I

ᨙ་ᨵ

མཆད་བརད། ........................................................... 1

གཞང་སའ་རམ་གཞག ................................................ 2

སམས་བསད་དང་པ། ................................................. 5

གཞང་དན་ས་སར་བཤད་པ། ........................................ 5

འཇག་བའ་དབ་མ་དང་འཇག་ཚལ་བཅས་བཤད་པ།............. 6

གསམ་པ་མཐའ་དཔད་པ། ............................................. 8

སང་ར་ཆན་པ་ལ་ས་སར་མ་ཕ་བར་བསད་པ། .................... 11

ཐབ་དབང་བང་སམས་ལས་འཁངས་ཚལ། ........................ 15

བང་སམས་ཀ་རའ་གཙ་བ་གསམ་བསན་པ། ..................... 20

བང་སམས་ཀ་རའ་གཙ་བ་གསམ་མཐའ་དཔད་པ། ............. 23

སང་ར་བང་སམས་ཀ་ར་གཞན་གཉས་ཀ་ཡང་ར་བར་བསན་པ། ..... 25

སང་ར་ལ་ས་སར་ཕ་ནས་ཕག་འཚལ་བ་བཤད་པ། .............. 28

བརམས་པའ་བསན་བཅས་ཀ་ལས་དངས་བཤད་པ། ............ 36

རང་རད་མཛས་པར་བད་བའ་ཡན་ཏན་བཤད་པ། ............... 43

གཞན་རད་ཟལ་གས་གནན་པའ་ཡན་ཏན་བཤད་པ། ............ 47

ᨙ་ᨵ

II

ཉན་རང་ལ་ཆས་ཀ་བདག་མད་རགས་པ་ཡད་པའ་སབ་བད་

རགས་པ་གསམ་བཤད་པ། ........................................... 53

སབ་བད་ཀ་ཁངས་དགད་པ། ......................................... 58

ས་འདར་ལག་པའ་ཡན་ཏན་གཞན་བསན་པ། ...................... 63

སམས་བསད་གཉས་པ། ............................................. 71

ས་གཉས་པ་ད་མ་མད་པ་བཤད་པ། ................................. 71

ཡན་ཏན་ཡངས་ས་དག་ཚལ་དང་ཚལ་ཁམས་ལག་ཚལ་

སགས་བསན་པ། ....................................................... 71

ཚལ་ཁམས་ཀ་བསགས་པ་བཤད་པ། ............................... 76

ཚལ་ཁམས་མ་མཐན་ཕགས་དང་མ་འདས་པའ་དཔ་བཤད་པ། 78

ཚལ་ཁམས་ཀ་དབ་བ་དང་མཇག་བས་བ་བསན་པ། ............. 79

སམས་བསད་གསམ་པ། .............................................. 81

ས་གསམ་འད་བད་པ་བཤད་པ། ..................................... 81

ས་འདར་བཟད་པ་ལག་པར་བསན་པ། ............................... 83

རན་གང་གས་ཡལ་གང་ལ་ཁང་ཁ་ཅ་ཙམ་སས་པས་དག་ར་

འཇམས་པའ་ཚལ། ..................................................... 86

III

ᨙ་ᨵ

འཇམས་བའ་དག་ར་ངས་བཟང་བ། ................................. 88

ཁ་ཁས་དག་ར་འཇམས་ཚལ། ....................................... 89

བཟད་པའ་ཕན་ཡན་དང་དབ་བ་སགས་བཤད་པ། ................ 93

སམས་བསད་བཞ་པ། ................................................. 99

ས་བཞ་པ་འད་འཕ་བ་བཤད་པ། ..................................... 99

སམས་བསད་ལ་པ། ................................................... 102

ས་ལ་པ་སང་དཀའ་བ་བཤད་པ། ..................................... 102

སམས་བསད་དག་པ། ................................................. 105

ས་དག་པ་མངན་ད་གར་པ་བཤད་པ། ............................... 105

ས་འདར་ཡན་ཏན་ཐབ་ཚལ། ......................................... 106

ཟབ་དན་བཤད་པར་དམ་བཅའ་བ་སགས་བཤད་པ། ............. 108

ཡན་ཏན་གཞན་འབང་ཚལ་བཤད་པ། .............................. 111

མཉམ་ཉད་བཅའ་ས་ནས་ས་དག་པར་འཇག་ཚལ་བཤད་པ། ... 114

དགག་བ་བཤད་པ། .................................................... 116

སབས་འདར་ཐ་སད་ཀ་རམ་གཞག་འཇག་ཚལ། .................. 120

རང་རད་པའ་དགག་བའ་ཚད་བཤད་པ། ........................... 123

ᨙ་ᨵ

IV

མཐའ་བཞ་ས་བ་མད་པའ་དམ་བཅའ་མཛད་པ། ................... 126

དགག་པའ་མཚན་གཞ་ངས་བཟང་བ། .............................. 128

ཐར་བཟག་བདག་ས་འདད་པའ་ཕགས་ས་བརད་པ། ............. 131

སངས་རས་བསངས་ཀ་འགལ་པ་འགད་པ། ....................... 133

ལགས་ལན་འབད་ཀས་སངས་རས་བསངས་ཀ་འགལ་ངག་

ད་ལ་སན་བརད་ཚལ། ................................................. 135

དཔལ་ལན་ཟ་བས་སན་ད་སངས་པའ་ས་ནས་འགལ་པའ་

དགངས་པ་བཤད་པ། .................................................. 139

ཐལ་འགར་བཟག་དན་ཁས་བངས་པས་དབ་མ་པའ་གབ་མཐའ་

མ་འགལ་ཚལ། ......................................................... 142

གཞན་ས་བཤད་པ། .................................................... 148

ར་འབས་ས་ཕ་བ་ལ་གཞན་ས་དགག་པ། .......................... 151

ར་འབས་དས་མཉམ་པ་གཞན་ས་དགག་པ། ....................... 153

བདན་གཉས་བཤད་པ། ................................................ 155

འཇག་རན་ལ་ལས་ཏ་ཀན་རབ་ཀ་དབ་བ་བཤད་པ། ............. 159

མཐའ་དཔད་པ། ......................................................... 163

V

ᨙ་ᨵ

གཟགས་སགས་ཀན་རབ་པ་གང་ག་ང་བར་བདན་མ་

བདན་བཤད་པ། ........................................................ 167

སབ་གཉས་བཤད་པ་དང༌། ............................................ 169

སབ་གཉས་ལམ་གང་ག་གནས་སས་ས་སང་ཚལ་བཤད་པ། .... 172

ས་ཤད་དང་བདན་གཉས་མཁན་ཚལ་བཤད་པ། ................... 174

གཞན་ས་བཀག་པ་ལ་འཇག་རན་གས་མཐང་བའ་མ་གནད་

སགས་བཤད་པ། ....................................................... 179

གཞན་ས་འགག་ཚལ་ལས་འཕས་པའ་མཉམ་གཞག་

དངས་པའ་འཇག་ར་ཐལ་བ་སགས་གསམ་བཤད་པ། ........... 182

ཀན་གཞ་འགག་ཚལ་དང་ཁད་ཆས་བརད་སགས་བཤད་པ། .. 187

དས་གསམ་མཚན་ཉད་སགས་བཤད་པ། .......................... 192

ཞག་པ་དངས་པར་ལགས་འདར་ལང་རགས་ཀ་སབ་པ། ........ 196

ཕ་རལ་མད་པའ་ཤས་པ་རང་བཞན་གས་ཡད་པ་དགག་པ། .... 199

དའ་དཔ་དགག་ཚལ། .................................................. 201

ཆ་འབབ། ................................................................. 212

ཚད་འགག ............................................................... 218

ᨙ་ᨵ

VI

རང་རགས་ཡད་པའ་སབ་བད་བསབ་བ་སགས་དགག ........ 221

རང་རག་མད་ཀང་དན་པ་ས་བའ་ཚལ། ............................. 223

ཞར་ལ་ཚད་མའ་རམ་གཞག་བཤད་པ། ............................. 227

མད་གཞན་ཡང་དང་དན་ད་བསན་པ། ............................... 239

མད་དང་ངས་སར། ..................................................... 241

གཉས་ཀ་ལས་ས་བ་དང་ར་མད་ལས་ས་བ་སགས་འགག་ཚལ། ..... 242

གང་ཟག་ག་བདག་མད་རགས་པས་བསབ་ཚལ། ................. 252

བདག་རང་བཞན་གས་གབ་པ་དགག་པ། ........................... 254

མ་སགས་བད་རམས་ཀ་བདག་འདད་ཚལ་དགག་པ། ........... 256

རང་འདད་བཏགས་པའ་ཕང་པ་ཉད་བདག་ཏ་འདད་པ་སགས་

དགག་ཚལ། ............................................................. 258

ཕང་པ་བདག་ཏ་འདད་པ་ལ་གནད་བད་གཞན་བསན་པ། ........ 263

ད་ཉད་ལག་མའ་ཕགས་རན་དང་བརན་པ་སགས་གསམ་དགག་ཚལ། 271

ད་ཉད་དང་གཞན་ད་བརད་ད་མད་པའ་གང་ཟག་རས་ཡད་དགག་པ། 273

བདག་ད་བརན་ནས་བཏགས་པ་ཙམ་ད་བཞག་པའ་དཔ་དང་

བཅས་པ་བཤད་པ། ................................................... 275

VII

ᨙ་ᨵ

ད་ལར་བཞག་པ་ལ་མཐར་འཛན་ག་རག་པ་སང་ས་བའ་

ཡན་ཏན་བཤད་པ། ..................................................... 280

བདག་ག་བ་རང་བཞན་གས་གབ་པ་འགག་ཚལ། ................. 283

བདག་དང་ཤང་རའ་དཔད་པ་དངས་པ་གཞན་བས་བ། ........... 283

ད་ལ་རད་སང་རམ་བཞག ............................................ 286

སང་ཉད་ཀ་རབ་དབ་མདར་རས་གཉས་ཀ་ས་ནས་བཤད་ཚལ། ..... 291

སའ་ཡན་ཏན་བསན་པའ་ས་ནས་མཇག་བས་ཚལ་བཅས། ...... 302

སམས་བསད་བདན་པ། ............................................... 304

ས་བདན་པ་རང་ད་སང་བ། ........................................... 304

སམས་བསད་བརད་པ། .............................................. 306

ས་བརད་པ་མ་གཡ་བ་བཤད་པ། .................................... 306

སམས་བསད་དག་པ། ................................................. 308

ས་དག་པ་ལགས་པའ་བ་གས་ན། ................................... 308

སམས་བསད་བཅ་པ། ................................................. 309

ས་བཅ་པ་ཆས་ཀ་སན། ............................................... 309

ས་བཅའ་ཡན་ཏན་བསན་པ། .......................................... 311

ᨙ་ᨵ

VIII

འབས་བའ་ས། .......................................................... 314

སའ་རམ་གཞག ........................................................ 317

སབས་བཅ་བཤད་པ། .................................................. 322

ས་གསམ་ག་རམ་གཞག་བཤད་ནས་ཐག་པ་མཐར་ཐག་པ་

གཅག་ཏ་སབ་པ། ....................................................... 329

བསན་བཅས་ཇ་ལར་བརམས་པའ་ཚལ། ........................... 332

མཇག་ག་དན། .......................................................... 335

དཀར་ཆག

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ། ... 339

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་

རམ་པར་བཤད་པ་ཐར་ལམ་གསལ་བད་ཅས་བ་བ། .............. 376

ᩔᨕ᪄་ᨾᨓᩏ་ᨎ

IX

ᨊ གང་ས་ᨊ ᨪ᪠་ᨵᨕ᪄་ᩂ་᪠ᨑ་᪠ᩏ་པ་ᨕᨵ་ᨵᨑ་ᨵ་

ᨓ་᪠᨞ᨑ᪄་ᨕᨵ ཕན་ག་ᨵᨕ᪄་ᨪᨓས་བ་གསར་དན་གཉར་ཅན་᪇་ᨎ

ཀ་ཤ་རགས་ཅན་ག་ལག་ཐག་ཁ་པར་དང་ iPad ᨾᨕᨵ་ᨠ་ᨕᨵ་᪠ᩃ་

᪄་ᨓ་ᨓ᪠་ᨑ་᪠ᨑ᪄་᪠ᨕ་ᨑᨵ་་᪄་གཟགས་བད་ᨮᨕ་᪄ᨑ་ཆད་ད་

᪠ᨕ་་ཡན། སད་ནས་ཀང་རམ་པས་དཔ་དབ་ᩏᨕ་བཤས་ལག་ཏ་འབར་

ཚ་དབ་གངས་མང་ད་གཏང་རའ་ག་སབས་འང་སད་ན་དར་སན་པའ་ལམ་

སན་བཀའ་སབ་དགངས་འཆར་ལག་སལ་ཡང་བ་ར་བསལ་ཞ་ར་ᩏ།

ཞ་དག་བསར་མ་སགས་ལ་རང་ནས་གང་ཡད་ཀས་འབད་རལ་གས་ཁལ་

བས་ཀང་ཆད་ཚད་ཞན་སབས་ནར་འཁལ་གང་ཤར་རམས་བཟད་གསལ་ཞ་

ར་᪠།

སར་སད་དམར་་᪣ᩏ་᪠ᨕ་᪄་ཀས།

དབ་བཟས་ཟན་པ་རམས་ས་ལ་དགས་ན་ད་ར་རད་ནས་རན་མད་ད་ཕལ་ཆག

ད་ᩂ་ᨮ་᪣ᩏ་ᨎ marjamson618@gmail.com

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

1

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་དགངས་པ་ཡང་གསལ་སན་མ་

ཞས་བ་བ་ཚག་འགལ་ས་དན་མཐའ་དཔད་

ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

མཆད་བརད།

༄༅། །ན་མ་ག་ར་མཉ་ག་ཥ་ཡ། །བང་ཆབ་སམས་ཀ་ས་བན་

ནས་ལན་སང་ཉད་ལས་ཕའ་མངལ་ཡངས་པར། །སམ་པའ་ར་ལས་ཚགས་

གཉས་གམས་པའ་ཡན་ལག་ཡངས་ས་རགས་པ་ན། །སབ་གཉས་རས་

པའ་ད་བས་དམ་འཁད་འཁར་བའ་ས་ལས་ངས་ཐར་ནས། །གཏན་བདའ་

དཔལ་ལ་འདད་རར་སད་མཛད་ཟ་མད་སན་པ་མཆག་གས་སངས། །རང་

མ་ཉད་ནས་སངས་རགས་ཆ་ཤས་ཀན། །ཡངས་ས་རགས་ཀང་ཚས་པའ་

ཟ་བ་བཞན། །བང་ཆབ་སད་པའ་མཁའ་ལ་རལ་པ་ཅན། །རལ་ཚབ་འཇམ་

པའ་དབངས་ལ་གས་ཕག་འཚལ། །མཐའ་བལ་ལ་བའ་ས་འཛན་རར་གནས་

ཏ། །རན་འབལ་སང་བའ་ང་ར་ཆར་བསགས་པས། །དངས་འཛན་ར་སལ་

གནས་བཅས་ར་དགས་ཚགས། །སག་མཛད་ཀ་སབ་ས་བའ་སང་ག་རལ།།

སངས་རས་གཉས་པའ་དགངས་པ་ཇ་ལ་བར། །འགལ་ལ་འགན་པའ་ཟ་

བལ་འཕགས་པ་ལ། །གབ་མཆག་སངས་རས་བསངས་དང་ཟ་བ་གགས། །

2

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཞ་བ་ལ་དང་བཅས་པའ་ཞབས་ལ་འདད། །ཆས་ཀན་བདན་པའ་རང་བཞན་

བལ་ཡང་ཐ་སད་བ་བད་ཆས་འཐད་པའ། །རན་ཅང་འབལ་འབང་ཀནའ་

ཚལ་རམས་རག་ཆད་ལ་བའ་ཚ་གདངས་ཀས། །ཅང་ཟད་ཟམ་ལ་མངན་ད་

ཕགས་ཚ་ལགས་བཤད་འད་དཀར་དཀལ་འཁར་ཅན། །ཉ་བར་དངས་ནས་

ཆས་ཆར་འཛམ་མཛད་ཀན་མཁན་བ་མ་ཙང་ཁ་བ། །མགན་དའ་སས་ཀ་ཐ་

བ་རམ་གཉས་དང༌། །རགས་པའ་དབང་ཕག་ར་བཙན་བསན་དར་སགས།།

དངས་བརད་ཡངས་འཛན་རམས་ལ་གས་བཏད་ནས། །དབ་མ་འཇག་པའ་

དགངས་པ་ཡང་གསལ་འབ། །

ད་ལ་འདར་ར་བ་མའ་དགངས་པ་དང་མཐན་པར་བསན་བཅས་ཆན་

པ་དབ་མ་ལ་འཇག་པ་ན་ཚག་འགལ་ས་དན་མཐའ་དཔད་གསམ་ག་ས་

ནས་གཏན་ལ་འབབས་པར་བ་ས།

གཞང་སའ་རམ་གཞག

འད་ལ་གཉས། བསན་བཅས་ཀ་སན་ད་འག་བའ་སའ་རམ་གཞག་

དང༌། སབས་ས་བབས་པའ་གཞང་དན་ས་སར་བཤད་པའ། །དང་པ་ན།

འ་སལ་ག་སན་པ་ཟས་གཙང་ག་སས་པ་ད་ཉད་ཀས་གདལ་བ་རམས་ཀ་

ཁམས་དང༌། བསམ་པ་དང༌། བག་ལ་ཉལ་ཇ་ལ་བ་བཞན་ད་གཟགས་ནས་

ཟབ་པ་དང་ར་ཆ་བའ་ཆས་ཚལ་ཇ་སད་ཅག་གསངས་པའ་ནང་ནས་བརད་

བའ་ངས་ནས་མཆག་ཏ་གར་པ་ན། ཡམ་རས་འབང་བསས་པ་གསམ་པ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

3

ལ་བ་ཡན་ཏ། འདའ་དངས་བསན་ལ་སང་ཉད་དང༌། སས་དན་ལ་མངན་

རགས་ཀ་རམ་པ་གཉས་ཡད་པ་ལས། དང་པའ་དབང་ད་མཛད་ནས་མགན་

པ་ཀ་སབ་ཀས་རལ་བའ་དགངས་པ་བཀལ་ལ། དའ་ལགས་རགས་པར་

ན་དཔལ་ལན་ཟ་བ་དང༌། ར་བཙན་ཙང་ཁ་ཆན་པས་ཕ་བ་བཞན་ཏ། འདར་

ཡང་དའ་རས་ས་འབང་ནས་རན་འབལ་ཟབ་མའ་ད་ཁ་ན་ཉད་འཆད་པར་

འགར་པའ་ཕར། འད་འཆད་པ་ན་དན་དང་བཅས་པ་ཡན་ཏ། ད་ཁ་ན་ཉད་

ད་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་འཐབ་པ་ལ་རགས་དགས་པ་མ་ཟད། ཐར་པ་ཙམ་

ཐབ་པ་ལ་ཡང་ངས་པར་རགས་དགས་པའ་ཕར་ཏ། ད་སད་ད་ཡང་ཏང་ང་

འཛན་རལ་པ་ལས། གལ་ཏ་བདག་མད་ཆས་ལ་ས་སར་རགས། །ས་སར་

དར་བརགས་གང་ཡན་སམ་བད་པ། །ད་ན་མ་ངན་འདས་ཐབ་འབས་བའ་

ར། །ར་གཞན་གང་ཡན་དས་ན་ཞར་མར་འགར། །ཞས་དང༌། མགན་པས།

དངས་དང་དངས་མད་ཡངས་ཤས་པ། །བདག་ཉད་ཆན་པ་རམ་པར་གལ། །

ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ར་མཚན་ད་ཉད་ཀ་ཕར་ན་རལ་བའ་གསང་རབ་

རམས་ཀང་དངས་དང་བརད་པ་ཅ་རགས་ཀ་ས་ནས་ད་ཁ་ན་ཉད་སན་པ་

ལ་གཞལ་པ་ཡན་ཏ། ཞ་བ་ལས། ཡན་ལག་འད་དག་ཐམས་ཅད་ན། །ཐབ་

པས་ཤས་རབ་དན་ད་གསངས། །ད་ཡ་ཕར་ན་སག་བསལ་དག །ཞ་བར་

འདད་པས་ཤས་རབ་བསད། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ད་ཁ་ན་ཉད་ཇ་ལ་

བ་བཞན་རགས་པ་ལ་ ཞག །འད་ལ་དན་འགར་ག་ཐ་ཚམ་ཙམ་སས་པས་

ཀང་ཐར་པའ་བག་ཆགས་འཇག་ནས་པ་ཡན་ཏ། བཞ་བར་པ་ལས། བསད་

4

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ནམས་ཆང་ངས་ཆས་འད་ལ། །ཐ་ཚམ་ཟ་བར་ཡང་མ་འགར། །ཐ་ཚམ་ཟས་

