-
1 l-G. l L/L
HZ. MUHAMMED. VE
EVRENSEL MESAJI SEMP02YUMU'
20-'22 NİSAN 2007
)'ayına Hazırlayari
Doç. Dr. Mahfuz Söylemez
·ruı' ·ı~e t11Vatıet vmm hılüm AN\~mm!\lim Maı·k@:ııi
Küt!.i!'lhi!Mfll
2-C)J. . 5 2_ Tas. No: \,..-\ A :t_ . 'tl\
· İslami İlimler Dergisi Yayınlan Aralık 2007 .
-
İsliimi İlimler Dergisi Yayınlan: 2
İslfuni İlimler Dergisi Yayınlan Dizgi Kapak: İslfuni İlimler
Dergisi Baskı, kapak baskı, cilt: Özkan Matbaacılık Birinci Basım:
Aralık 2007
ISBN: 978-975-98073-3-7
İsliimi illm.ıer Dergisi Yayınlan Yeniyol Mahallesi l.Gazi Sok.
No:9/2 ÇORUM Web: islamillimlerdergisi.com Tif: o 364 224 81 18 '
e-posta: islami_ilimlerdergisi®yahoo.com
Her yazının dil ve bilimsel sorumluluğu yazarına aittir.
-
VI. OTURUM: HZ. PEYGAMBER VE ÖTEKİ
HZ. MUHAMMED (SA)'İN MESAJININ EVRENSELLİGİ BAGLAMıNDA DİNLER
ARASI DİYALOG
Bedreddin ÇETİNER'
Toplum halinde yaşıyan insanların, aralarındaki ilişkilerin, bir
çok boyutu vardır. İnsanların, farklı seviye ve sıklıkta olmak
üzere, birbirleriyle akrabalık ve komşuluk münasebetleri, beşeri,
medeni ve kültürel münasebetleri, siyasi ve ticari münasebetleri,
vardır. Biz bu tebliğimizde müslümanlarla hristiyan-lar arasındaki
münasebetlerden bahsederken bunlardan sadece birisinin, me-deni
münasebetlerin bir boyutunu ele alacağız: Bu da dini boyuttur.
Allah Teala, insanlan ve toplumlan birbirleriyle ihtilaf edecek
şekilde ya-ratnuştır. 1 Bu ihtilaf, insanlar arasında çatışmaların
sebebi olurken aynı za-manda keşiflerin, icatların, gelişmenin,
ilerlemenin de motoru olmuştur. Bu ihtilaflardan tarih boyunca
insan topluluklarını birbirine düşüren, toplumlan çatışma alanına
çeken en öneınli ihtilaf şüphesiz "Din ihtilafı" olmuştur.
Burada aSlında "din ihtilafı"nın, çatışmaların zahiri sebebi
olduğunu söy-lemek biraz daha bilimsel olabilir. Çünkü insanlar
tarih boyunca, aralarındaki beşeri, medeni, ahlaki ve iktisadi
ihtilalian gerçek sebeplerine irdi' etıne yerine "dini ihtilaflar"
gibi gösterme veya takdim etıne gayretinde olmuşlardır. Bu, bir
aniamda ihtilafa sebep olan "menfaat paylaşınu"ıia dini bir kisve
giy-direrek ilgili tarafların kavga sebebi olan haklarını veya
menfaatlerini meşrulaştırma ve üstünlük ya da haklılık davasında
galip gelmek için "dinin ya da din ihtilafı"mn istismar
edilmesidir. Tarih boyunca hemen bütün toplumlarda istismar edilen
değerler içinde "din ve dini duygular" birinci sırayı işgal
etınektedir. Nitekim Dini görünüşlü olmakla birlikte misyonerlik
faaliyetlerinin arka planında hep emperyalizm vetlgili devletlerin
menfaalleri söz konusudur. Me-sela bugün genelde bütün dünyadaki,
özelde de Afrika ülkelerindeki misyo-nerlik faaliyetlerine
baktığınuzda bu, açıkça görülmektedir. O halde buradaki ihtilaf,
aslında ayrı din ve inançlara mensup olmaktan kaynaklanan dini bir
ihtilaf, bu ihtilafın neticesinde vuku bulacalı: çatİşma da dini
bir çatışma ol-mayıp menfaatlerin çatışmasından ibaret
olacaktır.
Bunda, "bütün insanlar" diyerek bütüncül bir hüküm belki hatalı
olur ama özellikle hakim zümre ya da şahıslar, devlet erkini
ellerinde tutan ve ka-rar merciierinde olanlar için bu hüküm büyük
ölçüde yerindedir ve vcikıaya
Pı:of. Dr.,. Marmara Üniversitesi İ1ahiyat Fakültesi Öğretim
Üyesi. Hüd, 118-119.
-
362 Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı Sempozywnu
mutabıktır. Değilse özellikle idare edilenler ve maddi yönden
fazla güçlü olmıyanlar aslında fazla ihtilaf etmezler,
güçsüzlüklerinin farkında olarak çevre-leriyle uyum içinde yaşamaya
çalışırlar. Eğer ihtilafların ve kavgaların içinde yer alırlarsa
bu, kendi ihtilaflan neticesi değil onlan idare eden veya onlara
hakim olanlann ihtilafı ve kavgasıdır ki büyük ölçüde dini
hassasiyetleri onla-n bu ihtilafve kavgaya itmiştir .
