Gra|anite na Republika Makedonija, Makedonskiot narod, kako i gra|anitekoi `iveat vo nejzinite granici koi se del od albanskiot narod, turskiot narod,vla{kiot narod, srpskiot narod, romskiot narod, bo{wa~kiot narod i drugite,prezemaj}i ja odgovornosta za sega{nosta i idninata na nivnata tatkovina, svesnii blagodarni na svoite predci za `rtvite i posvetenosta vo nivnite zalo`bi iborba za sozdavawe samostojna i suverena dr`ava Makedonija i odgovorni predidnite generacii za za~uvuvawe i razvoj na se {to e vredno od bogatoto kulturnonasledstvo i so`ivot vo Makedonija, ednakvi vo svoite prava i obvrsi konzaedni~koto dobro Republika Makedonija vo soglasnost so tradicijata naKru{evskata Republika i odlukite na ASNOM i na Referendumot od 8 septemvri1991 godina, odlu~ija da ja konstituiraat Republika Makedonija kako samostojna,suverena dr`ava, so namera da se vospostavi i zacvrsti vladeeweto na pravoto, dase garantiraat ~ovekovite prava i gra|anskite slobodi, da se obezbedi mir iso`ivot, socijalna pravda, ekonomska blagosostojba i napredok na li~niot izaedni~kiot `ivot, preku svoite pretstavnici vo Sobranieto na RepublikaMakedonija, izbrani na slobodni i demokratski izbori, go donesuvaat ovoj(amandman IV)

USTAV

NA REPUBLIKA MAKEDONIJA

I. OSNOVNI ODREDBI

^len 1

(1) Republika Makedonija e suverena, samostojna, demokratska i socijalnadr`ava.

(2) Suverenitetot na Republika Makedonija e nedeliv, neotu|iv ineprenosliv.

^len 2

(1) Vo Republika Makedonija suverenitetot proizleguva od gra|anite i impripa|a na gra|anite.

(2) Gra|anite na Republika Makedonija vlasta ja ostvaruvaat prekudemokratski izbrani pretstavnici, po pat na referendum i drugi oblici naneposredno izjasnuvawe.

^len 3

(1) Teritorijata na Republika Makedonija e nedeliva i neotu|iva.

(2) Postojnata granica na Republika Makedonija e nepovredliva.

(3) Granicata na Republika Makedonija mo`e da se menuva samo vosoglasnost so Ustavot, a vrz principot na dobrovolnost i vo soglasnost soop{toprifatenite me|unarodni normi.

(4) Republika Makedonija nema teritorijalni pretenzii kon sosednitedr`avi.(amandman I)

^len 4

(1) Gra|anite na Republika Makedonija imaat dr`avjanstvo na RepublikaMakedonija.

(2) Na dr`avjanin na Republika Makedonija ne mo`e da mu bide odzemenodr`avjanstvoto, nitu da bide proteran ili predaden na druga dr`ava.

(3) Dr`avjanstvoto na Republika Makedonija se ureduva so zakon.

^len 5

(1) Dr`avni simboli na Republika Makedonija se: grb, zname i himna.

(2) Grbot, znameto i himnata na Republika Makedonija se utvrduvaat sozakon koj se donesuva so dvotretinsko mnozinstvo glasovi od vkupniot brojpratenici.

^len 6

Glaven grad na Republika Makedonija e Skopje.

^len 7(1) Na celata teritorija vo Republika Makedonija i vo nejzinite

me|unarodni odnosi slu`ben jazik e makedonskiot jazik i negovoto kirilskopismo.

(2) Drug jazik {to go zboruvaat najmalku 20% od gra|anite, isto taka, eslu`ben jazik i negovoto pismo, kako {to e opredeleno so ovoj ~len.

(3) Li~nite dokumenti na gra|anite koi zboruvaat slu`ben jazik razli~enod makedonskiot jazik, se izdavaat na makedonski jazik i negovoto pismo, kako i natoj jazik i negovoto pismo vo soglasnost so zakon.

(4) Koj bilo gra|anin koj `ivee vo edinicite na lokalnata samouprava vokoja najmalku 20% od gra|anite zboruvaat slu`ben jazik razli~en odmakedonskiot jazik, vo komunikacijata so podra~nite edinici na ministerstvata,mo`e da upotrebi koj bilo od slu`benite jazici i negovoto pismo. Podra~niteedinici nadle`ni za tie edinici na lokalna samouprava odgovaraat namakedonski jazik i negovoto kirilsko pismo, kako i na slu`beniot jazik i pismo{to go upotrebuva gra|aninot. Sekoj gra|anin vo komunikacija so ministerstvatamo`e da upotrebuva eden od slu`benite jazici i negovoto pismo, a ministerstvataodgovaraat na makedonski jazik i negovoto kirilsko pismo, kako i na slu`beniotjazik i pismoto {to go upotrebuva gra|aninot.

(5) Vo organite na dr`avnata vlast vo Republika Makedonija slu`ben jazikrazli~en od makedonskiot jazik, mo`e da se koristi vo soglasnost so zakon.

(6) Vo edinicite na lokalnata samouprava jazikot i pismoto {to gokoristat najmalku 20% od gra|anite e slu`ben jazik, pokraj makedonskiot jazik inegovoto kirilsko pismo. Za upotrebata na jazicite i pismata na koi zboruvaatpomalku od 20% od gra|anite vo edinicite na lokalnata samouprava, odlu~uvaatorganite na edinicite na lokalnata samouprava. (amandman V)

^len 8

(1) Temelni vrednosti na ustavniot poredok na Republika Makedonija se:

- osnovnite slobodi i prava na ~ovekot i gra|aninot priznati some|unarodnoto pravo i utvrdeni so Ustavot;

- slobodnoto izrazuvawe na nacionalnata pripadnost; Soodvetna ipravi~na zastapenost na gra|anite koi pripa|aat na site zaednici vo organite nadr`avnata vlast i drugite javni institucii na site nivoa. (amandman VI)

- vladeeweto na pravoto;

- podelbata na dr`avnata vlast na zakonodavna, izvr{na i sudska;

- politi~kiot pluralizam i slobodnite neposredni i demokratski izbori;

- pravnata za{tita na sopstvenosta;

- slobodata na pazarot i pretpriemni{tvoto;

- humanizmot, socijalnata pravda i solidarnosta;

- lokalnata samouprava;

- ureduvaweto i humanizacijata na prostorot i za{titata iunapreduvaweto na `ivotnata sredina i na prirodata i

- po~ituvaweto na op{to prifatenite normi na me|unarodnoto pravo.

(2) Vo Republika Makedonija slobodno e se {to so Ustavot i zakon ne ezabraneto.

II. OSNOVNI SLOBODI I PRAVA NA ^OVEKOT IGRA\ANINOT

1. Gra|anski i politi~ki slobodi i prava

^len 9

(1) Gra|anite na Republika Makedonija se ednakvi vo slobodite i pravatanezavisno od polot, rasata, bojata na ko`ata, nacionalnoto i socijalnotopoteklo, politi~koto i verskoto uveruvawe; imotnata i op{testvenata polo`ba.

(2) Gra|anite pred Ustavot i zakonite se ednakvi.

^len 10

(1) @ivotot na ~ovekot e neprikosnoven.

(2) Vo Republika Makedonija ne mo`e da se izre~e smrtna kazna po nitueden osnov.

^len 11

(1) Fizi~kiot i moralniot integritet na ~ovekot se neprikosnoveni.

(2) Se zabranuva sekoj oblik na ma~ewe, ne~ove~ko ili poni`uva~koodnesuvawe i kaznuvawe.

(3) Se zabranuva prisilna rabota.

^len 12

(1) Slobodata na ~ovekot e neprikosnovena.

(2) Nikomu ne mo`e da mu bide ograni~ena slobodata, osven so odluka nasudot i vo slu~ai i vo postapka utvrdena so zakon.

(3) Liceto povikano, privedeno ili li{eno od sloboda mora vedna{ dabide zapoznato so pri~inite za negovoto povikuvawe, priveduvawe ili li{uvaweod sloboda i so negovite prava utvrdeni so zakon i od nego ne mo`e da se baraizjava. Liceto ima pravo na branitel vo policiskata i sudskata postapka.

(4) Liceto li{eno od sloboda mora vedna{, a najdocna vo rok od 24 ~asa odmomentot na li{uvaweto od sloboda, da bide izvedeno pred sud, koj bez odlagawe}e odlu~i za zakonitosta na li{uvaweto od sloboda.

(5) Pritvorot do podignuvawe na obvinenieto, po odluka na sud, mo`e datrae najdolgo 180 dena od denot na pritvoruvaweto. Po podignuvawe naobvinenieto, pritvorot go prodol`uva ili go opredeluva nadle`niot sud voslu~aj i vo postapka utvrdeni so zakon .

(6) Pritvorenoto lice mo`e pod uslovi utvrdeni so zakon da bide pu{tenoda se brani od sloboda.

^len 13

(1) Liceto obvineto za kaznivo delo }e se smeta za nevino se dodekanegovata vina ne bide utvrdena so pravosilna sudska odluka.

(2) Liceto nezakonito li{eno od sloboda, pritvoreno ili nezakonitoosudeno, ima pravo na nadomest na {teta i drugi prava utvrdeni so zakon.

(3) Za prekr{oci opredeleni so zakon, sankcija mo`e da izre~e organ nadr`avnata uprava ili organizacija i drug organ {to vr{i javni ovlastuvawa.