པ་ཙམ་གས་ཀང༌། །སད་པ་ཧལ་པར་བད་པར་འགར། །ཞས་གསངས་པའ་

ཕར། ད་ལར་ཡན་ན། མགན་པ་ཀ་སབ་ཀས་ཟབ་མ་རན་འབང་ག་ད་ཁ་

ན་ཉད་གཏན་ལ་འབབས་ཚལ་ཇ་ལ་བ་ཡན་ཞ་ན། ཡད་ད། ད་ད་ཁ་ན་ཉད་

ལང་རགས་གཉས་ཀ་ས་ནས་གཏན་ལ་ཕབ་པའ་ཕར། ད་ཡང་ཡན་ཏ། དས་

ལང་ག་ས་ནས་གཏན་ལ་འབབས་པ་ལ་མད་ས་ཀན་ལས་བཏས་པ་དང༌།

རགས་པའ་ས་ནས་གཏན་ལ་འབབས་པ་ལ་དབ་མ་རགས་པའ་ཚགས་དག་

གསངས་པའ་ཕར། རགས་ཚགས་དག་གས་བརད་བ་ཇ་ལར་བསན་པའ་

ཚལ་ཡང་ཡད་ད། ར་བ་ཤས་རབ་ཀས་རང་གཞན་ག་ས་པ་རམས་ཀས་ས་

བཏགས་པའ་བསབ་བ་བདན་དངས་བཀག །ཞབ་མ་རམ་འཐག་གས་རང་

བཞན་གས་གབ་པའ་སབ་བད་རག་གའ་ཚག་དན་བཅ་དག་ བཀག །སང་

ཉད་བདན་ཅ་པས་རང་བཞན་མད་པ་ལ་ས་འཇག་སགས་ཀ་བ་བད་འཐད་

ཚལ་བསན། རད་ཟག་གས་ཁད་པར་དགག་སབ་ཀ་རམ་གཞག་འཐད་ཚལ་

བསན། རན་ཆན་འཕང་བ་དང༌། རག་པ་དག་ཅ་བ་གཉས་ཀས་མཐའ་གཉས་

སངས་པའ་ད་ཁ་ན་ཉད་རགས་པའ་ཡ་ཤས་ད་གལ་བད་ཀ་ལམ་ད་བསན་

པའ་ཕར། ད་དག་ག་ནང་ནས་ལས་ལ་བ་ན་ར་བ་ཤས་རབ་ཡན་ལ་འདའ་

འགལ་བ་ད་ལ་བརད་ཡད་ད། ག་ལས་འཇགས་མད། ད་བ་ཤར་མ། ག་ན་

ཤ །ག་ན་མ་ཏ། ས་ར་མ་ཏ། སངས་རས་བསངས། ལགས་ལན་འབད། ཟ་

བ་གགས་པས་མཛད་པའ་འགལ་པ་རམས་ས་ཡད་པའ་ཕར། འ་ན། འགལ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

5

བ་ད་དག་ག་ནང་ནས་གཙ་བར་གང་ག་རས་ས་འབངས་ཞ་ན་དཔལ་ལན་ཟ་

བའ་འགལ་པ་ཚག་གསལ་དང༌། འཇག་པ་རང་འགལ་དང་བཅས་པའ་རས་

ས་འབང་བ་ཡན་ཏ། དཔལ་ལན་ཟ་བ་ན་འཕགས་པའ་དགངས་པ་མཐར་

ཐག་འགལ་བ་ལ་འཁལ་བ་དང་བལ་བའ་ཚད་མའ་སས་བ་ཡན་པའ་ཕར།

སམས་བསད་དང་པ།

གཞང་དན་ས་སར་བཤད་པ།

གཉས་པ་སབས་ས་བབས་པའ་གཞང་དན་ས་སར་བཤད་པ་ལ་བཞ།

མཚན་ག་དན། འགར་ག་ཕག གཞང་ག་དན། མཇག་ག་དན་བཤད་པའ།།

དང་པ་ལ་གསམ། ཚག་ག་དན། སའ་དན། །མཐའ་དཔད་པའ། །དང་པ་ན།

ར་གར་སད་ད། ཞས་སགས་གསངས་ཏ། དན་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། ར་

གར་ན་སད་རགས་ཆན་པ་བཞ་ཡད་པའ་ནང་ནས་ལགས་སར་ག་སད་ད་

བསན་བཅས་འདའ་མཚན་ལ་མ་ད་སགས་ས་འབད་པ་ཡན་ཏ། མ་ད་མ་

ཀ་ན། དབ་མ་ལ། ཤ་བ་ཏ་ར་ན་འཇག་པ། ན་མ་ན་ཞས་བ་བར་འགར་པའ་

ཕར། ད་ལར་སར་བ་ལ་དགས་པ་ཡད་ད་བསན་བཅས་འད་འཕགས་ཡལ་

ག་མཁས་པའ་གསང་ཡན་པར་ཤས་པ་དང༌། ལགས་སར་ག་སད་ལ་བག་

ཆགས་འཇག་པའ་ཆད་ཡན་པའ་ཕར།

6

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

འཇག་བའ་དབ་མ་དང་འཇག་ཚལ་བཅས་བཤད་པ།

གཉས་པ་ལ། འ་ན་འཇག་བའ་དབ་མ་ད་གང༌། འཇག་པའ་ཚལ་ཇ་ལ་

བ་ཞ་ན། མ་ད་ཞས་པ་ན། དབས་དང་བར་དང་དཀལ་སགས་ལའང་འཇག་

ཀང༌། སབས་འདར་དབ་མའ་བསན་བཅས་ལ་འཇག་པ་ཡན་ཏ། དབ་མ་ར་

བ་ཤས་རབ་ལ་འཇག་པ་ཡན་པའ་ཕར། སར་དབ་མ་ལ་སས་བརད་རགས་

ཀས་དབ་ན་གཉས་ཡད་ད། རད་བད་ཚག་ག་དབ་མ་དང༌། བརད་བ་དན་

ག་དབ་མ་གཉས་ཡད་པའ་ཕར། དང་པ་ཡད་ད་རས་འབང་བསས་གསམ་

ལ་བའ་དབ་མའ་མད་དང་རགས་ཚགས་དག་ལ་བའ་བསན་བཅས་རམས་

དར་འཇག་པའ་ཕར།

ཕ་མ་ལ་སས་བརད་རགས་ཀས་དབ་ན་གསམ་ཡད་ད། གཞ་དབ་མ་

ལམ་དབ་མ་འབས་བ་དབ་མ་དང་བཅས་པ་གསམ་ཡད་པའ་ཕར། དང་པ་

ན། ཆས་རམས་རང་བཞན་གས་མད་པ་ལ་བ། གཉས་པ་ན། ད་མངན་སམ་

ད་རགས་པའ་ཉན་ཐས་ཀ་ཡ་ཤས་ལ་བ། གསམ་པ་ན། ཉན་ཐས་ཀ་ལག་

མད་མང་འདས་ལ་བའ། །འདར་ད་དག་ག་ནང་ནས་རད་བད་ཚག་ག་དབ་

མ་དང༌། ད་ཡང་ར་བ་ཤས་རབ་ལ་བད་པ་ཡན་ཏ། རང་འགལ་ལས། དབ་

མའ་བསན་བཅས་ལ་འཇག་པར་བ་བའ་ཕར་དབ་མ་ལ་འཇག་པ་རམ་པར་

འདད་པས། ཞས་པ་དང༌། རམ་བཤད་དགངས་པ་རབ་གསལ་ལས་ཀང༌། ད་

ཡང་འདའ་འགལ་པར་ར་ཤ་ཁངས་ས་མཛད་པ་ན་དབ་མ་ལས་ཞས་མང་ད་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

7

གསངས་པ་ལར་ར་ཤ་ལ་བའ། དབ་མའ་གཞང་གཞན་དང་དན་གཞན་ལ་མ་

བའ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

དབ་མ་ལ་འཇག་པས་ར་ཤ་ལ་འཇག་ཚལ་ད་ལ་གཉས་ས་ཡད་ད།

ཟབ་པ་དང་ར་ཆ་བ་རམ་པ་གཉས་ཀ་ས་ནས་འཇག་པའ་ཕར། ཟབ་པའ་ས་

ནས་འཇག་ཚལ་ཡད་ད། རང་བཞན་གས་མ་གབ་པ་གཞར་བཅས་ཀ་སང་

ད་རང་རད་པ་མན་ཆད་དང་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་རམ་གཞག་ཀན་གཞ་དང་

རང་རག་མད་པ་སགས་ཁད་ཆས་བརད་བསན་པའ་ས་ནས་འཇག་པ་དང༌།

ར་ཤའ་དགངས་པ་མཐར་ཐག་སམས་ཙམ་ད་འགལ་ད་མ་རང་བ་ལ་ངས་

པ་བརན་པ་རད་པ་གཉས་ཀ་ས་ནས་འཇག་པའ་ཕར། ད་ཡང་ཡན་ཏ། རང་

འགལ་ལས། ལགས་འད་ན་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་ཞས་མཁས་པ་རམས་

ཀས་ངས་པར་བའ། །ཞས་དང༌། དའ་ཕར་བསན་བཅས་ཀ་ད་ཁ་ན་ཉད་

ཕན་ཅ་མ་ལག་པར་བསན་པར་བ་བའ་ཕར་དབ་མ་ལ་འཇག་པ་འད་སར་བ་

ཡན་ན། །ཞས་དང༌། ཚག་གསལ་ལས། བརན་ནས་བཏགས་པའ་ཚལ་དབ་

མ་ལ་འཇག་པ་ལས་ཤས་པར་བའ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

ར་ཆ་པའ་ས་ནས་འཇག་ཚལ་ཡད་ད། ར་ཤས་བསན་པའ་ཟབ་མ་

རགས་པའ་ལམ་ག་རམ་པའ་སང་ད་ས་ས་ས་བའ་ཆས་གསམ། སབ་པའ་

ས་བཅ། མ་སབ་པའ་ས་ས་གསམ་མཛད་པ་དང་བཅས་པ་དང༌། ས་ལ་པ་

དང་དག་པའ་ག་རམ་ལ་བརན་ནས་བསམ་གཏན་ག་ང་བ་ཞ་གནས་དང༌།

ད་ཁ་ན་ཉད་རགས་པའ་ལག་མཐང་ག་རམ་པ་སགས་རགས་ཚགས་གཞན་

8

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ནས་བསན་པ་རམས་ཀས་ཁ་བསང་བའ་ས་ནས་ར་ཤ་ལ་འཇག་པ་ཡན་པའ་

ཕར།

གསམ་པ་མཐའ་དཔད་པ།

གསམ་པ་མཐའ་དཔད་པ་ལ་ཁ་ཅག་ན་ར། དབ་མ་ར་བ་ཤས་རབ་ད་

དབ་མ་ཡན་ཟར་ན། ད་ཆས་ཅན། སང་ཉད་ཡན་པར་ཐལ། དབ་མ་ཡན་པའ་

ཕར། འདད་ན། མ་འཐད་པར་ཐལ། ཀན་རབ་བདན་པ་ཡན་པའ་ཕར། ཁ་

ཅག །ར་ཤའ་རབ་བད་དང་པ་ད། སབས་འདར་དངས་ས་བསན་པའ་འཇག་

བའ་དབ་མ་ཡན་ཟར་ན་ད་ཆས་ཅན། ར་བ་ཤས་རབ་ཡན་པར་ཐལ། འདར་

དབ་མ་ལ་ཞས་པའ་སབས་ནས་དངས་ས་བསན་པའ་འཇག་བའ་དབ་མ་

ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། དམ་བཅའ་འཐད་པའ་ཕར། འདད་ན། རབ་བད་

ཉར་བདན་པའ་བདག་ཉད་ཅན་ག་གཞང་ཡན་པར་ཐལ། འདད་པའ་ཕར།

འདད་མ་ནས་ས། །གཞན་ཡང༌། མངན་རགས་རན་ག་སབས་དང་པ་མངན་

རགས་རན་ཡན་པར་ཐལ། ཁད་ཀ་དམ་བཅའ་འཐད་པའ་ཕར། འདད་ན། ད་

ཆས་ཅན། སབས་བརད་ཀ་བདག་ཉད་ཅན་ཡན་པར་ཐལ་ལ། །

ཁ་ཅག །སབས་འདར་བསན་པའ་རད་བད་ཚག་ག་དབ་མ་ཡན་ན།

ར་བ་ཤས་རབ་ཡན་པས་ཁབ་ཟར་ན། དབ་མ་འཇག་པ་ཆས་ཅན། དར་ཐལ་

དའ་ཕར། དར་ཐལ། སབས་འདར་བསན་པའ་འཇག་བད་དབ་མ་ཡན་པའ་

ཕར། དར་ཐལ། ཆས་ཅན་ད་ཡན་པའ་ཕར། ཁབ་ས། སབས་འདར་བསན་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

9

པའ་འཇག་བད་དབ་མ་ཞག་ཡད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། དར་བསན་པའ་

འཇག་བའ་དབ་མ་ཡད་པའ་ཕར། འདད་ན་སའ། །

ཁ་ཅག ར་བ་ཤས་རབ་ཀས་ར་ཆ་བའ་རམ་པ་མ་བསན་ཟར་ན། ད་

བསན་པར་ཐལ། དས་གཞ་དངས་པའ་གནས་ཚལ། ལམ་བགད་པའ་རམ་

པ། འབས་བ་སངས་རས་ཀ་ས་དང་བཅས་པ་བསན་བའ་གཙ་བར་བས་

ནས་བསན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། དས་ད་རམས་རང་བཞན་གས་མད་ཅང་ཐ་

སད་ད་ཡད་པར་བསན་བའ་གཙ་བར་བས་ནས་བསན་པའ་ཕར་ར། །

ཁ་ན་ར། དས་ད་མ་བསན་པར་ཐལ། རམ་བཤད་ལས། ར་ཤ་ལས་

ཟབ་མའ་ཕགས་མ་གཏགས་ར་ཆ་བའ་ཐག་ཆན་ག་ཁད་ཆས་མ་བསན་

ཀང༌། ཞས་དང༌། རམ་བཤད་རགས་པའ་ར་མཚ་ལས་ཀང་ད་ལར་གསངས་

པའ་ཕར། ཟར་ན། སན་མད་ད། ད་ན། ཟབ་མའ་ཕགས་དངས་བསན་བསན་

བའ་གཙ་བར་བས་ནས་བསན་པ་ལར་ར་ཆ་བའ་ཕགས་ད་ཙམ་ད་མ་

བསན་པའ་དན་ཡན་པའ་ཕར།

ཁ་ཅག དབ་མ་ཡན་ན། ད་བཞན་ཉད་ཡན་དགས་པར་ཐལ། ད་ཡན་

ན། རག་ཆད་ཀ་མཐའ་གཉས་དང་བལ་པའ་ད་བཞན་ཉད་ཡན་དགས་པའ་

ཕར། དར་ཐལ། དའ་ས་ནས་དབ་མའ་ས་བཤད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། དབ་

མའ་ས་དན་ཅག་ཡད་པའ་ཕར། འདད་ན། རས་འབང་བསས་གསམ་ཆས་

ཅན། ད་བཞན་ཉད་ཡན་པར་ཐལ། དབ་མ་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། རད་

བད་ཚག་ག་དབ་མ་ཡན་པའ་ཕར། ཟར་ན་མ་ཁབ།

10

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཁ་ཅག ར་བ་ཤས་རབ་ཀ་གཞང་ཚག་ཏ་གར་པའ་བདག་ལས་མ་

ཡན་ཞས་སགས་ཀ་ཤ་ལ་ཀ་གཅག་པ་ད་ཆས་ཅན། ར་བ་ཤས་རབ་ཡན་

པར་ཐལ། དབ་མ་ལ་ཞས་པའ་དངས་བསན་ག་འཇག་བའ་དབ་མ་ཡན་

པའ་ཕར། ད་དར་ཐལ། ར་བ་ཤས་རབ་ད་ད་ལར་ཡན་པའ་ཕར་ན་མ་ཁབ་

ས། དའ་གཞང་ཚག་ར་ར་ནས་དང༌། རབ་བད་ར་ར་ནས་དའ་དངས་བསན་

ག་དབ་མ་ཡན་པར་འདད་མ་རགས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། རམ་བཤད་ལས།

ར་ཤ་ལ་བའ། དབ་མའ་གཞང་གཞན་དང་དན་གཞན་ལ་མ་བའ། །ཞས་

གསངས་པའ་ཕར།

ཁ་ཅག རག་ཆད་ཀ་མཐའ་གཉས་དང་བལ་པའ་ཆས་ཡན་ན། དབ་

མ་ཡན་དགས་པར་ཐལ། ད་ལ་བའ་ད་བཞན་ཉད་ཡན་ན་ད་ཡན་དགས་

པའ་ཕར་ཟར་ན་མ་ཁབ། འདད་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། དར་ཐལ། དའ་ཕར།

དར་ཐལ། རང་བཞན་གས་མད་ཅང་ཐ་སད་ད་ཡད་པ་ཡན་པའ་ཕར་འདད་

ན་སའ། །

གཉས་པ་འགར་ག་ཕག་ན། འཇམ་དཔལ་གཞན་ནར་གར་པ་ལ་

ཕག་འཚལ་ལ། །ཞས་གསངས་ཏ། དན་ན་ཉན་མངས་པའ་རབ་རག་དང་

བལ་བས་ན་འཇམ། ཕན་སམ་ཚགས་པའ་ཡན་ཏན་དང་ལན་པས་ན་དཔལ།

ན་ཚད་གཞན་ན་ལ་བཅ་དག་ལན་པའ་ཉམས་ཅན་ཡན་པས་ན་གཞན་ནར་

གར་པ་ས་ད་ལ་ཕག་འཚལ་ལ་ཞས་མཆད་བརད་མཛད་པ་ལ་ཆས་ཅན།

དགས་པ་ཡད་ད། འགར་མཐར་ཕན་པ་དང༌། བསན་བཅས་འད་མངན་པའ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

11

ས་སད་ཀ་ཁངས་ས་གཏགས་པར་ཤས་པའ་ཆད་ཡན་པའ་ཕར།

གསམ་པ་གཞང་ག་དན་བཤད་པ་ལ་བཞ། བསན་བཅས་རམ་པ་

ལ་འཇག་པའ་ཐབས་མཆད་པར་བརད་པ། བརམས་པའ་བསན་བཅས་ཀ་

ལས། བསན་བཅས་ཇ་ལར་བརམས་པ། དའ་དག་བ་བས་བའ། །དང་པ་

ལ་གཉས། སང་ར་ཆན་པ་ལ་ས་སར་མ་ཕ་བར་བསད་པ། ས་སར་ཕ་ནས་

ཕག་འཚལ་བའ། །

སང་ར་ཆན་པ་ལ་ས་སར་མ་ཕ་བར་བསད་པ།

དང་པ་ལ་གཉས། སང་ར་རང་འབས་བང་སམས་ཀ་རའ་གཙ་བར་

བསན་པ། བང་སམས་ཀ་ར་གཞན་གཉས་ཀ་ཡང་ར་བར་བསན་པའ། དང་

པ་གསམ། ཉན་རང་དག་བཅམ་ཐབ་དབང་ལས་འཁངས་ཚལ། ཐབ་དབང་

བང་སམས་ལས་འཁངས་ཚལ། བང་སམས་ཀ་རའ་གཙ་བ་གསམ་བཤད་

པའ། །དང་པ་ལ་གསམ། ཚག་ག་དན། སའ་དན། མཐའ་དཔད་པའ། དང་

པ་ན། ཉན་ཐས་དང་སངས་རས་འབང་པ་ས་རང་སངས་རས་དག་བཅམ་པ་

རམས་ཆས་ཅན། ཐབ་པའ་དབང་པ་ལས་སས་པ་ཡན་ཏ། དས་རན་འབལ་

ཟབ་མའ་ཆས་བསན་པ་ཉན་སམས་བསམས་གསམ་བས་པ་ལ་བརན་ནས་

རང་ག་འདད་བའ་བང་ཆབ་ཐབ་པའ་ར་མཚན་གས་ད་ལས་འཁངས་པར་

བཞག་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ཉན་རང་ཐབ་དབང་ལས་འཁངས་ན། ཉན་རང་ད་གང༌།

12

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

འཁངས་ཚལ་ཇ་ལ་བ་ཡན་ཞ་ན། རང་དན་ད་སག་ཀན་ཉ་བར་ཞ་བའ་མང་

འདས་གཙ་བར་དན་ད་གཉར་པའ་ཐག་པ་ཆང་འབང་ག་གང་ཟག་ལ། རམ་

པ་བཞན་ད་ཉན་ཐས་དང་རང་རལ་ཞས་བ་ཞང༌། དང་པ་ལ་ཉན་ཐས་ཞས་

བརད་པའ་ར་མཚན་ཡད་ད། ད་བཞན་གཤགས་པ་ལ་རན་འབལ་ཟབ་མའ་

ད་ཁ་ན་ཉད་ཉན་ནས་ད་དན་གཉར་ག་གང་ཟག་རམས་ཀས་ཐས་པར་བད་

པས་ན། ད་ལར་བརད་པའ་ཕར། ད་ལ་ཐས་སག་པ་ཞས་བརད་པའ་ར་

མཚན་ཡད་ད། ཐག་ཆན་ག་ལམ་འབས་བ་དང་བཅས་པ་ད་བཞན་གཤགས་

པ་ལ་ཐས་ནས་ད་དན་གཉར་ག་གདལ་བ་ཐག་ཆན་ག་རགས་ཅན་གཞན་

ལ་སག་པར་བད་པས་ན་ད་ལར་བརད་པའ་ཕར་ཏ། ད་སད་ད་ཡང༌། དམ་

ཆས་པད་དཀར་ལས། མགན་པ་བདག་ཅག་ད་རང་ཉན་ཐས་གར། །བང་

ཆབ་དམ་པ་ཡང་དག་བསགས་པར་བག། །བང་ཆབ་པ་ཡ་ས་ཡང་རབ་ཏ་

བརད། །ད་ལས་བདག་ཅག་ཉན་ཐས་མ་ཟད་འད། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

ད་ཡང་ས་བ་ཀ་ན་ཉན་ཐས་དང་ཐས་སགས་གཉས་ཀ་ལ་འཇག་པའ་དབང་

ད་བས་པ་ཡན་ལ། ད་ལར་ཡན་ཀང་བང་སམས་ཉན་ཐས་ས་མ་འགར་

ཏ། བང་སམས་ལ་ཐས་སགས་ཀ་ས་བཏགས་མང་ད་འཇག ཉན་ཐས་ལ་

ས་ད་དངས་མད་ད་འཇག་པའ་ཕར། རང་རལ་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་སངས་

རས་འབང་པ་ས་ད་ཉད་རགས་པ་འབང་པ་ཞས་བརད་པའ་ར་མཚན་ཡད་

ད། སངས་རས་ལས་དམན་ཞང་ཉན་ཐས་ལས་ལག་པའ་ད་ཁ་ན་ཉད་ཁང་

ད་ཆད་པའ་རགས་པ་དང་ལན་པའ་ཐག་པ་འབང་པའ་གང་ཟག་ཡན་པས་ན།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

