Upload
deonderwijsdagen2011
View
224
Download
1
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Deze uitgave gaat over het kiezen van een digibord en is gericht op didactisch gebruik in het mbo.
Citation preview
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!A
Digiborden in het mbo
Leren vernieuwen
Zo!Hoe?
3 Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!
1 Inleiding 52 De opkomst van het digibord 73 De meerwaarde van een digibord in het mbo 94 Aansluiten op de leerstijl 115 Ter inspiratie: uit de praktijk 126 Ter inspiratie: implementatievoorbeelden 137 Fasering: van visie naar succesvol gebruik 15 Fase1.Bepaaldeonderwijsvisie 17 Fase2.Bepaalhetambitieniveau 19 Fase3.Hetselectieproces 21 Fase3a.Selectieproces:functioneleeisenenwensen 23 Fase3b.Selectieproces:technischeeisenenwensen 25 Fase3c.Selectieproces:financiëleaspecten 27 Fase4.Implementerenentrainen 29 Fase5.Gebruiken,beherenenondersteunen 318Conclusie en advies 32 Opdeboekenlijst:lees-ensurftips 33 DitkunnenKennisnetensaMBO~ICTbetekenen 34 Metdankaan 35
Hoe?
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!5
1 InleidingErisopinternetenookdoorKennisnetveelgeschrevenoverde
inzetvandigitaleschoolbordeninhetonderwijs.Dezeuitgaven
gaanmetnameoverhetkiezenvaneenbordenzijnvrijwel
allemaalgerichtopdidactischgebruikinhetprimair-envoort-
gezetonderwijs.MetditboekjewilKennisnetjuistdeonderwijs-
managersinhetmbo-veldbedienen.
Waaromeenboekjeoverdeinzetvandigitaleschoolbordeninhet
mbo?Onderandereomdateenmbo-instellingdoorhaaromvangen
aardvanhetonderwijsvoorandereuitdagingenstaatdanscholen
inhetprimairenvoortgezetonderwijs.Moetjeeigenlijkwelvoor
eendigibordkiezeninhetmbo?Enalsjeervoorkiest,hoezorgje
ervoordatdiebordennietvoornietswordenopgehangen?Watis
demeerwaardeboveneenprojectiescherm?
Voorditboekjeisonderzoekgedaannaardeervaringenmet
digitalebordeninhetmbo-veld.Eriseenkennisuitwisselings-
daggeorganiseerdenmeerdantwintiginstellingenhebbeneen
vragenlijstoverhetonderwerpingevuld.Deaanbevelingendie
hieruitnaarvorenkwamen,vindtuinditboekje.
Inheteerstedeelvanhetboekjevindtuachtergrondinformatie
overdigitaleschoolborden:deopkomstendemeerwaardevanhet
bordinhetonderwijs.Ookwordtereenaantalvoorbeeldenover
hetgebruikindelesenimplementatieaangehaald.Inhettweede
deel–vanafhoofdstuk4–wordtingegaanopdefasesdie
kunnenwordenonderkendendoorlopenvanafhetideevan
aanschaftothetgebruik.Deervaringenenadviezenvande
instellingenisoveralinmeegenomen.
MaaikeStam,MiekevanKeulenenJohnHanswijk
Speciaal voor onderwijsmanagers?
Ook docenten kunnen hun voordeel doen met dit boekje!
Hetdigibordkomtvoortuithetprimairenvoortgezetonderwijs
Ookinhetmboziejesteedsmeerdigitaleschoolborden
Eendigibordhoortbijmodernonderwijs!
Diehypezalhetmbowelpasseren?
De opkomst van het digibord
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!6
“ Iedereen wil lesgeven in lokalen waar een digibord aanwezig is.”
Hoe?
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!7
Hetdigitaleschoolbordvindtzijnoorspronginhettraditionele
krijtbord;metnameinhetprimairenvoortgezetonderwijsenbij
hetfrontaalklassikaallesgeven.Criticastersmenennetzogoeduit
devoetentekunnenmeteenwhiteboardofkrijtbordofeenlaptop
eneenbeamer.Hetdigibordkanechtermeer:docentenkunnenhet
bordbeschrijveneneenveelheidaandigitalebronnenoproepen.
Onderzoekheeftbovendienaangetoonddatwiskunde-enreken-
onderwijswordtverbeterdmethetdigitaleschoolbord.Doordater
ophetdigibord–mitsgoedgebruikt–meergebeurt,isermeer
aandachtvandestudenten.Endatleverteenbelangrijkebijdrage
aandeleeropbrengst.Daarnaastkunnenstudenteningroepjeszelf
methetbordaandeslag.Doorhetformaatvaneendigibordwerkt
ditgoed;samenwerkenachteréénpcisvaakmindergemakkelijk.
Ondertussenneemthetdigitaleschoolbordzijnplekinbinnende
schoolgebouwenvanmbo-instellingen.33%vandedocenteninhet
mbomaaktgebruikvaneendigitaalschoolbord.Bijeennieuw-
bouwprojectwordtdeaanschafvandigitalebordenbijnaaltijd
meegenomen;hetiseenvanzelfsprekendlijkendekeuzevooreen
moderneschool.Dezevanzelfsprekendheidblijktookuitonder-
zoekdatisgedaandoorstudentenvandeUniversiteitUtrecht.Zij
concludeerdendatdevraag‘Watvindikalsdocentvaneendigitaal
schoolbord?’zolangzamerhandwordtvervangendoordevraag’Hoe
kanikeendigitaalschoolbordhetbesteinzetten?’.
Online/digitaalmateriaalVoorhetprimairenvoortgezetonderwijs
isalveel(online)digitaalmateriaalbeschikbaardatgebruiktkan
wordenincombinatiemeteendigitaalschoolbord.Hetdigibord
heeftzichindezeonderwijsvormenalbewezen.Inhetmboisdit
helaasminderhetgeval.Uitgeverskunnenhiermeerinbetekenen,
maarmbo-instellingenkunnenzelfookzorgdragenvooruit-
wisselingvanontwikkeldelesmaterialen;zowelbinnendeinstelling
alsmetandereinstellingenviabijvoorbeeldWikiwijs.
DetechniekstaatnietstilDeontwikkelingvandebordenstaat
nietstil:naastbordendiewerkenincombinatiemeteenbeamer,
komenerookgrotedrukgevoeligelcd-schermenopdemarktdie
geenlossebeamernodighebben.Hetisbelangrijkdebordengoed
tevergelijkenophunmogelijkhedenalvorenseenkeustemaken.
(zieookhoofdstuk7)Percentage leraren dat gebruikmaakt van digitaal schoolbord (Intomart 2009a)
Hetaantaldocentendatbijhetlesgevengebruikmaaktvaneendigitaalschoolbord,
ishetgrootstinhetbasisonderwijs(70%).Daarisgemiddeldééndigibordper
3à4onderwijsruimtesbeschikbaar.Docentendiebeschikkenovereendigibord
makenerallemaalbijnadagelijksgebruikvan.Inhetvoortgezetonderwijswerkt
dehelftvandelerarenmeteendigibord(ééndigibordper6à7onderwijs-
ruimtes)eninhetmbo33%(ééndigibordper16à17onderwijsruimtes).
Bron:VierinBalansmonitor2010
2 De opkomst van het digibord
60
40
20
0bao vo mbo
Zo!
Hetgebruikvaneendigitaalschoolbordhoortbijmodernonderwijs!
Iseenbeamermeteenlaptopnetzogoed?
Hetondersteuntfrontaalklassikaalonderwijs:datpastnietbijCGO?
Wiskundeonderwijsprofiteertjuistvanhetdigibord!
8 Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!
Studentenkunneningroepjesmethetbordaandegang.
Demeerwaardezitindedocent,nietindegadget!
De meerwaarde van een digibord in het mbo?
Hoe?