. Mamafih burada, "insanların esas hali ihtilaf halidir, kavga
halidir." de-mek de istemiyoruz. "Silm, selam. selamet. müsalemet,
mülaemet, Üns ve Ünsiyet"te insanlar arasındaki münasebetlerde
önemli bir yer işgal eder. Çün-· kü Allah'ın Ad em oğluna verdiği
Isim olan "İnsan", bir görüşe göre "Üns"ten gelmektedir ve insanda
aslolan ünsiyettir, hemcinleri ile iyi ilişkiler kurup geliştirerek
"müsalemet" içinde bir arada yaşamaktır. Bu bağlamda toplum içinde
yaşayan, ya da topluluklar halinde yaşayan insanların, ihtilafa
konu olmayan çeşitli ilişkileri olacalı:; birbirlerinden bir çok
şey alıp verecekler, etki-lenecek ve etlilleyecekler. Bu kaçınılmaz
içtimai bir vakıa.
Bu etlilleme ve etlillenmede tabiidir ki diyalog kaçınılmaz bir
vasıta, aynı zamanda lüzumlu bir vasıtadır.
Toplum halinde yaşamak üzere yaratılan insanlar birbirlerini
tamamlar v,e her bir birey, hayvı;ınlarda olduğu gibi kendi başına
bütün ihtiyaÇlarını karşılama imkan ve kabiliyyetine sahip değil.
işte bu da insanlar arasındaki münasebetlerin temelini
oluştunnalrta: İhtiyaç ve birbirini tamamlama.
Aslında insanlar, din ve inançlan ne olursa olsun bu fıtri
ihtiyaçlan se-bebiyle devamlı bir "Diyalog" içindedirler ve bu da
hem gayet tabii, hem de sağlıklı bir içtimai olaydır. Ancak biz bu
tebliğimizde "Diyalog" deyince bu türden münasebetlerdeki
karşılıklı konuşma ve anlaşmalan kastetmeyeceğiz. Bizim burada ele
alacağıınız "Diyalog"umuz özellikle din ve inanç konulann-daki
konuşmalar, tartışmalar, dini anlam ve ·bağlamda karşılıklı
münasebet-ler, etlilleşimler ve belki de bazılannın iddia ettiği
gibi "Asgari müştereklerde
· birleşerek" te'lif ile sonuçlanması hedeflenen diyalog
olacaktır.
Şurası unutulmamalıdır ki genel anlamda diyalog, insanın "eşinin
yara-tılması" ile ortaya çıkmışken müslüman-hristiyan ya da dinler
arası diyalog anlamında "dini diyalog" düşüncesi İslam dünyasının
ve müslümanların Hrts-tiyan dünya karşısında zebun düşmesiyle
ortaya çıkmış ve hızla müslümanlar arasında bir moda halini alarale
yayılmıştır.
Bu yayılmada özellikle misyonerlik faaliyetlerini organize eden
Kilise'lerin rolü büyükse de bu moda müslüman alim ve
entelektüeller arasında da kü-çümsenmiyecek miktarda taraftar
bulmuştur.
Bu taraftarlar içinde bizzat Hrtstiyan Batı tarafından özel
olarak yetiştirtlerek İslam üllı:elerine geri gönderilenler olduğu
gibi müslümanlar içinde yetiş-
.... ,~S· ·-:ıor:oi'l:ı"l •. - •
-
Hz. Peygamber ve Öteki 363
mekle bir.likte kendi Hak dinini gereği gibi öğrenmekten mahrum
kalan veya mahrum bırakılan entelektüeller de bulunmaktadır.
Bu iki sımfin yanında üçüncü bir grup olarak "İslam dünyasının
ve müs-lümanların Hristiyan Batı karşısında küçülmesi ve ezilmesini
sızısını içinde hissedip bu aşağılayıcı durumdan çıkış ya da
kurtuluş yollanın düşünen ve içinde böyle bir endişe taşıyan ilim
adamlan ve entelektüeller de vardır ve olmalıdır.
İşte bu müslüman entelektüellerin bu modaya uymasında "Eğer
maddeten üstün gelemiyor ve mağlup edemiyorsak hiç olmazsa bu
şekilde karşımızdakilerin bize h ücumlarını ha:fifletebiliriz ya da
en azından bizi fazla ezmelerinin önüne geçebiliriz." gibi bir
düşüncenin şuur altlannda yattığını söyleyebiliriz.
Gerekçesi ve arkapiarn ne olursa olsun diyalog taraftarlanmn
zahirde bu diyaloga Kur'an ve Sünnet'ten deliller getirmeye, kendi
heva ve heveslerinin bir ürünü olan diyalog faaliyetine dini bir
kisve giydirmeye çalıştıklarını ve bu düşüncelerini ayet ve
hadislerle temellendirmeye özel bir önem verdiklerini görmekteyiz.
Zira muhatab üzerinde bir fikri kendi beşeri fikri olarak ortaya
atınakla herhangi bir kutsala veya toplumda daha üstün tarıman
birisine iza-fe etınek suretiyle takdim etınek farklı etkiler yapar
ve ortaya atılan ya da ifade edilen fikrin kabul veya reddinde
büyük farkı vardır. Bu yüzden toplumlan etkilerneye çalışanlar
onlara kabul ettirmek istedikleri fikirleri, düşünceleri genellikle
bir büyük insana ya da kutsala söylettirmeye çalışmışlardır. İşte
"Dinler arası diyalog"a dini asıllardan bir dayanak arama
gayretinde de bu niyeti sezmek ve ona göre değerlendirmek icap
eder.
