörmüştür

Doğanın birey üzerinde en iyi şekilde etkili olabilmesi için bireyin en iyi duruma getirilmesidir.

Sıcaklık Beslenme Temiz su Kötü koku Işık Gürültü Doğadan alabilecekleri

maksimum olmalı

TAYLOR=1933

Bireyin fizik ve psikolojik gereksinimlerine istenen tedaviyi ve önlemleri uygulamaktır.

II.DÜNYA SAVAŞI=1940-1945

Hemşire tüm hasta bakımını vermelidir.

Total hemşire bakımından hemşire sorumludur.

ANA=1955 Hemşirelik yardım sunan bir meslek olup,

bu hizmetleriyle insanların sağlık ve esenliğine katkıda bulunur.

Poliklinik hastasının,yaralının,yatan hastanın/sağlıklı bir bireyin durumunun düzeltilmesi/idamesi, başkalarının hastalıktan korunması/diğer personelin gözetimi ve eğitimi yada diplomalı dişçi ve doktorun önerdiği tedavi ve ilaçları uygular,bakım verir,danışmanlık ve gözlem yapar.

Uluslararası Hemşirelik Konseyi' nin (ICN)

Bireyin, ailenin ve toplumun sağlığını koruma ve geliştirmeye yardım eden

ve hastalık halinde iyileştirme ve rahabilite etmeye katılan bir meslek grubudur. Hemşire ayrıca sağlık ekibinin tedavi edici ve eğitsel planlarını geliştirmeye ve uygulamaya katılır.

VİRGİNİA HENDERSON TANIMI

1955’te hemşireliğin hala en beğenilen, modern tanımını yapmıştır. Henderson hemşireyi, “bireyin sağlığına ve bağımsızlığına kavuşma sürecindeki dinamik güç” olarak görmüştür.

Henderson’a göre, “Hemşirenin temel ve benzersiz görevi, sağlam veya hasta bireylere, sağlıklarını korumaları veya tedavileri sırasında veya huzur içinde ölmeleri için, yardım eden güç olmaktır. Hemşire bu yardımı, birey yeterli kuvvet, istek ya da bilgiye sahip oluncaya ve bunları yardımsız yapabilecek duruma gelinceye kadar sürdürür ve bireyi en kısa zamanda bağımsızlığına kavuşturmayı amaçlar.”

VİRGİNİA HENDERSON TANIMI 1958

Gerekli güç ,istek ve bilgiye sahip olunabilse idi bireyin yardımsız olarak kendini iyeleştirebilmesi yada sağlığı için yapabileceği şeyleri yapması gerekirdi.Bunların bireyce yapılamadığı hallerde yada sağlıklı veya hastalıklı bireye yardımcı olmak hemşireliğe özgü bir fonksiyondur

Bireyin olabildiğince çabuk bağımsızlığını kazanmasına yardım etmek,hemşireliğin yegane katkısıdır. Hemşireliğin biricik fonksiyonu hasta veya sağlıklı bireye sağlığın sürdürülmesi,sağlığa yeniden kavuşturulması yada huzurlu bir ölüm için gerekli aktiviteleri yerine getirmesinde yardım etmektir

V. Hendrerson hemşirelik tanımında hemşireliğin sanat yönü ağırlıklı olarak vurgulanmıştır.

Güncel hemşirelik anlayışında ise sanat yönüne, hemşire- hasta/sağlıklı birey

etkileşimini, bütüncül bir görüşle insanı, çevresini ve sağlık/hastalık durumunda gereksindiği bakımı sistematik yaklaşımla ele alan, bilimsel yönler de eklenmektedir

TRAVELBEE

Profesyonel hemşire bireye,aileye,topluma yada toplumu koruyucu veya hastalık acı çekme halinde ve gerekli ise bu deneyimlerinden bir anlam bulmalarında yardımcı olma sırasında kişiler arası süreç

kişiler arası bir süreç, değişim ve başkalarına yardıma yönelik bir hizmet olarak tanımlar.

Hemşirenin ilişkide bulunduğu kişiler sağlıklı birey, hasta, aile, ziyaretçi ve diğer sağlık personelidir

Birey-aile-toplum=………………….bütünlük

Deneyimden anlam bulmak=……………… baş etme

Kişiler arası süreç=…………iletişim

1958-LENİNGER

• Leininger için, özen, bakmanın gerekli esasıdır. Önemsemeden hiçbir tedavi etme olamaz, ama önemsemek, tedavi etmeden var olabilir

• Daha çok hemşirelerin, yolculuk ve göçten dolayı çeşitli kültürlerle tanıştırıldığı gibi bir teorinin olduğunu görmüş ve buna inanmıştır.

Leininger için, özen, bakmanın gerekli esasıdır. Önemsemeden hiçbir tedavi etme olamaz, ama önemsemek, tedavi etmeden var olabilir.

