03-05 Ekim / October 2013

Yrd. Doç. Dr. Mehmet YAZICI

2014

485

 Â

âm -i Sâ âm tarihinde -yetlerdendir , -

-â . Bu sebeple ve

imâm Ebu , Mâlik, ve benzeri birçok âlime

Sâ -kelâm âm eserlerinde mevc -

kelâ kelâm-g -

siyasal-din â-

Ebu Abdillah es- , Muhammed el-Bâ Silsilesi b. Muhammed el- b. Ali

Zeynulabid âlib/Fâ 1 On iki Tabi n neslinin

2 â Bekir es-

torunluk- nakleder: “ b. Muham-

1 ez- - el-A’lâm, - -2

3

âlimi n ile â Ebu Han

de es-4 el-Heytem

â ân es-Sevr â -Sahtiyân âlimler kendisinden hadis rivâ 5

Câbir de

“ - a âlimleri kendisinden birçok hadis rivâyet

lerin elinde lerin eline geçti.Ebu el-Mansûr

temâ ât--

tur. el-Heytemi es-göre es- . Ehl-i

mezkûr7 Mansûr

rivâyetinden bahsetmektedirler8 Nevbahti alavâ b.

Muhammed hicr âtetti. Onun ul-

–iki ay eksik olmak

3 el- -Hidâye ilâ Sebîli’r- -Selefi Ehli’s-Sünneti ve’l-Cemâeti, Tahk. Abdullah Muhammed ed- -Yemâme, Beyrut, 1998, s.483.

4 Zirikli, A - , terc. 1/229-

Mezhepleri ve 370-418.

5 el- Hacer el- es-Sevaiku’l-Muhrika fi’r-Reddi Ala Ehli’l-Bidai ve’z-Zendeka,- , s. 438.

Molla Musa el-Celali, Nuru’l- -i el-Eimmeti el-201-208.

7 el-Heytem , es-Sevaiku’l-Muhrika, s. 438.8 , Ensariyan

s. 30-32. el-Bkz. el-Heysemi, Savaik, s. 201.

487

- âb. Eb Bekir idi. Ferve nin annesi de Esma bint Abdirrahman b. Eb Bekir idi.”9

Buhâr , 80 senesinde 10

2.

-lerce dört

edilmektedir. Ehl- rivâyet

, Malik b. Enes ve kendi hadisçilerin

11

es-“Üstünlük, bilgi,

ibadet ve takva konusunda Ca’fer b. Muhammed’den ileri birisini ne bir gözbir kulak d

12 Göl-mâma dayanan âlimleri

el-C c ân- -

9 Nevbahti, Hasan b. Musa, - - --

Ca’fer- Yay., Ankara 2007.

1/1992/1031/1321/1/2/1982/73912/19871/414

7/190/131424721/973/192/25511/5/879/381/327./45 .1/20.

10 en- Tehzibu’l-Esma ve’l-Lugat, bdulkadir Ata, 1/208.

Arapça kaynaklardan konu ile ilgili bilgi için Bkz:2/21832/1987/45-48/255-270

1/414-4152/103-10495011

12 , s. 424.

488

Sahtiyân â â Ebu Amr, D nârrivâyet l 13

B-

- âlimleriMalik, Ebu ân ,

ân , Molla A âr , Hayrettin Zirikli, Fer .14 Daha sonra da -

Malik ve Onun bilgisini

âyet ve saadet 15

El-Beyhak el-Esma ve -S rivâyetsenedinde geçen isimler in Ehl-

“Bize Ebu Bekir Muhammed b. Hasan b. Fuvrek rivâyet etti. Ona da Abdullah b. Ca’fer el-Yunus b. Hubeyb rivâyet etti. Ona da Ebu Davud et-Tayâlisî haber verdi. O da Vuheyb b. Halid’den, o da Ca’fer

