Iğdır Sevdası

171

SAFİYE ALAGÖZ (KAKİOĞLU)

“Mert olacaksın mert!” derdi dedem Bitlisli Mehmet. Bu onun yaşam felsefesiydi. Korku bilmez, otorite tanımazdı. Gözü pek, eli açık, gönlü genişti. Sınır ticareti umuduyla gelip yerleştiği Iğdır’a saplanıp kalmıştı. Çocukları büyümüş, ailesi genişlemiş, kendisi de güçten takatten düşmüştü artık. Bitlisli Mehmet, yaşam zevklerine önem veren yanıyla, büyük şehrin eğlence kültürünü gönlünden eksik etmeden, dobra dobra yaşa-masını bilmişti.

Rahmetli dedem biz torunları olarak beni yanına çağırmıştı. Elinden düşürmediği Kuran’ı açtı, içinden beyaz bir kağıt çıkardı. “Oku!” dedi. Tica-ri deyimlerle süslenmiş can sıkıcı bir mektuptu. Zorlukla okuyup bitirdikten sonra, “Aferin torunum! Okuman gayet iyi, derslerini ihmal etme!” demiş, cebime harçlık koyup yolcu etmişti. Ruhun şad olsun dedem!

Hayatım 1938 Iğdır doğumluyum. Babam, halk arasında “Bitlisli Mehmet”lakabıylatanınırdı.Sınırticaretinedeniyle1937yılındaErzurum’danIğdır’agelipyerleşmişti. İlkokuluIğdır’dabitirdim.IğdıreşrafındanHacıÖmerŞark’ınoğluHüseyinBey’leevliyim.Üçüoğlan,dokuzçocukannesiyim.

Bitlisli Mehmet KakioğluBabam Mehmet Kakioğlu, 1901Varto

doğumludur. Muhacirlik yıllarında (1877-78Osmanlı-Russavaşı)ailesiBitlis’iterkedipVar-to’yayerleşmişti.

Babamınaileşeceresi,üç-dörtbabageri-yegidildiğinde,Özbekistan’ınBuharaşehrindengelme, Türk kökenli üç kardeşin hikâyesinedayanır.İsimlerisırasıylaKaki,KıkiveErbatanolanbukardeşler,bilmediğimizbirnedenlegöçedipOsmanlıDevletinesığınmışlar,hükümetdeonlarıBitlisilindeiskânettirmişti.Yoksulfakatçalışkanbuüç kardeşkısasüredebölgeninen

Safiye Alagöz

Mehmet Kakioğlu

Safiye Alagöz

172

önemlitacirleriolmuşlardı.Onlarıntorunlarıolanbabam,amcamDavutAğaveİsmailŞefkatlikendizamanlarındaDoğuAnadolu’nunenönemlitacirleriolarakbuailegeleneğinidevamettirdiler.

Farız Ağa’nın Nüfus Cüzdanı1Temmuz1324(1908)yılında,ElGâzîSultanAbdülhamitHanIIdö-

neminde,DahiliyeNezareti(İçİşleriBakanlığı)tarafındandedemFarızAğaadınadüzenlenmişolannüfuscüzdanındaşubilgilereyerverilmiş:

Soyadıveadı: Kakizâde, FarızBabaadı: MustafaAnneadı: ZendiDoğumtarihiveyeri: 1279 (1863), NilisDini: İslâmMesleği: ManifaturacılıkKaçeşli: Bir eşliBoyu: UzunGözrengi: MaviTenrengi: BeyazVilayeti: VartoMahalle: GümgümMeskentürü: Hane

DedemFarızAğa’nınDavutveHüseyinadlıikikardeşivarmış.Hü-seyin,ailedenkopupDiyarbakır’agidipyerleşmiş.DavutveFarızkardeşler

Iğdır Sevdası

173

iseErzurummerkezdedükkanaçıpbirlikteticareteatılmışlar.

Mavigözleri,beyazsakallıy-ladedemFarız,mülayimkarakterdevesofilikyanıağırbasanbirisiymiş.Günün büyük kısmını kasada otu-rarak geçirirmiş. Ayrıca garip birgiyimkuşamzevkivarmış.Yeşilbirentari, cüppevebunlarınüstünedebirşalvargiyermiş.Mistikbirhava-dahergünbirkezcamivemezarlıkarasındagidergelirmiş.

FarızAğa’nın tekoğluolanbabam, sosyal yanı güçlü ve tica-rete yetenekliymiş. Amcası DavutAğa’ylabirlikte,eleleveripbirlik-te toptancılık ve sınır ticareti işinegirmişler.Rusya’yabakır,yağ,deri,yün,canlıhayvanihraçedipkarşılı-ğında şeker ve tekstil ürünleri ithalediyorlarmış.Kısa süredeamca-ye-ğen Erzurum’un en zenginlerindenolmuşlar.Hattababam,Erzurum’ailkotomobiligetirdiğizaman,Valivetümbürokratlargelipmeraklabuarabayıseyretmişler.

Ancak bu ticaret ortaklığı, Varto Kürt ayaklanması nedeniyle, bubölgedekiborçlarınıtahsisedememeleriyüzünden1930’luyıllarınortalarınadoğruiflaslasonuçlanmıştı.Babam,sınırticaretinedevametmekiçinIğdır’a,DavutamcamdaAğrı’yagidipyerleşmişdi.

Babam,Iğdır’daReşitKeki,ZekiKeki,CevdetErginveİsmailŞef-katli’ylebirliktesınır ticaretiyaptıancaksavaşnedeniyleMarkaraköprüsükapanıncabuseferaskeriyeyeiaşemüteahhitliğiyaparakgeçiminisağladı. Yaşar Kaki

DavutAğa’nın oğluYaşarKaki, DP dönemindeMaliyeBakanlığıÖzelKalemMüdürlüğügörevinegetirilmişti(1954).YaşarBey’inbaşındanilginçbirolaygeçmişti.KoyuDP’liolanYaşarBey,şanseseri,1960İhtilalin-denbirgünönceBakanHasanPolatkan’lasözdüellosunagirmişti.ErtesigünBakanakızdığıiçinişinegitmemişti.Ogündeİhtilalolmuş,tümDPkadrolarıiştenalındığıhaldeYaşarBey’edokunmamışlardı.

YaşarBey,bugöreviniaralıksızolarak1977yılınakadardevamettir-

Mehmet Kakioğlu (Sağda)

Safiye Alagöz

174

di,emeklioldu.

Babam ve annemin tanışmasıBabamDoğubölgesindekiilveilçeleridolaşır,bakırtoplarmış.Bir

gün yolu Hınıs’a düşmüş. İşlerini yolunakoyduktansonrabirarkadaşınınevinedavetolmuş. Çapkınlığı elde bırakmayan babam,bahçede oturup elinde dürbünle su başındakilimyıkayankızlarıdikizealmış.Annemioşekildegörüpbeğenmişti.

Hüsnü Bingöl o zamanlar Hınıs’tagörevliymiş. Annemin düğün merasimindebabamveHüsnüBeytanışıpdostolmuşlar.ÇokgeçmedenHüsnüBeyde,HınıslıMeh-metAğa’nın (Güner) kızıyla evlenince, ikiailebirbakımaakrabagibiolmuşlar.

Iğdır’a doğruAilem Iğdır’a ilk geldiğinde,Hükü-

metKonağının(ValiKonağı)olduğuyerde,ObalıHacıNağdaliismindebiri-sineaitbirevikiralamışlardı.Benbuevde1938yılındadünyayagelmişim.

Buevdeikiyılkaldıktansonra,AzizGökbakan’aait–dahasonraAzizGüveren’insatınaldığı-İdirmava’dakievetaşındık.

İçindeçocukluğumungeçtiğibuevpembetaşlardanörülübirErmeniyapısıydı.BağırArasveeşiSaltoHalanınevleriuzağımızdadeğildi.Evleri-mizarasındadarbirpatikayolvardı.Gönlümüzistediğindebirbirimizegidipgelirdik.Aileninenküçüğüolduğumdanheryeregiripçıkar,bununlakalmazbüyüklerbahçedeveyabalkondaoturupsohbetettiklerindeonlarızevklepürdikkatdinlerdim.Yıllargeçtiğihaldebukonuşmalarcanlılığındanhiçbirşeykaybetmedenhafızamdakalmış.

Aziz Gökbakan, babamın kuzeni Zülfinaz Hanım’la evliydi. 1955yılında,AzizGökbakan, evde tadilat yapınca, biz o yılı nişanlımHüseyinBey’inevindegeçirmiştik.

Evlendiktensonra(1956)babam,ŞarabanıHalayaaitbirevikiralayıpordabirkaçyılkaldı..