(4) Protiv kone~na odluka za prekr{ok se garantira sudska za{tita poduslovi i postapka uredeni so zakon.(amandman XX)

^len 14

(1) Nikoj ne mo`e da bide kaznet za delo koe pred da bide storeno ne biloutvrdeno so zakon ili so drug propis kako kaznivo delo i za koe ne bilapredvidena kazna.

(2) Nikoj ne mo`e povtorno da bide suden za delo za koe ve}e bil suden i zakoe e donesena pravosilna sudska odluka.

^len 15

(1) Se garantira pravoto na `alba protiv odluki doneseni vo postapka voprv stepen pred sud.

(2) Pravoto na `alba ili drug vid na pravna za{tita protiv poedine~nipravni akti doneseni vo postapka vo prv stepen pred organ na dr`anata uprava iliorganizacija i drug organ {to vr{i javni ovlastuvawa se ureduva sozakon.(amandman XXI)

^len 16

(1) Se garantira slobodata na uveruvaweto, sovesta, mislata i javnotoizrazuvawe na mislata.

(2) Se garantira slobodata na govorot, javniot nastap, javnotoinformirawe i slobodnoto osnovawe na institucii za javno informirawe.

(3) Se garantira slobodniot pristap kon informaciite, slobodata naprimawe i prenesuvawe na informacii.

(4) Se garantira pravoto na odgovor vo sredstvata za javno informirawe.

(5) Se garantira pravoto na ispravka vo sredstvata za javno informirawe.

(6) Se garantira pravoto na za{tita na izvorot na informacijata vosredstvata za javno informirawe.

(7) Cenzurata e zabraneta.

^len 17

Se garantira slobodata i nepovredlivosta na pismata i na site drugioblici na komunikacija. Samo vrz osnova na odluka na sud, pod uslovi i vopostapka utvrdeni so zakon, mo`e da se otstapi od pravoto na nepovredlivost napismata i na site drugi oblici na komunikacija, ako toa e neophodno zaradispre~uvawe ili otkrivawe krivi~ni dela, zaradi vodewe krivi~na postapka ilikoga toa go baraat interesite na bezbednosta i odbranata na Republikata.Zakonot se donesuva so dvotretinsko mnozinstvo glasovi od vkupniot broj

pratenici. (amandman XIX)

^len 18

(1) Se garantiraat sigurnosta i tajnosta na li~nite podatoci.

(2) Na gra|anite im se garantira za{tita od povreda na li~niot integritet{to proizleguva od registriraweto na informacii za niv preku obrabotka napodatocite.

^len 19

(1) Se garantira slobodata na veroispovesta.

(2) Se garantira slobodno i javno, poedine~no ili vo zaednica so drugi,izrazuvawe na verata.

(3) Makedonskata pravoslavna crkva, kako i Islamskata verska zaednica voMakedonija, Katoli~kata crkva, Evangelsko-Metodisti~kata crkva, Evrejskatazaednica i drugite verski zaednici i religiozni grupi se odvoeni od dr`avata ise ednakvi pred zakon

(4) Makedonskata pravoslavna crkva, kako i Islamskata verska zaednica voMakedonija, Katoli~kata crkva, Evangelsko-Metodisti~kata crkva, Evrejskatazaednica i drugite verski zaednici i religiozni grupi se slobodni vo osnovawetona verski u~ili{ta i na socijalni i dobrotvorni ustanovi vo postapkapredvidena so zakon. (amandman VII)

^len 20

(1) Na gra|anite im se garantira slobodata na zdru`uvawe zaradiostvaruvawe i za{tita na nivnite politi~ki, ekonomski, socijalni, kulturni idrugi prava i uveruvawa.

(2) Gra|anite mo`at slobodno da osnovaat zdru`enija na gra|ani ipoliti~ki partii, da pristapuvaat kon niv i od niv da istapuvaat.

(3) Programite i dejstvuvaweto na zdru`enijata na gra|anite ipoliti~kite partii ne mo`at da bidat naso~eni kon nasilno urivawe naustavniot poredok na Republikata i kon pottiknuvawe ili povikuvawe na voenaagresija ili razgoruvawe na nacionalna, rasna ili verska omraza ilinetrpelivost.

(4) Zabraneti se voeni ili poluvoeni zdru`enija {to ne im pripa|aat navooru`enite sili na Republika Makedonija.

^len 21

(1) Gra|anite imaat pravo mirno da se sobiraat i da izrazuvaat javenprotest bez prethodno prijavuvawe i bez posebna dozvola.

(2) Koristeweto na ova pravo mo`e da bide ograni~eno samo vo uslovi navoena i vonredna sostojba.

^len 22

(1) Sekoj gra|anin so napolneti 18 godini `ivot steknuva izbira~ko pravo.

(2) Izbira~koto pravo e ednakvo, op{to i neposredno i se ostvaruva naslobodni izbori so tajno glasawe.

(3) Izbira~ko pravo nemaat licata na koi im e odzemena delovnatasposobnost.

^len 23

Sekoj gra|anin ima pravo da u~estvuva vo vr{eweto na javni funkcii.

^len 24

(1) Sekoj gra|anin ima pravo da podnesuva pretstavki do dr`avnite organii drugite javni slu`bi i na niv da dobie odgovor.

(2) Gra|aninot ne mo`e da bide povikan na odgovornost, nitu da trpi{tetni posledici za stavovite izneseni vo pretstavkite, osven ako so niv nestoril krivi~no delo.

^len 25

Na sekoj gra|anin mu se garantira po~ituvawe i za{tita na privatnosta nanegoviot li~en i semeen `ivot, na dostoinstvoto i ugledot.

^len 26

(1) Se garantira nepovredlivosta na domot.

(2) Pravoto na nepovredlivost na domot mo`e da bide ograni~enoedinstveno so sudska odluka koga e vo pra{awe otkrivawe ili spre~uvawe, nakrivi~ni dela ili za{tita na zdravjeto na lu|eto.

^len 27

(1) Sekoj gra|anin na Republika Makedonija ima pravo slobodno da sedvi`i na teritorijata na Republikata i slobodno da go izbira mestoto na svoeto`iveali{te.

(2) Sekoj gra|anin ima pravo da ja napu{ti teritorijata na Republikata ida se vrati vo Republikata.

(3) Ostvaruvaweto na ovie prava mo`e da se ograni~i so zakon, edinstvenovo slu~aite koga e toa potrebno zaradi za{tita na bezbednosta na Republikata,vodewe na krivi~na postapka ili za{tita na zdravjeto na lu|eto.

^len 28

(1) Odbranata na Republika Makedonija e pravo i dol`nost na sekojgra|anin.

(2) Ostvaruvaweto na ova pravo i dol`nost na gra|anite se ureduva sozakon.

^len 29

(1) Strancite vo Republika Makedonija u`ivaat slobodi i pravagarantirani so Ustavot, pod uslovi utvrdeni so zakon i me|unarodni dogovori.

(2) Republikata im garantira pravo na azil na strancite i na licata bezdr`avjanstvo, progoneti zaradi demokratsko politi~ko uveruvawe i dejstvuvawe.

(3) Ekstradicija na stranec mo`e da bide izvr{ena samo vrz osnova naratifikuvan me|unaroden dogovor i vrz na~eloto na reciprocitet. Stranec nemo`e da bide ekstradiran zaradi politi~ko krivi~no delo. Dejstvijata naterorizam ne se smetaat za politi~ki krivi~ni dela.

2. Ekonomski, socijalni i kulturni prava

^len 30

(1) Se garantira pravoto na sopstvenost i pravoto na nasleduvawe.

(2) Sopstvenosta sozdava prava i obvrski i treba da slu`i za dobro napoedinecot i na zaednicata.

(3) Nikomu ne mo`at da mu bidat odzemeni ili ograni~eni sopstvenosta ipravata koi proizleguvaat od nea, osven koga se raboti za javen interes utvrden sozakon.

(4) Vo slu~aj na eksproprijacija na sopstvenosta ili vo slu~aj naograni~uvawe na sopstvenosta se garantira praveden nadomest koj ne mo`e da bideponizok od pazarnata vrednost.

^len 31

Stransko lice vo Republika Makedonija mo`e da steknuva pravo nasopstvenost pod uslovi utvrdeni so zakon.

^len 32

(1) Sekoj ima pravo na rabota, sloboden izbor na vrabotuvawe, za{tita priraboteweto i materijalna obezbedenost za vreme na privremena nevrabotenost.

(2) Sekomu, pod ednakvi uslovi, mu e dostapno sekoe rabotno mesto.

(3) Sekoj vraboten ima pravo na soodvetna zarabotuva~ka.

(4) Sekoj vraboten ima pravo na platen dneven, nedelen i godi{en odmor.Od ovie prava vrabotenite ne mo`at da se otka`at.

(5) Ostvaruvaweto na pravata na vrabotenite i nivnata polo`ba seureduvaat so zakon i so kolektivni dogovori.

^len 33

Sekoj e dol`en da pla}a danok i drugi javni dava~ki i da u~estvuva vonamiruvaweto na javnite rashodi na na~in utvrden so zakon.

^len 34

Gra|anite imaat pravo na socijalna sigurnost i socijalno osiguruvaweutvrdeni so zakon i so kolektiven dogovor.

^len 35

(1) Republikata se gri`i za socijalnata za{tita i socijalnata sigurnostna gra|anite soglasno so na~eloto na socijalna pravednost.

(2) Republikata im garantira pravo na pomo{ na nemo}nite i nanesposobnite za rabota gra|ani.

(3) Reublikata im obezbeduva posebna za{tita na invalidnite lica iuslovi za nivno vklu~uvawe vo op{testveniot `ivot.

