hnstone'un - impro.global · söyleşilerinden ve Impro For Storytellers (Hikayeciler İçin Doğaçlama) kitabının The - atresportsTM ile ilgili bölümle-rinden geliyor. İlave

Keith Johnstone'un

'u için Bir Rehber

Keith Johnstone'un T H E A T R E S P O R T S T M'u için Bir Rehber

The International Theatrsports™ Institute (ITI) tarafından 2017 yılında yayınlanmıştır.

215 - 36 Avenue NE, Unit 6 I Calgary, AB I T2E 2L4 I CANADA

Copyright © 2017 ITI

Aslen sadece ITI gösteri hakkı üyeleri için ücretsiz olarak yayınlanmıştır. Üye olmayanlar için de kullanılabilir.

Bu rehber hiçbir şekilde gösteri haklarının yerini alamaz. Gösteri haklarına sahip olmayan ve TheatresportsTM formatını oynamak isteyenler şuradan başvuru yapabilir. [email protected].

Tasarım: Dagmar Bauer konzipiert & gestaltet, Stuttgart, Almanyaİllüstrasyon: fotolia.comÇeviri: K. Kıvanç Özdemir

Kapak Fotoğrafı:Teatro A Molla - Bologna, İtalya

Gianluca Zaniboni

Sonraki sayfadaki fotoğraf:Loose Moose Tiyatrosu - Calgary, Kanada

Breanna Kennedy

8 GİRİŞ 8 Rehber Hakkında 9 Keith Johnstone10 Kaynaklar10 The International Theatresports™ Institute (ITI)

12 THEATRESPORTS™ 'UN GEÇMİŞİ12 Theatresports™ Nedir??12 Theatresports™ Kökenleri13 Theatresports™ 'un Dünya Çapında Üne Kavuşması15 Theatresports™'un Kazandırdıkları15 İçerik

16 ÖNEMLİ KAVRAMLAR16 Başlamadan Önce Bilmeniz Gerekenler16 Canlılık17 Başarısızlık18 Takım Çalışması18 Muziplik19 Beceriler20 Terminoloji

22 HAYDİ BAŞLAYALIM22 El Altından Theatesports™22 Hızlı Başlangıç23 Temel Theatresports™ için İhtiyacınız Olan Şeyler23 Bir Theatresports™ Gösterisi24 10 Dakikalık Oyun25 Serbest Doğaçlama25 Danimarkalı Oyunu26 Kurallı Meydan Okuma Maçları27 Çeşitlilik

28 DAHA AYRINTILI OLARAK THEATRESPORTS™28 Felaket Kaçınılmazdır28 Gösterinin Başlangıcı29 Yorumcu/Sunucu29 Rekabet30 Takımlar30 Takım Girişleri31 Takımların Yerlerine Geçmesi31 Sahneden Ayrılma32 Jüri 33 Jüri'nin Girişi33 Zebani Jüri34 Korna37 Sepet37 Puanlama ve Puan Kartları38 Dürüstlük38 Meydan Okumalar41 Galibiyet Ödülleri41 Keith’in Tavsiyesi

42 DETAYLARA DİKKAT42 Sinografi43 Notlar44 Oyun Listesi

46 BİTİRİRKEN46 Son Sözler46 Daha Fazla Bilgi İçin

İ Ç İ N D E K İ L E R

✻

8

R E H B E R H A K K I N D A

GİRİŞ

✻

Umarız sizler için bu rehber TheatresportsTM’un nasıl oynanacağına dair kullanışlı bir kaynak ve ilham olur.Bu rehber yeni başlayan gruplara yardım etme, doğru yolda olduklarından emin olmayanlara yön verme, deneyimli gruplara da ilerleme ve gelişimlerini gözden geçirme konusunda hatırlatma amacıyla hazırlanmıştır.

Rehberde formatın unsurları, nasıl oynanacağı ve gösteri sırasında bu ikisinin nasıl birleştirileceğine ilişkin bilgi-lerle beraber TheatresportsTM’nin tarihi, gösteri için gerekli beceriler, kavramların ardındaki teori ve canlılık hakkında da tavsiyeler bulabilirsiniz. Ayrıca Keith John-stone’dan yararlı alıntılar, grubunuzla tartışma nokta-larına ilham verebilecek öneriler ve TheatresportsTM’u başarılı ve eğlenceli bir şekilde oynamaya yardımcı ilginç notlar rehberde sizleri bekliyor.

Bu rehberdeki materyallerin pek çoğu Keith Johnstone’dan, derslerinden, bültenlerinden, söyleşilerinden ve Impro For Storytellers (Hikayeciler İçin Doğaçlama) kitabının The-atresportsTM ile ilgili bölümle-rinden geliyor. İlave materyal ve yorumlar TheatresportsTM’u y ı l l a r c a d e n e y i m l e m i ş , geçtiğimiz 40 yıl boyunca Keith ile çalışmış doğaçlamacılar tarafından temin edildi. Bu doğaçlamacıların bazıları The

International TheatresportsTM Institute(iTi)’un yürütme kuru-lunda görev yaptı veya halen yapmaktadır.

Doğaçlama tiyatro hakkında bazı kavramlara yer verilse de, bu rehberin asıl amacı TheatresportsTM’tur. Doğaçlama tiyatro becerilerinizi geliştirmeye devam etmek için bilgili eğitmenler ve Keith Johnstone’nun eserleri gibi çeşitli kaynaklarla çalışmanızı tavsiye ediyoruz.

KitaplarIMPRO Improvisation and the Theatre (pek çok dilde mevcuttur) IMPRO FOR STORYTELLERShttp://www.keithjohnstone.com/writing/ http://theatresports.com/keiths-books/

DVD'lerImpro Transformations Trance Masks keithjohnstone.com/video/theatresports.com/dvds-on-keith/

AtölyelerKeith Johnstone'un Yoğun Doğaçlama Kurslarıkeithjohnstone.comThe Loose Moose Tiyatrosu Uluslararası Yaz Okulu loosemoose.com ITI’ın tavsiye ettiği eğitmenler listesitheatresports.com/teachers/(Bazılarının eğitim programlarıyla birlikte) ITI'a üye topluluklartheatresports.org/our-members/

TheatresportsTM dünyasındaki yolculuğunuzun tadını çıkarın ve 1977 yılından bu yana tüm dünyada binlerce insanın yaptığı gibi bu formatla keyif alın, ilham bulun ve potansiyelinizi keşfedin.

ITI – Inspire The Improviser!

Biliyor muydunuz?... TheatresportsTM Antartika

dışında bütün kıtalarda ve 60’ın üzerinde ülkede

oynanmıştır!

Vancouver Theatresports - Kanada (1982 civarı)

✻

9

K E I T H J O H N S T O N E

Keith Johnstone 1933 yılında, Devon, İngiltere’de doğdu. Okulun hayal gücünü körelttiğini düşünerek hayal kırıklığına uğramış bir halde büyüdü . The Royal Court Theatre (Kraliyet Saray Tiyatrosu) bir oyun için kendisini görevlendirdi ve burada 1956 – 1966 yılları arasında okutman, yönetmen, tiyatro öğretmeni ve en son müdür yardımcısı olarak çalıştı. Derslerinde, hocalarının daha spontane tiyatrocular yetiştirmek için öğrettiklerinin tam tersini keşfederek aklındaki pekiştirme eğitimini sorgulamaya başladı. Böylece Keith oyun yazarlarının tıkanmanın üstesinden gelme-sine, tiyatrocuların da daha spontane çalışmasına yardımcı olan bir dizi doğaçlama tiyatro alıştır-ması geliştirdi. 1960’lı yıllarda Avrupa ve Kuzey Amerika turnelerine çıkan ve Kanada Hükümeti daveti ile Expo 67’de performans sergileyen The Theatre Machine isimli grubu kurdu. 1970’li yılların sonunda Kanada, Alberta, Cal-gary’ye taşındı ve 1977’de The Loose Moose Tiyatrosu’nun kurucuları arasında yerini aldı.

Keith, the Impro System’i ve Gorilla TheatreTM, Maes-tro ImproTM, Life Game, TheatresportsTM gibi pek çok doğaçlama tiyatro oyununu buldu. Calgary Üniversi-tesi’nden profesör olarak emekli oldu. Kitaplarının satış rakamları (IMPRO ve Impro for Storytellers) Almanya’da Stanislavsky’yi geride bıraktı. Avrupa, Kuzey Amerika, Afrika ve Güney Amerika’da oynanan çocuklara yönelik yapımlarda ve yetişkinlere yönelik kısa- uzun format yapımlarda oyun yazarlığı yaptı.

Stanford Üniversitesi Keith Johnstone’un oyunlarının asıllarını, notlarını, yazışmalarını, tiyatro materyalleri ni, günlüklerini, çizimlerini ve daha fazlasını içeren bel-gelere ev sahipliği yapıyor. Daha ayrıntılı belirtmek gerekirse, bu belgelerin içinde (TheatresportsTM hak-kındaki ilk yazı ve eskizlerin de bulunduğu) IMPRO ve IMPRO FOR STORYTELLERS kitaplarının ilk bölümlerine ilişkin eskizler, Keith’in (Del Close, Peter Coyote, Samuel Beckett, Harold Pinter, Anthony Stirling, Kraliyet Tiyatrosu çalışanları ve Theatre Machine üyelerine yazdıklarının da dahil olduğu) mektupların asılları bulunuyor. Belgelerde Keith’in ilk dönem kısa hikayelerine, Kraliyet Tiyatrosu, Theatre Machine ve Loose Moose Tiyatrosu zamanların-daki çalışmalarına, gazete kupürlerine, incelemelere, programlara, fotoğraflara, mektuplara, çizimlere ve posterlere rastlamak da mümkün.

Bir doğaçlamacı olarak her zaman başarılı olmaya çalışmazsınız, bir mucizenin arayışında riskli eylemler yaparsınız.

Elinizden gelenin en iyisini yapmayın. Diğerlerinin iyi görünmesini sağlayın. Sonra siz de iyi görünün.

Hatalar yapın ve mutlu kalın.

Keith Johnstone

S

teve

Jara

nd

10

U L U S L A R A R A S I T H E A T R E S P O R T S T M E N S T I T Ü S Ü ( I T I )

Uluslararası TheatresportsTM Enstitüsü doğaçlama tiyatro gruplarının ve doğaçlamacıların Keith Johnstone’un eser-lerine olan ortak tutkuları ile bir araya gelmeleriyle 1998 yılında kurulan, Keith Johnstone’un TheatresportsTM for-matının mirasını koruma altına almayı amaçlayan, üyeliğe bağlı demokratik bir kuruluştur. ITI'ın amaçları şunlardır:1. Keith Johnstone'un şu formatları için Dünya'nın en

saygın otoritesi olmaya devam etmek: Theatresports™, Gorilla Theatre™ ve Maestro Impro™.

2. Üyeler arasında canlı, bağlı ve paylaşımcı bir topluluk yaratmak.

Doğaçlama tiyatro grupları başvuru ve onaydan sonra formatlardan birinin (TheatresportsTM, Maestro Impro ve Gorilla Theatre) icra haklarını alırlar. İcra hakları çok ama çok ucuz olmakla beraber gayri safi milli hasılası düşük olan ülkeler için ayrıcalıklar bulunmaktadır.Okulların da icra haklarını alması gerekmektedir ancak okullardan bir ücret istenmez. ITI formatların lisanslarının topluluklara verilme sürecini yürütür, formatların doğaçlama tiyatro alanında öğrenilmesi ve geliştirilmesi için gerekli kaynak-ları temin eder. İcra haklarından elde edilen gelirler doğrudan ITI yönetimi ve üyelerine destek için kullanılır. Keith Johnstone TheatresportsTM’nin telif ücretlerinden pay almayı hiçbir zaman kabul etmemiştir. Bütün telif ücretleri doğrudan ITI, lisanslı gruplar ve formatların geliştirilmesi için harcanır.

ITI, doğaçlama teknikleri, oyunları ve TheatresportsTM for-matı dahil Keith’in tüm çalışmalarına ilişkin sorularınızı cevaplamak ve her konuda yardımcı olmak için her zaman hazırdır. Lütfen bizimle iletişime geçmekten çekinmeyin: [email protected].

K A Y N A K L A R

Biyografik BilgilerKeith Johnstone - A Critical Biography by Theresa Robbins DudeckThe Keith Johnstone Papers“Keith Johnsone Papers” hakkındaki sorular ve John-stone’un yazınsal eserleri hakkında araştırma için lütfen Keith Johnstone’un Yazın Temsilcisi Theresa Robbins Dudeck ile iletişime geçin. [email protected]

GİRİŞ✻

Keith Johnstone

Bunun adı oynamaktır. Bu bir oyun. Siz bir oyuncusunuz. Buna kafa yorun.

TheatresportsTM, doğaçlama tiyatro için uluslararası boyutta etkileşimin ilk biçimidir. Dünya'nın farklı yerlerindeki gruplar birbirleriyle ilk defa

TheatresportsTM'un ortak diliyle konuştular.Randy Dixon - Unexpected Productions Seattle, ABD

11UWCSEA Theatresports Gösterisi - Singapur

UWCSEA'in izniyle

12

T H E A T R E S P O R T S ™ N E D İ R ?

T H E A T R E S P O R T S ™ ' U N K Ö K E N L E R İ

THEATRE-SPORTS™'UNGEÇMIŞI

✻

TheatresportsTM Keith Johnstone’un yarattığı sanatsal bir doğaçlama tiyatro formatıdır. Format oyuncuları ve seyircileri eğlendirir ve eğitir. Görünüşte Amerikan güreşi gösterileri gibi hayali bir mücadele içeren takım odaklı tiyatro müsabakasıdır. Seyirci karşısında yarışmacılar kazanmaya kararlı gibi görünürler ama aslında amaç, doğaçlama becerileri, hikaye anlatımı ve destekleyici oyunlarla dinamik ve ilginç bir tiyatro gösterisi sergileme arzusudur. TheatresportsTM seyircileri harekete geçirip eğlendirirken, kahkaha, gözyaşı, spor müsabakası tarzında tezahürat, yuha-lama, gaza gelme gibi tepkileri bir araya getirebilir. Improguise - Capetown, Güney Afrika

Candice von Litzenberg

Loose Moose TiyatrosuCalgary, Kanada (1981 dolayları) Deborah Iozzi

Loose Moose Tiyatrosu Calgary, Kanada (1981 dolayları)

Deborah Iozzi

TheatresportsTM yaratılırken pankreas güreşinden ilham alındı. Güreş gösterileri sinema salonlarında (beyaz perdenin önünde) gerçekleştirilirken yaşanan acıların ifadesi herkesin gözleri önünde sergileniyordu. Hiçbir tiyatrocu bunların gerçek olduğuna inanamazdı. Pankreas güreşi bildiğimiz tiyatrodan farklı olarak, çok özlediğim ama anlayamadığım seyirci coşkusunu gözlemlediğim çalışan sınıf tiyatrosuna ait tek formattı.Güreşçiler yerine doğaçlamacıların olduğunu hayal ettik ki Majesteleri Lord Chamberlain’in sahnedeki her jest ve söze karıştığı zamanlarda bu “imkansız bir rüyaydı”.Özgürlükten yoksunluğumuz Rus ziyaretçilerlerle derdimizi paylaştığımızda epey utanç verici oluyordu.Halka açık olarak komedi dersleri veriyordum ve Lord Chamberlain Pandora’nın kutusunu açmakta gönülsüzdü, ama TheatresportsTM - doğaçlama takımları arasında yapılan bir müsabaka- “eğitsel” olarak düşünülemezdi. Ben Kanada’ya taşınana kadar, doğaçlama derslerinde öğrencileri keyiflendirmek için sadece bir yöntem olarak kullanıldı.

Keith Johnstone - Impro For Storytellers sf. 1/2

13

T H E A T R E S P O R T S ' U N D Ü N Y A Ç A P I N D A Ü N E K A V U Ş M A S I

Keith 1950’li yılların sonunda Kraliyet Saray Tiyatrosu derslerinde TheatresportsTM’un temellerini keşfediyor ve 1960’lı yıllarda grubu The Theatre Machine ile Avrupa’da bunları seyirci önünde deniyordu. Bildiğimiz şekliyle TheatresportsTM halka açık olarak ilk defa 1977 yılında, daha sonradan Calgary, Kanada’da The Loose Moose Tiyatro Topluluğu’nu kuracak bir grup üniversite öğren-cisi tarafından sergilendi. Ve hemen bir fenomen haline geldi! Seyirci sahnede gördüklerine inanamadı. Korkusuz oyuncular büyük riskler alıyor, hiç yoktan bir gösteri yara-tıyordu. Sahne enerjisi özenle yaratılıyor, gösteri biletleri yok satıyordu. Yeni biçimdeki gösterinin haberlerini duy-

Eğitim çoğunlukla sözlü bir gelenek olduğundan, bu uyarlamalar bazen yanlış yorumlama ya da bilgi eksikliği yüzünden meydana gelmiştir. Çalışmanın tazeliğiyle işleri kolaylaştırmaya yönelik bir girişimde bulunulması mantıklıdır. Bununla birlikte, bu girişimler sonucunda Keith'in çalışmasının önemli bir bileşeni olan başarısızlık riski genellikle azaldı. Riskin ortadan kaldırılması, formatın yaratıcı vizyonunu değiştirmek-tedir.