1962yılındaIğdırdepremiolunca,devletortaokulbinasını–PTTbi-nasınınyerivekarşısı-güvenliknedeniylekapattı.Babamınyakındostuolankaymakam,birgünbabama,“MehmetEfendi,geltahtaveağaçihtiyacınıve-reyim,kendineortaokulunbahçesindebirevyaptır”demiş.Böylecebabam,

(1) Naciye Hun, (2) Fetullah Kakioğlu

Iğdır Sevdası

175

bugünMaliyemüdürlüğüneait,Ermeni-denkalmataşevdeiskânedilmişti.

Annembuevde9Temmuz1967tarihinde yakalandığı akciğer kanserin-denkurtulamayarakvefatetti.

Babam1971yılındaMalmüdür-lüğüyle anlaşmazlığa düşüp evi boşalt-mak zorunda kaldı.Aynımahallede biryıl kadar kirada kaldıktan sonra MecitHun’laaynıbahçeiçerisindeevinşaediporayataşındı.

Babam17Nisan1971 tarihindevefatetti.

Babam Mehmet KakioğluBabam,açıksözlü,dobravece-

sur birisiydi. Kimsenin minneti altındakalmak istemezdi. Arkadaşlığa önemverir, zayıfları ve yoksulları korurdu.Sonderecegururluydu.BuyüzdenbaştaHüsnüBeyolmaküzereIğdır’dakibürokratveilerigelenler,babamındostlu-ğunaönemverir,onusevipsayarlardı.Neyazıkkisosyalyaşamavezevkle-rinesonderecedüşkünbabam,talihsizbirsağlıksorununedeniyleyaşamınınson15yılınıevekapanarakgeçirmekzorundakalmıştı. Babamınsağyanağındadoğuştansiyahbirbenvardı.Birgünjiletlebubenikesipattı.Onyılboyuncabuyarazamanzamaniltihaplanıpsorunya-rattı.Sülüktedavisiacısınıbirazdindiriyorduamayaraheryılnüksediyordu.Birgünbumüzminyarakansereçevirdi.Ankara’dayapılanbirameliyatlabukanserliparçayanağındançıkarıldı amayüzgüzelliğinidekaybetmişti.Babamgörünüşünevegiyimkuşamınaönemverenbirisiydi.Buolayonunsosyalyaşamınıetkilemiş,evekapanmasınanedenolmuştu.

Annemin Ailesi

AslenCibranlıaşiretinemensupolandedemEminBey,uzunyıllarnüfusmüdürlüğügöreviniyürütmüştü.EnsontayiniHınıs’açıkmış,emekliolduktansonradabuilçeyeyerleşmişti.AnneannemAsiyeHanım,aslenAh-latlıolupAliBeynamındazenginbirtüccârınkızıymış.

Annem1899(1315)tarihindeHınıs’tadünyayagelmişti.

Soldan Sağa Naciye Hun, Safiye Alagöz, Nazire Kakioğlu, Zinnet Kakioğlu (Oturan)Atilla Hun (Ayakta), Selahattin Hun

Safiye Alagöz

176

Belkıs Hanım1920’liyıllardaErzurum’danMuş’akadargenişbölgedeastığıastık

kestiğikestik,aslenMalazgirtliDervişAğaisimlibireşkıyavarmış.BirgünnasılolmuşsaHınısilçesindeikâmetedenBelkısteyzemigörüponaâşıkol-muş.Ancakdedem,kızınıbir eşkıyayavermeyi şiddetle reddetmiş.DervişAğa,yanınaadamlarınıalaraksevgilisininevinikuşatmayaalmış,“YaBelkı-s’ıalırımyadahepiniziöldürürüm!”diyetehditetmiş.Dedem,çıkışyolubu-lamayınca,birküpaltınıbaşlıkparasıolarakşartkoşmuş.DervişAğa,parayıveripteyzemidüğünsüzderneksizbabaevindençıkartıpgözdenkaybolmuş.AilesiyıllarcaBelkıs’tanhaberalamayınca,öldüğünüzannedip,umutlarınıkesmişler.

Aradanyıllargeçmişti.1940’lıyıllarınortalarınadoğrubirzamandı.KardeşiBelkıs’ınkaçırılmasısırasındagençkızolanannem,evlenmiş,Iğdı-r’ayerleşmişti.

Bir gün, yaşlı bir kadın, evimizinkapısını çalıp, sadaka istedi.An-nem,kadınıbahçeiçindekievimizedavetedip,kendisineyemekikrametti.Konuşma sırasında, yaşlı kadının Malazgirtli olduğunu öğrenince, annemheyecanla,“DervişAğaisminihiçduydunmu?”diyesordu.Kadın,“DervişAğaisminiduymayanmıvardı.Azılıbireşkıyaydı.Birgünöldürüpkafasınıkestiler”dedi.Annem,Belkısteyzeminizinibulmakumuduyla,“Onunkarısıbenimkızkardeşimdi.Ailesihakkındabirbilginvarmı?”diyesordu.Yaşlıkadın,“Tekbildiğim,YusufadlıbiroğlununMalazgirt’tebirkahveişlettiği-dir”dedi.

Bir ev kadını olan annemin o yılların koşulları altındaMalazgirt’egidip,kızkardeşinin izini sürmesi imkansızdı.Sorgulamavemeraköylecekapanmıştı.

Iğdır Sevdası

177

Ertuğrul Tığlayİstanbul Küçükçekmece beledi-

ye başkanlığı yapmışErtuğrulTığlay’laanne tarafından akrabayım.Babası SadiBey, annemle öz amca çocuklarıydılar.Babası erken yaşta vefat edince ninem,SadiBey’ikendihimayesinealıpbüyüt-müştü.Yıllar sonra Sadi Bey, veterineroldu, Iğdır’da görev yaptı. ErtuğrulTığlay da o yıllarda Iğdır’da dünyayagelmişti.

KardeşlerimAğabeyim Fetullah, 1936 Erzu-

rumdoğumludur.İlkveortaokuluIğdır’-da,liseyiZonguldakveÇankırı’daoku-du.İstanbulÜniversitesiİktisatFakültesimezunudur.

Ağabeyim, öğrencilik yıllarındaMTTB’ninyönetimkuruluüyesiveFa-külteöğrenciderneğibaşkanıydı.SiyasalkonularailgisinedeniyleABDCumhurbaşkanıJohson,İnönü,Gürsel,Demi-relveTürkeşgibidöneminönemlişahsiyetleriniyakındantanımaşansıol-muştu.Onlarlabirlikteçektirdiğiresimlerbabaevimizinduvarlarınısüslerdi. Ağabeyime,İktisatFakültesindeöğrenimyapmafikriniHaydarBeh-ramoğluvermişti.“EğerçalışarakokumakistiyorsanbununiçinenuygunyerİstanbulveenuygunbölümdeİktisatFakültesidir”,demesiüzerineağabeyimİstanbul’agitmişti. Ağabeyim, Fakülteden mezun olduktansonra yayın hayatına ve matbaacılık dünyasınagirdi.“KarmaEkonomi”adlıbirdergiçıkardı.Or-taklarıyla anlaşmazlığadüşünce, bukez “TürkiyeKonferanslarDergisi”adlıikincibirdergiyiyayınhayatınasoktu.

Kayı Matbaacılık AŞ kurarak, kartvizit,davetiye türündenbasım işleriyleuğraştı.Değerliinsan rahmetli Enver Aytekin’le beraber SosyalYayınlar’dahizmetverdi.FransızDoğudilleriuzmanıJ.Blau’nun“Kürtçe-Fransızca” sözlüğünü okurlarına, “Kürtçe-Türkçe-İngilizce-Fransızca” ola-rakhazırlayıpkazandırdı.

Soldan Sağa Safiye Alagöz, Muhsine Kaya, Naciye Hun

Fetullah Kakioğlu

Safiye Alagöz

178

Ağabeyimin,KaanveDilanis-mindeikiçocuğuvar.TıpDoktoruolanKaanveJeolojimühendisiolanDilanİstanbul’daikametetmektedirler.

NazireAblam 1928 yılı Erzu-rumdoğumludur.

6-7 yaşlarında Saniye Hanımadlıbir lisehocasınıngözetimindebirmahalleevindedinieğitimalmıştı.Bugibiokullardevlettarafındanyasaklan-mıştı.NitekimbirgünpolislermahalleokulunubasıpSaniyeHanım’ıdöverekgötürmüşler, okulu da kapatıp önünebirbekçidikmişler. Saniye Hanım’la devam edenbir yıllık Kuran eğitimi NazireAbla-mınaynızamandatümhayatımboyun-ca önüne çıkan tek eğitim fırsatıydı.Ondan sonraki yıllar, kendi kendisinedini bilgisini artırdı, bunumanevi birzenginliğedönüştürdü.