^len 36

(1) Republikata im garantira posebni socijalni prava na borcite odAntifa{isti~kata vojna i od site nacionalnoosloboditelni vojni naMakedonija, na voenite invalidi, na progonuvanite i zatvoranite za ideite nasamobitnosta na makedonskiot narod i negovata dr`avnost, kako i na ~lenovite nanivnite semejstva koi nemaat mo`nosti za materijalna i socijalna egzistencija.

(2) Posebnite prava se ureduvaat so zakon.

^len 37

(1) Zaradi ostvaruvawe na svoite ekonomski i socijalni prava, gra|aniteimaat pravo da osnovaat sindikati. Sindikatite mo`at da osnovaat svoi sojuzi ida ~lenuvaat vo me|unarodni sindikalni organizacii.

(2) So zakon mo`e da se ograni~at uslovite za ostvaruvawe na pravoto nasindikalno organizirawe vo vooru`enite sili, policijata i organite naupravata.

^len 38

(1) Se garantira pravoto na {trajk.

(2) So zakon mo`e da se ograni~at uslovite za ostvaruvawe na pravoto na{trajk vo vooru`enite sili, policijata i organite na upravata.

^len 39

(1) Na sekoj gra|anin mu se garantira pravoto na zdravstvena za{tita.

(2) Gra|aninot ima pravo i dol`nost da go ~uva i unapreduva sopstvenotozdravje i zdravjeto na drugite.

^len 40

(1) Republikata mu obezbeduva posebna gri`a i za{tita na semejstvoto.

(2) Pravnite odnosi vo brakot, semejstvoto i vonbra~nata zaednica seureduvaat so zakon.

(3) Roditelite imaat pravo i dol`nost da se gri`at za izdr`uvawe ivospituvawe na decata. Decata se dol`ni da se gri`at za starite i iznemo{teniroditeli.

(4) Republikata im obezbeduva posebna za{tita na decata bez roditeli idecata bez roditelska gri`a.

^len 41

(1) Pravo na ~ovekot e slobodno da odlu~uva za sozdavawe na deca.

(2) Republikata, zaradi usoglasen ekonomski i socijalen razvoj, vodihumana populaciona politika.

^len 42

(1)Republikata posebno gi za{tituva maj~instvoto, decata i maloletnitelica.

(2) Lice pomlado od 15 godini `ivot ne mo`e da bide vraboteno.

(3) Maloletnite lica i majkite imaat pravo na posebna za{tita prirabota.

(4) Maloletnite lica ne smeat da bidat vrabotuvani na rabotni mesta {tose {tetni za nivnoto zdravje i moralot.

^len 43

(1) Sekoj ~ovek ima pravo na zdrava `ivotna sredina.

(2) Sekoj e dol`en da ja unapreduva i {titi `ivotnata sredina iprirodata.

(3) Republikata obezbeduva uslovi za ostvaruvawe na pravoto na gra|anitena zdrava `ivotna sredina.

^len 44

(1) Sekoj ima pravo na obrazovanie.

(2) Obrazovanieto e dostapno na sekogo pod ednakvi uslovi.

(3) Osnovnoto obrazovanie e zadol`itelno i besplatno.

^len 45

Gra|anite imaat pravo, pod uslovi utvrdeni so zakon, da osnovaat privatniobrazovni ustanovi vo site stepeni na obrazovanieto, osven vo osnovnotoobrazovanie.

^len 46

(1) Na univerzitetot mu se garantira avtonomija.

(2) Uslovite za osnovawe, vr{ewe i prestanok na dejnosta nauniverzitetot, se ureduvaat so zakon.

^len 47

(1) Se garantira slobodata na nau~noto, umetni~koto i na drugite vidovitvore{tvo.

(2) Se garantiraat pravata {to proizleguvaat od nau~noto umetni~kotoili drug vid intelektualno tvore{tvo.

(3) Republikata go pottiknuva, pomaga i {titi razvojot na naukata,umetnosta i kulturata.

(4) Republikata go pottiknuva i pomaga nau~niot i tehnolo{kiot razvoj.

(5) Republikata gi pottiknuva i pomaga tehni~kata kultura i sportot.

^len 48(1) Pripadnicite na zaednicite imaat pravo slobodno da go izrazuvaat,

neguvaat i razvivaat svojot identitet i osobenostite na svoite zaednici i da giupotrebuvaat simbolite na svojata zaednica.

(2) Republikata im ja garantira za{titata na etni~kiot, kulturniot,jazi~niot i verskiot identitet na site zaednici.

(3) Pripadnicite na zaednicite imaat pravo da osnovaat kulturni,umetni~ki, obrazovni institucii, kako i nau~ni i drugi zdru`enija zaradiizrazuvawe, neguvawe i razvivawe na svojot identitet.

(4) Pripadnicite na zaednicite imaat pravo na nastava na svojot jazik voosnovnoto i srednoto obrazovanie na na~in utvrden so zakon. Vo u~ili{tata vokoi obrazovanieto se odviva na drug jazik se izu~uva i makedonskiotjazik.(amandman VIII)

^len 49

(1) Republikata se gri`i za polo`bata i pravata na pripadnicite namakedonskiot narod vo sosednite zemji i za iselenicite od Makedonija, go pomaganivniot kulturen razvoj i gi unapreduva vrskite so niv. Republikata pritoa nemada se me{a vo suverenite prava na drugi dr`avi i vo nivnite vnatre{ni raboti(amandman II)

(2) Republikata se gri`i za kulturnite, ekonomskite i socijalnite pravana gra|anite na Republikata vo stranstvo.

3. Garancii na osnovnite slobodi i prava

^len 50

(1) Sekoj gra|anin mo`e da se povika na za{tita na slobodite i pravatautvrdeni so Ustavot pred sudovite i pred Ustavniot sud na Republika Makedonijavo postapka zasnovana vrz na~elata na prioritet i itnost.

(2) Se garantira sudska za{tita na zakonitosta na poedine~nite akti nadr`avnata uprava i na drugite institucii {to vr{at javni ovlastuvawa.

(3) Gra|aninot ima pravo da bide zapoznat so ~ovekovite prava i osnovnislobodi i aktivno da pridonesuva, poedine~no ili zaedno so drugi za nivnounapreduvawe i za{tita.

^len 51

(1) Vo Republika Makedonija zakonite moraat da bidat vo soglasnost soUstavot, a site drugi propisi so Ustavot i so zakon.

(2) Sekoj e dol`en da gi po~ituva Ustavot i zakonite.

^len 52

(1) Zakonite i drugite propisi se objavuvaat pred da vlezat vo sila.

(2) Zakonite i drugite propisi se objavuvaat vo „Slu`ben vesnik naRepublika Makedonija" najdocna vo rok od sedum dena od denot na nivnotodonesuvawe.

(3) Zakonite vleguvaat vo sila najrano osmiot den od denot naobjavuvaweto, a po isklu~ok, {to go utvrduva Sobranieto, so denot naobjavuvaweto.

(4) Zakonite i drugite propisi ne mo`at da imaat povratno dejstvo, osvenpo isklu~ok, vo slu~ai koga toa e popovolno za gra|anite.

^len 53

Advokaturata e samostojna i nezavisna javna slu`ba {to obezbeduva pravnapomo{ i vr{i javni ovlastuvawa vo soglasnost so zakon.

^len 54

(1) Slobodite i pravata na ~ovekot i gra|aninot mo`at da se ograni~atsamo vo slu~ai utvrdeni so Ustavot.

(2) Slobodite i pravata na ~ovekot i gra|aninot mo`at da bidatograni~eni za vreme na voena ili vonredna sostojba spored odredbite na Ustavot.

(3) Ograni~uvaweto na slobodite i pravata ne mo`e da bidediskriminatorsko po osnov na pol, rasa, boja na ko`a, jazik, vera, nacionalno ilisocijalno poteklo, imotna ili op{testvena polo`ba.

(4) Ograni~uvaweto na slobodite i pravata ne mo`e da se odnesuva napravoto na `ivot, zabranata na ma~ewe, na ne~ove~ko i poni`uva~ko postapuvawei kaznuvawe, na pravnata odredenost na kaznivite dela i kaznite, kako i naslobodata na uveruvaweto, sovesta, mislata, javnoto izrazuvawe na mislata iveroispovesta.

4. Osnovi na ekonomskite odnosi

^len 55

(1) Se garantira slobodata na pazarot i pretpriemni{tvoto.

(2) Republikata obezbeduva ednakva pravna polo`ba na site subjekti napazarot. Republikata prezema merki protiv monopolskata polo`ba imonopolskoto odnesuvawe na pazarot.

(3) Slobodata na pazarot i pretpriemni{tvoto mo`at da se ograni~at sozakon edinstveno zaradi odbranata na Republikata, za~uvuvaweto na prirodata,`ivotnata sredina ili zdravjeto na lu|eto.

^len 56

(1) Site prirodni bogatstva na Republikata, rastitelniot i `ivotinskiotsvet, dobrata vo op{ta upotreba, kako i predmetite i objektite od osobenokulturno i istorisko zna~ewe opredeleni so zakon se dobra od op{t interes zaRepublikata i u`ivaat posebna za{tita.

(2) Republikata garantira za{tita, unapreduvawe i zbogatuvawe naistoriskoto i umetni~koto bogatstvo na Makedonija i na site zaednici voMakedonija, kako i na dobrata koi go so~inuvaat bez ogled na nivniot pravenre`im.(amandman IX)

(3) So zakon se ureduvaat na~inot i uslovite pod koi opredeleni dobra odop{t interes za Republikata mo`at da se otstapat na koristewe.

