Homeostazi : Canlı içindeki çeşitli fiziksel ve kimyasal değerlerin belirli bir aralıkta tutulmasıdır.

SALGILAMA:

Dış Salgı Bezi (Ekzokrin Bez):Salgı yapan organ salgısını bir kanal yoluyla beden dışına veya beden içindeki bir boşluğa bırakıyorsa, bu organa dış salgı bezi denir.

İç Salgı Bezi: Eğer bir salgı bezi, salgısını doğrudan kana aktarıyorsa,bu salgıya hormon;salgı bezine ise (endokrin bez) adı verilir.

Karma Bez: Hem iç salgı hem de iç salgı bezi olarak görev yapan organlardır.örn:Pankreas,testis

Salgı üreten hücreler genellikle epitel doku hücrelerindenoluşur.Ama sinir hücreleri de bazen bu işi yapabilir.

Hormonlar kimyasal olarak 3 grupta sınıflandırılır.

Amin Hormonlar Peptit ve Protein yapılı hormonlar Steroit Hormonlar

1

Canlı içindeki çeşitli fiziksel ve kimyasal

algı yapan organ salgısını bir kanal yoluyla beden dışına veya beden içindeki bir boşluğa

Eğer bir salgı bezi, salgısını doğrudan kana ;salgı bezine ise iç salgı bezi

Hem iç salgı hem de iç salgı bezi olarak görev

epitel doku hücrelerinden de bazen bu işi yapabilir.

ormonlar kimyasal olarak 3 grupta sınıflandırılır.

Hormonlar yoluyla çeşitli mesajlar, kan üzerinden beden üzerine dağıtılır.

Hormonlar, belirli bir emir içeriğine sahip mesaj paketçikleridir.

Hormonlar ile homeo

Antagonist Hormonlar :Çoğu zaman bir hormonun yaptığı bir etkiyi diğer hormon engeller.Bu şekilde zıt yönlü çalışan hormonlar antagonist hormonlar

Not:Sinir Sistemi ve Endokrin Sistem mekanizmaları ile birbirlerini etkiler.Not: Hormonlar genellikle düzenleyici olarak kullanılır.

(İÇ SALGI BEZİ) ENDOKRİN SİSTEMİç salgı bezlerinden oluşan sistemdir.Endokrin Sistem Organları şunlardır.

1. Hipotalamus 2. Hipofiz Bezi 3. Tiroit Bezi 4. Paratiroit Bezi 5. Pankreas 6. Böbrek Üstü Bezleri 7. Eşeysel Bezler (Testis ve Yumurtalık)

I) Hipotalamus : Hem sinir sistemi organı hem de endokrin sistemi organı olarak işlev görür. Sinir sistemi ile endokrin sistem arasındaki bağlantı organıdır.

Hormonlar yoluyla çeşitli mesajlar, kan üzerinden beden üzerine dağıtılır. Hormonlar, belirli bir emir içeriğine sahip mesaj

ostazi korunur

Çoğu zaman bir hormonun yaptığı bir etkiyi diğer hormon engeller.Bu şekilde zıt yönlü çalışan

antagonist hormonlar olarak adlandırılır.

Sinir Sistemi ve Endokrin Sistem sahip oldukları etki mekanizmaları ile birbirlerini etkiler.

Hormonlar genellikle düzenleyici olarak kullanılır.

(İÇ SALGI BEZİ) ENDOKRİN SİSTEM İç salgı bezlerinden oluşan sistemdir. Endokrin Sistem Organları şunlardır.

(Testis ve Yumurtalık)

Hem sinir sistemi organı hem de endokrin sistemi organı

Sinir sistemi ile endokrin sistem arasındaki bağlantı

Antidiüretik Hormon ve Oksitosin hormonunuüretir.Üretilen salgılar arka hipofizde depolanır. Hipotalamus, salgılayıcı ve engelleyici hormonlar salgılar.Salgılatıcı ve Engelleyici hormonlar , Salgılatıcı ve Engelleyici Hormonlar ise hipofiz salgısını düzenlemek için salgılanır.

II) Hipofiz Bezi : Hipotalamus’un hemen altında bulunan üç lobtan oluşmuş bir bezdir. Bu loblar sırasıyla;

Hipofiz Ön Lobu(Ön Hipofiz) Hipofiz Ara Lobu(Ara Hipofiz) Hipofiz Arka Lobu(Arka Hipofiz)

şeklindedir.

