70 ARYTKUŁY POGLĄDOWE

Hipoalergiczny kot – czy to możliwe?Hypoallergenic cat - is it possible?

Kinga Lis, Zbigniew bartuZi

Katedra Alergologii, Immunologii Klinicznej i Chorób Wewnętrznych CM w Bydgoszczy UMK w Toruniu

Summary

The cat is one of the most common animals that people keep in their homes. Cat allergens are among the strongest and most common re-spiratory allergens. They can be found even in public places where cats have never been. Many people, with clinical signs of cat allergies, do not want to get rid of the cat from home, anyway. A hypoallergenic cat that would be a safe alternative to allergy sufferers is sought. Many myths and hypotheses have arisen around the problem of hypoallerge-nic cats, which have often not been confirmed by any reliable research.

The paper attempts to present various theories about cats with low allergenic potential. It has been noted that strategies to reduce the al-lergenicity of cats focus on attempts to lower the Fel d 1 concentration in the saliva of the cat, on its fur and in the animal’s environment. Fel d 1, the main cat allergen, is widely regarded as a marker molecule for allergy to this animal. This secretory glycoprotein is primarily produced in the sebaceous, salivary and anal glands. Then it is spread on the cat’s fur by licking. Along with the fur and exfoliated epidermis, it easily spreads in the environment. Fel d 1 is commonly present in house dust and air, both in the presence and absence of an animal in a given place.

Among the methods to reduce the concentration of Fel d 1 in cat’s saliva, on his fur or in his surroundings, such as cat breed, bathing the animal, proper diet or sensitizing the cat’s own Fel d 1 has been described. The most attractive, effective and supported by research appear to be those in which the secretion of active Fel d 1 into the environment is blocked by specific antibodies. This effect can be achie-ved irreversibly by immunizing the animal with the Fel d 1 antigen, or reversibly by supplementing the cat’s diet with avian anti-Fel d 1 antibodies. Both methods seem to be similarly effective, but given the animal’s welfare, actions seem to be better whose effects are reversi-ble. It is also worth noting that a cat that secretes less Fel d 1 can be hypoallergenic only for people who are allergic to this allergen, not for people who are allergic to other cat allergens.

Keywords: cat allergy, hypoallergenic cat, Fel d 1

Streszczenie

Kot jest jednym z najczęściej spotykanych zwierząt, które ludzie trzymają w swoich domach. Jednocześnie alergeny kota należą do najsilniejszych i najpowszechniejszych alergenów oddechowych. Można je znaleźć na-wet w miejscach użyteczności publicznej, w których nie spotyka się ko-tów. Wiele osób z klinicznymi objawami alergii na kota nie chce, mimo to, zrezygnować z posiadania kota w domu. Wobec tego stale trwają poszukiwania kota hipoalergicznego, który byłby bezpieczną alternaty-wą dla alergików. Wokół problemu hipoalergicznych kotów narosło wiele mitów i hipotez, które niejednokrotnie nie zostały potwierdzone żadnymi wiarygodnymi badaniami.

W pracy podjęto próbę przedstawienia różnych teorii, dotyczących ko-tów o niskim potencjale alergizującym. Zauważono, że strategie, mają-ce na celu zmniejszenie alergogenności kotów skupiają się na próbach obniżenia stężenia Fel d 1 w ślinie kota, na jego futrze i w otoczeniu zwierzęcia. Fel d 1, główny alergen kota, jest powszechnie uważany za cząsteczkę markerową alergii na to zwierzę. Ta glikoproteina wydzielni-cza wytwarzana jest przede wszystkim w gruczołach łojowych, ślinowych i okolicy odbytu zwierzęcia. Następnie jest rozprowadzana na futrze kota przez lizanie. Wraz z sierścią i złuszczonym naskórkiem łatwo roznosi się w środowisku. Fel d 1 jest powszechnie obecny w kurzu domowym oraz powietrzu, zarówno w obecności jak i bez obecności zwierzęcia w danym miejscu.

Wśród sposobów mających na celu obniżenie stężenia Fel d 1 w ślinie kota, na jego futrze czy w jego otoczeniu opisano takie, jak np. rasa kota, ką-panie zwierzęcia, odpowiednia dieta czy uczulanie kota własnym Fel d 1. Najbardziej atrakcyjne, skuteczne i poparte badaniami wydają się być te, w których wydzielanie aktywnego Fel d 1 do środowiska jest blokowane za pomocą swoistych przeciwciał. Efekt taki można uzyskać w sposób nie-odwracalny, immunizując zwierzę antygenem Fel d 1, lub w sposób od-wracalny, suplementując dietę kota ptasimi przeciwciałami anty-Fel d 1. Obydwa sposoby wydają się być podobnie skuteczne, ale biorąc pod uwagę dobrostan zwierzęcia lepsze wydają się być działania, których skutki są odwracalne.

Warto też zwrócić uwagę, że kot, który wydziela mniej Fel d 1 może być hipoalergiczny tylko dla osób uczulonych na ten alergen, nie zaś dla osób uczulonych na inne alergeny kota.

Słowa kluczowe: alergia na kota, kot hipoalergiczny, Fel d 1

Adres do korespondencji / Address for correspondenceDr n. med. Kinga LisKatedra Alergologii, Immunologii Klinicznej i Chorób Wewnętrznych CM w Bydgoszczy UMK w Toruniuul. Ujejskiego 7585-164 BydgoszczTel. 52 36 55552e-mail: kinga.lis@cm.umk.pl

© Alergia Astma Immunologia 2020, 25 (2): 70-81www.alergia-astma-immunologia.pl

Przyjęto do druku: 25.01.2016

71Lis K i wsp. Hipoalergiczny kot – czy to możliwe?

WstępPowszechnie przyjmuje się, że zwierzęta domowe od-

grywają znaczącą rolę społeczną w życiu ludzi, a stały kontakt z nimi przynosi zarówno korzyści emocjonalne jak i zdrowotne. Samotnym ludziom często radzi się po-siadanie psa lub kota, co ma złagodzić izolację społeczną i zapewnić stałe towarzystwo. U dzieci kontakt ze zwierzę-ciem i opieka nad nim rozwijają empatię i uczy odpowie-dzialności. Dostępne są badania z dziedziny psychologii, które dowodzą, że zwierzęta domowe przynoszą korzyść właścicielom, zarówno w odniesieniu do zdrowia psychicz-nego, jak i fizycznego, służąc jako ważne źródło wsparcia społecznego czy też zmuszając do ruchu. Wnioskuje się, że właściciele zwierząt domowych radzą sobie lepiej w życiu codziennym oraz w relacjach społecznych niż osoby nie-posiadające zwierząt [1-3]. Z drugiej strony szacuje się, że alergia na alergeny zwierząt futerkowych kształtuje się na poziomie 20-30% światowej populacji [4]. Alergia na koty jest uważana za najczęstszą alergię pochodzenia zwierzę-cego. Szacuje się, że na całym świecie problem ten dotyczy 10–15% osób dorosłych [5]. Częstość uczuleń na alergeny kota różni się w poszczególnych populacjach. Davila i wsp. [6] podają, że u 26% dorosłych Europejczyków uczulonych na alergeny wziewne przyczyną choroby są alergeny kota. Z kolei w krajach azjatyckich uczulenie na alergeny tego zwierzęcia kształtuje się na poziomie od 8,1% do 30,8% w Chinach i 12,2% na Sri Lance [4]. W polskich badaniach

epidemiologicznych ECAP (Epidemiologia Chorób Alergicz-nych w Polsce) przeprowadzonych na grupie 22700 osób w latach 2006-2008 stwierdzono, że u 12,8% badanych ma dodatnie wyniki testów skórnych z alergenami kota, natomiast objawy alergii na to zwierzę występują u 4,3% badanych osób [7]. Według dostępnych danych częstość uzyskiwania pozytywnych wyników w testach skórnych (SPT) z alergenami kota w populacji europejskiej wyno-si 26,3%, zaś w Polsce, w Łodzi, wynik taki odnotowano u 23,8% dorosłych osób badanych [8]. Alergeny zwierząt futerkowych, w tym kota, mogą być też istotną przyczyną uczuleń kontaktowych (ryc. 1) [9].

Kot domowy Felis catus (do roku 2017 stosowano na-zwę Felis domesticus [10]) jest, obok psa, najczęściej spoty-kanym zwierzęciem domowym na całym świecie. Według badania Global GfK survey, zbierającego dane z 22 krajów z różnych części świata, w 2016 roku zwierzęta były obec-ne w 47% gospodarstw domowych, z tej grupy posiadanie kota deklarowało 23% respondentów (ryc. 2) . W badaniu uwzględniono różne zwierzęta domowe (koty, psy, rybki, ptaki i inne). W domach ankietowanych mieszkańców we wszystkich krajach dominowały koty i psy (ryc. 3) [11]. Jak wynika z badania Kantar Public (dawniej Zespół Badań Społecznych TNS Polska), także w Polsce, w roku 2017 zwierzęta domowe znajdowały się w ponad 52% gospo-darstw domowych. W większości przypadków był to pies, kot lub obydwa te zwierzęta (ryc. 3) [12].