Halbuki gerek Kur'an ayetleri, gerekse mesajının ins ve cirıne
şamil ol-duğunu beyan ve ilan eden Hz. Peygamber (sa)'in hadisleri
müslümanların, diğer din mensuplanyla din ve inançlan konusunı:Ia
diyaloğa kapalı olmalan gerektiğini, bu Hak din mensupianna düşen
vazifenin ancak ve ancak "Hak dini bütün insan topluluklarına
ulaştırmak (tebliğ etınek)" olduğunu açık-seçik ifade
etmektedir.
İşte biz bu tebliğimizde birkaç misaile bunu dile
getireceğiz.
Allah'ın Rasülü (sa), getirmiş olduğu mesajın cihanşümul olması
hasebiy-le ashabından bazılarına, daha doğrusu kabiliyeti
olanlarına yabancı dilleri öğrenmelerini tavsıye etıniş ve bir
hadis-i şeriflerinde "Her Itim bir kavmin dilini öğrenirse onların
şerlerinden emin olur." buyurmuşlardır.
"O göleleri ve yeri yaratması., dillerinizin ve renlclerini.zin
birbirine uymaması
(ihtilli..fı., muhtelif ve farldı olması) da O'nun
li.yetlerindendir."2 ayet-i kerimesinin haber verdiği üzere
insanlar, birbirleriyle anlaşmada farklı diller kullarıırlar.
Cihanşümul bir din olma iddiasındaki bir dinin mensuplan elbette
sahip ol-
2 Rüm. 30/22.
-
364 Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı Sempozyumu
duklan cihanşümul mesajı bütün milletiere ulaştırabilmek için
davet edecek-leri milletierin dillerini bilmek zorunda
kalacaklardır. Farklı milletlerden fert-lerin herhangi bir şekilde
anlaşabilmeleri ve diyaloglan birbirlerinin dillerini ö~renmeleri
ve bilmeleri ile mümkün olur.
İşte Hz. Muhammed (sa)'in getirmiş oldu~u İslam da, kendinden
önceki peygamberlerden farklı olarak bütün insanlara hitabedece~i
l.çin O, ashabından, dil kabiliyyeti olanların yabancı dilleri
ö~enmelerini teşvik etmişti.
Ama bunun yanında Hz. Peygamber (sa)'in hiçbir zaman hemen
yakınlarında olmalanna rağmen di~er din mensuplarından mesela
yahudi ve Hristi-yanların olsun, diğer dinlerden herhangi birisi
olsun, ashabına onlan ö~renmelerini tavsiye etmemiş; diğer dinler
hakkında bilgi sahibi olmalarını, onların inanÇ sistemlerini,
ibadetlerini ö~enmelerini istemememiştir.
Gerçi Kur'an-ı Kerim'de, özellikle Yahudi ve Hristiyanların,
Allah tarafından kendilerine gönderilmiş olan Hak dinin inanç
sistemini tahrif ederek be-şer:ileştirdikleri dinlerindeki sapık
inançlara işaret edilmiş, bu sapık inanç-ların do~an da hemen
yanında verilerek mü'minlerin batıla kanınamalan öğütlenıniştir.
Dolayısıyla burada, Kur'an'da da işaret olunduğu üzere diğer
dinlerin butlan yönlerini bilme ile "Onların dinleri ile kendi
dıninin ortak yön-lerini Ö~renip te'lif yollan aramak" arasında da
fark olduğunu unutmamak gerektir.
Çok özet olarak söylemek gerekirse İslam'ın bu konudaki tavrı
net olarak şudur: "Yanlışı ö~enmeye zaman harcamaktansa Hakk'ı ve
doğrulan öğrenmekle meşgul olmalı, şayet kişinin zamanı varsa bu
~manırn Hakkı öğrenmeye tahsis etmeli ve batılı öğrenmekle vaktiili
zayi etmemelidir."
Batılı ve batıl dinleri ö~enmeye cevaz verme bir tarafa, tam
tersine Hz. Peygamber (sa)'in zaman zaman di~er dinleri merak eden
ashabrm onlar hak-kında bilgi sahibi olıİıaktan men ettiği de
bilinmektedir. Bu cümleden olmak üzere Yemen taraflarından gelen
bir kervandan bazı kitablar eline geçen Hz. Ömer'in elindekileri
gördü~ünde: "Ey Ömer, Allah'ın benimle göndermiş ol-du~u hidayet
size yetmiyor mu?" buyurarak bir nevi azarladığı ve Hz. Ömer
(ra)'in de o kitaplan derhal terkettiği bilinmektedir.