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!9
Het verschil tussen een digibord en een beamer
Wathetdigitalebordonderscheidtvaneen‘beamereneenlaptop’
ishetgroteinteractieveschermwaarookanderendandedocent
(studenten)meeaandeslagkunnen.Bovendienkanerbijhetdigi-
bordvanspeciale(bord-eigenofbord-onafhankelijke)software
gebruikwordengemaakt,diehetwerkenmethetbordextraaan-
trekkelijkmaakt.Ookzijnalleophetbordgemaakteaantekeningen
tebewarenenlaterweerterugtehalen.Zokunnenzebijvoorbeeld
terbeschikkingwordengesteldalsnaslagmateriaalaanstudenten
(ookaandegenendienietaanwezigwaren):oppapier,maarbeter
nogdigitaalviadeelektronischeleeromgeving.
Onderzoek Kennisnet
Inhetboekje‘Meerwaardevanhetdigitaleschoolbord’(deel24
indeonderzoeksreeksvanKennisnet)wordteenzestalvoordelen
genoemd.Inditboekjeisalleengekekennaardemeerwaardeten
opzichtevanhetkrijtbordofwhiteboardenniettenopzichtevan
eenbeamer/scherm
Levendigerpresentatie–interactieflesmateriaalendestofmet
behulpvangeluid(uitleggen,toelichten)énbeeldaankunnenbieden;
Ordenen–eriseenveelheidaanbronnen(internet,leermethodes
maarookeigenmateriaal)beschikbaar.Alsdezebronnengoed
geordendzijnopgeslagen,zijnzesneloproepbaarenindeleste
gebruiken;
Meerinteractie–deinzetvanhetdigibordstimuleerthet
contactvandedocentmetdeklasenhetcontacttussenstudenten
onderling;
Lerenzichtbaarkunnenmaken–doorgebruikvangekoppelde
stemkastjeskandekennisvandegroepwordengetoetst,maar
studentenkunnenbijvoorbeeldookzelfophetbordwerkenenzo
hetlerenzichtbaarmaken;
Samenwerkendleren–hetformaatentouchscreenmaakthet
mogelijkdatgroepenstudentenbijhetbordopdrachtendoen;
Gemotiveerdeleerlingen–eenmeergeboeidestudentiseenmeer
gemotiveerdestudent.
Onderzoek Universiteit Utrecht
StudentenvandeUniversiteitUtrechthebbenvoorhunscriptie
beperktonderzoekgedaannaardeervaringvanleerlingenmet
digitaleschoolborden(Moubareke.a.juni2010,Digitaleschool-
borden-waardevolofduurkoop-Eenonderzoeknaarervaringen
vanleerlingenmetdeinzetvandigitaleschoolborden).Hierin
wordtgeconcludeerddatleerlingendestofbeterbegrijpen,een
hogereconcentratiekunnenopbrengenendelesalsmeeraf-
wisselendervaren.Eenandereervaringwasminderpositief:het
samenwerkentussenstudentenwordtjuistnietbevorderd.Een
docentmeteendigibordblijktmeerdeneigingtehebbenom
juistklassikaaltewerken(erisookzoveelleuksomtelatenzien!).
Desondanksconcludeertmendathetbordzekermeerwaardeheeft,
mitsgoedgebruikt.
3 De meerwaarde van een digibord in het mbo
“ De aanschaf van digitale schoolborden is alleen dan waardevol wanneer er geïnvesteerd
wordt in de docenten die het bord moeten gaan gebruiken.” ScriptieUU,Moubareke.a.
Zo!
“ Het is handig om de
tekst regel-voor-regel
in beeld te laten komen.
Met een digibord gaat
dat heel eenvoudig!”
“ Bij rekenen en
wiskunde wordt het
bord bijna continu
ingezet door een
docent die het gereed-
schap feilloos beheerst
en zelf veel heeft
ontwikkeld ervoor.
Dan heeft het meer-
waarde!”
Bezinner(dromer)Doener
DenkerBeslisser
10 Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!
“Vertel me en ik vergeet, toon me en ik onthoud, laat me het doen en ik weet het.” -Confucius-
Aansluiten op de leerstijl
Hoe?
11 Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!
DoenerEen doener wil graag door zijn docent actief bij de les worden
betrokken.Ditkanbijvoorbeelddoordestudentenuittedagenommeete
schrijvenentetekenenophetbord,doorzemetstemkastjeshunmeningtelaten
gevenenkennistetoetsenofdoormetsimulatieprogrammaatjesbijvoorbeeldop
hetbordkleurentemengen.Studentenkunnenookzelfaandeslaggaanmethet
digibord:voordeklasofsamenwerkendineengroepje.Zekunnenbijvoorbeeld
prachtigepresentatiesmaken,waarbijzeallerleibronnenenfunctionaliteitentot
hunbeschikkinghebben.Eriszelfsvoorhovenierseentoepassingomdigitaalte
bestraten:eenpatroonophetbordproberenomhetdaarnainhetechttedoen.
Bezinner (Dromer)Eengrootvoordeelvanhetdigibordisdatdedocentdestofvisueelendynamisch
aankanbieden,enookgemakkelijkinkleur.Ditmaaktdestofbetertepresenteren.
Elkonderwerpindeklaskanzowordenvoorzienvanvisueleonderdelenzoalsfilm-
fragmenten(Teleblik,Youtube),afbeeldingen,foto’s,nieuwsitems,modellenen
grafieken. De bezinner, die bekend staat om zijn behoefte aan visuele
presentaties en hier veel van leert, zal dit als een verrijking zien van de lessen.
BeslisserHoe kan ik de leerstof in de praktijk toepassen?Datisdevraagdiedebeslisser
zichvaakstelt.Dedocentkandaarmetbehulpvanhetdigibordmakkelijkopinspelen
doortezoekennaarvoorbeeldenindepraktijkendezetetonen.Voorkokszijner
bijvoorbeeldveelinstructiefilmpjesbeschikbaar,zodathandelingeneerstkunnen
wordenbekeken.Daarnaastkandeaangeleerdetheorieinbepaaldesituatiesop
hetdigibordwordengetoetstindepraktijk.Eenvoorbeeldisommeteen
eenvoudigprogrammahethaarkleuradviesvaneenkappersleerlingtevisualiseren
Denker Verbanden leggen, verdieping zoeken, vragen stellen,
concepten uitdenken, dat zijn de uitdagingen voor een denker. Doorde
specifiekefunctiesvanhetdigibord,zoalshetopslaanenterughalenvanaantekeningen,
wordthetmakkelijkomterugtegrijpenopvoorgaandelesactiviteitenenhierrelaties
meeteleggen.Daarnaastisheteenvoudigomextrainformatieoptezoekenen
tetonen,modellentetekenenofmindmapstemaken.Mindmapswordenbijvoor-
beeldveelgebruiktinlessenleren-loopbaan-burgerschapenNederlands.
Concreet ervaren
Abstraheren enconceptualiseren
Experimenterenen toepassen
Observeren enreflecteren
h
Het digibord kan de les verrijken en aansluiten op alle leerstijlen van Kolb
4 Aansluiten op de leerstijl Zo!
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!12
Reflecteren op elkaars werk“Tijdensmijnlessenlaatikdestudentenhungemaaktefoto’sopslaanineenweb-
album.Doordezealbumsmetelkaartedelenkunnenstudentenelkaarswerkzienen
beoordelen.Omdatallestudenteninhetbezitzijnvaneenlaptop,kunnenweinde
klasopelkaarswerkreflecteren.Metdekomstvanhetdigibordishettevensmogelijk
omeenfotovoordeklasophetbordtebewerken.Eengrootvoordeeltenopzichte
vandebeamerdieikeerstgebruikte,isdatnuiedereenprecieszietwelke
bewerkingeenstudentofikuitvoerenwathetresultaathiervanis”.
Gemotiveerde studenten“OpditmomentzijnmijnstudentenvoorhetvakMarketingbezigmethetopstellen
vaneenondernemingsplan.Ditdoenzijingroepjesvandrie.Uiteindelijkgaanzehun
ondernemingsplanpresenterenaandeklasenaaniemandvanuithetbedrijfsleven.