Ryc. 1. Procent dodatnich wyników sIgE dla alergenów kota i psa u pacjentów diagnozowanych w kierunku alergii kontaktowej [9].

Ryc. 2. Rozkład procentowy zwierząt mieszkających w domach na podstawie badań Global GfK survey [11].

72 Alergia Astma Immunologia 2020, 25 (2): 70-81

Ryc. 3. Udział procentowy i liczba kotów i psów mieszkających w domach w różnych krajach [11-16].

Ryc . 4. Koncentracja alergenów kota (Fel d 1) oraz psa (Can f 1) w materacach i dywanach w domach z obszarów wiejskich i miejskich z Łodzi i województwa łódzkiego [19].

Ryc. 5. Koncentracja alergenów kota (Fel d 1) oraz psa (Can f 1) w materacach i dywanach w domach z obszarów wiejskich i miejskich z Łodzi i województwa łódzkiego w zależności od obecności lub nieobecności zwierzęcia w domu [19].

73Lis K i wsp. Hipoalergiczny kot – czy to możliwe?

Alergeny zwierząt domowych, w tym głównie alergeny kota i psa, są szeroko rozpowszechnione w domach i bu-dynkach użyteczności publicznej, nawet w tych miejscach gdzie nie notowano obecności zwierząt [17]. Dla przykładu szacuje się, że w Stanach Zjednoczonych zwierzę spotkać można w 62% domów [14], natomiast wykrywalny po-ziom alergenów psów i kotów stwierdza się nawet w 90% wszystkich gospodarstw domowych [13]. Wykazano, że głównym źródłem rozpraszania alergenów w środowisku wolnym od kotów są ubrania ich właścicieli [18]. Głównym rezerwuarem alergenów zwierząt futerkowych w pomiesz-czeniach mieszkalnych są dywany, zasłony, materace łóżek oraz meble tapicerowane. Wardzyńska i wsp. [19] wykazali obecność Fel d 1 kota i Can f 1 psa w materacach i dywa-nach mieszkańców Łodzi i okolicznych obszarów wiejskich (ryc. 4). Alergeny kota oraz psa były wykrywalne w do-mach niezależnie od obecności zwierzęcia (ryc. 5). Stężenie alergenów kota w pomieszczeniach mieszkalnych wzrasta wraz z liczbą kotów, które je zamieszkują [20].

Jedną ze strategii leczenia alergii jest eliminacja alerge-nu z otoczenia alergika. W przypadku zwierząt zalecenie jest usunięcia zwierzęcia z domu [6]. Takie zalecenie czę-sto jednak spotyka się ze sprzeciwem właściciela kota. Jako ciekawostkę można przytoczyć dane statystyczne z 1998 roku, gdzie oszacowano, że w Stanach Zjednoczonych po-nad 2% populacji miało alergię na koty, a mimo to ponad jedna trzecia spośród nich mieszkała z kotem i nie zamie-rzała rezygnować z posiadania zwierzęcia [21]. Ponadto usunięcie kota z domu nie jest równoznaczne z eliminacją jego alergenów. Główny alergen kota, glikoproteina Fel d 1, jest „lepkim” alergenem, co powoduje, że pozostaje w środowisku, w którym bytowało zwierzę przez długi czas po usunięciu kota. Wood i wsp. [22] zauważyli, że dopiero 20 tygodni po eliminacji kota z mieszkania poziom Fel d 1 w pomieszczeniach, gdzie żyło zwierzę obniżył się do war-tości notowanych w domach, w których nigdy nie miesz-kał kot. Ze względu na emocjonalne przywiązanie właści-cieli kotów do swoich zwierząt poszukuje się sposobów na eliminację lub zredukowanie stężenia alergenów kota w środowisku mieszkalnym alergika do poziomu, który nie

wywołuje u niego objawów alergii. Björnsdottir i wsp. [23] dowiedli, że już samo zastosowanie odpowiedniego reżi-mu higienicznego, jak np. regularne sprzątanie, elimina-cja z domu tapicerowanych mebli, dywanów i zasłon czy zastosowanie filtrów oczyszczających powietrze i częste pranie odzieży, pozwala, w ciągu 8 miesięcy, zredukować stężenie Fel d 1 w próbkach kurzu z pomieszczeń mieszkal-nych o 6,8% w odniesieniu do wartości wyjściowej, nawet bez eliminacji zwierzęcia. Co więcej, jak wynika z przed-stawionych wyników badań, był to poziom przy którym obserwowano już zmniejszenie objawów alergicznego nie-żytu nosa spowodowanego alergią na kota [23].

Fel d 1 – główny alergen kotaDotychczas, w nomenklaturze alergenów WHO/IUIS, zo-

stało zarejestrowanych jedenaście alergenów kotów (od Fel d 1 do Fel d 8 oraz Fel d Hp, Fel d IgG oraz Fel d s100) [24] (tab. I), z których Fel d 1 jest uważany za najistotniej-szy klinicznie [25]. Ten alergen, opisany po raz pierwszy w 1973 roku przez Ohmana i wsp. [26] odpowiada za 60% do100% uczuleń u osób z alergią na kota [27]. W bada-niach Uklei-Sokołowskiej i wsp. [28] wykazano, że wśród dorosłych pacjentów uczulonych na koty 93,9% było wraż-liwych na Fel d 1, przy czym u 46,2% osób z tej grupy była to jedyna uczulająca komponenta alergenowa kociego po-chodzenia. Bjerg i wsp. [29] stwierdzili, że Fel d 1 stanowi przyczynę uczulenia na kota 83,7% dzieci, w tym 67,8 % reaguje tylko na ten alergen.

Fel d 1 jest to białko sekrecyjne (sekretoglobina, globu-lina wydzielnicza). Jest tetrameryczną glikoproteiną utwo-rzoną przez dwa heterodimery o łącznej masie cząsteczko-wej około 35–38 kDa [32-34]. Trójwymiarowa struktura Fel d 1 jest bardzo podobna do uteroglobin, białek przeciwza-palnych. Funkcja biologiczna tej glikoproteiny pozostaje nieznana [35]. To niewielkie, lepkie, białko łatwo i długo unosi się w powietrzu i przylega do ubrań [36]. Luczynska i wsp. [37] podają, że Fel d 1 znajduje się w powietrzu związany głównie (w ponad 60%) z małymi cząsteczka-mi, co jest niezwykle istotne z punktu widzenia szybkości wywołania objawów u osoby uczulonej. Stężenie Fel d 1

Alle

rgen

Naz

wa

bio

chem

iczn

a

Mas

a cz

ąste

czko

wa

Fun

kcja

bio

log

iczn

a

Głó

wn

e źr

ód

ło

Inn

e ss

aki,

u k

tóry

ch

ob

ecn

e są

ale

rgen

y

o p

od

ob

nej

bu

do

wie

Wsk

aźn

ik u

czu

len

ia

u lu

dzi

Fel d 1 Uteroglobina(sekretoglobina, globulina wydzielnicza)

38 kDA Immunomodulacja (?), ochrona naskórka (?)

ślina,sierść

Ocelot wielki (Leo p 1)Serwal sawannowy (Lep se 1)Lew afrykański (Pan l 1)Jaguar amerykański (Pan o 1)Lampart plamisty (Pan p 1)Tygrys syberyjski (Pan t 1)Puma (Pum c 1)Irbis śnieżny (Unc u 1)Kukang większy (Nyc c 1)

60-100%

Tabela I. Alergeny kota [24,27,30,31].