Leininger’ın teorisine göre iyi bakım verebilmek iki merkezlidir;

• 1-özen göstermek

• 2-kültür benzerlikleridir

•Hemşirelik bilim+sanat disiplinidir.

•Bilim evrenseldir-standart vardır.•Sanat standart yok.Süreç burada olur.

•Bilimin sanat için kullanılan bölümü sanattır.Bilim uygulamada kullanılan bölümü,bilimin hemşirelik olarak bireye yansıyan yönü sanattır.

1959-JOHNSON

Doroty Johnson geliştirdiği davranışsal sistem modelinde kişinin amaçlarının ve hedeflerinin olduğunu bildirmiştir ve bu amaçlar ve hedeflerin çevreyle beraber kullanıldığını belirtmiştir.

Çevre onun bu sistemi geliştirmesinde etkili olmuştur. Ayrıca Johnson hemşirelerin tek başlarına bilgi birikimi olduğunu söylemektedir.

Onun inandığı şey hemşirenin temel fonksiyonlarının hastanın devamlı olan sistemlerini düzenlemeye ve dengeli tutmaya yardım etmektir. Hasta biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerce kontrol edilir.

Davranışsal sisteme yardım etmek için hemşire hastanın dengeli alt sistemleriyle ilişki içinde olmalıdır

M.ROGERS=1950-196 Hemşireliği bilim ve sanattan oluşan öğrenilmiş

bir meslek olarak tanımlamıştır. “hemşirelik, sağlığın korunması ve sürüdrülmesi, hastalığın önlenmesi, hasta ve özürlülerin bakım ve rehabilitasyonunu şevkatli bir yaklaşımla sağlayan hümanistik bir bilimidir

İnsan bütünlüğünün çevresi ile etkileşimi sonucu bütünsellik, devamlılık, dinamizm ve yansıtıcı değişimin uyumlu durumu olarak ele alır

Roger’s için pozitif düşünce çok önemlidir. Bakımın amacı bireyin sağlığına kavuşması için ona yardım etmektir.

Bu kurama göre; çevresel enerji ile insan arasındaki denge bozukluğundan kaynaklanan SORUNU, hemşire, girişimleri ile dengeli, uyumlu duruma ulaştırır

Hemşire bilgisini ve sanatını kullanarak hastayı maksimum iyiliğe ulaştırmayı amaçlamalıdır

Callista Roy’un teorisi Doroty Johson teorisinden etkilenerek 1970’de ortaya çıkmıştır. Bu teori kişi ve çevresi arasındaki ilişkiyi kaptamaktadır. Kişi çevresine nasıl alışır, onunla nasıl mutlu olur bunun için araştırmalar yapmıştır. Roy’un teorileri hastanelerde, sağlık ocaklarında, kliniklerde hemşirelerin eğitimi için kullanılmaktadır. Neuman’da olduğu gibi Roy’un teorisinde de stresi etkileyen içsel ve dışsal nedenler vardır. (Tourville C, Ingalls K 2003).

Roy insan, çevre ve insanın çevreye adaptasyonu arasındaki ilişkiye odaklanmıştır. Adaptasyonu 4 bölümde incelemiştir;

1- Fizyolojik

2- Kişiye uyumlu

3- Rol fonksiyonu

4- Bağımlılık (Tourville C, Ingalls K 2003).

Betty Neuman’ın sağlık-bakım açık sistemler modeli bütüncül insan yaklaşımı olarak adlandırılabilir. Bireyleri ve çevrelerini anlamak için hemşirelik sorunlarına örgütlü bir yaklaşım sağlamada kullanılabilir. Model hasta sisteminin stres reaksiyonu ve yeniden yapılandırma veya adaptasyonun faktörleri üzerinde odaklanır. Kişi bir açık sistem olarak tanımlanır. Bu sistemde çevreyle olan ilişkisi de ele alınır (Velioğlu, 1999).

The Neuman sistemler modeli 1970’lerde hemşire öğrencileri yetiştirmek için uygulanmış bir model olarak geliştirildi. Betty Neuman sistem modeli Hans Selye’nin belirlenmiş stres ve strese cevaplarından Pierre Teilhard de Chardin’nin insan deneyim felsefesinden Gestalt teorisini temel almaktadır (Tourville C, Ingalls K 2003).

Neuman’a göre sağlık çok değerlidir ve bazı önemli şeylere bağlıdır. Bunlar;

- Psikolojik

- Fizyolojik

- Sosyokültürel

- Gelişimsel

- Yapısal (Tourville C, Ingalls K 2003).

Neuman sistem modeli hemşire eğitim ve uygulamaları için dünyadaki pek çok ülkede kullanılmaktadır. Hemşirelik konusunda pek çok kültüre ve diğer sağlık disiplinlerine uygulanabilen bir teoridir (Tourville C, Ingalls K 2003).