Zewilleneengoedeindrukmakenenzorgenaltijdvooreenflitsende,interactieve
presentatieomhunideezogoedmogelijkte‘verkopen’.Destudentenzijnenthousiast
overhetgebruikvanhetdigibordbijhunpresentatie.Hetsteltzeinstaatom
verschillendebronnentegebruikenentijdensdepresentatieophetbordteschrijven
entetekenen.Bedrijvenzijnookvaakverrastdoordemotivatievanmijnstudentenen
dewijzewaaropzijpresenteren.”
Rekenen in de praktijk“Hetisbekenddathetdigibordeenwelkomeaanvullingblijkttezijnbijrekenenen
wiskunde,zowelinhetprimairenvoortgezetonderwijsalsinhetmbo.Ikzieals
docentookvoordelenvanhetbord,bijvoorbeeldtijdensmijnlessenmaatvoering.
Hetblijftvoordejongenseenmoeilijkvak:zewerkenlievermethunhandendan
datzeeenoppervlakteofeenrondingvaneenboogmoetenberekenen.Doorhet
metendirecttekoppelenaandepraktijk,gaathetmeerleven.Ikhebveelfoto’sen
afbeeldingenenaandehanddaarvangaanweaandeslag.Somsdoeikhetzelfvoor
ophetdigibord,maariklaathetookvaakaaneenleerlingover.Dankanikdirect
zienofzedestofbegrijpenenkunnentoepassen.Nurekeneninhetmbovolopinde
belangstellingstaat,hebbenmijncollega’shetbordookontdekt.Rekenbewerkingen
kunnenheelmooiinzichtelijkgemaaktwordenmetbehulpvanleermateriaaldatop
internettevindenis.”
Samenwerken en resultaten zien“Alskapperhoorjevaakdatklantenietstotaalanderswillenmethunhaar.Tijdens
mijnlessenleerikdeleerling-kappersdatjeklanteneengoedbeeldmoetkunnen
gevenvanhoehunnieuwe‘look’eruitzalzien.Eenandermodelenmisschienooknog
eenanderehaarkleur:hetkandeuitstralingvaniemandtotaalveranderen.Gelukkig
zijnertegenwoordigveelsimulatieprogrammaatjeswaarbijjemetbehulpvaneen
foto(ingescandofviadewebcam)verschillendemodellenenhaarkleurenkuntlaten
zienaandeklant.Waarmijnstudentenvoorheenmetz’nvierenofsomswelmetz’n
zessenachtereenpczatenomdeverschillentebekijkenensamenhetmooiste
resultaattekiezen,makenzenugebruikvaneendigibord.Hetdigibordstaatinde
hoekvanhetlokaalendeleerlingenmogenergebruikvanmakenwanneerzijdat
nodigachten.Klassikaallesgevendoeikamper,dusikmoetbekennendatikhetbord
zelfmaarzeldengebruik.”
5 Ter inspiratie: uit de praktijk Zo!
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!13
Centraal geleide verandering“Onsbeleidiseropgerichtdatelkedocentdezelfdeict-middelentotz’nbeschikking
heeft.Centraleaansturingenaanschafdus.Samenmethetonderwijsisgekekennaar
deinvoeringvandigiborden.Wehebbenheelbewustgekekennaardeverschillende
bordenendaareenkeuzeuitgemaakt.Metnamehebbenwegeletopdemogelijk-
hedenvanhetbord,hetgebruikersgemak,hetonderhoud,hoe‘hufter-proof’ishet
bordenwatvoorbeamerwordtergebruikt.Belangrijkvooronsisdatdebediening
vanhetbordintuïtiefgebeurtendaterdusweiniginstructienodigis.Hetbordmag
uiteraardnietsnelkapotgaan,vandaardatervooreenhardbordisgekozen(met
pennen)ennietvooreentouchscreen.Daaromiserooknietgekozenvoorverrijd-
bareborden,maarvoorvasteborden.Eenbeamermoetgekoppeldzijnaanhetbord
zodatdedocentnietinhetlichtkanstaan.Eenwensvandedocentenwasookdater
whiteboardsaanweerszijdenvanhetdigibordzitten.
Deuitrolvandedigibordenisgelijktijdiggeplandmetdeuitrolvanlaptopsvoor
docentenenwifiopallelocaties.Dedocentwordtnietverplichtomdenieuwe
techniekentegaangebruiken,maarhetideeisdatdocentenerstraksnietmeer
omheenkunnen.Stiekemhopenweookmetnieuweapparatuurdedigitaliseringen
daarmeedeprofessionaliseringvandocenteneenimpulstegeven.”
Docenten scholen elkaar“Bijonzeinstellingkomtdevraagnaardigibordenvoortuitdeverschillendeclusters.
Paswanneerzij,omwelkeredendanook,klaarzijnvoorhetgebruikvandigiborden,
krijgenzedemogelijkhedenomeréénofmeerdereaanteschaffen.Dedigiborden
wordenopdezemaniergoedbenut,wantdocentenhebbenzicheralinverdiepten
wetenalwatdemeerwaardeistenopzichtevandebeamerdiezevaakvoorheen
gebruikten.Scholingisampernodig,docentenlerenvanelkaar.Nadelenzijndater
groteverschillenzijntussendeclusters,ereengrotematevanvrijblijvendheidheerst
opditgebiedendeclustersooknietallemaalvoordezelfdebordenkiezen.”
Docenten worden uitgebreid geschoold “Debrancheszijnzelfstandigalshetgaatomdeaanschafvandeborden.Afhankelijk
vanhunonderwijsvisiewordenwelofgeenbordenaangeschaft.Demeerwaarde
vaneenbordzitvolgensonzeschoolinhetgoedkunnenwerkenmetdepresentatie-
mogelijkheden,deinteractievelessenendelesactiviteiten.Scholingisdusuiterst
belangrijk.Eeneenmaligeknoppencursusisnietvoldoendeomvertrouwdterakenmet
demogelijkhedendieeenbordtebiedenheeft.Onzedocentengaannaenigetijdop
herhaling.”
6 Ter inspiratie: implementatievoorbeelden
Wat is een goede aanpak voor uw instelling?
Zo!
Hoe?
Fase 5Gebruiken,beherenenonder-steunen
Fase 1Bepalenonderwijsvisie
Fase 2Bepalenambitieniveau
‘bigbang’of‘bordvoorbord’
Fase 3Selectieproces
a)functioneleeisenenwensen
b)technischeeisenenwensen
c)financiëleaspecten
Fase 4Implementerenentrainen
Niet aanschaffen
zonder visie!
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!14
Fasering: van visie naar succesvol gebruik
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!15
Vier in balans
Kennisnethanteertinhaarjaarlijkse‘VierinBalansMonitor’een
modelmetdezelfdenaam.KortgezegdstelthetVierinBalans-
modeldatinvoeringvanictvooronderwijsdoeleindenalleenkans
vanslagenheeftbijeenevenwichtigeensamenhangendeinzetvan
devierbouwstenen:visie,deskundigheid,digitaalleermateriaal
enict-infrastructuur.Ookbijdeinzetvandigitaleschoolborden,
eenuitbreidingvandeict-infrastructuurisdezebalansvanbelang.
Daarnaastwordtbeschrevendatsturing(leiderschap),onder-
steuningvanensamenwerkingdoordocentenvanwezenlijkbelang
zijn,methetdidactischgebruikvanictvoorlerenalsresultaat.
Indienergeengerichtesturingis,heeftdeinzetvanictvaakeen
sterkvrijblijvendkarakter.Indithoofdstukwordteenfasering
aangebrachtomvanhetbepalenvandeonderwijsvisietekomen
toteensuccesvolgebruik.Alleelementenvan‘VierinBalans’komen
hierbijaanbod.
Toelichting op de fasenFase1–bepalenonderwijsvisie.Deorganisatiecultuurenonderwijsvisiezijnbepalendvoordeimplementatie-strategievandetoepassingvanictinhetonderwijsinhetalgemeenenvandigibordeninhetbijzonder.
