Upload
aeneas-media
View
223
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Het verhaal van nieuwbouwproject De Heren van Ambacht in Vlaardingen.
Citation preview
Een gebouw heeft vaak een lange levensduur.
De experts verwachten dat een gebouw gemid -
deld honderdtwintig jaar meegaat. Vaak als een
gebouw de leeftijd van honderd jaar gepasseerd
is, wordt het een beschermd monument. Ouder
worden betekent bijna automatisch een nog
langer leven. Na honderd jaar is er niets meer
bekend over de mensen die het gebouw tot
stand gebracht hebben. Mensen, die met hun
poten in de modder gestaan hebben en
trachtten in de regen de tekeningen te lezen
van wat ooit als een droom begon. Fabrieken,
die de bouwdelen zoals kozijnen, prefab beton
of de stenen geleverd hebben, zijn verdwenen
en niemand kent ze nog. Dit boek probeert al die
mensen en instanties tijdelijk aan de vergetel -
heid te onttrekken. Alle vaders die een bijdrage
geleverd hebben aan de totstandkoming van
de HEREN VAN AMBACHT worden hier in beeld
gebracht, voor onszelf en voor de toekomst.
Enkele jaren geleden reden we als ontwerpteam
van de BouwhulpGroep B.V. na het zoveelste
overleg langs de locatie waar de gebouwen
zouden komen. Voor ons stonden ze er allang.
Ze moesten alleen nog gebouwd worden. En dat
is nu het cruciale. Elk ontwerp blijft een droom
als het niet gerealiseerd wordt. Bij de voorbe -
reiding van het praatje bij de feestelijke viering
van de eerste paal werd dit ons nog duidelijker.
Het is de architect die een gebouw bedenkt,
maar een team van honderden, duizenden
mensen zorgt dat een idee werkelijkheid wordt.
Het boek ‘Het gebouw en zijn duizend vaders’
moet laten zien, hoe door de intense betrokken -
heid van al die vaders een gebouw gerealiseerd
wordt. Het is een eerbetoon aan het teamwerk.
Het boek bestaat uit drie delen:
• HET ONTWERP EN ZIJN ONTSTAAN
In dit deel worden de architectonische, steden -
bouwkundige en woontechnische aspecten
nader belicht. Het samenspel tussen omgeving,
beeldkwaliteit en mogelijk gebruik wordt syste -
matisch besproken. Ruim vijftig jaar nadat Van
Tijen zijn stedenbouwkundig ontwerp maakte,
is getracht opnieuw de volkshuisvesting van de
eenentwintigste eeuw inhoud en vorm te geven.
In dit boek geven de architecten letterlijk en
figuur lijk een beeld van de zoektocht en het uit -
eindelijke resultaat.
• DE MENSEN ACHTER DE SCHERMEN
Hier worden personen of groepen aan het woord
gelaten, die een cruciale rol gespeeld hebben
bij de realisering van het gebouw. Hun verhalen
laten zien, hoe het gebouw uiteinde lijk maat -
schappelijk te lezen is. De opdrachtgever, in
al zijn verschillende geledingen, de gemeente,
met de erbij betrokken afdelingen, tot de bouwer
komen als sleutelfiguren aan het woord en
ver tellen hun ervaringen tijdens de totstand -
koming.
• HET BEELD VAN DE DUIZEND VADERS
In chronologische volgorde worden alle aspecten
van sloop tot gebruik belicht. Niet alleen op
locatie wordt getoond wat er in de tijd gebeurt.
Ook de belangrijkste toeleverende industrieën
worden in beeld gebracht: prefab beton, houten
kozijnen, aluminium kozijnen, de steenfabriek,
de hekwerkfabrikant, etcetera.