Nazire Abam, evlenmedi. Kuaförlük ve terzilik yaparak hayatınıkazandı.1990yılındanberikardeşimFetullah’labirlikteİstanbul’daikâmetetmektedir.

MuhsineAblam, 1927Erzurumdoğumludur. 1949 yılında Iğdır’dagörevyapanpolisMehmetKaya’ylaevlendi.UzunyıllarZonguldak’taika-metetti,sonraElazığ’ayerleşti.Meral,Nihal,SevalveSerapismindedörtkızçocuğuannesidir.

MeralHanım,AtillaHun’uneşidir.

Çocukluk YıllarımBağır Emmi ve Salto Hala

SaltoHalaoturaklı,konuşmasınıbilen,doğrusözlübirkadındı. İn-sanlarayardımeliniuzatmayıseverdi.Onunkişiliğindeençoksevdiğimyanıgeçmişedairanlattığıolaylarvebunuanlatıştarzıydı.Herkelimesianlamveduyguyüklüydü.

Salto halanın anlattığına göre Rus döneminde İdirmava caddesininiki tarafından ‘arx’ denilen küçük dereler akarmış. O zamanlar evlerde su

Polis Mehmet Kaya ve Kızları Meral İle Nihal

Iğdır Sevdası

179

olmadığı için insanlar içme suyunubu derelerden temin eder, kezâ bu-laşık ve çamaşırlarını da bu suylayıkarlarmış.

Yolun sol tarafındaki dereyiMüslümanlar, sağ tarafındakini deErmenilerkullanırmış.

Çocukluğumun geçtiği evveetrafındakibinalareskidenaske-riyeyeaitmiş.Ağrıİsyanıyıllarındaburalar gözetim ve cezaevi olarakkullanılmış.İsyanbölgesindengeti-rilençolukçocuk,kadınveerkeklerburalarda bir müddet göz hapsinealınır, sonra da bilinmeyen yönleregönderilirmiş.

Salto Halanın çok sert veacımasız bir kaynanası varmış. Nezaman ekmek pişirse, Salto halagizliden4-5ekmeğiçarşafınınaltınasaklar, tutukluların olduğu binayayakıngidermiş.Ekmeğidilimler,güzelyüzlüçocuklarapayedermiş.

Iğdır’ınilktraktörlerindenbirisini,belkideilkiniBağırArasgetirt-mişti.Rusmalı,paletüzerindehareketedenbutraktör,Aralık’takiçeltikfab-rikasınınmotorunuçalıştırıyordu.Traktörşehirmerkezinegeldiğinde,herkesmerakla seyre giderdi. Bu garipmakineye halk arasında “Deccalin eşeği”lakabıverilmişti.

BağırEmmininFahrettinveMazlumadındaikioğluvardı.Mazlum,liseyiİstanbul’dabitirdiktensonraAmerika’yagitmiş,oradaClaudet isimlibirkadınlaevlenmişti.BuevliliktenikikızıolanMazlumAmerika’davefatetti. Yıl1953veya1954olmalıydı.İlkokuluhenüzbitirmiş,ortaokuladakaydımı yaptırmıştım. Bir gün, Mazlum’un hanımıyla beraber Türkiye’yegeldiği, özel arabasıyla İstanbul’dan Iğdır’adoğruyola çıktığıhaberiorta-lıktadolaştı.Bütünmahalleheyecanlanmıştı.YıllardırgörmedikleriMazlum,Amerikalıbirgelinlebabaevinegeliyordu!

Tümhazırlıklarıyapıldı.ÇilliyoluylagelecekolanMazlum’ukarşıla-makiçinhepbirliktebirtraktörünrömorkunatıkabasadoluşupyolaçıktık.

Safiye Alagöz ve Atilla Hun

Safiye Alagöz

180

Römorka sıkışanlar arasındaben, Bağır Emminin evindekiracı olan Naciye Ablam,GökbakanailesindenİsmetvePakize hanımlar ve kuzenimZülfinazHanımdavardı.

Traktör bizi Orgof’akadargötürdü.Oradarömork-taninipMazlum’ubeklemeyekoyulduk.İkindiolduğuhaldegelip giden yoktu. Çocuklaraçıkmış ağlıyorlardı. Bizimyakınımızda siyah çadırları-nıaçmışKürtçadırlarıvardı.Bizlere bolca yoğurt ve ekmek ikram ettiler. Karnımızı bir güzel doyurupbeklemeyedevamettik.

Çokgeçmedendağınyukarılarındaüzerindebatangüneşinışıklarınınyansıdığı,Mazlum’unözelarabasıgöründü.BağırEmmiheyecanla:

“AhaMazlum’unarabası!”,diyebağırdı

OgecebütünIğdırayaktaydı.Olağanüstübirgündü.Herkesgelipme-raklaAmerikalıgelinegözatıyor,Mazlum’lasohbetediyordu.Belediyebilebucoşkudanetkilenmiş,normaldegeceyarısısönenelektrikleriogünsabahakadaraçıkbırakacağınıilanetmişti.

MahalledekibuheyecanMazlum’unkaldığı4günboyuncadevametmişti.

SabaholuncaBağırEmmibiröküzkurbanetti.Bizçocuklardinmekbinmeyenbayramhavasındanneşeliortalıktadolaşıpduruyorduk

YeğenimSelahattin’inayaklarındakendiparamlaaldığımyandanaç-malıvedüğmeligüzelbirçiftayakkabıvardı.Claudet’inkızıAyselbuayak-kabıyaheveslenmişti.Ağlamayabaşladı.Amakimseniçinağladığınıbilmi-yordu.Annesigelincedurumaçıklığakavuştu.AyakkabılarıçıkartıpAysel’egiydirdik.Amerikalıkıztaşraayakkabısıylamutluolupsesinikesti.

ClaudetHanım,kimseningörmediğibilmediğişeyleryiyordu.Vali-zinden,yıllarsonra‘konseve’olduğunuanladığımızküçüktenekekutularçı-kartıyor,kaynamışsuyaatıyor,sonradaaçıpyiyordu.Hepimizşaşkınşaşkınonunyemekyemesinebakıyorduk.

Bazen de bir toza 2-3 yumurta sarısı atıp şekerle bulamaç halinegetiriponuyerdi.SaltoHalamvediğerkomşularClaudetHanım’ınikram-

Soldan Sağa Nazire Kakioğlu, Muhsine Kaya Zinnet Kakioğlu, Mehmet Kaya, Naciye HunÇocuklar Safiye Alagöz, Fetullah Kakioğlu, Muammer Kaya

Iğdır Sevdası

181

larını ‘domuz eti’ korkusuyla kabuletmezdi.

BirgündeClaudetHanımbe-yazbirtozuSaltoHalamınavuçlarınadöktü.Meraklabaşlarınaüşüştük.Sal-toHala’nınelisuyadeğerdeğmeztozköpürmeye başladı. Balon gibi şişenköpükleri elimize alıp sevinçle oyna-mayabaşladık.

Ancak yıllar sonra bu “sihirlibeyaz toz”unbildiğimizçamaşır tozuolduğunuanlayacaktım.

Dörtgünhızlagelipgeçmişti.Mazlum’u Amerika’ya hüzünlü birtörenleuğurladık.

BağırEmmininyüreğiyaralıy-dı.BirakşamMecitAbininevinegelipbirliktebalkonaoturdular.Yıllardırbirbaba olarak Mazlum’a yaptığı feda-karlığınfaturasınıçıkarmakistiyordu.MecitAbielinekağıtkalemaldı,söy-lenenleriyazdı.Falancatarihteşukadaraltın,falancatarihtebukadaraltınderkenuzunbirlisteçıktı.SaltoHaladaellialtınınıoğlununokumasıuğrunafedaetmişti.

Anlaşılan bu fedakar aileMazlum’un okuması için bütün servetiniharcamıştı.AncakMazlum,birmesleksahibiolacağınabirçaybahçesiişlet-meyikendisineyeterlibulmuştu.BağırEmmievladınıngönüldenırakolma-sınamıüzülsün,yoksaonunbaşarısızlığınamı,bilemiyordu.

SaltoHalaylaNaciyeAblamınevleriiçiçeydi.YemeklerbirgünSaltoHalanınevinde,birgündeablamdapişerdi.

BağırEmmiveMecitAbibalkondakimasada,kadınlarveçocuklardaiçeridekiyersofrasındaotururlardı.