13

ད་ལར་ད་བརད་པའ་ཕར། སབས་འདར་སངས་རས་འབང་ཞས་བསར་བ་

ན་ཅང་ཟད་མ་བད་བ་ཡན་ཏ། སར་བད་དའ་ས་ན་སངས་རས་པ་པད་རས་

པ་གཉད་སད་པ། ཁང་ད་ཆད་པ་སགས་ད་མ་ལ་འཇག་པ་ཡད་ཀང༌། འདར་

ཏ་ཏ་དང་འབལ་བས་ད་ཁ་ན་ཉད་ཁང་ད་ཆད་པ་ལ་གནས་པ་འབང་པའ་དན་

ད་བསར་བར་བ་བ་ཡན་ག། ཅག་ཤས་ས་བསར་བ་མ་འཚམ་པའ་ཕར། ད་

ལར་ཡན་ཏ་འདར། ཉན་ཐས་ད་ཉད་རགས་འབང་ཐབ་དབང་སས། །ཞས་

པའ་འགར་ཞག་ཐབ་པར་སང་པའ་ཕར། རང་རལ་ལ་རང་སངས་རས་ཞས་

ཀང་བ་ས། སད་པ་ཐ་མའ་ཚ་སབ་དཔན་གཞན་གས་གདམས་ངག་བསན་

པ་ལ་མ་བལས་པར་རང་གས་བང་ཆབ་མངན་ད་བད་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ལ། ཁ་ཅག་ན་ར། ཉན་ཐས་སབ་པ་ད་མས་ཐབ་པའ་དབང་

པས་རན་འབལ་ཟབ་མའ་ཆས་བསན་པ་ཉན་སམས་བསམས་གསམ་བས་

པས་རང་ག་བང་ཆབ་ཐབ་པ་ཡད་པས་ན་ཉན་ཐས་དག་བཅམ་ཐབ་དབང་

ལས་འཁངས་པ་འཐད་ཀང༌། རང་རལ་རམས་ཀས་ད་ལར་ཐས་བསམ་

བསམ་གསམ་བས་པའ་ཚ་ད་ལ་རང་ག་བང་ཆབ་ཐབ་པ་མད་པས། རང་

རལ་དག་བཅམ་ཐབ་དབང་ལས་འཁངས་པ་མ་འཐད་ད་ཞ་ན། སན་མད་

ད། རང་རལ་རམས་ཀས་ཚ་ད་ལ་རང་ག་བང་ཆབ་མ་ཐབ་ཀང་ཉན་སམས་

བསམ་གསམ་བས་པ་ལ་བརན་ནས་ས་བ་གཞན་ད་ཐབ་པར་འགར་པའ་

ཕར། ད་ཡང་ཡན་ཏ། མང་ངས་ག་ལས་བསགས་པའ་གང་ཟག་གས་ཚ་

ད་ལ་ལས་ཀ་འབས་བ་མ་མང་ཀང་ས་བ་གཞན་ད་མང་བ་ལ་བ་ཡན་པའ་

14

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཕར། ད་སད་ད་ཡང༌། བཞ་བར་པ་ལས། ད་ཉད་ཤས་པས་གལ་ཏ་འདར།།

མ་ངན་འདས་པ་མ་ཐབ་ཀང༌། །ས་བ་གཞན་ད་འབད་མད་པར། །ངས་པར་

ཐབ་འགར་ལས་བཞན་ན། །ཞས་པ་དང༌། ར་ཤ་ལས། རགས་སངས་རས་

རམས་མ་བང་ཞང༌། །ཉན་ཐས་རམས་ཀང་ཟད་པ་ན། །རང་སངས་རས་ཀ་

ཡ་ཤས་ན། །བརན་པ་མད་པར་རབ་ཏ་འབང༌། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

ཁ་ཅག ཉན་ཐས་ཡན་ན། ཉན་ཐས་ཀ་ས་བཤད་ད་ཡད་པས་ཁབ་ཟར་

ན། གཟགས་མད་ཁམས་པའ་ཉན་ཐས་ཆས་ཅན། དར་ཐལ་དའ་ཕར། འདད་

ན། གཟགས་མད་ཁམས་ན་ས་ཡད་པར་ཐལ། འདད་པའ་ཕར། འདད་ན། མ་

འཐད་པར་ཐལ། ད་ན་གཟགས་མད་པའ་ཕར། གཞན་ཡང༌། ད་མ་ཁབ་པར་

ཐལ། མཚ་སས་ཀ་ས་འཇག་ན། དའ་ས་བཤད་ད་ཡད་པས་མ་ཁབ་པའ་

ཕར། དར་ཐལ། སམ་ལས་སས་པའ་པད་ལ་མཚ་སས་ཀ་ས་འཇག་ཏ་ཡད་

ཀང་བཤད་ད་མད་པའ་ཕར།

ཁ་ཅག ཉན་ཐས་ཀ་ས་བཤད་ད་ཡད་ན། དའ་ས་འཇག་ཏ་ཡད་པས་

ཁབ་ཟར་ན། ཉན་ཐས་ཀ་ས་བཤད་ད་ཡད་པའ་བང་སམས་ཆས་ཅན། དར་

ཐལ། དའ་ཕར། དར་ཐལ། ཆས་ཅན་དའ་ཕར། ད་དར་ཐལ། ད་ཡད་པའ་

ཕར། དར་ཐལ། མགན་པ་བདག་ཅག་ད་རང་ཉན་ཐས་གར། །ཞས་གསངས་

པའ་ཕར། འདད་ན། ད་ཉན་ཐས་ཡན་པར་ཐལ་ལ། ཁ་ན་ར། ད་ལ་ཉན་ཐས་

ཀས་ས་འཇག་པར་ཐལ། ད་ལ་ད་བཏགས་མང་ད་འཇག་པའ་ཕར་ཟར་ན་

མ་ཁབ།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

15

ཁ་ཅག །རང་རལ་ད་སངས་རས་འབང་པ་ཡན་ཟར་ན། འ་ན་ཉན་

ཐས་ད་སངས་རས་ཆང་ང་ཡན་པར་ཐལ། འདད་པའ་ཕར། འདད་ན། མ་

འཐད་པར་ཐལ། སངས་རས་མ་ཡན་པའ་ཕར། ཁབ་ས་ཐག་པ་ཆང་འབང་

གང་རང་ཡན་ན། ཐག་པ་ཡན་དགས་པའ་ཕར། ཁ་ཅག །སན་པའ་འཁར་

ད་གར་པའ་རང་རལ་མད་ཟར་ན། ད་ཡད་པར་ཐལ། དའ་འཁར་ད་གར་

པའ་ཐག་པ་གསམ་ཀའ་གང་ཟག་ཡད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། རམ་བཤད་

དགངས་པ་རབ་གསལ་ལས། དས་དར་འཁར་ད་ཉ་བར་གར་ཅང༌། ཐག་

པ་གསམ་ལ་བཀད་པ་རམས་ཐག་ཆན་ཉད་ལ་ཉ་བར་སར་བ་བའ་ཕར་ར།།

ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ཁབ་ས། ལང་དས་སན་པའ་འཁར་ད་རང་རལ་

སབ་པ་ཐག་ཆན་ད་འཇག་པ་ཡད་པར་བསན་པ་ཡན་པའ་ཕར། ཁ་ན་ར་ད་

མད་པར་ཐལ། རང་རལ་སབ་པ་ཡན་ན། རང་རལ་རགས་ད་ཡན་དགས་

པའ་ཕར། དར་ཐལ། བཞ་བར་པ་ལས། ངས་པར་ཐབ་འགར་ལས་བཞན་

ན་ཞས་དང༌། འཇག་པ་ལས་ཀང༌། རང་བང་ཆབ་ལ་བདག་ཉད་ངས་རམས་

དང༌། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ཟར་ན། སན་མད་ད། གཙ་ཆ་བ་ལ་དགངས་

པ་ཡན་པའ་ཕར།

ཐབ་དབང་བང་སམས་ལས་འཁངས་ཚལ།

གཉས་པ་ཐབ་དབང་བང་སམས་ལས་འཁངས་ཚལ་ལ་གསམ། ཚག་

དན། ས་དན། མཐའ་དཔད་པའ། །དང་པ་ན། སངས་རས་བཅམ་ལན་འདས་

16

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཆས་ཅན། བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ལས་འཁངས་པ་ཡན་ཏ། རང་དང་རད་

གཅག་ཏ་གར་པའ་བང་སམས་ཀས་ཉར་ལན་དང༌། རང་དང་རད་ཐ་དད་

པའ་བང་སམས་འགའ་ཞག་གས་ལན་ཅག་བད་རན་ཡངས་འཛན་བས་པ་

ལ་བརན་ནས་འཁངས་པར་བཞག་པའ་ཕར། ཤང་ན་འག་མ་སད་པའ་ཚག་

ག །

གཉས་པ་ན། ཐབ་དབང་བང་སམས་ལས་འཁངས་ན། །ཐབ་པའ་

དབང་པ་ད་གང་ཡན་ཞ་ན། ཡད་ད། སར་ཉན་སབ་སངས་པའ་གང་ཟག་

ཐམས་ཅད་ཐབ་པ་ཡན་ཞང༌། བཅམ་ལན་འདས་ད་གང་ན་མད་པའ་ཆས་

ཀ་དབང་ཕག་ཕན་སམ་ཚགས་པ་མངའ་བ་དང༌། ཉན་རང་རམས་ཀ་ཆས་

ཀ་རལ་སད་ལ་མངའ་བསར་བས་ན། སངས་རས་བཅམ་ལན་འདས་ལ་

ཐབ་པའ་དབང་པ་ཞས་བརད་པ་ཡན་ག། གཞན་ལ་ད་ལ་བའ་དབང་པའ་

ས་མ་འཇག་པའ་ཕར། དར་ཐལ། རང་འགལ་ལས། ད་ལ་གང་ན་མད་པའ་

ཆས་ཀ་དབང་ཕ་ཕན་སམ་ཚགས་པ་མངའ་བས། ཉན་ཐས་དང་རང་སངས་

རས་དང་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་རམ་པས་ཀང་དབང་ཕག་དམ་པ་ཕན་སམ་

ཚགས་པ་ཉད་དང༌། ཉན་ཐས་ལ་སགས་པ་ལ་དའ་བཀས་མངའ་བསར་

བའ་ཕར། བཅམ་ལན་འདས་རམས་ལ་ཐབ་པའ་དབང་པ་ཞས་བའ། །ཞས་

གསངས་པའ་ཕར། ཐབ་དབང་ད། བང་སམས་ལས་འཁངས་པ་ཡན་ཏ།

ད་ད་ལས་འཁངས་པ་ལང་རགས་གཉས་ཀས་འགབ་པའ་ཕར། ལང་གས་

འགབ་པ་ཡན་ཏ། དཀན་མཆག་བརགས་པ་ལས། འད་སང་འད་ལ་ས།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

17

དཔར་ན། ཟ་བ་ཚས་པ་ལ་ཕག་འཚལ་བ་ལར་ཉ་བ་ལ་ན་མ་ཡན་ ན། །འད་

སང་ད་བཞན་ད་གང་དག་ང་ལ་རབ་ཏ་དད་པ་ད་དག་གས་བང་ཆབ་སམས་

དཔའ་རམས་ལ་ཕག་བའ། ད་བཞན་གཤགས་པ་རམས་ལ་ན་ད་ལ་མ་ཡན་

ན། །ད་ཅའ་ཕར་ཞ་ན། བང་ཆབ་སམས་དཔའ་རམས་ལས་ན་ད་བཞན་

གཤགས་པ་རམས་འབང་ང༌། །ད་བཞན་གཤགས་པ་རམས་ལས་ན་ཉན་

ཐས་དང་རང་སངས་རས་ཐམས་ཅད་འབང་ང༌། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

རགས་པས་ཀང་འགབ་ས། ད་རང་དང་རད་གཅག་ཏ་གར་པའ་བང་སམས་

ཀས་ལམ་ཉམས་ས་བངས་ནས་ས་བ་རམ་པར་བརད་པའ་ཉར་ལན་དང༌།

རང་དང་རད་ཐ་དད་པའ་བང་སམས་འགའ་ཞག་གས་ཕའ་ཡངས་འཛན་

འཛད་ནས་ཆས་བསན་པ་སགས་ཀ་ལན་ཅག་བད་རན་བས་པ་ལ་བརན་

ནས་འཁངས་པའ་ཕར་ཏ། དཔར་ན། བདག་ཅག་ག་སན་པ་སགས། རང་

དང་རད་གཅག་ཏ་གར་པའ་བང་སམས་རམས་ཀས་ལམ་ཉམས་ས་བངས་

ཏ་བརད་པའ་ཉར་ལན་དང་སན་འཇམ་དཔལ་ལ་སགས་པས་ཕའ་ཡངས་

འཛན་བས་པ་ལ་བརན་ནས་འཁངས་པར་མད་ལས་བཤད་པ་བཞན་ཡན་

པའ་ཕར་ཏ། རང་འགལ་ལས། འན་ཀང་ར་གཉས་ཀས་བང་ཆབ་སམས་

དཔའ་དག་སངས་རས་བཅམ་ལན་འདས་རམས་ཀ་རར་འགར་ཏ། གནས་

སབས་ཀ་ཁད་པར་དང༌། ཡང་དག་པར་འཛན་ད་འཇག་པ་ལས་ས། །ད་ལ་

གནས་སབས་ཀ་ཁད་པར་ན། ད་བཞན་གཤགས་པའ་གནས་སབས་ན་བང་

ཆབ་སམས་དཔའ་གནས་སབས་ཀ་རན་ཅན་ཡན་པ་ཉད་ཀ་ཕར། ཡང་

18

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

དག་པར་འཛན་ད་འཇག་པ་ལས་ན། ཇ་ལར་འཕགས་པ་འཇམ་དཔལ་བང་

ཆབ་སམས་དཔར་གར་པ་ཉད་ཀས་བཅམ་ལན་འདས་ཤཀ་ཐབ་པ་དང༌།

ད་ལས་གཞན་པའ་ད་བཞན་གཤགས་པ་རམས་ཆས་ཐག་མ་ཁ་ནར་བང་

ཆབ་ཀ་སམས་ཡང་དག་པར་འཛན་ད་བཅག་པ་འདན་པ་ཡན་ན། །ཞས་

གསངས་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ལ། ཁ་ཅག །བང་སམས་ཐབ་དབང་ལས་འཁངས་པ་ཡན་

ག། ལག་ནས་ན་མ་ཡན་ཏ། བང་སམས་ལ་རལ་བའ་སས་ཞས་བརད་

པ་འཐད་པའ་ཕར། ཟར་ན། སན་མད་ད། བང་སམས་ད་རང་ཉད་ལ་ཆས་

སན་པའ་རལ་བ་འགའ་ཞག་ལས་འཁངས་པས་རལ་སས་ཞས་བརད་ཀང༌།

སར་ར་མཚན་གཉས་ཀ་ས་ནས་རལ་བ་ཉད། བང་སམས་ལས་འཁངས་པ་

མ་འགལ་ཞང་འཐད་པའ་ཕར།

ཁ་ཅག །ད་བཞན་གཤགས་པ་རམས་ལ་ན་ད་ལ་མ་ཡན་ན། །ཞས་

པས། བང་སམས་ལ་བསགས་པ་བརད་དགས་པ་ལར་སངས་རས་ལ་

བསགས་པ་མ་བརད་པར་བསན་པ་ཡན་ན་ཟར་ན། འ་ན། བང་སམས་ལས་

བཅམ་ལན་འདས་རམས་ཁད་པར་ད་འཕགས་པར་ཡང་བརད་མ་རགས་

པར་ཐལ། འདད་པའ་ཕར། འདད་ན། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། སངས་རས་

འཕགས་པ་རམས་ཉན་རང་བང་སམས་སགས་ལས་ཁད་པར་ད་འཕགས་

པར་བརད་རགས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་ད་རམས་ལས་ཁད་པར་ད་

འཕགས་པར་པ་གང་ཞག རང་འགལ་ལས། ད་ལ་གང་ན་མད་པའ་ཆས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

19

ཀ་དབང་ཕག་ཞས་སགས་གསངས་པའ་ཕར། ད་ལར་ཡན་ཀང༌། དཀན་

བརགས་ཀ་ལང་ད་ཉད་དང་འགལ་བའ་སན་མད་ད། ད་ན་ད་བཞན་

གཤགས་པའ་ར་ལ་གཅས་པར་ཤས་པ་དང༌། ར་ལ་བསགས་པ་བརད་

པས་འབས་བ་ད་བཞན་གཤགས་པ་ལ་བསགས་པ་བརད་པར་འགར་བ་

དང༌། ད་བཞན་གཤགས་པའ་འཁར་ད་གར་པའ་ཉན་རང་གཉས་ཐག་ཆན་

ལམ་ད་ཁ་དངས་པའ་དགས་པ་ཡད་པའ་ཕར་ཏ། ད་བཞན་གཤགས་པས་

གདལ་བའ་བ་དང་འཚམ་པར་ཆས་སན་པས་མ་འགལ་བའ་ཕར།

ཁ་ཅག །ཐབ་པའ་དབང་པ་ཆས་ཅན། བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ལས་

འཁངས་པ་ཡན་ཏ། རང་དང་རད་གཅག་པའ་བང་སམས་ཀ་ཉར་ལན་དང༌།

རང་དང་རད་ཐ་དད་པའ་བང་སམས་ཀས་ལན་ཅག་བད་རན་བས་པ་ལ་

བརན་ནས་འཁངས་པའ་ཕར་ཞས་པའ་སར་བའ་ཁབ་པ་ཡན་ཟར་ན། བང་

སམས་འཕགས་པ་ཆས་ཅན། དར་ཐལ། དའ་ཕར། དར་ཐལ། བང་སམས་

འཕགས་པ་ཡན་པའ་ཕར། འདད་ན། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། ད་བང་སམས་

ཀ་བ་བག་ཡན་པའ་ཕར།

ཁ་ཅག །བང་སམས་འཕགས་པ་སངས་རས་ལས་འཁངས་པར་

ཐལ། ད་སངས་རས་ཀ་སས་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། རལ་པའ་སས་ཡན་

པའ་ཕར། ཟར་ན། ས་མ་ལ་མ་ཁབ། འདད་མ་ནས་ཏ། སངས་རས་འདས་

མ་བས་ཡན་པའ་ཕར་ཟར་ན། འ་ན། རལ་སས་ཡན་ན། རལ་བ་ལས་

འཁངས་པས་ཁབ་པར་ཐལ། དམ་བཅའ་འཐད་པའ་ཕར། འདད་ན། རལ་

20

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བའ་རར་གར་པའ་བང་སམས་ཆས་ཅན། དར་ཐལ། དའ་ཕར། དར་ཐལ།

བང་སམས་ཡན་པའ་ཕར། ཁབ་ས། ད་གཉས་དན་གཅག་ཡན་པའ་ཕར།

ཁ་ཅག་བང་སམས་ད་རལ་སས་ཡན་ཀང་རལ་པའ་སས་མ་ཡན་

ཞས་ཟར་བ་ན་ཚག་ལ་འཁས་པའ། འདད་ན་སའ། །

བང་སམས་ཀ་རའ་གཙ་བ་གསམ་བསན་པ།

གསམ་པ་བང་སམས་ཀ་རའ་གཙ་བ་གསམ་བསན་པ་ལ་གསམ།

ཚག་དན། ས་དན། མཐའ་དཔད་པའ། །དང་པ་ན་འདར་བསན་སང་རའ་

སམས་དང༌། གཉས་ས་མད་པའ་བ་དང༌། བང་ཆབ་ཀ་སམས་གསམ་ན་

ཆས་ཅན། རང་འབས་རལ་སས་རམས་ཀ་ར་ཡན་ཏ། དའ་བསད་བད་ཡན་

པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། བང་སམས་ད། འདར་བསན་ཆས་གསམ་ལས་འཁངས་

ན། ཆས་གསམ་པ་དའ་ཁད་པར་ཇ་ལ་བ་ཞ་ན། ཡད་ད་འདར་ཆས་གསམ་

ག་ནང་ཚན་ག་སང་ར་ད་ན། སམས་ཅན་སག་བསལ་དང་བལ་འདད་ཙམ་

ག་སང་ར་ལ་བད་པ་མ་ཡན་ག། སམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སག་བསལ་ལས་

སབ་འདད་ཀ་སང་ར་ལ་བད་པ་ཡན་པའ་ཕར་ཏ། རང་འགལ་ལས། སམས་

ཅན་འཁར་བའ་བཙན་རར་བསམས་པ་སབས་མད་པ་དཔག་ཏ་མད་པ་མ་

ལས་པ་ཡངས་ས་སབ་པའ་མཚན་ཉད་ཅན་ལ་བསད་པར་འས་པ་ཉད་ད་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

21

བསན་པའ་ཕར། ཞས་གསངས་པའ་ཕར། འདར་བསན་གཉས་མད་ཀ་

ཤས་རབ་ད་ཡང་གཟང་འཛན་གཉས་མད་རགས་པའ་ཤས་རབ་ལ་བད་

པ་མ་ཡན་ཏ། བདན་འཛན་གས་ཇ་ལར་བཟང་བ་ལར་མ་གབ་པར་རགས་

པའ་མཐའ་གཉས་དང་བལ་བའ་ཤས་རབ་ལ་བད་པའ་ཕར་ཏ། རང་འགལ་

ལས། གཉས་ས་མད་པའ་བ་ན། དངས་དང་དངས་མད་པ་ལ་སགས་པ་

མཐའ་གཉས་དང་བལ་པའ་ཤས་རབ་བ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། འདར་

བསན་པའ་སམས་བསད་ན། སམས་ཅན་ཐམས་ཅད་རགས་བང་ལ་འགད་

པའ་ཆད་ད་རང་ཉད་ཀང་རགས་བང་ཐབ་པར་བའ་སམ་པའ་སམས་སང་

བའ་དམག་རམ་ཡངས་ས་རགས་པའ་སམས་ཞག་ལ་བད་པ་ཡན་ཏ། རང་

འགལ་ལས། དམ་པའ་ཆས་ཀ་བདད་རའ་ར་ཕལ་ད་བང་བ་འབང་བའ་ར་

ཕན་ཅ་ལག་ག་རག་པ་མཐའ་དག་ལག་པའ་མཚན་ཉད། འག་བ་ཡངས་ཀ་

གཉན་ཉད་ཀ་རང་བཞན་ད་གར་པ་སངས་རས་ཉད་ཡང་དག་པར་ཐབ་པར་

འདད་པ་ཡན་ན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། འདར་བསན་ཆས་གསམ་པ་