74 Alergia Astma Immunologia 2020, 25 (2): 70-81

Fel d 2 Albumina surowicy

66 kDA transport,utrzymanie ciśnienia osmotycznego krwi

naskórek, surowica, mocz, mleko, mięso

Pies domowy (Can f 3)Bydło domowe (Bos d 6)Koza domowa (Cap h 6)Osioł (Equ as 3)Koń (Equ c 3)Owca domowa (Ovi a 6)Świnia domowa (Sus s 1)Dzik euroazjatycki (Sus sc 6)Zebra (Equ z 6)Daniel zwyczajny (Dam d 6)Chomik europejski (Cri c 4)Chomik syryjski (Mes a 4)Kawia domowa (Cav p 4)Myszoskoczek (Mer un 4)Mysz domowa (Mus m 4)Szczur wędrowny (Rat n 4)Królik (Ory c 6)Panda wielka (Ail me 6)Szympans zwyczajny (Pan tr 6)Orangutan (Pon ab 6)Człowiek (Hom s HSA)

14-54%

Fel d 3 Cystatyna 11 kDA białko z rodziny inhibitorów proteazy cysteinowej

naskórek Pies domowy (Can f 8) 10%

Fel d 4 Lipokalina 22 kDA białka transportowe, wiążą małe cząsteczki hydrofobowe (lipidy, hormony steroidowe)

ślina Pies domowy (Can f 1, Can f 2, Can f 6)Bydło domowe (Bos d 1, Bos d 2, Bos d 5)Świnia domowa (Sus s 5)Koń (Equ c 1, Equ c 2)Kawia domowa (Cav p 1, Cav p 2, Cav p 3, Cav p 6)Chomik syryjski (Mes a 1)Mysz domowa (Mus m 1)Królik (Ory c 1, Ory c 4)Szczur wędrowny (Rat n 1)

63%

Fel d 5 IgA 400 kDA immunoglobulina ślina, surowica

38%

Fel d 6 IgM 800-1000 kDA

immunoglobulina surowica Nieznany

Fel d 7 Kalycyna, białko gruczołu von Ebnera

18 kDA białko transportowe ślina Pies domowy (Can f 1)Chomik syryjski (Mes a 1)

38%

Fel d 8 Lateryna 24 kDA białko surfaktantu ślina,pot

Pies domowy (Can f 9)Koń (Equ c 4, Equ c 5)

19%

Fel d Hp

Haptoglobina 154 kDA białko ostrej fazy, transport wolnej hemoglobiny

krew, surowica

6-12 %

Fel d IgG

IgG 150 kDA immunoglogulina surowica

Fel d s100

Białko wiążące wapń

10 kDA (monomer)

białko wiążące wapń ślina Bydło domowe (Bos d 3) ok.9%

75Lis K i wsp. Hipoalergiczny kot – czy to możliwe?

wystarczające do promowania uczulenia i wywoływania objawów wykryto w ponad 99% amerykańskich domów. Alergen ten znaleziono w kurzu pobranym z sof, dywa-nów i łóżek zarówno w domach z kotami jak i w domach w których nigdy nie było kota [38]. Luczynska i wsp. [37] od-notowali, że w powietrzu domów z kotami stężenie Fel d 1 mieściło się w zakresie od 2 do 20 ng/m3 powietrza zaś w domach bez kotów było to mniej niż 0,2 ng Fel d 1 /m3

powietrza. Ciekawostką jest, iż w miejscu zdominowanym przez koty, za jakie można uznać wiwarium dla kotów z 12 kotami, powietrze zawierało 40 ng Fel d 1 /m3. Co jest zgodne ze spostrzeżeniami, iż większa liczba kotów w mieszaniu przekłada się na wyższe stężenie Fel d 1 w powietrzu. Wysokie poziomy Fel d 1 stwierdza się także w szkołach, w samochodach, biurach, gabinetach lekar-skich i centrach handlowych [39]. Wszechobecny w środo-wisku alergen Fel d 1 prawdopodobnie rozprzestrzenia się na ubraniach, skórze i włosach właścicieli kotów [40].

Fel d 1 występuje przede wszystkim w skórze i miesz-kach włosowych kota. Alergen ten jest produkowany w gruczołach łojowych, gruczołach w okolicy odbytu i śliniankach zwierzęcia [41]. Wraz z wydzieliną gruczołów łojowych (sebum) Fel d 1 przenosi się na futro i jest po nim rozprowadzany poprzez lizanie i pielęgnację. Następ-nie z sierści alergen ten zostaje uwolniony do środowiska. Produkcja Fel d 1 podlega regulacji hormonalnej ze strony hormonów płciowych. Zaobserwowano, że samce kotów produkują większą ilość Fel d 1 niż samice [42].

Ze względu na swoistość gatunkową oraz dużą częstość (60-90%) rozpoznawania uczulenia na Fel d 1 u osób z ob-jawami alergii na kota, alergen ten jest uważany za wiary-godny wskaźnik uczulenia na alergeny kota oraz marker przetrwałej alergii na kota [27,43].

Kot hipoalergiczny – strategiePonieważ kot jest jednym z dwóch najczęściej hodo-

wanych zwierząt, a wielbicieli kotów trudno namówić do

rezygnacji z posiadania tego zwierzęcia, nawet w obliczu zdiagnozowanej alergii, na przestrzeni lat podejmowano różne próby ograniczenia alergizującego potencjału ko-tów, aby umożliwić ich właścicielom pozostawienie zwie-rzęcia w domu. Wśród opisywanych strategii spotkać moż-na zarówno rasy określane jako hipoalergiczne jak i zabiegi higieniczne, którym poddawane jest zwierzę, kastrację zwierzęcia, podawania zwierzęciu środków uspokajają-cych, spryskiwanie futra różnymi preparatami, immuniza-cję zwierzęcia czy specjalne diety, mające na celu ograni-czenie wydzielania alergenów przez kota.

Rasa kotaJednym z pierwszych pomysłów na koty hipoalergiczne

jest poszukiwanie takiej rasy kota, która z natury swojej wydziela mniejsze stężenie Fel d 1. Istnieje powszechne przekonanie, że niektóre rasy kotów, zwłaszcza rasy bez-włose, są „hipoalergiczne”. Spotkać można wiele rankin-gów ras kotów uważanych za mało alergizujące. Nie są one identyczne i często nie wiadomo na jakiej podstawie zostały utworzone (tab. II). W informacjach podanych na stronie producenta karm dla zwierząt Purina znaleźć moż-na informację, iż koty rosyjskie niebieskie i koty syberyjskie wydzielają mniejsze ilości Fel d 1 [44], ale nie podano żad-nego źródła naukowego, które by to potwierdzało.

Tabela II.Satorina i wsp. [47] przeprowadzili badanie, polegające

na porównaniu stężenia głównej komponenty alergeno-wej kota (Fel d 1) w próbkach pobranych z powierzchni futra kotów rasy Neva Masquarade (odmiana kotów sy-beryjskich), uważanych za hipoalergiczne w odniesieniu do przedstawicieli zwykłych kotów domowych, które we-dług powszechnej opinii, nie mają obniżonego potencja-łu alergizującego. Tę grupę określono jako koty normalne. W badaniu, metodą immunoblot oszacowano również ak-tywność wiązania IgE, stosując surowice pacjentów uczu-lonych na Fel d 1 kota oraz monoklonalne przeciwciało

https://www.purina.co.uk/cats/behaviour-and-training/understanding-cat-behaviour/hypoallergenic-cat-breeds[44]

https://www.petsecure.com.au/pet-care/7-hypoallergenic-cats-for-people-who-are-allergic-but-love-felines/[45]

https://www.homeoanimal.com/blogs/blog-pet-health/14-hypoallergenic-cat-breeds[46]

1. Kot Bengalski2. Cornish Rex i Devon Rex3. Kot Rosyjski Niebieski4. Kot Syberyjski5. Sfinks

1. Kot Balijski2. Kot Jawajski3. Devon Rex4. CornishRex5. Kot Syberyjski6. Sfinks7. Kot Rosyjski Niebieski

1. Kot Orientalny krótkowłosy2. Cornish Rex3. Sfinks4. Kot Rosyjski Niebieski5. Kot Bengalski6. Kot Balijski 7. Kot Syberyjski8. Devon Rex9. Kot Jawajski10. Kot LaPerm11. Kot Syjamski12. Kot Burmański (Burmski)13. Kot Colorpoint Krótkowłosy14. Ocicat

Tabela II. Przykładowe zestawienia ras kotów hipoalergicznych [44-46].

76 Alergia Astma Immunologia 2020, 25 (2): 70-81

anty-Fel d 1. Na podstawie przeprowadzonych analiz wy-wnioskowano, że koty rasy Neva Masquarade, uważane za hipoalergiczne, wydzielają i rozprowadzają mniej Fel d 1 na futrze, w porównaniu do normalnych kotów. Próbki pobrane od kotów uważanych za hipoalergiczne wyka-zywały także słabsze wiązanie IgE, niż próbki pozyskane od kotów zwykłych. Potwierdziłoby to hipotezę, iż koty rasy Neva Masquarade mają niższy potencjał alergizujący. Według autorów cytowanej pracy, koty tej rasy mogą być polecane jako bezpieczne dla alergików. Spostrzeżenie to wydaje się być jednak nieuzasadnione w świetle wyników badań przedstawionych przez Bastien i wsp. [48]. Zespół ten, badając stężenie Fel d 1 w ślinie pobieranej kilka razy dziennie przez okres 1 roku od kotów żyjących w stałych, monitorowanych warunkach, w dwóch niezależnych gru-pach, zaobserwował, że stężenie tego alergenu w ślinie kota charakteryzuje się znaczną zmiennością, zarówno międzyosobniczą jak i wewnątrzosobniczą. Płeć, kolor czy długość sierści lub rozmiar ciała zwierzęcia nie miały wpły-wu na produkcję Fel d 1. Obserwacje te potwierdzają też wyniki badań Kelly i wsp. [49] oraz Yang i wsp. [50] którzy, zaobserwowali zmienność stężenia Fel d 1 między osobni-kami kotów domowych niezwiązaną z rasą, płcią lub wie-kiem zwierząt. Co ciekawe, w badaniach Bastien i wsp. [48] starsze koty miały zwykle niższe stężenie tej glikoproteiny w ślinie niż młodsze zwierzęta. Zauważyli oni również, że wydzielanie Fel d 1 do śliny zależy od pory dnia, ale nie ma związku z porą roku. W porannych próbkach śliny stężenie Fel d 1 jest najwyższe. Według tego zespołu badawczego stężenie Fel d 1 jest cechą osobniczą i określenie stopnia alergizującego potencjału kota powinno się raczej odno-sić do konkretnego osobnika, nie zaś do całej grupy, rozu-mianej jako określona rasa, lub wiązanej z danym kolorem lub długością futra. Uważają, iż pojedynczy pomiar Fel d 1 w ślinie jest niemiarodajny do oceny potencjału alergizują-cego danego kota, natomiast badanie przynajmniej czte-rech próbek pobranych w ciągu doby może być wiarygod-ne w identyfikacji kotów, wytwarzających stabilne niskie poziomy Fel d 1, niezależnie od płci, rasy, koloru futra czy długości włosa zwierzęcia [48].