BağırEmmininözelbirkilerivardı.Yazdanbiriktirdiğiher türdenmeyvevesebzeyioradasaklardı.Birazelisıkıolduğundananahtarıkimseyevermez,üzerindetaşırdı.

Kışaylarındameyvetamkıymetebinerdi.BazıakşamlarSaltoHalabenideyanınaalır,erkendenuykuyadalmışBağırEminincebindenanahtarıaşırırdı.

Benimgörevimgazlambasınıtaşıyıpaydınlıketmekti.SaltoHalaki-

Mazlum Aras, Eşi Claudet ve Küçük Aysel

Safiye Alagöz

182

lerinkapısını açar, kovalarımeyveyledoldururdu.Usulcakapınınasmakili-dinitekraryerinetakıpevedönerdik.

SaltoHalakovadolusumey-veyiçocuklarınönüneboşaltır,tembihederdi:

“Sakın meyveyi dışarda ye-meyin.Kabuklarıdaortalığaatmayın!Satılda (kovada) bir şey kalmayandayinegetiririm.”

Dörtbeşgünsonrakovaboşa-lınca:

“Satıl boşalıptı! Allah kerim-di!Bağırindibirazdanyatar!”derdi.

Böylece tekrar hırsızlığa (!)giderdik. Bir gün Salto Hala BağırEmmi’ye:

“Bağır,sendeMecit’inuşaxla-rınabirşeyverirsen!“Neverecem!Anahtarsendedida!”

BağırEmmiSaltoHaladanöncevefatetti.Iğdırmavamezarlığınadef-

nedildi.SaltoHalaErzurum’davefatetti,vasiyetiüzerineoradagömüldü.

Mazlum ARAS Mazlum Aras’ın hayatı bir Iğdır masalıdır. Mazlum Aras, doğdu-ğu topraktan genç yaşta ayrılmış, vatandan uzaklaşmış, kader rüzgârı onu Amerika’ya savurmuştu. Iğdır o güne kadar hiç bir evlâdını bu kadar uzağa fırlatmamıştı. O başka bir gezegene gitmiş gibi Iğdırlının gönlünde yer etmiş, her kalpten bir parçayı kendisiyle götürmüştü. Claudet’le evliliği masal mo-tifini tamamlamış, böylece ismi ayrılıklar ve hasretlikler çekmiş Iğdır insanın simgesi olmuştu. Kim bilir kaç yürek onun kaderi için gizliden ağlamış, onu kendi canından bir parça bilip yaşamını düşlemişti.

50’li yıllarda Iğdır, Mazlum Aras ismiyle oturup kalkmıştı. Her soh-bette o vardı; her söz onun adıyla güzelleşir, onun adıyla mistik bir anlama kavuşurdu..

Bağır Aras’ın Balkonu Soldan 2. Naciye Hun 3.Nazire Kakioğlu 5. Claudet Aras - Safiye Alagöz (Oturan) Çocuklar Soldan Sağa Aysel Aras, Selahattin Hun ve Atilla Hun.

Iğdır Sevdası

183

Iğdır, masal kahramanını Ağustos sonu 1952 yılında hasretle bağrına basmıştı ama ancak kısa bir süre için... Uzakların cazibesi onu ça-ğırıyordu. Sevdiklerine umut verip, bir daha gelmemek üzere okyanusları aştı, geride bıraktığı hasret ve göz yaşıydı.

Mazlum Aras, “Otelciler Kra-lı” olarak ün yapıp, fani dünyadan ayrıldı ama onun ismi Iğdır sevdasının en güzel sayfası olarak hep bizimle yaşayacak.

Gezgin Sadun Boro, 1966 yı-lında, teknesiyle dünya turuna çıkar. Yolu, Karaip denizindeki St. Lucia adasına düşer. Muz ve hindistan ce-vizi memleketi bu küçük adada, sahil üzerinde otel işleten bir Türk’le tanışır. Sadun Boro kitabında o bölümü şöyle yazar:

Karaip’te Bir Türk’ün OteliMarigotkoyu70-80metrelikbirgiriştensonragenişleyerek,birmil-

denfazlaiçeridoğrugirenbirkoy.Bununnihayetindedaracıkbirboğazdahavar.Bu boğazın iki tarafında palmiye ağaçları, yarı bellerine kadar denizeeğilmiş,sakinsudakendiakisleriniseyreder.Yapraklarınasürtünerekbirkaçyüzmetrekutrundabirhavuzdanfarksızolanikincikoyageçipdemirledik.

Altımızdaüçkulaçsu,masmavi,billurgibi,dipteyatanzincirinbak-lalarını sayacak kadar berrak... Bu gölün etrafını hindistancevizi, palmiye,muzağaçlarıylakaplıtepelerçevrelemiş.Yamaçta,birkaçvillaağaçlararası-nasaklanmış,açıkdenizgözükmüyorbile.Zateneskiyelkendevrindekorsanteknelerigelipburadasaklanırmış.Hatta,dışarıdangözükebilecekuzundi-rekleriniağaçyapraklarıilesararakgizlerlermiş.

Birmüddetgüvertedeoturupbugüzelliğiseyrettik.İnsanın,dahagü-zelbiryeritahayyületmesibilezor.BucennetinortasındaKısmet(tekneninadı)dolgunbirkadıngöğsünüsüsleyenbirpırlantagibikaldı.

Botaatlayıp,giriştekibüyükkoyunsahilindekiotelegittik.Yerlimal-zeme ile sazdan yapılmışAmerikan barı, lokanta ve yanında güneşlenmekiçinbalkonu,kazıklarüzerindedenizedoğruçıkmış.Arkadakiyamaçtaiki-şer,odalıbungalolar,rengârenkçiçekvekocaağaçlararasınaserpilmiş.Birgarsonlaotelinsahibiniçağırttık.Birazsonraesmer,ortaboylutambirAna-

Soldan Sağa Müjgan Bingöl, Nazire Kakioğlu ve Şükran Bingöl

Safiye Alagöz

184

doluçocuğukoşarakgeldi.Öncebizi,sonra Kısmet’teki bayrağı görüncene söyleyeceğini şaşırıp gözleri doludoluoldu....

MazlumAras,yirmiyılevveltahsiliçingeldiğiAmerika’dayerleşipevlenmiş.Geçenyıl tatilinigeçirmekiçinuğradığıSt.Lucia’daMarigotko-yunahayranolup,birortakileberaberotelisatınalmış.PeksevimlivebirazdaTürkçe bilen karısı ve iki kızı ileberaber şimdilikburadayerleşmişler.Biziikigün,bucennettenkalmaköşe-demisafirettiler.Dahauzunkalmamıziçinısrarlarınarağmen,vakitilerliyorprogramımıza uymamız lazım. İste-meyeistemeyeayrıldık.

Hüsnü Bingöl’le aile dostluğumuz HüsnüBeyTerekemeasıllıydı.Hınıs’tanevlendiği içinHınıslıolan

anneminailesiyletanışıyordu.HüsnüBey,annemlebabamındüğünyemeğinedavetedilenlerarasın-

daymış.Yemeksırasındabaşındanilginçbirolaydageçmişti. FazılAğa’nınoğluMemet’inevlendiğiniduyanHüsnüBeylacivertrenktepırılpırılbirtakımelbiseylekonukmasasındakiyerinialmış.OgünmisafirlereBitlisyöresininünlüyemeği, içierimişyağdoluköfteler ikramediliyormuş.Hüsnübeyköfteniniçindesıvıyağolduğundanhabersiz,iştahlaısırmış.Birfıskiyegibifışkıranyağceketiniboydanboyakaplamış.LekenintemizlenmesimümkünolmadığındanHüsnüBeyertesigünterziyegidipaynıkumaştanikincibirceketdahadiktirmiş.

HüsnüBeyailedostumuzdu.Özellikleannemiçokseverdi.İkiailesıksıkbirarayagelir,birlikteyeriçerlerdi.Hastaolduğuzamanmutlakabirkaçaskeriannemegönderirdi:

“Kumandanımızhasta!Yemekistiyor!”

HüsnüBey, anneminyemeklerine tutkundu.Böylegünlerdeannemçiğdenden(buğday)yoğurtçorbasıyapar,demirkalıplardançıkmışkıtırkıtırtatlılarıbirsepetekoyupgönderirdi.Bunakarşılıkanneminnezamanyardımaihtiyacıolsa,odunmukırılacak,çarşıpazardanmalzememitaşınacakHüsnü

Soldan Sağa Nazire Kakioğlu, Hüseyin Alagöz, Safiye Alagöz, Atilla Hun ve Zinnet Kakioğlu (Oturan)

Iğdır Sevdası

185

beyden yardım isterdi. Birkaç asker daşkalarlamalzemeleri eve taşır, evin diğer ihtiyaçlarınayardımcıolurlardı.

