QUΜ Α REGE CAROLO XI

AD DUCEM GOTTORPIENSEM RESTITUENDUM

INTRA ANNOS MDCLXXIX—MDCLXXXIX

SINT ACTA

DISSERTATIO ACADEMICA

QUAM

VENIA AMPLISS. FACULT. PHILOS. ÜPSAL.

p. p.

CAROLES FRIß. INR. WAHRENBERGPHIL. MAG.

ET

JOHANNES VALENTINUS BROBERGHOLMIENSIS

IN AUDITOR. GUSTAV. D. XXVI MAJI MDCCCXLVII

Η. Ρ. M. S.

P. VI.

UPS ALIiE

WAHLSTRÖM & C.

De Huldaste Föräldrar

af

Sonlig tacksamhet.

REKTORN VID CLARA HÖGRE LÄRD03IS-SK0LA

I STOCKHOLM

HÖGÄDLE ocn HÖGLÄRDE

HERR MAGISTER

Vännen och fordne Läraren

med tacksamhet

af

J. V. BROBERG,

41

etatem foederis ailjungendum, communem exercitum, ad quemparandum singuii quinque millia militum mittere deberent,ia Holsatiam irrupturum, si Danus restitutionem Duci con-cedere nolletj quum anno paene exacto tempus baud oppor-tunum esset ad impetum faciendum, se tempus, quod ad idstatueretur, arbilrio Regis subjicere. Ita Duces in sententiamSveci iverant. Credere licet, eas litteras inter se dissimilesdatas, ut Legatus eas, quae pro re nata idoneae cssent, exbi-bere posset *23).

Ut jam memoravimus, foedus ad mutuam defensionemictum est. Convenit inter Svecum et Luneburgicos, ut, siDanus vel alius quispiam eo anno aut provincias Sveco-Ger-manicas aut ditiones Luneburgicas vi adoriretur aut in Cir-culo Inferioris Saxoniae turbas concitaret, mutiia auxilia Υmillium usque ad Yl millia militum mitterent et nominatim,ut Hamburgum et Lubecam tuerentur. Tantum abfuit, utBrandenburgicus foederi adscriberetur, ut tum demuin quumid foedus ictum esset, Svecus Electorem de eo certiorem red-deret24). Quod Luneburgicis invitis fecit et quod bi ita aegretulerunt, ut nullam securitatem sibi fore putarent nisi in ami-citia Galli et foedus cum eo jungerent25). Mutua enim invi-

1S) Cfr p. 6.2 4) Litt. Μ. Vellingk. ad Regem miss® dat. Stade d. 18 April. 1687.2 5) L. c. et Litt, ejusd. dat. Cell® d. 27 April., S, 4 Juni e. a. Pufen-

dorf, L. XIX. §. 52. Litt. d. 5 Junii dicit Vellinglt: "så att Hertigarne istället för avantage, som dhe af denna alliance förmodat, sig en fachense svitcpromittera, deras förnämsta och säkraste fundament därpå dhe hitintill vandratoch tranquiliteten någorlunda i IVedersachsiska Kreijsen conserverat, säga dhevara aldeles härigenom renverserat, ty såsom Frankrike, Danmark och Branden-burgh t'dh efter annan flatterat att engagera detta Förstl. huvset till E. K.. M:tsprfejudice, så hafva dhe intet heller velat gripa dem an medh macht och alfvarhelst efter Förstl. huset sig ved sådane tentativer visst att ursägta med en affec-terad neutralité. Män såsom igenom den omtalte communicationen i Berlin allt¬för bittida eclaterat hvad med Ε. II. M. för mesures tagne ähro, så kunna slijkaursägtcr framdeles ej gagna, utan torde Förstl. huset tjänligare vara att garan¬tera sig i tid emot den olycka, som dem menacerar." Quum offensio DucumRegi nuntiata esset, hic voluntati eorum morem gessit et mandavit Grafenthal,Legate Svecico apud Elect. Brandenb., ut, nisi cum hoc foedus nondum communi-casset, éam communicationem omitteret. Legatus tarnen Electorem de foederecertiorein jam reddiderat. Litt. R. ad Grafenthal d. 30 April. 1687. Registr.R. Etiain suspicatus est Rex, Duces Luneburgicos jam ante foedus cum Bran-