Örneğin, sık görülen değişiklikler şunlardı:· içeriğin büyük kısmı olarak sahnelerin yerine oyunlar kondu.

· rekabete odaklanma arttı, tiyatroya ve hikayeye odak-lanma kaldırıldı.

· korna çıkarıldı.· eğlencenin bir parçası olarak Jüri'ye gülünç kostümler giydirildi veya karakterler biçildi.

Başarısızlık, hikaye anlatma ve destekleyici oyun odağında kişisel risk alma Theatrsports™ ve Johnstone Doğaçlama Sistemi'nin temel unsurudur.

Theatresports™ 'un müsade ettiği doğaçlama tarzını değiştirerek oynamak isteyenler, formatı nasıl zayıflat-tıklarından habersiz olabilir. Gruplar genellikle öğrenecek-leri kaynakları bulmada zor zamanlar yaşadıklarından, bu durum anlaşılabilirdir. Onlar için Neden? ve Nasıl? gibi önemli sorular erişilebilir olmayabilir.

Bu rehber, bu soruları yanıtlamaya ve Theatresports™ 'un temel kavramlarını anlamaya yardımcı olmayı amaçlıyor. Bu bilgilerin, deneyimlerinden bağımsız olarak, gruplara ve bireylere formatın özgün yaklaşımının yaratıcı amaçlarıyla yeniden bağlantı kurması için ilham vereceğini umuyoruz.

Doğaçlama Tiyatro Yasadışı mıydı?İnanması zor ama evet! Tiyatro Büyük Britanya’da sansürleniyordu. Halka açık doğaçlama tiyatro

gösterileri yasadışıydı çünkü ortada sansürlenecek bir metin yoktu. Şu anda bile hala hükümetçe uygulanan sansürle uğraşan pek çok doğaçlama tiyatro topluluğu var.

Benimle çok az iletişime giren veya hiç girmeyen insanlar TheatresportsTM’u oynadığında, kopyanın kopyasının kopyasını görebilirsiniz ve her kopyada oyun daha “güvenli” ve aptalca hale gelecek.

Keith Johnstone - Impro For Storytellers sf. 23

mayan kalmadı ve her tarafta TheatresportsTM toplulukları türedi. Keith’in ismi ve uluslararası eğitimleri formatın daha da yayılmasını sağladı. Daha sonra Loose Moose Tiyatrosu, Keith’ten daha fazla eğitim almak ve The-atresportsTM hakkında daha fazla öğrenmek isteyen ulus-lararası misafirlerin sıraya girdiği bir yer haline gelecekti. Bu misafirlerin pek çoğu TheatresportsTM’u kendi ülkeleri ne taşıdılar ve ilgi daha da büyüdü.

Formatın hızlı ve coşkulu bir şekilde yayılması, bazı değişimleri de beraberinde getirdi.

14

Avustralya'dan Bir Hikaye

Theatresports™'u ilk kez oynadığımızda doğaçlama eğitimi akla uygundu, ama perfor-

mans değil. İnsanlar topluluğun bir parçası olarak müm-kün olan en iyi şovu yapmayıp, rekabet etme arzusuna yenik düşerek başarısız oldular. 'Mesajı alan' jüri ve destekleyici topluluğun bir parçası olma hali yoktu. Sunu cu performans zamanının yaklaşık yarısını ekipleri ve sahneleri tanıtarak kullandı. Ardından, ilk şovların verdiği sarhoşluktan sonra seyircimiz gösteri ile daha az ilgilenir oldu. Seyirci sayısı düşüyordu ve topluluğumuzun bir şeyi değiştirmesi gerektiğini fark ettik. Sonunda teorik ve pratik arasındaki boşluğun nasıl doldu-rulacağı konusunda düzgün rehberlik ve eğitim aldık. Seyirci ile olan ilişkiyi, çeşitliliği ve keşfetmeyi sürdürmek için bazı taktikleri anlamaya başladık. Artık yeni oyuncu-ların ve deneyimlilerin tamamını iyi gösteren bir formatla süslenmiş şovumuz vardı... Aynı zaman aralığında iki kat daha fazla oyun oynayabildik!Oyuncularımız oynamayı daha önce olduğundan iki kat daha sevdiler ve sezonu bitirdiğimizde diğer sezon için de geçerli olmak üzere seyirci sayısı iki katına çıktı. Eh, kendi küçük yerel tuhaflıklarımız var, ama şimdi temelimiz sağlam. Nick Byrne - Impro ACT, Canberra

THEATRE-SPORTS™'UN GEÇMIŞI

✻

TheatresportsTM bazen kopyalanmış versiyonlarından daha eğlenceli ve daha anlamlı olabiliyor. Önemli olan bir şeyleri başarabilmek, başka bir deyişle hikaye anlatmak. Hikaye anlatmak, iyi mizaç ve bakış açısının dile getirilmesi de beceri gerek-tirir. Seyircilerin yönelimi ile sahneye fırlayıp oyunlar oynama çok büyük bir başarı değil, nihayetinde bu durum hem oyuncular, hem de seyirciler için daha az tatmin edicidir.

Keith Johnstone

Rekabetçi formatları öğretirken her zaman, olmayan halat çekme yarışı veya içinde “S” harfi

kullanamayacağımız oyunlarla başlarım. Sahnede rekabeti abartmak genelde doğaçlamacılar

arasındaki çatışmayı azaltır. Jeff Gladstone - Vancouver Theatrsports, Kanada

Biliyor muydunuz…TheatresportsTM’un üne kavuşmasıyla pek çok şehirde doğaçlama

tiyatronun ne olduğu bilinmeden TheatresportsTM duyuldu. Dünyanın bazı yerlerinde “TheatresportsTM”, “DOĞAÇLAMA TİYATRO” kavramı

yerine halen kullanılmaktadır. Tüm doğaçlama tiyatro oyunları Theatresports™ değildir. Doğaçlama, Theatresports™ gösteri formatının kullanıldığı bir beceridir.

✻

✻

Rapid Fire Theatre - Edmonton, Kanada

Marc Julien Objois

Loose Moose TheatreCalgary, Kanada Kate Ware

Teatrul National Gargu-Mures, Romania Christina Ganj

15

T H E A T R E S P O R T S ™ ' U N K A Z A N D I R D I K L A R I

İ Ç E R İ K

Yıllar boyunca, Theatresports™ ve onunla anılan doğaçlama teknikleri, oyuncuları ve oyuncu olmayanları sosyal etkileşim, grup dinamikleri, yaratıcı düşünme, hitabet ve liderlik becerileri alanlarında yetiştirmek için kullanışlı bir araç oldu. Theatresports™ ve doğaçlama teknikleri yazarlık, hikaye anlatma ve iletişim konu-sunda güven ve beceriyi artırır. İşbirliği ve ekip ruhunu güçlendirir. Öğrenme sürecinin yararlı bir unsuru olan hata ve başarısızlığın zorunluluğunu ve buna bağlı olarak

Theatresports™ hakkında yaygın ve mantıklı ama yan-lış bir yorum, gösterinin sadece doğaçlama oyunlara odaklandığıdır. Aslında, bir Theatresports™ gösterisi pek az oyun barındırabilir veya hiç oyun barındırma-yabilir. Doğaçlama tiyatro, Theatresports™'ta izlene-bilen bir dizi oyun vasıtasıyla öğretilmektedir, bu yüzden bu oyunların oynanmasının formatın asıl amacı olduğu düşüncesi kesinlikle anlaşılırdır. Gerçekten, Theatresports™ seyirci için dinamik bir atmosferin yaratıldığı, sportif unsurların kullanıldığı, doğaçlama tiyatro ve hikaye anlatıcılığından meydana gelen bir etkinliktir. Oyunlar çeşitlilik olsun diye eklenir ve gösteri-nin büyük bir kısmını oluşturmaz. Keith ile çalışmış veya ondan etkilenmiş topluluklar bakımından hareket veya

risk almakla alakalı kaygıları azaltıp bireylere keşfederken daha özgür olmayı öğretir. Tiyatro oyuncularına içgüdüle-rine güvenmeyi, otoriteyi sorgulamayı, keskin tercihler yapmayı, duygusal yönden tepki vermeyi ve önce harekete geçip ondan sonra düzeltmeyi öğretir.

clown kullanma; özgün duyguları veya tarihi, dini, sos-yal ve güncel olayları temel alan kavramları keşfetmek için doğaçlama sahnelere maske veya kukla ekleme yaygın olarak görülmektedir. TheatresportsTM tiyatro-nun değişik bir biçimini oluşturur.theatre.

TheatresportsTM:· Sahne korkusunu giderir;· Donuk insanları parlak insanlara (başka bir deyişle negatif insanları pozitif insanlara) dönüştürür.· İletişim becerilerini geliştirir ve insanlar arası etkileşim üzerine çalışmayı hayat boyunca yüreklendirir.· Her alanda “işlevselliği” artırır (kocakarı ilaçları için denildiği gibi);· Hikaye anlatma becerilerini geliştirir (bu pek çok kişinin düşündüğünden daha önemlidir.);· Öğrencilere tiyatronun dış görünüşü ile beraber iç işleyişini de tanıtır;· Sahneyi oyunculara bırakır;· Seyircilere doğrudan geribildirim fırsatı verir, hatta kös kös oturup eve dönerken kuracakları zekice cümleleri düşünmek yerine oyuncu-

larla beraber doğaçlama şansı sağlar.


Doğaçlama tiyatro el yakar ve herkes sahnede ateşle oynayan birini görmeye bayılır.Antonio VulpioTeatro a Molla, Bologna, İtalya

BATS, San Francisco, ABD Stephanie Pool

Egonuzu evde bırakın. Shawn Kinley Loose Moose Tiyatrosu, Calgary, Canada

16

B A Ş L A M A D A N Ö N C E B İ L M E N İ Z G E R E K E N L E R

C A N L I L I K

ÖNEMLIKAVRAMLAR

✻

Doğaçlama becerilerinizi geliştirir ve formatı ele alırken gerekli olan gerçek canlılığı gösterirseniz TheatresportsTM daha zengin bir deneyim sunar. Oyuncuların diğerlerinin fikirlerini kabul etmesi ve hikaye yaratmayı öğrenmesi gerekmektedir. Bu temel ilkeler her oyun ve sahne için geçerlidir; çalışmanın esaslı unsurlarıdır. Oyuncular gelişen hikayelerde kendilerini koruma konusunda uzman olduklarından veya diğer karakter ve oyuncunun kontrolü elinde tutmasına izin verdiklerinden, güvenli bölgede kalma isteği gayet doğaldır. Sahnede bir aslan

Keith'in eseri, doğaçlama teknikleri ve performansının kendine has bir biçimidir. Bu eserin temeli, işin ruhunu anlamaktır.“Canlılığın” görünüşü şöyledir:

canlandırması olsa bile, “kafanı aslanın ağzına sok” sözüne doğaçlamacılar “ilk önce sen” diye cevap verir. Hemen oynamaya başlama isteği çok güçlüdür. Bununla beraber rehberin geri kalan kısmını okumanızı, ITI eğitmenlerine danışmanızı veya doğrudan Keith John-stone’un yazılarını incelemenizi tavsiye ediyoruz. Bu, her bir gösteri bileşeninin anlaşılmasına ve özel olarak tasarlanan tercihlerin Theatresports ™ yapımına ve per-formansına nasıl hizmet ettiğine yardımcı olacaktır.

· Oyunbazlık· Partnerini destekleme ve fikirlerine değer verme· Risk alma ve cesaret· Dürüstlük ve hassasiyet· Olumlu olma· Başarısızlık- İncelikle ve iyi huyla çuvallamayı öğrenme· Takım çalışması· Muziplik

Hadi şu son üçünü daha detaylı inceleyelim.

Dürüstlük Destekleyicilik

Değer Verme

Hassasiyet

OyunbazlıkTakım Çalışması

Pozitif

17

B A Ş A R I S I Z L I K

Toplumumuzda başarısızlık, yargılarla ve stresle yüklü bir kavramdır. Ancak başarısızlıkla beraber öğrendiğimizi de biliriz ve risk almak için olası başarısızlığa hazırlıklı olmamız gereklidir. Doğaçlamacıların da özgür olarak oynamaları için başarısızlığı kucaklamaları ve riskle

yüzleşmeleri gerekir. Sonuç bizim için seyirciye çok özel bir varlığı gösterme fırsatı verir: timsah dolu kuyularda ve cehennem ateşlerinde bocalayan ve ortalama kişileri yok edecek olaylardan sağ kurtulurken gözlerinde hala sevin-cin pırıltıları olan korkusuz ve iyi huylu bir doğaçlamacı.

Eğitim hayatının en başında beri öğrenciye somurtmama, düzgün durma, terlememe, sızlanmama ve başarısızlık halinde acı çekme öğretilmelidir. Ama böyle bir şeyi izlemek için kimse beş kuruş para vermez; aynısını evde de izleyebilirz. Başarısızlık her oyunun ana unsuru olarak karşılanmalı, cömertliği ve iyi huyu sergilemek için bir fırsat olarak görülmelidir. Çuvalla ve mutlu kal ve herkes senin cana yakın ve çekici olduğunu düşünsün. Seni kucaklamak isterler, hatta aralarından içki ısmarlamak isteyen bile çıkar. Kaşlarını çat, tribe gir ve öfkeden kıpkırmızı ol, insanlara iğrenç, şımarık, bencil ve mızıkçı görünürsün. Öyle Wimbledon Şampiyonları gördüm ki onlarla aynı odada kalma fikrinden bile nefret ederim. Tabi huysuzluk ve kötüniyet teniste önemli değildir. Ama bu biçimdeki davranışlar, kimin kazandığının önemli olmadığı ama seyircinin iyi vakit geçirmesi, rahatlaması, keyif alması, oyuncuları sevmesi ve onlara hayranlık duyması gerektiği bir yer olan tiyatroda felakettir.

Eskiden öğrencilerin başarısızlığı tecrübe etmelerini engellemeye çalışmam gerektiğini düşünürdüm – Bunu her zaman en doğru materyali seçerek ve ufak adımlarla derecelendirerek yapabileceğimi umardım. O günlerde başarısızlığın acısının üstesinden gelme yollarını öğret-menin daha önemli olduğu fikrindeydim. Öğrencilere, hocayı suçla, eğlen ve asla daha fazla uğraşmak için kararlılık gösterme derdim. Seyirci çuvalladığımızı görmek ister ama oyuncuların kendini cezalandırdığını görmekten asla hoşlanmazlar. Pek az kişinin başarısızlığın değerini anlamasının sebebi, bunun genelde öğrenme süreciyle alakası aslında hiç olmayan (kasların gerilmesi belki de öğrenmeyi daha da zorlaştırır) ve tamamen savunmaya yönelik olan kendini cezalandırma ile bağlantılı olduğunu düşünmesidir.

Keith Johnstone - TheatresportsTM ve Lifegame Bülteni – Sayı 1, 1989

Keith Johnstone - TheatresportsTM ve Lifegame Bülteni – Sayı 1, 1989

Theater Anundpfirsich, Zurih, İsviçre Mike Hamm

Theatresports ™ 'tan öğrendiğim şey başarısızlığa karşı rahat hissetmekti.

Özellikle de başarısızlık şansı çok yüksek olduğu için. Bu sizi yüreklendirir.Collin Mocherie

18

T A K I M Ç A L I Ş M A S I

M U Z İ P L İ K

TheatresportsTM BİR TAKIM ÇALIŞMASIDIR. İlginç bir şekilde, bu format tek bir takımın başka takımlarla mücadele etmesi olarak görülmektedir. Gerçek takım; oyuncuların, teknisyenlerin, gönüllülerin ve seyircinin

Yapılan işteki canlılık ile bağlantılı olarak, Keith The-atresportsTM’ta dengeli düzeyde muzipliği hep teşvik etmiştir. Seyircilerin oyuncuları, bazen kontrol altında tutulmakta zorlanılan, haftada bir "kafeslerinden salın-mış , mutlu ve cömert yaratıklar” olarak görmelerini istemiştir. Oyun ve muziplik, muziplik iyi niyetli olduğu sürece gösteriye renk katar.

Küçümseme veya puanlamalarla ilgili ciddi tartışma gibi kaba hareketler büyük egolu kişiler dışında kimsenin ilgisini çekmez. Muziplik gösteriyi engellememelidir.