BirgünHüsnüBeykendisinehediyeedil-mişdeğerlibirtespihiannemeuzattı:

“ZinnetHanım!Bennamazkılmıyorum.Alşutespihi,namazkıldığınzamansahibineduaet!”

Hüsnü Bey, Mecit Hun’un oğluAtila’yı

çokseverdi.MecitAbi,ilkevlendiğindeŞeyhXa-no’nunevineyerleşmiş,Atiladaoevdedünyayagelmişti.KapıkomşuolanHüsnüBey’inkızları,ŞükranveMüjgan,Atila’yıgelipevdenalır,HüsnüBey’egötürürlerdi.

NaciyeAblam,Atila’yıgerigetirmeişinibanavermişti.YinebirgünAtila’yı getirmek için Hüsnü Bey’in evine gitmiştim. Evden içeri girinceunutamadığımbirsahneylekarşılaştım.HüsnüBeyellerinihavayauzatmış,1-2yaşındakiAtila’yıhoplatıpduruyordu.Atila’nınbeldenaşağısıçıplaktı.Birden çocuk, kendini tutamayıpHüsnüBey’in göğsüne sağanak halindeboşanıverdi.HüsnüBeyyaramazçocuğu,havadatutarakkendindenuzaklaş-tırdı,sakinsestonuyla:

“Şükran,kızım!Birbezgetir,oğlanınsidiğigöğsümedeğdi!”dedi.

HüsnüBey’inevineçeşitçeşitlokumlar,çikolatalargelirdi.Paketleraçılmadanöyleceüstüstedururdu.Atilageldiğizamanbunlardanbirinika-par,koşaradımdışarıyayönelirdi.HüsnüBeydeşakadan:

“Ulan!Senbizimpayımızıdaalıyorsun,gelberaberyiyelim!”diyebağırırdı.

Paketibirlikteaçarlar,oancakbirtanealır,gerisiniyineAtilaaceleylekapıp,koşarakoradanuzaklaşırdı.

ŞeyhXano’nuneviyleHüsnüBey’ineviaynıbahçeyebakardı.Birisi-

ninpenceresindendiğerininodalarırahatlıklagörünürdü.Odanınbirisinedetavandanasmabeşikkurulmuştu.NaciyeAblamev

işleriylemeşgulolduğundaAtila’yıbeşiğekor,işininbaşınadönerdi.BirgünHüsnüBeypenceredenAtila’nınbeşiktendüştüğünügörmüş.

Ayağındaterliğiylekoşturmuş.Naciyeablamıbutedbirsizliğinedeniyleazar-lamış.Atila’yıelinealıp:

Naciye Hun

Safiye Alagöz

186

“Oğlumu artık sizlere vermiyorum!”demiş.

“HüsnüBey’inzindanı”diyetabiredi-lenyer,evinintamkarşısında,küçükpenceresiolantekodalıbirdamdı.Çocukolarakhatırım-dakalan,birgüngetirilenikiRusoldu.Birisigenç, saçları dümdüzve düzgün taralı, diğerideyaşlıydı.HüsnüBeyonlarlaRusçaveyaEr-menicekonuşuyordu.

Tutuklular ayakları zincire vurulu ak-şamlarızindanönüneçıkarılır,güneşlenmele-rineizinverilirdi.

BirgünannembirailetoplantısındaHüsnüBey’e:“Hüsnübeysizbuadamlaraneyapıyorsunuz?Dövüyormusunuz?”“Gerektiğindeelbette.Konuşmuyorlarneyapalım!”

Heriz Hanım HerizadındaErzurumlubirkadınvardı.KocasınınadıdaMikailidi.HüsnüBeybuadamıdüzenliolarakRusya’yacasuslukamacıylagönderirdi.Görevinintehlikeliolduğunubilenadambirgünkarısına:

“Hanım!Eğer bir gün geri dönmesem, beni yedi yıl bekle!Ondansonraevlenmekhakkındır”

Gerçektendekorkulanbaşagelmişti.AdamdördüncükezRusya’yadoğruyolaçıkmışvebirdahagerigelmemiş.KomşumuzHerizHanımikioğluylakocasıdönerdiyebekledi.

EvliolanFazılBaykalgönlünüHerızHanım’akaptırmıştı.Onaev-lenmeteklifindebulunmuşama“Hayır!”cevabıalmıştı.

BirgeceFazılBaykalgizlidenHerizHanımınevinegeliyor,pence-reyitıklatıyor.KorkuyakapılanHerizHanımbağırıncakomşulardanAğacanEmmiyardımakoşmuştu.

SabaholuncaHerizHanımbabamınyanınagelip,FazılBey’inevlilikteklifiyle ilgili akıl danıştı.Babambunumakulkarşılayınca,HerızHanım,FazılBey’eikincieşolarakgitti.

FazılBey,dahasonraikihanımındanboşanarakHüseyinSönmez’inkızıAzerHanım’laevlendi.

Aziz Gökbakan ve Cevdet ErginAzizGökbakanaslenEleşkirtlidir.DavutAğa’nınkızıZülfinazHa-

nım’laevlenmişti.Iğdır’damanifaturamağazasıvardı.Suambarınınolduğu

Naciye Hun

Iğdır Sevdası

187

mevkidegenişgayrimenkullerivardı.OğluİsmetGökbakan,ToprakBankŞubemüdürüolarakgörevyapmaktadır.

AslenVanlıolanCevdetErginbabamınsamimidostuydu.Iğdır’dakieviniEnverUsta’yasatıp,ilçeyiterketti.

Fedakar bir insan: “Abla”DedemFarızAğaErzurum’daoturuyordu.Annemdeyenievlenmiş

ilkçocuğunahamileymiş.Birgünbabaannem(ReyhanHanım)Erzurum’dadolaşırkentemizgiyimlibirkadınkendisindensadakaistemiş.Babaannembudurumaiçerlermiş:

“Bakkızım!Gelinimyakındadoğuracak.Gelonunevişlerineyardımet!”diyetekliftebulunmuş.

Aileiçindekendisine‘Abla’lakabınıtaktığımızbukadınannemeyar-dımcıolarakgeldi,ölünceyekadardabiziterketmedi.

AsıladıMahideidi.Evlenmişfakatçokdespotbirkocanınelindeacıçekmişti.Doğanikiçocuğunudakaybedinceevindenkaçmış,bazendilene-rekbazenevişlerineyardımederekgeçiminisağlamıştı.

Abla,hizmetçidençokbirkardeşgibiailemizinbirparçasıolmuştu.Bizdengördüğüsevgiyüzündenaslaayrılmakistemedi.HattaailemizIğdı-

(1) Naciye Hun, (2) Nazire Kakioğlu, (3) Safiye Alagöz, (4) Süheyla Hun, (5) Mücahit Hun, (6) Ahmet Hun

Safiye Alagöz

188

r’ataşınacağızaman,babamAbla’nınerkekkardeşiniya-nınaçağırmış:

“Bizuzaklara,Rusyasınırına gidiyoruz.Kardeşiniyanınaal”,demişti.

Abla Hanım, karde-şineşöyledemiş:

“Onlar benim hemannemhembabam.Eğeron-lara bir şey olacaksa varsınbanadaolsun.”

BöylecehepbirlikteIğdır’adoğruyolaçıkmışlar.AblaHanım,giyimkuşamına,temizliğinesonderecedüşkündü.Ça-

lışkan,beceriklibirkadındı.Onunsayesindeannemevişlerindenneredeysemuaftı.Çamaşırvebulaşıkyıkamaz,halı temizlemez, evsüpürmezdi.Za-manınçoğunuelindeçantası,yanındaüçkızıtanıdıkeşdostevleriniziyaretegiderdi.Bunlarınarasındakasabanınhakim,savcıyadaaskeriüstrütbelilerinevleriyadaHüsnübey,AzizGökbakangibiyakınailedostlarıvardı.Annemigörentasasızbirbürokrathanımızannederdi.AblaHanımdaevdekalır,he-nüzbirçocukolanFetullah’layenidoğmuşolanbanabakardı.

AblaHanımınbu fedakarlığıonahepimizingözündeayrıcalıklı biryerkazandırmıştı.Babambileonakarşısonderecesaygılıydı.Aralarındabunedenle resmiyet bile vardı.AblaHanımölünceyekadar babamınyanındayüzündekipeçeyikaldırmadı.Babamdahiçbirzamanonunkalbinikıracakbirşeysöylemedi.HerkesesinirlenebilirdiamaAblaHanımaasla!Yolculuğaçıkacağızamanda,ilkAblaHanım’abirihtiyacıolupolmadığınısorardı.