6

42

dia Duces a Brandenburgico dissociabat. Etiam metueruntLunéburgici, ne Brandenburgicus partium Dani esset studio¬sus26). Quae quum ita essent, facile patet, Gallum , a quotum temporis Elector Brandenburgicus erat alienus, et quiacriter instabat, ut induciae Ratisponenses in pacem , quae ra-pinas suas ratas facere posset, mutarentur, Luneburgicos se-cum consociare velie27). Etiam magnum exercitum Duces pa-raverant, ad quem sustentandum pecuniis, quas Gallus sol-vere posset, eguerunt88). Ε quibus conjicere licet, Duces,quamquam Sveco de Brandenburgico in societatem foederisadjungendo primo assensi erant, tarnen postea, quum Inmcrebus Dani nimis studere suspicarentur et quum diseordia in-ter eos et Electorem esset orta, probibuisse, ne foederis, dequo cum Sveco ageretur, fieret particeps. Nec forsitan intali tempore Duces foedus ad Danum adgrediendum inireausi essent, priesertim quum Svecus copias in Germaniamtrajicere noluisset29).

Kibilominus rem Gottorpiensem studio amplexi sunt. Eamfoedere cum Gallo facto comprehendendam curarunt30) et,quum Brandenburgicum et Saxonem Dani studiosos ésse suspi¬carentur, operam dederunt, ut negotium de dissidiis Dano-Gottorpiensibus componendis nondum susciperetur31). Etiam

denburgico communicatum quid cum Gallo egisse, et non solum cum hoc sedetiam cum Saxone quid fraudi et Sveco ct Duci Gottorp. pactos esse. Litt. R.ad Lillierot d. 8 Junii, ad Grafenthal d. il Junii, ad M. Vellingk d. 22 Junii1G87. Registr. R. Quam suspicionem sustulit Vellingk mcrita Ducuni in Sve-cum exponens. Litt. Vellingk. dat. Stade d. 7 Julii Litt. R. ad Vellingk d. SOJulii 1G87. Registr. R.

2 6) Litt. Μ. Vellingk. ad Regem missae dat. Stade d. 50 Sept., 4 Nov.1686, 51 Jan., Cellae d. 26 Febr., Stade 18 April, Cellae d. 27 April, 5, 4,Junii 1687. — Pufendorf, L. XIX. §. 52.

27) Pufendorf, L. XIX. §§. 45—52.2 8) D'Avaux, VI. p. 58, 45. Litt. M. Vellingk d. 20 Martii 1688 di-

citur tarnen Hannoveranus negare, se a Gallo pecunias subsidiarias accipere.2 9) Professi sunt tarnen Duces, ad auctoritatem Sveciae apud socios augcn-

dam et firmandam baud mininie valuisse, quod Rex milites in Germania legendoscurabat. Litt. 31. Vellingk d. 21 Febr., 21 Blartii 1687.

30) Litt. 31. Vellingk. d. 20 Martii 1688. In bis litt, dicuntur Luneburgiciad foedus cum Gallo faciendum etiam eo commoti fuisse, quod offensi erant Cbö-sari, qui eos despiceret, et Electori Brandenburgico nimis indulgeret.

31) Litt. 31. Vellingk. d. 26 Febr., 5 Blart. 1687.

45

Svecus Parisias Legatum 9 priori anno revocatum32) 9 rursusmisit Luneburgicis quoque petentibus33) et ei mandavit, utGallum ad operam restitutioni Gotlorpiensis dandam adlior-taretur 34).

Pancis attingere volumus, quse Cancellarius Ducis Gottor-piensis Ülken, Legatus Berolinum missus ? ut ipse dixit, ver-bis Electoris Brandenburgici Sveco proposuerat: Lüne Ducivi armisque succurrere velie, si Stettinum sibi cederetur, etut hfec urbs compensaretur eoacturum Danum ad Nidarosiamet Bornbolmiam Sveco cedendas. Quas tarnen conditionesRegi Svecise baud placuerunt. Legatum jussit nullam earummentionem apud Electorem facere. Praecipue enim metuit,ne, si fama divulgarentur, Luneburgicis suspicionem move-rent35). Nec eas adprobavit Elector. Noluit eo modo con-ferre ad potentiam Sveci augendam3G). Ita videtur Ülfceneas sua ipsius auctoritate proposuisse.

VII.