ÖNEMLIKAVRAMLAR

✻

TÜMÜDÜR. Mücadele ise sıkıcılığa, güvenli bölgeye ve sıradanlığa karşıdır. Kazanan ödül olarak eğlence ve coşkuyla güçlü ve olumlu hatıralar alır. Yapıcı riskleri alabilmemiz için birbirimizin fikirlerini kabul eder ve destekleriz. Birbirine destek vermeye dayalı bir formda, desteğin performansta bırakılacağını düşünmek de pek mantıklı değildir. Bir takım, rakibinin sahnesine yardım etmeyi reddettiğinde, belki müsabakanın tek bir ayağını kazanma fırsatı elde eder ama doğaçlama tiyatronun üret-kenliğine aykırı davrandığına ait sinyaller de verir. Mesele sizin kişisel başarınız değildir. Mesele seyirciye güzel bir gösteri sunmak için hep beraber çalışmaya odaklan-maktır. Bir takım, rakiplerine yardım etmek için sahneye atladığında seyirci cömert bir tecrübe ile ödüllendirilir. Seyirci kaliteli performanslar sayesinde her hafta gelme ye başladığında, oyuncular da topluluklarının başarısı ile ödüllendirilir.

Sadece renk katmalıdır. İşte birkaç ilham verici muziplik örnekleri: Oyunculardan biri jürilerin ne kadar süper olduklarıyla ilgili twit atarak veya fotoğraflarını çekerek “oyunu gecik-tirebilir.” Doğaçlamacılar (durmaksızın), diğer ekip üyelerinin (kendilerinin değil) bir sonraki sahneyi oynama şerefine nail olmaları konusunda ısrar ederler. Takımlardan biri sahne kenarında ekstra sahneler oynamaya devam eder ve birkaç özel seyirci için kendi asi gösterilerini başlatmaya çalışır.

Picnic Improvisación Teatral Bogota, Kolombiya Romina Cruz

Eğer muziplik kavramı anlaşılırsa herkes daha cesur hale gelir. Araları doldurmak için kullanılırsa, çok iyi sonuç verir. Bundan kaçınırsanız oyununuzda her zaman nahoş bir şeyler olacaktır.

Keith Johnstone - Impro For Storytellers sf.20

19

B E C E R İ L E R

Bir doğaçlama grubunun doğaçlama teknikleri hakkında basitleştirilmiş bir açıklamayı öğrenebilmesi pek nadir değildir. Örneğin “her zaman evet de, asla hayır deme.” Teklifleri kabul etmek TEMEL UNSURDUR, bununla birlikte bu basitçe evet demek anlamına gelmez. Destek vermeyi teşvik etmek için kabul etmeyi öğreniriz ki oyuncular kor-kuya kapılmadan yapıcı riskler alabilsin. Bir kere bu can-lılık gösterildiğinde, fikirleri seyirciler için hikayeye nasıl dönüştüreceğimizin yollarını aramalıyız. Anda kalabilme, yapıcı riskleri korkusuzca alabilme, başarısızlığı kucak-lama, kontrolcülükten vazgeçme, tamamen kabul etme ve diğerlerini destekleme gibi beceriler günlük yaşamımızda bastırılmıştır, tekrar geliştirmek ve sürdürmek zaman alır.

İşte IMPRO FOR STORYTELLERS kitabından ilgili oyun/alıştırmalarla beraber aktarılan birkaç doğaçlama temeli:

Keith Johnstone

Sahnede aniden dehşete kapıldığınız için elinizden geleni yapmayın. Tecrübeli doğaçlamacılar (veya dağcılar) ellerinden geleni yaptıklarında, bu başları belada olduğu içindir.

Kendiliğindenlik/Şimdiki An:Yargılanma korkusu ve beğenilme arzusu bizi bir sonraki hamlede ne yapacağımızı düşünmeye zorlar. Doğaçlamacılar olarak anda kalmayı öğrenmemiz gerekir; aksi durumda olanları görmez veya duymaz, sahici olarak tepki veremez ve partnerlerimizle beraber çalışamayız.

· Açık Gözler – sf. 205/206 · Duygusal Sesler – sf 268-270 · Duygusal Amaçlar – sf. 184/185 · Şapka Oyunları – sf 19, 156-161 · Mantralar – sf. 270 – 274 · Sandviçler – sf. 236/237

Kontroldan VazgeçmekKorkuyla bağlantılı olarak, bedenimizi ve zihnimizi kon-trol etmeye çalışırız, sonra içten duyguları ve fiziksel gevşemeyi kaybederiz. Çeşitli yollarla sorumluluğu oyun-culardan uzaklaştıran alıştırmalar özgürleştirici olabilir.

· Halat Çekme Yarışı sf.57/58· Her Seferinde Bir Kelime – sf. 114-115, 131-134, 329 · Tek Ses – sf. 171-177· Öyle demişler (Sahne yönlendirmesi) – sf. 195-199 · Düblaj (Eş Zamanlı) – sf. 171-178· Hareketli Bedenler – sf. 200-202

Fiziksele YönelmeÇok fazla konuşmak, duyguları ve arzuları açıklamak çoğu doğaçlamacının başlıca savunmasıdır. Diğer bir yol da fiziksel olarak oynayarak zekamız yerine bedenlerimizin hikaye anlatmasıdır.

· Jestini Savun – sf. 193-195· Cıbırca – sf 185/186, 214-219 · Beden görüntüsünü değiştirmek – sf. 276-277 · Nesne İnsanlar – Sf. 303-304 · Üç Düzlem – sf. 366/367

StatüStatü, ilişkiye yönelik doğrudan bir yoldur. Her zaman statüye bağlı olarak oynarız. Statüyü kabul etmek veya statüyle uğraşmak dramatik ve büyüleyici insan ilişkiler-ini ortaya çıkarır.

· Çeşitli statü alıştırmaları – sf. 219 – 231· Efendi/Hizmetkar – sf. 240/241· Suratlar Yapmak – sf. 162/168· Hiyerarşi – sf. 168

HikayeHikaye anlatma becerilerindeki esaslı yetenek, doğaçlamacılara oyunlarda şaka ve komikliklere tamamen

Diğer gruba takılmak istiyorsanız, içinizdeki kahkahayı bastırmaya çalışıyormuşsunuz gibi davranın.

Nils Petter Morland Det Andre Tiyatrosu, Oslo, Norveç

20

T E R M İ N O L O J İ

bağımlı olmayan ilginç bir akşam sunmak için gereken araçları sağlar. Seyircinin gözünde herşey hikayedir ve bu hikayeleri nasıl anlamamız gerekiyorsa, aynı şekilde onları nasıl besleyebileceğimizi ve geliştireceğimizi de kavramamız gerekmektedir.

· Çeşitli hikaye oyunlar – sf. 130-154· Bundan Sonra Ne Olur – sf. 134-142· Yazma Oyunu – sf. 151-154· Her seferinde bir Kelime – sf. 114-115, 131-134, 329

Doğaçlama yaparken hikayeleri yok ederek tehlikelerden ve başa gelecek bilinmeyenden kaçınmak doğal bir tuzak-tır. Yönetmenler ve eğitimciler, hikayeleri ilerletmekten sakınma yollarına karşı oyuncuları korkusuzca devam etmeye cesaretlendirme konusunda bilgili olmalıdır.

Yıllar içinde, Keith doğaçlamacıların hikayelere zarar verme ve öğrenmeyi reddetme noktalarını saptamak için bir terminoloji geliştirdi. İşte Kırmızı Başlıklı Kız örneği üzerinden doğaçlamacıların hikayeye neler yaptığının Keith’in bültenlerindeki açıklamalı terimleriyle bir alıntısı.

ÖNEMLIKAVRAMLAR

✻

Keith Johnstone - TheatresportsTM ve Lifegame Bülteni, Sayı 1, 1989

İptal Etme: Kırmızı Başlıklı Kız evinden çıkmak üzereydi ki Büyükanne aradı ve gelme dedi.

Konudan Sapmak: Bir sepet kurabiyesiyle yola çıkmıştı ki nehre taş atmak için durdu. Daha sonra bir sal gelip onu aldı… gibi. (Kurt ile karşılaşmak dışında her şey.)

Orijinal Olmak: (Orijinallik bir nevi konudan sapmak olarak kullanıldığında) - Kırmızı Başlıklı kız gri bir şeyin ağaçlar arasında hareket ettiğini görür ve o anda bir zaman sıçramasıyla kendini on altıncı yüzyılda bulur…

Tırsaklık: Genelde tanımlamayı reddetmek için kullanılır. Kırmızı Başlıklı Kız ormanda büyük, kocaman, kıllı, gri, arkadaş canlısı bir …..hayvan….. görür. (Yemin ederim doğaçlamacılar bu şekilde davranıyorlar. İlişki içinde oldukları şeylerin kimliklerini reddederek hikayeyi temeller-inden uzaklaştırıyorlar.)

Gösteri, hayatın bütün çeşitliliğini temsil etmelidir. Nadine Antler

Steife Brise, Hamburg, Almanya

Kanada'dan Bir Hikaye

Roman Danylo, gecenin sonunda kazanan takımın belirleneceği ÖLME OYUNU'nda oynuyordu. Hika-

yenin kendisine ait kısmını devam ettirmede başarısız olduktan sonra bir arabanın çarpması sebebiyle öldüğü tek kişilik bir sahne oynadı. Karşı takımdan bir oyuncu sahneye fırladı, kendisine ilk yardımda bulundu, kıyafetinin tozunu sildi ve sahneden gönderdi. Seyirci buna güldü ve sonraki 5 dakika Roman'ın kendini öldürmesi ve diğer oyuncu-larun hayatını kurtarmasıyla geçti. Kimse geceyi kimin kazandığını hatırlamıyordu, akıllarda kalan ikinci takımın oyununun sonuydu. Shawn Kinley, Calgary

✻

✻

21

Kazan veya kaybet, seyirci en nihai odağınızdır.

İyi huylu ve etkileyici bir mağlubiyet, seyirciye sinirli ve incinmiş egodan

daha çok keyif verir. Seyirci kazan-dığında, kaybetmeniz imkansızdır. Shawn KinleyLoose Moose Tiyatrosu Calgary,Kanada

Teatrul National Gargu Mures,Romanya Christina Ganj

Again! Productions - Paris, Fransa

Romain Sablou

Çatışma: (hareketi dondurmak için kullanıldığında) “Büyükanne dişlerin neden büyük?” “Dişlerimde bir problem mi var?” “Yani, çok büyükler!” “Dur bir aynadan bakayım. Dişlerim normal ki benim.” “Yani çok çirkinler.” “Aman saçmalık.” Ve böyle gider.

Anlık Sorun (Anlık Çatışma): Kırmızı Başlıklı Kız ön kapıdan çıkar ve Kurt hemen onu yalayıp yutar.

Oyalanmak (önceden düşünülmüş şeyler): Kırmızı Başlıklı Kız kır evine gider. O ve Büyükanne öğleden sonrayı masa tenisi oynayarak geçirir.

Lafı Uzatmak: “Bildiğin gibi Büyükannecik biraz rahatsız ve hala kendi başına yaşıyor. Bak, dedim, böyle olmaz ama işte beni din-lemiyor ki! Kadında eklem iltihabı var ve kendi işini görmesi de epey zor…” ve böyle gider. Anne, Kırmızı Başlıklı Kız’a sepeti verme meselesine hiç gelemeyebilir.

Dedikodu:“Hatırladın mı Büyükanne'ye götürmen için sana bir sepet kurabiye vermiştim?”“Ay hatırlamam mı! Kadın Kurt çıktıydı!”“Tabi, bu biz onun kafayı doldurtup şöminenin üstüne asmadan önceydi.”“Her kuşun eti yenmez demiştim ona”“Öyle de oldu, seni yalayıp yuttu. Ketılda su kaynadı canım. Sana bir oralet yapayım.” “Büyükanne’yi içinde görünce de şok falan oldum.”

Bloklama “Büyükanne’yi mi göreceksin ufaklık?” “Benim Büyükannem yok ki!”

Olumsuzluk:“Ben de yalayıp yutarım seni!”“Eh peki canım, öyle istiyorsan seni tutmayayım. Allahım ya! Kurtlardan da kal geldi.” (Bu cevap aynı zamanda komikliktir de.)

Komiklik Yapma: (yukarıya bakınız) Kırmızı Başlıklı Kız’ın kara kuşağı vardır ve Kurt’u oradan buraya çarpar ve böylece kendini korumuş olur.

Anlayacağınız üzere, bütün bu teknikler (belki komiklik yapma istisnası dışında) hikayeyi katletmek yerine hikayeyi kabul etmek için kullanılabilir. Doğaçlamacının hikayenin aleyhine işler yaptığı çok açık anlaşılabilir ve pratiklerle bu rahatlıkla düzeltilebilir.

22

TheatresportsTM’u sınıfla ilk kez buluştuğunuzda nasıl tanıtırsınız 1. TheatresportsTM’tan bahsetmeyin.2. Rekabetçi bir oyun öğretin – Şapka Oyunu harika olur.3. İki takıma ayrılarak oynamalarını önerin. – her takımda

üç veya dört kişi olsun.4. Eğer üçüncü basamaktan keyif aldıysanız Jüri de

ekleyin.5. Yorumcu ekleyin.6. Onlara TheatresportsTM’un basitleştirilmiş formunu

oynadıklarını söyleyin.7. İki Takım Kaptanından üç veya dört oyuncu seçme-

lerini isteyin. Skoru biri tutsun, üç kişi de Jüri olsun. (ZAMANLA)

8. Takımlardan akıllarına gelen şeylerle (Jürilerin tak-dirinde olarak) birbirlerine meydan okumalarını isteyin. Örneğin; en iyi efendi-hizmetkar sahnesi veya Hint usulü bacak güreşi (Youtube’a bakın) veya en korkunç sahne gibi.

H I Z L I B A Ş L A N G I Ç

E L A L T I N D A N T H E A T R E S P O R T S T M

HAYDI BAŞLAY-ALIM

✻

9. Seyircileri takımlarını desteklemeleri için cesaret-lendirin ki büyük coşku ortaya çıksın.

10. Her Jüri’ye birden beşe kadar rakamların yazılı olduğu puanlama kartları ve sıkıcı oyunları durdurmak için kullanacakları bisiklet kornası verin.

11. Daha sonra Yorumcu’ya bir mikrafon verebilirsiniz. Diğer oyunculardan ışıkçı ve sahne asistanı seçe-bilirsiniz.

Eğer fikirleri tane tane gösterirseniz, öğrenciler oyunu kendileri bulmuşlar gibi hissederler. Bu uygun şartlar altında rekabet ve tekniği geliştirme arzusu oluşturur ve kendini geliştirmeye meraklı öğrenciler için eğitmen bir kaynak haline gelir- harika bir öğretim şekli.

Impro Now Adelaide, Avustralya

Tracey Davis

Keith Johnstone – Impro For Storytellers sf. 6/7

Farzedelim ki öğrenciler doğaçlama sahnede zırvalayıp duruyor ve birbirlerine dikkat etmiyorlar (çünkü ne söylendiğine kulak verseler, yaptıklarını değiştirmek zorunda kalacaklar). “S” harfi içeren kelimeyi kullanan ilk öğrenci oyunu kaybeder diyerek hızlarını kesebilirsiniz; örneğin: - ‘Günaydın, babacığım.’ - ‘Geçen gece eve çok geç saatte geldin, Ayşe!’ Baba kaybeder (çünkü ‘saatte' kelimesinde ‘S’ harfi vardır.). Elbette eğer dikkat etseydi, ‘Geçen gece eve çok geç vakitte geldin, Ayşe’ diyebilirdi. Öğrencileri iki gruba ayırırsanız ve raundu kazana grubu beş puanla ödüllendirirseniz, daha da eğlenirler. İşte böylece öğrencileriniz TheatresportsTM’u bir biçimde oynamış olurlar.

Daha da fazla oyunlar ekleyin. Bir fikri geri çeviren ilk öğrencinin kaybedeceğini söyleyin. Örneğin: - ‘Nefesin kesilmiş. Koştun mu ne yaptın?’ - ‘Astımım var benim.’ Astım atağı raundu kaybettirir çünkü koşma ile ilgili fikir geri çevrilmiştir. Ya da soru cümlesi kurmayan ilk kişinin kaybedeceği bir oyun ekleyin. –‘Beni sorgulamak mı istiyorsun?’ - ‘Siz şüpheli misiniz?’ - ‘Oturmalı mıyım?’ - ‘Yok o benim sandalyem.’ Şüpheli kazanır.

23

Doğaçlamacılar Üç Jüri· Bir bozuk para· Bir korna – rehberin 34. sayfasındaki açıklamaya bakınız.· Bir kafanın girebileceği büyüklükte sepet – rehberin 37. sayfasındaki açılamaya bakınız

· Puanlama kartları. Kartlar en arka sıradakilerin göre-bileceği büyüklükte ve her iki tarafında 1-2-3-4 ve 5 yazılı şekilde olmalıdır.

Bir Yorumcu/Sunucu/Moderatör/ Ombudsman· Gerekiyorsa bir mikrofon Puanı tutan kişi· Puan Tablosu· Kalem, tebeşir veya yapıştırılabilir sayılar

Keith tipik bir oyunu tarif ediyor (1980 yılı civarı).