Arka lob hipotalamus’un devamı şeklindedir. Hipofiz bezi, diğer iç salgı bezlerini denetleyen ARKA LOBTAN SALGILANAN HORMONLAR

Antidiüretik Hormon(ADH)(Vazopressin) :

Su içme isteğini arttırır. Böbreklerde suyun geri emilimini arttırır. İnce Atardamarların daralmasına sebep olur.(kan

basıncını arttırır.) Kandaki su miktarını arttırır. Ozmotik derişimi düşürür.

2

hormonunu

üretir.Üretilen salgılar arka hipofizde depolanır.

hormonlar salgılar. Salgılatıcı ve

düzenlemek için

Hipotalamus’un hemen altında bulunan üç lobtan oluşmuş

Hipofiz bezi, diğer iç salgı bezlerini denetleyen şef organdır.

rde suyun geri emilimini arttırır. İnce Atardamarların daralmasına sebep olur.(kan

ADH eksikliğinde; Şekersiz Şeker Hastalığı Oksitosin :

Doğum anında Rahim kasılmasını sağlar.

Emzirme sırasında süt bezlerinden salgılanan sütün, dışarı atılmasını sağlayan düz kasların çalışmasını tetikler. ARA HİPOFİZ HORMONLARI:

Melanosit Uyarıcı Hormon Melanosit hücrelerinin, melanin pigmentini

üretmesini sağlar. ÖN HİPOFİZ HORMONLARI: Hipofiz ön lobundaki hormonları bir kısmıhormondur.Yani başka bir salgı bezini uyarır.

Tiroit Uyarıcı Hormon(TSH) : Tiroit bezinin, salgılamasını düzenler. Adrenokortikotropik Hormon(ACTH) :Böbrek üstü bezini salgı yapması için uyarır. FSH(Folikül Uyarıcı Hormon)

Kadınlarda yumurtalıklardaki folikül kesesinin gelişimini sağlar.

Erkeklerde, sperm oluşumunu hızlandırır.

Luteinleştirici Hormon (LH) : Eşey bezlerini uyarır. Kadınlarda, yumurtlama(ovulasyon) ‘nın

gerçekleşmesini sağlar.

Hastalığı meydana gelir

Doğum anında Rahim Duvarındaki düz kasların

Emzirme sırasında süt bezlerinden salgılanan sütün, dışarı atılmasını sağlayan düz kasların

ARA HİPOFİZ HORMONLARI: Melanosit Uyarıcı Hormon:(MSH) Melanosit hücrelerinin, melanin pigmentini

ÖN HİPOFİZ HORMONLARI:

Hipofiz ön lobundaki hormonları bir kısmı tropik .Yani başka bir salgı bezini uyarır.

Tiroit bezinin, salgılamasını düzenler. Adrenokortikotropik Hormon(ACTH) : Böbrek üstü bezini salgı yapması için uyarır.

Kadınlarda yumurtalıklardaki folikül kesesinin

Erkeklerde, sperm oluşumunu hızlandırır.

zlerini uyarır.

Kadınlarda, yumurtlama(ovulasyon) ‘nın gerçekleşmesini sağlar.

Erkeklerde, testislerin erkeklik hormonlarını(androjen) salgılamasını sağlar

STH(Büyüme Hormonu) :

Protein sentezini hızlandırır. Hücre bölünmelerini teşvik eder. Bedenin, kütle ve boyca büyümesini sağlar. Eksikliğinde Cücelik, Fazlalığında ise Devlik Hastalığı

oluşur. Luteotropik Hormon (LTH) (Prolaktin) :

Meme bezlerinin büyümesini sağlar. Süt oluşumunu sağlar. Annelik içgüdüsünün oluşmasını sağlar.

III) Tiroit Bezi: Gırtlağın hemen altında kelebek şeklinde bir salgı bezidir.İki hormon salgılar.Tiroksin ve Kalsitonin.

Tiroksin Hormonu : Tirozin amino asitinden üretilir. Yapısında İyot elementi bulunur. Tiroksin Hormonu O2 tüketimini ve doğal olarak

enerji üretimini arttırır. Protein sentezini hızlandırır. Kemik gelişimini STH ile birlikte sağlar. Vücut sıcaklığını belirler.