ད་ས་མ་ལ་བརན་ནས་ཕ་མ་ཐབ་དགས་པའ་ག་རམ་ངས་པ་ཅན་མ་ཡན་ཏ།

ཐག་ཆན་ག་རགས་ཅན་དབང་རན་གས་དང་པར་སང་ཉད་རགས་པའ་ལ་བ་

རང་རད་ལ་བསད། ད་རས་བང་ཆབ་མཆག་ཏ་སམས་བསད་ལ། དབང་

རལ་གས་དང་པར་བང་ཆབ་ཀ་སམས་བསད། ད་རས་སང་ཉད་རགས་

པའ་ལ་བ་འཚལ་བར་བད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། དབ་མ་རན་ལས། ཡང་

དག་ཤས་འཚལ་སན་བཏང་ ནས། །དན་དམ་རམ་པར་ངས་གར་ནས། །ལ་

22

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ངན་ཐབས་གནས་འཇག་རན་ལ། །སང་ར་ཀན་ད་བསད་ནས་ས། །འག་དན་

བད་པ་དཔའ་གར་པ། །བང་ཆབ་བ་རས་མཁས་པ་ན། །བ་དང་སང་རས་

བརན་པ་ཡ། །ཐབ་པའ་བརལ་ཞངས་ཡང་དག་སད། །ཞས་གསངས་པའ་

ཕར། འདར་བསན་པའ་བང་སམས་ད་བང་སམས་མཚན་ཉད་པ་ཡན་ཀང༌།

བང་ཆབ་སམས་ན་ཞས་པའ་དངས་བསན་ག་བང་ཆབ་ཀ་སམས་ད་བང་

ཆབ་ཀ་སམས་མཚན་ཉད་པ་མ་ཡན་ཏ། ད་བང་ཆབ་ཀང་སམས་བཏགས་

པ་བ་བར་ཤན་ག་ར་ལ་བའ་བང་ཆབ་ཀ་སམས་ལ་བད་པའ་ཕར་ཏ། རམ་

བཤད་ལས། བང་སམས་ཀ་སན་ད་འག་བའ་སམས་བསད་པ་ན། སམས་

བསད་སམ་པའ་སབས་ལ་དགངས་ཀ། བསམས་པ་ལ་བརན་ནས་སས་

པའ་སམས་བསད་དངས་ན་མ་ཡན་པའ་ཕར་ར། །

ད་ཡང་དཔར་ན་བར་ཤང་ག་ཤན་པའ་ར་མང་པ་དང༌། ཞས་པ་

ནས། བར་ཤང་ག་ཤན་པའ་ར་དང་འད་ས། ད་ལ་སམས་བསད་པ་ཟར་ཡང་

སམས་བསད་དངས་མ་ཡན་ན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ད་ཡང་ཐག་

ཆན་ལམ་ད་འཇག་པའ་གནས་སབས་ཀ་སམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀ་དན་ད་

སངས་རས་ཐབ་པར་བའ་སམ་ད་སས་པའ་སམས་ཞག་ན། བར་ཤན་ག་

ར་ལ་བའ་བང་ཆབ་ཀ་སམས་ས་འགར་ལ། སམས་ད་ན་སམས་བསད་

སང་བའ་མན་ངག་བཞན་ད་སངས་པས་ཡད་འཁལ་བའ་མང་བ་ཁད་པར་

ཅན་སས་པའ་ཚ། ཤན་པའ་ནང་ག་བར་ཤང་དངས་སམ་བ་རམ་ག་ར་དང་

འད་བའ་སམས་བསད་ད་འགར་པ་ཡན་ཏ། ལག་བསམ་བསལ་པ་ལས། བ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

23

རམ་ཤང་ཤན་སང་པ་ཅ་ཡང་མད། །དགའ་བར་བ་བའ་ར་ན་ནང་ན་འདག

ཤན་པ་ཟས་པའ་མ་ན་བ་རམ་ར། །ཞམ་པ་རད་པར་འགར་བ་མ་ཡན་ན།།

ཇ་ལར་ཤན་པ་ད་བཞན་ས་བ་ས། །ར་ལ་བ་ན་འད་ལ་དན་སམས་ཡན། །

ཞས་གསངས་པའ་ཕར། །

བང་སམས་ཀ་རའ་གཙ་བ་གསམ་མཐའ་དཔད་པ།

གསམ་པ་ན། ཁ་ཅག །སང་རའ་སམས་དང་ཞས་པའ་སབས་ནས་

བསན་པའ་སང་ར་ཡན་ན། ལམ་མ་ཞགས་ཀ་སང་ར་ཡན་པས་ཁབ་ཟར་ན།

སམས་ཅན་སག་བསལ་ལས་སབ་འདད་ཀ་སང་ར་ཆན་པ་ཆས་ཅན། དར་

ཐལ། དའ་ཕར། དར་ཐལ། གཞང་འདས་བསན་པའ་སང་ར་ཡན་ན། འདའ་

དངས་བསན་ག་སང་ར་ཡན་མ་དགས་པ་གང་ཞག འདས་བང་སམས་

རམས་རང་ག་རར་གར་པའ་སམས་ཅན་སག་བསལ་ལས་སབ་འདད་ཀ་

སང་ར་ཆན་པ་ལས་འཁངས་པར་བསན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། འདས་བང་

སམས་དབང་རན་རམས་རང་ར་ཆས་གསམ་ལས་འཁངས་པར་བསན་པའ་

ཕར། དར་ཐལ། སང་རའ་སམས་དང་ཞས་པ་ནས། རལ་སས་རམས་ཀ་

ར། ཞས་མང་ཚག་སས་པ་ལ་དགས་པ་ཡད་པའ་ཕར། འདད་ན་ས། གཞན་

ཡང༌། གང་ཕར་བར་ཉད་ཞས་པའ་སབས་ནས་བསན་པའ་སང་ར་ཡན་ན།

ལམ་མ་ཞགས་ཀ་སང་ར་ཡན་དགས་པར་ཐལ། དམ་བཅའ་འཐད་པའ་ཕར།

ཁབ་ས། གཞང་ས་མའ་དན་འཆད་པ་ན། རམ་བཤད་ལས། འཆད་པར་འགར་

24

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བའ་སང་རའ་སམས་དང༌། ཞས་གསངས་པའ་ཕར། འདད་ན། ཐག་མཐའ་

བར་གསམ་པ་གང་རང་ད་གལ་ཆ་བའ་སང་ར་ཡན་ན། ད་ཡན་དགས་པར་

ཐལ། འདད་པའ་ཕར། འདད་ན། བང་སམས་འཕགས་པའ་རད་ཀ་སང་ར་

ཆན་པ་ཆས་ཅན། དར་ཐལ། དའ་ཕར། རགས་གསལ་སའ།

ཁ་ཅག །དའ་དངས་བསན་ག་སང་ར་ཡན་ན། ལམ་ཞགས་ཀ་སང་

ར་ཡན་དགས་ཟར་ན། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། འད་བང་སམས་ལས་དང་པ་

བའ་ཐག་མའ་རར་གར་པའ་སང་ར་ཞག་གཙ་བར་སན་པའ་སབས་ཡན་

པའ་ཕར།

ཁ་ཅག གཉས་ས་མད་པའ་བ་ཞས་པ་ན། སང་ཉད་མངན་སམ་ད་

རགས་པའ་ཡ་ཤས་ལ་བད་པ་ཡན་ཟར་ན། འ་ན། ད་དན་དམ་སམས་བསད་

པ་བད་པར་ཐལ། དམ་བཅའ་འཐད་པ་གང་ཞག ད་ལ་ན་དན་གས་འགབ་

པའ་ཕར། འདད་ན། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། རམ་བཤད་ལས། དན་དམ་པའ་

སམས་བསད་ལ་འཆད་པ་ན་ཤན་ཏ་མ་འབལ་ཏ། ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

ཁ་ཅག སང་ར་ཆན་པ་དང་སང་ཉད་རགས་པའ་ཤས་རབ་དང༌།

བང་ཆབ་ཀ་སམས་གསམ་པ་བངསམས་ཀ་རར་མ་ཟད། བ་མད་བང་ཆབ་

ཀ་ར་ཡན་པར་ཐལ། རན་ཆན་ཕང་བ་ལས། བདག་ཉད་དང་ན་འཇག་རན་

འད། །བ་མད་བང་ཆབ་ཐབ་འདད་ན། །ད་ཡ་ར་བ་བང་ཆབ་སམས། །ར་

དབང་རལ་པ་ལར་བརན་དང༌། །ཕགས་མཐར་གཏགས་པའ་སང་ར་དང༌།།

གཉས་ལ་མ་རན་ཡ་ཤས་ལགས། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ཟར་ན། མ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

25

ཁབ། འདད་ན། མ་འཐད་པར་ཐལ། ད་གསམ་ར་ར་ནས་ཀང་ད་དང་དས་

མཉམ་ཡན་པའ་ཕར། ཁ་ཅག རལ་སས་རམས་ཀ་ཞས་པའ་དངས་བསན་

ག་བང་སམས་ད་བང་སམས་ལས་དང་པ་པ་ཡན་ཟར་ན། ད་མ་འཐད་པར་

ཐལ། འདར་བཤད་པའ་བང་སམས་ཀ་མ་མཐའ་དར་ཡད་ཀང༌། ད་ཁ་ནར་

མ་ངས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། འདར་རས་སས་རམས་ཞས་མང་ཚག་གས་

བསན་པ་དང༌། རམ་བཤད་ལས་ཀང༌། འད་གསམ་གང་ག་རར་བཞག་པའ་

བང་སམས་དའ་མ་མཐའ་ལམ་ཞགས་ཀ་བང་སམས་ཐག་མ་ལ་བད་དམ་

མ་བད། ཞས་བརག་པ་གཉས་མཛད་པའ་དང་པ་བད་པ་ད་ཉད་ཁས་ལན་

པར་བཤད་པའ་ཕར། ཁབ་ས། ད་ལར་ཁས་ལན་ན་མ་མཐའ་ཞས་པའ་

གསང་ལ་ནས་པ་འདན་དགས་པའ་ཕར། །

སང་ར་བང་སམས་ཀ་ར་གཞན་གཉས་ཀ་ཡང་ར་བར་བསན་པ།

གཉས་པ་སང་ར་བང་སམས་ཀ་ར་གཞན་གཉས་ཀ་ཡང་ར་བར་

བསན་པ་ལ་གསམ། ཚག་དན། ས་དན། མཐའ་དཔད་པའ། དང་པ་ན། ཤས་

བ་ཆས་ཅན། དཔལ་ལན་ཟ་བ་གགས་པ་བདག་གས་བསན་བཅས་འད་རམ་

པའ་ཐག་མར་སང་ར་ཆན་པ་ལ་བསད་པར་བག་ས། ར་མཚན་གང་ག་ཕར་

ན། བར་བ་སང་ར་ཆན་པ་ད་ཉད་རལ་བའ་ལ་ཏག་ཕན་སམ་ཚགས་པའ་

འདའ། ཐག་མར་བསད་པ་ལ་གལ་ཆ་བ་ས་བན་དང་ན་འད་ལ། བར་ད་གང་

ད་སལ་བ་ལ་ཆ་དང་འད་ཞང༌། མཐར་གདལ་བས་ཡན་རང་ད་ལངས་སད་

26

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

པའ་གནས་ལ་འབས་བ་སན་པ་ལ་བར་འདད་པར་གར་པ་དའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། སམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སག་བསལ་ལས་སབ་པར་

འདད་པའ་སང་ར་ཆན་པ་ད། ཐག་མཐའ་བར་གསམ་ད་གལ་ཆ་བའ་ཡན་

ཏན་དང་ལན་པའ་སང་རར་འདད་དགས་པ་ན་སབས་འདའ་དགངས་པར་

སང་ཡང༌། ད་ཐག་མཐའ་བར་གསམ་ད་གལ་ཆ་བའ་སང་ར་ན་མ་ཡན་ཏ། ད་

གསམ་གནས་སབས་ཀས་འགལ་བའ་ཕར། དར་ཐལ། དང་པར་བང་ཆབ་

མཆག་ཏ་སམས་བསད་པའ་ར་བར་གར་བའ་སང་ར་དང༌། སམས་བསད་

ནས་སད་པ་ལ་སབ་པའ་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་བདག་རན་ད་གར་པའ་

སང་ར་དང༌། སངས་རས་ནས་གདལ་བ་རགས་ཅན་གསམ་ལ་ཆས་འཁར་

རགས་པར་བསར་བའ་བདག་རན་བད་པའ་སང་ར་གསམ་པ་ད་འགལ་བ་

ཡན་པའ་ཕར། ད་གསམ་ག་ནང་ནས་སང་ར་དང་པ་ད། རལ་བའ་མ་ག་

བསད་པ་ལ་གལ་ཆ་བ་ས་བན་དང་ཆས་མཚངས་ཏ། དཔར་ན། འཇག་རན་

ག་ས་བན་ན་མ་ག་བསད་པའ་ཐག་མའ་རར་མད་ད་མ་རང་བར་འཇག་

པ་ད་བཞན་ད། གཞན་དན་ད་རང་ཉད་སངས་རས་ཐབ་པར་བའ་སམ་པའ་

སམས་བསད་པའ་ར་བ་ན་སམས་ཅན་སག་བསལ་ལས་སབ་འདད་ཀ་སང་

ར་ལ་ཐག་པའ་ཕར། སང་ར་བར་པ་ད་རལ་པའ་མ་ག་གང་ད་སལ་བ་ལ་

ཆ་ལད་དང་ཆས་མཚངས་ཏ། བང་ཆབ་ཏ་སམས་བསད་ནས་ཀང་སང་ར་

ཆན་པའ་ཆས་ཡང་ཡང་བན་ནས་ཚགས་གཉས་ཀ་གམས་པ་ར་ཆན་པས་

འབས་བ་སངས་རས་འགབ་ཀ། ད་ལས་ཟག་ན་མ་འབང་བའ་ཕར། སང་ར་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

27

གསམ་པ་ད། མཐར་གདལ་བའ་ལངས་སད་པའ་གནས་ལ་འབས་བ་སན་པ་

དང་ཆས་མཚངས་ཏ། སངས་རས་པའ་ཚ་སང་ར་ཆན་པ་མད་ན། གདལ་

བ་རམས་ཀས་མངན་མཐ་དང་ངས་ལགས་ཀ་འབས་བ་ལ་ལངས་སད་པ་

དང༌། ཉན་རང་བང་སམས་རམས་བརད་མར་འབང་བ་ཡང་མ་འཐད་ལ།

ཐགས་ར་ཆན་པའ་གཟགས་པ་ཡད་ན་ད་ལས་ཟག་ས་འབང་བའ་ཕར། །

གསམ་པ་ན། ཁ་ཅགསང་ར་ད། མཆད་བརད་ཀ་སབས་འདར་དངས་

ས་བསན་པའ་སང་ར་ཡན་ཟར་ན། ད་ཆས་ཅན། སམས་ཅན་སག་བསལ་

ལས་སབ་འདད་ཀ་སང་ར་ཆན་པ་ཡན་པར་ཐལ། སབས་འདར་དངས་ས་

བསན་པའ་སང་ར་ཡན་པའ་ཕར། འདད་ན། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། ཐག་

དམན་པའ་རད་ལ་ཁད་ཡད་པའ་ཕར། ད་དར་ཐལ། དའ་རད་ལ་སང་ར་

ཚད་མད་ཡད་པའ་ཕར།

ཁ་ཅག །འདར་བསན་པའ་སང་ར་ཡན་ན་ཐག་ཆན་ལམ་མ་ཞགས་

ཀ་སང་ར་ཡན་པས་ཁབ་ཟར་ན། འདར་བསན་པའ་བང་སམས་ཀ་སང་ར་

ཆས་ཅན། དར་ཐལ། དའ་ཕར། དར་ཐལ། ཆས་ཅན་དའ་ཕར། ད་དར་ཐལ།

ད་ཡད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། རམ་བཤད་ལས། མཆད་བརད་ཡལ་ད་གར་

པའ་སང་ར་ན་ཐག་མའ་སང་ར་གཙ་བ་ཡན་ཀང༌། བང་ཆབ་སམས་དཔའ་

སང་ར་གཞན་རམས་ཀང་ཡན་པས། ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ཁ་ཅག འདར་

བསན་པའ་སང་ར་རད་ལན་ག་ཉན་རང་ཡད་པར་ཐལ། ཉན་རང་ག་རད་ལ་

སང་ར་ཆན་པ་ཡད་པའ་ཕར་ཟར་ན། རམ་པ་གཅག་ཏ་མ་ཁབ། མ་གབ་ན་

28

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

དར་ཐལ། དའ་རད་ལ་སམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སག་བསལ་ལས་སབ་འདད་

ཀ་ལག་བསམ་མད་ཀང༌། སམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སག་བསལ་དང་འབལ་

འདད་ཀ་སང་ར་ཆན་པ་ཡད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། རད་བ་དར་ཊཀ་ལས།

སམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སག་བསལ་དང་བལ་བར་འདད་པའ་སང་ར་ཆན་པ་

ན་ཐག་དམན་པ་རམས་ལ་ཡང་དང་ཡང་ད་འབང་མད་ཀ། སམས་ཅན་སག་

བསལ་དང་བལ་བ་བདག་གས་བའ་སམ་པའ་ཁར་ད་ལན་པའ་ལག་བསམ་

མད་པས་ཐག་ཆན་ལས་དམན་པའ། ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ཁ་ན་ར།

ཉན་རང་ག་རད་ལ་སང་ར་ཆན་པ་མད་པར་ཐལ། དའ་རད་ཀ་སང་ར་ཡན་

ན། སང་ར་ཆང་ང་ཡན་དགས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་ཡན་ན་སང་ར་དམན་

པ་ཡན་དགས་པའ་ཕར་ན་ར་ཞག་མ་ཁབ་ས། སང་ར་དམན་པ་ན་ཐག་ཆན་

ག་སང་ར་ལ་བལས་ནས་དམན་པར་བཞག་ཀང༌། ད་ཙམ་གས་དའ་སང་

ར་ཐམས་ཅད་སང་ར་ཆང་ངར་འཇག་མ་དགས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཐག་

དམན་དག་བཅམ་ཆན་པ་བཞག་ཆག་པའ་ཕར། །དཔད་ད། །

སང་ར་ལ་ས་སར་ཕ་ནས་ཕག་འཚལ་བ་བཤད་པ།

གཉས་པ་ས་སར་ཕ་ནས་ཕག་འཚལ་བ་ལ་གཉས། སམས་ཅན་

ལ་དམགས་པའ་སང་ར་དང༌། ཆས་དང་དམགས་མད་ཀ་སང་ར་ལ་ཕག་

འཚལ་བའ། །དང་པ་ལ་གསམ་ཚག་དན། ས་དན། མཐའ་དཔད་པའ། །དང་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

29

པ་ན། ཟ་བའ་ཞབས་བདག་གས་སམས་ཅན་ལ་དམགས་པའ་སང་ར་ལ་

ཕག་འཚལ་བའ་ར་མཚན་ཡད་ད། དང་པར་ཏ་ང་ཡ་བར་འཛན་པའ་འཇག་

ལའ་ས་རལ་ཏ་ངའ་ཞས་པ་བདག་ལ་དམགས་ནས་རང་བཞན་གས་ཡད་

པར་ཞན་པར་གར་ཅང༌། དའ་འག་ཏ་ང་ཡར་འཛན་པ་འཇག་ལས་མག་

ར་སགས་ལ་དམགས་ཏ་བདག་ག་འདའ་ཞས་བདག་ག་བའ་དངས་པ་ལ་

བདན་པར་ཆགས་པ་བསད་པའ་དབང་གས། ཟ་ཆན་ག་འཁལ་འཁར་འཕན་

པ་ས་འཁར་བ་ལར་རང་དབང་མད་པར་འཁར་བ་ཡ་འག་བ་ལ་དམགས་

ནས་སག་བསལ་ལས་སབ་འདད་ཀ་སང་རར་གར་པ་གང་ཡན་པ་ད་ལ་

འདད་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན་སམས་ཅན་ཙམ་ལ་དམགས་པའ་སང་ར་བཞག་ཏ་ཡད་