Fase2–bepalenambitieniveau:‘bigbang’of‘bordvoorbord’.Gaatdeinstellingvooreencentraalgeleideverande-ringofligthetinitiatiefbijdeonderwijsteams?Hetgeko-zenambitieniveaumoetwelpassenbijdeonderwijsvisie!
Fase3–selectieproces.Eensuccesvolleimplementatiebegintbijeenzorgvuldigselectieproces.Heteerderge-kozenambitieniveaubepaalthoehetselectieproceseruitziet.Dein3aen3bgenoemdefunctioneleentechnischeaspectenwordenindezefasebeoordeeld,maardoorwie?Dezefaseisbepalendvoorhetverkrijgenvandraagvlakbinnendeinstelling.Immers,niemandverzetzichtegenzijneigenidee.
a–functioneleeisenenwensen.Watmoet/wiljemeteenbordkunnen?Voordatjeeenbordkuntselecteren,ishetnodigomheldertehebbenwatjemeteendigitaalbordwiltgaandoen.Indithoofdstukwordtbeschrevenwelkefunctioneleaspectenspelenbijdeselectievaneenbord
b–technischeeisenenwensen.Hetenedigitalebordishetandereniet:detechnischespecificatiesvandebor-denverschillenvanelkaar.Hetisbelangrijkomtebepalenwathandig/nodigisvoorjouwonderwijs-instelling.Inditdeelwordendebelangrijkstetechnischeaspectenbelicht.
c–financiëleaspecten–Dekostenvaneendigitaalschool-bordbehelzenmeerdanalleendeaanschafwaarde,waarmoetjenogmeeraandenken?Kunjeookbesparen?
Fase4–implementerenentrainen.Bijdeimplementatievanhetdigibordineenmbo-instellingishettrainenvandocentenhetbelangrijksteaspect.Datkomtnaarvorenuithetonderzoek,maarookuitdegesprekkenendeenquête.Hetambitieniveauuitfase1isookbepalendvoordewijzewaaropdebordenindeinstellingwordengeïmplemen-teerdendewijzewaaropdetrainingwordtaangeboden:verplichtofvrijwillig?
Fase5–gebruiken,beherenenondersteunen.Nadeimplementatiebeginthetpas.Nugaandedocentenenstudentenermeeaandeslag.Succesvol?Nietzosuccesvol?Hoezorgjeervoordatereengroeicurveontstaat?Wordtgemetenofdoelenzijngehaald?Wiedoethetbeheervandeborden?Wieondersteuntdedocentenbijhetwerkenermee?Gaathetomtechnischeondersteuningofookomtipsentrucsbijgebruik?Wordternogmeertrainingaan-geboden?Enopbasisvanervaringeninhetgebruik,beginjeweerbijfase1…
7 Fasering: van visie naar succesvol gebruikZo!
Hoe?
Opwiensinitiatiefwordendebordengeplaatst?Docentofinstelling?
Moetenalledocentenermeeaandeslag?
IsdeonderwijsvisiegebaseerdopKennisover-drachtofKennisconstructie?
Gaathetovereenmoderneuitstralingvandeschoolofvernieuwinginhetonderwijs?
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!16
Kentdeinstellingéénvisieoponderwijs?
Bepaal de onderwijsvisie
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!17
Het begint met onderwijsvisie
Hetprocesvanhetafwegenvandeinvoeringvandigibordenbegint
bijdezefase,tevensdeeerstebouwsteenuithetVierinBalans-
model;deonderwijsvisie.Bijdezevisiegaathetomdeopvatting
vandeinstellingofopleidingoverwatgoedonderwijsisenhoe
mendatwilrealiseren.Devisieomvatdedoelstellingen,derol
vandocenten,studentenenmanagementdaarin,deinhoudvanhet
onderwijsendematerialendiewordeningezet.Devraagisofhet
gebruikvandigibordenpastbinnendeonderwijsvisieenzoja,
opwelkemanier?
Kenmerkenvandevisiediehierbijeenbelangrijkerolspelen
zijn:kennisoverdrachtversuskennisconstructieencentraalversus
decentraal.Kiesteenschoolvooronderwijsdatmetnamegerichtis
opkennisoverdrachtwaarbijdedocenteenbelangrijkerolheeft?
Ofishetonderwijsgerichtopinteractieenwordtervanuitgegaan
datkennisgezamenlijkwordtgeconstrueerd?Dezevarianten
kenneneenandereaanpakbijdeinvoeringvanhetbord:de
scholingendeimplementatiemoetenanderswordenvormgegeven.
Daarnaastisbelangrijkopwelkemaniererkeuzesworden
gemaaktenveranderingenwordendoorgevoerdbinnende
instelling.Wordendebeslissingenopcentraalniveaugenomen?
Ofhebbendeverschillendeonderdelengrotezeggenschapenwordt
erdecentraalbeleidendaaruitvoortvloeiendekeuzesgemaakt?
Hethiernavolgendehoofdstukgeeftdaarmeerinzichtin.
HetVierinBalans-modelkentnogdrieanderebouwstenen.
Hetgaathierbijom:
• Deskundigheid:dekennisenvaardighedenvandocentenen
studentenomonderwijsdoelstellingenmeticttebereiken.
• Digitaalleermateriaal:alleformeleeninformeledigitale
educatievecontent.
• Ict-infrastructuur:beschikbaarheidenkwaliteitvancomputers,
netwerken,internetverbindingen,elektronischeleeromgevingen
enhetbeheerenonderhoudvanict-voorzieningen.
Debalanstussendevierbouwstenenvraagtindeeerstestapal
aandacht.Deskundigheidhangtnamelijksterksamenmetdevisie.
Wordtscholingvoorhetdigibordverplicht(centralesturing)?Of
isdemotivatieomhetbordtegaangebruikenzogrootenkunnen
docentenelkaarhierbijhelpen(initiatiefvanuitdeopleidingzelf)?
Iseraldigitaalleermateriaalbeschikbaarofgaathieringeïnves-
teerdworden?Enhoezithetmetdeict-infrastructuur:isdeze
toereikend?
Fase 1. Bepaal de onderwijsvisieZo!
De onderwijsvisie
is de eerste stap:
zonder visie op
het gebruik van
de borden, kan de
richting niet
worden bepaald
én kan niet worden
vast gesteld of de
implementatie een
succes is!
Leid
ersc
hap
Samenwerking
Visie
Didactischgebruikvanictvoorleren
Deskundig-heid
Digitaalleermate-
riaal
Ict-infra-structuur
Vier
in
Bala
ns-m
odel
Hoe?
Eenonderwijsteambepaaltzelfofhettoegevoegdewaardeheeft.
Iedereenmoetwerkenmethetdigibord!Big-Bang
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!18
Past de implementatiestrategie
bij de onderwijsvisie én de
organisatiecultuur?
Bepaal het ambitieniveau
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!19
Fase 2. Bepaal het ambitieniveauZo!Hoog ambitieniveau: big bang Aanleiding:centraalgeleideverandering,maarooknieuwbouw/verbouw
Kenmerken
•Initiatiefligthoogindeorganisatie
•Keuzevoordigitaalbordnietpersedoordedocentzelfbepaald
•Pastbijcentraalbepaaldeonderwijsvisie
•Pastbijeenorganisatiecultuurwaarbijmandaathoogindeorganisatieligt
•Veranderingwordtdoorgevoerdinkortetijd(binnen2jaar)
Kansen
•Doorschaalgrootteisfinancieelvoordeeltebehalen(Ziefase3cvanhet
selectieproces.)
•Beheerisgoedteregelenalsgekozenisvooreenmerkentype
•Hetonderlinguitwisselenvanmaterialenismogelijk
•Jekuntmedewerkersvrijmakenvoorhetontwikkelenvanleermiddelen
vooralleopleidingen
•Doordatiedereenermeewerkt,kunnendocentenelkaarhelpen
Bedreigingen
•Wellichtmoeterwordenaanbesteed(groteaantallen!)