Yine bu cümleden olarak herhangi bir din mensubu ile onların
dinlerini müzakere etme. tartışma gibi bir gayretin asr-ı saadette
hiç olmadığılll görü-yoruz. İki dinin ortak noktalarrm arama yerine
Hz. Peygamber (sa)'in, onların tahrif edilmiş ve batıl inançlanrnn
tashihi çabasından öte gitmeyen Necran Heyeti ile vuku bulan ve
onların mübahele'ye davet edilmeleriyle sonuçlanan bir tek tartışma
dışında Hz. Peygamber'in, diğer din salikleriyle inanç konu-sunda
tartışmaya girmeyi ashabına yasakladığı da herkesçe malümdur. ·
-
Hz. Peygamber ve Öteki 365
Bu konuda Hz. Peygamber (sa), kendi re'yi ile hareket etmemiş,
"Allah'tan başkasına dua edenlere sövmeyin; onlar da bilgisizlikle
tutar Allah'a s överler ... " ayet-i kerimesinin hükmünü
uygulamıştır ki bu ayet-ikerime Müslümanlan, açık bir şekilde başka
din mensuplanyla diİl konusunda tartışmaya girmek-ten
men'etmektedir. Bunu, diger din mensuplannın din ve mukaddeslerine
saygı göstermek gerektigi şeklinde anlamak mümkün olsa bile bu da
"Dinde ikrah yoktur; ruşd de sapıklık da apaçık ortaya çıkmış belli
olmuştur. .. " ayet-i kerimesi ile birlikte mütalaa edilmelidir. Bu
durumda ayette diyaloga degil, olsa olsa müslüman bir devlette
farklı din mensuplannın banş içinde birlikte yaşama hakkına işaret
vardır ve cihanş~mul olma iddiasında olan bir dinin elbette diger
dinleri kılıç zoruyla ortadan kaldırma gibi bir tavnnın olmasının
anlamsızlıgı ve lüzumsuzlugu da açıktır.
Burada sorulması gereken başka bir soru da "Niçin diyalog?"
sorusudur. Yani caiz oldugunu farzetsek dahi diger diyanet
mensuplanyla din konusunda diyalogdan beklenen fayda ve hedeflenen
sonuç nedir?
Bu soruya: "Diger din mensuplarını, Hz. Muhammed (sa)'in
getirmiş oldu-gu cihanşümul mesajın bütün insanlıga ve cinlere bir
hidayet, ilam bir mesaj ve Hak din olduguna ikna etmek" şeklinde
cevap verilirse bu gayrete ve faali-yete diyalog degil teblig
denilir. Yani siz, Hz. Peygamber (sa)'in getirmiş oldugu Hakk'ı,
batıl üzere olanlara iletip Hakk ile tanışmalan firsatım onlara
vermiş; daha açık bir ifadeyle Haipr dini onlara tebllg etıniş
olursunuz ki Allah Teala da Rasülü'ne: "Sana düşen, senin görevin
sadece tebliğ etmelctir."'i buyurmuştur. Elbette onun ümmetine
düşen görev de onunkiyle ayındır. Rasülullılh (sa)'ın mükellef
olınadıgı bir görevle ümm~ti yükümlü kılınacak degildir.
Tam tersine kendine güvenen, kendisinin~ Din üzere olduguna
inanan kimselerin diger din mensuplarına dinlerini zor kullanarak
terkettirme gibi bir "baskı"ya ihtiyaçlan da yoktur.
Mes'ele "Dinin tebligi oldugunda, aslında Kur'an-ı Kerim bize,
bu tebligin nasıl ve hangi metotla olması gerekligini de açık bir
şekilde bildirmekte ve bir manada "Din konusunda diyalog"
kapılarını sımsıkı kapatmaktadır. Bu konudaki Alu İmran, 3/110
ayet-i kerimesi bir marıifesto mesabesinde olup şöyle
buyruluyor:
"Ey ünunet-i Muhammed, sizler, insanlar için (insanların faydası
için hayat
sahnesine) çıkarılmış en hayırlı bir ümmetsiniz. (En hayırlı
ümmet olmanızın
gereği olarak) iyiliği emreder, kötülüğü yasalclarsınız ve
Allah'a iman edersiniz.
Ehl-i ldtab da (sizin gibi) iman etmiş olsalardı elbette
leendileri için en hayırlı
olıır (onlar da sizin gibi insanlar için çıkarılmış en hayırlı
ünunet olıırdu.) Filvdld
onlardan da (sizin bu ilôlıf mesajı tebliğinize icabetle)
mü'minler olmakla birlikte
çoğunluğu (H aleTea ve Halck dine girmemekte direnen)
fdsılclardır."
3 Ra'd. 13/40; Nahl. 16/82; Şürıi., 42/48.
-
366 Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı Sempozywnu
Dikkat edilirse bu ayet-i kerimede Hz. Muhammed (sa)' e gelen
cihanşümul mesajı kabul edenler, iman vasıfları yanında bütün
insanlara bu mesajı ulaştırma yüküınlülükleri ile "En hayırlı
ümmet" vasfina layık görülmektedir. Bu ulaştırmanın yolu da "İman
ve islam"dan ibaret olan "Hayn emretmek"; ş~k. küfür ve nifak"tan
ibaret olan "Şerri yasaklamak"tan ibarettir.
Allah Teala, insanlan Hakk'a ve hayra ısındırma yollanndan
olarak zaman zaman "Vasıyyet, tavsıye, va'z, raca', da'vet,
hidayet, ii:şad"4 gibi filler kullan-roakla birlikte "Dinin
tebliği" ve onun bütün insanlara ulaştırılması işinde "Emr ve nehy"
fiilierini kullanmış olması acaba bir tesadüften mi ibarettir?
Bilindiğ;i üzere "Emr" mertebe itibariyle daha yüksek olanın,
makam ve rütbe itibariyle daha aşağ;ı olan birisinden bir şeyi
yapmasını; "Nehy" de yap-mamasını "İsti'la tarikıyla istemek"ten
ibarettir ~ buna muhatab olanın, aşağ;ı olan durumu itibariyle buna
itiraz etmesi, ya da emr ya da nehyi değ;erlendirmesi söz konusu
değ;ildir.