ད། རང་ག་དམགས་ཡལ་ད་གར་པའ་སག་བསལ་ཅན་ག་སམས་ཅན་མ་

རག་པ་སགས་དང་རང་བཞན་མད་པ་ལ་བས་ཁད་པར་ད་བས་ནས་མ་

དམགས་པར་སར་སག་བསལ་ལས་སབ་འདད་ཀ་རམ་པ་ཅན་གས་རབ་

ཏ་ཕ་བའ་སང་ར་ད་ད་ཡན་པའ་ཕར། སང་ར་གསམ་པ་སམས་ཅན་ལ་

དམགས་པར་མཚངས་ཀང༌། སང་ར་འདས་སང་ར་འག་མ་གཉས་ལར་

དམགས་ཚལ་ཁད་པར་ད་མ་བས་པར་སག་བསལ་ཅན་ག་སམས་ཅན་ལ་

དམགས་ནས་རམ་པ་སག་བསལ་དང་བལ་འདད་ཀ་རམ་པ་ཅན་ཡན་པས།

ཐ་སད་བད་བའ་ཕར་ཚག་སད་ཀས་སམས་ཅན་ལ་དམགས་པའ་སང་ར་

ཞས་བརད་པ་ཡན་ཏ་རམ་བཤད་ལས། ད་ལ་དགངས་ནས་སམས་ཅན་ལ་

30

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

དམགས་པའ་སང་ར་ཞས་པ་ཡང་ཐ་སད་བད་བའ་ཕར་ཉར་བསའ་མང་ང༌།།

ཞས་གསངས་པའ་ཕར། འ་ན་སམས་ཅན་ཟ་ཆན་ག་འཁལ་འཁར་དང་འད་

བར་འཁར་ཚལ་ཇ་ལ་བ་ཞ་ན། ཡད་ད། ཆས་འཐན་རམ་པ་དག་ག་སར་

ཚལ་ཡད་པའ་ཕར། ད་ཡང་ཡད་ད། དཔར་ན། ཟ་ཆན་ག་རད་མ་ཐག་པ་

ལ་སགས་པས་དམ་ད་བཅངས་པ་དང༌། རང་དབང་མད་པར་འཁར་བ་དང༌།

ཁན་པ་ཟབ་མའ་ནང་ད་འཇག་པ་དང༌། གན་ད་དཀའ་ཞང་ཐར་ད་འཇག་

ས་བ་དང༌། བར་ཆད་མད་པའ་ཚལ་གས་འཁར་བ་དང༌། ཆའ་ཁར་གས་

ནན་ཅང་རག་པ་སགས་ཀས་བཅག་པ་ད་བཞན་ད། འཁར་བ་པའ་སམས་

ཅན་འད་རམས་ཀང༌། ལས་ཉན་ག་ཐག་པས་དམ་ད་བཅངས་པ་དང༌། རང་

དབང་མད་པར་འཁར་བ་དང༌། འཁར་བའ་ཁན་པར་འཇག་པ་དང༌། བད་

འགར་ས་བའ་ར་དཀའ་ཞང་ངན་འགར་ས་བའ་ར་གསག་ས་བ་དང༌། ཉན་

མངས་གསམ་ག་དབང་གས་ས་ཕའ་ག་རམས་མཐའ་གཅག་ཏ་མ་ངས་པར་

འཚམས་མད་པར་འཁར་བ་དང༌། སག་བསལ་གསམ་གས་ནན་ཅང་གདང་

བར་བད་པའ་ཕར། ད་དག་ཀང་འད་ལར་འགར་ཏ། བད་པ་པ་གང་གས།

གནས་གང་ད། ཚལ་ཇ་ལར། རན་གང་གས་འཁར་བ་བཞར་འད་བའ་ཕར།

ད་ཡང་ཡན་ཏ། བད་པ་པ་གང་གས་འཁར་ད་བཅག་ན་མ་དལ་མ་ཞ་བའ་

སམས་འད་ཉད་ཀས་དང༌། གནས་གང་ད་ན་སད་ར་ནས་མནར་མད་ཀ་

བར་དང༌། ཚལ་ཇ་ལར་ན། མ་འཁར་བའ་སབས་མད་པ་ལ་བ་དང༌། ར་རན་

གང་གས་འཁར་ན། ལས་ཉན་ག་དབང་གས་ག་རམས་ངས་མད་ད་འཁར་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

31

བ་བཞར་འད་བ་ཡན་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ན། ཁ་ཅག སམས་ཅན་ལ་དམགས་པའ་སང་ར་ཡན་ན།

སང་ར་ལ་གསམ་ད་ཕ་བའ་སམས་ཅན་ལ་དམགས་པའ་སང་ར་ཡན་པས་

ཁབ་ཟར་ན། སངས་རས་འཕགས་པའ་རད་ཀ་སང་ར་ཆས་ཅན། དར་ཐལ།

དའ་ཕར། དར་ཐལ། ཆས་ཐམས་ཅད་ལ་དམགས་པའ་སང་ར་ཡན་པའ་

ཕར། དར་ཐལ། སང་ར་གང་ཞག །ཆས་ཐམས་ཅད་ལ་དམགས་ནས་བདན་

མད་ད་རགས་པའ་ཡ་ཤས་ཡན་པའ་ཕར། ཕ་མ་དར་ཐལ། རམ་མཁན་ཡན་

པའ་ཕར། འདད་ན། མ་འཐད་པར་ཐལ། ཆས་ལ་དམགས་པའ་སང་ར་དང༌།

དམགས་མད་ཀ་སང་ར་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཆས་ཅན་དའ་ཕར། ཁ་

ཅག རང་ག་དམགས་ཡལ་ད་གར་པའ་མ་རག་པ་དང་རང་བཞན་མད་པའ་

སམས་ཅན་ལ་དམགས་པའ་སང་ར་ལ། སམས་ཅན་མ་རག་པ་དང་རང་

བཞན་མད་པས་ཁད་པར་ད་བས་ཏ་དམགས་པའ་སང་ར་ཡན་པས་ཁབ་

ཟར་ན། སམས་ཅན་ཙམ་ལ་དམགས་པའ་སང་ར་ཆས་ཅན། དར་ཐལ། དའ་

ཕར། དར་ཐལ། རང་ག་དམགས་ཡལ་ད་གར་པའ་སམས་ཅན་ལ་དམགས་

པའ་སང་ར་ཡན་པའ་ཕར། ཁབ་ས། དའ་དམགས་ཡལ་ད་གར་པའ་སམས་

ཅན་ད་མ་རག་པ་དང་རང་བཞན་མད་པའ་སམས་ཅན་ཡན་པའ་ཕར་ཏ།

སམས་ཅན་ཡན་པའ་ཕར།

ཁ་ཅག སམས་ཅན་ཙམ་ལ་དམགས་པའ་སང་ར་ཡན་ན། སམས་

ཅན་མ་རག་པ་དང་རང་བཞན་མད་པ་གང་རང་ངས་མ་མང་བའ་གང་ཟག་

32

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ག་རད་ཀ་སང་ར་ཡན་པས་ཁབ་ཟར་ན། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། བང་

འཕགས་ཀ་རད་ལ་སང་ར་ད་ཡད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། དའ་རད་ལ་བདན་

འཛན་དང་རག་འཛན་ལན་སས་ཡད་པ་གང་ཞག །མ་རག་པ་ཚད་མས་ངས་

མང་བའ་གང་ཟག་གས། མ་རག་པའ་ཆས་གང་འཇག་པའ་ཚ་མ་རག་པས་

ཁད་པར་ད་བས་ནས་འཇག་པས་མ་ཁབ། རག་འཛན་ལན་སས་རད་ལན་

ག་གང་ཟག་དས་ཆས་གང་དམགས་པར་འཇག་རས་ཀས་རག་པས་ཁད་

པར་ད་བས་ནས་འཇག་པས་ཀང་མ་ཁབ་པའ་ཕར།

ཁ་ཅག དག་ས་ལ་གནས་པའ་བང་སམས་ཀ་རད་ལ་སམས་ཅན་

ཙམ་ལ་དམགས་པའ་སང་ར་ཡད་ཟར་ན། ད་མད་པར་ཐལ། དའ་རད་ཀ་

སང་ར་ཡན་ན། དམགས་མད་ཀ་སང་ར་ཡན་དགས་པའ་ཕར། དར་ཐལ།

ད་ཡན་ན། རང་ག་དམགས་ཡལ་ད་གར་པའ་སམས་ཅན་བདན་མད་ཀ་

རམ་པར་ཤར་བའ་སང་ར་ཡན་དགས་པའ་ཕར། ད་དར་ཐལ། ས་བརད་པ་

ནས་བདན་འཛན་སངས་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ལ་གསམ། ཚག་དན། ས་དན། མཐའ་དཔད་པའ། །དང་པ་

ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། ཟ་བའ་ཞབས་ཀས་ཆས་དང་དམགས་མད་ཀ་སང་

ར་གཉས་ལ་ཕག་འཚལ་བ་ཡན་ཏ། རམ་པ་བཞན་ད། དཔར་ན། རང་གས་

བསད་ད་གཡ་བའ་ཆ་ཡ་ནང་ག་ཟ་བ་ཆ་དང་ལན་ཅག་ཏ་ཉ་ར་ར་འཇག་པ་

ལར། གཡ་བ་ས་སད་ཅག་གས་འཇག་པར་འགར་བའ་འག་བ་ལ་དམགས་

ནས་སག་བསལ་དང་བལ་འདད་ཀ་ཆས་ལ་དམགས་པའ་སང་ར་དང༌། ཡང་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

33

ད་ལར་ཆ་ཟ་བཞན་ད་བདན་པར་སང་ཡང་རང་བཞན་ཉད་ཀས་གབ་པས་

སང་པར་མཐང་བ་ཡ་ས་ནས་འག་བ་ལ་དམགས་ཏ་སག་བསལ་དང་བལ་

འདད་ཀ་དམགས་མད་ཀ་སང་ར་ད་གཉས་ལའང་འདད་པ་ཡན་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། སང་ར་དང་པ་ད་ལ་ཆས་ལ་དམགས་པའ་སང་ར་

ཞས་བརད་པའ་ར་མཚན་ཡད་ད། སང་ར་ད་རད་ལན་ག་གང་ཟག་དས་

སར་སམས་ཅན་སད་ཅག་གས་ས་འཇག་བད་པར་རགས་ར་ལ་བརན་

ནས་སམས་ཅན་རག་གཅག་རང་དབང་ཅན་ཡན་པ་བ་ངར་ཁགས། ད་ལ་

བརན་ནས་སམས་ཅན་ད་རང་ག་ཕང་པ་ལས་ང་བ་ཐ་དད་པའ་དན་གཞན་

ཡན་པའང་ཁགས་ནས། ད་ལ་བརན་ནས་སམས་ཅན་ད་རང་ག་ཕང་པའ་

ཆས་ཙམ་ལ་བརན་ནས་བཏགས་པ་ཉད་ད་ངས་ནས་པས། ཕང་པའ་ཆས་

ལ་བརན་ནས་བཏགས་པའ་སམས་ཅན་ལ་དམགས་པའ་ར་མཚན་གས།

ཐ་སད་བད་བའ་ཆད་ད་བར་ཚག་མ་མངན་པའ་ཉར་བསའ་མང་གས་ད་

ལར་བརད་པའ་ཕར། སང་ར་གཉས་པ་ད་ལ་དམགས་མད་ཀ་སང་ར་ཞས་

འཆད་པའ་ར་མཚན་ཡད་ད། རང་ག་དམགས་ཡལ་ད་གར་པའ་སམས་

ཅན་བདན་པང་འཛན་པའ་བདན་འཛན་གས་ཇ་ལར་དམགས་པ་ལར་མད་

པས་ཁད་པར་ད་བས་ནས་སམས་ཅན་ལ་དམགས་པའ་ར་མཚན་གས།

སར་ལར་བརད་པའ་ཕར། མ་རག་པས་ཁད་པར་ད་བས་ནས་སམས་ཅན་

ལ་དམགས་པའ་སང་ར་ལ་ཆས་ལ་དམགས་པ་ཞས་བཤད་པ་ཡང་མཚན་

པ་ཡན་ག་དར་ངས་པ་ན་མ་ཡན་ཏ། རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ཡད་ཀས་སང་

34

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

པས་ཁད་པར་ད་བས་ནས་སམས་ཅན་མ་དམགས་ཏ་སག་བསལ་དང་

བལ་འདད་ཀ་རམ་པ་ཅན་ག་སང་ར་ཆན་པ་ད་ཡང་ཆས་ལ་དམགས་པའ་

སང་ར་ཡན་པའ་ཕར། སབ་པའ་རད་ཀ་ཆས་ལ་དམགས་པའ་སང་ར་དང་

དམགས་མད་ཀ་སང་རས་རང་ག་དམགས་ཡལ་ད་གར་པའ་སམས་ཅན་

མ་རག་པ་དང་རང་བཞན་མད་པ་སགས་ས་མ་ངས་ད་གཉས་ཀ་རམ་པར་

ཤར་བ་ཞག་དགས་པ་ཡན་ཏ། རམ་བཤད་ལས། ཁད་པར་གཉས་ཀས་

ཁད་པར་ད་བས་པའ་སམས་ཅན་སང་རའ་དམགས་པ་འཇག་པ་ལ། སང་

ར་རད་ལན་ག་གང་ཟག་གས་སམས་ཅན་སད་ཅག་མ་དང་རང་བཞན་མད་

པ་སན་ད་ངས་ཟན་པ་ལ་བརན་ནས་ཁད་ཆས་གཉས་ཀ་རམ་པ་ཤར་བ་ཅག་

དགས་ཀ། སང་ར་ད་གཉས་ས་དམགས་པ་མ་དགས་ས། །ཞས་གསངས་

པའ་ཕར། །

གསམ་པ་ན། ཁ་ཅག སང་ར་གསམ་པ་མ་འགལ་ཟར་ན། ད་འགལ་

བར་ཐལ་སང་ར་དང་པ་དང་ཕ་མ་གཉས་ཀ་གཞ་མཐན་མད་པའ་ཕར།

དར་ཐལ། ད་གསམ་དམགས་པ་རང་ག་དམགས་ཡལ་ད་གར་པའ་སག་

བསལ་ཅན་ག་སམས་ཅན་ལ་དམགས་ནས་རམ་པ་སག་བསལ་དང་བལ་

འདད་ད་མཚངས་ཀང༌། ཁད་པར་ད་བས་ཚལ་མ་འད་བ་ཡད་པའ་ཕར། ཁ་

ཅག །སང་ར་ཕ་མ་གཉས་ཀང་འགལ་ལ་ཟར་ན། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། ད་

གཉས་ཀ་གཞ་མཐན་པ་ཡད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། སངས་རས་འཕགས་

པའ་རད་ཀ་སང་ར་ཡན་ན། ད་ལར་ཡན་དགས་པའ་ཕར། སར་སང་ར་ཕ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

35

མ་གཉས་ཀས་སམས་ཅན་མ་རག་པ་དང་རང་བཞན་མད་པར་མ་རགས་

ཟར་ན། འ་ན། དམགས་མད་ཀ་སང་རས་སམས་ཅན་རང་བཞན་མད་པར་

མ་རགས་པ་ཐལ། དམ་བཅའ་འཐད་པའ་ཕར། འདད་ན། དས་ད་རགས་པར་

ཐལ། འཕགས་རད་ཀ་སང་ར་དས་ད་རགས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། སངས་

རས་འཕགས་པའ་རད་ཀ་དས་ད་རགས་པའ་ཕར། མ་ཁབ་ན། ལམ་གས་

སམས་ཅན་རང་བཞན་མད་པར་མ་རགས་པར་ཐལ། མ་ཁབ་པ་དའ་ཕར།

འདད་ན། ཚད་མས་ཀང་ད་མ་རགས་པར་ཐལ། འདད་པའ་ཕར། འདད་ན།

དས་ད་རགས་པར་ཐལ། ད་ཚད་མས་གབ་པའ་ཕར།

ཁ་ཅག སབས་འདར་སང་ར་གསམ་ག་ནང་ནས་སམས་ཅན་ལ་

དམགས་པའ་སང་ར་ལ་ཕག་འཚལ་བ་ཡན་ཀང༌། སང་ར་ཕ་མ་གཉས་ལ་

ཕག་འཚལ་བ་མ་ཡན་པར་ཐལ། ད་གཉས་ལ་དངས་ས་བསད་ཕག་ག་ཚག་

འདར་མ་འབང་བའ་ཕར། ཟར་ན། སན་མད་ད། འག་ལ་སང་རར་གར་

གང་ད་ལ་འདད། ཞས་པ་འད་ཕ་མ་གཉས་ལའང་དན་གས་ཐབ་པའ་དབང་

ད་བས་པའ་ཕར། ཁ་ཅག སང་ར་ཡན་ན། ཆས་ལ་དམགས་པའ་སང་ར་

ཡན་དགས་པར་ཐལ། ད་ཡན་ན། རང་ག་དམགས་ཡལ་ད་གར་པའ་ཆས་

ལ་དམགས་པའ་སང་ར་ཡན་དགས་པའ་ཕར་ན་མ་ཁབ། རགས་དར་ཐལ།

ད་ཡན་ན། རང་ག་དམགས་ཡལ་ད་གར་སམས་ཅན་ལ་དམགས་པའ་

སང་ར་ཡན་དགས་པའ་ཕར། ཁ་ཅག སམས་ཅན་ཙམ་ལ་དམགས་པའ་

སང་ར་དང༌། དམགས་མད་ཀ་སང་ར་ཞས་པའ་ཐ་སད་མ་འཐད་པར་ཐལ།

36

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

སམས་ཅན་ཙམ་ལ་དམགས་པའ་སང་ར་མད་པའ་ཕར་དང༌། སང་ར་ཡན་

ན། དམགས་པ་ཡད་པའ་སང་ར་ཡན་དགངས་པའ་ཕར། དང་པ་དར་ཐལ།

སམས་ཅན་ཙམ་མད་པའ་ཕར་ན་སན་མད་ད། ད་ཙམ་ག་སས་སང་ར་ལ་

གསམ་ད་ཕ་བའ་སམས་ཅན་ལ་དམགས་པའ་སང་ར་ལ། རང་ག་དམགས་

ཡལ་ད་གར་པའ་སམས་ཅན་མ་རག་པ་སགས་དང་རང་བཞན་མད་པའ་

རམ་པ་ཤར་བ་ད་གཅད་ཀ་གཞན་མ་གཅད་པའ་ཕར། རགས་ཕ་མ་མ་གབ་

ན་དར་ཐལ། ད་ཡན་ན། དམགས་ཡལ་ཡད་དགས་པའ་ཕར་ན་ས་མ་ལ་

སན་མད་ད། དམགས་མད་ཞས་པ་ན། དམགས་པ་གཏན་མད་པའ་དན་མ་

ཡན་པར་བདན་འཛན་གས་བཟང་བ་ལར་ག་ཞན་ཡལ་མད་པའ་རམ་པར་

ཤར་བའ་དན་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། རམ་བཤད་ལས། དམགས་པ་མད་

པ་ན་མཚན་འཛན་གས་བཟང་བ་ལར་ག་ཞན་ཡལ་མད་པ་བདན་མད་ད། །

ཞས་གསངས་པའ་ཕར། སང་ར་ཆན་པའ་མཚན་ཉད་སགས་རས་པར་ན་

ལམ་རམ་སགས་ནས་ཤས་པར་བའ། །

བརམས་པའ་བསན་བཅས་ཀ་ལས་དངས་བཤད་པ།

གཉས་པ་བརམས་པའ་བསན་བཅས་ཀ་ལས་དངས་བཤད་པ་ལ་

གཉས། རའ་ས་དང༌། འབས་བའ་སའ། །དང་པ་ལ་གཉས། ས་བཅ་ས་

སའ་རམ་གཞག དའ་ཡན་ཏན་བསན་པའ། །དང་པ་ལ་གསམ། རབ་དགའ་

སགས་ལ་བཤད་པ། ས་དག་པ་མངན་ད་གར་བ་བཤད་པ། རང་ད་སང་བ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

37

སགས་བཞ་བཤད་པའ། །དང་པ་ལ་ལ། ས་དང་པ་རབ་ཏ་དགའ་བ། གཉས་

པ་ད་མ་མད་པ། གསམ་པ་འད་བད་པ། བཞ་པ་འད་འཕ་བ། ལ་པ་སངས་

དཀའ་པ་བཤད་པའ། །

དང་པ་ལ་གསམ། ཁད་གཞ་སའ་ངས་ཚག་མདར་བསན་པ། ཁད་

ཆས་སའ་ཡན་ཏན་རས་པར་བཤད་པ། སའ་ཡན་ཏན་བསན་པའ་ས་ནས་

མཇག་བས་བའ། །དང་པ་ལ་གསམ། ཚག་དན། ས་དན། མཐའ་དཔད་

པའ། །དང་པ་ན། ས་དང་པ་རབ་ཏ་དགའ་བ་ལ་གནས་བའ་རལ་བའ་སས་

པ་སམས་ཅན་རང་བཞན་མད་པར་སང་རའ་དམགས་ཡལ་ད་བས་པ་འད་

ཡ་སང་ཉད་ལ་ར་གཅག་ཏ་མཉམ་པར་བཞག་པའ་ཟག་མད་ཀ་སམས་གང་

ཡན་པ་དན་དམ་པའ་སམས་ད་ན་ཆས་ཅན། འཇག་རན་ལས་འདས་པའ་

སམས་དང་པ་ཞས་བ་བ་ཡན་ཏ། འག་བ་རམས་འཁར་བ་སགས་ལས་རམ་

པར་གལ་བར་བ་བའ་ཕར་ད་སང་ར་ཆན་པའ་གཞན་དབང་ད་གར་ཅང༌།

བང་སམས་ཀན་ཏ་བཟང་པའ་སན་ལམ་མཛད་པའ་སབས་ཀས་དག་བ་

རམས་གཞན་དན་ད་བང་ཆབ་ཆན་པར་རབ་ཏ་བསས་པས་ཟན་པའ་དན་

དམ་པའ་སམས་བསད་དང་པ་ཡན་པའ་ཕར། འ་ན་དན་ད་ར་ཞག་རགས་

པའ་དན་ན། །

གཉས་པ་ལ་གཉས། སར་བསན་པ་དང༌། ས་འདའ་རམ་བཞག་བཤད་

པའ། །དང་པ་ན། དབ་མ་འཇག་པ་འདར་ས་བཅ་དང་བཅ་གཅག་པའ་རམ་

གཞག་སན་ན། ས་ཞས་པའ་དན་གང་ཞ་ན། ད་ཡང་ཡད་ད། སའ་སད་དད་

38

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བ་མ་ཞས་པ་ན། གནས་སམ་རན་བད་པ་ལ་འཇག་པས། ས་ད་རམས་ཀང་

ཡན་ཏན་ག་གནས་སམ་རན་ཡན་པས་ན་ད་ལར་ད་བརད་པའ་ཕར་ཏ། རང་

འགལ་ལས་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་རམས་ཀ་ཟག་པ་མད་པའ་ཡ་ཤས་སང་

ར་ལ་སགས་པས་ཡངས་ས་ཟན་པ་ཉད། ཆར་རམ་པར་ཕ་བ་ན་ས་ཞས་བ་

བའ་མང་འཐབ་ས་ཡན་ཏན་ག་རན་ད་གར་པའ་ཕར་ར། །ཞས་གསངས་

པའ་ཕར། སའ་ཐ་སད་ཀང་བང་སམས་ཀ་རགས་པའ་སང་ནས་བར་བ་ཁ་

ནར་མ་ངས་ཏ། རན་ཆན་འཕང་བ་ལས། ཇ་ལར་ཉན་ཐས་ཐག་པ་ལས། །ཉན་

ཐས་ས་ན་བརད་བཤད་པ། །ད་བཞན་ཐག་པ་ཆན་པ་ལ། །བང་ཆབ་སམས་

དཔའ་ས་བཅའ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། དམན་པའ་ས་བརད་ཀང་ཡད་