3

hormonlarını(androjen) salgılamasını sağlar.

kütle ve boyca büyümesini sağlar. Eksikliğinde Cücelik, Fazlalığında ise Devlik Hastalığı

oluşmasını sağlar.

Gırtlağın hemen altında kelebek şeklinde bir salgı Tiroksin ve Kalsitonin.

tüketimini ve doğal olarak

Kemik gelişimini STH ile birlikte sağlar.

Bedendeki tiroksin salınımı TSH hormonu ile belirlenir.

Tiroksin, metabolizma hızını artırır.Fazla salgılanmasında metabolizma olur.(Hipertroidi) Az salgılanmasında metabolizma hızı yavaş kalır.

o Tiroksin hormonu az salgılanırsa bu durumda tiroit bezi şişer ve guatr hastalığı meydana gelir.

o Tiroksin hormonu çocuklarda az salgılanırsa, kretenizm adı verilen cücelik hastalığı görülür.

o Yetişkinlerde tiroksin hormonunun az salgılanması miksodema hastalığına sebep olur.

Kalsitonin :

Kandaki kalsiyum’un kemik dokuya geçmesini sağlar.

Böbreklerde Kalsiyum geri emilimini azaltır.Kalsitonin, Kandaki Kalsiyum oranını düşürür.

IV) Paratiroit Bezleri:

Parathormon : Kandaki kalsiyum seviyesinin artmasına sebep

olur.Bunu şu etkileri oluşturarak yapar. Bağırsaklarda kalsiyum emilimini hızlandırır. Böbreklerde kalsiyum geri Kemiklerdeki kalsiyum’un kana geçmesini sağlar. Parathormon böbreklerde fosfat geri emilimini de

azaltır.

Bedendeki tiroksin salınımı TSH hormonu ile

Tiroksin, metabolizma hızını artırır. Fazla salgılanmasında metabolizma hızı çok yüksek

Az salgılanmasında metabolizma hızı yavaş kalır.(Hipotroidi)

Tiroksin hormonu az salgılanırsa bu durumda tiroit bezi şişer ve guatr hastalığı meydana gelir. Tiroksin hormonu çocuklarda az salgılanırsa,

adı verilen cücelik hastalığı görülür. Yetişkinlerde tiroksin hormonunun az salgılanması

hastalığına sebep olur.

Kandaki kalsiyum’un kemik dokuya geçmesini

Böbreklerde Kalsiyum geri emilimini azaltır. lsiyum oranını düşürür.

Kandaki kalsiyum seviyesinin artmasına sebep olur.Bunu şu etkileri oluşturarak yapar. Bağırsaklarda kalsiyum emilimini hızlandırır. Böbreklerde kalsiyum geri-emilimini arttırır.

kalsiyum’un kana geçmesini sağlar. öbreklerde fosfat geri emilimini de

"Kalsitonin ve Parathormon ile kandaki kalsiyum seviyesi düzenlenir."

V) Pankreas Bezi: Midenin hemen altında bulunan karma bir bezdir.Pankreasın içinde langerhans adacıkları

Langerhans Adacıkları Alfa ve Beta Hücrelerinden oluşur.Alfa Hücreleri Glukagon, Beta Hücreleri ise Hormonu üretir.

İnsülin :

Kandaki glikozun karaciğer ve kaslarda glikojen’e çevrilmesini sağlar.

Kandaki glikozun, hücrelere geçişini kolaylaştırır. Glikoz’un yağ dokuda gliserol’e çevrilmesine sebep

olur ve trigliserit sentezini arttırır. Protein sentezini hızlandırır. İnsülin kandaki glikoz derişimini düşürür. Glukagon karaciğerdeki glikojenin glikoz’a

dönüştürümesini ve kana bırakılmasını sağlar. Karaciğerde amino asitlerin ve gliserol’ün glikoz’a

dönüştürülmesini sağlar. Glukagon:

Karaciğerdeki glikojenin yıkılarak glikoza dönüşmesini sağlar.

Oluşan glikoz kana verilir. Bu şekilde Kandaki glikoz derişimini arttırılmış olur.

4

"Kalsitonin ve Parathormon ile kandaki kalsiyum seviyesi

Midenin hemen altında bulunan karma bir rhans adacıkları bulunur.