^len 57

Republikata go pottiknuva ekonomskiot napredok i se gri`i zaporamnomeren prostoren i regionalen razvoj kako i za pobrz razvoj na stopanskinedovolno razvienite podra~ja,

^len 58

(1) Sopstvenosta na trudot se osnova za upravuvawe i u~estvo voodlu~uvaweto.

(2) U~estvoto vo upravuvaweto i odlu~uvaweto vo javnite ustanovi islu`bi se ureduva so zakon i vrz principite na stru~nost i kompetentnost.

^len 59

(1) Na stranskite vlo`uva~i im se garantira pravoto na slobodnoiznesuvawe na vlo`eniot kapital i dobivkata.

(2) Pravata steknati vrz osnova na vlo`eniot kapital ne mo`at da senamaluvaat so zakon ili drug propis.

^len 60

(1) Narodnata banka na Republika Makedonija e emisiona banka.

(2) Narodnata banka e samostojna i odgovorna za stabilnosta na valutata,za monetarnata politika i za op{tata likvidnost na pla}awata vo Republikata ikon stranstvo.

(3) Organizacijata i rabotata na Narodnata banka se ureduvaat so zakon.

III. ORGANIZACIJA NA DR@AVNATA VLAST

1. Sobranie na Republika Makedonija

^len 61

(1) Sobranieto na Republika Makedonija e pretstavni~ki organ nagra|anite i nositel na zakonodavnata vlast na Republikata.

(2) Organizacijata i funkcioniraweto na Sobranieto se ureduvaat soUstavot i so Delovnikot.

^len 62

(1) Sobranieto go so~inuvaat od 120 do 140 pratenici.

(2) Pratenicite se izbiraat na op{ti, neposredni i slobodni izbori sotajno glasawe.

(3) Pratenikot gi pretstavuva gra|anite i vo Sobranieto odlu~uva po svoeuveruvawe.

(4) Pratenikot ne mo`e da bide otpovikan.

(5) Na~inot i uslovite za izbor na pratenicite se ureduvaat so zakon {tose donesuva so mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici.

^len 63

(1) Pratenicite vo Sobranieto se izbiraat za vreme od ~etiri godini.Mandatot na pratenicite go verificira Sobranieto. Mandatot po~nuva da te~eod konstitutivnata sednica na Sobranieto. Novoizbranoto Sobranie se sostanuvana konstitutivna sednica najdocna 20 dena po odr`anite izbori. Konstitutivnatasednica ja svikuva pretsedatelot na Sobranieto od prethodniot sostav.

(2) Dokolku ne se zaka`e konstitutivna sednica vo predvideniot rok,pratenicite sami se sostanuvaat i go konstituiraat. Sobranieto na dvaeset iprviot den od denot na zavr{uvaweto na izborite.

(3) Izbori za pratenici vo Sobranieto se odr`uvaat vo poslednite 90 denaod mandatot na stariot prateni~ki sostav ili vo rok od 60 dena od denot naraspu{taweto na Sobranieto.

(4) Mandatot na pratenicite vo Sobranieto mo`e da se prodol`i samo voslu~aj na voena ili vonredna sostojba.

(5) So zakon se utvrduva nespojlivosta i neizbirlivosta na funkcijatapratenik vo Sobranieto so vr{ewe na drugi javni funkcii ili profesii.

(6) Sobranieto se raspu{ta ako za toa se izjasni mnozinstvoto od vkupniotbroj pratenici.

^len 64

(1) Pratenicite u`ivaat imunitet.

(2) Pratenikot ne mo`e da bide povikan na krivi~na odgovornost ili dabide pritvoren za iska`ano mislewe ili za glasawe vo Sobranieto.

(3) Pratenikot ne mo`e da bide pritvoren bez odobruvawe na Sobranieto,osven ako e zate~en vo vr{ewe krivi~no delo za koe e propi{ana kazna zatvor votraewe od najmalku pet godini.

(4) Sobranieto mo`e da odlu~i da se primeni imunitet nad pratenik i kogatoj samiot ne se povikal na nego, ako e toa potrebno zaradi vr{ewe na funkcijatapratenik.

(5) Za vreme na mandatot pratenicite ne podle`at na obvrska vovooru`enite sili.

(6) Pratenikot ima pravo na nadomest utvrden so zakon.

^len 65

(1) Pratenikot mo`e da podnese ostavka.

(2) Pratenikot ostavkata ja podnesuva li~no na sednica na Sobranieto.

(3) Na pratenikot mu prestanuva mandatot koga e osuden za krivi~no deloza koe e propi{ana kazna zatvor vo traewe od najmalku pet godini.

(4) Na pratenikot mo`e da mu bide odzemen mandatot koga e osuden zakrivi~no ili drugo kaznivo delo {to go pravi nedostoen za vr{ewe na funkcijatapratenik, kako i za neopravdano otsustvo od Sobranieto pove}e od {est meseci.Odzemaweto na mandatot go utvrduva Sobranieto so dvotretinsko mnozinstvoglasovi od vkupniot broj pratenici.

^len 66

(1) Sobranieto e vo postojano zasedanie.

(2) Sobranieto raboti na sednici.

(3) Sednicite na Sobranieto gi svikuva pretsedatelot na Sobranieto.

(4) Sobranieto donesuva delovnik so mnozinstvo glasovi od vkupniot brojpratenici.

^len 67

(1) Sobranieto od redot na pratenicite izbira pretsedatel i eden ilipove}e potpretsedateli, so mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici.

(2) Pretsedatelot na Sobranieto go pretstavuva Sobranieto, se gri`i zaprimena na Delovnikot na Sobranieto i vr{i drugi raboti utvrdeni so Ustavot iso Delovnikot na Sobranieto.

(3) Funkcijata pretsedatel na Sobranieto e nespojliva so vr{ewe na drugajavna funkcija, profesija ili funkcija vo politi~ka partija.

(4) Pretsedatelot na Sobranieto raspi{uva izbori za pratenici i izborna pretsedatel na Republikata.

^len 68

(1) Sobranieto na Republika Makedonija:

- go donesuva i izmenuva Ustavot;

- donesuva zakoni i dava avtenti~no tolkuvawe na zakonite;

- gi utvrduva javnite dava~ki;

- donesuva republi~ki buxet i zavr{na smetka na buxetot;

- donesuva prostoren plan na Republikata;

- ratifikuva me|unarodni dogovori;

- odlu~uva za vojna i mir;

- donesuva odluka za menuvawe na granicata na Republikata;

- donesuva odluka za stapuvawe i istapuvawe od sojuz ili zaednica so drugidr`avi;

- raspi{uva referendum;

- odlu~uva za rezervite na Republikata;

- osnova soveti;

- izbira Vlada na Republika Makedonija;

- izbira sudii na Ustavniot sud na Republika Makedonija;

- vr{i izbori, imenuvawa i razre{uvawa i na drugi nositeli na javni idrugi funkcii utvrdeni so Ustavot i so zakon;

- vr{i politi~ka kontrola i nadzor nad Vladata i nad drugite nositeli najavni funkcii {to se odgovorni pred Sobranieto;

- dava amnestija i

- vr{i drugi raboti utvrdeni so Ustavot.

(2) Sobranieto za vr{ewe na rabotite od svojata nadle`nost donesuva iodluki, deklaracii, rezolucii, preporaki i zaklu~oci.

^len 69(1) Sobranieto mo`e da odlu~uva ako na sednicata prisustvuva mnozinstvo

od vkupniot broj pratenici. Sobranieto odlu~uva so mnozinstvo glasovi odprisutnite pratenici, a najmalku so edna tretina od vkupniot broj pratenici, akoso Ustavot ne e predvideno posebno mnozinstvo.

(2) Za zakoni koi direktno gi zasegaat kulturata, upotrebata na jazicite,obrazovanieto, li~nite dokumenti i upotrebata na simbolite, Sobranietoodlu~uva so mnozinstvo glasovi od prisutnite pratenici, pri {to mora da imamnozinstvo glasovi od prisutnite pratenici koi pripa|aat na zaednicite koi nese mnozinstvo vo Republika Makedonija. Sporot vo vrska so primenata na ovaaodredba go re{ava Komitetot za odnosi me|u zaednicite.(amandman X)

^len 70

(1) Sednicite na Sobranieto se javni.

(2) Sobranieto mo`e da odlu~i da raboti bez prisustvo na javnosta sodvotretinsko mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici.

^len 71

(1) Pravo da predlaga donesuvawe na zakon ima sekoj pratenik voSobranieto, Vladata na Republika Makedonija i najmalku 10.000 izbira~i.

(2) Inicijativa za donesuvawe na zakon do ovlastenite predlaga~i mo`e dadade sekoj gra|anin, grupa gra|ani, institucii i zdru`enija.

^len 72

(1) Interpelacija mo`e da se postavi za rabotata na sekoj nositel na javnafunkcija, Vladata i sekoj nejzin ~len poedine~no, kako i za pra{awa od rabotatana dr`avnite organi.

(2) Interpelacija mo`at da podnesat najmalku pet pratenici.

(3) Prateni~ko pra{awe mo`e da postavi sekoj pratenik.

(4) Na~inot i postapkata na podnesuvaweto i raspravata po interpelacijai prateni~ko pra{awe se ureduvaat so Delovnikot.

^len 73

(1) Sobranieto odlu~uva za raspi{uvawe na referendum za oddelnipra{awa od svojata nadle`nost so mnozinstvo glasovi od vkupniot brojpratenici.

(2) Odlukata na referendumot e usvoena, ako za nea glasalo mnozinstvotood izbira~ite koi glasale, dokolku glasale pove}e od polovinata od vkupniot brojizbira~i.