Gerçi Arab dili belağ;atinde "Eşitler arasında emr"in "iltimas"
anlanıından bahsedilirse de açık bir karine olmadıkça emr'in gerçek
anlamı yukarda ver-diğimiz anlamdır ve gerek "iltimas", gerekse
"dua" arilamlan emr'in mecaz anlaınlandır ve bu anlamlara -
kulluk-ma'büdluk ilişkisi katinesi ile kulun, Allah'tan bir şey
isterken bu isteğ;ini emr fiili ile ifade etmesinde olduğ;u
gibi-
, ancak bir karine ile gl.dilebilir.
Bu ayet-i kerimede ise bunun tersine bir karine'den
bahsedilebilir ki o da "Eğer iman etmişler iseniz sizler en
üstünsünüz"5 ayet-i kerimesinde ifadesini bulan Hz. Muhammed
ümmetinin, bu imanlan ile diğ;er bütün ümmetierden üstün olmalan
durumudur.
Böyle bir üstünlüğ;e sahip olanın, üstelik din işlerinde, din ve
inanç konu-larında "tavsıye, va'z, nasihat, iltimas ve rica" gibi
konumlara kendini düşürmeyeceğ;i; daha açık bir ifadeyle kendi
Haklı.: dinini batı! dinlerleeşit bir sevi-yeye getirmeyi intıle
eyleyecek duruınlara düşmemesi gerektiğ;i de son derece
açıktır.
Mes'ele "Din'in tebliğ;i" olunca bu tebliğin dayanağ;ı nedir?
Muhammed üm-meti neden böyle bir tebliğ;le yüküınlü kılınmıştır
sorusu da gündeme gelebilir.
Bu soruya cevaben deriz ki: Bu tebliğ;e mesnet teşkil eden
~sasların başında Hz. Peygamber ( sal'in mesajının cihanşümul bir
mesaj olması gelir. Yani bu mesajın cilıanşümul olması vasfı onun,
Hz. Peygamber (sa) başta olmak üzere bu mesaj harnilleri tarafından
bütün insanlara ve cinlere olduğ;u hem Kur'an ayetleriyle, hem de
Rasülullah (sa)'ın hadisleriyle sabittir.
4 Vasıyyet: tavsıye: Bakara, 2/132: Beled. 90/17: Asr. 103/3: N
!sa, 4/12: Va'z: N lsa', 4/34: Hüd, 11/46: Lokman. 31/13: Da'vet:
Bakara, 2/282: İbnllıim, 14/22; Nür. 24/51: Giifır, 40/42: Hldayet
(İhda'J: Gafir, 40/38. ·
5 Alu imran. 3iı39.
-
Hz. Peygamber ve Öteki 367
Buhan ve Müslim tarafından tahtic olunan bir hadis-i şerifte
Efendimiz, kendisinden önceki peygamberlere verilmeyip de kendisine
verilen ve böyle-ce diğer peygamberlerden üstünlüğünü gerektiren
hususlan sayarken: "Ben-den önce her peygamber özellikle (sadece)
kendi kavmille peygamber olarak gönderilirdi. Ben ise bütün
yaratıklara - Buhan, Teyemmüm, 1: Salat, 56'da "insanlara"; Müslim,
Mesacid, 3'de "kırmızıya ve siyaha"- peygamber olarak. gönderildim
ve peygamberler benimle son buldu."6 buyurmuştur.
Aslında Allah'ın, Hz. Adem (as)'den başlıyarak Hz. Muhammed
(sa)' e kadar göndermiş olduğu bütün elçilerine; en geniş anlamıyla
yegane Hak Din olan "İslam"ı muhatablarına tebliğle onları bu dine
davet etmelerini emretmiş olduğu bir vakıadır ve elbette "Allah
katında hale din, İsllim'dır.7 Bu İslam, bütün pey-gamberlerin
getirmiş olduğu ve "Allah'uı razı olduğu telc dfn olan İsllim"
dıı:B ve "İnsan olsun cinn olsun her Jcim Halele din olan bu
İsllim'dan başica bir din ister, onun peşine düşer ve tabi olursa
bu leendisinden asla kabul edilmeyecektir. "9
Bundan elbette "Peygamberlerinin getirmiş olduğu Hak din
İslam'ı, kendi beşeri arzularına, heveslerine, şehvetlerine ve
menfaatlerine göre tebdil, tağyir ve tahrif etmiş olan Yahudiler,
Hristiyanlar gibi Ehl-1 kitab'dan sayılan gayr-ı müslimlerin hali
hazırdaki dinlerinin de İslam olduğu gibi bir neticeye ulaşmak
Kur'an'ı hiç anlamamak olur. Zira "O'dur Rasülü Muhammed'i, bütün
diniere üstün kılmak üzere hidayet ve Hakk Din ile göndermiş olan."
10 ve bu ayet-i kertmedeki "ale'd-dini kullihi=bütün dinlere"
ifadesi acaba o Yahudile-rin ve Hrtstiyanların dinlerini kapsamıyar
mu? Elbette "kullihi" kaydı Semavi bir aslı olsun olmasın bütün din
ve inanç sistemlerinin bu hükme dahil olma-sını
gerektirmektedir.
Öte yandan Kur'an, hem Yahudilert ve Hrtstiyanlan diğer din
sıllikleri ve müşrtkler gibi açık seçik "İslam"a davet edecek, hem
de onların "Hak din üzere olduklarını" ikrar edecek! Böyle bir
çelişkiyi hangi akıl sahibi kabul edebilir ki?