’dan rivâyet etti…” 16 B isimler geçmektedir: “Ebu’l-Hasan Ali b. Hasan el-Abdân, Ebu’l-KâAhmed et-Taberânî, Ubeyd b. Gannam, Ebu Bekir b. Ebî (buradan sonra Ebu’l-Kâ Ca’fer b. Muhammed el-Firyâbî,

âSüfyân’dan, o da Ca’fer b. Muhammed’den, o d âbir’den rivâyet 17

El-Acurr - eserinde rivâyet“el-Firyâbî bize haber verdi, dedi ki Hibban b. Musa bize haber verdi. O da dedi ki

ârek bize haber verdi. O da Süfyân’dan, o da Ca’fer b. âbir b. Abdillah’dan haber verdi…”18

13 Buyruklar, s. 5-14 Hamedani, Buyruklar, s. 7-10.15 Hamedani, Buruklar, s. 11.

Ebu Bekir, Ahmed b. El-Huseyn, el-Esma ve’s- Tahk. Abdullah b. Muhammed el--Sevadi, Cidde, tsz., 1/187.

17 el-Esma ve’s- 1/203.18 el-Acu - - -

489

- es-rivâyet

rivâyet -ile

talebeleri olarak onu kendisine “ ” kabul ettiklerini göstermektedir.

rivâyet - -sebebi ise kendilerini ona nisbet ettik-

rivâyet etmeleridir. Bu hususu --Nevbaht , -

etmektedir.19 muhaddislerden ân da -derken

- -dan hadis rivâyet âlimlerden da ondan rivâyet hb b. Halid gibi

rivâyet -lerde hadis rivâyet

rivâyetlerde sika rânisbet edilen rivâyet rivâyet

” P19F

20P bn Hibban

rivâyet

hadisleri muteberdir, ancak sahih olmayan yollardan rrivâyet bir

.

Ez- ise -el- Ali b. Ebi Talib el- -

ve es- â

-Sgetirdi.”21 â Muhammed el- -

-Zubeyr, Ata, Nâ rivâyetMalik, iki es- ve

el- -Nebil ve birçokrivâyet

19 en- - -Edvâ, 1984, Beyrut, s. 42,20 es-Sikat -Fikr, Beyrut, 1975, s.

21

490

rivâyet “Ben Ca’fer b. Muhammed’den daha fakihini görmedim.”

-rivâyet

“Beni kaybetmeden önce bana soru sorunuz. Zira benden sonra kimse sizlere benim hadisim gibi hadis rivâyet es-

, ailesine bir Ben de onun

umarsam, Hz.getirdi.” 22 ez- -

22F

23

Ehl- Nevevise

b. Muhammed es- , o Ebu Abdillah b. Muhammed b. Ali

Medinelidir ve es- Hz. Ebu Bekir-i

â b. El-bir çok alimden hadis rivâyet a el-Ensâr el-

rivâyet n hepsi onun imâmeti,

- “Ben Ca’fer b. 23F

24

Buraya kadarki malumattan gibi es- ulema -

yine Ehl-gibi zatlara ders

veren .i ilimlerin seçkin bir âlimi

22 ez- Tezkiretu’l-Huffaz, - --125.

23 ez- Tezkiretu’l-Huffaz, 1/125.24 en- Tehzibu’l-Esma ve’l-Lugat,

491

2.2

ulema, Ehl- Ehl- on iki es- özel bir sevgi ve

Özel-iyye grubu,

“ iyye- uiyyenin -

la

Abdulbaki G :“ es-

-i Beyt mezhebini etleri n

temsil eden Ehl-i Beyt mezhebine uyanlara “ i” ve bu mezhe-be “ iyye” .”25 Bu konuda iyan

ve itikadolup Ehl- bu

aha çok ihtimam göste-

b. Muhammed es- hadisler el- l- â e - -Eimme, -

- M -birçok delil mevcuttur. i

ete

â bir z

ettiklerinde Emi - -ettiklerinde de 27

25 , s. 424.-231.