(3) Sobranieto e dol`no da raspi{e referendum koga predlog }e podnesatnajmalku 150.000 izbira~i. Odlukata donesena na referendumot e zadol`itelna.

^len 74

(1) Sobranieto donesuva odluka za menuvawe na granicata na Republikataso dvotretinsko mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici.

(2) Odlukata za menuvawe na granicata na Republikata e usvoena nareferendum, dokolku za nea glasalo mnozinstvoto od vkupniot broj izbira~i.

^len 75

(1) Zakonite se proglasuvaat so ukaz.

(2) Ukazot za proglasuvawe na zakonite go potpi{uvaat pretsedatelot naRepublikata i pretsedatelot na Sobranieto.

(3) Pretsedatelot na Republikata mo`e da odlu~i da ne go potpi{e ukazotza proglasuvawe na zakonot. Sobranieto povtorno go razgleduva zakonot idokolku go usvoi so mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici,pretsedatelot na Republikata e dol`en da go potpi{e ukazot.

(4) Pretsedatelot e dol`en da go potpi{e ukazot, dokolku spored Ustavot,zakonot se donesuva so dvotretinsko mnozinstvo glasovi od vkupniot brojpratenici.

^len 76

(1) Sobranieto osnova postojani i povremeni rabotni tela.

(2) Sobranieto mo`e da osnova anketni komisii za site oblasti i za sekoepra{awe od javen interes.

(3) Predlog za osnovawe anketna komisija mo`at da podnesat najmalku 20pratenici.

(4) Sobranieto osnova postojana anketna komisija za za{tita na sloboditei pravata na gra|aninot.

(5) Naodite na anketnite komisii se osnova za poveduvawe postapka zautvrduvawe na odgovornost na nositelite na javnite funkcii.

^len 77(1) Sobranieto izbira naroden pravobranitel so mnozinstvo glasovi od

vkupniot broj pratenici, pri {to mora da ima mnozinstvo glasovi od vkupniotbroj pratenici koi pripa|aat na zaednicite koi ne se mnozinstvo vo RepublikaMakedonija.

(2) Narodniot pravobranitel gi {titi ustavnite i zakonskite prava nagra|anite koga im se povredeni od organite na dr`avnata uprava i od drugi organii organizacii {to imaat javni ovlastuvawa. Sobranieto izbira narodenpravobranitel so mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici, pri {to morada ima mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici koi pripa|aat nazaednicite koi ne se mnozinstvo vo Republika Makedonija.(amandman XI)

(3) Narodniot pravobranitel se izbira za vreme od osum godini, so pravona u{te eden izbor.

(4) Uslovite na izbor i razre{uvawe, nadle`nosta i na~inot na rabotatana narodniot pravobranitel se ureduvaat so zakon.

^len 78(1) Sobranieto osnova Komitet za odnosi me|u zaednicite.(2) Komitetot go so~inuvaat 19 ~lena od koi po sedum ~lena od redot na

pratenicite vo Sobranieto Makedonci i Albanci i po eden ~len od redot napratenicite Turci, Vlasi, Romi, Srbi i Bo{waci. Dokolku nekoja od zaednicite

nema pratenici, narodniot pravobranitel, po konsultacii so relevantnitepretstavnici na tie zaednici, }e gi predlo`i drugite ~lenovi na Komitetot.

(3) Sobranieto gi izbira ~lenovite na Komitetot.(4) Komitetot razgleduva pra{awa od odnosite me|u zaednicite vo

Republikata i dava mislewa i predlozi za nivno re{avawe.(5) Sobranieto e dol`no da gi razgleduva mislewata i predlozite na

Komitetot i da donese odluka vo vrska so niv.(6) Vo slu~aj na spor vo vreka so sproveduvawe na postapkata za glasawe vo

Sobranieto, utvrdena vo ~lenot 69 stav 2 Komitetot odlu~uva, so mnozinstvoglasovi od ~lenovite, za toa dali }e se sprovede postapkata.(amandman XII)

2. Pretsedatel na Republika Makedonija

^len 79

(1) Pretsedatelot na Republika Makedonija ja pretstavuva Republikata.

(2) Pretsedatelot na Republikata e vrhoven komandant na vooru`enitesili na Makedonija.

(3) Pretsedatelot na Republikata svoite prava i dol`nosti gi vr{i vrzosnova i vo ramkite na Ustavot i zakonite.

^len 80

(1) Pretsedatelot na Republikata se izbira na op{ti i neposredni izbori,so tajno glasawe, za vreme od pet godini.

(2) Za pretsedatel na Republikata isto lice mo`e da bide izbrano najmnogudva pati.

(3) Pretsedatelot na Republikata mora da bide dr`avjanin na RepublikaMakedonija.

(4) Za pretsedatel na Republikata mo`e da bide izbrano lice koe na denotna izborite napolnilo najmalku 40 godini `ivot.

(5) Za pretsedatel na Republikata ne mo`e da bide izbrano lice koe dodenot na izborite ne bilo `itel na Republika Makedonija najmalku deset godinivo poslednite 15 godini.

^len 81

(1) Kandidat za pretsedatel na Republikata mo`at da predlo`at najmalku10.000 izbira~i ili najmalku 30 pratenici.

(2) Za pretsedatel na Republikata e izbran kandidatot koj dobilmnozinstvo glasovi od vkupniot broj izbira~i.

(3) Ako vo prviot krug nitu eden kandidat za pretsedatel ne go dobilpotrebnoto mnozinstvo glasovi, vo vtoriot krug se glasa za dvajcata kandidatikoi vo prviot krug dobile najmnogu glasovi.

(4) Vtoriot krug na glasawe se odr`uva vo rok od 14 dena od zavr{uvawetona prviot krug na glasaweto.

(5) Za pretsedatel e izbran kandidatot koj dobil mnozinstvo glasovi odizbira~ite koi glasale, dokolku glasale pove}e od polovinata izbira~i.

(6) Dokolku i vo vtoriot krug na glasawe nitu eden od kandidatite ne godobil potrebnoto mnozinstvo glasovi, se povtoruva celata izborna postapka.

(7) Ako za pretsedatel na Republikata e predlo`en eden kandidat, a voprviot krug na glasawe ne go dobil potrebnoto mnozinstvo glasovi, se povtoruvacelata izborna postapka.

(8) Izborot za pretsedatel na Republikata se vr{i vo poslednite 60 denaod mandatot na prethodniot pretsedatel. Vo slu~aj na prestanok na mandatot napretsedatelot na Republikata od koi i da e pri~ini, izborot za nov pretsedatel sevr{i vo rok od 40 dena od denot na prestanokot na mandatot.

(9) Pred prezemaweto na dol`nosta, pretsedatelot na Republikata davasve~ena izjava pred Sobranieto so koja se obvrzuva na po~ituvawe na Ustavot izakonite.

^len 82

(1) Vo slu~aj na smrt, ostavka, trajna spre~enost da ja vr{i funkcijata iliprestanok na mandatot po sila na Ustavot, do izborot na nov pretsedatel naRepublikata, funkcijata pretsedatel na Republikata ja vr{i pretsedatelot naSobranieto.

(2) Nastapuvaweto na uslovite za prestanok na funkcijata pretsedatel naRepublikata go utvrduva Ustavniot sud na Republika Makedonija po slu`benadol`nost.

(3) Vo slu~aj na spre~enost da ja vr{i funkcijata, pretsedatelot naRepublikata go zamenuva pretsedatelot na Sobranieto.

(4) Koga pretsedatelot na Sobranieto ja vr{i funkcijata pretsedatel naRepublikata, toj u~estvuva vo rabotata na Sobranieto bez pravo na odlu~uvawe.

^len 83

(1) Dol`nosta pretsedatel na Republikata e nespojliva so vr{ewe na drugajavna funkcija, profesija ili funkcija vo politi~ka partija.

(2) Pretsedatelot na Republikata u`iva imunitet.

(3) Za odzemawe na imunitetot na pretsedatelot na Republikata odlu~uvaUstavniot sud na Republika Makedonija so dvotretinsko mnozinstvo glasovi odvkupniot broj sudii.

^len 84

Pretsedatelot na Republika Makedonija:

- go opredeluva mandatot za sostav na Vladata na Republika Makedonija;

- gi postavuva i gi otpovikuva so ukaz ambasadorite i pratenicite naRepublika Makedonija vo stranstvo;

- gi prima akreditivnite i otpovikovnite pisma na stranskitediplomatski pretstavnici;

- predlaga dvajca sudii na Ustavniot sud na Republika Makedonija;

- predlaga dvajca ~lenovi na Sudskiot sovet na Republika Makedonija;(amandman XXII)

- imenuva trojca ~lenovi na Sovetot za bezbednost na RepublikaMakedonija;

- imenuva i razre{uva i drugi nositeli na dr`avni i javni funkciiutvrdeni so Ustavot i so zakon;

- dodeluva odlikuvawa i priznanija vo soglasnost so zakon;

- dava pomiluvawe vo soglasnost so zakon i

- vr{i drugi funkcii utvrdeni so Ustavot.

^len 85

(1) Pretsedatelot na Republikata go izvestuva Sobranieto za pra{awa odnegovata nadle`nost najmalku edna{ godi{no.

(2) Sobranieto mo`e da pobara od pretsedatelot na Republikata misleweza pra{awa od negovata nadle`nost.

^len 86

(1) Pretsedatelot na Republikata e pretsedatel na Sovetot za bezbednostna Republika Makedonija.