“MahideyarınGaziantep’egideceğim.Neihtiyacınvar!”Odautangaçfakatgururla,‘Hanımbilir’diyerekanneminkararver-

mesiniisterdi.AblaHanımınayakkabı,fistangibiihtiyaçlarıolurdu.Babamyolcu-

luktangeldiğizamanilkonunhediyesiniverirdi.Ayrıcaincikboncukgibisüstakılarınıhediyekutusunailaveederdi.Odabirçocukmutluluğuylahediye-sinialır,sevildiğisayıldığıbirailesiolduğuiçinmutluolurdu.

AblaHanımevineşyalarınasonderecetitizdi.Herşeyinyerliyerindeolmasınaözengösterirdi.AnneminErzurum’dangetirdiğideğişikmutfakeş-yalarıvardı.Aradabirkomşulargelirhavan,kevgirgibiozamanlarkimsedeolmayanbualetlerdenödünçalmakisterlerdi.Annem,AblaHanım’ınkorku-

Solda Hüseyin Alagöz ve Sağda Fetullah Kakioğlu

Iğdır Sevdası

189

sundanbunlarıkimseyeödünçveremezdi.Oyıllarçeşmesuyuyoktu.İçmesuyuilkelbirdamıtmayöntemiyle

eldeedilirdi.Bununiçinbahçeninbirköşesindetahtalardankareşeklindebirbölmeyapılmıştı.Üzerine,içisilindirik,enaltındaküçükbirdeliközelbirtaşkonurdu.Deredengetirilençamurlusudanüçdörtkovaburayaboşaltılırdı.Deliğinaltınadaağzıgenişbirtestikonurdu.Çamurvetortusundansüzülenberraksudamlayadamlayatestiyedolardı.Bubizimiçmesuyumuzolurdu.

Bu kocaman siyah taşı her üç günde bir temizlemek gerekirdi. BuzahmetliişideAblaHanımyapardı.

Çamaşırvebanyosuyueldeetmekiçindesularkocamanbirfıçıyadoldurulurbirkaçgündinlenmeyeterkedilirdi.Çamurvetortuçöker,kısmenberrakolansuylaihtiyacımızıkarşılardık.

Evinbulaşığıdereboyundayıkanırdı.Elektrikyoktu.Mutfağımızdagazlambası,oturmaodasındalükslam-

basıyanardı.Girişkapısınayakınbiryerdegelecekbirmisafirikarşılamakiçinidarelambasıhazırbulunurdu. AilemizebüyükemeğigeçmişAblaHanımevimizdevefatetti,Iğdı-r’adefnedildi.Ruhuşadolsun.

Mecit Hun’un evliliğiYaş sırasına göre kardeşlerimin isimleri şöyledir:Muhsine,Nazire,

Iğdır Ortaokulu(1)Fetullah Kakioğlu, (2) Medet Serhat, (3) Nizamettin Kaya, (4) Oruç Demirel, (5) Cengiz Taner, (6) Fahrettin Karadeniz

Safiye Alagöz

190

Naciye,Fetullahveben.MecitAbibirgünkasabanınbir

köşesindemavigözlüdünyagüzelikar-deşimNazire’yigörüp tutulmuştu.Da-yısıHacı İsa’yı devreye sokup, evlilikkonusundababamınfikrinialmış.

Babam eve gelip Nazire Ab-lama durumu anlatınca, o da kesin birifadeyle:

“Ben bir Kürde gitmem!” de-mişti.

Bu olayın üzerinden birkaç aygeçmiş. Başkatip Ahmet Bey’in kızıŞöhret Hanım’ın nişan ve düğün me-rasimiyapılıyordu.Annemdeüçkızınıalıpdüğünyerinegitti.

Ablalarım çıkıp oynamışlar.MecitHundikkatliceonlarıizliyormuş.NazireveMuhsineAblalarımı tanıyor-muş amaNaciyeAblamın kim olduğu konusunda bilgisi yokmuş. DüğünmüziğiniorganizeedenToycuİsmail’egitmiş:

“Azönceüçkızoynadı.İkisiMehmetEfendi’ninkızlarıydı,yaöbü-rü?”

“OdaMehmetEfendi’ninkızı!”“BenimbildiğimMehmetEfendi’ninikikızıvar!”“MehmetEfendinindörtkızı,biroğluvar!Seningösterdiğinüçüncü

kızdır.AdıdaNaciye!”KomşumuzolanToycuİsmailertesigünannemegelmişti:“ZinnethanımMecitHun’ungönlüseninxırda(küçük)kızındadır.”“Yok!Yok!,demişannemgülerek.ONazire’yiistiyor.Karıştırıyor-sun!”MecitAbidayısıHacıİsa’yıyinedevreyesokmuş:“Dayı,mademNazire’yivermiyorlar,ozamanNaciye’yiiste!Topal

Ömer’leMehmetEfendi’ninarasıiyidir.Belkioyardımcıolur!”BütünbugelişmelerolurkenIğdır’dapolisolarakgörevyapanElazığ-

lıMehmetKayaMuhsineAblamaelçigöndermişti.HüsnüBeyveHacıÖmerŞark,ilçemerkezindebabamı,kızınıpolis

MehmetBey’evermesiiçiniknaederler.AmaherüçüdebiliyorkiasılzorlukannemZinnetHanımıiknaetmekmiş.

BirakşamHüsnüBeyveHacıÖmerŞarkevliliksözüalmakiçineve

Solda Fetullah Kakioğlu ve Sağda Baycan(Fazıl Baykal’ın Kayın Biraderi)

Iğdır Sevdası

191

geldiler. Hatta, annemin ağzınıbağlamakiçinnoksabileyazdır-dıklarırivayetedildi.

Annemkızınıvermekis-temedi.Kababircümlekullandı:

“Ben bir gece bekçisinekızvermem!”Hacı Ömer, bir yandan

ağlar gibi yapıyor, bir yandanelindetabancatutarak:

“ZinnetHanımbiziöldüramahayırdeme!”Uzun tartışmalardan

sonra nihayet annem yumuşadı-,Muhsine Ablama belge takıldı.Birkaçgünsonradabahçedeni-şanmerasimi yapıldı. İsmetYe-şilçimenmerasiminçayvepastaservisiişiniüzerinealmıştı.

BunişantöreniniizleyenilkPazarakşamıHacıÖmeryinegeldi. Bu kez Naciye AblamıMecitHun’aistiyordu.Annem:

“Vallahi! Ben o çocuğabirşeydiyemem.AhmedŞemo’nunoğludur.GerçiNazireonubeğenmemişamaNaciye’yiveririm!”

BulafüzerineHacıÖmer,annemineliniöptü.AynıgeceHacıİsaveHacıÖmernişantakmayageldiler.AncakNa-

ciyeAblamın gelişmelerden, daha doğrusu kendi nişanından haberi yoktu.ÖylezannediyorkiMecitHun’aNazireAblamverilecekti.MeraklıkomşularNaciyeAblamaneolupbittiğinisorduklarındaodamasumifadeyle:

“Nazire’yenişantakmayagelecekler!”demiş.

Akşamoluncamisafirlergeldiler.Şerbetiçiptokalaştılar.HacıÖmer,ZinnetHanımsonradanvazgeçerkorkusuylabirhocagetiripişisağlamaal-mayıplanlamıştı.

Taraflarkendiaralarındaanlaşıncadinhocasıöneçıkıpgeleneklerinöngördüğüşekildeüçdefababama:

“MehmetEfendi,kızınızNaciye’yiAhmedŞemo’nunoğluMecitBe-y’evermeyikabulediyormusunuz?”diyesormuş.Babamdaüçkez,“Evet!”

Fetullah Kakioğlu

Safiye Alagöz

192

diyecevaplamışBirinci kez soruldu-

ğu zaman toplantı yerindebulunan Naciye Ablam, dinhocasının“Naciye”demesinibirtelaffuzhatasızannetmiş.Kendikendine:

“Hoca herhalde Na-zire demek istedi”demiş.

Ancakhocaikinciveüçüncükezüstünebasabasa‘Naciye’diyince,NaciyeAb-lamişinciddiyetinianlamış,

“Vay!Sizbeniverdi-niz!” diye bağırarakuzaklaştı.Birodayakapanıp,ağlamayabaşladı.Kadınlarvekızlarablamınet-rafınıaldılar.Hacıİsa,temkinliveolgunbirdavranışlakapıyıaçıpkadınlaradoğruyaklaştı.“Benimgelinimhangisi?”diyesordu.Naciyeablamgözyaşlarınıkuruladı,sonraayağakalkıpgelingidece-

ğievinbüyüğüHacıİsa’nınellerinisaygıylaöptü. Nurettin Kirman

NurettinKirman’laMecitHunçokiyiarkadaştılar.Hattabirkeresindeİstanbul’abirlikteyolculuketmişler,herikisideaynıtiptenyemektakımınıhediyeolarakhanımlarınagetirmişlerdi.