ད། རགས་ཀ་ས། བརད་པའ་ས། མཐང་བའ་ས། སབ་པའ་ས། འདད་ཆགས་

དང་བལ་བའ་ས། བས་པ་རགས་པའ་ས། ཉན་ཐས་ཀ་ས། རང་རལ་ག་ས་ས་

བརད་ཡད་པའ་ཕར། དན་དམ་པའ་ས་བཅར་དབ་བའ་ཚལ་ཡད་ད། སང་

ར་ཆན་པ་དང་བང་ཆབ་ཀ་སམས་སགས་ཐབས་ཁད་པར་ཅན་གས་ཟན་

པའ་ས་ནས་དན་དམ་བདན་པ་མངན་སམ་ད་རགས་པའ་ཐག་ཆན་འཕགས་

པའ་ཟག་མད་ད་འཇག་པ་ཡན་པའ་ཕར། དས་ན་སབ་ལམ་ན་འཕགས་པའ་

མཉམ་གཞག་མ་རག་པའ་ཡ་ཤས་ལས་གཞན་པའ་ཟག་མད་ཀ་ཤས་པ་

མད་ད། རམ་བཤད་ལས། ད་ཡང་སངས་རས་ཀ་ས་མ་ཐབ་ཚན་ཆད་ད་མ་

རག་པའ་བག་ཆགས་ཀས་མ་བསད་པའ་ཤས་པ་ན། འཕགས་པ་རམས་ཀ་

མཉམ་གཞག་མ་རག་པའ་ཡ་ཤས་མན་པ་མད་ལ། ད་ཡང་རས་འཇག་པ་ས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

39

མཉམ་གཞག་ད་ལས་ལངས་པ་ན། བག་ཆགས་ཀས་བསད་པ་ཅན་ད་ སའ།།

ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ད་ན་ཡ་ཤས་ད་ལ་བ་ལ་དགངས་པ་ས། གཞན་ད་

ན་སབ་པ་འཕགས་པའ་རད་ལ་ཟག་མད་ཀ་འགག་བདན་ཀང་ཡད་པས་ཡ་

ཤས་མ་ཡན་པའ་ཟག་མད་མད་པ་མ་འཐད་པའ་ཕར། ཐབས་ཁད་པར་ཅན་

གས་ཟན་པའ་ས་ནས་རབ་དགའ་སགས་བཅར་འབད་པའ་ར་མཚན་ཡད་

ད། ཡན་ཏན་ག་གངས་དང༌། མ་མཐན་ཕགས་འཇམས་པ་ལ་མཐ་ཕལ་

བང་བ་ནང་ཚན་གས་ཐབ་མ་ཐབ་དང༌། སན་སགས་ཀ་ཉམས་ལན་ལག་

ཚལ་དང༌། རམ་སན་ག་ས་བ་འཛན་པ་ལ་སགས་པའ་ས་ནས་འཇག་པའ་

ཕར་ཏ། རང་འགལ་ལས། ད་ཡང་གང་ནས་གང་ད་འཕལ་བའ་ཡན་ཏན་ག་

གངས་དང༌། མཐ་ཕལ་ད་བང་བ་ཐབ་པ་དང༌། སན་པ་ལ་སགས་པའ་ཕ་

རལ་ཏ་ཕན་པ་ལག་པ་དང༌། རམ་པར་སན་པ་ལ་སགས་པའ་འཕལ་བའ་བ་

བག་ག་ས་རབ་ཏ་དགའ་བ་ལ་སགས་པའ་རམ་པར་དབ་བ་བཅར་བཞག་ག།

འད་ལ་རང་ག་ང་བའ་ཁད་པར་གས་བས་པའ་དབ་བ་ན་ཡད་པ་མ་ཡན་

ན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ང་བའ་ཁད་པར་གས་དབ་བ་མད་པའ་དན་

ཡང་ཡད་ད། ས་བཅའ་མ་རག་ཡ་ཤས་བཅ་ཀ་འང༌། ཟག་མད་ཀ་ཡ་ཤས་

ས་མཚངས་པའ་དན་ཡན་ག། ང་བ་ཐ་དད་མད་པའ་དན་མན་པའ་ཕར། ད་

དག་ང་བ་ཐ་དད་པ་ཡན་ཏ། ད་བཅ་པ་ར་འབས་ས་འཇག་དགས་པའ་ཕར་

ར། །ད་བཅ་ན་ང་བ་ཐ་དད་ཀང་ང་བ་ལ་རགས་མ་འད་པའ་ཁད་བར་མད་

ད། དཔར་ན། བ་ནམ་མཁའ་ལ་བགད་པའ་རས་འཇག་རན་པའ་བར་བང་

40

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

རང་ཉད་ཀས་ཇ་ལར་ངས་པ་བཞན་ད་གཞན་ལ་འདའ་ཞས་བརད་མ་ནས་

ཤང༌། ད་ལར་སན་མ་ནས་པ་ད་བཞན་ད་ནམ་མཁའ་འད་བའ་དན་དམ་པའ་

བདན་པ་ལ། བ་ལ་བའ་དན་དམ་སམས་བསད་ཀས་བགད་པའ་ཚལ་སས་

བལ་ད་ན། བང་སམས་རང་ཉད་ཀས་ཇ་ལར་རགས་པ་བཞན་ད་ཉན་པ་པ་

ལ་སས་མད་ད་སན་མ་ནས་ན། ཉན་པ་པས་ད་ལར་རགས་མ་ནས་པ་ལ་

སས་ཀང་ཅ་དགས་པ་ཡན་ཏ། ས་བཅ་བའ་མད་ལས་ཇ་ལར་བར་སང་བ་

རས་མཁས་རམས་ཀས། །བརད་པར་ནས་མ་ཡན་ཞང་མ་མཐང་ལར། །ད་

བཞན་རལ་བའ་སས་ཀ་ས་ཀན་ཀང༌། །བརད་མ་ནས་ན་ཉན་པར་ག་ལ་

ནས། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ཡན་ཏན་ག་གངས་དང༌། མཐ་དང༌། ཕར་

ཕན་ལག་ཚལ་དང༌། རམ་སན་ག་ས་བ་འཛན་ཚལ་བཞ་ན་མདར་བས་ན་

འད་ལར་ཡན་ཏ། འག་ནས་འཆད་བ་ལར་ས་དང་པ་ལ་ཡན་ཏན་བར་ཕག་

བཅ་གཉས་དང་གཉས་པ་ལ་སང་ཕག་བཅ་གཉས་སགས་གང་ནས་གང་ད་

འཕལ་བ་དང༌། ས་ས་སའ་ད་མ་སང་བའ་མཐ་དང་ས་དང་པར་སན་པ་དང་

གཉས་པར་ཚལ་ཁམས་ཀ་ཕར་ཕན་ག་ཉམས་ལན་ལག་པ་སགས་དང༌། ས་

དང་པར་འཛམ་བའ་གང་དང་གཉས་པར་གང་བཞ་ལ་དབང་བའ་རལ་པར་

ས་བ་འཛན་པ་སགས་ཏ་བཞ་རམ་པར་འཇག་པའ་ཕར། གཉས་པ་ན། ས་

དང་པ་འད་ལ་ཀན་ཏ་བཟང་པའ་བས་བས་ཟན་པ་ཞས་པའ་ར་མཚན་ཡད་

ད། ས་བཅ་པའ་མད་ལས། ས་དང་པ་པས་སན་ལམ་འབམ་ཕག་གངས་མད་

པ་བཅ་འདབས་པར་གསངས་པའ་སན་ལམ་རམས་ཀན་ཏ་བཟང་པའ་སན་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

41

ལམ་ད་བས་བའ་ཆད་ཡན་པའ་ཕར། ཀན་ཏ་བཟང་པའ་སན་ལམ་ཀང་ཡད་

ད། བཟང་སད་དང་དའ་ནང་ནས་ཀང་གང་ཡང་དས་གསམ་གཤགས་པའ་

རལ་བ་ཡ། །ཞས་སགས་ཀ་སན་ལམ་དང་འཇམ་དཔལ་དཔའ་བས་ཇ་ལར་

མཁན་པ་དང༌། །ཞས་སགས་ཚག་བཅད་གཉས་སན་ལམ་དང་བས་བ་བ་ན་

མད་པ་ཡན་པའ་ཕར། ས་འདར་འཕས་པའ་མཚམས་གང་ཡན་ཞ་ན། ཡད་

ད། ཐག་ཆན་ག་སར་ལམ་ཆས་མཆག་སད་ཅག་ཐ་མ་པ་དས། སབ་པ་ཀན་

བཏགས་ཀ་དངས་གཉན་བར་ཆད་མད་ལམ་ནམ་ཐབ་པའ་ད་ཚ་ས་དར་

འཕས་པར་འཇག་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ན། ཁ་ཅག ས་བཅའ་མཉམ་གཞག་ཡ་ཤས་བཅ་པ་ད་ཟག་

མད་ཀ་ཡ་ཤས་ཡན་ཟར་ན། འ་ན། ས་དང་པའ་མཉམ་གཞག་ཡ་ཤས་ད་

ཡང་ཟག་མད་ཀ་ཡ་ཤས་ཡན་པར་ཐལ། དམ་བཅའ་འཐད་པའ་ཕར། འདད་

ན་ད་ཡན་ན། ཟག་མད་ཀ་ཡ་ཤས་ཡན་དགངས་པར་ཐལ། འདད་པའ་ཕར།

འདད་ན། ས་དང་པ་པའ་རད་ཀ་སང་ཉད་ལ་དན་སའ་ཚལ་གས་མཉམ་པར་

བཞག་པའ་མཉམ་གཞག་ཡ་ཤས་ཆས་ཅན། དར་ཐལ། དའ་ཕར། དར་ཐལ།

ས་དང་པ་པའ་རད་ཀ་མཉམ་གཞག་ཡ་ཤས་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཆས་

ཅན་དའ་ཕར། ད་དར་ཐལ། ད་ཡད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། སང་ཉད་དན་སའ་

ཚལ་གས་རགས་པའ་ས་དང་པའ་ཡ་ཤས་ཡད་པའ་ཕར། འདད་མ་ནས་ཏ།

རག་པ་ཡན་པའ་ཕར། ཁ་ཅག ས་དང་པ་ཡན་ན། མཐང་ལམ་ཡན་པས་ཁབ་

ཟར་ན། ས་དང་པའ་ང་བར་གར་པའ་སམ་ལམ་ཆས་ཅན། དར་ཐལ། དའ་

42

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཕར། ད་དར་ཐལ། ད་ཡད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། རལ་ཚབ་རས། ས་དང་པ་

ན་བསལ་བ་ལ་སགས་པས་ཡན་གས་རགས་དགས་པས་སམ་ལམ་གས་

བསས་པ་ཡང་ཡད་པར་ཤས་པར་བའ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ཁ་ཅག

ས་དང་པ་ཐབ་མ་ཐག་པའ་ཚ། སན་པ་གཏང་བ་དང༌། སན་ལམ་འདབས་པ་

དང༌། ཞང་གཡ་བ་དང༌། རམ་སན་ག་ས་བ་གསར་ད་འཛན་པ་ཡད་ཟར་ན།

ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། ས་དང་པ་ཐབ་མ་ཐག་པའ་གང་ཟག་ཡན་ན། སང་ཉད་

མངན་སམ་རགས་པའ་གང་ཟག་ཡན་དགས་པ་གང་ཞག །སང་ཉད་མངན་

སམ་ད་རགས་པའ་མཉམ་གཞག་ལ་གནས་བཞན་པའ་ངང་ནས་ད་ལ་བའ་

ཀན་རབ་ཀ་སས་པ་ལ་འཇག་ནས་པའ་སམས་ཅན་མད་པའ་ཕར། ཁ་ཅག

ས་དང་པ་ཐབ་མ་ཐག་པའ་གང་ཟག་དའ་རད་ལ་བང་ཆབ་ཀ་སམས་དང་པ་

ཡད་ཟར་ན། དའ་རད་ལ་བང་ཆབ་ཀ་སམས་ཡད་པར་ཐལ། དམ་བཅའ་

འཐད་པའ་ཕར། འདད་ན། དའ་རད་ལ་ཐག་ཆན་སམས་བསད་ཡད་པར་

ཐལ། འདད་པའ་ཕར། འདད་ན། དའ་རད་ལ་ཟག་མད་ཀ་ཡ་ཤས་མ་ཡན་

པའ་ཡ་ཤས་ཞག་ཡད་པར་ཐལ། འདད་པའ་ཕར། འདད་ན། མ་འཐད་པར་

ཐལ། དའ་རད་ཀ་ཡ་ཤས་ཡན་ན། བར་ཆད་མད་ལམ་ཡན་དགས་པའ་

ཕར། ཁ་ཅག །ས་དང་པ་ཐབ་མ་ཐག་པའ་ཚ་སམས་ཅན་ག་དན་ད་ཐམས་

ཅད་མཁན་པ་འཐབ་ནས་པར་མཐང་ནས་ཡད་ལ་དགའ་བ་ཁད་པར་ཅན་

འབང་བས། ད་ལ་རབ་དགའ་ཞས་བརད་པ་ཡན་ཏ། མད་ས་རན་ལས། བང་

ཆབ་དང་ན་ཉ་བ་དང༌། །སམས་ཅན་དན་སབ་མཐང་བ་ལ། །རབ་ཏ་དགའ་བ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

43

ས་འགར་བ། །ད་ཕར་རབ་དགའ་ཞས་བརད་ད། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

ཟར་ན། མ་ཁབ་ས། དའ་རས་ཐབ་ཀ་གནས་སབས་ས་འབང་པའ་དན་ཡན་

པའ་ཕར་ཏ། ད་ལ་མ་ཡན་ན། མཉམ་གཞག་དར་ཀན་རབ་དངས་ཡལ་ད་

བད་པའ་བ་ཡད་པར་ཐལ་བར་འགར་པའ་ཕར། །

རང་རད་མཛས་པར་བད་བའ་ཡན་ཏན་བཤད་པ།

གཉས་པ་ཁད་ཆས་སའ་ཡན་ཏན་རས་པར་བཤད་པ་ལ་གསམ།

རང་རད་མཛས་པར་བད་བའ་ཡན་ཏན་དང༌། གཞན་རད་ཟལ་གས་གནན་

པའ་ཡན་ཏན། ས་འདར་ལག་པའ་ཡན་ཏན་གཞན་བསན་པའ། །དང་པ་ལ་

གཉས། ས་སར་ཕ་ས་བཤད་པ། མདར་བསས་ཏ་བསན་པའ། །དང་པ་ལ་

གསམ། དན་ལན་ག་མཚན་ཐབ་པ། རགས་ས་སས་པ་སགས་ཀ་ཡན་ཏན།

ས་གང་མ་གནན་པ་སགས་ཀ་ཡན་ཏན་ན། །དང་པ་ན། ས་དང་པ་ཐབ་ཟན་

པ་ད་ནས་བཟང་ས་བང་སམས་ད་ན་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་དན་དམ་པའ་བང་

ཆབ་སམས་དཔའ་ཞས་བ་བའ་ས་ཉད་ཀས་བསད་པ་ས་བརད་པར་བ་བ་

ཡན་ཏ། དན་དམ་པའ་སམས་བསད་ད་ཐབ་པར་གར་པ་ཡན་ཏ་ཡན་པའ་

ཕར་ར། །ད་ན་ཞས་པའ་ས་དན་དམ་སམས་བསད་ད་ལ་ག་བ་ལ་བ་ཞག་

སང་ཡང༌། རམ་བཤད་ལས་བང་སམས་ད་ན་ཞས་འབང་བ་སར་བཞག་པ་

ཡན་ཏ། འད་འཁལ་བ་དང་བལ་པའ་ཕར་ར། །ད་ཞས་པ་ན་དན་ད་ར་ཞག་

44

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

རགས་པའ་ཚག་ས། འད་ལ་བ་ལ་སགས་པ་འགའ་ཞག་འཆད་པ་ད་ཕར་

བཏང་སམས་ས་བཞག་པ་འག་མ་ཀན་ཏ་ཤས་པར་བའ། །

གཉས་པ་ན། བང་སམས་འད་ན་ཆས་ཅན མཚན་ཁད་པར་ཅན་ཐབ་

པར་མ་ཟད། ད་བཞན་གཤགས་པ་རམས་ཀ་རགས་སའང་སས་པ་ཡན་

ས། ས་ས་དང་ཉན་རང་ག་ས་ལས་འདས་ཤང་སངས་རས་ས་བགད་ངས་ཀ་

ལམ་རད་ལ་སས་པའ་སམས་དཔའ་ཡན་པའ་ཕར། བང་སམས་འདས་ན་

ཆས་ཅན། མཐང་སང་ག་བསས་པའ་འཇག་ལ་ཐ་ཚམ་ཉན་མངས་ཅན་དང་

ཚལ་ཞགས་མཆག་འཛན་ག་ཀན་ད་སར་བ་གསམ་པ་ཐམས་ཅད་སངས་

པ་ཡན་ཏ། ད་སར་མ་ས་བའ་ཆས་ཅན་ད་བས་པའ་ཕར། བང་ཆབ་སམས་

དཔའ་ད་ན་ཆས་ཅན། དགའ་བ་མཆག་ཏ་གར་པ་འཆང་བ་ཡན་ཏ། ས་དང་

པའ་ཡན་ཏན་ཁད་པར་ཅན་ཐབ་ཅང་སར་ག་ཉས་པ་ད་དག་དང་བལ་བས་

ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་དགའ་བ་ཁད་པར་ཅན་ཐབ་པའ་ཕར། བང་སམས་

ད་ཆས་ཅན། ནས་མཐ་ཁད་པར་ཅན་དང་ལན་པ་ཡན་ཏ། འཇག་རན་ག་

ཁམས་བར་ཀན་ནས་གཡ་བར་ནས་པར་གར་པའང་ཡན་པའ་ཕར། འང་ན་

ས་མར་མ་ཟད་ཅས་པའ། །

གསམ་པ་ན། ད་ཆས་ཅན། ས་གང་མ་གནན་པར་བད་པའ་ཡན་ཏན་

དང་ལན་པ་ཡན་ཏ། ས་དང་པ་ནས་གཉས་པར་གནན་པར་བད་ཅང༌། ད་

ནས་ཀང་ས་གང་མ་གང་མར་རབ་ཏ་འག་བར་འགར་བའ་ཕར། ཤས་བ་

ཆས་ཅན། ས་དང་པ་ཐབ་པ་དའ་ཚ་བང་སམས་འད་ཡ་སང་བའ་ངན་འགར་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

45

འག་བའ་ལམ་རམས་མཐའ་དག་འགག་པར་འགར་ཏ། དའ་ཚ་བང་སམས་

འདས་ད་དག་དངས་ས་སང་པའ་གཉན་པ་ཐབ་པའ་ཕར། ཤས་བ་ཆས་

ཅན། དའ་ཚ་བང་སམས་འད་ཡ་འདའ་བའ་ས་ས་ས་བའ་ས་རམས་ཐམས་

ཅད་ཟད་པ་ས་འགགས་པ་ཡན་ཏ། དའ་ཚ་འད་འཕགས་པ་ཡན་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། བང་སམས་འད་ན་ཆས་ཅན། དག་བཅམ་འབས་གནས་

ནས་ཡས་བགངས་པའ་འཕགས་པ་བརད་པ་རན་ཞགས་ཞགས་པ་ཇ་ལ་

བ་ད་ལར་ཉ་བར་བསན་པའ་ར་མཚན་ཡད་ད། རན་ཞགས་ཞགས་པ་དང་

སངས་རགས་རགས་འཐན་ག་ཆས་མཚངས་ཁད་པར་བ་སར་ད་ཡད་པས་

ན་ད་ལར་བརད་པའ་ཕར། འདའ་སབས་ས་མཐའ་དཔད་པ་ལ།

ཁ་ཅག ད་ནས་བཟང་ས་ད་ན་ཐབ་པར་གར་པ་ཡས། །ཞས་པའ་རང་

པ་གཉས་པ་བང་སམས་ཀ་མཚན་ཐབ་ཚལ་སའ་དབང་ད་བས་པ་ཡན་ན་

ཟར་ན། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། ད་བང་སམས་ཀ་མཚན་ས་ཙམ་མ་ཡན་པར་

ཁད་པར་བའ་དབང་ད་བས་པ་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་དན་དམ་པའ་

བང་སམས་ཞས་པའ་མཚན་དང་པ་ཐབ་པའ་དབང་ད་བས་པ་ཡན་པའ་

ཕར།

ཁ་ཅག འད་ན་ད་བཞན་གཤགས་པ་རམས་ཀ་རགས་སའང་སས་པ་

ས། ཞས་པས་ད་བཞན་གཤགས་པའ་རགས་ས་གསར་ད་སས་ཚལ་བསན་

པ་ཡན་ ན། །འ་ན། ཐག་ཆན་ཚགས་སར་ག་གནས་སབས་ས་ད་བཞན་

གཤགས་པའ་རགས་ས་སས་པ་མད་པར་ཐལ། བང་སམས་ས་དང་པ་པ་

46

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ད་ད་བཞན་གཤགས་པའ་རགས་ས་གསར་ད་སས་པ་ཡན་པའ་ཕར། དར་

ཐལ། ཁད་ཀ་དམ་བཅའ་འཐད་པའ་ཕར། འདད་མ་ནས་ས། །

ཁ་ཅག །འད་ན་ཀན་ད་སར་བ་གསམ་པ་ཐམས་ཅད་སངས་པ་ཡན།

ཞས་པས་ས་དང་པ་ཐབ་མ་ཐག་པའ་བང་སམས་དས་མཐང་སངས་ཀན་

སར་གསམ་སངས་པར་ཐལ། ཁད་ཀས་དའ་དན་འཆད་ཚལ་འཐད་པའ་

ཕར། ཟར་ན། སན་མད་ད། ད་ན་ཚག་ཟན་ག་དབང་ད་བས་པ་ཡན་ག།

དའ་ཚ་དས་མཐང་སང་ཀན་སར་གསམ་ག་དངས་གཉན་ཐབ་ཀང་སངས་

པ་མན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། དམན་ལམ་སན་ད་མ་སང་བའ་བང་སམས་