27 -

492

Allame Hill kendi en âlim, bilgin ve zahidi idi. Herkesin

haberlerin hepsinin belli oldu için “verdiler.”28

kaynaklarda Hadis, nakl ilimlerde çok ileri ilimleri okuyan birçok âlim birçok ilim

urucusunun onun ve âlimlerin sözlerindeniktibaslarla nakletmektedirler.29 Yine âlimlerin Muham-med ve es- dini ilimlerle ilgili bilgileri âlimlerdende almak zorunda idiler. Ancak bu iki

âlimlerden mezhep mensubu ulemaya ihtiyaç 30 Bu husus,

Ehl- es-mensupturlar. Onlar silsileyi

Ebu A

den A -31 Böylece biz, Ehl- âlimlerinin de ilmi, i

Ehl- Ehl-iimâm ile ilgili

sözlerini

Ebu ,

28 El- -Beyt Yay.,

29 , s. 420- Buyruklar ., s. 231-bkz. Bozan, Metin, m -89.

30

31 Hz. Ali Kimdir 325.

493

senetan, helak olurdu Nu’man” 32 Ebu Ca’fer’den daha fakih bir kimse görmedim.”33

Ebu rivâyette onun rivâyetin senedindeki râv

zatlar da en az Ebu kadar önemliederek rivâyet

- Abdullah b. el-Bezzârivâyet Atiyye haber verdi.

rivâyet etti ve dedi ki: Ebu Mescid- b. Muhammed onun

onra ona

e ben de otururken görme-yecekti.” “Ey Ebu Hanîfe, otur, insanlara cevap ver. Zira ben, dedi.” 34

â ve l

rivâyet

Allame Ahmed Sabri Hamedân Ebu ileâs ûr, Ebu ile

ûr, Ebu “Halk Ca’fer ’a ve meftun dedi. O da

“ Mansûr

Hz. n azameti Mansûr bir

azamet görmedim. Mansûr

32 Zirikli, A’lam Buyruklar, s. 7.33 Tezkire , s. 424.34 Es- Ahbaru Ebi Hanîfe ve Ashabih, -

1985, s. 87. Bu rivâyette Eb kultukale

494

es-Mansûr bana dönerek “Ebu

A r meseleleri soruyordum. O da cevap veriyordu.

arlabazen de hepimizle

35 Ebu kastederek”

Muhammed Ebu Zehra bu el-

Fakat , Ebu ondan bahsedince “Vallahi Ca’fer ’tan daha fakih olan birini görmedim.”d rivâyet, olarak gösteriyor ki, Ebu

.k her

ne kadar Ebu 37

Malik b. Enes el- -

- -lerindendir.38 -

Ca’fer b. Muhammed’e gelir ondan

Peygamberimizden hadis rivâyet etmezd

39

35 Hamedani, Buyruklar, s. 21-22.Ebu Zehra, Muhammed, Ebu Hanîfe,Hamedani, Buyruklar 235-

37 -38 ez-Zeydan, Abdulkerim, el- - - 132.39 el- , es-Sevaiku’l-Murika, s. 438.

495

40

ehliydi ve -

veyahut

zaman üzerinde otur 41

.

- -

Hadis alimlerinden olup vera, takva, -

-ehidlerdendi. 42 ez-

el-rivâyet

- dedi ki egri A

durumuna -

43

- e-

göstermektedir.

40 Hamedani, Buyruklar41 . Zevavi, el- , s. 41 ve Ebu Zehra, mam Malik, s. 94-42 Zeydan, el-Medhal, s. 149.43 eZ- Tezkiretu’l-Huffaz, 1/124-125.

dir.44

- - -

“Ya Rabbi, Ya Rabbi!” diye dua ediyordu. Daha sonra “Ya Hayy,Ya Hayy!” diye dua

Ben de bu üzümlerde dedim. O da “Neden?” diye sordu. Ben:

ben de amin diyordum!” dedim. “O halde buyur ve ye!” dedi. Ben de yemeye

--

beni de giydir!” deyince o da her ikisini ona verdi. Ben ona “(seni giydiren) bu adam kimdir?” deyince, bana “Ca’fer es- dedi.45

âlimlerinden biri olan el-olduysa, bu durumda el-

.