Kąpanie kotaKoty postrzegane są jako zwierzęta niezwykle czyste,

co związane jest zazwyczaj z częstym wylizywaniem przez nie futra oraz zakopywaniem pozostawionych nieczysto-ści. Lizanie futra ma jednak u kota nie tylko znaczenie pie-lęgnacyjne. U młodych zwierząt wylizywanie sierści przez matkę odgrywa istotną rolę w przenoszeniu zapachu na potomstwo, zaś towarzyszące mu masowanie okolic brzu-cha i odbytu stanowi element wspomagający pracę jelit i wypróżnianie zwierzęcia. Intensywne czyszczenie futra zaliczane jest również do zachowań obsesyjno-kompul-sywnych u kota i może stanowić jeden ze sposobów ra-dzenia sobie ze stresem przeżywanym przez zwierzę. W tej sytuacji doprowadzić może nawet do utraty sierści [51].

Biorąc pod uwagę fakt, iż główny alergen kota, Fel d 1, jest wydzielany do śliny zwierzęcia ciągłe lizanie futra jest czynnikiem niekorzystnym, z punktu widzenia dystrybucji tego alergenu w środowisku. Możliwe jest, że kąpanie kota zmywa alergeny, w tym Fel d 1, z powierzchni jego futra przez co zwierzę staje się hipoalergiczne.

Avner i wsp. [52] porównali różne techniki kąpania kota pod względem ich skuteczności w redukowaniu stężenia

Fel d 1 na powierzchni sierści zwierzęcia oraz w powietrzu pobranym z pomieszczenia, w którym przebywał kot. Za-uważyli, że kąpanie kota redukuje stężenie głównej jego komponenty alergenowej, zarówno na sierści zwierzęcia, jak i w powietrzu pochodzącym z jego otoczenia. Według nich, lepszy efekt przynosi procedura związana z dłuższym czasem moczenia kota w wodzie (o temperaturze 38°C) niż krótkie mycie zwierzęcia wodą bieżącą, nawet z dodatkiem detergentu. Niestety uzyskany efekt nie jest długotrwały, gdyż stężenie Fel d 1 na futrze kota wraca do poziomu wyjściowego w przeciągu tygodnia. Klucka i wsp. [53] nie zaobserwowali natomiast, aby kąpanie kota w wodzie ogrzanej do 40°C, bez dodatku detergentów, prowadziło do znaczącego spadku stężenia Fel d 1, ani na sierści kota, ani też w próbkach powietrza z pomieszczenia, w którym przebywał kot. Według Nageotte i wsp. [54] kilkuminuto-we zanurzenie kota w czystej wodzie, co prawda, redukuje stężenie Fel d 1 w powietrzu z otoczenia kota, ale efekt utrzymuje się jedynie przez około 3 godziny od wysuszenia zwierzęcia. Po 24 godzinach całkowicie wraca do wartości wyjściowej. Carayol i wsp. [55] zaobserwowali z kolei, że mycie ogolonej skóry kota obniża stężenie Fel d 1 na jej powierzchni. Niestety ten efekt utrzymuje się jedynie do 48 godzin po myciu.

Kąpanie kota wydaje się być zatem zabiegiem, który re-dukuje stężenie Fel d 1 zarówno na powierzchni futra kota jak i w powietrzu pomieszczeń, w których kot przebywa. Uzyskany efekt jest jednak krótkotrwały, bez względu na zastosowaną technikę mycia. Prawdopodobnie skutecz-ność zabiegu wzrasta w przypadku zastosowania odpo-wiednich detergentów, przeznaczonych do mycia zwierząt, oraz wydłużenia czasu moczenia kota w wodzie. Niemniej jednak, aby uzyskać zadowalający efekt należałoby powta-rzać ten zabieg higieniczny co najmniej co drugi dzień. Nie wydaje się to być ani wygodne dla właściciela, ani też kom-fortowe dla kota.

Kastracja/sterylizacja kotaDoniesienia, co do zależności stężenia Fel d 1 w ślinie,

moczu czy na futrze kota, od płci zwierzęcia są niejedno-znaczne. W jednym z pierwszych badań nad naturą Fel d 1 Brown i wsp. [56] oceniali dystrybucję „alergenu kota 1” (Fel d 1) w 22 różnych tkankach uzyskanych od jednego samca i jednej samicy kota. Stwierdzili wówczas wyższą za-wartość alergenu w futrze samicy kota. Jednak już kilka lat później Wentz i wsp. [57] badając grupę czterech kocurów i ośmiu kotek zaobserwowali, że zawartość Fel d 1 w prób-kach powietrza pobranych z otoczenia kotów była 60% wyższa w przypadku samców. Następnie w roku 1996 Jalil-Colome i wsp. [58] w badaniu przeprowadzonym na pięciu niekastrowanych samcach i pięciu niesterylizowanych sa-micach stwierdzili, że poziom Fel d 1 był wyższy na skórze i futrze kocurów. Zasugerowali oni, że produkcja Fel d 1 jest pod kontrolą hormonalną. W roku 1998 Radamour i wsp. [21] w badaniach przeprowadzonych na grupie siedem-dziesięciu czterech zdrowych kotów pochodzenia euro-pejskiego (33 samce i 41 samic w porównywalnym wieku) potwierdzili wcześniejsze obserwacje, że stężenie Fel d 1 na sierści kota jest wyższe u samców niż u samic. Ponieważ 25 samic i 19 samców w tej grupie było po zabiegach ste-rylizacji/kastracji, pozwoliło to zbadać zależność stężenia Fel d 1 od stanu sprawności płciowej zwierzęcia. Stwier-dzili oni, że kastracja wpływa na obniżenie stężenia Fel d 1

77Lis K i wsp. Hipoalergiczny kot – czy to możliwe?

u kocurów, natomiast u kotek stężenie tego alergenu po-zostaje bez związku ze sterylizacją zwierzęcia. W przypad-ku wykastrowanych samców stężenie Fel d 1 jest na pozio-mie obserwowanego u samic. Takie obserwacje sugerują, iż kotki są mniej alergizujące od kocurów, zaś kastraty są mniej alergizujące niż kocury niekastrowane.

Współczesne badania nie potwierdzają jednak tych spo-strzeżeń. Bastien, Kelly i Young oraz ich wsp. [48-50], nie zaobserwowali, aby stężenie Fel d 1 pozostawało w związ-ku z płcią lub stanem sprawności płciowej zwierzęcia. Wo-bec powyższych doniesień słuszne i nadal aktualne wyda-je się, sformułowane już 25 lat temu, stwierdzenie Miller i wsp. [59], którzy podkreślili, że samice lub wykastrowane samce zwierząt domowych mogą wytwarzać wystarczają-cą ilość alergenu, aby wywołać objawy u uczulonych osób. Nawet jeśli wykastrowane samce produkują mniej Fel d 1 niż zwierzęta sprawne płciowo to materace, wykładziny podłogowe, dywany, miękkie zabawki, zasłony, tapicerka czy koce mogą pełnić rolę rezerwuaru Fel d 1, który wobec stałej obecności zwierzęcia może się kumulować i osiągnąć poziom wystarczający do zainicjowania objawów klinicz-nych [59].