(2) Sovetot za bezbednost na Republikata go so~inuvaat: pretsedatelot naRepublikata, pretsedatelot na Sobranieto, pretsedatelot na Vladata, ministritekoi rakovodat so organite na dr`avnata uprava vo oblastite na bezbednosta,odbranata i nadvore{nite raboti i trojca ~lenovi koi gi imenuva pretsedatelotna Republikata. Pri imenuvaweto na trojcata ~lenovi, pretsedatelot }e obezbedisostavot na Sovetot, kako celina, soodvetno da go odrazuva sostavot nanaselenieto vo Republika Makedonija.(amandman XIII)

(3) Sovetot gi razgleduva pra{awata svrzani so bezbednosta i odbranata naRepublikata i dava predlozi na Sobranieto i Vladata.

^len 87

(1) Pretsedatelot na Republikata e odgovoren za kr{ewe na Ustavot izakonite vo vr{eweto na svoite prava i dol`nosti.

(2) Postapka za utvrduvawe na odgovornost na pretsedatelot naRepublikata pokrenuva Sobranieto so dvotretinsko mnozinstvo glasovi odvkupniot broj pratenici. Za odgovornosta na pretsedatelot odlu~uva Ustavniotsud so dvotretinsko mnozinstvo glasovi od vkupniot broj sudii.

(3) Ako Ustavniot sud utvrdi odgovornost na pretsedatelot naRepublikata, funkcijata mu prestanuva po sila na Ustavot.

3. Vlada na Republika Makedonija

^len 88

(1) Vladata na Republika Makedonija e nositel na izvr{nata vlast.

(2) Svoite prava i dol`nosti Vladata gi vr{i vrz osnova i vo ramkite naUstavot i zakonite.

^len 89

(1) Vladata ja so~inuvaat pretsedatel i ministri.

(2) Pretsedatelot i ministrite ne mo`at da bidat pratenici voSobranieto.

(3) Pretsedatelot u`ivat imunitet. Za negoviot imunitet odlu~uvaSobranieto.(amandman XXIII)

(4) Pretsedatelot i ministrite ne podle`at na obvrska vo vooru`enitesili.

(5) Funkcijata pretsedatel na Vladata i minister e nespojliva so vr{ewena drugi javni funkcii ili profesii.

(6) Organizacijata i na~inot na rabotata na Vladata se ureduva so zakon.

^len 90

(1) Pretsedatelot na Republika Makedonija e dol`en vo rok od deset denaod konstituiraweto na Sobranieto mandatot za sostav na Vladata da go doveri nakandidat na partijata, odnosno partiite {to imaat mnozinstvo vo Sobranieto.

(2) Mandatorot vo rok od 20 dena od denot na doveruvaweto na mandatot, naSobranieto mu podnesuva programa i go predlaga sostavot na Vladata.

(3) Vladata, na predlog na mandatorot i vrz osnova na programata, ja izbiraSobranieto so mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici.

^len 91

Vladata na Republika Makedonija:

- ja utvrduva politikata na izvr{uvaweto na zakonite i drugite propisi naSobranieto i e odgovorna za nivnoto izvr{uvawe;

- predlaga zakoni, republi~ki buxet i drugi propisi {to gi donesuvaSobranieto;

- predlaga prostoren plan na Republikata;

- predlaga odluka za rezervite na Republikata i se gri`i za nivnoizvr{uvawe;

- donesuva uredbi i drugi propisi za izvr{uvawe na zakonite;

- utvrduva na~ela za vnatre{na organizacija i za rabota na ministerstvatai drugite organi na upravata, ja naso~uva i vr{i nadzor nad nivnata rabota;

- dava mislewe za predlozite na zakoni i drugi propisi koi na Sobranietomu gi podnesuvaat drugi ovlasteni predlaga~i;

- odlu~uva za priznavawe na dr`avi i vladi;

- vospostavuva diplomatski i konzularni odnosi so drugi dr`avi;

- donesuva odluki za otvorawe na diplomatsko-konzularni pretstavni{tvavo stranstvo;

- predlaga imenuvawe ambasadori i pratenici na Republika Makedonija vostranstvo i imenuva {efovi na konzularni pretstavni{tva;

- predlaga javen obvinitel na Republika Makedonija po prethodno misleweod Sovetot na javni obviniteli; (amandman XXIV)

- vr{i imenuvawa i razre{uvawa na nositeli na javni i drugi funkciiutvrdeni so Ustavot i so zakon i

- vr{i drugi raboti utvrdeni so Ustavot i so zakon.

^len 92

(1) Vladata i sekoj nejzin ~len, za svojata rabota odgovaraat predSobranieto.

(2) Sobranieto mo`e da izglasa nedoverba na Vladata.

(3) Pra{awe za doverba na Vladata mo`at da postavat najmalku 20pratenici.

(4) Glasaweto za doverba na Vladata se vr{i po istekot na tri dena odpostavuvaweto na pra{aweto za doverba.

(5) Povtorno pra{awe za doverba na Vladata ne mo`e da se postavi predistekot na 90 dena od poslednoto glasawe za doverba, osven ako pra{aweto zadoverba go postavi mnozinstvoto od vkupniot broj pratenici.

(6) Odlukata za izglasuvawe nedoverba na Vladata se donesuva somnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici. Ako na Vladata i e izglasananedoverba, Vladata e dol`na da podnese ostavka.

^len 93

(1) Vladata ima pravo da postavi pra{awe za doverba pred Sobranieto.

(2) Vladata ima pravo da podnese ostavka.

(3) Ostavkata na pretsedatelot na Vladata, negovata smrt ili trajnataspre~enost da ja vr{i funkcijata, povlekuvaat ostavka na Vladata.

(4) Na Vladata i prestanuva mandatot koga Sobranieto se raspu{ta.

(5) Vladata na koja i e izglasana nedoverba, koja podnela ostavka ili nakoja mandatot i prestanal poradi raspu{tawe na Sobranieto, ostanuva nadol`nost do izborot na nova Vlada.

^len 94

(1) ^len na Vladata ima pravo da podnese ostavka.

(2) Pretsedatelot na Vladata mo`e da predlo`i razre{uvawe na ~len naVladata.

(3) Za predlogot za razre{uvawe na ~len na Vladata odlu~uva Sobranietona prvata naredna sednica.

(4) Dokolku pretsedatelot na Vladata predlo`i razre{uvawe na pove}e odedna tretina od ~lenovite na Vladata od prvobitniot sostav, Sobranietoodlu~uva kako za izbor na nova Vlada.

^len 95

(1) Dr`avnata uprava ja so~inuvaat ministerstva i drugi organi naupravata i organizacii utvrdeni so zakon.

(2) Se zabranuva politi~ko organizirawe i dejstvuvawe vo organite nadr`avnata uprava.

(3) Organizacijata i rabotata na organite na dr`avnata uprava seureduvaat so zakon {to se donesuva so dvotretinsko mnozinstvo glasovi odvkupniot broj pratenici.

^len 96

Organite na dr`avnata uprava rabotite od svojata nadle`nost gi vr{atsamostojno vrz osnova i vo ramkite na Ustavot i zakonite i za svojata rabota seodgovorni na Vladata.

^len 97

So organite na dr`avnata uprava vo oblasta na odbranata i policijatarakovodat civilni lica koi neposredno pred izborot na tie funkcii bile civilinajmalku tri godini.

4. Sudstvo

^len 98

(1) Sudskata vlast ja vr{at sudovite.

(2) Sudovite se samostojni i nezavisni. Sudovite sudat vrz osnova naUstavot i zakonite i me|unarodnite dogovori ratifikuvani vo soglasnost soUstavot.

(3) Zabraneti se vonredni sudovi.

(4) Vidovite, nadle`nosta, osnovaweto, ukinuvaweto, organizacijata isostavot na sudovite, kako i postapkata pred niv, se ureduvaat so zakon, {to sedonesuva so dvotretinsko mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici.(amandman XXV)

^len 99

(1) Sudijata se izbira bez ograni~uvawe na traeweto na mandatot.

(2) Sudijata ne mo`e da bide premesten protiv svojata volja.

(3) Na sudijata mu prestanuva sudiskata funkcija:

- ako toa sam go pobara;

- ako trajno ja zagubi sposobnosta za vr{ewe na sudiskata funkcija, {to goutvrduva Sudskiot sovet na Republika Makedonija;

- ako gi ispolni uslovite za starosna penzija;

- ako e osuden so pravosiln sudska presuda za krivi~no delo na bezuslovnakazna zatvor od najmalku {est meseci i

- ako e izbran ili imenuvan na druga javna funkcija osven koga sudiskatafunkcija miruva pod uslovi utvrdeni so zakon.

Sudijata se razre{uva:

- poradi pote{ka disciplinska povreda {to go pravi nedostoen za vr{ewena sudiskata funkcija propi{ana so zakon i

- poradi nestru~no i nesovesno vr{ewe na sudiskata funkcija pod usloviutvrdeni so zakon. (amandman XXVI)

^len 100

(1) Sudiite u`ivaat imunitet.

(2) Sudija ne mo`e da bide povikan na krivi~na odgovornost za iska`anomislewe i odlu~uvawe pri donesuvaweto na sudskite odluki.

(3) Sudija ne mo`e da bide pritvoren bez odobruvawe na Sudskiot sovet naRepublika Makedonija, osven ako e zate~en vo vr{ewe na krivi~no delo za koe epropi{ana kazna zatvor vo traewe od najmalku pet godini.Sudiskata funkcija enespojliva so ~lenuvawe vo politi~ka partija ili so vr{ewe na druga javnafunkcija ili profesija utvrdena so zakon. (amandman XXVII)

(4) Se zabranuva politi~ko organizirawe i dejstvuvawe vo sudstvoto.