Ayrıca bu durumda Kur'an'ın, daha önceden Allah tarafindan
göndertlip de insanlar tı;rrafindan tahrif olunmuş olan kitabiara
"Müheymin -rakib: on-lan murakabe edecek, görüp gözetecek ve hafiz:
her türlü tağyir ve tebdilden, tahriften koruyacak- olıııası"rıı 11
sonra da yine ayrıı ayetteki "kendinden ön-ceki Kitab'ı tasdiki'ni:
Eğrilen yerlerini, tahrife uğrayan kısımlarını yeniden doğruya
getirtci, doğrultucu olmasım nasıl izah edebiliriz? Burada
'Tasdilc"i, türkçedeki "evrak tasdiki" ile kanştıranlar dildcat
etmeliler: aslında 'Tasdik" bir şeyi doğruya getirmek, doğrultmak,
eğrilmiş olan bir şeyi yeniden doğru
6 Müslim, Mesacld, 5. 7 Alu İmrful, 3/19. 8 Malde, 5/3. 9 Alu
İmrful. 3/85. ıo Feth, 28. ll Malde. 5/48.
-
368 Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı Sempozyumu.
hale getirmek demektir ki Kur'an'ın, kendinden önceki semavi
kitablan tasdi-ki onlardaki muharrefyerlere işaret etmesinden
ibarettir.
Eger burada, Türkçede anladığımız "Tasdik" anlamında ısrar
edilirse bu durumda da Kur'an'ın, "Kendisinden önce Allah katından
bir hiqayet ve nür olarak insanlardan bazı kavinılere gönderilmiş
olan "Tevrat" "İncil" ve di-ğer isimleri verilmeyen semavi
kitabiarın asıllarının "Allah katından gelme olduğu"nu tasdikinden
ibarettir ki Kur'an, Tevrat'ın da, İncil'in de asıllanmn Allah
katından indirtlmiş olduğuna şehadet etmekte, belki de sırf bu
yüzderi onlara "Ehlu'I-kitab" ismini vermektedir. Değilse İıe Hz.
Muhammed (sa)'in bi'setinin (peygamber olarak gönderilmesinin)
başlangıcında, ne de cilıanşümul olan bu davete muhatab olduktan
sonra onların "Semavi bir kitaba sahip, semavi bir kitabın tabileri
olma" gibi bir vasıflan yoktur ve Kur'an'ın da Hz. Peygamber
(sa)'in de açık beyamyla "Onlar kafirlerin ta kendileridir."
"Lelcad. lceferallezine lcalü iıınallô.he huve'l-mesihu'bnu Meryem
.. ", 12 "Lelcad. lcejeral-
lezfne lcalü iıınallô.he sô.lisu selcise ... " 13 "Lem
yelcunillezfne .lcejerü min ehli'l-lci-
tab ... " 14 ayet-i kertmeleri bu hususta çok açık
nasslardır.
Hz. Muhammed (sa}'in getirmiş olduğu mesajın cilıanşümul ve
başta Ya-hudi ve Hristiyanlar olmale üzere bütün diyanet
mensuplannı ilzdm edici olduğu
bir çok ayet-i kertmenin açık ifadesiyle sabittir. Mesela "Biz
Azimuşşdn seni, · aneale bütün insanlar·için Beşfr ve Nezfr bir
Rasül olarale gönderdik. "15 "Biz seni
aneale ô.lemlere rahmet olarale göndermişizdir." 16 "Ey Muhammed
de lci: Ey in-
sanlar, şüphesiz ben, gölderin ve yerin millleüne mô.lile olan,
hem dirilten, hem
öldüren, yegdne ilô.h olan Allah'ın sizlere, hepinize (eemf.'an)
gönderdiği elçisi-
yim O halde Allah'a, ve O'nıın ümmi olan O Raswü'ne -lci
lcendisi de O Allah'a ve O'nıın sözlerine iman etmekte alandır.-
iman edin, ona tôbi olun. Td lci doğru
yolu bulmuş olasınız." 17 ayet-i Icertıneleri bu konuda
nasstır.
Bu ayetler arasındaki "Muhcimmed sizin ad.amlannızdan hiçbirinin
(ya da hiç lcimsenin) babası değildir ve jalcat O, Allah'ın elçisi
ve nebilerin sonııneusudur."18 ayet-i kerimesi her ne kadar Hz.
Muhammed ile. gönderilen dinin yegane hak din olduğunda nass
değilse de "insanlara Allah'ın Hak dini'ni ge-tiren peygamberlerin
sonuncusu" olarak nitelemnesi aslında diğer bütün pey-gamberlerin
ümmetierinden Hz. Muhammed (sa)'in bi' setine yetişen ve O'nun
muhatabı olan diğer din mensuplanmn O'nun şertatine tabi olmakla,
O'nun getirip haber vermiş olduğu Hak Din' e girmekle yükümlü
olduklarını gösterir. Nitekim Hz Peygamber (sa)'in: "Bugün Musa da
gelse benim dirrime tabi ol-
12 Mrude, 5/17, 72. 13 Matde. 5/73. 14 Beyytne. 98/1. 15 Sebe',
34/28. 16 Enbiya'. 21/107. 17 A'riif, 7/158 .. 18 Ahzab,33/40
-
Hz. Peygamber ve Öteki 369
mak:tan başka bir şey yapamazdı" anlamındaki şu hadis-i şerif
bunu açıkça ifade etmektedir:
Cabir ibn Abdullah'tan rivayete göre Hz. Peygamber (sa) şöyle
buyurmuştur: "Kitab ehlirıe (dini konularda) hiçbir şey
sormayıııız. Kendileri sapıtmışken sizi hidayete ulaştıracak
değillerdir. (Onlara bir şey sorar da söylediklerini tasdik edecek
olursanız) bir batılı tasdik etmiş (yalanlayacak olursanız da
bel-ki) bir hakkı yalanlamış olursunuz. Şayet (Allah'ın elçisi)
Musa şimdi aranızda yaşıyor olsaydı bar).a tabi olmaktan başka bir
şey ona helıil olmazdı."19
Allah Teala'nın, Hz. Muhanımed'e, ins ve cinne tebliğ ve daveile
yüküınlü kıldığı din olaİı İslam'a davette Kur'an'ın kendilerine
"Ehlu:l-kitab" ünvanıyla hitabettiği Yahuçli ve Hristiyanların da
dahil olduğunu Kur'an-ı Kerim çok açık bir şekilde haber
vermektedir. Şöyle ki:
"Biz azfmüşşôıı her ümmete bir şeriat gösterdile Ocrldıle) lci
onlar onunla amel.