Dorethea Orem:

Hemşirelik bir toplum hizmeti, bir sanat ve bir teknoloji olarak ele alınır. Hemşirelik, toplum gereksinimlerini karşılamak üzere planlanmış, geliştirilmiş ve güçlendirilmiştir.

Orem hemşirelik sanatını; insan işlevini belli bir etkinlik düzeyinde güçlendirmek için öz-bakım sistemlerinin biçimlendirilmesi, sağlanması ve uygulanmasında insanlara yardım edebilmek olarak tanımlar

Fay Abdellah'ın Kuramı Bireye, aileye ve dolayısıyla topluma

hizmet vermektir. Abdellah’a göre hemşirelik bilim ve sanat

üzerine temellenmiştir. Abdellah’ın hemşirelik kuramı sağlık

gereksinimleri ile ilgili hemşirelik problemlerine problem çözümleme yöntemi ile yaklaşımdır

Abdellah, kuramında bireyin fiziksel, sosyal ve psikolojik gereksinimlerini 21 temel öğe ile açıklamıştır.

Bireyin bu gereksinimleri karşılayamaması durumunda sorunların oluştuğunu ve hemşireliğin de bu sorunlara çözümleyici yaklaşımlar olduğunu vurgulamıştır.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’nün 1986’ Hemşirelik, insanlar ve onların tüm

ihtiyaçları üzerinde odaklaşan bir bilim ve sanat olarak tanımlanmıştır.

Lydia Hall'un Hemşirelik Kuramı

Hall, hemşirelik kuramını, temel gereksinimlere dayalı beden/bakım, çekirdek/kişi, hastalık/tedavi odaklı olarak içiçe giren 3 daireden oluştuğunu öngörmüştür.

Bakım : Care Çekirdek/Core Tedavi/Cure

Hastanın tüm biyolojik İnteraksiyon ve işlevlerine hemşire projeksiyon yöntemleri Hemşire hastanın yardımcı olur ile yardım edilir savunucusu rolündedir.

.

Odak: BedenBedensel Bakım

Odak: Kişi Hastanın kendisitedavi edici ögeolarak kullanılır

Odak: HastalıkHasta ve ailesinitedavi ve tıbbibakımla tanıma

Ida Jean Orlando Hasta-hemşire etkileşimini süreç çerçevesinde

ele alır. Bu sürecin ilk aşamasında hasta gereksinimlerini davranışlarına yansıtır. Hastanın davranışlarını gözleyen hemşire, düşünce duygu ve algıları ile reaksiyonlarını belirler. Son aşamasında hemşire, hastanın gereksindiği yardımı, hastanın katılımı olmaksızın planlı işlevlerinde gerçekleştirir.

Türk Hemşireler Derneği (THD) 1981 “Hemşirelik, bireyin, ailenin ve toplumun

sağlığını ve esenliğini koruma ve geliştirme ve hastalık halinde iyileştirme amacına yönelik, hemşirelik hizmetlerinin planlanması, örgütlenmesi, uygulanması, değerlendirilmesinden ve bu hizmetleri yerine getirecek bireylerin eğitiminden sorumlu bilim ve sanattan oluşan bir sağlık disiplinidir

Bu tanımda hemşirelikte yer alan önemli nitelikler olarak;

Önce sağlığa, daha sonra hastalığa yönelik hizmet verebilmesi,

Hizmetin sistematik biçimde (süreç) gerçekleştirilmesi,

Hizmetin kapsamında bakımın yanı sıra eğitime de yer verilmesi gerektiği,

Hemşireliğin toplumsal bir gereksinim ve bilim, sanattan oluşan bir meslek olduğu, vurgulanmaktadır

Perihan Velioğlu, Hemşireliği; toplumun her kesiminden

kişinin bedensel, duygusal, akılsal ve toplumsal sağlık gereksinimleri ışığında hemşirelik bakım planını bu planı uygulamaya koyan ve uyguladığı bakım planını sistematik bir biçimde değerlendiren kişi olarak tanımlamıştır

Sonuç olarak• Bireyin tüm ekolojik çevresi içinde fiziksel, psikolojik ve

sosyal özellikleriyle bir bütün olarak ele alınması,

• Açık iletişim ve iyi kişiler arası ilişkilerin gerekliliği,

• Hemşireliğin hem bilim hem sanat oluşu,

• Güvenlik, iyilik hali ve korunmanın birincil amacı olduğu,

Sağlık ve hastalıkla ilgili deneyimlerinde bireyin kendi bütünlüğünü koruyup, bireye rehberlik etmenin hemşirenin sorumluluğu olduğu,

Ekip çalışmasının gerekliliği, hemşirenin diğer üyelerle ilişkilerinin niteliği,

Hemşireliğin kendi mesleki gelişimi için meslek üyelerine düşen sorumluluklar,

Hemşirelik uygulamalarının bilimsel bir yöntemle yerine getirilebileceği bir süreçtir.

TEŞEKKÜRLER