-

44 Zeydan, el-Medhal, s. 149.45 El-Heysemi, es-Savaik, s. 201.

497

-- 47

- 48

- 49

- 50

- 51

- 52

- 53

- 54

- 55

- 57

-

.

-

el-Ümm, - 1/41.47 el-Ümm, 1/77.48 el-Ümm49 el-Ümm50 el-Ümm, 1/278.51 el-Ümm, 2/145.52 el-Ümm, 2/178.53 el-Ümm, 3/94.54 el-Ümm55 -

Zeydan, el-Medhal,, s. 140.el-Ümm,

57 el-Ümm,-27.

498

58

.

Burada Ehl- -i Beyt - -

- -Hasan, el- -Hasan b. el-Hasan, Abdullah b. el-Hasan, Ali b. el- -Abidin, el-Câbir b. Abdillah el- -

- --

-59

-

-

-

Buraya kadarki malumattan gibi Ehl-âlimleri

birçok in

itikad ve kelâm konusunda da söz konusudur. Yani kelâmda da

58 ân -Feth Muhammed b. Abdilkerim, el-Milel ve’n-Nihal, - -

59 el- -Fark Beyne’l-Firak),

Ebu Zehra, el- -

499

- âdolan Maturid Maturid Ebu

Bu nedenle bir çok yerde es-

birkaç konuda Ehl- kelâm es-

Câbir

-

-

- “Ebu Bekir ve Ömer’den teberrî edenden Allah beridir! es-

kendi dedesine söver mi?P62F P

an teberrP63F P Burada i

â -i

el- Muhammed b. Ali ve

dediler ki:Çünkü her ikisi de benim hidâyet önderlerimdir.

” Salim dedi ki: “Ey Bekir benim dedemdir!

teberri

ikad, s. 350.es-Sünne,

- - s. 227.

500

etmezsemBurada da Ehl-i beyt terbiyesini -mekteyiz.

d. -i

olarak bulunup uklar ayetinde

-

e. Abdullah b. Ahmed rivâyetbir

adam haber verdi. Ona da Muaviye b. Ammar haber verdi. Dedi ki: “Ben “

?” diye sordum. O da bana “de mahluk! Fakat o, A kelâm

- -67F

-görmekteyiz.

b. Abdilazim el-Anberel-Mukr el-

Muaviye b. Ammar ed-Duhn rivâyet -Duhn :“ b. Muhammed “Kur’an ne

kelâm ” buyurdu.

lk dönem Ehl-i hadis olan el-Hellâl es- -rivâyet

etmektedir: “Mansûr bana, Ca -bir soru

-

, s. 483.Hicr, 15/47.

, s. 500.Abdullah b. Ahmed b. Hanbel, es-Sünne, - , - , s. 172.Abdullah b. Ahmed b. Hanbel, es-Sünne, s. 152.

501

hem söz, -dir.” “Onlar dini Allah’a

hanî -70 ayetini

Böylece , her iki grubun da ayete uygun 71

el- rivâyet etmektedir: -Abbas Ahmed b. es-Sikk n el-Beled haber verdi ve dedi ki: Bize

Ali b. Harb el-Mavsil haber verdi. O da dedi ki bize Abdusselam b. Salih el-Horasan haber verdi. O da dedi ki: bize Ali b. Musa er- â haber verdi. O da

el-rivâyet etti. Hz. Ali

“ kan ile amel etmek ve kalp ile yakin etmektir.« ” 72

hadislere havale ederek net bir cevap ile cevapl

i. Hz. Ali ve Ehl-i beyt sevgisi konusunda el- , kana-rivâyet -

dedi ki: Bize Osman b. Abdillah el-Osmân haber verdi. O da dedi ki: Bize ez-Zenc 73 haber verdi. O da baba el- rivâyet etti. Dediler ki: Ceb-

Muhammed, Aziz ve Celil olan Allah sana Al -

A74

el- yine tarikinden Hz. Hasan ve hadisi rivâyet - Abdullah

70 Beyyine Sûresi, 98/5.71 Ebu Bekir Ahmed b. Muhammed el-Hallal, es-Sünne, Tahk. Atiyye ez-Zehran -

1404, 3/589.72 el- , - , s. 285.73

, el-Medhal,s. 140.