Tempore condicto Altenoae convenerunt Legati Caesaris,Brandenburgici, Saxonis, Dani et Ducis Gottorpiensis. Etiam

3 2) Quamquam amicitia Galli anno 1681 refrigerata est, taigen etiampostea cum eo egerat Svecus ne eum nimis offenderct et ut, si fieri posset, operaGalli Dax Gottorp. restitueretur et ut Ducatus Bipontinus Carolo XI redde-retur. Gallus autem Sveco nihil concedere voluerat, nisi hic foedus Hollandisrenuntiasset et studiis Galli obsequutus esset. Canc. Coli. Memor. 1684 86.Relät. msc. IV. Lillieroot de legatione sua in Galliam anno 1681—86. CfrD'A-vaux. IV. p. 185. V. p. 7, 55, 58. Quum anno 1686 Marcbio de Fcuilladesstatuam illam notissiniam Ludovico XIV posuisset, Rex Svecise offensus Legatumrevocaverat, sed anno sequ. petentibus sociis eum Parisias rursus misit. Instructionför Abgesandten Lillieroot vid Fransfca båfvet d. 15 Febr. 1687. Cfr Litt. R.ad Dohna d. 9. Jan. 1689. Registr. R.

3 3) Litt. M. Vellingli. d. 26 Febr., 28 Mart. e. a.

84) Instruction etc. d. 15 Febr. 1687. Litt, ad Lillieroot d. 8 Junii c. a.

Registr. R.3S) Anledning till deliberation öfver de propositioner, som med tiden göras

af Hus Lüneburg angående Hertigens af Holstein restitution, hvarvid och tillihainfaller en proposition som bärbommer af ChurBrandenburg samma sal» beträf¬fande. Octob. 1686. Canc. Colleg. Memor. 1684—86. Litt. R. ad M.Vellingl». d. 5 Nov. 1686.

3β) Pufendorf, L. XIX. §. 44.

44

Legatus quidam Gallicus eo missus est'). Rex Sveciae misitMauritium Vellingk, virum iu legation ibns obeundis versatumet ad eas res ageudas maxime idoneum habitum2), ut rebusDucis, arctissimo vinculo cum rationibus Sveciae junctis, con-suleret 3). Simul Danum, quocum ipso de re Gottorpiensialias minime omniusii egisse videtur, per Legatum siium adjura Dueis, toties sancita, ei coucedenda adbortatus est Sve-cus. Cui tamen ut antea responsum est. Praecipue id Sem¬per ferebant Dani, domesticum esse negotium, cui se non ad-mixturum Svecus Lunda? promisisset4). Quamvis Sveci idetiamtunc negarent, nihil tamen valuerunt. Dani enira satiscognovcrant, quantum Rex Sveciae paci studeret5). Nec ma¬jorem vim babuerunt monita non solum Brandenburgici etCtesaris. sed etiam Galli, qui initio quidem ut Iis amice cora-poncretur optavit, quoniam propter longinquitatem, si bellumexardesceret, Dano opem debitam ferre non posset6).

Legati Ducis postulata ejus d. Ii Dec. MDCLXXXVIIexbibuerunt, quorum summa fuerunt: Slesvicum Gottorpiense,vi pacis Roskildensis et Hafniensis simul et Vestphalicae etapud Fontem Blaudi factae, cum omnibus, quae ad id perti-nerent, Duci restituendum 5 treeenta millia Thal. Imp., quae adsolvenda se obstrinxissefc Dux, baud exigenda et cliirographumreddendum,· insulam Febmeram et Praefecturas Trittau, Trembs-

i) Caesarci Legati fuerunt Goedens et Reiclienbach, BrandenburgicusFuchs, Saxonicus II ii ni c Ii, Danici Ε b r e its c h i 1 d et Breitenau, GallicusBi-dall, Gottorpienses J oacli. Ab I ef eld et An dr. Ü lli en. Postquam hic magno do¬lore Ducis, cui carus acceptusque fuerat, e vita decessit, ei successit M. W e d d e r-k o p. Etiam Dnees Luueburgici Altenoam interdum iniserunt Legatum Görtz.Pufendorf, L. XIX. §§. 70, 71. Litt. Μ. Vellingk. d. 6 Dec. 1687. etc.