Langerhans Adacıkları Alfa ve Beta Hücrelerinden , Beta Hücreleri ise İnsülin

Kandaki glikozun karaciğer ve kaslarda glikojen’e

hücrelere geçişini kolaylaştırır. Glikoz’un yağ dokuda gliserol’e çevrilmesine sebep

andaki glikoz derişimini düşürür. araciğerdeki glikojenin glikoz’a

sini ve kana bırakılmasını sağlar. Karaciğerde amino asitlerin ve gliserol’ün glikoz’a

Karaciğerdeki glikojenin yıkılarak glikoza

arttırılmış olur.

Pankreas kandaki glikoz derişimini ölçer ve bu duruma göre hormon salgılayarak kandaki şeker derişiminin belirli bir miktarda kalmasını sağlar.

(90 mg/100 ml)

Diabetes mellitus (Şeker Hastalığı)Tip 1 Diyabet : İnsülin eksikliğine bağlı meydana gelir.Tip 2 Diyabet: İnsülin duyarsızlığı sonucu oluşur.

VI) Böbrek Üstü Bezleri: Adrenal (böbrek üstü ) bezleri adından da anlaşılacağı gibi böbreklerin hemen üstünde yer alır.

Kabuk(Adrenal Korteks)

Öz(Adrenal Medulla

BÖBREK ÜSTÜ BEZİ(ADRENAL BEZ)

Böbrek üstü bezleri kabuk ve öz olmak üzere iki kısımda incelenir.

Adrenal Korteks(Kabuk) :

Pankreas kandaki glikoz derişimini ölçer ve bu duruma göre hormon salgılayarak kandaki şeker derişiminin belirli bir miktarda kalmasını sağlar.

Diabetes mellitus (Şeker Hastalığı)

e bağlı meydana gelir.

İnsülin duyarsızlığı sonucu oluşur.

Adrenal (böbrek üstü ) bezleri adından da anlaşılacağı gibi böbreklerin hemen üstünde yer alır.

Medulla)

Böbrek üstü bezleri kabuk ve öz olmak üzere iki kısımda

Adrenal Korteks(Kabuk) :

Salgıladığı hormonlar ;

Kortizol Aldosteron

Eşey Hormonları

Kabuk bölgesinden salgılanan hormonlar Steroit hormondur. Kortizol :

Kemik,lenf,kas ve deride protein yıkımına sebep olur ve oluşan amino asitlerin kana geçmesini sağlar.

Karaciğer hücrelerinin amino asitleri glikoz’a dönüştürmesine sağlar.

Üretilen glikoz’un sadece beyin ve kalp kasına gitmesine sebep olur.

Bedenin diğer bölümlerinin sadece yağ asiti ile çalışmasını sağlar.

Bağışıklık sistemini baskılar. Üreme ve büyümeyi engeller. Alerji ve Yangı önleyicidir.

Kortizol hormonu ön hipofiz bezinden salgılanan, ACTH hormonu ile salgılattırılır.

Aldosteron : Böbreklerde Na+ , Cl- ve dolaylı olarak su geri

emilimini hızlandırır. Aldosteron ayrıca böbreklerde K+ atılımını da

arttırır. Eksikliğinde; •Halsizlik, yorgunluk, iştahsızlık, bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal • Kilo kaybı • Açlık hipoglisemisi • Ağız mukozasında ve deride özellikle ameliyat ve yara izlerinde, meme başlarında ve genital bölgelerin renginde koyulaşma • Kan basıncında düşme • Terlemede azalma • Koltukaltı ve genital kıllanmada azalma Yeterince kortizol ve aldosteron salgılanmaz ise addison hastalığı meydana gelir.

5

Steroit yapılı bir

Kemik,lenf,kas ve deride protein yıkımına sebep olur ve oluşan amino asitlerin kana geçmesini

Karaciğer hücrelerinin amino asitleri glikoz’a

Üretilen glikoz’un sadece beyin ve kalp kasına

ölümlerinin sadece yağ asiti ile

ortizol hormonu ön hipofiz bezinden salgılanan,

ve dolaylı olarak su geri

atılımını da

•Halsizlik, yorgunluk, iştahsızlık, bulantı, kusma, karın ağrısı,

a ve deride özellikle ameliyat ve yara izlerinde, meme başlarında ve genital bölgelerin renginde

Yeterince kortizol ve aldosteron salgılanmaz ise

Eşey Hormonları : Adrenal Korteks’de az miktarda miktarda östrojen salgılanır.