^len 101

Vrhovniot sud na Republika Makedonija e najvisok sud vo Republikata i goobezbeduva edinstvoto vo primenata na zakonite od strana na sudovite.

^len 102

(1) Raspravata pred sudovite i izrekuvaweto na presudata se javni.

(2) Javnosta mo`e da bide isklu~ena vo slu~ai utvrdeni so zakon.

^len 103

(1) Sudot sudi vo sovet.

(2) So zakon se utvrduva koga sudi sudija poedinec.

(3) Vo sudeweto u~estvuvaat i sudii porotnici koga toa e utvrdeno sozakon.

(4) Sudiite porotnici ne mo`at da bidat povikani na odgovornost zamislewe i odlu~uvawe pri donesuvaweto na sudskite odluki.

^len 104

(1) Sudskiot sovet na Republika makedonijae samostoen nezavisen organ nasudstvotot.Sovetot js obezbeduva i ja garantira samostojnosta i nezavisnost anasudskata vlast.

(2) Sovetot go so~inuvaat petnaeset ~lena

(3) Po funkcija ~lenovi na Sovetot se pretsedatelot na Vrhovniot sud naRepublika Makedonija i ministerot za Pravda.

(4) Osum ~lena na Sovetot gi izbiraat sudiite od svoite redovi. Trojca odizbranite ~lenovi se pripadnici na zednicite koi ne se mnozinstvo vo RepublikaMakedonija, pri {to }e se zapazi soodvetnata i pravi~na zastapenost na gra|anitekoi pripa|aat na site zaednici.

(5) Trojca ~lenovi na Sovetot izbira Sobranieto na RepublikaMakedonija so mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici, pri {to mora daima mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici koi pripa|aat na zaednicitekoi ne se mnozinstvo vo Republika makedonija.

(6) Dvajca ~lenovi na Sovetot predlaga pretsedatelot na RepublikaMakedonija, a izborot go vr{i Sobranieto na Republika Makedonija od koi eden eprpadnik na zaednicite koi ne se mnozinstvo vo Republika Makedonija.

(7) ^lenovite na sovetot {to gi izbira Sobranieto na RepublikaMakedonija odnosno {to gi predlaga pretsedatelot na Republika Makedonija seod redot na univerzitetskite profesori po pravo, advokatite i drugi istaknatipravnici.

(8) Mandatot na izbranite ~lenovi na Sovetot trae {est godini, so pravona u{tee den izbor.

(9) Uslovite i postapkata za izbor, kako i osnovite i postapkata zaprestanok na funkcijata i razre{uvaweto na ~len na Sovetot se ureduvaat sozakon.

(10) Funkcijata izbran ~len na Sovetot e nespojliva so ~lenuvawe vopoliti~ka partija ili so vr{ewe na drugi javni funkcii i profesii utvrdeni sozakon.(amandman XXVIII)

^len 105

(1) Sudskiot sovet:

- gi izbira i razre{uva sudiite i sudiite porotnici

- utvrduva prestanok na sudiskata funkcija

- gi izbira i razre{uva pretsedatelite na sudovite

- ja sledi i ocenuva rabotata na sudiite

- odlu~uva za disciplinskata odgovornost na sudiite

- odlu~uva za odzemawe na imunitetot na sudiite

- predlaga dvajca sudii na Ustavniot sud na Republika makedonija od redotna sudiite

- vr{i drugi raboti utvrdeni so zakon

(2) Pri izborot na sudiite, sudiite porotnici i pretsedatelite nasudovite }e se zapazi soodvetnata i pravi~na zastapenost na gra|anite koipripa|aat na site zaednici.

(3) Sovetot za svojata rabota podnesuva godi{en izve{taj do Sobranieto naRepublika makedonija, ~ija forma sodr`ina i na~in na usvojuvawe se ureduvaat sozakon.(amandman XXIX)

5. Javno obvinitelstvo

^len 106

(1) Javnoto obvinitelstvo e edinstven i samostoen dr`aven organ koj gigoni storitelite na krivi~ni dela i na drugi so zakon utvrdeni kaznivi dela ivr{i i drugi raboti utvrdeni so zakon.

(2) Javnoto obvinitelstvo gi vr{i svoite funkcii vrz osnova na Ustavot izakonite i me|unarodnite dogovori ratifikuvani vo sogasnost so Ustavot.

(3) Funkcijata na javnoto obvinitelstvo ja vr{at Javniot ovbinitel naRepublika Makedonija i javnite obviniteli.

(4) Nadle`nosta, osnovaweto, ukinuvaweto, organizacijata ifunkcioniraweto na javnoto obvinitelstvo se ureduva so zakon {to se donesuva sodvotretinsko mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici.

(5) Javniot obvinitel na Republika Makedonija go imenuva i razre{uvaSobranieto na Republika makedonija za vreme od {est godini so pravo napovtorno imenuvawe.

(6) Javnite obviniteli gi izbira Sovetot na javni obviniteli bezograni~uvawe na traewe na mandatot.

(7) Pri izborot na javnite obviniteli }e se zapazi soodvetnata i pravi~nazastapenost na gra|anite koi pripa|aat na site zaednici.

(8) Za rzre{uvawe na javnite obviniteli odlu~uva Sovetot.

(9) Nadle`nosta, sostavot i strukturata na Sovetot, mandatot na negovite~lenovi kako i osnovite i ostapkata za prestanok i razre{uvawe na ~len naSovetot se ureduvaat so zakon.

(10) Osnovite i postapkata za prestanok i razre{uvawe na Javniotobvinitel na Republika Makedonija i javnite obviniteli se ureduva so zakon.

(11) Funkcijata Javen obvinitel na Republika Makedonija i javenobvinitel e nespojliva so ~lenuvawe vo politi~ka partija ili so vr{ewe na drugijavni funkcii i profesii utvrdeni so zakon.

(12) Se zabranuva politi~ko organizirawe i dejstvuvawe vo Javnotoobvinitelstvo. (amandman XXX)

^len 107

Se bri{e so amandman XXX

IV. USTAVEN SUD NA REPUBLIKA MAKEDONIJA

^len 108

Ustavniot sud na Republika Makedonija e organ na Republikata koj ja{titi ustavnosta i zakonitosta.

^len 109

(1) Ustavniot sud go so~inuvaat devet sudii.(2) Sobranieto gi izbira sudiite na Ustavniot sud. Sobranieto izbira

{est sudii na Ustavniot sud so mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici.Sobranieto izbira trojca sudii so mnozinstvo glasovi od vkupniot brojpratenici, pri {to mora da ima mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenicikoi pripa|aat na zaednicite koi ne se mnozinstvo vo Republika Makedonija.Mandatot na sudiite trae devet godini bez pravo na povtoren izbor.(amandmanXV)

(3) Ustavniot sud izbira pretsedatel od svoite redovi za vreme od trigodini i bez pravo na povtoren izbor.

(4) Sudiite na Ustavniot sud se izbiraat od redot na istaknati pravnici.

^len 110

Ustavniot sud na Republika Makedonija:

- odlu~uva za soglasnosta na zakonite so Ustavot;

- odlu~uva za soglasnosta na drugite propisi i na kolektivnite dogovori soUstavot i so zakonite;

- gi {titi slobodite i pravata na ~ovekot i gra|aninot {to se odnesuvaatna slobodata na uveruvaweto, sovesta, mislata i javnoto izrazuvawe na mislata,politi~koto zdru`uvawe i dejstvuvawe i zabranata na diskriminacija nagra|anite po osnov na pol, rasa, verska, nacionalna, socijalna i politi~kapripadnost;

- re{ava za sudirot na nadle`nostite me|u nositelite na zakonodavnata,izvr{nata i sudskata vlast;

- re{ava za sudirot na nadle`nostite me|u organite na Republikata iedinicite na lokalnata samouprava;

- odlu~uva za odgovornosta na pretsedatelot na Republikata;

- odlu~uva za ustavnosta na programite i statutite na politi~kite partiii na zdru`enijata na gra|anite i

- odlu~uva i za drugi pra{awa utvrdeni so Ustavot.

^len 111

(1) Funkcijata sudija na Ustavniot sud e nespojliva so vr{ewe druga javnafunkcija i profesija ili so ~lenuvawe vo politi~ka partija.

(2) Sudiite na Ustavniot sud u`ivaat imunitet. Za nivniot imunitetodlu~uva Ustavniot sud.

(3) Sudiite na Ustavniot sud ne podle`at na obvrska vo vooru`enite sili.

(4) Na sudija na Ustavniot sud funkcijata mu prestanuva ako podneseostavka. Sudijata na Ustavniot sud }e bide razre{en od dol`nosta ako bide osudenza krivi~no delo na bezuslovna kazna zatvor od najmalku {est meseci ili koga

trajno }e ja zagubi sposobnosta da ja vr{i svojata funkcija, {to go utvrduvaUstavniot sud.

^len 112

(1) Ustavniot sud }e ukine ili poni{ti zakon ako utvrdi deka ne e vosoglasnost so Ustavot.

(2) Ustavniot sud }e ukine ili poni{ti drug propis ili op{t akt,kolektiven dogovor, statut ili programa na politi~ka partija ili zdru`enie, akoutvrdi deka tie ne se vo soglasnost so Ustavot ili so zakon.

(3) Odlukite na Ustavniot sud se kone~ni i izvr{ni.

^len 113

Na~inot na rabota i postapkata pred Ustavniot sud se ureduvaat so akt naSudot.

V. LOKALNA SAMOUPRAVA

^len 114

(1) Na gra|anite im se garantira pravoto na lokalna samouprava.

(2) Edinici na lokalnata samouprava se op{tinite.