T E M E L T H E A T R E S P O R T S T M İ Ç İ N İ H T İ Y A C I N I Z O L A N Ş E Y L E R

B İ R T H E A T R E S P O R T S T M G Ö S T E R İ S İ

Uygun bir gösteri alanı· Tercihen kulisi, giriş ve çıkışları olan bir sahne· Takımlar ve Jüri için uygun bir bölüm· Oyuncular ve sahne sorumluları için mobilya, kostüm, payanda rehberin 42. sayfasındaki açıklamaya bakınız.

Işıkçı· Eğer mümkünse ayarlanabilir ışıklarSes teknisyeni/müzisyen· Ses donanımı/bilgisayarı ve/veya enstruman

Açılış çok iyi olmak zorunda değil. Birkaç hata yapın.

Loose Moose’da TheatresportsTM Keyifli bir pazar akşamında saat sekizi iki geçiyor. Patlamış mısır kokusu popülist bir ortamda olduğunuzun habercisi. Açılış müziğiyle beraber izleyiciler ışık kendilerine vurduğunda alkışa başlıyor. Sonra ışık seyircinin karşı sağındaki puan tablosunun önünde duran Yorumcu’ya odak-lanıyor. Yorumcu seyircileri selamlıyor ve havayı yumuşatmak için seyirciye, mesela, ‘tanımadığınız birine en nefret ettiğiniz sebzeyi haykırın!’ veya ‘tanımadığınız birine daha önce kimseye söylemediğiniz bir sırrınızı söyleyin!’ veya ‘en yakınınızdaki yabancıya sarılın’ diyor. (Seyircilerin birbirlerine sarılmayı kabul etmesine hep hayranımdır.)… Yorumcu daha sonra zorlukları kolaylayan, ince konuları açıklayan bir dış ses şekline bürünüyor. Sunucu-lar faydalı açıklamalar için uzun uzun konuşabilirlerken, Yorumcu müdahaleci olmayacak şekilde kısa yorumlar yapabilir. ‘Geleneklere uygun bir şekilde Jürileri yuhalayabilir miyiz?’ diye soruyor Yorumcu. Bu da daha sonra seyirciye sahnede olanları yuhalama hakkı veriyor (bunu hissettiklerinde yaparlar). Cübbeli üç Jüri sahneden geçerek sahneyi rahatlıkla görebilecekleri yerlerine oturuyor. Boyunlarında bisiklet kornaları asılı. (Bunlar sıkıcı oyuncuları sahneden kovmak için kullanılacak imdat kornalarıdır.) Hareketleri gayet ciddi çünkü şen insanları yuhalamak daha az eğlencelidir. Karakteristik bir gecede Yorumcu şu şekilde takdim edebilir: ‘İki çaylak grup arasında oynanacak on dakikalık oyun yarışması. Şimdi Karınca Yiyenlere kuvvetli bir alkış…’’Üç veya dört doğaçlamacı, takımların bulunduğu saha kenarından sahneye fırlıyor. Böylece bize sahneye çıktıklarını gösteriyorlar. ‘Ve şimdi, Kötü Kediler için elleri görelim!’ Takımlar sahneye grup olarak çıkmalılar, star gibi teker teker değil.

Keith Johnstone


Gösteriye rahat başlayın. Bağ kurmak şuursuz coşkudan daha iyidir. Shawn Kinley Loose Moose Tiyatrosu, Calgary, Kanada

Impro Now Adelaide, Avustralya

Tracey Davis

24

10 Dakikalık Oyun yeni oyuncular için kısa bir mey-dan okuma karşılaşmasıdır. Sunucunun 10 Dakikalık Oyun'u oynayacakların yeni oyuncular olduğunu söyleme si önemlidir. Bu hem oyuncuların stresini azaltır, hem de seyircinin beklentisini düşürür.

10 Dakikalık Oyunun Yararları:Yeni oyunculara sahnede kısa, güvenli ve kontrollü bir tecrübe sağlar. Tecrübe oyuncuların umut edebilecekleri en iyi eğitmendir.Oyun seyircinin beklentilerini düşürür çünkü yeni oyuncu-ların, doğal olarak, sahnede yapacakları, 20 yıl veya daha deneyimli oyuncuların performansları kadar etkileyici olmaz.Oyun seyirciye doğaçlamanın göründüğü kadar kolay olmadığını gösterir.Oyun seyirciye kalitenin git gide daha da artacağını temin eder.

Oyun yeni oyuncular için pek faydalı olan Jüri’nin Mey-dan Okuması olarak, Jürinin karar vereceği oyunlarla oynanabileceği gibi aşağıda açıklandığı üzere Meydan Okuma Maçı olarak da oynanabilir.

1 0 D A K İ K A L I K O Y U NHAYDIBAŞLAYALIM

✻

Yorumcu, ‘Bir Jüri’yi ve takım kaptanlarını ortaya alalım’ der: Yazı tura yapılır, belki yazı turayı kazanan cömertçe davranarak kaybeden takım kaptanına ‘ilk meydan okumayı sen yap’ der. Bir oyuncu ‘düşman topraklarına’ girerek şöyle der: ‘Biz, Karınca Yiyenler, siz, Kötü Kediler’e, yeni çıkan filmlerdeki en iyi sahne oyununda meydan okuyoruz!’ (veya ona benzer bir şeyler) der. ‘Kabul ediyoruz!’ diye cevaplar rakipleri. Her takım kendi film sahnelerini doğaçlar (meydan okuyanlar ilk oynar), Jüri de ellerindeki skor kartlarını kaldırarak puanlama yapar: beş puan harika, bir puan çok kötü, uyarı kornasını çalmak da ‘sahneden kibarca ayrılın’ demektir. Karar verilen süre tamamlanana kadar meydan okuma meydan okumayı izler. Bazen rakip takım oyuncularının beraber oynadığı teke tek meydan okumalar da gelir. ‘Samimiyet ve hakikatin yargılandığı teke tek bir aşk hikayesi’ gibi. (Teke tek sahneler takımlardan birden fazla oyuncuyu kapsayabilir.) Meydan okumalar (Jürinin takdirinde olarak) herşey üzeri-ne olabilir. Mesela, Bruce McCulloch’un meydan okuması olan ‘kafamı bir kova suya batırma süresinde tamamlanacak en iyi sahne’. Takımlar meydan okumalara pantomim, cıbırca, kafiye ve benzerleri ekleyerek çeşitlilik katarlarken, Ses Yancıları (Ses Doğaçlamacıları) ke-nardan gök gürültüsü, patlama, türkü, ‘Valkürlerin Uçuşu’, punk rock, ‘Şekereriği Perisinin Dansı’, ‘vampir müziği’, aşk müzikleri veya tuvalet sifonu sesi gibi uygun sesler çıkarırlar. Acemilerin oyununu genellikle (altmışlarda Theatre Machine’de yaptığım gibi) bir ‘eğitimcinin’ ders verdiği on beş dakikalık bir serbest doğaçlama bölümü izler.

Keith Johnstone - Impro For Storytellers sf. 3-5

Bir atlet gibi davran, bir doğaçlamacı gibi düşün.

Nils Petter Morland Det Andre Tiyatrosu,

Oslo, Norveç

The Court Theatre - Christchurch, New Zealand Rachel Sears

25

Serbest Doğaçlama’nın başındaki kişi atölyedeki eğitimci ile hayvan terbiyecisinin karışımıdır. Oyuncular sahneye atlamaya istekli mutlu maymunlardır. (Bazen kontrol altında tutmak için biraz uğraşmak gerekebilir.) Unutmayın, Serbest Doğaçlama’yı yöneten kişinin, sahne ye iki kişiyi alabilir miyim diye sormasıyla, sahneye 5 kişinin atladığını üçünün geri yollandığını izlemek, korkmuş iki doğaçlamacının sahneye yalvarılarak çağrıl-masını izlemekten çok daha keyiflidir. Sergilediğiniz davranış seyircinin nasıl hissedeceğini belirler. ‘Korkmuş ve gergin’ mi? ‘Oyunbaz ve mutlu’ mu?

Serbest Doğaçlama şunlara içerebilir:· Reddetme ve kabul örnekleri – ve istekliliğin gösteriye etkileri.

· Doğaçlamacıların diğer karakterlere karşı güçlü tavır-larının ne kadar ilginç olabileceğini gösteren tavır egzersizleri (Impro For Storytellers’ın 223. sayfasındaki açılamaya bakınız.)

Keith grupların eğitime Danimarkalı Oyunu ile başlan-masını önerir çünkü düzenlemesi ve idare etmesi kolaydır.

S E R B E S T D O Ğ A Ç L A M A

D A N İ M A R K A L I O Y U N U

… doğaçlamacıları eğitmek için kısa bir ders şeklinde olan – özellikle bir takıma giremeyenler ve seyirciye, oyunun sırlarını – tekniklerini- öğreterek memnun kalmalarını sağlamak için varolan bu bölüm, gecenin en eğlenceli kısmı olabilir. (Açıklamalar asgaride tutulur çünkü o anda ders vermenin pek bir anlamı yoktur. Eğer oyuncular anlarsa seyirci de anlar, en azından anlatılanların gerçekleştirildiğini gördüklerinde anlarlar.)

Serbest Doğaçlamayı genellikle Danimarkalı Oyunu takip eder. (Oyunun ismi böyle çünkü TheatresportsTM'un uluslararası albenisini vurgulamak istediğim bir dönemde Danimarka'da geliştirdim.) Jüriler yoktur ve bir ‘Ombud’ (Gözetmen) ceza sepetini (Eğer daha önce kullanılmamışsa) açıklar ve seyirciye her iki meydan okumadan sonra ‘en iyi sahneyi oynamış’ takımın adını bağırmalarının isteneceğini söyler. Seyirciyle en gürültülü şekilde bağırmaları için alıştırma yapar. Bazı aşırı titiz TheatresportsTM grupları seyirciden renkli kartları havaya kaldırarak hangi takımı tercih ettiklerini sorar, ancak bu takım isminin gürültülü bir şekilde bağrılmasına nazaran yüreksizcedir.

Keith Johnstone


· Statü alıştırmaları· Maske çalışmaları· Maçlarda pek oynanmayan Eller Dizlerde, Suratlar Yapma, Tek Ses Ol gibi egzer-sizlerin örnekleri

Serbest Doğaçlama genç doğaçlamacıların özgüvenlerinin gelişmesine yardımcı olur. Her gösteri senaryosunda yer alıyor-muş gibi kullanılmaması gerekir. Göste-rinin ihtiyaçlarını karşılamak ve seyirciyle oyuncuları geliştirmek için bir araç olarak kullanın. Seyircinizin sırları öğrenmele-rine "izin verildiğinde" gösteriye ne kadar bağlandıklarını görünce şaşıracaksınız.

Beijing Horse Horse Tiger Tiger Culture Communication Inc.

Çin Zeng Cheng

Seyircinin dürüst olmasına izin verin.

Keith Johnstone

26

HAYDIBAŞLAYALIM

✻

K U R A L L I M E Y D A N O K U M A M A Ç L A R I

Kurallı Meydan Okuma Maçında bir takım mey-dan okumada bulunurken, her iki takım o meydan okumayla ilgili bir sahne oynar. İlk takım ikinci takıma meydan okur. Meydan okuyan takım her zaman ilk oynar. İlk takım meydan okumayı oynar.Diğer takım sahne dışında oturur ama göz önündedir, (sahnedekilerin dikkatini dağıtmayacak bir şekilde) gösteriye çeşitlilik katacak bir karşılık üzerine düşünür.İlk takıma puan verilir.

Moderatörün (Ombudsman) takım isimlerini aynı sayıda heceye sahip olmaları için ayarlaması gerekmektedir, yoksa seyirci bağırdığında en uzun isme sahip olan

Her iki meydan okumadan sonra, ‘Ombud’ seyircilere izledikleri sahneleri hatırlatır (çünkü kahkaha kısa süreli hafızanın aktarımına müdahale eder.) ‘Mahkumuyla kaçan Cellat'ın yer aldığı aşk sahnesini mi, yoksa çalı süpürgesine gözyaşları içinde elveda diyen yaşlı Hademe'nin yer aldığı aşk sahnesini mi tercih ediyorsunuz? Üçe kadar sayacağım – Bir! İki! Üç!’ Kazanan beş puanı alır ve yeni meydan okumalar başlar. Bazen seyircinin tekrar bağırması ve takım isimlerini ayrı ayrı söylemesi gerekir. Desibel ölçerimiz veya herhangi birşeyimiz olsaydı bile, bunu kullanmazdık. Hep birlikte bağırmak insan ruhuna iyi gelir.

avantaj kazanır. Çığlık atma ve ıslık çalma herkesin sesini duyma konusunda güçlük yaratacağından tavsiye edilmez.

İkinci takım da meydan okumayı oynar ve puanlanır.İkinci takım ilk takıma meydan okur. Yine, meydan okuyan takım ilk olarak oynar. Maç süresi içinde oyun devam eder.Jüri maçın bitmesi için iyi bir sahne arar. Bu da maç süresi-nin esnetilebileceği anlamına gelir.Gösteri, kazananın anons edilmesi, iki takımın sahnede el sıkışması, seyirciyi selamlaması, yorumcunun herkese iyi akşamlar dilemesi ve büyüklerin ellerinden, küçüklerin gözlerinden öptüğünü söylemesi ile geleneksel bir spor müsabakası gibi sona erer.

Seyircilerimiz en geç saat on civarı sahneden ayrılmıştır, eğer performans iyi geçmişse, iyi huylu, yardımsever ve başarısızlıktan korkmayan bir topluluğu izlediğinizi hissedersiniz. Bu insanlarla beraber olmak, bağırmak, kahkaha atmak, hatta sahnede onlara katılmak şifa gibidir. Şansınıza, sanki harika bir partideymişsiniz gibi hissedersiniz; harika partiler alkol miktarına değil olumlu etkileşime bağlıdır.


“Riski, rekabeti ve başarısızlığı çıkarttığınızda, TheatresportsTM’tan da ‘sporu’ çıkarmış olursunuz.”

Keith Johnstone

Loose Moose Tiyatrosu - Calgary, Canada

Deborah Iozzi

27

Ç E Ş İ T L İ L İ K

Çeşitlilik, TheatresportsTM gösterisinde çok önemlidir. Bir sirkte ölüme meydan okuyan bir gösteriden önce jonglör nasıl varsa veya Sheakespeare, en karanlık trajedile-rine komik bir karakteri nasıl ekliyorsa, doğaçlamacı da çeşitlilik için bu yönde mücadele etmelidir.

Doğaçlamacıların çeşitlilik ekleme konusunda uyanık olmaları gerekir, çünkü bilinç altında oyuncular kendi-ler ini kalıplara indirgeme eğilimi gösterirler ve bütün gösteri aynı tarzda içerik, tema ve tempoda devam etme riski taşır.

Karınca Yiyenler gösterilerini sunmak için sahneye sıçrarlar. ‘Durun!’ derim: ‘Diğer takım da sahneye böyle gelmişti. İyi huyluluğu ve oyunbazlığı göstermenin başka bir yolu yok mu?’ Şok olurlar. ‘Takım arkadaşlarınıza iyi şanslar dileyin. Ellerini sıkın. Sanki onlar boksörmüş de siz de onların antrönürüymüşsünüz gibi yapın. Omuzlarına havlu koyun. Ağızlarına dişlik takın. Onları bu oyun için ‘Namağlup Galipler’ olarak anons edin. İmza vermelerine yardım edin. İyi huyluluğu, cesareti, şefkati ve oyunbazlığı uysal uysal yayamazsınız.’ ‘Ama o zaman Jüri geciktiğimizden ötürü nakavt için saymaya başlamaz mı? ‘(Çeşitlilik adına) Umarım ama saymaya başladıklarında, oyununuzu başlatın!’ Jüri takımlar ağırdan alınca saymaya başlar. Bu her zaman olmak zorunda da değil. Avrupa’da seyircinin tamamı oyuncular sahneye çıkmadan önce saymaya başlar. Jüri saydığında, seyirci de saymalıdır. Bazen bir takımın 5 saniyeden fazlasına ihtiyacı vardır ama yine de oyalanmazlar. Efendi-hizmetkar sahnelerine başlamak üzereler.‘Bir dakika. Sahnede bir masa ve iki sandalye var ama bu önceki sahnenin dekoruydu. Boş sahnede oynamaya ne dersiniz? Ya da sürüklenen bir teknede? Neden seyircilerden bazılarını sahneye davet edip onları fuarlardaki komik aynalar gibi kullanmayasınız?’Ekip arkadaşları sahne kenarında sıkılmış görünürken, sahnedeki mobilyaları kaldırırlar. ‘Ohaa! Takım arkadaşlarınıza(diğer takım üyeleri olsalar bile) yardım etme konusunda istekli olun. Bu bir tiyatro, insanların kaba olduğu ve ‘oha falan oldum’ dedikleri sıradan bir dünya değil.Karınca Yiyenler sahnelerine başlar.‘Bekleyin!’‘Şimdi ne oldu?’‘Önceki sahne bir şatoda geçmişti, bu da şatoda geçiyor. Neden iki deniz feneri bekçisi golf oynamasın? Ya da Tanrı meleklerinden birine masaj yaptırtmasın? Diğer takımındakilerin ‘Size bu sahne nasıl oynanırmış göstereceğiz’ dedirtecek kadar beceriksiz olduklarını iddia etmedikçe asla onların yaptığını tekrarlamayın.