•Veelaandachtnodigvoorprofessionaliseringenscholing,ondersteuning
endraagvlak
•Dedigitalebordenzijnkwetsbaar.Wievoeltzichverantwoordelijkvoor
hetbord?ZowelbijdeDienstictofautomatiseringalsbijFacilitaire
zakenmoetduidelijk
zijnwiewaarvoorverantwoordelijkis
•Wieisfunctioneeleigenaarvanhetbord?
•Veelaandachtnodigvoorzorgvuldigheidinhetselectieproces:wiewordt
betrokken?
Laag ambitieniveau: bord voor bord Aanleiding:individuelebehoeftevanteam/docent
Kenmerken
•Initiatiefligtbijindividueelteamofdocent
•Keuzevoordigitaalbord=eigenkeuze
•Pastbijdecentraalbepaaldeonderwijsvisie
•Pastbijorganisatiecultuurwaarmandaatlaagindeorganisatieligt
•Veranderingmaglangerduren(3-5jaar)
Kansen
•Demotivatievanhetdocententeamkrijgjecadeau!
•Scholinghoeftniettewordenverplicht.Debehoefteontstaatvanzelf
•Alleenteams/docentengaanermeeaandeslagdiedemeerwaardezelfzien
•Erwordtquaondersteuningminderverlangdvancentraledienstenomdat
hetinitiatiefbijhetteamligt
•Erkunnenookvoorwaardenaanhetteamwordengesteld(‘Jemagalleen
bestellenalsjebijvoorbeeldscholing,professionaliseringen
ondersteuninghebtgeregeld’)
•Eenteamofdocentvoeltzich‘eigenaar’vanhetbordvoelenenerals
vanzelf
voorzichtigmeeomspringen
•Hetselectieprocesiseenvoudiger:óferisaleenstandaardbepaald,of
eenteam/docentmagzelfkiezen
Bedreigingen
•Kansopverschillendebordenwaardoorbeheerenuitwisselingvan
kennis/materiaalwordtbemoeilijkt
•Hetismoeilijkomschaalvoordelentebehalen.
Hoe?
Iseendigibordvan‘facilitair’ofICT?Oftochvanhetonderwijs?
Hoezorgjevoordraag-vlakonderdocenten?
Ineengroteinstellingkunjenietiedereenbetrekken…
Wiewordtbetrokkenbijdeselectie?
20 Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!
Betrokkenheid:
Wie verzet zich tegen zijn
eigen idee?
Het selectieproces
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!21
Type bord
Vooreenmbo-instelling,vaakgrootvanomvangmetduizenden
studentenenmeerderevestigingen,isdeaanpakvanhetselectie-
procesalsonderdeelvaneensuccesvolleinvoeringvandigitale
schoolbordennieteenvoudig.Devoorkeurvooreenbordis
persoonlijk:welofgeenwhiteboard,eenvastbordofjuistniet.
Wildeinstellingkiezenvoorééntypebord-watquakosten,
beheer,scholingenondersteuningdevoorkeurheeft-danheeft
dattypewellichtnietiedersvoorkeur.Mochteeninstellingde
keuzevooreentypebordvrijlaten,dankaneendocentofteamzelf
aandeslagmetdeselectievanhetmeestprettigebord,ervan
uitgaandedatergeenaanbestedingisvereist.Indithoofdstuk
overselectiegaanweervanuitdateeninstellingééntypebord
wilselecteren.
Betrek docenten
Vooreengrotereinstellingishetnietmogelijkomalledocenten
bijdekeuzetebetrekken.Hetisbovendiennietondenkbaardat
docentenvanverschillendeopleidingenookverschillendeeisen
zullenstellen.Omtoteentypebordvooriedereentekomen,moet
eengemêleerdegroepinformatiemanagers,docentenénonder-
wijsmanagersverantwoordelijkwordengemaaktvoordelijstmet
functioneleeisen.Vanallepuntenopdelijstmoetzijnaangegeven
ofheteenwensofeeneisbetreft(MoSCoW-lijst,eenindelingop
prioriteiten:must-have,should-have,could-haveenwould-have)
enwathetgewichtvandeeisis.Wellichtzijnerookknock-out
criteriabij:zonderdezeeigenschapishetbordnietgeschikt.
Omdattoekomstigegebruikersvaaknogonvoldoendeideehebben
vandemogelijkhedenvandigiborden,ishetverstandigeenaantal
presentatiesvanleveranciersbijtewonen.Bezoekinelkgeval
andereonderwijsinstellingenvoorreferenties(zowelKennisnetals
SaMBO~ICTkunnenuincontactbrengenmetcontactpersonenbij
anderembo-instellingen).
Betrek ICT en Facilitair
Metdefunctioneleeisenophetnetvlieskunnendeverantwoorde-
lijkenvoordeondersteuningvanhetdigiborddevertaalslagmaken
naardetechnischeeisen.Hetisookvanbelangomtebepalen
welkeeisendeinstellingsteltaandeleverancierendeonder-
steuningvandeleveranciermiddelsbeheerenscholing.Eenaantal
leveranciersbiedtbijvoorbeeldgratisinstructieaan.Ofdit
voordeelopweegttegenanderekosten,komttotuitdrukkinginde
businesscase(ziefase3coverdefinanciëleaspecten).
Aandehandvandezoweldetechnischealsfunctioneleeisen
kunnendeverschillendebordenwordengescoordofkaneenaan-
bestedingstrajectwordengestart.Metalsresultaathetperfecte
bord!
Nietonderschatten:Pakdeselectie,implementatieeninrichting
vandegebruiksfaseprojectmatigaan.Vergeetooknietomuit-
gebreidenfrequenttecommuniceren,maakeencommunicatieplan.
Fase 3. Het selectieproces Zo!
Zoveel mensen
zoveel wensen:
selecteer bewust:
weet waarom je
een bord kiest!
Hoe?
Bedieningsgemakiscruciaal
Welkeaccessoireskanikerbijgebruiken?
Ikwil‘echt’kunnenschrijvenopeenwhiteboard.
Wordterscholingaan-gebodendoordeleverancier?
Watzijndeverschilleningebruiktussendetypenborden?
Aansluitingoponderwijsvisie?
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!22
Functionele eisen en wensen
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!23
Functionele eisen van docenten en onderwijsmanagers
Hoekunnendedoelen(ofeendeelervan)binnendeonderwijsvisie
(vandeinstellingofvanhetteam)wordenverwezenlijktmetbehulp
vaneendigitaalschoolbord?Enwatsteltdatvooreisenaanhet
bord?Datzijndecentralevragenwaarhethieromdraait.Wellicht
daterhierookeisennaarvorenkomendienietzozeertemaken
hebbenmethetbordalswelmetaanpalendesystemen.Mogelijk
iseenbepaaldtypetrainingvereistofwordenereisenaanhet
(eigen)beheerendeondersteuningvanuitdeafdelingenICTof
Facilitairgesteld,zoals:
• Just-in-timeondersteuning;
• Vervangingbijuitvalvanhetbordofdebeamer;
• Beschikbaarheid;
• Hulpbijvervaardigingvanmaterialen;
• Communicatieoverhetbord(mettips&trucs);
• Keuzeuitverschillendesoortentrainingen(bijvoorbeeldvoor
beginnendeversusgevorderdegebruikers);
• Hetkunnenopslaanvanaantekeningenenweb-based
beschikbaarstellenaanstudenten(ookaanstudentendie
nietaanwezigwaren).
• Magdesoftwarethuiswordengeïnstalleerdengebruikt?
Maar ook eisen die betrekking hebben op het bord:
• Bedieningsgemak;
• Mogelijkhedenvanhetbordquasoftware;
• Welofgeenloswhiteboardernaast;
• Welofnietkunnenschrijvenophetbordmetwhiteboard
stiften;
• Meetebestellenaccessoireszoalsstemkastjes.
Eenenanderresulteertineenlijstwaaropwordtaangegeven
welkezakeneisdanwelwenszijn,bijvoorbeeldconformhet
MoSCoW-principe.Dezelijstdientalsbasisvoor‘demensenvan
detechniekenondersteuning’dieaandeganggaanmetde
technischeeisenenwensen.