(3) Vo op{tinite mo`at da se osnovaat oblici na mesna samouprava.

(4) Op{tinite se finansiraat od sopstveni izvori na prihodi opredeleniso zakon i so sredstva od Republikata.

(5) Lokalnata samouprava se ureduva so zakon koj se donesuva sodvotretinsko mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici, pri {to mora daima mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici koi pripa|aat na zaednicitekoi ne se mnozinstvo vo Republika Makedonija. Zakonite za lokalnofinansirawe, lokalni izbori, op{tinskite granici i za gradot Skopje, sedonesuvaat so mnozinstvo glasovi od prisutnite pratenici, pri {to mora da imamnozinstvo glasovi od prisutnite pratenici koi pripa|aat na zaednicite koi nese mnozinstvo vo Republika Makedonija.(amandman XVI)

^len 115

(1) Vo edinicite na lokalnata samouprava gra|anite neposredno i prekupretstavnici u~estvuvaat vo odlu~uvaweto za pra{awa od lokalno zna~ewe, aosobeno vo oblastite na javnite slu`bi, urbanizmot i ruralnoto planirawe,za{titata na okolinata, lokalniot ekonomski razvoj, lokalnoto finansirawe,komunalnite dejnosti, kulturata, sportot, socijalnata i detskata za{tita,obrazovanieto, zdravstvenata za{tita i vo drugi oblasti utvrdeni sozakon.(amandman XVII)

(2) Op{tinata e samostojna vo vr{eweto na nadle`nostite utvrdeni soUstavot i so zakon, a nadzorot nad zakonitosta na nejzinata rabota go vr{iRepublikata.

(3) Republikata so zakon mo`e da i doveri vr{ewe na opredeleni raboti naop{tinata.

^len 116

Teritorijalnata podelba na Republikata i podra~jata na op{tinite seutvrduvaat so zakon.

^len 117

(1) Gradot Skopje e posebna edinica na lokalna samouprava, ~ijaorganizacija se ureduva so zakon.

(2) Vo gradot Skopje gra|anite neposredno i preku pretstavniciu~estvuvaat vo odlu~uvaweto za pra{awa od zna~ewe za gradot Skopje, a osobenovo oblastite na javnite slu`bi, urbanizmot i ruralnoto planirawe, za{titata naokolinata, lokalniot ekonomski razvoj, lokalnoto finansirawe, komunalnitedejnosti, kulturata, sportot, socijalnata i detskata za{tita, obrazovanieto,zdravstvenata za{tita i vo drugi oblasti utvrdeni so zakon (amandman XVII)

(3) Gradot Skopje se finansira od sopstveni izvori na prihodi opredeleniso zakon i so sredstva od Republikata.

(4) Gradot Skopje e samostoen vo vr{eweto na nadle`nostite utvrdeni soUstavot i so zakon, a nadzorot nad zakonitosta na negovata rabota ja vr{iRepublikata.

(5) Republikata so zakon mo`e da mu doveri vr{ewe na opredeleni rabotina gradot Skopje.

VI. ME\UNARODNI ODNOSI

^len 118

Me|unarodnite dogovori {to se ratifikuvani vo soglasnost so Ustavot sedel od vnatre{niot praven poredok i ne mo`at da se menuvaat so zakon.

^len 119

(1) Me|unarodnite dogovori vo imeto na Republika Makedonija gi sklu~uvapretsedatelot na Republika Makedonija.

(2) Me|unarodni dogovori mo`e da sklu~uva i Vladata na RepublikaMakedonija koga toa e opredeleno so zakon.

^len 120

(1) Predlog za stapuvawe vo sojuz ili zaednica so drugi dr`avi iliistapuvawe od sojuz ili zaednica so drugi dr`avi mo`at da podnesatpretsedatelot na Republikata, Vladata ili najmalku 40 pratenici.

(2) Odlukata za stapuvawe ili istapuvawe od sojuz ili zaednica so drugidr`avi ja donesuva Sobranieto so dvotretinsko mnozinstvo glasovi od vkupniotbroj pratenici.

(3) Odlukata za stapuvawe ili istapuvawe od sojuz ili zaednica so drugidr`avi e usvoena, ako na referendum za nea glasalo mnozinstvoto od vkupniotbroj izbira~i.

^len 121Odluka za stapuvawe vo ~lenstvo ili za istapuvawe od ~lenstvo vo

me|unarodni organizacii donesuva Sobranieto so mnozinstvo glasovi od vkupniotbroj pratenici po predlog od pretsedatelot na Republikata, Vladata ili najmalku40 pratenici.

VII. ODBRANA NA REPUBLIKATA, VOENA I VONREDNASOSTOJBA

^len 122

(1) Vooru`enite sili na Republika Makedonija go {titat teritorijalniotintegritet i nezavisnosta na Republikata.

(2) Odbranata na Republikata se ureduva so zakon {to se donesuva sodvotretinsko mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici.

^len 123

Nikoj nema pravo da priznae okupacija na Republika Makedonija ili nanejzin del.

^len 124

(1) Voena sostojba nastapuva koga pretstoi neposredna voena opasnost odnapad vrz Republikata ili koga Republikata e napadnata ili i e objavena vojna.

(2) Voena sostojba proglasuva Sobranieto so dvotretinsko mnozinstvoglasovi od vkupniot broj pratenici po predlog od pretsedatelot na Republikata,Vladata ili najmalku 30 pratenici.

(3) Ako Sobranieto ne mo`e da se sostane, odluka za proglasuvawe na voenasostojba donesuva pretsedatelot na Republikata i mu ja podnesuva na Sobranietona potvrduvawe {tom toa }e e vo mo`nost da se sostane.

^len 125

(1)Vonredna sostojba nastanuva koga }e nastanat golemi prirodni nepogodiili epidemii.

(2) Postoeweto na vonredna sostojba na teritorijata na RepublikaMakedonija ili nejzin del go utvrduva Sobranieto po predlog na pretsedatelot naRepublikata, Vladata ili najmalku 30 pratenici.

(3) Odlukata so koja se utvrduva postoeweto na vonredna sostojba sedonesuva so dvotretinsko mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici i imava`nost najmnogu 30 dena.

(4) Ako Sobranieto ne mo`e da se sostane, odluka za postoewe na vonrednasostojba donesuva pretsedatelot na Republikata i mu ja podnesuva na Sobranietona potvrduvawe {tom toa }e e vo mo`nost da se sostane.

^len 126

(1) Pri postoewe na voena ili vonredna sostojba Vladata vo soglasnost soUstavot i so zakon donesuva uredbi so zakonska sila.

(2) Ovlastuvaweto na Vladata da donesuva uredbi so zakonska sila trae dozavr{uvaweto na voenata ili vonrednata sostojba, za {to odlu~uva Sobranieto.

^len 127

Za vreme na voena sostojba, ako Sobranieto ne mo`e da se sostane,pretsedatelot na Republikata mo`e da ja imenuva i razre{uva Vladata i daimenuva i razre{uva funkcioneri ~ij izbor e vo nadle`nost na Sobranieto.

^len 128

Mandatot na pretsedatelot na Republikata, Vladata, sudiite na Ustavniotsud i na ~lenovite na Republi~kiot sudski sovet se prodol`uva za vreme natraeweto na voenata ili vonrednata sostojba.

VIII. IZMENA NA USTAVOT

^len 129

Ustavot na Republika Makedonija se izmenuva i dopolnuva so ustavniamandmani.

^len 130

Predlog za pristapuvawe kon izmena na Ustavot na Republika Makedonijamo`e da podnesat pretsedatelot na Republikata, Vladata, najmalku 30 prateniciili 150.000 gra|ani.

^len 131

(1) Odluka za pristapuvawe kon izmena na Ustavot donesuva Sobranieto sodvotretinsko mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici.

(2) Nacrtot za izmenata na Ustavot go utvrduva Sobranieto so mnozinstvoglasovi od vkupniot broj pratenici i go stava na javna diskusija.

(3) Odluka za izmena na Ustavot donesuva Sobranieto so dvotretinskomnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici.

(4) Odluka za izmena na Preambulata, ~lenovite za lokalna samouprava,~lenot 131, koja bilo odredba {to se odnesuva na pravata na pripadnicite nazaednicite, vklu~uvaj}i gi osobeno ~lenovite 7, 8, 9, 19, 48, 56,69, 77, 78, 86,104 i109, kako i odluka za dodavawe koja bilo nova odredba koja se odnesuva napredmetot na tie odredbi i tie ~lenovi, }e bide potrebno dvotretinskomnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici vo koe mora da ima mnozinstvoglasovi od vkupniot broj pratenici koi pripa|aat na zaednicite {to ne semnozinstvo vo Republika Makedonija.(amandman XVIII)

(5) Izmenata na Ustavot ja proglasuva Sobranieto.

IX. PREODNI I ZAVR[NI ODREDBI

^len 132

Vo vremeto predvideno vo stavot 5 na ~len 80 od ovoj Ustav se smeta ivremeto na `itelstvo vo drugi republiki vo Socijalisti~ka FederativnaRepublika Jugoslavija.

^len 133

(1) Za sproveduvawe na Ustavot }e se donese ustaven zakon.

(2) Ustavniot zakon se donesuva so dvotretinsko mnozinstvo glasovi odvkupniot broj pratenici.

(3) Ustavniot zakon go proglasuva Sobranieto i vleguva vo silaistovremeno so proglasuvaweto na Ustavot.

^len 134

Ovoj Ustav vleguva vo sila so denot na proglasuvaweto od Sobranieto naRepublika Makedonija.

Zabele{ka amandman 14 se menuva so amandman 28