•2) Fryxell, Bandi. II. p. 292, 3.ϊ) "Hvarvidh ey lärer beböfvas någon stadig uppraktning, utan allenast då

ock då efftersom sakernes beskaffenhet pröfvas fordra, hvilket på Öfrerstens diju-dication ankomma kan." Instruct. för Öfverste Vellingk d. 26 Octob. 1687.Rcgistr. R. Cfr Fryxell,, Handl. II. p. 368.

4) Litt. R. ad Leyoncloo d. 28 Octob., ad Gabr. Oxenstjerna, Lcyonberg,Iteyoncloo etc. d. 50 IVov., 10 Dec. 1687. Monita Colleg. Canc. d. 17 Dec.e, a. Regis t r. R. Cfr Pufendorf, L. XIX. §. 71. — (Juod responsum de-dit Legatus Danieus Stocklleth legitur inter "Handl., som höra till AltonaiskaIVegotiation X:o 4." Cfr Litt. Μ. Vellingk d. 5 Jan. 1688.

5) Litt. Vellingk. d. 15 Dec. 1687. Cfr Pufendorf, L. XIX. §. 71.«) L. c. §§. 71, 73, 74.

45

büttel et Steinhorst7), pignore solutas, reddendas; jura omnia,quse ex supremo imperio Duci pace Roskildensi eoncesso pen-derent, servanda 5 Unionem et commune Regimen tollenda;pactum Glucstadiense de Episcopo Lubecensi eligendo servan-dum et finnandum; tributa in Ducatibus vi exacta damnaquecetera 8) compensanda 9). — Quae omnia Dani prorsus abnuerunt,dictitantes, pacem Roskildensem et Hafniensem simul cum

Yestpbalica et Neomagensi 111 iis, quae ad jura Ducis pertine-rent, vim suam diutius retinere non posse, quia Dux ipsepacem "per apertissimas contraventiones" violasset in co, quodfoedera cum Sueco fraudi Dano fecisset et Caesarem aliosque,quorum fitlem implorasset, contra Danum paene ad anna eiinferenda stimulavisset5 praeterea Pacta Rendsburgensia esse nonabrogata sed potius confirmatalü). Etiam contendit Danus, Sles-vicum induciis Ralisponensibus esse comprebensum. Quod ta¬rnen ita non esse satis ostendit Elector Brandenburgicus11).

Ita Danus tergiversabatur fretus, ut videre licet, auxilioGalli, qui declararet, se non passurum esse, quendam Ducis Got-torpiensis caussa Danum vi adgressurum, et instantibus iis, qui,ut ditiones e Slesvico rapto sibi donatas retinerent, pertinaciamRegis obfirmarent12). Hollandi quidem, apud quos auctoritas

?) Ut fratri Georgio satisfaceret Rex Danise, Duci Gottorpiensi quinquagintamillia Thal. Imp. ill i solveitda dclegavit, quae prima pensione anno 1682 Dux Danosolvere deberet (v. pag. 12). Quod quum Dux facerc non possct, Principi Ge¬orgio Praefect. Trembsbiittel et Steinhorst pro pignore dcdit. Sed quum Rexctiam parem siimmam pecuniarum anno sequenti a Duce solvendam fratri donaret, etDux se eam soluturum negaret, quia Danus tributa ex subditis ejus vi exegisset, Pr.Georgius praefecturas oppigneratas occupavit et eas retinuit, quamvis Caesar vimuneris sui eum iteruin iterumque iuberet Las Duci restituere. liegewisch, IV.p. 509—11.

8) Quae ann. 1675—79 facta, aestimabat Dux .... 6,125,210 Thal.„ 1680—87 „ „ „ .... 4,691,350 —

(Theatr. Europ. L. XIII. p. 121). ~10,814,740 Thal.®) Postulata Ducis leguntur. L. c. p. 119. Pufendorf, L. XIX. §. 72.10) Vide quae respoiulerunt Legati Daniel d. 5 Jan. 1683 apud Pufendorf

L. XIX. §. 75, Theatr. Europ. L. XIII. p. 121,11) Pufendorf, L. XIX. §§. 80, 81.i*) L. c. §§. 75, 76, 80, 81. Legatus Gallicus Ducem Gottorpiensem ad

quid de postulatis suis ccdendum adhortabatur. Litt. Vellingl«, d. 14 Febr. 1688.Ufr Riegels, p. 495.