Martin Liebregts en Sandra Arts,
Eindhoven 2010
VOORWOORD
Inhoud
• Het ontwerp en zijn ontstaan
10 1. De oorsprong van de kwaliteit van de locatie
16 2. Op zoek naar de mogelijkheden
22 3. Hergebruik van de oorspronkelijke verkaveling
30 4. Het gebouw en zijn verhalen
38 5. Het verborgen programma
46 6. Textuur, tussen baksteen en kleur
50 7. Het verhaal en het detail
56 8. Projectgegevens
• De mensen achter de schermen
74 Ton van der Steen en Jan Woudenberg
Woningstichting Samenwerking Vlaardingen
76 Ina Kleijwegt
stedenbouwkundige
78 Rob Klarenbeek
senior bouwinspecteur gemeente Vlaardingen
80 Adèle Elemans en Henrik Pol
Woningstichting Samenwerking Vlaardingen
82 Peter Visée en Michael de Jong
Heijmans Bouw BV
• Het beeld van de duizend vaders
86 Introductie
88 Terugblik: De sloop en het dagelijks leven
94 De lege vlakte
98 De eerste paal
102 De keldervloer
108 De opbouw van het casco
116 Beton te midden van de natuur
124 Het casco, de massa
128 Kalkzandsteen, meer dan 90 procent zand
132 De winter, werk in de kelder
134 Timmerfabriek met traditie
140 De kraan doet het werk
144 Klei proeven
152 Metselen is uiteindelijk inpakken
156 De zomer en de winter
158 De steigers
162 Driehonderdvijftig kilometer, van Vlaardingen
naar Staphorst en vice versa
168 Materieel verwerven met het gebouw
172 De mooimakers
178 De beschutting van het dak
182 Het verborgen werk van de blauwe gilde
188 Gipsblokken, de scheiding binnen
192 De gevel krijgt een jasje
196 Aandacht voor trappen
202 Hekwerken die verbinden
210 De lift komt van boven
212 Van kastruimte naar ornament
Het ontwerp
en zijn ontstaan
10
1.
DE OORSPRONG
VAN DE
KWALITEIT VAN
DE LOCATIE
De oorsprong
De oorspronkelijke titel van dit onderdeel luidde:
‘Stedenbouw en de oorspronkelijke bebouwing’.
Maar bij herbeschouwing gaat het niet om de
geschiedenis op zich, maar om het verleden in
het licht van de toekomst. Het oorspronkelijke
stedenbouwkundig plan met zijn eigenschap -
pen kent een gebruiksbelasting van meer dan
een halve eeuw. Twee generaties van gebruikers
hebben beproefd wat goed, minder goed en
eventueel fout is.
Daar komt bij dat het stedenbouwkundig plan
van Willem van Tijen is, de vader van de volks -
huisvesting en sociale woningbouw. Dit geldt
zeker voor dit boek, dat poogt zoveel mogelijk
betrok kenen uit het verleden en het heden,
die van invloed zijn (geweest) op het project,
in beeld te brengen. Een voorbeeld voor
iedereen die zich bezighoudt met bouwen en
wonen. Van Tijen ontwierp de eerste galerijflat
- Parklaanflat te Rotterdam -, hij ontwikkelde
de belang rijkste naoorlogse wijken van
Vlaardingen - Babberspolder en Westwijk - en
hij was voort durend aan het zoeken om het
wonen ruimte te geven. In die zin zijn de wijk
en het woning bouwcomplex, dat gelegen is
aan de Van Hogendorplaan te Vlaardingen, van -
zelfsprekend opgenomen in de geschiedenis
van het wonen uit de vorige eeuw.
Nieuwe Bouwen en de traditie
In de naoorlogse periode probeerde Van Tijen,
als vertegenwoordiger van het Nieuwe Bouwen,
een handreiking met de traditionalisten rond
Grandpré Molière en de Delftse School tot
stand te brengen. Dit gebeurde met archi tec -
tonische middelen, een combinatie van bak -
steen, beton, steen, hout en staal met ruimte
voor kleur, orna menten en decoraties. Deze
architectonische door braak gedachte wordt wel
aangeduid met Shake- Hands-Architectuur.