Immunizacja kotaJedną z nowatorskich strategii, mających na celu wyeli-

minowanie głównego alergenu kota z otoczenia, jest neu-tralizacja glikoproteiny Fel d 1 przez własny układ immuno-logiczny kota. W 2019 roku Thoms i wsp. [60] opublikowali wyniki swoich badań, w ramach których opracowali nową strategię leczenia alergii wywołanej przez Fel d 1 u ludzi, za pomocą immunizacji kotów ich własnym Fel d 1. Do im-munizacji kotów zastosowali oni skoniugowaną szczepion-kę (Fel-CuMVTT). Preparat składał się z rekombinowanego Fel d 1 i cząsteczki wiruso-podobnej, pochodzącej z wirusa mozaiki ogórka, zawierającej epitop tt830-843 (CuMVTT) z toksyny tężcowej, który silnie indukuje aktywację komó-rek T i jest stosowany jako peptyd pomocniczy w szcze-pionkach. Według przeprowadzonych przez ten zespół ob-serwacji szczepionka Fel-CuMVTT była dobrze tolerowana przez koty i nie wykazywała jawnego działania toksyczne-go, zarówno bezpośrednio jak i w ciągu 2 lat po szczepie-niu. Brak obserwacji powyżej 2 lat budzi pewne obawy, co do długoterminowego bezpieczeństwa tej procedury dla kota, zwłaszcza, że jest to proces nieodwracalny. W cyto-wanym badaniu [60] wszystkie zwierzęta wytworzyły silną i trwałą specyficzną odpowiedź przeciwko Fel d 1 w klasie IgG. Indukowane przeciwciała IgG anty-Fel d 1 miały wyso-kie powinowactwo do Fel d 1 i wykazywały silne działanie neutralizujące, zarówno w warunkach in vitro, jak i in vivo. Thoms i wsp. [60] zaobserwowali obniżenie endogennego stężenia Fel d 1 oraz zmniejszoną alergogenność próbek łez pobranych od kotów. Ponieważ przeciwciała anty-Fel d 1 wiążą endogenny Fel d 1 w miejscu jego powstawania, czyli w ciele kota, tym samym zmniejszają lub neutralizują jego działanie alergizujące u ludzi. Według tych badaczy szczepienie kotów preparatem Fel-CuMVTT może powodo-wać zmniejszenie objawów alergicznych u osób uczulo-nych na Fel d 1, po ekspozycji na alergen, nie przynosząc jednocześnie szkody kotu. Skuteczność kliniczna tych dzia-łań została dodatkowo potwierdzona dzięki przeprowa-dzonym, przez ten sam zespół, badaniom w warunkach życia codziennego [61]. Badanie obejmowało dziesięciu uczestników, z potwierdzoną alergią na kota (w tym wła-

sne zwierzę), którzy mieszkali razem ze swoimi kotami róż-nych ras i płci (n=13). U uczestników badania wykluczono czynniki mogące mieć wpływ na jego wyniki lub stanowić czynniki ryzyka, w tym mi. in.: immunosupresję, choroby hematologiczne, ciążę, karmienie piersią, potwierdzone reakcje anafilaktyczne na alergeny zwierząt domowych, stosowanie leków przeciwhistaminowych, beta-bloke-rów, leków neuroleptycznych i trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych. Zwierzęta uczestniczące w projekcie były immunizowane szczepionką Fel-CuMVTT (HypoCatTM). W tym celu otrzymały trzy podskórne zastrzyki Fel-CuMVTT (100 µg /1 ml; buforowany roztwór wodny) w 4, 7, 10 i 56 tygodniu trwania badania. Szczepienie zwierząt odby-wało się pod ścisłą kontrolą weterynaryjną. W celu oceny nasilenia objawów alergicznych u ludzi zastosowano do-mowy test prowokacyjny. Test ten obejmował: czas piesz-czot (rozumiany jako czas, w którym właściciel był w stanie wchodzić w interakcje z kotem, aż do osiągnięcia określo-nego poziomu objawów) oraz punktację objawów specy-ficznych dla narządu i ogólną tygodniową (lub miesięczną) ocenę nasilenia objawów. Zauważono, że czas pieszczot, konieczny do osiągnięcia poziomu objawów alergicznych, określonego na początku badania, wydłużył się znacząco po szczepieniu kotów. Ponadto, osoby badane odnoto-wały trwałe zmniejszenie objawów, związanych z alergią na kota, w okresie trwania badania. Na podstawie tych obserwacji Thoms i wsp. [61] stwierdzili, że immunizacja kotów, za pomocą opracowanej przez nich szczepionki Hy-poCatTM (Fel-CuMV TT), może redukować objawy alergii, u osób uczulonych na Fel d 1, po kontakcie ze zwierzęciem. Uważają oni, że ta strategia stanowi atrakcyjną alternaty-wę dla osób uczulonych na kota, które nie chcą rezygno-wać z posiadania tego zwierzęcia.

Dieta kotaSynteza Fel d 1 zachodzi głównie w gruczołach łojowych

zwierzęcia, skąd alergeny są przenoszone przez sebum na jego skórę i futro. Produkcja sebum podlega gównie regu-lacji androgenowej [58]. Glikoproteina Fel d 1, jako składnik sebum, jest wydzielana przez gruczoły łojowe, na jej pro-dukcję również wpływają androgeny. Wobec tego uważa się, że stężenie Fel d 1 na skórze jest kontrolowane hormo-nalnie, równolegle z gruczołami łojowymi [62]. Wydzielanie androgenów można w pewnym stopniu regulować czynni-kami dietetycznymi. Stawiane są hipotezy, iż dieta bogata w polifenole, karotenoidy, kwasy tłuszczowe, fitoestrogeny czy dieta o obniżonym indeksie glikemicznym może prowa-dzić do ograniczenia produkcji Fel d 1 przez koty

Zarówno polifenole jak i fitoestrogeny zmniejszają pro-dukcję androgenów co skutkuje ograniczeniem wydziela-nia sebum [63,64]. Weber i wsp. [65] zaobserwowali, że stężenie testosteronu w osoczu szczurów spada o około 50% po wzbogaceniu diety fitoestrogenami. Cerundolo i wsp. [66] zaobserwowali natomiast wyższe stężenie es-tradiolu u podobnie karmionych zwierząt. Z kolei Ceder-roth i wsp. [67] nie zauważyli wpływu fitoestrogenów za-wartych w diecie na wydzielanie hormonów steroidowych u dojrzałych samców myszy. Brak jest dowodów na to, że karmienie kotów dietą bogatą w fitoestrogeny prowadzi do zmniejszenia alergizującego potencjału zwierzęcia. Do-datkowo jeśli weźmie się pod uwagę fakt, iż kot należy do mięsożerców bezwzględnych, to wydaje się, iż dieta jarska może być niekorzystna dla jego zdrowia.

78 Alergia Astma Immunologia 2020, 25 (2): 70-81

Pezzali i wsp. [68] postulują, że likopen i karotenoidy obecne w pozywaniu mogą ograniczać wydzielanie se-bum. Według nich, suplementacja kota tymi związkami może pośrednio redukować stężenie Fel d 1 na futrze zwie-rzęcia. Nie ma jednak żadnych badań, które potwierdzały-by te sugestie.

Produkcja sebum zależna jest również od indeksu gli-kemiczego diety. Wysokoglikemiczne żywienie zwiększa ilość produkowanej wydzieliny [69,70]. Na podstawie tych obserwacji Pezzali wsp. [68] sugerują, że zastosowanie u kota diety niskoglikemicznej może skutkować obniże-niem stężenia Fel d 1 na powierzchni futra zwierzęcia. Niestety, brak jest jakichkolwiek badań weryfikujących tę hipotezę.

Nie ma wiarygodnych badań dotyczących wpływu spo-sobu żywienia kota na ekspresję jakiejkolwiek jego moleku-ły alergenowej, a w szczególności Fel d 1. Jedyny opis ba-dania tego typu pochodzi z 2005 roku i dostępny jest tylko w formie bardzo ograniczonego streszczenia, w którym Ar-lian i wsp. [71] podają, iż ocenili wydzielanie Fel d 1 przez czterdzieści sześć kotów domowych karmionych dwiema różnymi dietami („dieta 1” i „dieta 2”). Zauważyli, że po 6 miesiącach stosowania tych sposobów żywienia stęże-nie alergenu w próbkach pobranych od kotów na „diecie 1” było znacznie niższe niż u kotów karmionych „dietą 2”. Według autorów takie obserwacje sugerują, że koty kar-mione „dietą 1” stają się hipoalergiczne. Niestety badacze ci, w opublikowanym streszczeniu, nie podali składu zasto-sowanych diet. Brak tak istotnych informacji uniemożliwia własne wnioskowanie, co do skuteczności zastosowanego modelu żywienia kota w redukowaniu alergizującego po-tencjału zwierzęcia oraz zastosowanie go w praktyce.