46

Årausionensis valere coeperat, Legatum quendam Hambargnmmiserunl, qui restitutioni Ducis instaret. Etiam quum peterent,ut negotiatio lignaria in terris Sueeicis immunis föret, Rex Sue-ciae se eam faciliorem redditurum et ea, quae ei impediinentaafferrent, levaturum promisit, ut eam e Norvegia in Sueciamtralieret13). Quod quamquain Hollandos ad rem Goitorpien-sem amplectendam magis excitavit, tamen Årausionensis eotempore iis fuit occupatus, quae ad majora spectantia baudscio an ea re antiquiora liaberet14). Brandenburgicus Danumquidem ad facilitatem bortabatur, sed Slesvicum cum Olden-burgo et Delmenborsta commutandum satius duxit, quam remin bellum inferendum descensuram esse, quod anceps et sacrisProtestantium perniciosissirnum fore putabat 1o). Anglus quo-que Dano favit et Ducem Gottorpiensem ad aliquid de suispostulatis cedendum hortatus est16). Luneburgici a fortibusconsiliis capiendis foedere Gallico probibebantur 17). Foe-dus tamen eorum cum Sueco renovatum est et in annum

MDCLXXXVIII prolatum18). Ea conditio sola mutata est,ut uterque paciscentium copias ita paratas baberet, ut quumprimum föret opus, auxilia mutua mitti possent.

13) Litt. Vellingb. d. 20 Mart., 20 April., 1 Maji. — Litt, R. ad Vellingli.d. 5 i Mart. 1688. Handl. g. höra t. Alton. IVegot. ]\:o 4. — De pacto quodammercium perrautandarura caussa inter Danum et Hollandos ineundo Rerolini, Ele-ctorc interveniente tum temporis agebatur, quam ob rem Legatus Holland. Hoppe,Danis libentibus, eo profecturus Hamburgo discessit. Litt. Vellingb. d. 4, 8 Maj i1688. Convenit Rerolini d. 6 Julii e. a., ut res differretur et per curntores po¬stea mittendos Hamburgi dirimeretur Dumont, T. VII. I\ II. p. 187. — Ri-genses polliciti sunt, se per singulos annos trecenta Tel quadringenta näves Hol-iaudicas iis mercibus lignariis, quae Hollandis sufficerent, oneraturos. Litt. Vel¬lingb. d. 28 Maji, 1 Junii 1688. — Riegels, ρ.49, 84 dicit, Danum ea, quaeeommodo suse mcrcaturae peterent Hollandi e. a. fraudi et Daniae et ]\orvegiaecessisse.

i*) De consiliis Årausionensis vide D'Avaux, 1. c. T. VI. passim. Sten-7,el, 1. c. III. p. 16, 17.

15) Pufendorf, L. XIX. §§. 74, 76, 82.ιβ) Litt. R. ad Leyonberg d. I Febr. 1688. Antigr. Handl. s. bura t. Alton.

IVegotiation lV:o 4. Cfr Pufendorf, L. XIX. §. 71,i') L. c. §. 82.18) D. 27 Febr. 1688, Tabulae ipsae foederis in Archivo R. Ratificatio Ca-

roli XI d. 51 Mart. (Ha ndl. s. böra t. Altonaisha Negotiation N:o 4). Cfr. Litt.Vellingb. d. 20 Mart. 1688.

47

Qti0e nitro citroque sint scripta, narrare nimis longutnet liaud ex usu putamus, praesertim quum eadem tanlummodoretractarentur. Ea tarnen memoranda sunt, quae Dauns adcommutanda offerebat cum Slesvico, quod Buei non redderesibi fixum sedere dicebat. Proposuit enim Rex Baniae:

Ϊ) Oldenburgum et Belmenhorstam simul cum centenis milli-bus Tbal. Imp. ad arcem aedificandam Buci tradenda$ PraefecturasTrittau, Trembsbüttel et Steinborst pignore solutas Buci red-dendasj Incolas Praefecturarum, Duci subjectos, tributis in per-petuum liberandosj Unum e iiliis Ducis Coadjutorem Lube-censem eligendum 19), sed Principem quendanx Danicum ei suc-cessurum. — Quae Dux non accepit, quia longe aberat, ixtComitatus Oldenburgicus et Belmenhorstanus tanti aestiinaripossent, quanti ea pars Slesvici, quae erat Ducis Gottorpien-sis, et quia cetera illa, quae Banns obtulerat, ea ex*ant, quaepraeter Slesvicum postulaverat Dux20).