Çeşitliliği aşağıdaki şekillerde arayın:· Sahnelerin uzunlukları – eğer bir takım uzun bir sahne oynamışsa, ona kısa bir sahne ile cevap verin.

· Sahnedeki oyuncuların sayısı – Eğer bir takım tek kişilik oyun oynamışsa, sahnenizi pek çok oyuncuyla oynayın.

· Görsel ifade – Eğer bir takım boş bir sahne kullanmışsa, sahnenizde mobilya veya ışık kullanın veya seyircilerin arasına girin.

· İçerik – Eğer bir sahne aşk sahnesiyse, başka bir tane daha yapmayın.

· Özyapı– Eğer bir sahne çok şamatalıysa, onu sessiz, basit, yavaş ve dramatik bir sahne takip etsin.

· Her sahneyi komik yapmaya çalışmayın, hikaye anlat-maya çalışın.

28

Pek çok grup ne kadar rekabetçi olduklarını anlamaz.

Keith Johnstone

F E L A K E T K A Ç I N I L M A Z D I R

G Ö S T E R İ N İ N B A Ş L A N G I C I

Seyirci karşısına çıkmak önemlidir. Lütfen risk almadan önce gizlenmeyin ve mükemmel olmaya çalışmayın. Çok yetenekli olana kadar özel olarak çalışan gruplar, halka girmeye cesaret edemeyeceklerdir; ne yazık ki oynamayı bağışlayan arkadaşlarınızın önünde değil, acımasız yabancılar önünde daha hızlı öğrenirsiniz.


Bir grup halka açık olarak ilk defa oynadığında, seyircinin kalbini kazanacak kadar alçakgönüllü ve korunmasız olabilir. Gelecek sefere veya daha sonralarda, sahneye tevazu göstermeksizin atlayacaklardır. Ardından seyirci kendine: ‘Şimdi bunlar komik olduklarını mı düşünüyor? Hadi bakalım görelim!’ der ve görkem yerle bir olur. Eğer acemiyseniz kibir ile tevazu arasında değişim, bisiklet binmeyi öğrenirken düşmek kadar kaçınılmazdır.

Havai Fişekler ve Giriş Müziği…? Pek çok grup, çalışmalarının başında "izleyici kitlesini ısıt-mak" için büyük bir prodüksiyon yapılması gerektiğine inanır. BÜYÜK bir başlangıçla heyecan ve enerji yaratmak isterler.

Bu yaklaşım, doğaçlamanızı şu şekilde olumsuz etkileye-bilir:· Başlangıçta oyuncularınızda stres ve endişe yaratabilir.· Seyircinin beklentilerini gecenin geri kalanındaki doğaçlama sahnelerde görülmeyecek performansa nazaran yükseltebilir. Açık ve boş bir sahnede beklenti daha düşük olur.

· Seyirciyi ürkütür ve gönüllü katılımları engelleyebilir.· Bir çeşit yapıcı rekabet yaratır. Bazen seyirci gösterinin yönelimlerine göre oluşturulacağını hissedebilir. Bu, dürüst, basit ve hakikate uygun yönelimleri elde etmeyi neredeyse imkansız kılar.

Seyirci, gösterinin başının sonundan daha iyi olduğunu

düşünerek ayrılırsa ya da yapmacık coşku sebebiyle daralırsa, haftalar boyunca gösteriye gelmediğini görürsünüz.

Bunu yerine gösteriyi seyirciyi memnuniyetle karşılayan ve doğaçlamacıları riske atmak için sahneye çıktıklarında destekleyecek, olumlu ve hoş bir ortam yaratan Yorumcu'yla başlatın.

DAHA AYRINTIL I OLARAKTHEATRES-PORTS™

✻

Tam da şu anda kötü bir sahneye ihtiyacımız var.

Keith Johnstone Toplum mükemmelliğe, başarıya ve güvene önem verir. TheatresportsTM ise kendiliğindenliğe, başarısızlığa ve riske.

Patti StilesImpro Melbourne, Avustralya

29

Y O R U M C U / S U N U C U

R E K A B E T

"Host(Ev Sahibi)" yerine tercih edilen ünvandır. Görev-leri, gösteriyi tanıtmak, netleştirmek, verimliliği korumak ve farklı açıklamalarda bulunmaktır. Görevleri seyirciyi eğlendirmek değildir.

Yorumcu’nun sorumlulukları şunlardır:· Sevimli ve verimli olmak· Seyircinin rahatlaması ve gösterinin tadını çıkarması için gösteride neler olduğunu açıklamak

· Oyuncuların ve Jüri'nin tanıtımını yapmak· Gösterinin bir bölümünden diğerine geçişleri yapmak· Takımlara ve Jüri’ye (ihtiyaç duyulduğunda) kimin mey-dan okuyacağı konusunda hatırlatmalar yapmak

Skor tablosunda yer alan puanları gerçekte görmezden gelmek oyuncular için zor olabilir ama rekabeti seyirci için “OYNAMAK” ve rakip takımla iyi bir tiyatro yaratmak için beraber çalışmak zorunludur.

· Seyircinin göremeyeceği ihtimaline karşı Jüri'nin puanlamasını duyurmak

· Seyirciye gösterinin unsurlarını açıklamak Örnek: " Bir sahnenin sıkıcı olması halinde oyuncuların sahneden bir an önce ayrılması için Jüri Korna çalabilir. Yine de sahne puan-lamaya tabiidir.”

Yorumcu’nun, komik olmak veya dikkat çek-mek adına oyuncularla rekabet etmemesi gerekmektedir.

Diyelim ki sahne bitti ve Jüri puan vermekte ağır davranıyor - Yorumcu ne yapar? ‘Acele etmelerini mi ister?' Bu biraz ağır olur. ‘Vee Jüri’nin puanı…’ Yine tık yoksa, ipucu verir. Sessizce şöyle der: ’Jüri'nin puanlaması biraz zaman alıyor.’ Ya da: ‘Seyirci biraz sabırsız.’ Asla patronluk taslamayın veya agresif görünmeyin.

Bazıları (genellikle ateşli taraftarlar) TheatresportsTM’un temelinde rekabet olduğuna peşinen inanır. Ancak ‘düz’ tiyatro rekabeti yüreklendirir-ken – size bu konuda inanmakta zorlanacağınız hikayeler anlatabilirdim- TheatresportsTM acemi oyunculardaki kıskançlık ve saplantılılığı alarak yerlerine iyi huylulukla oyun oynama ve incelikle başarısız olmayı öğretebilir.

Loose Moose’daki takımlar ne olursa olsun kazanmaya çalışmaya başladılar, hatta bunun için diğer takımın işlerini de bozuyorlardı. Bu Amerikan futbolu modeli üzerine bir spordu. TheatresportsTM kaba ve agresif hale geldi. Seyirci sayısı sıfıra düştü. Bu durumu her hafta farklı takımları çıkararak düzelttim. Takımlar hala kazanmak istiyordu ama oyuncular puan tablosuna göre hareket etmeyi bırakmış ve (takımlarının onuru için oynamak yerine) keyif almaya başlamışlardı. Tabi seyirci sonra geri döndü.



Keith Johnstone

Rapid Fire Theatre - Edmonton,

Canada Marc-Julien Objois

30

Doğaçlama ile diğer gösteri biçimleri arasında bir fark vardır. TheatresportsTM’un esas fikirlerinden biri, partner-inizin sizi daima (sahnede veya sahne dışında) destekle-mesidir. Birbirinizi kollayın. Birbirinizin iyi görünmesini sağlayın. Kendinizle daha az ilgilenirseniz, daha az korku duyarsınız ve herkes sizinle çalışmak ister.

T A K I M L A R

T A K I M G İ R İ Ş L E R İ

DAHA AYRINTIL I OLARAK THEATRE-SPORTS™

✻

Keith Johnstone

‘Sahne dışında’ olan takımın dahi (‘diğer takıma yardımcı olmak adına’) sürekli sahnede olduğu bir maça katıldım ve bana ‘herkesin sahnede olmasının “demokratik”’ olduğu söylendi. Ama bu deneyimli bir doğaçlamacının bazen dört kişilik bir takıma karşı oynayacağı Loose Moose'da geçerli değil. Seyirci sahnede tek başına bir performans sergileyen ve hayatta kalmaya çalışan bir oyuncuyu izlemeyi sevmez mi?'O zaman oyuncu çok “parlardı” dediler. (‘Parlardı’ öne çıkardı anlamında.)‘Fakat dikkat çeken ve korkmayan bir insan evladını sahnede görmek çok heyecanlı. Keman virtüözleri, sihirbazlar ya da jonglörler par-lamıyorlar!"Kibirli oyuncular, itaatkâr bir rol oynuyorlarsa veya sahne kenarında bekliyorlarsa başarısız olduklarını düşünürler. Onlara ihtiyaç duyulup duyulmadığına bakmaksızın şöhreti paylaşmak için sahneye atlarlar, ancak dünyanın draması iki kişilik sahneler üzerine kuruludur. İyi bir üçlü oyun sahnesi kurmak çok zordur, çünkü üçüncü karakter genelde bir çeşit seyirci işlevi görür – neden doğaçlamada bu farklı olsun?Tüm oyuncuların katıldığı sahneler istisna olmalı, kural değil.

Birbirinize meydan okuyun ve sanki arkadaşlarınızla

kutulu oyun oynuyormuş gibi eğlence için kazanmaya çalışın, yani rekabeti pek de ciddiye almayın. Bütün bunlar, seyirciyle ve birlikte iyi vakit geçirmenizi sağlar. Kazanmak size bunları vermez. Bu çok önemli.

Patti Stiles - Impro Melbourne, Avustralya


Sınıfta TheatresportsTM’u öğretiyorum, Tombul Kediler ve Karınca Yiyenler Yorumcu tarafından tanıtılıyor ve sahneden yerlerine geçiyorlar.Araya giriyorum: "Ayrı kişilermiş gibi dolaşmayın. Birbirinize dikkat edin. Gözle görülür şekilde bir grup olun. İzole görünmeyin.'Tekrar deniyorlar.Daha iyi!' diyorum. 'Ama gergin görünüyorsunuz.'Başka bir deneme.Şimdi de kibirli görünüyorsunuz. İlk halinizi tercih ederiz! ’'Peki ne yapacağız?''Seyircinin beklediğinizden daha iyi olduğunu düşünmeye devam edin.

Onlara her baktığınızda zevkten biraz sarsılın. Bunu yapıyor gibi ‘gözükmeyin’, sadece "deneyimleyin" ve emin olun, olumlu duygularınız seyirciye bilinçaltından aktarılacaktır.’

Loose Moose Tiyatrosu Calgary, Kanada

Kate Ware

31

Oyuncular gösteride dikkat çekmemek için sahnenin yanındaki kısımlarda rahatça oturmalı, ancak diğer oyun-culara yardımcı olmak amacıyla hızlı bir şekilde girmek için sahneye yeterince yakın olmalıdır.

T A K I M L A R I N Y E R L E R İ N E G E Ç M E S İ

S A H N E D E N A Y R I L M A

Onlardan bütün hafta ahşap talaşı dolu bir kutuda saklandıklarını hayal etmelerini isteyebilirim ve bu gösteri, hayata geri dönmeleri için tek şansları.Veya gözlerini her zamankinden daha çok kısmalarını sağlayabilirim - bu kendilerini neredeyse düşmanca hissettirir - ve sonra 'rebound' etkisi için çalışırım.Tekrar girin, ama bu sefer gözleriniz tamamen açık olsun!'Gözleri tamamen açık öğrenciler her şeyi parlak bir ışık altında görürler ve böylece devasa boyuttaki enerji serbest bırakılabilir. Çevre-lerindeki 'alan'dan daha az korkmuş görünürler ve muhtemelen ‘kendilerini yargılamayı' bırakacaklardır. Hayatınızdan savunmalarınızı çıkarın ve sonunda endişeniz artar: onları sahneden çıkarın ve endişeniz azalır.

Loose Moose’daki takımlar yarım metre derinliğindeki sahne kenarlarında yarı karanlığın içine gömülebilir ancak pek çok grup kendi takım-larını ön plana çıkarıp her zaman göz önünde gösterir. Hatta bazen sahnede yüzlerini seyirciye döndükleri ve glee suratları yapmak zorunda kaldıkları arka kısımda otururlar (Bu, Sunucu’nun yıldız olduğu ve oyuncular bakımından televizyonda bedavaya çıkma şansı yakalamak dışında bir sonucun olmadığı tipik bir ‘TheatresportsTM Yarış Programıdır’).


Oyuncular sahnelerini bitirdiğinde, sahne kenarındaki yerlerine gitme-liler. (Bazı oyuncular sahne selamı vermek ister ama bu pek işe yaramaz, çünkü seyirci zaten ışıkların sönmesiyle ortaya konan işi büyük ihtimalle alkışlamıştır.)

Keith Johnstone

Loose Moose Tiyatrosu Calgary, Kanada Breanna Kennedy

32


✻

Jüri, bütün bunları şu şekilde gerçekleştirir:· Oyuncuların ve seyircinin tepki gösterebileceği otorite figürü olurlar.

· Verimlilik ve netlik katarlar.· Gerektiğinde kararlar alırlar.· Oyunculara meydan okuma ve bunları kabul etme konusunda hatırlatma yaparlar.

· Eğer oyuncular ağırdan alırsa oyuncuları sahneleri başlat-maları için teşvik ederler("geri sayımla sahne başlayacak: 5-4-3-2-1” ).

· Oyuncuları daha yüksek sesle konuşmaları için uyarırlar.· Seyirci sıkılmadan şunları yaparak vasat şeyleri sahneden alırlar: · Korna'yı kullanırlar.· Sahnenin kararması için işaret verirler.· "Bir son bul" veya "Sahneyi sonlandırmak için 30 saniye," gibi sözlerle oyuncuları yönetirler.

· Gösteri içeriğini ve çeşitliliğini korumak için sahnede yaşananlara dikkat ederler.· Oyuncuları dikkat edilmesi gereken hareketler konu-

sunda uyarırlar (çok fazla küfür, sahnede çeşitlilik eksik-liği, sahnelere verimli başlayamama gibi).

· Oyuncular kaba, sert veya saldırgan olursa 'Sepet' ceza sı verirler.

· Tıpkı takımların yapabileceği gibi kendi takdirlerine bağlı olarak meydan okumaları reddederler. Örnek olarak; Tekrarlayıcılığı engellemek için “Bu meydan okumayı zaten gördük” veya eğer meydan okuma tehlikeliyse “Yangın ve güvenlik mevzuatı gereğince sahnede ateş yakmak yasaktır.”

Sahnelerin sonunda, bütün Jüri BİR(en düşük) ve BEŞ(en yüksek) arasında puanlama yapar.Tüm Jüri eşit olsa da, otorite yanılgısı katmak için aralarında bir de “Baş Jüri” vardır. “Baş Jüri” yazı tura yapabilir veya son kararları verebilir.

Ü TÜYO - Jüri komik kostüm giymemelidir. Eğer giyerse seyircinin gözünde otoriteleri azalmış olur. Otorite figür-lerine bağırmak daha eğlencelidir.

Keith Johnstone

Jüri'ye farklı sorumluluklar vermeyin. Örneğin Hikaye Jürisi, Teknik Jüri ve Eğlence Jürisi gibi. Bunu denedik ama istendiği gibi hiç olmadı. Ya gözardı edildi ya da karışıklığa yol açtı. Lütfen yapmayın.

J Ü R İ

Jüri eğlencenin bir parçası olmamakla birlikte, oyun-cuların kollanması, desteklenmesi ve karşılaşmanın kalitesinin artırılması rolleri ile gösteri yapısının hayati bir unsurunu oluşturur. Jüri sadece hakemlik yapmaz. Jüri'nin oyuncuları desteklemesi ile oyuncuların daha büyük riskler almaları sağlanır. Jüri'nin eğer seyirciyi sıkar-sanız sizi sahneden alacağını, seyirciyi aşağılarsanız sizi cezalandıracağını, dikkatiniz dağılırsa sizi toparlayacağını, gerekirse zor kararlar alacağını, seyircinin tansiyonunu düşüreceğini, sizi koruyacağını ve seyircinin oyuncuları kahramanlarmış gibi izlemelerini sağlayacağını bilirsiniz.

Jüriler sert ebeveynlerdir ve oyuncular da ‘yaramaz ama iyi huylu çocuklarıdır.’ Keith Johnstone

Teatro a Molla - Bologna, İtalya Gianluca Zaniboni

33

J Ü R İ ’ N İ N G İ R İ Ş İ

Z E B A N İ J Ü R İ

Jüri'nin sahneye girişi afili olmamalı veya Jüri, gösterinin akışını bölmemeli. Jüri sahneye birlikte girer ve sahneye girdiği anda, Yorumcu, seyirciyi Jüri'yi yuhalamaya çağırır. Bu, seyircinin gösterinin otorite figürüne şakayla tepki vere-bileceğini hissettiği bir ortam oluşturur.