W roku 2019 naukowcy Purina Institute opublikowali niezwykle obiecujące wyniki swoich badań, dotyczących obniżania potencjału alergizującego kotów, dzięki zasto-sowaniu odpowiednio zmodyfikowanej karmy dla kota. Satyaray i wsp. [72] zaproponowali zupełnie nowy sposób zmniejszania stężenia aktywnego Fel d 1 (aFel d 1) na futrze kota i w jego otoczeniu. Przez aktywny Fel d 1 należy tu ro-zumieć taką formę tej molekuły, która jest w stanie wywo-ływać objawy alergiczne za pośrednictwem swoistej immu-noglobuliny E. Strategia badania polegała na wiązaniu Fel d 1 z poliklonalnym przeciwciałem IgƳ (ptasia immunoglo-bulina gamma) anty-Fel d 1 (anty Fel d 1, AFD1), pochodzą-cym z jaj kurzych. Immunoglobuliny ptasie gamma (IgƳ) są odpowiednikiem ssaczych immunoglobulin klasy G (IgG). Przeciwciała swoiste IgƳ są naturalnie wytwarzane przez ptaki w odpowiedzi na kontakt z obcym antygenem. Kury narażone na alergen wytwarzany przez koty (Fel d 1) wy-twarzają IgƳ swoiste przeciwko Fel d 1 (anty Fel d 1, AFD1). Immunoglobuliny te naturalnie koncentrują się w żółtku jaja [73]. Hipoteza badania Satyaray i wsp. [72] zakładała, że koty karmione pokarmami zawierającymi IgƳ anty-Fel d 1 będą wykazywały znaczną redukcję aktywnego Fel d 1, a co za tym idzie mniej alergenu będzie uwalniane do śro-dowiska. Kot karmiony karmą zawierającą te przeciwciała stałby się wówczas kotem hipoalergicznym. Zaletą tego rozwiązania, według badaczy, jest również odwracalność procesu wiązania Fel d 1, w odróżnieniu od strategii pro-ponowanej przez Thoms i wsp. [60] polegającej na immu-nizacji zwierzęcia kocim Fel d 1. Zaprzestanie podawania kotu karmy wzbogaconej w przeciwciała IgƳ anty-Fel d 1 przywraca bowiem normalną, dla danego zwierzęcia, eks-

presję Fel d 1 na skórze i sierści. Satyaray i wsp. [72] przez 10 tygodni karmili koty (n=105) pełnowartościową, zbi-lansowaną karmą dla kota, wzbogaconą w przeciwciała ptasie IgƳ anty-Fel d 1. Celem oceny wpływu tej diety na obecność aktywnego Fel d 1 (aFel d 1) u badanych zwie-rząt oznaczyli oni stężenie tej glikoproteiny na sierści ko-tów. Włosy z futra badanych zwierząt zbierano kilkakrotnie w trakcie trwania badania. Badacze ci zaobserwowali, że już po 3 tygodniach suplementacji przeciwciałami IgƳ anty-Fel d 1 nastąpiło obniżenie średniego stężenia aFel d 1 na sierści zwierząt. Po 10 tygodniach odnotowali oni około 47% redukcję w stosunku do wartości wyjściowej. Zauważono również, iż koty z najwyższym początkowym stężeniem wyjściowym aFel d 1 wykazały największy jego spadek (do 71%) po 10 tygodniach karmienia. Ponadto za-obserwowano, iż u 86% kotów stężenie aFel d 1 na futrze obniżyło się o co najmniej 30%, a u połowy kotów o co najmniej 50%, w porównaniu ze stężeniem początkowym. Także wcześniejsze badania tego zespołu dowiodły znaczą-cej redukcji stężenia Fel d 1 w ślinie kotów po 3 tygodniach stosowania diety wzbogaconej przeciwciałami anty-Fel d 1 IgƳ [74]. Satyaray i wsp. [75] wykazali również, iż ptasie poliklonalne przeciwciała anty-Fel d 1 IgƳ blokują skutecz-nie wiązanie Fel d 1 ze śliny kota ze swoistą dla Fel d 1 immunoglobuliną E w warunkach in vitro, w sposób zależ-ny od dawki. Wendera i wsp. [76] potwierdzili skuteczność tej metody w redukowaniu objawów alergicznych u osób uczulonych na alergeny kota po kontakcie ze zwierzęciem. Zaobserwowali oni, że objawy alergii u osób uczulonych na alergeny kota SA słabsze po kontakcie z kotami karmiony-mi karmą zawierającą przeciwciała IgƳ anty-Fel d 1 niż po ekspozycji na koty żywione bez tej suplementacji. Wzboga-canie karmy dla kotów ptasimi przeciwciałami IgƳ anty-Fel d 1 (AFD1) wydaje się być obiecującą metodą pozyskania zwierzęcia o zredukowanym potencjale alergizującym.

Blokowanie wydzielania Fel d 1 u kotów budzi pytania o bezpieczeństwo stosowanej kota metody dla zwierzęcia. Ze względu na miejsce wydzielania i sposób rozprowadza-nia w środowisku, związany ze zwyczajami terytorialnymi kotów, przypuszcza się, że glikoproteina ta może pełnić funkcję nośnika hormonów i feromonów [32,68]. Wydaje się więc, iż jej ograniczone wydzielanie przez kota może ewentualnie wpływać na zaburzenie relacji społecznych zwierzęcia. Podobny problem występuje w przypadku ka-stracji/sterylizacji kota i nie ma większego znaczenia dla zwierząt trzymanych w domach. Jednak pamiętać należy również, że Fel d 1, będące uteroglobiną, może odgrywać istotną funkcję w zachowaniu prawidłowej funkcji układu immunologicznego kota [32,35,77]. Biochemiczne i biolo-giczne właściwości uteroglobin wskazują bowiem na ich właściwości przeciwzapalne, przeciwchemotaktyczne i an-tymetastatyczne. Możliwe jest również, że Fel d 1 u kota pełni funkcje ochronne względem naskórka [78]. Ponieważ jednak funkcja biologiczna, jaką spełnia u kota Fel d 1, nie jest do końca poznana, potencjalne skutki zdrowotne i wpływ na ogólny dobrostan zwierzęcia nie są całkowi-cie możliwe do przewidzenia. Matulka i wsp. [73] zbadali bezpieczeństwo stosowania ptasich przeciwciał IgƳ anty--Fel d 1 (AFD1), w karmieniu kotów, dla spożywających je zwierząt. W 26-tygodniowym randomizowanym, kontrolo-wanym, zaślepionym badaniu in vivo oceniono tolerancję u kotów (n=42) dla naturalnego pochodzenia przeciwciał AFD1. Przeciwciała te poddano również badaniu in vitro pod kątem działania mutagennego i genotoksycznego.

79Lis K i wsp. Hipoalergiczny kot – czy to możliwe?

Koty karmione zbilansowaną karmą wzbogaconą w prze-ciwciała AFD1 w różnych dawkach poddawano kilkakrot-nie obserwacji klinicznej. Oceniane parametry obejmo-wały: badanie fizykalne kota, pomiar masy ciała, spożycie żywności, badania biochemiczne surowicy, morfologię krwi, krzepnięcie krwi, badanie moczu oraz kontrolę śmier-telności i zachorowalności zwierząt. Po 6 miesiącach kar-mienia kotów karmą wzbogaconą w przeciwciała kurze IgƳ anty-Fel d 1 nie stwierdzono istotnych różnic między grupami testowymi, o różnym stopniu suplementacji, a grupą kontrolną (koty karmione zbilansowaną karmą bez dodatku AFD1), pod względem analizowanych parame-trów. Nie zaobserwowano znaczącego wzrostu mutacji ani aberracji chromosomowych w równocześnie prowadzo-nych, z zastosowaniem odpowiednich modeli molekular-nych, testach in vitro. Wobec przedstawionych wyników badań wydaje się, iż dodatek przeciwciał kurzych IgƳ anty--Fel d 1 (AFD1) nie jest niebezpieczny dla spożywających je zwierząt i może być stosowany w karmieniu kotów celem obniżenia ich potencjału alergizującego.

PodsumowaniePodczas, gdy „hipoalergiczny” technicznie oznacza

mniej uczulający, dla wielu osób bywa to jednoznaczne z „nie zawierający alergenów”. Spośród proponowanych strategii sposobów pozyskania hipoalergicznego kota naj-bardziej atrakcyjne, skuteczne i poparte badaniami wydają się być te, które nastawione są na ograniczenie wydzielania aktywnego Fel d 1 do środowiska poprzez jego blokowanie

swoistymi przeciwciałami. Ponieważ jednak nie wiemy jaka jest dokładnie rola tej glikoproteiny w fizjologii kota to, z punktu widzenia dobrostanu zwierzęcia, lepsze wydają się być działania, których skutki są odwracalne, jak np. pro-ponowane przez Satyaray i wsp. [72,74-76] zastosowanie przeciwciał kurzych IgƳ anty-Fel d 1 w karmieniu kota, niż trwała immunizacja zwierzęcia proponowana przez Thoms i wsp. [60,61].