Birolayvarki,NurettinKirmanunutulmayacak şekildehafızamdayeretti.

1957 yılının Şubat ayıydı. Bir yıldan beri nişanlı olduğum (Nişan:1.12.55)HüseyinBey’le evlilik hazırlıklarımız yapılıyordu.O yıllar,NağıOdoğluailesindensatınalınanIğdırmava’dakigenişevinbirbölümündean-nem,babamvekızkardeşimgeçiciolarakkalıyordu.

.Babamşiddetlibirgribeyakalanıpyatağadüşmüştü.EniştemMecitHun,NurettinKirman,KeremZengiveHamitHun,babamageçmişolsunziyaretinegelmişlerdi.Annemçayhazırlayıpmisafirlerineikrametti.

Aradankısabir süregeçtikten sonramisafirlerpartive siyasetle il-

İktisat Fakültesi Öğrenci Derneği BaşkanıFethullah Kakioğlu ve İsmet İnönü

Iğdır Sevdası

193

gili ciddi bir tartışmaya koyuldular. Tartışmagenellikle Nurettin Kirman’la Kerem Zengiarasında oluyordu. İkisi arasındaki yaş farkıoldukçabüyüktü,bunarağmentartışmaciddi-yetkazandı,çokgeçmedenKeremZengiileriatılıp Nurettin Kirman’ın boğazına yapıştı.Salondakilerarayagiriponlarızorluklayatış-tırdılar.HacıÖmerŞarkveHamitHun,KeremZengi’yi ön kapıya doğru çekerlerken,MecitHundaNurettinKirman’ıkolundantutupbah-çeyeçıkardı.

Bu olayın üzerinden bir hafta ancakgeçmişti. İstanbul’da öğrenci olan kardeşimFetullah’ın, sömestr tatili nedeniyle Iğdır’agelmesiyle, nikâh hazırlıkları tamamlandı,düğünümyapıldı.

Evlendiğim günün sabahı, kız kardeşim Naciye Hun beni ziyaretegelmişti.

“Safiye bu bir tarihtir.Dün gece senin evlilikmerasimin sırasında,NurettinKirman,RahimAkyüz’ünkahvesindevurularaköldürüldü”dedi(25Mart1957). Nurettin Kirman’ın cenazesini Pernavut’a götürdüler. Dayısı ZiyaAyrım,NurettinKirman’ınmezarıbaşında,Iğdır’dangelenkalabalığasesle-nerek,

“EyIğdırlılar!Bensizebirgençemanetettim.Kıymetinibilmediniz.Burayanediyegeldiniz?”diyesitemedince,oradakicemaathüngürhüngürağlayarakbusoruyucevapsızbırakmıştı.

Meşe Heyder (Haydar Yüksel)1930’luyıllardaIğdır’ınenzenginlerindenbirisiolanMeşeHeyder,

birakşam,KanlıKasımlakabındabirakrabasıtarafındankendievininkapısıönündevurularaköldürülmüştü.SaltoHala’dan(Aras)defalarcaduyduğumtrajikolayşöylegelişmiş:

MeşeHeyder’inNinoşadındaçokgüzelbirkızkardeşivarmış.Akra-basıKasım’ınoğlu,Ninoş’aaşıkolmuş.AncakMeşeHeyder,kızkardeşininbugençleevliliğinekesinliklekarşıymış.Sevgilisindenvazgeçmeyengenç,Ninoş’unaşkındandelidivaneyediyıldağlardadolaşmış.

BirgünNınoş’unKürtkökenlibirzabıtaylanişanlandığıhaberiorta-lığayayılmış.Nişanmerasiminiizleyengünlerde,geleneklereuygunolarak,oğlanevikızevinebirçuvalpirinçgöndermiş.Ogün,Kasım’ıntalihsizoğlu

Fetullah Kakioğlu

Safiye Alagöz

194

kara sevdaya yenik yatağa düşmüş. Yemedeniçmeden kesilen bu genç her gün biraz dahasoluyor,cançekişiyormuş.

Aradanbuşekilde40güngeçmiş.Gençadamın acı çektiğini, bu yüzden son nefesiniveremediğinigörenmahalleninyaşlıkadınları,gizlidenNinoş’unyanınagidip,“Ninoş,bugençseninaşkındanyatağadüştü.Nasılolsaölecek,gel ona, ‘Ben senden başkasına gitmem, senialacağım”de,hiçolmasahuzurlubirşekildeöl-mesineyardımcıol!”diyericadabulunmuşlar.

Ninoş, söyleneni yapıp ölüm döşeğin-dekigencinbaşucunagitmiş.Ninoşayrıldıktanhemensonragençadamhayatagözleriniyum-muş.

Oğlunun cenaze töreninde acılı babaKasım, “Ben bunu Meşe Heyder’in yanınakoymayacağım”diyeyeminetmiş.

OyıllarMeşeHeyder’inkarısıüçüncübirçocuğahamileymiş.BirgünMeşeHeyder,her zamanki gibi akşamleyin kasaba merke-zindeki dükkanını kapatıp evin yolunu tutmuş(1938Sonbahar).Bahçekapısınıaçıpiçerigirmiş.Arkasındanbahçekapısı“Tak!Tak!”diyeyumruklanmış.MeşeHeyder,geridönüpbahçekapısınıaç-tığındakarşısındaintikamyeminietmişolanKasım’ıbulmuş.

KasımtabancayıMeşeHeyder’edoğrultupbirkaçelateşetmiş.MeşeHeyderaldığıkurşunyarasıylakanlariçindeyereyığılmış.

SilahseslerinedışarıçıkanikioğluvehanımıMeşeHeyder’inkanlıbedeniylekarşılaşmışlar.Üzerine atılıpyardımetmek istemişler amaMeşeHeyderolayyerindecanvermiş.

RivayetedilirkiZiyaveKamilkardeşler,babalarınınölümüneçocukyaştaşahitolduklarıiçin,buolayonlarüzerindeşoketkisiyaratmış,bune-denleherikisideevlendiklerihaldeçocuksahibiolamamışlardı.

MeşeHeyder’inöldürülmesininüzerinden iki yıla yakınbir zamangeçmiş.BirgünNinoş’undüğünhazırlıklarıyapılıyormuş.Annemevdekile-re:“GidipbuNinoşadlıkızıbirgöreyim.Bukızıngüzelliğinasılbirgüzellikkionunuğrunaikierkektoprağabiridecezaevinegirmiş”

Annem,düğünyerinevarıncabirdenegörsün,tümmahallelitoplan-mış,acıiçindeNinoş’unölümüneağlıyormuş.

AnlatıldığınagöreNinoş,düğünsabahıaniolarakbirağlamanöbeti-

Fetullah Kakioğlu Askerde

Iğdır Sevdası

195

neyakalanmış,saatlercesürenkrizsonucunda,halkındeyimiyle“patlayarak”ölmüştü.

Annem,bahçeninbir köşesindehazır-lanmış teneşirin üzerine yatırılmış Ninoş’unbedeninebirgözatmış.

NezamanannemNinoş’lailgilikonuş-sa, gıptayla, “Yüz ve beden güzelliğine aşıkolamamakeldedeğildi”derdi.

Kör Hacı (Hacı Taşkınsu)Aslen Melekli köyünden Kör Hacı,

BaharlıMahallesinde,etrafıyüksekduvarlarlaçevriligenişbirbahçeniniçindetekbaşınaikâ-metederdi.Kimsekorkudanonunevineyakıngidemezdi.KörHacıaradabirdışarıçıkar,ka-sabamerkezindeturlardı.

Dostları arasında, daha sonra eniştemolan,ElazığlıpolismemuruMehmetKayadavardı.Birgün,birolayKörHacı’ylaeniştemMehmetKaya’yıkarşıkarşıyagetirmişti.

KörHacıkarısınıiyicehırpalamış,yüzünügözünükaniçindebırak-mıştı.Kadın,biryolunubulupKörHacı’nınelindenkaçıpkurtulmuş,polisesığınarakyardımistemişti.

Polislerkadınıtedaviiçinhastaneyekaldırmışlar.Kadınınakrabaları,KörHacı’yı tutuklatmak içinbir doktor raporuhazırlatıp, polise teslimet-mişler.KörHacınepahasınaolursaolsunkarısını tekrarevegerigetirmek

niyetinde olduğundanhastaneye baskın yapıpdoktor ve hemşireleriölümletehditetmiş.