Fase 3a. Selectieproces: functionele eisen en wensenZo!
Wat moet een digitaal bord kunnen?
Hoe?
Beweegbaarofvastbord?
Losseofvastebeamer?Bord(on)afhankelijkesoftware?
Dommeofslimmepen?
Helemaalgeenbeamermaartouchscreen?
Vastepcofeigenlaptop?
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!24
“Docenten vinden over het algemeen niet prettig om te schrijven op een digibord omdat je bij ons in
het licht van de beamer staat. Ze blijven veelal teruggrijpen op een klein whiteboard naast het digibord.”
Technische eisen en wensen
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!25
Werking van bord & beamer Erisonderscheidtemakentussende
volgendesoortenborden:
• Drukgevoelig-deze‘zachte’bordenzijnmeteenvingerof
dummy-pentebedienen.
• Elektromagnetischofinfrarood/ultrasoon-dezeborden
wordenbediendmeteenspecialedigitalepen.
• LCD-touchscreen–tebedienenmeteenvingerofdummy-pen
Alleborden,behalveLCD-touchscreens,makengebruikvaneen
beamer.Uitonderzoekisgeblekendatblootstellingaanhetlicht
vaneenbeamerschadelijkisvoordeogen.Vanuitditoogpuntis
hetaanteradeneenbeamertekiezendiezeerdichtbijhetbord
wordtgemonteerd(eenzogenaamdeshortthrowbeamer).Dekeuze
vooreenbeamerisuiteraardnietvanbelangbijdeLCD-schermen.
Schrijven op / bedienen van het bord Sommigebordenzijn
behalvemeteendigitalepenookmeteenwhiteboardstiftte
beschrijven.Alleswatmeteendigitalepenisgeschreven,kan
wordenopgeslagenenweerwordenteruggeroepenophetscherm.
Datkannatuurlijknietmettekstdiemeteenstiftisgeschreven.
Maakeenmetstiftbeschrijfbaarschermweldirectnagebruik
schoon,anderswordthetsmoezelig.Ookalsjeerietsopwilt
projecteren,moethetbordschoonzijn.Erzijnoverigensook
bordenwaareenwhiteboardnaastisgemonteerd.
Vast, beweegbaar of verrijdbaar bord? Vaakishetmogelijk
tekiezentusseneenvastbordofeenbeweegbaarbord.Bijeen
beweegbaarbordmoeteeneventuelebeameraanhetbordvast-
zitten.Meteenverrijdbaarbordiservooraanvangvandeles
wattijdnodigomoptestarten.Eenaantalinfrarood/ultrasoon
systemenkunnenopelkeondergrond(whiteboard,muur)werken.
Hiervoorgeldtookdatbijverplaatsinginstallatietijdnodigis.
Vaste pc of laptop gekoppeld? Vooreeninstellingdieallemede-
werkersheeftuitgerustmeteeneigenlaptop,isditgeenkwestie.
Vooreeninstellingdiedatvanplanis,wellichtookniet.Zorger
welvoordathetaansluitenvandelaptopaanhetbordeenvoudig
is,bijvoorbeelddoorhetplaatsenvanzogenaamdedockingstations.
Deextraopstart-eninstallatietijdisonhandigvoordedocent.Wat
welhandigis,isdatdeeigenlaptopkanwordengebruiktbijhet
voorbereidenvandeles,zowelopschoolalsthuis.
Bordafhankelijke software of niet? Bijnaallebordengebruiken
eeneigensoftwarepakketdatwordtmeegeleverd.Erbestaatook
bordonafhankelijkesoftware.Hetbelangrijksteverschil:deuit-
wisselbaarheidvandelessendiemetdesoftwarezijnontwikkeld.
Iseenlesontwikkeldmetbehulpvandesoftwarevaneenspecifiek
bord,dankanhetmateriaalalleenwordengebruiktopeenbord
vandatzelfdemerk.Debordonafhankelijkesoftwareiswelopelk
digibordtegebruiken;leermiddelendiemetdezesoftwarezijn
ontwikkelddusook.Ookuitgeverijenontwikkelensoftwarevoor
digiborden.Veelinstellingenkenmerkenhetgebrekaanberoeps-
specifiekesoftwarealsbelemmerend,maareigenmateriaalkan
natuurlijksowiesowordengebruikt(doorhetondertebrengenin
Wikiwijs).Envergeetnietdatookallerleiwebtoepassingen(2.0)
indeleskunnenwordengebruikt:Teleblik,YouTube,SchoolTV,
fotosites,GoogleEarth.MaarookbijvoorbeeldAutocadenandere
technischetoepassingensluitengoedaan.
Fase 3b. Selectieproces: technische eisen en wensenZo!
“ Graag een bord
met beamer ineen,
zodat het omhoog
en omlaag kan.”
“ Slimme pennen
zijn duur en raken
kwijt!”
Hoe?
Watkosthetinaanschaf?
Kostenvoorbeheer? Diefstalgevoelig?
Kostenvooronderhoud?
Hoelanggaathetbordmee?
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!26
Financiële aspecten
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!27
Wat kost een digibord?
Bijdeaanschafvaneendigitaalschoolbord,ishetverleidelijkom
puuropbasisvandeaanschafwaardeeenkeuzetemaken.Zekerals
ermeerderebordenineenswordenaangeschaft.Hetisechterniet
voldoendeomalleenrekeningtehoudenmetdeaanschafwaarde
vaneenbord.Vooreengoedebusinesscasemoetenmeerkostenin
ogenschouwwordengenomen:
• Aanschafwaarde(ookvaneeneventueelonderstel,accessoires
eneventueeladditioneelwhiteboard);
• Installatiekosten;
• Licentiekostensoftwarevoormethodegebonden
digibord-software;
• Verwachtelevensduur;
• Afschrijvingswaarde;
• Vereistbeheer(functioneel,technischenwerkplekondersteuning
inaantalfte);
• Levensduurenvervangingvandeonderdelen(denkaandelamp
vaneenbeamer,accessoiresof‘slimme’pennen);
• Scholing;
• Ontwikkelenofaanschafvanmaterialen.
Inhetalgemeenkanwordengestelddatbeweegbareinstallaties
meeronderhoudvereisenofstoringsgevoeligzijn.Daarnaastis
bekenddatdelampvaneenbeamereenbeperktaantalurenmee-
gaatendatvervangingvandelampnietgratisis.Dekostenvoor
beheerbedragenechtereenveelvoudhiervan:houddaarrekening
mee!
Wat kun je besparen?
Indienwordtgekozenvoorééntypedigibordkanworden
bespaardop:
• Functioneelbeheer(onderhoudsoftware);
• Technischbeheer;
• Ondersteuningopdewerkplek–docentenkunnenelkaar
ookhelpen;
• Aanschafenonderdelendoormiddelvaninkoopvoordeel;
• Softwaredoormiddelvaninkoopvoordeel;
• Scholingdoormiddelvaninkoopvoordeel;
• Ontwikkelenmaterialen(uitwisseling/delenismogelijk).
Aanbesteding vereist?
Bijeenuitgavevaneenbedragbovende€193.000(drempelwaarde
vanaf1januari2010)aanéénproductofdienstiseeninstelling
aanbestedingsplichtig.Raadpleeghiervooruwfinanciële-of
inkoopafdeling.
Fase 3c. Selectieproces: financiële aspectenZo!
Laat u niet leiden
door een eventuele
lagere aanschaf-
waarde!
Er zijn meer
kosten dan alleen
de aanschaf!
Laat u niet leiden door een eventuele lagere aanschaf-
waarde! In aanschaf is een digibord niet veel duurder dan
een beamer in combinatie met een in hoogte verstelbaar
5-vlaks whiteboard plus apart projectiescherm. Er zijn
meer kosten dan alleen de aanschaf!
Hoe?
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!28
Wanneerisheteensucces?
Scholingmoetverplichtzijn!