ederler. O halde onlar, o ümmetler emirde (senin getirmiş
olduğun dinde) senin-le çelcişmesinler. Sen de sadece Rabbına davet
et ... Eğer seninle din konusunda mücadele eder tartışırıarsa de
Id: Allah elbette sizin yapmaleta oldulclarmızı en
iyi bilendir. "20
"İçlerinden zulmedenler müstesna olmale üzere Ehlu'l-ldtab ile o
en güzel olanındcui. başkasıyla mücadele etmeyin ve deyin Id: "Biz,
bize indirilene de size indiriZmiş olana da iman ettile. Aslında
(size indiriZmiş olanda da bize indi-
riZende de beyan edildiği üzere) bizim iliihımız da sizin
ilahınız da birdir, aynı
iliihtır ve biz, aneale O ildh'a teslim olmuşlarız."21
"Dinler arası diyalog" çağnsı yapanların sımsıkı sanlıp
zorlamayla kendile-rini te'yid ediyor gösterdikleri Alu İmran, 3/64
ayet-i kerimesi bile aslında on-lar aleyhine bir delildir. Ayet-i
kerimeyi doğnİ okuyalım: "Ey kitabWar (Ehlu'l-kitab), hepiniz
(aslında; size Allah katından indirtlmiş olan Tevrat ve İncil ile
Muhanımed'e indirilmiş olan Kur'an'da bildirilmiş olan) biziınle
sizin aranızda müsavi (eşit ve adil) bir kelimeye gelin. (şöyle)
diyerek: "Allah'tan başkasına tapmayalım, ü'na hiçbir şeyi eş
tutmayalım (şirk koşmayalım), Allah'ı bırakıp da birbirimizi Rabler
edinmeyelim." Ey müslüınanlar!, (Bu davetinize karşı) eğer yine de
yüz çevirirlerse deyin ki: "Şıihid olun biz muhakkak
müslüman-larız."
Ayet-i kerime, kitab ehlini, diğer insanlar, diğer din salikieri
gibi "Hz. Mu-hanımed ile gelen cihanşümul dine davet etmeyi
enırederken onların, diğer kıifirler gibi karşı durmalan, davete
icabetten imtina' ile tartışmaya girmek istemeleri halinde
müslümanların tartışmaya girmeyerek "Şıihid olun biz mu-hakkak
müslümanlarız." demelerini enıretmek.tedir.
19 Ahmed lbn Hanbel, Musned, II!,338. 20 el-Hacc, 22/67-68. 21
el-Ankebüt, 29/46.
-
370 Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı Sempozyıımıı
Aslında bu ayet-i kerimeden hemen iki ayet öncesinde (ayet:
3/61) Allah Teala, müslümaniann yahudi ve Hristiyanlara dini
konularda nasıl davrana~ caklannı daha açık bir şekilde
bildiriyor:
"Artık sana bu ilim (Kur'an ve Hak Din) geldikten sonra ehl-i
kitabdan kim seninle O'nun (Kur'an ve Hak din) hakkında çekişir,
tartışmaya kalkışırsa de ki: "Gelin, oğullarımızı ve oğullarınızı,
kaduılarunızı ve kadınianİıızı, kendimizi ve kendinizi çağıralım,
sonra hep birlikte dua ve niyaz eyleyelim de Allah'ın lanetini
yalancilann ·üstüne okuyalım."
Daha açılc bir ifadeyle Kur'an ve ondaki Hak din geldilden sonra
kendileri-nikitab ehli sayan Yahudi ve Hıistiyanlann, Kur'an'ın
getirmiş olduğu hida-yete herkesten önce koşmalan gerekirken tam
tersine bir tutum içine girer de bu Halili halekında tartışmaya
kalkışacak olurlarsa müslümaniann yapmalan gereken onlan
"Mübahele"ye davet etmektir. Nedir "Mübahele;'? "Kişinin, en
sevdiklerini yanına alarak karşısındalillerden de aynısım yapmasım
istemesi ve bu şekilde karşı karşıya geldikten sonra "İki taraftan
hangisi yalancı ise Allah ona ve sevdiklerine lanet etsin" diyerek
lanetleşmektir.
Hz. Peygamber (sa), Necran'dan gelen ve kendisiyle dini
konularda tartış~ malı: isteyen Hey' ete öyle yapmış; kızı Hz.