ཀས་མཐང་སངས་སངས་པ་དང་ཐག་ཆན་ག་རམ་གལ་ལམ་ཐབ་པ་དས་

མཉམ་པའ་ཕར།

ཁ་ཅག ད་ཚ་འད་ཡ་ངན་འགའ་ལམ་རམས་མཐའ་དག་འགགས་

པར་གར། །ཞས་པས་ས་དང་པ་ཐབ་མ་ཐག་པའ་ཚ་ངན་འགའ་ཕང་ཁམས་

ས་མཆད་སངས་པར་བསན་པ་ཡན་ན་ཟར་ན། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། ངན་

འགའ་ཕང་ཁམས་ས་མཆད་རམས་མཐང་སངས་ས་མངན་པ་ཀན་བཏས་

ལས་གསངས་པ་གང་ཞག །མཐང་སངས་མཐང་ལམ་བར་ཆད་མད་ལམ་

ཀས་སང་དགས་པའ་ཕར།

ཁ་ཅག རན་ཞགས་ཞགས་པ་འཕགས་པ་ཡན་པར་ཐལ། ཁད་ཀ་

ཆས་འཐན་སར་ཚལ་འཐད་པའ་ཕར། འདད་ན། མ་འཐད་པར་ཐལ། ད་ལ་

ས་ས་ཡང་ཡད་པར་ཀན་བཏས་ལས་བཤད་པའ་ཕར། ཟར་ན། སན་མད་ད།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

47

སབས་འདར་མཛད་ལས་རན་ཞགས་ཞགས་པ་ལ་འཕགས་པས་ཁབ་པར་

གསངས་པ་ལར་ཁས་ལན་པའ་ཕར།

གཞན་རད་ཟལ་གས་གནན་པའ་ཡན་ཏན་བཤད་པ།

གཉས་པ་ལ་གཉས། ས་འདར་ཉན་རང་རགས་ཀ་ས་ནས་ཟལ་གས་

གནན་པ་དང༌། ས་བདན་པར་བའ་སབས་ཀས་ཟལ་གས་གནན་པའ། །དང་

པ་ལ་གསམ། ཚག་དན། ས་དན། མཐའ་དཔད་པའ། །དང་པ་ན། ཤས་བ་

ཆས་ཅན། བང་ཆབ་ཀ་སམས་ལ་གཉས་པ་སགས་ས་མ་ཟད༌། རགས་པའ་

བང་ཆབ་ཀ་སམས་ལ་དང་པ་ལ་གནས་པ་ཙམ་གས་ཀང་ཉན་རང་རགས་

ཁད་པར་ཅན་ག་ས་ནས་ཟལ་གས་གནན་པ་ཡན་ཏ། ཐབ་པའ་དབང་པའ་

གསང་ལས་སས་པའ་ཉན་ཐས་དང་བཅས་པའ་རང་སངས་རས་རམས་ན་

སང་ར་ཆན་པ་དང་བང་ཆབ་ཀ་སམས་ཀས་ཟན་པའ་བསད་ནམས་དག་ག་

དབང་གས་ཕམ་པར་བས་ཤང་བང་སམས་རང་ཉད་ད་དག་ལས་ལག་པར་

རམ་པར་འཕལ་བའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། དན་དམ་སམས་བསད་ཐབ་ནས་ཉན་རང་རགས་ཁད་

པར་ཅན་ག་ས་ནས་ཟལ་གས་གནན་པ་ཡན་ཏ། བམས་པའ་རམ་པར་ཐར་

པའ་མད་ལས། རགས་ཀ་བ་འད་ལ་ས། རལ་པའ་བ་སས་ནས་རང་པར་མ་

ལན་པ་རལ་པའ་མཚན་དང་ལན་པ་ན་བན་པའ་ཚགས་རན་པ་གཙ་བར་

གར་པ་ཐམས་ཅད་ཀང་རགས་ཀ་བདག་ཉད་ཆ་བའ་དབང་གས་ཟལ་གས་

48

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

གནན་ཏ། །

ད་བཞན་ད་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ལས་དང་པ་པ་བང་ཆབ་ཏ་

སམས་བསད་ནས་རང་པར་མ་ལན་པ་ད་བཞན་གཤགས་པ་ཆས་ཀ་རལ་

པའ་རགས་ས་སས་པས་ཀང་བང་ཆབ་ཀ་སམས་དང་སང་རའ་དབང་གས་

ཉན་ཐས་དང་རང་སངས་རས་ཡན་རང་ད་ཚངས་པར་སད་པ་རམས་ཀང་

ཟལ་གས་གནན་ཏ། རགས་ཀ་བ་འད་ལ་ས། དཔར་ན། ནམ་མཁའ་ལང་ག་

དབང་པ་ཆན་པའ་ཕ་ག་སས་ནས་རང་པར་མ་ལན་པའ་གཤག་པའ་རང་

ག་ཤགས་དང་མག་ཡངས་ས་དག་པའ་ཡན་ཏན་གང་ཡན་པ་ད་ན་ད་ལས་

གཞན་པའ་བའ་ཚགས་མ་ལས་པ་རས་པར་གར་པ་ཐམས་ཅད་ལ་ཡད་པ་

མ་ཡན་ན། །ད་བཞན་ད་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་སམས་དང་པ་བསད་པ་ད་

བཞན་གཤགས་པ་ནམ་མཁའ་ལང་ག་དབང་པ་ཆན་པའ་རགས་ཀ་རད་ད་

ཡང་དག་པར་འབང་བ། ནམ་མཁའ་ལང་ག་དབང་པ་ཆན་པའ་ཕ་ག་ཐམས་

ཅད་མཁན་པ་ཉད་ད་སམས་བསད་པའ་གཤག་པའ་སབས་ཀས་ཕ་རལ་

གནན་པ་དང་ལག་པའ་བསམ་པ་དག་པའ་མག་ག་ཡན་ཏན་གང་ཡན་པ་ད་

ན་བསལ་བ་བར་སང་ད་ངས་པར་འབང་བའ་ཉན་ཐས་དང་རང་སངས་རས་

ཐམས་ཅད་ལ་ཡད་པ་མ་ཡན་ན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། མད་ད་དག་

ག་དཔ་ས་ས་བ་ཙམ་མ་གཏགས་དན་མ་འགལ་ཏ། མད་དང་པའ་སབས་

ཀ་བང་ཆབ་ཏ་སམས་བསད་ནས་རང་པར་མ་ལན་པ་ཞས་པའ་ཚག་ཟར་

ག་བང་ཆབ་ཀ་སམས་དང༌། མད་ཕ་མའ་སབས་ཀ་བང་ཆབ་ཏ་སམས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

49

དང་པ་བསད་པ་ཞས་པའ་སབས་ནས་སན་པའ་སམས་བསད་ད་དན་དམ་

སམས་བསད་ལ་བད། མད་དང་པའ་སབས་ཀ་བང་ཆབ་ཀ་སམས་དང་

ཞས་པ་དང༌། ཕ་མའ་སབས་ཀ་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་ཉད་ད་སམས་བསད་

པ་ཞས་པའ་སམས་བསད་ད་ཀན་རབ་སམས་བསད་ལ་བད་པ་ཡན་པའ་

ཕར། འན་ཀང་རང་པར་མ་ལན་པ་ཞས་པ་ན་དན་དམ་སམས་བསད་ཐབ་

མ་ཐག་པའ་བང་སམས་ལ་བད་པ་མ་ཡན་ཏ། ད་དན་དམ་སམས་བསད་

ཐབ་ནས་རང་པར་མ་ལན་པའ་བང་སམས་མཐང་ལམ་རས་ཐབ་པ་ལ་བད་

པའ་ཕར། དར་ཐལ། རམ་བཤད་ལས། སམས་བསད་ནས་རང་ད་མ་ལན་

པ་ཞས་གསངས་པ་ན། དན་དམ་པའ་སམས་བསད་ལ་ལས་ནས་ཡན་ལ།

ཞས་གསངས་པའ་ཕར། འ་ན་བང་སམས་ས་སའ་ཀན་རབ་སམས་བསད་

ཀས་ཉན་རང་ཟལ་གས་གནན་པར་མ་འདད་དམ་ཞ་ན། ད་ན་མ་ཡན་ཏ།

མད་ད་ཉད་ལས། རགས་ཀ་བ་འད་ལ་ས་དཔར་ན། ར་ར་རན་པ་ཆ་ན་ཆག་

ཀང་གསར་ག་རན་ཁད་པར་ད་འཕགས་པ་ཐམས་ཅད་ཟལ་གས་གནན་

ཅང་ར་ར་རན་པ་ཆའ་མང་ཡང་མ་འདར་ལ། དབལ་པ་ཐམས་ཅད་ཀང་

རམ་པར་ཟག་ག །རགས་ཀ་བ་ད་བཞན་ད་ཐམས་ཅད་མཁན་པར་སམས་

བསད་པའ་ར་ར་རན་པ་ཆ་ནན་ཏན་དང་བལ་ཡང་ཉན་ཐས་དང་རང་སངས་

རས་ཀ་ཡན་ཏན་ག་གསར་ག་རན་ཐམས་ཅད་ཟལ་གས་གནན་ཅང་བང་

ཆབ་སམས་དཔའ་མང་ཡང་མ་འདར་ལ། འཁར་བའ་དབལ་བ་ཐམས་ཅད་

ཀང་རམ་པར་ཟག་ག །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ལང་འདས་བང་སམས་ས་

50

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

སས་རགས་ཀ་ས་ནས་ཉན་རང་ཟལ་གས་གནན་ནས་པར་བསན་པ་ཡན་

ཏ། དས་སད་པ་ནན་ཏན་དང་བལ་པའ་བང་སམས་ཀས་ཉན་རང་རགས་ཀ་

ས་ནས་ཟལ་གས་གནན་ནས་པར་བསན་པ་གང་ཞག སད་པ་ནན་ཏན་དང་

བལ་བའ་བང་འཕགས་མད་པའ་ཕར་ར། །

གསམ་པ་ལ། ཁ་ཅག བམས་པའ་རམ་ཐར་ག་མད་དང་པའ་སབས་

ཀ་བང་སམས་ད་བང་འཕགས་ལ་བད་པ་མན་ཏ། ད་བང་སམས་ལས་དང་

པ་པ་ལ་བད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། མད་དང་པའ་སབས་ས་ད་བཞན་ད་བང་

ཆབ་སམས་དཔའ་ལས་དང་པ་བ་ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ཟར་ན། སན་

མད་ད། ད་ན་བང་སམས་འཕགས་པའ་ས་ལ་ལས་ནས་བཤད་པ་ཡན་པའ་

ཕར། ཁ་ཅག མད་དའ་སབས་ནས་དངས་ས་བསན་པའ་སམས་བསད་ས་

ཕ་གཉས་པ་ད་བར་ལས་བང་བའ་སམས་བསད་ལ་བད་པར་ཐལ། ད་ལར་

འཇག་པའ་འགལ་བཤད་ལས་གསངས་པའ་ཕར་ཟར་ན། མ་ཁབ། འདད་

ན། མ་འཐད་པར་ཐལ། གཞང་འད་ས་དང་པའ་ཡན་ཏན་སས་ས་འཆད་པའ་

སབས་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། རགས་པའ་བང་ཆབ་སམས་ལ་དང་པ་ལ་

གནས་ཀང༌། ཞས་སགས་རང་པ་གསམ་གས་མད་ད་དག་ག་དན་བསས་

ནས་བསན་པ་གང་ཞག ད་ས་དང་པའ་ཡན་ཏན་འཆད་པའ་སབས་ཡན་པའ་

ཕར།

གཉས་པ་བའ་ས་ནས་ཉན་རང་ཟལ་གས་གནན་པར་བཤད་པ་ལ་

གསམ། ཚག་དན། ས་དན། འཕས་དན་ན། །བང་སམས་ས་དང་པ་བ་ད་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

51

ན་ཆས་ཅན། ས་བདན་པ་རང་ད་སང་བར་སན་བ་ན་རགས་ཀ་ས་ནས་

ཉན་རང་ཟལ་གས་གནན་པ་ཙམ་ད་མ་ཟད། སང་ཉད་རགས་པའ་བ་ཡང་

ལག་པའ་ས་ནས་ཟལ་གས་གནན་པར་འགར་བ་ཡན་ཏ། དའ་ཚ་འགག་པ་

ཡང་དག་པའ་མཐའ་ཁད་པར་ལ་བ་རགས་ཀ་ཐང་མཐའ་སད་ཅག་མ་ར་ར་

ལའང་གཉས་སང་ནབ་པའ་ས་ནས་འཇག་ལང་བད་ནས་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན་བང་སམས་ས་དང་པ་པ་དས་ས་བདན་པ་རང་ད་སང་

བ་ཐབ་པའ་ཚ་ཉན་རང་དག་བཅམ་བ་སབས་ཀ་ས་ནས་ཟལ་གས་གནན་

ནས་པ་ཡན་ཏ། ས་བཅ་པའ་མད་ལས། ཀ་རལ་བའ་སས་དག་འད་ལ་ས།

།དཔར་ན། རལ་པའ་རགས་ས་སས་པའ་རལ་པའ་བ་རལ་པའ་མཚན་དང་

ལན་པ་ན། སས་པ་ཙམ་གས་རལ་པའ་བན་གས་བན་པའ་ཚགས་ཐམས་

ཅད་ཟལ་གས་གནན་ག། རང་ག་བའ་སབས་ཀས་རམ་པར་དཔད་པས་ན་

མ་ཡན་ན། ནམ་ད་ནར་སན་པར་གར་པ་དའ་ཚ་རང་ག་བའ་སབས་བསད་

པས་བན་པའ་བ་བ་ཐམས་ཅད་ལས་ན་ཤན་ཏ་འདས་པ་ཡན་ན། །ཀ་རལ་

བའ་སས་དག་ད་བཞན་ད་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ཡང༌། སམས་བསད་མ་

ཐག་ཏ་ལག་པའ་བསམ་པའ་ཆ་བ་ཉད་ཀས་ཉན་ཐས་དང་རང་སངས་རས་

ཐམས་ཅད་ཟལ་གས་གནན་ག། རང་ག་བའ་སབས་ཀས་རམ་པར་དཔད་

པས་ན་མ་ཡན་ན། །བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ས་བདན་པ་འད་ལ་གནས་

པའ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ན། རང་ག་ཡལ་ཤས་པའ་ཆ་བ་ཉད་ལ་གནས་

པས་ཉན་ཐས་དང་རང་སངས་རས་ཀ་བ་བ་ལས་ཤན་ཏ་འདས་པ་ཡན་ན།

52

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

།ཞས་གསངས་པའ་ཕར། སམས་བསད་མ་ཐག་ཏ་ཞས་པ་ན་ལག་བསམ་

དག་པའ་སམས་བསད་ལ་དགངས་པ་ཡན་ཏ། རམ་བཤད་ལས། སམས་

བསད་མ་ཐག་ཏ་ཞས་པ་ན་ས་དང་པའ་སབས་ཡན་པས་ལག་པའ་བསམ་པ་

དག་པའ་སམས་བསད་པའ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ས་འདར་ཉན་རང་

བ་སབས་ཀས་ཟལ་གས་གནན་མ་ནས་ལ། ས་བདན་པ་ནས་ནས་པའ་

ར་མཚན་ཡད་ད། ད་ས་དག་པ་མན་ཆད་ཀ་ངས་སལ་ག་ད་མ་སངས་པའ་

འགག་པ་ཡང་དག་པའ་མཐའ་ལ། ས་བདན་པའ་སམས་འཇག་ཁད་པར་

ཅན་ཞག་གས་བ་རགས་ཀ་ཐང་མཐའ་སད་ཅག་མ་གཅག་ལ་གཉས་སང་

ནབ་པའ་ས་ནས་ཕར་མཉམ་པར་བཞག །ད་ལས་གཞན་པའ་བ་རགས་ཀ་

ཐང་མཐའ་སད་ཅག་མ་གཅག་ལ་ཚར་ལང་ནས་པའ་ར་མཚན་གས་ཡན་

པའ་ཕར། ད་ལར་ཡན་ཏ། འཇག་པ་ལས་རང་ད་སང་འད་འདར་ན་སད་

ཅག་དང༌། སད་ཅག་ལ་ན་འགག་པར་འཇག་འགར་ཞང༌། །ཞས་གསངས་

པའ་ཕར།

འན་ཀང་དའ་ཚ། འགག་པ་ཡང་དག་པའ་མཐའ་མངན་ད་བས་པ་ན་

མ་ཡན་ཏ། ས་བཅ་པའ་མད་ལས། བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ས་བདན་པ་འད་

ལ་གནས་པའ་བང་ཆབ་སམས་དཔས་ན་སམས་ཀ་སད་ཅག་དང༌། སམས་

ཀ་སད་ཅག་ལ་ཡང་འགག་པ་ལ་སམ་པར་འཇག་ཅང་ལང་ས། འགག་པ་

མངན་ད་བས་ཞས་ན་མ་བའ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

53

ཉན་རང་ལ་ཆས་ཀ་བདག་མད་རགས་པ་ཡད་པའ་སབ་བད་

རགས་པ་གསམ་བཤད་པ།

གསམ་པ་འཕས་དན་བཤད་པ་ལ་གསམ། ཉན་རང་ལ་ཆས་ཐམས་

ཅད་རང་བཞན་མད་པར་རགས་པ་ཡད་པར་བསན་པ་དང༌། ད་སབ་པའ་

ཁངས་བསན་པ་དང༌། ད་ལར་བསན་པ་ལ་རད་པ་སང་པའ། །དང་པ་ལ་

གཉས། འགལ་པ་མཛད་པའ་དགངས་པ་བཤད་པ་དང༌། ད་ཉད་སད་འཇག་

ག་ལགས་ས་བསན་པའ། དང་པ་ན། ས་བཅ་པའ་མད་ལས་ས་དག་པ་མན་

ཆད་ད་ཉན་རང་བའ་ས་ནས་ཟལ་གས་གནན་མ་ནས་པ་འད་ལར་ན། ཉན་

རང་ལ་དངས་པ་རང་བཞན་མད་པར་ཤས་པ་ཡད་པར་འགབ་ས། ད་ལ་མ་

ཡན་ན། རགས་པ་གསམ་དང་འགལ་པར་འགར་པའ་ཕར་ར། །རགས་པ་

དང་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། བང་སམས་ས་དང་པ་པ་དས་ཅ་ཡང་མད་

མན་ཆད་ལ་ཆགས་པ་མངན་འགར་པ་དང་བལ་པའ་ཕ་རལ་བ་བཞན་ད་

ཉན་རང་དག་བཅམ་པ་རམས་སང་ཉད་རགས་པའ་བའ་སབས་ཀ་ས་ནས་

ཟལ་གས་གནན་ནས་པར་ཐལ། ཉན་རང་གཉས་ཀ་ལ་སང་ཉད་རགས་པའ་

ཤས་རབ་མད་པར་མཚངས་པ་གང་ཞག བང་སམས་ད་ལ་སང་ཉད་རགས་

པའ་ཤས་རབ་ཡད་པའ་ཕར། གཉས་པ་ན། ཉན་རང་དག་བཅམ་པ་གཉས་

ཆས་ཅན། ཕ་རལ་པ་བཞན་ད་ཁམས་གསམ་ན་སད་པའ་ཉན་མངས་

རམས་མ་སངས་པར་ཐལ། ད་དག་ག་ར་བར་གར་པའ་གང་ཟག་ག་བདག་

54

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

འཛན་དང་འཛན་སངས་དངས་འགལ་ད་ཞགས་པའ་ལམ་མ་རད་པའ་ཕར།

དར་ཐལ། དངས་པ་རང་བཞན་མད་པ་ཡངས་ས་ཤས་པ་དང་བལ་བའ་ཕར།

གསམ་པ་ན། ད་ཆས་ཅན། གང་ཟག་ག་བདག་མད་རགས་པར་མ་

རག་པར་ཐལ། གང་ཟག་རང་བཞན་མད་པ་མངན་སམ་ད་རགས་མ་མང་

བའ་ཕར། དར་ཐལ། གང་ཟག་ག་གདགས་གཞ་ཕང་པ་རང་ངས་ནས་གབ་

པར་འཛན་པའ་རག་པའ་ཞན་ཡལ་སན་འབན་མ་ནས་པའ་ཚལ་གས་ཕན་

ཅ་ལག་ག་རག་པས་བཅངས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཕང་པ་རང་བཞན་མད་

པ་ཡངས་ས་ཤས་པ་དང་བལ་པའ་ཕར། ད་ལར་ཡང་རང་འགལ་ལས། ལང་

འད་ལས་ན་ཉན་ཐས་དང་རང་སངས་རས་རམས་ལ་ཡང་ཆས་ཐམས་ཅད་

རང་བཞན་མད་པ་ཡངས་ས་ཤས་པ་ཡད་ད། ཞས་བ་བ་གསལ་བར་ངས་

ཏ། ད་ལར་མ་ཡན་ན། དངས་པར་རང་བཞན་མད་པ་ཡངས་ས་ཤས་པ་

དང་བལ་བའ་ཕར། འཇག་རན་པའ་འདད་ཆགས་གང་བལ་བ་ལར་ད་དག་

ཀང༌། སམས་དང་པ་བསད་པའ་བང་ཆབ་སམས་དཔས་ཀང་རང་ག་བའ་

རམ་པར་དཔད་པས་ཀང་ཟལ་གས་གནན་པར་འགར་ལ། ཕ་རལ་པ་བཞན་

ད་ཁམས་གསམ་ན་སད་པའ་ཕ་རས་ཐམས་ཅད་སངས་པར་ཡང་མ་འགར་

ར། །གཟགས་ལ་སགས་པའ་རང་ག་ང་བ་ལ་དམགས་པས་ཕན་ཅ་ལག་

ཏ་གར་པའ་ཕར། གང་ཟག་ག་བདག་མད་པ་རགས་པར་ཡང་མ་འགར་ཏ

བདག་ཏ་གདགས་པའ་ར་ཕང་པ་ལ་དམགས་པའ་ཕར། ཞས་གསངས་པའ་

ཕར། འདར་ཁ་ཅག་ན་ར། འཁར་བ་ལས་གལ་བའ་གལ་བ་མང་འདས་ཐབ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