Jüri, ‘Zebani Jüri’ olarak görev alıp yetişti-rilebilir. ‘Zebani Jüri’, seyircinin ihtiyaçları ile oyuncuları dürüstçe bağlamanın benzersiz bir yoludur. ‘Zebai Jüri (veya jüriler)’ seyirci-nin göremeyeceği bir yere -genellikle seyircinin arkasına oturur. Görevleri, seyircinin gösteriye katılıp katılmadığını anlamak için onları izlemektir. Genellik- le sahnedeki oyuncular ve önde oturan Jüri ilk sıranın gürültüsünden etkilenebilirler. Bu Jüri'nin bakış açısında tüm seyirci nazarında yanıltıcı etki yaratabilir.Zebani Jüri seyircinin ilgisini toplu halde kaybettiğini gördüğünde öndeki Jüri'yi uyaracak ışığı yakan bir düğmeye basar. Uyarı Jüri'nin görebileceği, seyircinin

Jüri olarak oynayan oyuncular seyircinin onları sevip sevmediği konusunda endişelenmemeli. Jürilik, öğrenilmesi gereken bir beceridir. Oyuncular, Jüri olarak yer alan oyuncular Korna’yı kullanırken hata yapmalarına izin vermeli, Jüri'nin orada gayret içinde bulunduğuna güvenmelidir.

Güzel bir gecede, seyirci Korna çalınırsa Jüri'ye tepki

Yorumcu’ya şunları söylerim: ‘Jüri için yuhalama yönetmeliğini uygulayabilir miyiz!’ Bir Jüri sahnenin ortasına yazı turayı izlemek için dururken, İki Jüri sahneden kendi “yerlerine” geçer.‘Hep beraber durmanız gerekir,’ derim.‘Bu zaman kazandırıyor.’‘Ama Jüri'yi “tek bir varlık” olarak görmüyoruz. Sahneden beraber geçin ve seyirci sizi yuhalayıp ıslıklarken yerinize oturun. Sonra Yorumcu “Lütfen, Baş Jüri’yi yazı tura için sahneye alalım” diyerek yuhalamayı kesebilir.”’ (Bu ‘Baş Jüri’ aslında yalancıktan – Bir Jüri diğerlerinden üstün olmamalı.)


gösterecektir. Jüri'nin yuhalanması, oyuncuların veya şovun yuhalanmasına tercih edilir. Sahnede olanların sorumluluğunu kimse üstlenmediği için seyircinin Jüri'ye yüklenmesi de sessiz olmasına tercih edilir.

Ü TÜYO - İyi Jüri becerisini geliştirmek için provalarınızda Kral Oyunu gibi oyunlar oynayın.(Bakınız Impro For Storytellers sf. 237)

göremeyeceği ufak kırmızı bir ışıktır. Işık yan-maya devam ettiğinde bu Jüri'nin sıkıcılıktan ötürü Korna çalması için GÜÇLÜ bir belirtidir.

Zebani Jüri'nin ışığı, Jüri'nin seyirciyle ne zaman uyuştuğunu öğrenmesine yardımcı

olabilir. Ayrıca emin olamadıklarında Korna'yı kullan-maları için fırsat verir.

Başarısızlık her oyunun bir parçasıdır ve bu anlaşılana kadar TheatresportsTM çok stresli bir etkinlik olacaktır.


34


Sahneler konvansiyonel tiyatrodaki gibi durgunlaşabilir ama sıkıcı olan herşey ‘Sıkıcılık Uyarısı’ (bir uyarı kornasından çıkan düt ) ile kısa kesilir ve eğer Jüri Korna’yı herkesin iyi vakit geçirdiği bir sahnede çalarsa, muazzam bir öfke dalgası olur.


✻

K O R N A

Korna, bazılarının dediğine göre “Sıkıcılık Uyarısı”, Keith Johnstone’un TheatresportsTM’unun en özgün ve önemli unsurudur. “İMDAT KORNASI” başı dertte olanlar için yararlı bir araçtır.Sahnede olduğunuzu hayal edin, kalbiniz güm güm atıyor, sahne çok kötü ve takım arkadaşlarınız sahnenin kenarında başlarını eğmişler bindiğiniz geminin battığını izlemekten kaçınıyorlar. Eğer tiyatronun eski kurallarına göre oynasaydık, sahne devam eder, nihayetinde sona

Korna, oyuncular eğer fikirleri işe yaramazsa sahneden inmeleri konusunda yardım alacaklarını bildikle-rinden, risk almalarını ve yeni fikirleri denemelerini sağlayacağı için aslında onları korur. Ayrıca seyirciyi de sıkıcı sahnelerden ve oyuncuların yavan cebelleşmele-rinden uzak tutar. Eğer Jüri seyircinin iyi vakit geçirdiği bir sahnede korna çalarsa, seyirci bağırmaya başlar ki bu mekana büyük bir enerji getirir ve sanki bir maçta hakem desteklediğiniz takım aleyhine karar vermiş gibi gösteriyi sportif bir müsabakaya çevirir.

Geçmişte doğaçlamacıların zayıf jüriye kornayı çal-maları için bağırdığı olmuştur. Kornanın sadece kendilerine yardım için orada olmadığını, aynı zamanda seyirci için de orada olduğunu bilirler. İşin

erer, seyirci ayıp olmasın diye alkışlar, siz de yaptığınız işin çok kötü olduğunu bilerek sahneden sıvışırdınız.Ama… bu TheatresportsTM, geleneksel tiyatro değil. Jüri, sahnenin sıkıcı veya debelenmekte olduğunu, oyuncu-ların stres içinde veya mutsuz olduğunu gördüğünde Korna çalar.Korna çalındığında, Jüri ‘kaba’ olduğu için suçu üstlenir-ken, oyuncular da egolarına aldıkları ufak tefek yaralarla sahneden inerler. Daha sonra da tekrar denerler.

kötüye gittini bildiğimizde hepimiz dürüst olalım ve bunu gösterelim. Eğer bunu iyi huylu bir şekilde yaparsak, işte o zaman The-atresportsTM’un özüne temas etmiş oluruz.Seyirci, başarısızlıkla yüzleşse bile gülümseyen ve oynayan özel bir varlık görmektedir. Aslında bu kendilerinin yapabileceği bir şey değil, ama kıymetli TheatresportsTM oyuncusu bunu yapabilir. Bu harika şeyi yaparken de, seyirci başarısızlıkta BİLE eğlenecektir. Seyirci, İyi huylu davranışlar sayesinde buna izin verildiği için oyuncunun başarısı ve başarısızlığında eğlenebilir.

Keith Johnstone - Impro For Storytellers sf. 16/17/18

Eğer bir takım ‘Sıkıcılık Uyarısını’ duymuşsa oyunlarını sona erdirmeli ve sahneyi terketmeliler (bu ‘uyarı’ değil gerçek bir şeydir, kulağa seyir-cinin çooook sıkıcıııı diye bağırmasından daha az alçaltıcı gelir).‘Uyarı’, Jüri'nin boynuna asılı kornaların çalınması ile yapılır. Ben bu kornaları satın almadan önce ‘uyarılar’ sıfır kartları ile verilirdi ama korna çalmak, sıfır kartı göstermekten daha az hocalık taslatıyordu. (Jüri, ışıkçılar ve diğer takım oyuncuları gibi, sahneyi elle komut verip ışıkları kapattırarak da sona erdirebiliyordu.)

Tecrübeli oyuncular bile isteksizlik gösterip hiçbir zaman gelmeyecek ilhamı beklerler. Kötü bir oyun sonrası bazen oyuncularımız kulise dalarak: (sanki sıkıcı sahneleri sona erdirmek yasaklanmış gibi)‘İhtiyacımız olduğunda çalınmayan imdat kornaları neredeydi?’ diye soracak-

Teatro a Molla - Bologna, İtalya

Manuel Nibale

35

lardır. Ama oyuncuların azınlık oluşturan bir kısmı ise ilgi odağında oldukları için keyif alacaklarından, sıkıcı olduklarını önemsemeyecekler-dir. Bir tanesini şunu söylerken duymuştum: ‘ Ben bir oyuncuyum – seyircinin ne düşündüğü niye umrumda olsun ki?’ (Seks hayatı ile ilgili beni meraklandırıyor.)

Bu tür oyuncular insanların ilgilerini kaybetmeden önce uyarı verildiği (ya da ışıklar söndürüldüğü) için şikayet edeceklerdir, ama bundan daha iyi bir zaman olabilir mi? Sahne kornayla haksız bir şekilde bitirilirse seyirci öfkeyle bağıracak ve onları Jüri'ye karşı oyuncularla birleştirecek (ki bu iyi bir şey!), yine de bencil oyuncular 'adaletsizliğe' alınacaklardır.‘Jüri her zaman haklı olamaz,’ derim. ‘TheatresportsTM da herkesin saygınlığının doğru not edilmesine dayanan bir okul değildir. Nihayetinde kar fırtınasında tundraya atılmayacaksınız.’‘Ama uyarının seyirci için yarattığı bunaltıcı etkiyi farketmiyor musunuz?’‘Eğer oyuncular kırbaçlanmış köpekler gibi diş gösterirlerse öyle olur. Fakat sahneden atılmış ve iyi huyluluğu bırakmamış doğaçlamacıları görmek memnuniyet vericidir.’‘Eğer onurlandırılmak istiyorsanız, neden doğaçlama yapıyorsunuz?’ Elverişsiz bir şekilde yapıldığında, uyarılar acımasız olabilir, ancak uygun bir şekilde kullanılırlarsa iyilik yaparlar. İzleyiciler sahneden atılabilen ve yine de mutlu kalabilen doğaçlamacılara bayılır.

Uyarıyı Kabul Etmek.En azından bir grup, oyuncuların sahnenin sonunu göstermekte başarısız olduğu anlamına geldiğini söyleyerek uyarıyı yumuşatır. Bu sporun doğasına aykırıdır. İzleyiciler boksörlerin yere yıkıldığını, hız teknelerinin ters döndüğünü, doğaçlamacıların da sahnelerinin kesin surette başarısız olduğunu izlemek ister. Sıkıcı, sıkıcı demektir ve pek çok sahne yirmi saniye sonra (kaçınılmaz bir şekilde aptalca ve) sıkıcıdır.

Reddedilmeyi iyi mizahla öğrenmek yerine -ki bu beş dakikanızı alır- pek çok grup uyarıyı kaldırır.

Diğer tatmin etmeyen çözüm de sahnelerin tümüne bazen bir veya iki dakika kadar kısa olabilecek şekilde zaman sınırı uygulamaktır. (Bu tatmin edici değildir çünkü oyuncular sahnelerini nasıl bitireceklerini öğrenmelidir.) TheatresportsTM’un ‘hiçbir sahne 90 saniyeyi geçmez’ şeklinde duyurulduğunu duydum ki eğer gösteri on beş dakika sürüyorsa bu duyuru bir anlam ifade eder. Ama neden güç ve enerjinin bol olduğu sahne-leri öldürelim? Belki zayıf jüri sıkıcı sahnelerin anlamsızca sürmesine izin vermiştir ve bu yüzden doksan saniye kuralı çaresizlik eylemidir.İlk günlerde oyuncuların hislerinde o kadar korumacıydık ki, takım oybirliğiyle alınmış üç uyarıdan sonra sahneyi terkediyordu. Ardından takımları sahneden iki uyarıdan sonra atmaya başladık. Nihayetinde, pek çok vicdan muhasebesinden sonra, adaletin sahnede ölü oyunlar görmekten daha az önemli olduğuna karar verdik ve herhangi bir Jüri istediği zaman, istediği yerde (kimseye sormadan) sahneyi son-landırabilir, dedik. Fakat sıkıcı sahnelerin bile bazen devam etmesine izin verilirken sıkıcı Jüri ‘işini yapmakta’ isteksiz davranarak ‘imdat kornalarını’ ellerinde çeviriyordu.

O günlerde sözümona Zebani Jüri (Seyircinin arkasında oturan doğaçlamacılar, bakınız Impro For Storytellers sf. 324) canları sıkıldığında düğmeye basabiliyordu. Bu, Jüri'nin ayaklarının altında ve ışık kabininde ‘Cehennem Işığı’ denilen bir ışığı yakıyordu. Jüri bunu görmezden gelebiliyordu, ama bu genelde ilgisizliklerini sarsıyordu. ‘Komedi Kulüplerindeki’ komedyenlerin sahneden ayrılması için barın arkasında bir resmin belireceği şekilde ışık yakılması gibi oyuncuları sahneden indirmek için daha farklı yollar icat edebilirdim ama uyarının yaygaracı olmasını istedim, çünkü seyircinin kimseyi kırmamak için tiyatroyu ‘beğenmesinden’ ve ‘çok güzeldiniz canım ya’ demesinden sıkılmıştım.

36


İçerik gerçekten oldukça ileri seviyededir. Kötü bir eğitim süreci geçirmiş birçok eğitmen bu noktayı gözden kaçırır. Başarısızlığı kabul etmek ve sağlıklı bir şekilde üstesinden gelmek yerine, onu görmezden gelmeyi öğrenmişlerdir.

Korna ile mutlu başarısızlığı öğretmek için bir alıştırma

» İnsanlara kornayı öğretirken bulduğum bu küçük alıştırmayı gösteririm. Jüri olmaları için üç kişiyi alırım ve geri kalan herkese sahnenin diğer tarafına geçmelerini söylerim. Onlara şöyle derim, ‘Çiftler halinde sahneye çıkıp oyun oynayacaksınız. Rastgele bir anda Korna çalınacak. Korna'yı duyduğunuzda mutlu görüneceksiniz. Eğer rahatsız olmuş veya sinirlenmiş görünürseniz, sizi burada tutacağız ve bir daha veya ne kadar gerekiyorsa o kadar deneyeceksiniz çünkü bazen seyircinin yüz ifademizi tam olarak nasıl algıladığını anlayamayız.’ Sonra üç Jüri'nin arkasına otururum ve tepkinin gelişigüzelliğini teşvik etmeye yardım etmek için sadece birini veya üçünü de korna çalmaları için dürtebilirim. Sahneye iki oyuncu gelir, bir noktada korna çalarız, eğer mutlu görünüyorlarsa ‘teşekkürler, sıradaki!’ derim ve iki oyuncu daha sahneye gelir. Eğer mutlu görünmezlerse “kızgın, korkmuş veya canı sıkkın görünüyorsun. Bir daha dene!” derim. Sonra başka bir sahne daha yaparlar.Kornayı rastgele ve oyunbaz çalmaya çalışırım. Korna çalmayacağımı düşündükleri anlarda çalarım, çünkü işte o anda içten ifadeyi yakalarız. Bazen sahnelerin uzun sürmesine izin veririm, bazen sahneye girildiği gibi, bazen ilk cümle söylendikten sonra çalarım, bazen de ağırdan alırım ki keşke çalsam diye beklerler. Eğer üç Jüri işini iyi yapıyorsa, araya girmem. Orada üzerlerindeki baskıyı azaltmak ve desteklemek için bulunurum.Çoğunlukla insanlar Korna’yı oyunbaz bir şekilde kabulle olumsuz kabul arasındaki farkın ayırdına varır. Ayrıca Korna'yı kullanmanın her zaman kolay olmadığını ve Jüri'yi anlayışla karşılamaları gerektiğini öğrenirler. Daha sonra bu çalışmayı rastgelelikten alıp kornayı oyuncuları kurtaracak anlarda çalma üzerine inşa ederim.‘Tekrar!’ ile Her Seferinde Bir Kelime oyununu öğretmek yukardaki alıştırma için güzel bir girizgah olur. « Patti Stiles


Eğer bir takım sahneden kornayla atılırsa, iyi huylu kaldıklarından emin olun. Profesyonel oyuncular öfke ve dargınlık göstermeye eğilimlidir, ama bunu kimse takdirle karşılamaz veya onları oyundan sonra evlerine davet etmez.

Impro Melbourne - Avustralya Mark GambinoCourtyard Playhouse - Dubai, BAE

Tiffany Schultz Impro Okinawa - Japonya Kudaka Tomoaki

✻

Belki de şaşırtıcı olmayan bir şekilde, gençler Korna, Sepet ve genel olarak başarısızlığın üstesinden gelmede birçok yetişkinden daha rahattır

37

S E P E T

P U A N L A M A V E P U A N K A R T L A R I

Jüri, oyuncuların kafalarına bir sepet geçirip onları 2 dakikalığına oyunda çıkararak cezalandırabilir (ge nel-likle seyircinin isterse görebileceği ama sahnenin dik-katini dağıtmayacak karanlık bir yere gönderilirler). Ceza yalnızca temsiliyken, sahte otoriteye ve rekabetin önemine katkı sağlar. Ayrıca oyuncuları yaratıcı sansür ile oynamalarına izin vererek destekler. Yakışıksız bir şey söylediklerinde veya yaptıklarında ce zalandırılacaklardır. Bu cezanın uygulanmasıyla seyirci sorun yaratan oyuncunun icabına bakıldığını ve olası garipliklerin önüne geçildiğini hisseder.