Bütün bu olupbitene rağmen hiçbirpolismemuruKörHa-cı’yı tutuklamak içinevine gitmeye cesaretedemiyormuş. Savcı,o zamanlar (1949) üçaylık evli olan eniştemMehmet Kaya’yı yanı-na çağırtıp, “Kör Hacısenin iyi dostun. Git

Başbakan Süleyman Demirel ve Fetullah Kakioğlu

Solda Fetullah Kakioğlu, Sağda A.B.D. Cumhurbaşkanı Johnson

Safiye Alagöz

196

kaçkezvurmuş.KörHacıkapıyıaralayıpkarşısındadostuMehmetKaya’yıgörünce,“Buyur,hayırdır?”diyesormuş.Eniştem,kendisine“Hacı,geldev-leteteslimol!”demiş,KörHacısinirlerinehakimolamayıp,“Mehmetkardeş,sendenbaşkakimgelirsegelsinamasengelme,yoksakançıkar”demiş.

Eniştem,eliboş savcınınyanınadönmüş.SavcıenişteminKörHa-cı’yakarşıözelbirmuameleyaparakonukoruduğuinancınakapılmış.“KörHacı’yıyakalamakmecburiyetindesin”diyeüstelemiş.Eniştem,“Yanımaikijandarma,dörtpolisver,bendeonuyakalayıpgetireyim”demiş.

YedikişilikpolisvejandarmatimiKörHacı’nınkapısınadayanmış.Kapıyıçalmışlaramaaçanolmamış.Kapıyayakınbiryerde“lom”denilenuzunbirdemirsırıkvarmış.Eniştem,“Budemirparçasınıkullanarakkapıyıkırın!”diyeemretmiş.

İkijandarmademirçubuğuçerçeveyesokupkapıyısökmeyeuğraşır-larken,kapıaralanmış,birtabancadışarıuzanmış.KörHacı,“Bensanadedimgelme,kançıkar!”diyekükrediktensonramermilerijandarmanınveenişte-minüzerineboşaltmış.Jandarmaolayyerindecanvermiş.Eniştemağzından,omzundanvekasığındanüçkurşunyarasıalmış.“Hacıbeniöldürdün”deyipyeredüşmüş.

Etrafına bir göz atınca diğer polis ve jandarmaların korkudan kaç-tıklarını görmüş. Eniştem zorlukla doğrulup, duvardan destek alarak,AsriHamam istikametine doğru yürümeye başlamış.Güçten düşüp yere yuvar-lanmış.OradangeçenKeçelBayrameniştemiatarabasınabindiriphastaneye

1960 İhtilali(1) Albay Alparslan Türkeş, (2) Fetullah Kakioğlu

Iğdır Sevdası

197

yetiştirmiş.

Iğdır’daki Ermeni Kilisesi(Iğdır’ın sosyal bilinçaltı çeşitli “tabular”la süslenmiştir. Bunlardan

birisi de Ermeni Kilisesinin varlığıdır. Iğdır, kültür mirasını inkar edip, ger-çeğe gözünü kapamakla acaba daha mı sağlıklı gelişti?

Kiliseyle ilgili aşağıdaki bilgiler çeşitli söyleşilerden derlenmiştir. Mücahit) Kırmızı kocaman taşlardan yapılma Ermeni Kilisesi vardı. TaşlarıRusya’dangetirtilmişolankilise,öncephesininikiyanındakikocamankub-beleriyleşatafatlıOrtodokskilisesigörünümündeydi. Cumhuriyetinkurulduğuyıllar,Ermenilerbukiliseyihenüzbitirmiş-lerdi.Uzunyıllarcamiolarakhizmetvermiş;Iğdır’ınilkhocasıUzunSeyitburadanamazkıldırmıştı. 1935-36yıllarındakilise,şekerveundeposuolarakkullanıldı.Rus-ya’danithaledilenmallarburadadepoedilip,Doğubölgesinedağıtılırdı. 1945-46yıllarındaStalin’inKarsveArdahan’ıgeriistemesiyle,RusveErmenimimarisinekarşı başlatılankatliamdan IğdırErmeniKilisesi depayınadüşenialmış;1950’liyıllarınbaşındayıkılmış,yanıbaşındaMerkezCamiinşaedilmişti. Kilisenin önce kubbeleri sökülmüştü. İşte böyle bir günde, babamBitlisli Mehmet, yakın dostu Eczacı Edip Koçkaya’ya, “Edip Bey, kiliseyıkılmadanbirliktehatıraresminiziçekeyim”demiş.Babamınfotoğrafmaki-nesindençıkanburesimde,arkaplandakibeyefendiEdipBey’dir.

Iğdır Ermeni Kilisesi (1949) Arka Planda Eczacı Edip Koçkaya Görülmektedir

Safiye Alagöz

198

(AşağıdakiResimlerBitlisliMehmetKakioğlu’nunÖzelArşivindenAlınmıştır.)

Pamuk Kooperatifi(1) Yusuf Kara, (2) Mecit Şek, (3) Mustafa Yiğit,

(4) İbrahim Şek, (5) Atar Yiğit, (6) Mehmet Kakioğlu

Şefi Bey’in Oğlu Behram Öcal Eşi ve Kızı İle Solda Naci Güneş

Solda Kamil Taner Sağda Rıza Karasu(CHP Belediye Başkan Adayı 1969)

Solda Naci Güneş

Iğdır Sevdası

199

Kars Valiliği İl Genel Meclisi Üyeleri1. Sıra Sağ Başta Abdürrezak Güneş, 2. Sıra Sağdan Üçüncü Hüseyin Yaycı

Cevdet Evgin (Erol Evgin’in Babası) - 1935 İsmail Şefkatli - 1935

Safiye Alagöz

200

(1) Reşit Keki, (2) Hacı Kerem Şen, (3) Naci Güneş, (4) Ferman Kaya(5) Hüsnü Bingöl, (6) Abdül Hadi Kuş

Iğdır Sevdası

201

Soldan Sağa İsmail Şefkatli, Mehmet Beyazıt (Oturan),Abdülkadir Şefkatli

Soldan Sağa Sadık Tezel, Mehmet Kakioğlu (Oturan),Kafer Bey

Dr. Abbas Çöllü Asker Aktaş (Kaymakçı Asker)

Safiye Alagöz

202

Zeki Keki Reşit Keki

Solda Rahim Şöllü Sağda Hacı Kasım Alagöz Sağ Başta Musa Malgaz

Iğdır Sevdası

203

Soldan Sağa Kıymet Güngör, Fetullah Kakioğlu, Memnune Tığlay

Medet SerhatSoldan Sağa İç İşleri Bakanı Namık Gedik, Millet

Vekili Veyis Koçulu, Eşref Başaran, Belediye Başkanı Ali Ural

Safiye Alagöz

204

Mecit Hun Evlilik (1949)(1) Muhsine Kaya, (2) Hacı İsa Yiğit, (3) Bedir Yalçın, (4) Naciye Hun, (5) Fatma Hun (Mecit Hun’un annesi), (6) Mecit Hun, (7) Mehmet Kaya, (8) Nazire Kakioğlu, (9) Safiye Alagöz, (10)

Hamit Hun, (11) Fatma Hun (Hamit Hun’un hanımı), (12) Fettullah Kakioğlu

Ayakta Soldan Sağa: Mehmet Kaya, Nazire Kakioğlu, Muammer Kaya, Muhsine Kaya, Bitllsli Mehmet Kakioğlu (Oturan) ve Mehmet

Kaya’nın iki kızı Meral ve Nihal.

Iğdır Sevdası

205

Soldan Sağa: Mehmet Kaya, Muammer Kaya, Fetullah Kakioğlu, Muh-sine Kaya. (Masa üzerinde Meral ve Nihal kızkardeşler)

Bitlisli Mehmet Kakioğlu Ailesinin Iğdır’a Geldiği Yıllar (1939)Soldan Sağa: Fetullah Kakioğlu (Ağaçta), Safiye Alagöz (Kucakta), Mehmet Kakioğlu,

Muhsine Kaya, Zinne Kakioğlu, Naizre Kakioğllu, Naciye Hun (Oturan)

Safiye Alagöz

206

Merhum Timur Necilli’nin Cenaze Merasimi (Iğdır 1949)(1) Mir Cabbar Yeşilyurt, (2) Hamdi Çavuş, (3) Faruk Necilli, (4) Yaşar Zengin, (5) Ekber Şöllü, (6) Tağı Demirel, (7) Molla Mehmet, (8) Kerem Zengi, (9) Eşref Kaya