74 el- , - , s. 152.

502

b. Muhammed el- el-Cahde-m

es- -A rivâyet

Peygambbuyurdu: “H

75

Darim , Câbir tan Ehl-i Beyt yoluyla rivâyet edilen bir ha-dis vesilesiyle -

ettiklerini bildirmektedir. Söz konusu rivâyet -dir: Câbir

tevhid ile -rivâyet etmektedir:

- -”

bu hadis konusunda Ebu Bekir b. Eb b. Câbir rivâyet

ki, 75F

Mansûr b. Eb El-etmektedir: Ben, “Kendinizi

eder 76F

77

karaktere göre tavsiyeler

m. er- â - uMalik b. Muham-

, o rivâyet , Hz. Ömer Mecusilerin durumunuB -

nun “Onlara Ehl-i Kitap muamelesi ile muamele

edin!”78

75 el- , - , s. 310.ed-Darim , Ebu Said Osman b. Said, Nakzu’l- -Darimî Ale’l-Merîsî,Hasan el-Alma -

77 ez- Tezkiretu’l-Huffaz, 1/124-125.78 - er-Risâle, s. 430.

503

hiçbir hakka feda edilmez”

Bu ilk dönemden -

, lider ve önder -

i

ve nakl -nra

-rivâyete, onun

Bu nedenle ,,

rivâyet ile -

ayet , , , Zeyd

“es-

intisapcimrilik

es- birçok sorunu-Son ola -

-

.Bu nedenle “ Zira “ ”79

79 Hucurat Suresi, 49/10.

504

el- - --

, Abdulkahir, -Fark Beyne’l-Firak),

el- -Hidâye ilâ Sebîli’r--Selefi Ehli’s-Sünneti ve’l-Cemâeti, Tahk. Abdullah

Muhammed ed- -Yemâme, Beyrut, 1998.

, Ebu Bekir, Ahmed b. El-Huseyn, el-Esma ve’s- Tahk. Abdullah b. Muhammed el- -Sevadi, Cidde, tsz.

BOZAN, Metin,

- Masum

Ankara, 2004.

, Ebu Said Osman b. Said, Nakzu’l- -Darimî Ale’l-Merîsî, d b. Hasan el- -

, Muhammed, Ebu Hanîfe,Ankara, 2005.

Derin

, Ebu Bekir Ahmed b. Muhammed, es-Sünne, Tahk. Atiyye ez--

, Sabri, 1991, s. 30-32.

505

, Ahmed b. Hacer el- es-Sevaiku’l-Muhrika fi’r-Reddi Ala Ehli’l-Bidai ve’z-Zendeka, -

-

Abdullah b. Ahmed, es-Sünne, Tahk. Ebu Hâcer Muhammed - -

Ebu Hatim Muhammed, es-Sikat-Fikr, Beyrut, 1975.

, Fazlullah, Hz. Ali Kimdir

, Mehmet, Ca’fer-

, Mehmet, -

, Molla Musa, Nuru’l- -i el-Eimmeti el-

, Hasan b. Musa, - -Edva, Beyrut, 1989.

Tehzibu’l-Esma ve’l-Lugat,

Ahbaru Ebi Hanîfe ve Ashabih,-

el-Ümm -1393.

er-Risâle,

-Feth Muhammed b. Abdilkerim, el-Milel ve’n-Nihal,- -

, Ali,

, Muhammed b. Ahmed, Tezkiretu’l-Huffaz,- - yrut, 1998.

ZEYDAN, Abdulkerim, el- - -

- el-A’lâm, - -2002.