Traindetrainer?
Didactischevaardigheden?ScholingmoetNIETverplichtzijn!
Knoppencursus?
Trainingdoordeleverancier?
Niet doen: de borden
ophangen en denken
dat ze dan wel
gebruikt worden.
Implementeren en trainen
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!29
Implementatie = zorg dragen voor een succesvol gebruik van de digitale schoolborden
Een succesvolle implementatie vereist leiderschap Hetsucces
vandeimplementatievaneenvernieuwingisafhankelijkvangoed
leiderschap.Eenbreedgedragenvisieengemeenschappelijkedoel-
stellingenzijnbelangrijkekenmerkenvangoedleiderschap.Deze
situatiewordtopdemeestescholennietherkend:dedidactische
inzetvanicthangtvaakafvandepersoonlijkevoorkeureninteres-
sesvanindividueledocenten.Omdatvangerichtesturingnauwe-
lijkssprakeis,heeftdeinzetvanictvaakeensterkvrijblijvend
karakter(bron:VierinBalansMonitor).
Vrijblijvendheid = onduidelijkheid = ontevredenheid? Dege-
meenschappelijkevisie(fase1)wasdeeerstestap.Indetweede
faseishetambitieniveaubepaald.Bijdeselectiefasezijndejuiste
personenaangehaakteniseenstartgemaaktmethet
verkrijgenvanhetbroodnodigedraagvlak.Daarnaastheefteen
succesvolleimplementatieconcrete,meetbare,haalbare(SMART)
doelennodig.Danwordtdeimplementatie,mitseropwordt
gestuurdenhetwordtgemeten,ookalssucceservaren.
Vermijd dubbele innovatie
Hetisnietreëelteverwachtendatalledocentendirecthet
maximaleuithetbordhalen.Delatmoetnietmeteentehoog
wordengelegdendubbeleinnovatiemoetvermedenworden.
Hetbordgaangebruikenvoordelessenisaleengrote
verandering.Alsdelessenookquadidactiekmoetenveranderen,
kandeveranderingtegrootzijn.Detrainingkan(verdeeldover
eenaantaljaar)alsvolgtwordenaangeboden:
1.Knoppencursusplusdidactischevaardigheden
2.Verdiepingknoppencursusplusverdiepingdidactische
vaardigheden
Verplichtofnietverplicht?Traininghoorterbij.Zonderde
bijbehorendetrainingishetophangenvaneendigibord
weggegooidgeld…
Fase 4. Implementeren en trainen Zo!
TPACK: nieuwe ideeën over scholing(Technological Pedagogical Content Knowledge) Eendocentdieictinzijnonderwijswilintegreren–endatiseenvereistevoorhetwerkenmeteendigibord-moetdeskundigzijnopdriegebieden:1ICT(technology);2Didactiek(pedagogy);3Vakinhoud(content).
Hetisbovendienbelangrijkdatdocentenhunkennisvanict,didactiekenvakinhoudafzonderlijkwetenteintegreren.Hoekunnendocentenhetbesteondersteundkunnenworden?Garete.a.(2001)noemenzesfactorendiekunnenbijdragenaansuccesvolleondersteuningenscholing:1Hoemeertijdaanondersteuningen
scholingbesteedwordt,hoebeterhetresultaat;
2Hoemeerdocentenbezigzijnmetvraag-stukkenwaarzeindeuitoefeningvanhunvakmeetemakenhebben,hoehogerdeopbrengst;
3Samenwerkingtussendocentenwerktbeterdanindividueleondersteuning;
4Ondersteuningmoetgekoppeldwordenaaneeninhoudsdomeinendedoelgroep;
5Watgeleerdwordt,moetaansluitenbijdevisievandeinstellingendedocenten;
6Voorbeeldmaterialenen‘goodpractices’werkenzeerstimulerend;
Bron:Kennisnetonderzoekreeksnr26‘Maakkennis
metTPACK–hoekaneenleraarictintegrereninhet
onderwijs.’HetTPACKmodelisontwikkelddoorKoehler
enMishra.
Hoe?
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!30
Waarkaneendocentterechtvoorverderescholing?
Ondersteuningopdewerkvloer?
Wiezorgtervoordathetbordaltijdgoedwerkt?
Wieiseigenaarvanhetbord?
“ Lampen gaan stuk als de beamer niet wordt uitgezet.”
Gebruiken, beheren en ondersteunen
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!31
Gebruiken
Debordenhangenendocentenhebbendeeerstetrainingen
gevolgd.Eenkleinbeetjespannendishetwel:
• Watalshetbordhetnietdoet?
• Watalshetbordnietdoetwatikwil?
• Wiehelptmealsikhetnietmeerweet?
• Moetikhetborduitzetten?
Taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden
Erbestaatnietzoietsals‘gezamenlijkeverantwoordelijkheid’:ofje
bentverantwoordelijk,ofniet.Deverantwoordelijkhedenmoeten
helder,concreet,voorspelbaarenmeetbaarzijn.Envooriedereen
duidelijk.Enkelevoorbeelden:
• Dedocentdoet(welofniet)hetborduitnazijn/haarles;
• Dedocentgeefthetdooraandeondersteunersalserslecht
functionerendeonderdelenzijn;
• Dezeonderdelenwordenbinnenhetuurvervangen;
• Eriswel/nietaltijdeenvervangendbordbeschikbaar;
• Ondersteuningiszonodigdirectbeschikbaar.
Ondersteuning: echt nodig
Erisinhetverledenvooralveelaandachtgeweestvoorhetonder-
steunenvangebruikersbij‘hijdoethetniet’-vragen.Debehoefte
aanfunctioneel-inhoudelijkeondersteuninggroeitnaarmatehet
gebruikvanict-middelen(zoalsdigiborden)toeneemtenverandert
van‘gebruiken’in‘toepassen’.Eendocentmoetterechtkunnenmet
zijn‘hoekanik…’-vraag.Idealiterkaneendocentmeteen
dergelijkevraagbijeendirectecollega(super-userofhoofd-
gebruiker)terecht,maarookeenfunctioneel/didactischehelpdesk
kanuitkomstbieden.
Scholing
Hettrainingsaanboddatwellichtisopgezetofingekochtvoorde
implementatie,moetwordendoorontwikkeldengecontinueerd.
(Bij-)scholinghoorterbij.Nieuwedocentenmoeteneentraining
kunnenvolgen.Vooranderengeldtdatals‘deknoppen’onderde
kniezijn,steedsmeerdidactiekindetrainingenkanworden
verwerkt.
Ervaringen verzamelen & meenemen
Tijdenshetgebruikontstaanoveralopdewerkvloerkleineen
groterewensentotverandering.Zorgdatdezewordenopgevangen
endaterietsmeewordtgedaan.Geefaanwelkewensenerzijnen
welkewordengehonoreerd.Functioneelbeheerkanhierbijvoor-
beeldeenrolinspelen,maarerisookeigenaarschapnodigop
managementniveau:pasthetindevisieofpasthetbudgettair?
Fase 5. Gebruiken, beheren en ondersteunen
Bij een centrale aanpak moet er in
faciliterende zin meer zijn georganiseerd.
Zo!
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!32
Digiborden in het mbo, doe het bewust!
Iederembo-instellingheefteenaantaldigibordeningebruikofdenktnaover
deaanschafhiervan.Dekennisuitwisselingsdagendeenquêtehebbenuitgewe-
zendatdebordenbijnaalsvanzelfaandemurenkomentehangen,maardathet
nietvanzelfleidttoteensuccesvolgebruik.Uitdeenquêteisgeblekendathet
digibordinhetmboinveelgevallenalleenalspresentatieschermwordtgebruikt
-uitzonderingendaargelaten.Daarmeewordtteweinigrendementgehaalduit
hetdigibord.Desleuteltotsuccesisdatallebouwstenenvanhet‘VierinBalans
Modelinsamenhangmoetenwordenbekeken.