In de wederopbouwperiode zijn er binnen de
ogenschijnlijk onopgesmukte beelden, bij een
nadere beschouwing, veel kleine ornamenten
te ontdekken. In deze traditie, waar bewust
getracht wordt het ensemble van diverse
materialen en kleine toegevoegde verfraaiingen
vorm te geven, is deels de architectuur van de
oorspronkelijke gebouwen en de nieuwbouw
van de Heren van Ambacht te begrijpen. Er is
gestreefd naar een combinatie van symmetrie,
horizontaliteit en verticaliteit. Metselwerk en
beton zijn de dragers van de gebouwen.
De accenten worden verkregen door de geleding
van het beton, het gebruik van hardsteen en
metaal. Het samenspel in de kleur, waarbij in
de gekozen steen alle verdere kleuren terug -
gevonden kunnen worden, moeten ervoor
zorgen dat diversiteit binnen de combinatie
een verwijzing behouden.
Oorspronkelijk stedenbouwkundig
plan Babberspolder van Van Tijen
met duidelijk zichtbaar de groene
wiggen
12
De eigenschappen:
lanen en wiggen
De kracht van het stedenbouwkundig plan is
niet de stedenbouwkundige buitenkamer, maar
veeleer de continuïteit van de ‘open ruimte’.
Het stedenbouwkundig ontwerp van Van Tijen
voor Babberspolder voldoet aan de eisen van
‘licht, lucht en ruimte’, zoals het Nieuwe
Bouwen nastreefde. Maar er is meer. Het is te
betitelen als de accenten bij het gebruik van
stempels. Het ontwerp van de lanen en groene
wiggen in het plan geven de wijk maat en
hiërarchie. Juist grootheden die in de huidige
stedenbouw vaak door gebrek aan overmaat
gevoelsmatig ontbreken, bepalen de structuur
van de wijk Babberspolder. Voortdurend is het
overzicht aanwezig. Of beter gezegd, de door -
kijk, het groen en het ruimtegevoel zijn er. In
deze context speelt de Van Hogendorplaan een
essentiële rol. Deze laan verbindt de wijk door
functies - winkels, scholen, kerk - en door de
maat. Juist op dit punt speelt het oorspronke -
lijke gebouwencomplex een belangrijke rol.
Door de draaiing ten opzichte van de as van
de weg ontstaat er extra visuele ruimte.
Datzelfde geldt voor de transparantie van de
verbinding tussen de drie afzonderlijke ge -
bouwen. Op allerlei wijzen is gepoogd hier in
het verleden ruimte te scheppen. Elke nieuwe
aanpak is hier schatplichtig aan. Deze eigen -
schap moet met respect behandeld worden.
Het ontwerp van de
lanen en groene wiggen
in het plan geven de wijk
maat en hiërarchie
13
De strook
De drie oorspronkelijke gebouwen zijn er neer -
gezet om de Van Hogendorplaan te begeleiden.
De achterliggende bebouwing werd erdoor af -
geschermd of kreeg beschutting. En wel op
zo’n manier, dat het niet massaal was. De af -
zonderlijke gebouwen werden transparant
verbonden. Je kon er bij wijze van spreken door -
heen kijken. De combinatie van beschutting
en transparantie vormen de dragers van de
oorspronkelijke kwaliteit. De laan werd duide -
lijk begrensd, extra ruimte ontstond door de
verdraaiing en de transparantie.
De oorspronkelijke bebouwing
- Panorama achtergevel
- Doorkijken die de transparantie
inhoud geven zijn geaccentueerd
14
Een van de karakteristieken van het oorspronkelijk
stedenbouwkundig plan is de aanwezigheid van
groene wiggen, die van oost naar west lopen. Zij
zorgen ervoor – in combinatie met een transparante
opzet – dat de groene ruimte overal voelbaar is
Panorama voorgevel van de oorspronkelijke
bebouwing. Karakteristiek is de transparantie
en de verspringingen van de blokken
15