Warto jednak zwrócić uwagę, że pomimo udowodnio-nej klinicznej skuteczności blokowania Fel d 1 w redukowa-niu objawów alergii u osób uczulonych na kota [61,76], nie należy zapominać, że Fel d 1, chociaż jest alergenem domi-nującym, to nie jest jedynym uwalnianym przez to zwierzę. Zablokowanie Fel d 1 będzie więc najbardziej skuteczne dla osób z monosentyzacją na ten alergen. Nadal jednak istnieje 10 innych, znanych nam aktualnie, specyficznych kocich białek alergogennych. Oznacza to, że pojęcie kota hipoalergicznego jest różne dla poszczególnych osób uczu-lonych na alergeny kota i zależy od ich molekularnego pro-filu alergii. Teoretycznie blokowanie każdego z jedenastu, znanych w tej chwili, alergenów kota mogłoby być punk-tem wyjścia do opracowania strategii pozyskiwania kotów o obniżonym potencjale alergizującym, w kontekście po-szczególnych alergenów (koty hipoalergiczne). Kot całko-wicie niealergizujący musiałby nie wydzielać w ogóle ak-tywnych alergenów, zaś hipoalergiczny, w odniesieniu do szerokiej grupy osób uczulonych na kota, powinien mieć w znacznym stopniu zredukowaną ekspresją wszystkich białek alergogennych.

Piśmiennictwo 1. McConnell AR, Brown CM, Shoda TM, Stayton LE, Martin CE.

Friends With Benefits: On the Positive consequences of pet owner-ship. Journal of Personality and Social Psychology 2011; 101(6): 1239 –1252.

2. Hemsworth S, Pizer B. Pet ownership in immunocompromised chil-dren--a review of the literature and survey of existing guidelines. Eur J Oncol Nurs 2006; 10(2): 117-127.

3. Brooks HL, Rushton K, Lovell K, i wsp. The power of support from companion animals for people living with mental health problems: a systematic review and narrative synthesis of the evidence. BMC Psychiatry 2018; 18: 31-42

4. Chan SK, Leung DYM. Dog and Cat Allergies: Current State of Dia-gnostic Approaches and Challenges. Allergy Asthma Immunol Res 2018; 10(2): 97-105.

5. Gronlund H, Saarne T, Gafvelin G i wsp. The major cat allergen, Fel d 1, in diagnosis and therapy. Int Arch Allergy Immunol 2010; 151: 265–274.

6. Dávila I, Dominguez-Ortega J, Navarro-Pulido A i wsp. Consensus document on dog and cat allergy. Allergy 2018; 73(6): 1206-1222.

7. Samoliński B, Raciborski F, Lipiec A i wsp. Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce (ECAP). Alergologia Polska - Polish Journal of Allergology 2014; 1(1): 10-18.

8. Heinzerling LM, Burbach GJ, Edenharter G i wsp. GA(2)LEN skin test study I: GA(2)LEN harmonization of skin prick testing: novel sen-sitization patterns for inhalant allergens in Europe. Allergy 2009; 64(10): 1498-1506.

9. Wojciechowska M, Hnatyszyn-Dzikowska A, Bartuzi Z. Uczulenie na hapteny, alergeny wziewne i pokarmowe wśród pacjentów diagno-zowanych w kierunku alergii kontaktowej. Alergia Astma Immuno-logia 2016; 21(2): 110-120.

10. Kitchener A. C., Breitenmoser-Würsten Ch., Eizirik E i wsp. A revised taxonomy of the Felidae. The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN/SSC Cat Specialist Group. Cat News 2017; 11(Special Issue): 80 pp.

11. https://www.gfk.com/fileadmin/user_upload/country_one_pa-ger/NL/documents/Global-GfK-survey_Pet-Ownership_2016.pdf (14.05.2020)

12. http://www.tnsglobal.pl/archiwumraportow/files/2017/05/K.021_Zwierzeta_domowe_O04a-17.pdf (12.03.2020)

13. https://www.webmd.com/allergies/allergy-statistics/ (12.03.2020)

14. https://www.dailydogstuff.com/us-pet-ownership-statistics/ (12.03.2020)

15. Murray JK, Gruffydd-Jones TJ, Roberts MA, Browne WJ. Assessing changes in the UK pet cat and dog populations: numbers and ho-usehold ownership. Vet Rec 2015; 177(10): 259.

16. Toribio JA, Norris J, White JD i wsp. Demographics and husban-dry of pet cats living in Sydney, Australia: Results of cross-sectional survey of pet ownership. J Feline Med Surg 2008; 11(6): 449-461.

17. Enberg RN, Shamie SM, McCullough J, Ownby DR. Ubiquitous pre-sence of cat allergen in cat-free buildings: probable dispersal from human clothing. Ann Allergy 1993; 70(6): 471-474.

18. Liccardi G, D'Amato G, Russo M, Canonica GW i wsp. Focus on cat allergen (Fel d 1): immunological and aerodynamic characteristics, modality of airway sensitization and avoidance strategies. Int Arch Allergy Immunol 2003; 132(1): 1-12.

19. Wardzyńska A, Majkowska-Wojciechowska B, Pełka J i wsp. Asso-ciation of house dust allergen concentrations with residential con-ditions in city and in rural houses. World Allergy Organ J 2012;5(2): 22-27.

20. Nicholas, C., Wegienka, G, Havstad S. Influence of cat characteri-stics on Fel d1 levels in homes. Ann Allergy Asthma Immunol 2008; 101: 47-50.

80 Alergia Astma Immunologia 2020, 25 (2): 70-81

21. Ramadour M, Birnbaum J, Magalon C i wsp. Cat sex differences in major allergen production (Fel d 1). J Allergy Clin Immunol 1998; 101(2 Pt 1): 282-284.

22. Wood RA, Chapman MD, Adkinson NF, Eggleston PA. The effect of cat removal on allergen content in household-dust samples. J Allergy Clin Immunol 1989; 83: 730-734.

23. Björnsdottir US, Jakobinudottir S, Runarsdottir V, Juliusson S. The effect of reducing levels of cat allergen (Fel d 1) on clinical symp-toms in patients with cat allergy. Ann Allergy Asthma Immunol 2003; 91(2): 189-194.

24. http://www.allergen.org/search.php?Species=Felis%20domesti-cus%20(F.%20catus) (26.03.2020)

25. Kleine-Tebbe J, Kleine-Tebbe A, Jeep S i wsp. Role of the major aller-gen (Fel d I) in patients sensitized to cat allergens. Int Arch Allergy Immunol 1993; 100: 256–262.

26. Ohman JL, Lowell FC, Bloch KJ. Allergens of mammalian origin: characterization of allergen extracted from cat pelts. J Allergy Clin Immunol 1973; 52: 231–241.

27. EAACI Molecular Allergology User's Guide, Wiedeń, Austria, 2016; str.125,127, ISBN 978-3-033-05653-4

28. Ukleja-Sokołowska N, Gawrońska-Ukleja E, Żbikowska-Gotz M, i wsp. Analysis of feline and canine allergen components in patients sensitized to pets. Allergy Asthma Clin Immunol 2016; 12: 61-69.

29. Bjerg A, Winberg A, Berthold M i wsp. A population-based study of animal component sensitization, asthma, and rhinitis in schoolchil-dren. Pediatr Allergy Immunol 2015; 26(6): 557-563.

30. Hales BJ, Chai LY, Hazell L, Elliot CE i wsp. IgE and IgG binding pat-terns and T-cell recognition of Fel d 1 and noneFel d 1 cat allergens. J Allergy Clin Immunol Pract 2013; 1: 656-665.

31. Nilsson OB, van Hage M, Hans Grönlund H. Mammalian-derived respiratory allergens – Implications for diagnosisand therapy of in-dividuals allergic to furry animals. Methods 2014; 66: 86–95.

32. Bonnet B, Messaoudi K, Jacomet F i wsp. An update on molecular cat allergens: Fel d 1 and what else? Chapter 1: Fel d 1, the major cat allergen. Allergy Asthma Clin Immunol 2018; 14: 14-23.

33. Kristensen AK, Schou C, Roepstorff P. Determination of isoforms, N-linked glycan structure and disulfide bond linkages of the major cat allergen Fel d1 by a mass spectrometric approach. Biol Chem 1997; 378(8): 899-908.

34. DeGroot H, van Swieten, van Leeuwen J, Lind P, Aalberse RC. Mo-noclonal antibodies to the major feline allergen Fel d1, I: serologic and biologic activity of affinity purified Fel d1 and of Fel d1 deple-ted extract. J Allergy Clin Immunol 1988; 82: 778-786.

35. Kaiser L, Velickovic TC, Badia-Martinez D, Adedoyin J i wsp. Structu-ral characterization of the tetrameric form of the major cat allergen Fel d 1. J Mol Biol 2007; 370(4): 714-727.

36. Zahradnik E, Raulf M. Animal allergens and their presence in the environment. Front Immunol 2014; 5: 76-96.

37. Luczynska CM, Li Y, Chapman MD, Platts-Mills TA. Airborne con-centrations and particle size distribution of allergen derived from domestic cats (Felis domesticus). Measurements using cascade im-pactor, liquid impinger, and a two-site monoclonal antibody assay for Fel d 1. Am Rev Respir Dis 1990; 141(2): 361-367.