Draagvlak
Hetambitieniveauvandeinstellingmetbetrekkingtotdeaanschafvandeborden
bepaalthoedeimplementatievandebordenkanwordenaangepakt.Vooreen
centraalgeleide,snelleverandering,bijvoorbeeldalsgevolgvannieuwbouw,is
draagvlaknietvanzelfsprekend.Zekernietalsdeonderwijsvisiedecentraaltot
standkomt.Zorginzo’ngevalvooruitstekendeondersteuningopalleterreinen
(scholingsaanbod,hulpopdewerkplek,urenvoorprofessionaliseringetc).Boven-
dienmoeteendergelijkeimplementatieprojectmatigwordenaangepakt.Magde
implementatielangergaandurenofligthetinitiatiefindeteamsofbijdeoplei-
ding?Danishetcreërenvandraagvlakmindereenissue.Teamszullendaneerder
geneigdzijnzelfondersteuningteorganisereneneenmindergrootberoepdoen
opcentraleondersteuning.
Digiborden in het mbo:
het is méér dan alleen
aanschaffen!
Conclusie: ook hier geldt 'Vier in Balans’8. Conclusie en advies
Leiderschap•Breedgedragenvisie(fase1)engemeenschappelijkedoelstellingen.•Bepaalvoordeimplementatiehaalbaredoelen(fase4),•Stuur•Meet•Vierhetsucces
Samenwerking & Ondersteuning Motiveerdocentenomsamentewerkenenelkaartehelpen.Organiseergoedetechnischemaarookfunctioneel-inhoudelijkeondersteuning.
Visie
Formuleerde
onderwijsvisie.
Watisdevisieop
hetgebruikvan
digitaleschool-
borden?
Deskundigheid
Zonderscholing
heefthetdigibord
geenmeerwaarde.
Zorgvoor
‘knoppencursussen’
gecombineerdmet
didactische
trainingen.
Digitaal
leermateriaal
Ermoetvoorhet
digibordvoldoende
digitaalleer-
materiaalbeschik-
baarzijn.Eris
alveelmateriaal
beschikbaar,maar
dedocentkanook
zijnofhaar
eigenmateriaal
gebruiken
Ict-infrastructuur
Wezijnonder-
tussenafhankelijk
vaneengoede
envoorspelbare
werkingvande
ict-hulpmiddelen.
Eendefectaanhet
digibordmoetsnel
zijnverholpen.De
kwaliteitvanzowel
techniekalsonder-
steuningMOETop
ordezijn!
Didactisch gebruik van ict voor leren Ditonderwerpligtinhetverlengdevanhetkopje‘Deskundigheid’.Docentenmoetenkundig
zijnopdriegebieden:ict,didactiekenvakinhoud.Endiedriegebiedenindepraktijk
kunnenintegrerentenbehoevevanmaximaleleeropbrengstindeles(TPACK).Deinstelling
kan(enmoet)dedocenthierbijondersteunendoorgoedeprofessionaliseringstrajectenaan
tebieden.
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!33
Kennisnet-uitgaven
• Digitaleschoolborden(2008)–informatiewijzeroveraanschaf,gebruikenbeheervandigitaleschoolborden.
Gerichtopict-coördinatoren.
• Meerwaardevanhetdigitaleschoolbord(2010)–onderzoeksreeksKennisnetictinhetonderwijsdeel24.
Overmeerwaardevantoepassingvanhetdigibordindeklas.(TonKoenraade.a.)
• MaakkennismetTPACK(2010)–onderzoeksreeksKennisnetictinhetonderwijsdeel26
• VierinBalans–jaarlijkseuitgaveovertoepassingvanictinhetonderwijstevindenoponderzoek.kennisnet.nl
Didactiek
Jekunteenboekenkastvullenmetboekenoverdidactischgebruikvanhetdigitalebord,enkeletips:
• HandboekDigibord&Didactiek(AllardBijlsmaenJoriMur)
• TheinteractiveWhiteboardRevolution(ChrisBetcher,MalLee)
Websites
• www.leraar24.nl(instructievideo‘soverhetgebruikvandigiborden)
• www.digibordhulp.nl
• digiborden.kennisnet.nl
• www.welkdigibord.nl(meerovertechniekensoftware)
• www.digibordenmeer.nl(overzichttypeborden)
• DescriptievanUUoverervaringenvanleerlingen(Moubareke.a.juni2010)vindtuop
http://igitur-archive.library.uu.nl/student-theses/2010-0817-200224/PGO_gewijzigde_eindversie.pdf
Op de boekenlijst: lees- en surftips Zo!
Abonneer je gratis
op de Kennisnet
onderzoeksreeks op
onderzoek.kennisnet.nl.
Wist u dat het
digiborden nieuws
van Kennisnet te volgen
is via Twitter?
http://twitter.com/
KNdigibord
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!34
Kennisnetisdépubliekeorganisatie,opgerichtdoorhetonder-
wijs,diealle8000scholeninhetprimaironderwijs,voortgezet
onderwijsenhetmboondersteunteninspireertbijheteffectief
inzettenvanict.
Welke rol kan Kennisnet spelen?
Kennisnetkaninstellingenbehulpzaamzijnbijdevolgendezaken:
• Publicerenvankennisenervaringenvaninstellingenen
experts;
• Ondersteuningbijvisieenbeleidsvorming;
• Samenmetonderwijsinstellingenuitvoerenvanprojecten
waarbijinnovatieenhetontwikkelenvankenniscentraalstaan;
• Inzichtkrijgenindeict-competentiesvandocenten;
• Maatwerkworkshops/presentatiesopstudiedagenenonline
workshops;
• Aandeslagmetdigitaalleermateriaal;
• Ondersteuningbijhetgebruikvanvideo;
saMBO~ICTiseenzelfstandigeorganisatievanenvoorallembo-
instellingenenheeftsterkebandenmetdeMBORaadenmet
Kennisnet.DebelangrijkstepijlersbinnensaMBO~ICTzijn
belangenbehartiging,kennisdelingengezamenlijkeprojecten.
saMBO~ICTisdebelangenbehartigervandesectoropeenbreed
terrein.ZohoudtsaMBO~ICTzichbezigmetgegevensuitwisseling,
maarookmethetgebruikvaneenelektronischeleeromgevingin
hetprimaireproces.Daarnaastzijnerveleactiviteiten,van
projectnotebooksvoorstudententotkennisdelingtussen
gebruikersgroepenvandebelangrijksteapplicaties.saMBO~ICT
maaktbijhaaractiviteitengebruikvandekennisenenergiedie
binnendemboorganisatiesaanwezigis.Zoveelmogelijkworden
instellingenzelfinstaatgesteldomgezamenlijkeactiviteitenvorm
tegeven.saMBO~ICTzorgtdaarbijvoorpraktischeondersteuning.
saMBO~ICTismedeinitiatiefnemervanditboekjeenzoukennis-
delingoverditonderwerpgraagfaciliteren.
Dit kunnen Kennisnet en saMBO~ICT betekenen
Digiborden in het mbo, Hoe? Zo!35
AlbedaCollege
Alfa-college
AOCTerra
ClusiusCollege
DaVinciCollege
EdudeltaCollege
FrieslandCollege
GrafischLyceumRotterdam
GroenhorstCollege
HeliconOpleidingen
HogeschoolUtrecht
ROCIDCollege
KoningWillemICollege
LentizOnderwijsgroep
Noorderpoort
NovaCollege
ROCdeLeijgraaf
ROCMiddenNederland
ROCTilburg
ROCvanAmsterdam
ROCvanTwente
ROCZeeland
Met dank aan
36
StichtingKennisnet
Paletsingel32
2718NTZoetermeer
Postbus778
2700ATZoetermeer
T0800-KENNISNET
F079)3212322
Iwww.kennisnet.nl
Kennisnet.Lerenvernieuwen
Colofon
DigibordeninhetMBO,hoe?Zo!
Tekst:MaaikeStam,
MiekevanKeulen&JohnHanswijk
Vormgeving:TappanCommunicatie
DrukBijOBTdeBink,Leiden
Januari2011