Adrenal Medulla(öz): İki hormon salgılanır.Epinefrin ve Norepinefrin Epinefrin (Adrenalin):

Stres ve heyecan sırasında Glikojen yıkımını artırarak, kandaki glikoz miktarını

arttırır. Yağ dokularıdaki trigliseritlerin yıkımına ve kana

karışmasına sebep olur. Bronşları genişletir,kan basıncını ve kalp atış hızını

arttırır. Belirli damarları genişletir,belirli damarları daraltır.

Norepinefrin (Noradrenalin): Etkileri epinefrin’ e benzer. Kandaki glikoz seviyesini arttırır. Nabzı yükseltir. Kılcal damarların daralmasına sebep olur. Duyuları keskinleştirir.

VII) Eşeysel Bezler: Erkeklerde Testisler, Kadınlarda ise Yumurtalıklar eşey hormonlarını salgılar.

Testisler:

Testislerde bulunan Leydig Hücreleri çeşitli Androjenler salgılar.

Androjenler: En bilineni testosterondur. Fetüs’ün erkek olmasını sağlar. İkincil eşey özelliklerinin ortaya çıkmasını sağlar.

Adrenal Korteks’de az miktarda androjen ve çok az

Epinefrin ve Norepinefrin

Stres ve heyecan sırasında salgılanır. Glikojen yıkımını artırarak, kandaki glikoz miktarını

Yağ dokularıdaki trigliseritlerin yıkımına ve kana karışmasına sebep olur. Bronşları genişletir,kan basıncını ve kalp atış hızını

Belirli damarları genişletir,belirli damarları daraltır.

Etkileri epinefrin’ e benzer. Kandaki glikoz seviyesini arttırır.

Kılcal damarların daralmasına sebep olur. Duyuları keskinleştirir.

eşey hormonlarını salgılar.

Testislerde bulunan Leydig Hücreleri çeşitli Androjenler salgılar.

testosterondur. Fetüs’ün erkek olmasını sağlar.

eşey özelliklerinin ortaya çıkmasını sağlar.

Kas kütlesini arttırır. Testis gelişimini sağlar.

Yumurtalıklar(Ovaryum):

Ovaryumlar, iki çeşit hormon salgılar.

Östrojen :

İkincil dişilik özelliklerinin oluşmasını sağlar. Ovaryum’un gelişmesini sağlar. Yumurta kanalı,uterus ve vajinanın büyüyüp

gelişmesini sağlar. Progesteron:

Yumurta kanalını, ovulasyon için uygun haline getirir.

Uterus(rahim)’in embriyonun gelişebileceği bir şekle gelmesini sağlar.

GERİ BİLDİRİM MEKANİZMASI : Bir hormonun miktarı aşırı derecede arttığı zaman, hormon kendisinin üretilmesini sağlayan mekanizmayı engeller.Bu duruma Geri Bildirim(Feed-Back) mekanizması adı verilir.

6

İkincil dişilik özelliklerinin oluşmasını sağlar.

Yumurta kanalı,uterus ve vajinanın büyüyüp

Yumurta kanalını, ovulasyon için uygun haline

Uterus(rahim)’in embriyonun gelişebileceği bir

hormonun miktarı aşırı derecede arttığı zaman, hormon kendisinin üretilmesini sağlayan mekanizmayı engeller.

mekanizması adı

Sinir Sistemi ve İç Salgı Sisteminin Karşılaştırılması Sinir Sistemi :

• Elektriksel yol ile uyarı alır ve yanıt verir.• Çok hızlıdır ve çok belirli bir etkisi ve tepkisi vardır. • Enerji ve besin maliyeti çok yüksektir.

Endokrin(İç Salgı) Sistemi

• Kimyasal yol ile uyarı alır ve yanıt verir.• Yavaştır. • Etkileri ve Tepkileri kesin değildir. • Enerji ve besin maliyeti çok düşüktür.

www.biyolojikutusu.com

Sinir Sistemi ve İç Salgı Sisteminin Karşılaştırılması

Elektriksel yol ile uyarı alır ve yanıt verir. Çok hızlıdır ve çok belirli bir etkisi ve tepkisi vardır. Enerji ve besin maliyeti çok yüksektir.

Endokrin(İç Salgı) Sistemi : Kimyasal yol ile uyarı alır ve yanıt verir.

Etkileri ve Tepkileri kesin değildir. Enerji ve besin maliyeti çok düşüktür.