Fatıma'yı, torunlan Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin'i yaruna alarak
onlarla (Necran hey' eti ile) lanetleşrnek üzere Mescid-i
nebevi'nin önüne gelmiş ve falrnt Necran hey'eti son anda bu
lanetleşmeden korkarak vazgeçmiş, cizyeyi, bir anlamda İs~am'ın
hakimiyyetini kabul ederek memleketlerine dönüp gitmişlerdir.
Hadise bütün siyer kitablannda, hadis mecmualannın "Siyer ve
Meğazi" bölümlerinde ve ilgili ayet-i kerimenin tefsiri sadedinde
tefsirlerde geniş bir şekilde yer almalctadır.
Hz. Peygamber (sa)'in Alu İınran Süresinin 3/61. bu "Mübahele
ayeti"ni bu şekilde uygulamış olması aslında bütün müslümanlar için
"Dini konularda kendileriyle tartışmaya yeltenenlere nasıl
davranacaklan" konusunda yol gös-termektedir: Siz Halili
üzeresiniz, diğer bütün diyanet mensuplan batıl üzere-ler. Onlarla
salem dininiz konusunda tartışmaya girmeyin. Eğer sizi buna
zor-lıyacak olurlarsa da onlan, karşı karşıya gelip "Allah
içiniizden yalancı olana, batıl inanç üzere olana lanet etsin"
demeye davet edin.
Cihanşümul bir din olan İslam'ı din olarak kabul eden
Müslümaniann haltimiyetini kabul eden diğer din sılliklerinin de
elbette, İslam ve Müslüman-lada fiili. savaşa girme hali müstesna
Müslümanlarca kurulan devletin tebe-ası olarak, ya da bu devlete
komşu olup da Müslümaniann devleti ile ya da Müslümanlarla
savaşınıyan gayr-ı Müslim devletlerin tebeası olarak insanca yaşama
haklan vardır. Hz. Peygamber (sa)'in, Necrarılılarla yapmış olduğu
"Zimmet antlaşması" bu hususta nasstır, İslam'ın cihanşümul bir
din. olma-sının tabü bir _neticesidir ve tarih boyunca Müslümanlar
tarafindan kurulan bütün devletler Hz. Peygamber (sa)'in bu
uygulamasına tabi olmuşlardır. Bu
-
Hz. Peygamber ve Öteki 371
.bakımdan yine tarih boyunca biç bir müslüman devlet ya da
tebeasından müslümanlar, hiçbir gayr-ı müsliıni kendi iradesi
hılıllina İslfun'a zorlama gibi bir tavır içine asla
girmemişlerdir.
Buraya kadar verdiğimiz ayet ve hadis-i şeriflerden netice
olarak anladığımız şudur:
Allah'ın elçilerinin sonuncusu olan Hz. Muhammed (sa)'in mesajı
ve da-veti madem ki cihanşümuldür, hatta sadece insanlara değil
onlarla birlikte cinlere de şamil bir davettir; o halde bu din,
kendisi dışındaki b"Q.tün dinleri yürürlükten kaldırınakla diğer
bütün din saliklerinde olduğu gibi Yahudi ve Hristiyanlar da Hz.
Muhammed (sa)'in getirmiş olduğu Hakk Din'e girmekle yükümlüdürler
ve Müslümanlar bu vasfasahip bir dinin saiikleri olarak diğer
_ hiçbir din mensubuyla dinleri konusunda tartışmamakla, sadece
Hakk din-lerini onlara ulaştınp tebliğ etmekle yükümlüdürler. Ancak
bu, Müslümanlar hiçbir zaman diğer din salikleriyle beşeri, hukuki,
ticari ve siyasi ilişki kurma-yacaklar, onlarla antlaşmalar
yapmayacaklar ve onlarla birlikte barış içinde yaşamayacaklar
anlamına alınmamalıdır.
"Elbette sen, dilediğini hi.ddyete erdiremezsin ve fakat Allah
dilediğine hi-
ddyet eder. "22, "Sen ne kadar hırslı o ls an da yine insanlarm
çoğu iman ediciler (mü'minler)değildir ve_ olmayacalclardır''23 "Ey
Muhammed, sen onların hi.dayete
ermeZerinde ne kadar hırslı olsan da hiı; lruşlrusuz Allah'ın
daldlette bırakacağı · kimselere bu hi.dayeti nasib etmez. Elbette
onların Allah'a karşı bir yqrdımcı
lan da yoktur."24 gibi ayetleriyle bütün insanların iman
etmeleri, yeryüzünün küfür ve kafulerden temizlenmesi gibi bir
muhal ile uğraşmayan ilahi ve ci-hanşümill bir din, Hakk din
dışındaki dinlerin saliklerini de "Allah'ın yarattığı kulları"
olmaları itibariyle yaşama haklundan mahrum edecek değildir. Tam
tersine Hakk dine inananların kuracakları devletlerde o devletin
vatandaşı olarak "zinınıet anlaşmalarıyla" güven içinde; muharib
olı;namaları şartıyla müslümanlara komşu devletlerin vatandaşları
olarak yiı:;le güven içinde yaşarnalarına imkan verecek
düzenlemeleri getirecektir ki Hz. Muhammed (sal'in getirmiş olduğu
son ve en mükemmel hak din İslam bu vasıfları kendisinde bulunduran
yegane dindir.
En doğrusunu Allah bilir.
22 Kasas, 28/56. 23 Yüsuf; 12/103. 24 Nahl, 16/37.