Seper cezası, genellikle sahnedeki durumun dışında kaba, sert veya saldırgan olan oyuncuya bahşedilir. Jüri cezayı duruma uygun olduğunu düşünürse uygular. Örneğin, bir oyuncu Jüri'nin puanlamasıyla sürekli dalga geçerse Sepet ile ödüllendirilir. Çok nadir bir örnekte, seyirci arasından biri de söylediği şey yüzünden sepet ile cezalandırılmıştı. Hatta Sepet isteğini de başka bir seyirci

Jürili maçlarda, her jüri beş büyük kart ile oturur (neredeyse yerden diz hizasına gelecek ve kaldırıldığında tiyatronun en arkasından görülecek kadar büyük). Her kartta büyük boyutta numaralar vardır. Her kartın iki tarafında da BİRDEN BEŞE kadar numaralar yazılıdır. Sahnenin sona ermesinden hemen sonra, Jüri ellerindeki puan kartlarını seyirci ve Yorumcu’nun (Puanları tutanın da) göre-bileceği şekilde kaldırır. Puanlar toplanarak puan tablosuna yazılır.

yapmıştı! Tabi bütün bunlar iyi huyluydu ve geceye zevk kattı. .

Genellikle seyirciden sepet cezasının uygulanmasını istedikleri zaman bağırmaları istenir. Buna bayılırlar ve bu sahneye doğrudan katılmalarını sağlar. Ancak eğer bunu uygulayacaksanız sepet cezasını seyirci-den oyunun tamamlanmasından SONRA istemeleri konusunda açıklık getirmeniz gerekiyor.

Bazı gruplar seyirciden sahne sırasında bağırmalarını ve sahneye birşeyler fırlatmalarını isterler. Fakat bu zevzekliği teşvik eder ve bu koşullar altında dikkate değer bir şeyin elde edilme ihtimalini de sıfıra indirir. Dikkatin bu şekilde dağılması, hali hazırdaki sah neye ilgiden çok yapının kendisine olan ilgiyi artırır ve nihayetinde ışık önünde görüşü kısıtlı olan ve ken-dilerine fırlatılan şeyleri göremeyebilecek oyuncu-lara bir şeyler fırlatmak çok tehlikelidir.

Theater AnundpfirsichZurih, İsviçre, Mike Hamm

Quadrifolli Milano, İtalya Gippo Morales


‘Farzedelim ki, Karınca Yiyenler yavan bir oyun oynadı. Jüri lütfen oylama yapabilir mi?’ Jürinin hepsi de bir(sayı olarak) puan verir. ‘Ama eğer sahne zaten bir puanlıksa, neden izledik? Sıkıcı oyuncuları kornayla sahneden atın. Mırıldanmalarına izin vermeyin.

Şimdi'nin tiyatrosu. Dan O’Connor

LA TheatresportsTM

Los Angeles, ABD

38


D Ü R Ü S T L Ü K

M E Y D A N O K U M A L A R

Sahne korna çalınarak kesilse bile Jüri tarafından puan-lanır. Bu seyirci Jüri’ye kızgınsa öfkelerini kusmaları için veya takımları hakettikleri puanı almışsa keyifle tezahürat yapmaları için başka bir fırsat verir.

BİRE BİR veya TAKIM TAKIMA meydan okumalarda, her bir Jüri parmaklarını havaya kaldırır. Sonra aynı anda, mey-dan okumayı kazandığını düşündüğü tarafı gösterir.

Dünya genelindeki bazı gruplarda, jüri genellikle puan-ların dengeli olacağı şekilde puanlamaya çalışacaktır. Eğlencenin değerine bakmaksızın takımlarıın eşit puan alması fikri doğaçlamadaki dürüslük fikrine karşı gelir.Jüri puanları suni olarak değiştirerek dram yaratmaya çalıştığında, seyirci bunu farkeder ve kullanıldığını düşünür. Seyirci bariz bir şekilde üstün olan takımın, debelenen takımla berabere kaldığını gördüğünde hile

Ü TÜYO - Basit verimlilik Kei-th’in desteklediği bir temadır. Sahnenizi ve oyununuzu gerekli olduğu kadar az kelime ile kurmak üzerine pratik yapın ve buna alışın


Keith Johnstone - Impro For Storytellers sf. 13-16

Şişman Kediler'in iyi oynadıklarını düşünmelerini istedim. Jüri'nin hepsi üç puan kartını kaldırdı. ‘Ama eğer iyi gittiyse – neden ortada birkaç dört puan yok? Eleştirmekten ve yüksek puan vermekten çekinmeyin!’

Meydan okumaları gerçekleştirirken: Belli bir resmiyeti koruyun. Meydan okumalar önemli gibi görünmeli. (Eğer oyuncular oyunu ciddiye almazsa, neden izleyenler ciddiye alsın?) Ve kısa kesin. Çoğu meydan okuma izaha gerek duymayacak kadar açıktır. Eğer esaslı bir şeyi atlar-sanız -örneğin, Şapka Oyununda bir kuralı unutursanız- Sunucu veya bir Jüri açıklama getirebilir.

Danimarkalı Oyunu için puanlamada, raundların sonunda seyircinin en çok beğendiği sahneyi oynayan takıma olan tezahürat da işin içine girer. Moderatör seyirciden tercih ettikleri takımın ismini bağırmalarını ister, kazanan takım 5 puanı alır.

yapılıyormuş hissine kapılır. Doğaçlamacılar daha iyi iş yaptığını bildikleri takımla berabere kaldıklarında (hatta daha kötüsü – maçı kazandıklarında) muhtemelen saklı bir utanç duyacaklardır. Mesele ‘adil ve dengeli’ iş yapmak değildir. Önemli olan oyunculara olumlu düşüncede kalmayı, başarısızlığı ve mağlubiyetin üstesinden gelmeyi (aynı zamanda başarı ve galibiyeti de sindirmeyi) öğretmektir.

Neyin iyi bir meydan okuma olduğu veya hangi mey-dan okumanın gösteriye uygun olduğuyla ilgili pek çok tartışma sürüp gitmekte. Unutmayın, TheatresportsTM çeşitliliğin bol olduğu bir gösteri formatıdır. Eğer her gösteri belirlenmiş sürede ve benzer duygusal kalitede olursa, birbirini izleyen haftalarda o kadar çok seyirciyi kendine çekmeyecektir. İşte Keith’in önerisi:

Loose Moose Tiyatrosu Calgary, Kanada Breanna Kennedy

✻

39

Çoğu takım sadece oyunlarla (hatta aynı oyunlarla) meydan okur, ama hiç beklenmeyen ve hiç duyulmamış meydan okumalar oyuncuların gözünü açık tutar. Yenilikleri kullanarak meydan okuyun, mesela heceleme yarışması, bir ünlünün en tatminkar taklidi, bir seyirciyle en iyi sahne, diğer takım tarafından yönetilen en iyi oyun gibi. Risk alın. Saçma, anlaşılmayan ve tekrarlayan meydan okumalar (Jürinin takdir yetkisi dahilinde) her zaman geri çevrilmelidir. Bir takım: İtiraz ediyoruz, der ve Jüri sorar:’ Neye istinaden?’ Sonrasında: ‘İtiraz reddedildi!’ veya ‘Kabul edildi!’ diyebilirler.

Bazı gruplar ‘hep başarısız olunan’ meydan okumaları kaldırmak ister (Bir keresinde Öyle Demişler oyununu veto etme eğilimi vardı. Ama grupların sevmediği oyunlardan sakınacaksak, zor turlarda asla ustalaşamayız. Sorun oyunlarda değil, sönük sahnelerin devam etmesine izin veren zayıf jüridedir. Eğer oyuncular sıkıcıysa (ki oyunu batırıyorlarsa öyle olacaklardır), onları sahneden dışarı fırlatın gitsin.

Büyük gruplar yeni meydan okumalara kafa yorarlar; örneğin: karanlıkta oynanan en iyi bir dakikalık radyo tiyatro (bu seyirciye de sarılma fırsatı verir), diğer takım tarafından seçilmiş bir objenin eşlik ettiği en iyi sahne (Olimpiyatlar’da, Calgary canlı bir keçi önerdi), gönüllü bir seyircinin kullanıldığı en iyi sahne (yeni başlayanlar için yasak bölge, çünkü gönüllülere sevgi ve şefkat gösterilmelidir ki bu beceri ister), en iyi masal uyarlaması (gönüllü seyircinin masalın kahramanı olarak katılımıyla), trajik sonlu en iyi aşk sahnesi, en iyi mazeret, en iyi yalan, adaletsizliğin en iyi teşhiri, en iyi intikam, en iyi kaçış, en şefkatli sahne, diğer takımın bir obje (bilim-kurgu filminde bir su damlası, mobilya, bovling topu) olarak en iyi kullanıldığı sahne, en ciddi, en olumlu, en içten, en romantik, en korkunç veya en sıkıcı sahne (Olimpiyatlarda Danes grubu hiç unutulmayacak bir ‘en sıkıcı gerdek gecesi sahnesi’ oynadı), aile ilişkisi, dokunaklı sahne gibi.Harika gruplar kendilerine gönüllü seyirciyi her sahneye katma veya her sahneyi cıbırca oynama gibi hedefler koyar. Takımlar sadece Tiyatro Oyunlarını (ve her hafta aynı oyunları) meydan okumada kullandığında, çorbadan sonra çorba içmek gibi aynı tekdüzeliği yaratırlar. Oyunlar tezatlık sağlamak için vardır ve hikayeler veya ‘en iyi dini sahne’, ‘en psikopat sahne’ gibi meydan okumalar arasına serpişti-rilmelidir.

Çeşitlilik ihtiyacı: Harika meydan okumalar bazen sıcağı sıcağına yaratılır, ama ilham gelmediğinde, her meydan okuma büyük ihtimalle bir öncekini andırır. İş arayan birinin bulunduğu sahneyi başka birinin iş aradığı sahnenin takip etmesi gibi. Bazı gruplar bu sorunu belirsiz meydan okumalarla çözmeye çalışır; mesela: ‘Fiziksel becerilerin kullanılacağı bir sahne için size meydan okuyoruz’, ama bu şekilde The-atresportsTM spor olmaktan çıkmış olur (çünkü bu durumda takımlar arasında doğrudan karşılaştırma yapma şansı daha az vardır).

Kenardaki takım bu sorunlardan kaçınmak için sanki panik içindelermiş gibi ‘Rehber! Rehber!’ diye bağırararak olası meydan okumalarının bulunduğu bir kitaba başvurur. Eğer böyle bir kitap yazarsanız, sözlü meydan okumaları ayrı, fiziksel meydan okumaları ayrı, solo meydan okumaları da ayrı bir bölüme yazın.

Meydan okumaların süresi: Bazı gruplar her sahnenin altı dakika (ya da her neyse) sürmesini bekler, ama bu çeşitliliği azaltır. Diğerleri ise on beş dakika süren bir sahnenin, otuz saniye süren bir sahneden daha iyi olduğunu düşünür. Sahnelerin birinin bile oyuncuları memnun etmediği, buna rağmen oyuncuların oyunları hala en az altı dakikalık yapmaya uğraştıkları maçlar gördüm. ‘Bu bir halta benzemedi! Yeni-den başlayabilir miyiz!’ demek daha iyi olurdu.

‘Beklenti yaratmaktan’ kaçının: Eğer zorunda değilseniz, ne olacağını duyurarak kendi ayağınıza sıkmayın. Örneğin: Eğer Yorumcu

‘Ve işte son meydan okuma’ derse ve sonrasında da sahneler sıkıcı olursa, Jüri için başka meydan okumalar eklemek zor hale gelir. Başka

40

THEATRE-SPORTSTM IN MORE DETAIL

bir örnek: Yönetmen dramatik bir sahne talimatı verir ve ‘sadece üç kelimelik cümleler kullanabilirsiniz’ diyerek aşırıya kaçar. İkinci talimatı sahne sırasında -eğer gerekliyse- eklemek daha iyi olur.

Kaçınma: Bir meydan okumadan kaçınmak (reddetmek) Jüri'nin takdiriyle mümkündür. Kaçınmalar çeşitlilik ekler ve seyirciye eve dönüş yolunda tartışmaları için bir fırsat verir. Tipik kaçınmalar şöyle olabilir: ‘Bu meydan okumadan herkesin bıkması sebebiyle kaçınıyoruz!’ Veya: ‘Bizce bu meydan okuma çok belirsiz.’ Veya: ‘Bize ne demek istediklerini tam olarak açıklamadıkları sürece meydan okumadan kaçınmak istiyoruz!’ Veya: ’Zaten iki sahneyi kafiyeli yaptık. Bunlardan sonra şarkılı sahne yapılmasını isteyen hala var mı?' Eğer kaçınma uygun bulunursa, yeni bir meydan okuma ortaya atılmalıdır, eğer yenisi de kabul edilir bulunmazsa bu sefer Jüri bir mey-dan okuma ortaya atar. Jüri de meydan okumalardan kaçınabilir. ‘Bu oyuna itiraz ediyoruz!’ diyebilirler (ve nedenini belirtirler); ya da ipuçları verirler, örneğin: ‘ Eğer bu meydan okumadan kaçınırsanız, bunu seve seve uygun buluruz!’Kaçınmalar asla kendiliğinden kabul edilmemelidir; örneğin: ‘İçinde bir sakalın olduğu en iyi sahne için size meydan okuyoruz!’‘Biz de bundan kaçınıyoruz!’‘Neye dayanarak?’‘Onların sakallı, bizim de sakalımızın olmadığı gerçeğine dayanarak!’‘Reddedildi!’Doğru! Nihayetinde sinek kaydı tıraşlı bir takım da peruktan bir sakalla doğaçlama yapabilir veya bir bilim insanı öyle güçlü bir saç çıkarıcı icad eder ki Özel Harekat ulaşmak için yol boyunca onu tıraş etmek zorunda kalır.Bir takımın üç üyesi kafalarında ceza sepetleriyle oturduklarında (nadiren gerçekleşir), dördüncü oyuncu ‘en iyi dörtlü hiyerarşik oyun-dan’ kaçındı. Ancak seyircinin bir kişinin dört farklı karakteri oynayacağı (veya bir oyuncunun üç seyirciyle oynayacağı) bir sahneyi görmekten memnun olacağı gerekçesiyle kaçınma reddedildi. İşbirliğine inanan oyuncular, en ufak ilgilerini (ya da ilgimizi) dahi çekmeyen sahnelerde bile yer almayı kabul edecektir, ama iki taraflı bir intihara göz yummaktansa, bunlardan kaçınmak daha iyidir.


Tombul kediler yazı turayı kazanır ve içlerinden biri mırıldanır: ‘Bir efendi-hizmetkar sahnesine ne dersiniz?’Araya girerim: ‘Yaşın genç, elin ayağın da tutuyor! Sahnenin diğer tarafına kendinden emin bir şekilde yürü ve meydan okunmanı şöyle gür sesle söyle. Resmi ol; ‘Biz, Tombul Kediler, sizler, Karınca Yiyenler’e, en iyi efendi-hizmetkar sahnesi için meydan okuyoruz!’Sesinizi sadece duyulmak için değil, seyircileri sıraya getirecek bir kırbaç olarak da kullanın. Dinamik olun!Düellodan önce Hamletvari müşkülpesentliği unutun!’

✻

Diğer takım sahnedeyken, zamanınızın tamamını nasıl bir karşılık vereceğinize dair aranızda fısıldayarak geçirmeyin. Gözünüzün parıltısıyla sahnelerini izleyin ve sizden birinin sahneye sıçrayıp seyirciye cevabınızın nasıl olacağını duyur-

masına güvenin.Tom Salinsky - The Spontaneity Shop, Londra, İngiltere

41

G A L İ B İ Y E T Ö D Ü L L E R İ

K E I T H ’ İ N T A V S İ Y E S İ

TheatresportsTM etkinliklerini düzenlerken kazananlara ödül verme konusunda çok dikkatli olun. İlk başlarda, TheatresportsTM festivallerinde, tiyatroda unutulmuş eşyalardan yapılma ödüller veriliyordu.Keith’e göre ödül önemsiz olmalı ve gösteriye rekabeti gerçek hale getirme içgüdüsü katmamalı. Hatta festival katılımcılarına kendi tiyatrolarına döndüklerinde kazan-dıklarını duyurmalarını, etkinliği düzenleyen tiyatronun da yerel basın ve medya irtibata geçtiğinde bu bilgiyi doğrulamasını söylemiştir.Gösterinin odak noktası, seyircinin hatırlayacağı bir gece yaşatmak için beraber çalışma ve karşılıklı olarak esin kaynağı olmalıdır. Eğer gösteriye ödüller eklerseniz gerçek rekabeti artırır, iyi huylu oyun ve takım çalışmasının can-lılığını sökersiniz.