II) Ditiones Ploenenses, cum ditionibus Slesvicensibuscommutatas, Buci tradendas et quod deesset, e ComitatibusOldenbui-gico et Delmenborstano siipplendum. Ex iisdem BuciPloenensi compensationem reddendam21). Ad quod Bux re-spondit: primum omnium se in integrum restituendumj posteade commutatione cum Duce Ploenensi agi posse"). EtiamSuecus his propositis advex*satus est maxime eå caussa, neopes Dani ita augerentur, ut provinciae Sueco-Germanicae inmaximum periculuin adducerentur. Oldenburgo enim et Del-menborsta cum Slesvico commutatis foret, ut ditiones DucisGottorpiensis aliae ab aliis disjungerentur et hic Dano minus

10) Pufendorf, L. XIX. §§. 73, 79.i0). L. c. §. 77, 78 sequ. Litt. Vellingb. d. 24 April. 1688. Libell. Le-

gator. Ducis e. d. (Handl. som liöra tili Alton. IVegotiation N:o 4). Nec Elect.Brandenburgicus nec Gallus arbitrati sunt, Los Comitatus partem Gottorp. Slesvicisequiparare posse. Pufendorf, L. XIX. §. 73.

2 1) L. c. §. 85. — Cujus propositi auetorem fuisse Saxonem testatur idem§. 82. Cfr Litt. Vellingb. d. iO April. 1688.

2 2) Libell. Legator. Ducis d, 24 April. 1688. (Handl. s. böra t. AltonaisbaNegotiation N:o 4).

48

resistere posset83). Praeterea foedere MDCLXXIV inito Sue-eus Gottorpiensi fidem dederat de jure ejus bos Comitatuspossidendi servando 84).

Deinde, quum illa irrita essent, inducias proposuit Danusper sedecim annos duraturas, res interea in statu, quo tumessent, permansuras et Conjugi Ducis XL millia Thal. Imp.per singulos annos solvenda. Quae tamen interpretes statimrejecerunts5).

VHS.

Ita tempus trahebatur et Electore Brandenburgico FridericoYrilhelmo Magno mortuo res aliquot menses dilata est1). InterimDanus et Gallus Brandenburgicum, Caesarei Legati simul cumHollandico Luneburgicos a Sueco sejungere conari visi sunt.Meluere enim putabantur socii Sueciae, ne hoc tempore, quumea pararentur, quae contra Anglum Gallumque animo volvissetArausionensis, Hannoveranus, qui cum Gallo foedere esset jun-ctus, ad idem foedus Suecum adduceret. Etiam invidia quaedam,ut jam diximus, animos Brandenburgici et Luneburgicorum dis-sociavit, et novus Elector Pomeraniae et Borussiae caussa baudutile duxisse videtur rationibus Sueci se adjungere8). Amici-tiam tamen illius sibi conciliandam ratus est Suecus, ut adDucem Gottorpiensem restituendum ope ejus uteretur3). Utigitur bis conatibus, si qui essent, sociorum quodammodo

2S) Litt. R. ad Vellingli. d. 48 April. 4688. Registr. R. Litt. Vcllingk.d. 7 Febr., 4 Maj i e. a,

24) Vide pag. 40.1S) Litt. Vellingli. d. 40 April., 4 Maji 1688.1) Pufendorf, L. XIX. §. 83. Valde dnlemus, nos in sequentibus nar-

randis a gravissimo ill o scriptore, cujus ducem nos hactenus sequuti simus, essedestitutos, et nobis non licuissc adire opus ejusdem postbumum De Rebus Ge-stis Friderici III. Rerol. 4784, in quo, ut conjicere licet, etiain de ceteris quae dere Gottorp. Altenoae sint acta, quaedam exponantur. IVec ullos fere alios libros,qui lias res exponunt, adeundi copia nobis fuit. Quae quum ita sint, easola, quaede act. publ. 3Isc. depromsimus, narraturi sumus, quam cautissime tamen possimus.

2) Litt. Vellingli. d. Ccllae d. 42, Hannoverae d. 49, Ilamburgi d. 29 Juniiet 6 Julii 1688.

3) Litt. Vellingb. d. 12 Junii 1688.