38. Arbes SJ, Cohn RD, Yin M i wsp. Dog allergen (Can f1) and cat allergen (Fel d 1) in US homes: results from the National Survey of Lead and Allergens in Housing. J Allergy Clin Immunol 2004; 112: 111-117.

39. Munir A. Allergens in school dust. I. The amount of the major cat (Fel d 1) and dog (Can f 1) allergens in dust from Swedish schools is high enough to probably cause perennial symptoms in most chil-dren with asthma who are sensitized to cat and dog. J Allergy Clin Immunol 1993; 91: 1067–1074.

40. Enberg RN, Shamie SM, McCullough J, Ownby DR. Ubiquitous pre-sence of cat allergen in cat-free buildings: probable dispersal from human clothing. Ann Allergy 1993; 70:471-474.

41. Charpin C, Mata P, Charpin D i wsp. Fel d 1 alergen distribution in cat fur and skin. J Allergy Clin Immunol 1991; 88(1): 77–82.

42. Jalil-Colome J, de Andrade AD, Birnbaum J i wsp .Sex difference in Fel d 1 allergen production. J Allergy Clin Immunol 1996; 98(1): 165–168.

43. Curin M, Hilger C. Allergy to pets and new allergies to uncommon pets. Allergol Select 2017; 1(2): 214–221.

44. https://www.purina.co.uk/cats/behaviour-and-training/understan-ding-cat-behaviour/hypoallergenic-cat-breeds (20.03.2020)

45. https://www.petsecure.com.au/pet-care/7-hypoallergenic-cats-for--people-who-are-allergic-but-love-felines/ (20.03.2020)

46. https://www.homeoanimal.com/blogs/blog-pet-health/14-hypoal-lergenic-cat-breeds (20.03.2020)

47. Satorina J, Szalai K, Willensdorfer A i wsp. Do hypoallergenic cats exist? Determination of major cat allergen Fel d 1 production in normal and hypoallergenic cat breeds. Clin Transl Allergy 2014; 4(Suppl 2): P11.

48. Bastien BC, Gardner C, Satyaraj E. Influence of time and phenoty-pe on salivary Fel d1 in domestic shorthair cats. J Feline Med Surg 2019; 21(10): 867-874.

49. Kelly SM, Karsh J, Marcelo J i wsp. Fel d 1 and Fel d 4 levels in cat fur, saliva, and urine. J Allergy Clin Immunol 2018; 142(6): 1990-1992.

50. Yang WHC, Kelly SM, Show JK i wsp. Fel d1 and Fel d4 Fur, Urine and Saliva Levels in Domestic Cats. J Allergy Clin Immunol 2018; 141(2): AB231

51. Overall KL, Dunham AE. Clinical features and outcome in dogs and cats with obsessive-compulsive disorder: 126 cases (1989-2000). J Am Vet Med Assoc 2002; 221(10): 1445-1452.

52. Avner DB, Perzanowski MS, Platts-Mills TA, Woodfolk JA. Evaluation of different techniques for washing cats: quantitation of allergen removed from the cat and the effect on airborne Fel d 1. J Allergy Clin Immunol 1997; 100(3): 307-312.

53. Klucka CV1, Ownby DR, Green J, Zoratti E. Cat shedding of Fel d I is not reduced by washings, Allerpet-C spray, or acepromazine. J Allergy Clin Immunol 1995; 95(6): 1164-1171.

54. Nageotte C, Park M, Havstad S, Zoratti E, Ownby DE. Duration of airborne Fel d 1 reduction after cat washing. J Allergy Clin Immunol 2006; 118(2): 521-522.

55. Carayol N, Birnbaum J, Magnan A i wsp. Fel d 1 production in the cat skin varies according to anatomical sites. Allergy 2000; 55(6): 570-573.

56. Brown PR, Leitermann K, Ohman JL Jr. Distribution of cat allergen 1 in cat tissues and fluids. Int Arch Allergy Appl Immunol 1984; 74: 67-70.

57. Wentz PE, Swanson MC, Reed CE. Variability of cat-allergen shed-ding. J Allergy Clin Immunol 1990; 85: 94-98.

58. Jalil-Colome J, Dornelas de Andrade A, Birnbaum J i wsp. Sex diffe-rence in Fel d 1 allergen production. J Allergy Clin Immunol 1996; 98: 165-168.

59. Miller JD, Bell JB, Vandernoot D. Castration of pets does not prevent allergy to pets. Clin Exp Allergy 1995; 25: 574–575.

60. Thoms F, Jennings GT, Maudrich M i wsp. Immunization of cats to induce neutralizing antibodies against Fel d 1, the major feline aller-gen in human subjects. J Allergy Clin Immunol 2019; 144(1): 193-203.

61. Thoms F, Haas S, Erhart A i wsp. Immunization of cats against Fel d 1 results in reduced allergic symptoms of owners. Viruses 2020; 12(3): 288-306.

62. Charpin C, Zielonka TM, Charpin D i wsp. Effects of castration and testosterone on Fel d I productionby sebaceous glands of male cats: II morphometric assessment. Clin Exp Allergy 1994; 24(12): 1174-1178.

63. Bae M, Woo M, Kusuma IW i wsp. Inhibitory Effects of Isoflavono-ids on Rat Prostate Testosterone 5α-Reductase. J Acupunct Meri-dian Stud 2012; 5(6): 319-322.

64. Young Yoon J, Hoon Kwon H, Uk Min S i wsp. Epigallocatechin-3-gallate improves acne in humans by modulating intracellular molecular targets and inhibiting. J Invest Dermatol 2013; 133(2): 429-440.

81Lis K i wsp. Hipoalergiczny kot – czy to możliwe?

65. Weber KS, Setchell KD, Stocco DM, Lephart ED. Dietary soy-phyto-estrogens decrease testosterone levels and prostate weight witho-ut altering LH, prostate 5alfa-reductase or testicular steroidogenic acute regulatory peptide levels in adult male Sprague-Dawley rats. J Endocrinol 2001; 170(3): 591-599.

66. Cerundolo R, Michel KE, Court MH i wsp. Effects of dietary soy iso-flavones on health, steroidogenesis, and thyroid gland function in dogs. Am J Vet Res 2009; 70(3): 353–360.

67. Cederroth CR, Zimmermann C, Beny JL i wsp. Potential detrimental effects of a phytoestrogen-rich diet on male fertility in mice. Mol Cell Endocrinol 2010; 321(2): 152-160.

68. Pezzali JG, Smith SC, Aldrich CG. An overview of the effect of diet on the allergenicity of cats to susceptible humans. SOJ Vet Sci 2018; 4: 1-9.

69. Arora MK, Yadav A, Saini V. Role of hormones in acne vulgaris. Clin Biochem 2011; 44(13): 1035-1040.

70. Kumari R, Thappa DM. Role of insulin resistance and diet in acne. Indian J Dermatol Venereol Leprol 2013; 79(3): 291-299.

71. Arlian LG, Morgan MS, Neal JS i wsp. Influence of diet on Fel d 1 production by cats. 2005; 115(2S): S236.

72. Satyaraj E, Gardner C, Filipi I i wsp. Reduction of active Fel d 1 from cats using an antiFel d1 egg IgƳ antibody. Immun Inflamm Dis 2019; 7(2): 68-73.

73. Matulka RA, Thompson L, Corley D. Multi-Level Safety Studies of Anti Fel d 1 IgƳ Ingredient in Cat Food. Front Vet Sci 2020; 6: 477-497.

74. Satyaraj E, Li Q, Sun P, Sherrill S. Anti-Fel d1 immunoglobulin Y anti-body-containing egg ingredient lowers allergen levels in cat saliva. J Feline Med Surg 2019; 21(10): 875-881.

75. Satyaraj E, Wedner HJ, Bousquet J. Keep the cat, change the care pathway: A transformational approach to managing Fel d 1, the major cat allergen. Allergy 2019; 74(S107): 5-17.

76. Wedner HJ, Satyaraj E, Gardner C i wsp. Pilot study to determine the effect of feeding cat food made with egg product containing anti-Fel d 1 antibodies to cats on human allergy symptoms. Po-ster presented at: EAACI; June 1–5, 2019; Lisbon. http://webcast.eaaci.cyim.com/mediatheque/media.aspx?mediaId=67940&chan-nel=8518 (24.03.2020)

77. Karn RC. The mouse salivary androgen-binding protein (ABP) alpha subunit closely resembles chain 1 of the cat allergen Fel d 1. Bio-chem Genet 1994; 32: 271–277.

78. Mukherjee AB, Zhang Z, Chilton BS. Uteroglobin: a steroid-indu-cible immunomodulatory protein that founded the secretoglobin superfamily. Endocr Rev 2007; 28(7): 707-725.