Steife Brise - Hamburg, Almanya Klaus Friese

Loose Moose Tiyatrosu - Calgary, Kanada Deborah IozziLoose Moose Tiyatrosu

Calgary, Kanada Deborah Iozzi

Norveç'ten Bir Hikaye

Norveç’te, ülkedeki en iyi genç doğaçlama ekibini ödüllendirdiğini iddia eden ulusal doğaçlama fes-

tivali, kazananlara bin dolarlık burs teklif etti. Bu festival yıllarca en az esin veren ve en cansız festival olarak tanındı. Takımlar rekabeti ciddiye aldı ve iyi huyluluğa ket vuruldu. Bugünlerde festivalde yeni bir bakış açısı var. Hala bir burs imkanı sunuyorlar ama şimdi Jüri başka kriterleri de göz önünde bulunduruyor. Bugün, oyunlarda birbirini destek-leme, takımların beraber çalışması, katılımcıların nereden geldiği ve paraya en çok kimin ihtiyacı olduğu gibi kriter-leri bulunuyor. Hatta ödülü, hakeden grup ve oyuncular arasında bölebiliyorlar. Helena Abrahamsen, Oslo

✻

✻


Yani tavsiyelerim şunlardır:· Can sıkıcı olduğunuzda sizi sahneden atacak Jüri bulun.· Ne yaptığınızı bilmeden önce herkesin önünde bir maç yapın.· İlk maçları insaflı bir şekilde kısa tutun (on dakika yeterlidir ve yavan yaparsanız o bile saatler sürmüş gibi gelebilir). · Performansınızı iyi mizahla berbat edin.· ‘Yaralarınızı sarın’; beceriler üzerine çalışın; sonra tekrar deneyin.Okul ortamında herkesin önünde oynamak, diğer sınıfların önünde, öğle arasında veya diğer okullara karşı oynamak anlamına gelebilir.

42

S I N O G R A F I

TheatresportsTM için özel olmamakla birlikte, sinografi, oyuncuları ve sahnelerini aksesuar, mobilya, materyal ve diğer nesnelerle geliştirerek destekleme sanatıdır. Halihazırda bunu gerçekleştirecek bir sinografi veya sinograf olmasa bile, doğaçlamacıların sahnede kul-lanımına hazır aksesuarlar, şapkalar, elbiseler, uzun balonlar ve benzerlerini bulundurmak iyidir. .

İşte Sinografi desteğinin birkaç örneği: · Eğer sahne gerektirirse bir oturma odası veya ofis oluşturun (kanepe olarak battaniyeyle kaplanmış üç

sandalye, eğer masa yoksa masa yerine bir kutu gibi). · Restoranı veya arkeolojik bir kazıyı süs-leyebilecek ilave karakterler katın.

· İnsanları basitçe havaya kaldırarak onları uçurun.

· Hikayeyi zenginleştirmek adına, ca navarların çiğnemesi için parmak-larla küçük bir köy oluşturarak sahnenin fiziksel perspektifini değiştirin.

DETAYLARADIKKAT

✻

Loose Moose Tiyatrosunda, Sinografi, verimlilik için mobilyaları kullanmaya dair teknik yönler ve kuliste yer alan basit objelerle canlı benzetmeler yaratan Tom Lamb ve Shawn Kinley ile büyük bir anlam kazandı. Shawn bundan "hazırladığımız şeylerle doğaçlamacıların ilham aldıklarını gördüğümüzde çok iyi hissettik" diye bahseder.

Sinografi doğaçlamanın güçlü bir öğretmenidir. Sinograf her zaman sahneyi ve oyuncuları destekleme veya gösteriyi zenginleştirme yollarını arar. Bunlar doğaçlamacılar için yararlı becerilerdir.

Her tiyatro grubu veya topluluğu geniş ölçekte aksesuar çeşitliliğine sahip olmadığı için eldeki uygun eşyalarla sinografi oluşturmak için atölyeler geliştirildi. İşte birkaç fikir:"Çantada Sinografi" üzerine çalışın. (Katlanabilir ve kurulabilen nesnelerle dolu basit bir çanta veya kutu, sahip olduğunuzdan 10 kat daha fazla aksesuarınız varmış gibi görünmenizi sağlayabilir. (Koyu renkli malzemeler pelerin, perde, nehir vb olurken; şemsiyeler ağaç veya radar aygıtı olabilir.) İyi seçilmiş aksesuarın bulunduğu çantaların saklanması için fazla yere ihtiyaç duymazsınız.Pantomim becerilerinizi geliştirin, gerekli nesne ve karak-ter olmak için bedeninizi kullanın.Var olan ortamınızı diğer gerçekliklere uyarlayın.


Mümkün olduğu zamanlarda oyuncuları bir golf çantası, yatak, nevresim, tekerlekli sandalye, sahnede kürek çekmek için kullanacakları bir kayık gibi nesnelerin olduğu bir masa ile çevrelerim.Turnelerde the Theatre Machine aksesuar odalarını talan ederdi, örneğin Viyana Operası'nda kullanılan Hansel ve Gretel'in devasa kafesi gibi nesneleri (sahnede kullanmamak üzere) ödünç alırlardı.Sinografi, 'Snogger' denilen, sahne arkasında saklanan, bir Western sahne için çalı topağı yuvarlamaya veya cennetteki bir sahne için sandalyeleri alüminyum folyo ile örtmeye hazır kişilerce sağlanır. (Suç mahalli yaratmak için) Cesedin vücut hatlarını ortaya çıkar-mak amacıyla bir halıyı katlayacaklar, "demiryolunu" göstermek için sahneye siyaha boyanmış bir merdiven yerleştirecekler ya da bir spor salonu oluşturmak için sahnenin karşısında durup sepetleri tutacaklardır. Bazen gönüllü seyirciler de kullanılır: Bir keresinde doğaçlamacılar ördek avı için bataklıkta dolaşırken, elli kişinin sahneye çıktıktan sonra yere uzanıp emme sesleri çıkardığına şahit olmuştum.

TheatresportsTM'u Keith'in tasarladığı şekilde oynayın.Dennis Cahill - Loose Moose Tiyatrosu Calgary, Kanada

Loose Moose Tiyatrosu Calgary, Kanada

Kate Ware

43

N O T L A R

Performanstan sonra, Keith gösteriyle ilgili genellikle notlar düzenlerdi. Notlar gösteri ve bireysel performans bakımından oyuncular için önemli bir bilgi kaynağıdır.

Notlar hem sahnelerle, hem de genel olarak gösteriyle ilgili olur. Dikkat edilecek noktalar şunlar olabilir:· Oyuncuların sesi duyuldu mu?· Gösteride bolca çeşitlilik var mıydı yoksa randevuya git-mekle ilgili üç sahne mi vardı?

· Oyuncular aydınlıkta mıydı?· Bir sahne plandaki vaatleri takip mi etti, yoksa planın hızını mı kesti?

· Jüri Korna kullanımında yeterince risk aldı mı?· Oyuncular gönüllü seyirciye iyi davrandı mı? vb.

Bunları deneyin:· Gösteriden sonra hepberaber oturun.· Sahne listesini ve teknik unsurları gözden geçirin.· Kısaca geri bildirimleri paylaşın ama tartışmaya girmeyin.· Bireysel başarılar veya sahnedeki başarısızlıklardan, oyuncuyu ve arkadaşlarını eğiten bir bakış açısıyla söz edebilecek bir yönetmen edinin. Örneğin: Eğer biri öne çıkıyor veya sahneleri kontrol ediyorsa, bu durum gösteri notlarının bir parçası olmalıdır. Yoksa bu safha, gelişim gözetilmeden yapılan bir toplantıdan ibaret olacaktır. Bu kısım pek çok TheatresportsTM grubunda eksik olup, muhtemelen bu yüzden kendilerini geliştiremezler.

Gösteri ile ilgili başka birinin bakış açısını dinleyeceğinizi kabul edin. Tabi bu, notlarda bahsedilenlerin doğru ya da yanlış olduğunu göstermez, bunlar sadece fikirdir. Toplantıda bir oyuncunun hangi dileklerinin gerçekleşip gerçekleşmediğine değil, sahnede aslında ne olduğuna odaklanılması gerekir. Yorum-lar suçlama ve kınama değil, sahnelerin nasıl başarılı ya da başarısız olduğuna ilişkin bilgi ve yaklaşımlar içermelidir.15 dakikalık bir not toplantısı, iki saatlik bir gösteri için ihtiyacınız olan tek şeydir.Toplantıyı "yönetmesi" için birini başa geçirin. Gerekli durumlarda bir sonraki konuya geçin.Notları -not toplantısı dışında- her zaman, her yerde tartışın. Notları toplantıda tartışmak biraz uzun sürebilir ve kötü duygulara neden olabilir.

Notlara YaklaşımBazı insanlar egoları ezilmiş gibi tepki verirler ancak notların gösterileri ve kişiyi geliştirmek için tutulduğunu çabucak anlarlar.UNUTMAYIN notlar gelecekte daha iyi işler yapılması içindir. Kişilerle ilgili değil, yapılan işle ilgili tutulur.

Det Andre Teatret - Oslo, Norveç Nils Peter Mørland

Stage Heroes - Singapore Hyperfrontal Productions Teatro A Molla - Bologna, İtalya Gianluca Zaniboni

Eskiz, Keith Johnstone

44

DETAYLARADIKKAT

✻

D E T A Y L A R A D İ K K A T

Formatı öğretirken, öğrencilere OYUNLARIN Theatresport-sTM olduğunun gösterilmesi bazı eğitmenler için cazip gelebilir. Ama bu durum gerçekten bir hayli uzaktır. Oyun-lar, oyuncuların ve sahnelerinin başarısı için zararlı olan davranışları düzeltmek için kullanılmalıdır.Oyunlar eğlenceli ve oyuncunun gelişmesine de faydalı olabilir. Derste istenilen başarıldığında, oyuncuların yapısal korumalarını kaldırması ve daha fazla risk almaları daha kolay hale gelir.Bazıları diğerlerinden daha faydalı pek çok oyun bulun-maktadır. Faydalı oyunlar doğaçlamacıları destekleyici ve yardımsever davranışlar bakımından eğitir, risk ve başarısızlığı benimsemelerini sağlar. Doğaçlamacıları kötü alışkanlıklar edinme yoluyla birbirlerinden koparan ve hikayelere zarar veren oyunlar daha az faydalıdır. Sadece sözlü olan, entelektüel akrobasilerin sergilendiği, rekabet ve kötü hisleri teşvik eden oyunlardan sakının. Seyirci bunlara gülebilir ama yine de bu durumu sorgu-layın. Bütün oyuncuların yaşananlardan keyif aldığına emin olun.

IMPRO FOR SRORYTELLERS, Theatresports™ 'un temelindeki canlılık, doğaçlama becerileri ve hikaye anlatımının geliştirilmesinde yararlı oyunlar ve alıştırmalar içerir.

Keith'in kitabını almayı ve aşağıdaki alıştırmaları kullan-manızı öneririz:

· Hediye Verme sf. 58 alıştırma· Her Seferinde Bir Kelime sf. 131 alıştırma & performans· Bundan Sonra Ne Olur? sf. 134 alıştırma & performans· Üç Kelimelik Cümleler sf. 155 alıştırma & performans· Tek Kelimelik Cümleler sf. 155 alıştırma & performans· Sapka Oyunu sf. 156 alıştırma & performans· Suratlar Yapmak sf. 162 alıştırma & performans· Düblaj sf. 171 alıştırma & performans· Ölme Oyunu sf. 183 alıştırma & performans· Özellikler sf. 185 alıştırma & performans· Kıpırdama! sf. 186 alıştırma & performans· Cümleyi Bul sf. 187 alıştırma & performans· Oyunda 'S' Yok. sf. 188 alıştırma & performans· Eksik Sahne sf. 189 alıştırma & performans· Yerçekimi Kayması sf. 189 alıştırma & performans· Evet-Ama sf. 190 alıştırma· Jestini Savun sf. 193 alıştırma· Öyle Demişler sf. 195 alıştırma & performans· Hareketli Bedenler sf. 200 alıştırma & performans· Kollar sf. 202 alıştırma & performans· Ses Efektleri sf. 208 alıştırma & performans· Seyirciyi Sık sf. 211 alıştırma & performans· Duvar Kağıdı Draması sf. 212 alıştırma & performans· Cıbırca sf. 214 alıştırma & performans· Statü sf. 219 alıştırma & performans· Parti Özellikleri sf. 233 alıştırma & performans· Kral Oyunu sf. 237 alıştırma & performans· Efendi-Hizmetkar sf. 240 alıştırma & performans· Ağır Çekim Sunuculuk sf. 241 alıştırma & performans

Pek çok grup oyunları zorlaştırır çünkü oyunun kurallarına harfiyen uyarlar. Sonunda doğaçlamacıların daha iyi

oynamasına yardımcı olan basit ve zarif bir oyun, dans eden kanişlerin çemberlerden atladığı karmaşık bir dizi görev haline gelir. Shawn Kinley - Loose Moose Tiyatrosu, Calgary, Kanada

Unexpected Productions, Seattle, ABD

Courtyard Playhouse - Dubai, BAE Tiffany Schultz

46

S O N S Ö Z L E R

D A H A F A Z L A B I L G I İ Ç I N

Theatresports ™, halka açık bir tiyatro etkinliğinde tamamen harekete geçmiş bir seyirci kitlesine sahip olma isteğinden doğdu. Bununla birlikte, bu tasavvur asla ana hedef olmadı. Kavram büyüyüp geliştikçe, kalıcı bir değere sahip olmanın, yaşamlarımızın ve seyircinin kendi deneyimlerinin sahneye yansıması gerektiği açıkça ortaya çıktı. Sahnelerin Theatresports ™ gösterisinin özü olması gerekir.Düzgün oynandığında, içeriğin ambalajdan daha önemli olduğu açık hale gelir. Theatresports ™ büyük ve katılımcı

bir ayin olduğu için, tantananın ortasında anlatılan hikayeler üzerinde daha fazla durmaya çalışmalıyız. Sahnede yer alan hayal ürünü takım-lar için yapılan tezahüratın neşeli absürtlüğü, dokunaklı ve dürüst duygular içeren sahnelerle dengelenebilir. Ortamda yaygara oluştuğunda, sessiz anlar daha anlamlı hale gelir. Seyirciyi güldürdükten sonra bile, yüreklerini cız ettirme, ağlatma veya sadece pür dikkat dinlemelerini sağlama şansı vardır.

Impro (Methuen) - Keith JohnstoneDoğaçlama Tiyatronun oluşumunu ve devam eden gelişimini açıklar.

Impro For Storytellers (Faber and Faber)Keith JohnstoneTheatresports ™ formatı, arka planı ve nasıl oynanacağına dair temel noktaları açıklar. Diğer KJ formatlarının yanı sıra pek çok sahne/oyun/alıştırma da açıklanmaktadır.

ITI BültenleriMakaleler, kaynaklar ve hikayeleri paylaşmak için aylık online bir yayındır.Şuradan kaydolun: theatresports.org/iti-newsletter

Theatresports.com"Resources" sekmesinde- Keith Johstone Newsletters(Bül-tenleri) (Şifre korumalıdır). Tamamen Theatresports ™ 'a ayrılmış birkaç bülten bulunmaktadır. Ayrıca şunlar da bulunmaktadır: önerilen eğitimci listesi, videolar, kitaplar, makaleler, format kılavuzları ve çeviriler.

TheatresportsTM Handbook APPiTunes'da kullanılabilir.

Doğrudan Sorular İçin:[email protected] da daha iyisi, bölgesel temsilcinizle görüşün.theatresports.org/board-members-contact-us

B İT İRİRKEN

✻

Japonya'dan Bir Hikaye

Ülkenin çeşitli yerlerindeki grupların üyeleri so -nunda halka açık bir gösterinin düzenleneceği The-

atresportsTM haftasonu atölyesine katıldı.Gecenin son sahnesi takım takıma bir uzatma maçıydı. Birçok ülkede bu durumda muhtemel oyunlardan biri Kafiyeli Oyun oynansa da, dil yapısı sebebiyle Japonya'da bu işe yaramaz. Bunun yerine takımlar "Haiku ile konuşu-lan en iyi sahne" oynadılar (Haiku, Japon edebiyatına ait çok kısa ve duygulu şiirlerdir). Sonuç o kadar dokunaklıydı ki seyircinin bir kısmını şarkı söylerken veya iç çekerken görebilirdiniz. Oyuncular farkedilir bir şekilde titriyordu ve dili anlamayanlar bile o anda basit ama olağanüstü bir ana tanık olduklarını hissettiler. Steve Jarand

✻

✻

ITI topluluğuna hoşgeldiniz ve TheatresportsTM ile yaşayacağınız maceralarda başarılar dileriz.

Harlekin Theatre - Tübingen,Almanya Hartmut Wimmer

ITI – Inspire The Improviser!

Documents

hnstone'un - impro.global · söyleşilerinden ve Impro For Storytellers (Hikayeciler İçin Doğaçlama) kitabının The - atresportsTM ile ilgili bölümle-rinden geliyor. İlave