55

པ་ལ། དངས་པ་རང་བཞན་མད་པ་རགས་དགས་པར་ཐལ། ར་བའ་དམ་

བཅའ་འཐད་པའ་ཕར། འདད་ན། ད་མ་དགས་པར་ཐལ། ད་རགས་པ་ལ་མ་

བལས་པར་གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ཡད་ཕང་པ་ང་བ་གཅག་དང་

ཐ་དད་གང་རང་གས་སང་པར་ཐས་བསམ་གས་གཏན་ལ་ཕབ་ནས་སམ་

བད་ཀ་ཡན་ལག་དང་མ་བལ་བར་བསམས་པས། གམས་པ་རབ་ཀ་མཐར་

ཐག་པ་ན་གམས་བའ་དན་མངན་སམ་ད་རགས་པ་ཡད་པས། ད་ལར་ན་ད་

སབས་ཀས་ཉན་མངས་སངས་ནས་དག་བཅམ་པའ་འབས་བ་མངན་ད་བད་

ནས་པར་བཤད་པའ་ཕར་ཟར་ན། སན་མད་ད། དངས་པ་རང་བཞན་མད་

པ་རགས་པ་ལ་བལས་པར་གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ཡད་ཀས་སང་

ཉད་མངན་སམ་ད་རགས་པ་ཡད་ཀང༌། ད་མངན་སམ་ད་གསར་ད་མཐང་

བའ་ལམ་མད་མཐང་ལམ་དང༌། རགས་ཟན་གམས་པ་རན་ལན་ད་བད་པའ་

ལམ་ད་སམ་ལམ་མ་ཡན་པས། ད་གཉས་ཀས་ཉན་མངས་ཀན་བཏགས་

དང་ལན་སས་སང་མ་ནས་པས་ན། ད་ལར་སང་བར་བཤད་པ་ད་འདར་དང་

དན་ད་འགལ་བའ་ཕར། ད་ལར་ཡན་ཏ། སབས་འདར་གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་

པའ་རས་ཡད་ཀས་སང་བའ་སང་ཉད་ད་གང་ཟག་ག་བདག་མད་རགས་

པར་འདད་ཀ། ཕ་མར་མ་འདད་པའ་ཕར།

ཡང་ཁ་ཅག དངས་པ་རང་བཞན་མད་པ་རགས་པ་ལ་མ་བལས་

པར་གལ་བ་མང་འདས་ཐབ་ནས་པ་ཡད་པར་ཐལ། རགས་པའ་མ་རག་ལ་

སགས་བཅ་དག་ཙམ་རགས་ཤང་གམས་པར་བས་པ་ལ་བརན་ནས་གལ་

56

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བ་མང་འདས་ཐབ་ནས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། མངན་པ་གཉས་ལས་བཤད་

པའ་ལམ་ཙམ་ལ་བརན་ནས་གལ་བ་མང་འདས་ཐབ་ནས་པའ་ཕར། དར་

ཐལ། ད་ནས་བཤད་པའ་གལ་བ་ད་གལ་བ་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་

ནས་བཤད་པའ་དག་བཅམ་པ་ད་དག་བཅམ་པ་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ།

ད་ནས་བཤད་པའ་དག་བཅམ་པ་ཡད་པའ་ཕར། ཟར་ན། མ་ཁབ། མ་གབ་ན་

དར་ཐལ། ད་ནས་བཤད་པའ་སས་བ་ཟང་བཞ་དང་གང་ཟག་ཡ་བརད་ཡད་

པའ་ཕར།

རང་ལགས་ལ། དངས་པ་རང་བཞན་མད་པར་རགས་པ་ལ་མ་བལས་

པར་གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ཡད་ཀ་སང་པའ་སང་ཉད་མངན་སམ་

ད་རགས་ཤང་གམས་པར་བས་པས་གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ཡད་

ད་འཛན་པའ་རགས་པ་མངན་ད་གར་པ་ར་ཞག་སང་ནས་ཀང༌། བདན་

འཛན་ས་བན་དང་བཅས་པ་སང་མ་ནས་ཏ། ལམ་ད་བདན་འཛན་དང་

འཛན་སངས་དངས་ས་འགལ་བའ་ལམ་མ་ཡན་པའ་ཕར། འ་ན། ལགས་

འདར་མངན་པ་གཉས་ནས་བཤད་པའ་གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ཡད་

ད་འཛན་པའ་རས་ཡད་ཀས་སང་པའ་སང་ཉད་ད། རགས་པའ་སང་ཉད་ད་

བཞད་ན་གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ཡད་ཀས་སང་པའ་དན་གང༌། ད་

ལར་རས་ཡད་ད་འཛན་པའ་རག་པ་ལ་ཀན་བཏགས་དང་ལན་སས་གཉས་

ས་ཇ་ལར་འཇག་ཅ་ན། ད་ཡང་ཡད་ད། གང་ཟག་རང་བཞན་གས་གབ་པར་

འཛན་པའ་སང་ད་ཡང་རང་བཞན་གས་གབ་པར་བཟང་བའ་གང་ཟག་ད།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

57

ཕང་པ་ལ་ཕར་མ་བལས་པའ་དབང་སར་པ་པའ་ར་བ་ལ་བ་དང༌། རང་ག་

ཕང་པ་རམས་རང་བཞན་གས་གབ་པར་བཟང་པའ་གང་ཟག་ད་ལ་བལས་

པའ་དབང་བསར་བར་འཛན་པ་ན། གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་པའ་འཛན་ཚལ་

ཡན་ལ། ད་ལར་བཟང་བ་ལར་གས་སང་པ་ད་གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་པའ་

རས་ཡད་ཀས་སང་པའ་དན་ཡན་པའ་ཕར། ད་ལ་ཀན་བཏགས་དང་ལན་

སས་ཀ་ཁད་པར་ཡང་ཡད་ད། ད་ལར་འཛན་པའ་རག་པ་ལ་གབ་མཐས་

བ་ཁ་བསར་པ་ལ་མ་བལས་པར་རང་ག་ངང་གས་འབང་བ་དང༌། གབ་

མཐས་བ་ཁ་བསར་ནས་གང་ཟག་ད་རང་ག་ཕང་པ་རམས་དང་མཚན་ཉད་

མ་མཐན་པར་འཛན་པ་གཉས་འབང་བའ་ས་མ་ན་ལན་སས་དང༌། ཕ་མ་ལ་

ཀན་བཏགས་ཡན་པའ་ཕར། ད་འད་བའ་རག་པ་དས། གང་ཟག་ད་རང་ག་

ཕང་པའ་ཚགས་དང་ཡ་གལ་དང་རན་གང་ལའང་བཏགས་པ་ཙམ་ད་ཡད་

པར་མ་འཛན་པར་རང་ར་བར་འཛན་པའ་ཚལ་གསལ་ཏ། ད་རད་ལན་ག་

གང་ཟག་ག་རད་ལ་རང་ག་ལས་ངན་པ་འད་དང་ལའ་དབང་པའ་ལས་ལ་

བ་བར་དབང་བང་ན་རང་ཉད་བར་བ་པར་མངན་པར་ཞན་པ་མངན་འགར་

ད་ཡད་པའ་ཕར་ཏ། རམ་འགལ་ལས། མཆག་གཞན་དན་ད་གཉར་ཕར་

དང༌། །ས་འཇག་བ་ཅན་ཉད་ཀ་ཕར། །ས་བ་འད་ཡས་དབང་སགས་ལས། །

བདག་ན་ཐ་དད་ཤས་པར་ འགར། །ཅས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ཚལ་ད་དཔལ་ལན་ཟ་བའ་དགངས་པ་ཡན་པར་མ་ཟད།

རལ་སས་ཞ་བ་ལའ་དགངས་པ་ཡང་ཡན་ཏ། སད་འཇག་ལས་བདན་པ་

58

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

མཐང་བ་གལ་འགར་ག། །སང་ཉད་མཐང་བས་ཅ་ཞག་བ། །ཞས་སང་ཉད་

རགས་པ་ལ་མ་བལས་པར་བདན་བཞ་མ་རག་ལ་སགས་བཅ་དག་ཙམ་

རགས་ཤང་གམས་པར་བས་པ་ལ་བརན་ནས་གལ་བ་མང་འདས་ཐབ་ནས་

ས་ཞས་པའ་རད་པ་བཀད་ནས། ལན་ད་ད་ལར་མ་ནས་ཞས་སན་པ་ལ། ད་

ཉད་ལས། གང་ཕར་ལང་ལས་ལམ་འད་ན། །མད་པས་བང་ཆབ་མད་པར་

གསངས། །བསན་ར་དག་སང་ཉད་ཡན་ན། །དག་སང་ཉད་ཀང་དཀའ་བར་

གནས། །སམས་ན་དམགས་དང་བཅས་རམས་ལ། །མ་ངན་འདས་པའང་

དཀའ་བར་གནས། །ཞས་སགས་དང༌། སང་པ་ཉད་དང་བལ་བའ་སམས།།

འགགས་པ་སར་ཡང་ས་འགར་ ཏ། །འད་ཤས་མད་པའ་སམས་འཇག་

བཞན། །ཞས་པ་དང༌། ཉན་མངས་མད་ཀང་ད་དག་ལ། །ལས་ཀ་ནས་པ་

མཐང་བ་ཡན། །ཞས་དང༌། ཚར་བའ་རན་གས་སད་པ་ཡན། །སད་པ་ད་

དག་ལ་ཡང་ཡད། །ཞས་དང༌། ར་ཞག་ཉར་ལན་སད་པ་ན། །ཞས་སགས་

རམས་ཀས་བརལ་ལན་ག་ས་ནས་གཏན་ལ་ཕབ་པའ་ཕར་ར། །

སབ་བད་ཀ་ཁངས་དགད་པ།

གཉས་པ་སབ་བད་ཀ་ཁངས་དགད་པ་ལ་གཉས། ཐག་ཆན་ག་མད་

དང༌། ཡང་བསན་བཅས་དང་ཐག་དམན་ག་མདའ་ཤས་བད་དགད་པའ།

དང་པ་ན། འཁར་བ་ལས་གལ་བའ་གལ་བ་མང་འདས་ཐབ་པ་ལ་དངས་པ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

59

རང་བཞན་མད་པར་རགས་དགས་པ་ཡན་ཏ། ད་མ་རགས་པར་ཉར་ལན་

ག་ཕང་པ་བདན་པར་བཟངས་ནས་མ་རག་སག་བསལ་སགས་ས་བསམས་

པས་གལ་བ་མང་འདས་ཐབ་མ་ནས་པའ་ཕར། ད་སད་ད་ཡང༌། ལག་

བསམ་བརན་པས་ཞས་པའ་མད་ལས། དཔར་ན། མ་ལ་ལ་ཞག་གས་ས་མ་

མཁན་ག་རལ་མ་བང་བའ་ཚ་ཞས་སགས་ཀས་དཔ་བསན་ནས། དན་ཡང་

ད་ཉད་ལས། རགས་ཀ་བ་འད་ན་དག་སང་དང༌། དག་སང་མ་དང༌། དག་

བསན་དང༌། དག་བསན་མ་ཁ་ཅག་མ་སས་ཤང་མ་བང་བའ་ཆས་རམས་ལ་

མ་སག་པར་ཡད་ལ་བད་ཅང༌། མ་རག་པ་དང་སག་བསལ་བ་དང་སང་པ་

དང་བདག་མད་པར་ཡད་ལ་བད་པ་གང་ཡན་པ་ད་དག་ཀང་ད་དང་འད་བར་

བལའ། །ང་ན་མ་བན་པ་ད་དག་ལ་ལམ་སམ་པ་ཡན་ན་མ་ས་ས། ད་དག་ན་

ལག་པར་ཞགས་པ་ཞས་བའ། །ཞས་སགས་དང༌། བསམ་གཏན་དཔ་འཁད་

ཀ་མད་ལས་ཀང༌། བཅམ་ལན་འདས་གང་ལ་དམགས་པས་སམས་ཅན་

རམས་འཁར་བ་ལས་འདའ་བར་མ་འགར་བ་བསན་ད་གསལ། བཅམ་ལན་

འདས་ཀས་བཀའ་སལ་པ། འཇམ་དཔལ་བདག་དང་བདག་ག་བར་དམགས་

པས་སམས་ཅན་རམས་འཁར་བ་ལས་མ་འདའ། །ཞས་སགས་དང༌། ད་

བཞན་ད་ཡམ་ག་མད་དང༌། ཤར་ཕན་སམ་བར་པ་སགས་ལས་ཀང་ད་

ལར་བཤད་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་བསན་བཅས་དང་ཐག་དམན་ག་མདའ་ཤས་བད་ལ། དང་

པ་ན། རན་ཆན་འཕང་བ་ལས། ཇ་སད་ཕང་པར་འཛན་ཡད་པ། །ད་སད་ད་

60

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ལས་ངར་འཛན་ཉད། །ངར་འཛན་ཡད་ན་ཡང་ལས་ཏ། །ད་ལས་ཀང་ན་ས་

བ་ཡན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་དང༌།

གཉས་པ་ན། ལང་ཕན་ཚགས་ལས། གཟགས་ན་དབ་བ་བརས་པ་

འད། །ཚར་བ་ཆ་ཡ་ཆ་བར་འད། །འད་ཤས་སག་ར་ལ་བ་ས། །འད་བད་

རམས་ན་ཆ་ཤང་བཞན། །རམ་པར་ཤས་པ་ས་མ་ལར། །ཉ་མའ་གཉན་གས་

བཀའ་སལ་ཏ། །ཞས་གསགས་པའ་ཕར་ར། །གཞན་ཡང༌། ཐག་དམན་ག་

མད་ལས། སང་ཉད་ཕ་མ་བསན་པར་ཐལ། །ད་ལས་སང་ཉད་སན་པ་ན། །

འདས་བས་རང་བཞན་ག་ཟད་པ་སང་ཉད་ད་བསན། ཐག་ཆན་ག་ས་སད་

ལས་འདས་བས་རང་བཞན་གས་ས་བ་མད་པ་སང་ཉད་ད་བསན་པས། ད་

གཉས་སང་ཉད་ད་དན་གཅག་པའ་ཕར་ཏ། རན་ཆན་ཕང་བ་ལས། ཐག་པ་

ཆ་ལས་ས་མད་ བསན། །གཞན་ག་ཟད་པ་སང་པ་ཉད། །ཟད་དང་མ་ས་དན་

ད་ན། །གཅག་པས་ད་ཕར་བཟད་པར་གས། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ཐག་

དམན་ག་མད་ལས་འདས་བས་ཟད་པ་སང་ཉད་ད་བསན་པ་ན་གཉན་པས་

ཟད་པའ་དན་མ་ཡན་པར་གདད་མ་ནས་རང་བཞན་གས་ཟད་པ་ལ་བད་པ་

ཡན་ཏ། ད་ཡང་རད་བ་མ་ལས། གདད་ནས་ཟད་པས་ཟད་ཅས་བ། །ཞས་

གསངས་པ་ལ་བ་ཡན་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ད་ལར་བསན་པ་ལ་རད་པ་སང་བ་ལ་གཉས། འགལ་པ་

ནས་བཤད་པའ་རད་སང་དང༌། དར་གསལ་བར་མ་བཤད་པའ་རད་པ་སང་

པའ། །དང་པ་ལ་གཉས། རད་པ་དང༌། ལན་ན། །དང་པ་ན། སབ་དཔན་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

61

ལགས་ལན་འབད་ན་ར། ཐག་ཆན་བསན་པ་དན་མད་པར་ཐལ། ཐག་དམན་

ག་ས་སད་ལས་ཆས་ཀ་བདག་མད་བསན་པའ་ཕར་ཞས་རད།

གཉས་པ་ལན་ན། ད་ལར་རད་པ་མ་འཐད་པར་ཐལ། ད་ན་ལང་དང་

ཡང་འགལ། རགས་པ་དང་ཡང་འགལ་པའ་ཕར། དང་པ་ལང་དང་འགལ་ཏ།

སར་དངས་པའ་མད་བསན་བཅས་ལ་བ་ཐམས་ཅད་དང་འགལ་བའ་ཕར།

གཉས་པ་རགས་པ་དང་འགལ་བའ་ཚལ་ལ། ཁད་ཀས་ད་ན་ཐག་

ཆན་བསན་པ་དན་མད་ད་འགར་ཞས་ཟར་རམ། ཐག་ཆན་ག་ས་སད་ལས་

སང་ཉད་བསན་པ་དན་མད་ད་འགར་ཞས་ཟར། དང་པ་ལར་ན་ཁབ་པ་མ་

ངས་ཏ། ཐག་ཆན་ག་ས་སད་ལས་སང་ཉད་ཕ་མ་ཙམ་སན་པ་མ་ཡན་ག།

བང་སམས་ཀ་ས་དང༌། སད་པ་དང༌། སན་ལམ་དང༌། བས་བ་རབས་པ་

ཆ་དང༌། བང་སམས་ཀ་མཐ་ཕལ་ད་བང་བ་རམས་ཀང་བསན་པའ་ཕར་

ཏ། རན་ཆན་ཕང་བ་ལས། ཉན་ཐས་ཐག་པ་ད་ལས་ན། །བང་ཆབ་སམས་

དཔའ་སན་ལམ་དང༌། །སད་པ་ཡངས་བས་མ་བཤད་ད། །བང་ཆབ་སམས་

དཔའ་ག་ལ་འགར། །བང་ཆབ་སད་ལ་གནས་པའ་དན། །མད་ས་ལས་ན་

བཀའ་མ་སལ། །ཐག་པ་ཆ་ལས་བཀའ་སལ་པ། །ད་ཕར་མཁས་པ་རམས་

ཀས་བཟང༌། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། གཉས་པ་ལར་ནའང་ཁབ་པ་མད་ད།

ཐག་དམན་ག་ས་སད་ལས་སང་ཉད་རགས་པའ་རམ་གངས་མདར་བསས་

ཙམ་ག་ས་ནས་བསན། ཐག་ཆན་ག་མད་ལས་ན་སང་ཉད་རགས་པའ་རམ་

གངས་མཐའ་ཡས་པའ་ས་ནས་བསན་པས་ཁད་པར་ཆ་བའ་ཕར། དར་ཐལ།

62

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

འཇག་རན་ལས་འདས་པར་བསད་པ་ལས། མཚན་མ་མད་པར་མ་རགས་

པར། ཁད་ཀས་ཐར་པ་མད་པར་གསངས། །ད་ཕར་ཁད་ཀས་ཐག་ཆན་

ལས། །ད་ན་ཚང་བར་བསན་པ་ལགས། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ལ་གཉས། མངན་རགས་རན་ར་འགལ་དང་འགལ་བ་སང་

བ་དང༌། རད་བ་ར་འགལ་དང་འགལ་བ་སང་པའ། །དང་པ་ལ་གཉས། རད་པ་

དང༌། ལན་ན། །དང་པ་ན། སབས་འདར་འཕགས་པ་ལ་སང་ཉད་རགས་མང་

གས་ཁབ་པ་དང༌། ཉན་རང་དག་བཅམ་པས་བདན་འཛན་སངས་པ་འདད་པ་

ཡང་མ་འཐད་པར་ཐལ། གཟང་དན་རགས་པ་སང་ཕར་དང༌། །ཞས་སགས་

ཀས་རང་རལ་དག་བཅམ་པས་ཤས་པ་བདན་པར་འཛན་པའ་བདན་འཛན་

མ་སངས་པར་བཤད་པ་དང༌། ད་ན་མཚན་མར་དམགས་ས་ནས། །ཞས་

སགས་ཀས། ཉན་རང་དག་བཅམ་པ་བདན་འཛན་གས་བཅངས་པར་

བཤད་པའ་ཕར་དང༌། ཉན་མངས་ཤས་བ་ལམ་གསམ་ག་ཞས་པའ་སབས་

ས་བདན་འཛན་ཤས་སབ་ཏ་བས་ནས་ཆང་ངའ་ཆང་ང་ད་བང་སམས་ཀ་

སམ་ལམ་ཆན་པའ་ཆན་པས་སང་བར་བཤད་པའ་ཕར། །ཟར་ན་གཉས་པ་

ལན་ན། སན་ད་དག་མ་འཇག་ས། སབས་འདར་ད་དག་དང་དན་ད་འགལ་

རགས་པའ་ཕར། ད་ཡང་ཡན་ཏ། མངན་རགས་རན་གས། གདལ་བ་

རགས་ཅན་གསམ་པ་ར་ར་ལའང་ནང་ཚན་དབང་པ་ར་འབང་རལ་གསམ་

བཤད་པའ་ནང་ག་ཐག་དམན་ག་རགས་ཅན་དབང་རལ་འགའ་ཞག་རས་ས་

འཛན་པ་སགས་ཀ་ཆད་ཡན་པའ་ཕར།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

63

གཉས་པ་ལ་གཉས། རད་པ་དང༌། ལན་ན། །དང་པ་ན་འཕགས་པ་

ལ་སང་ཉད་རགས་མང་གས་ཁབ་པ་དང༌། བདན་འཛན་ཉན་སབ་ཏ་འདད་

པ་མ་འཐད་པར་ཐལ། རད་བ་མས། ཉ་མའ་དཀལ་འཁར་འད་འབར་བ།།

མག་མད་པས་ན་མཐང་བ་མད། །ཞས་སགས་ར་འགལ་གས་ཉན་རང་ལ་

སང་ཉད་རགས་པ་མད་པར་བསན་པ་དང༌། འཁར་གསམ་རམ་པར་རག་པ་

གང༌། ད་ན་ཤས་བའ་སབ་པར་འདད། །ཞས་པས་བདན་འཛན་ཤས་སབ་

ཏ་བཤད་པའ་ཕར་ཟར། གཉས་པ་ལན་ན། སན་མད་ད། དང་པ་ན། བདན་

འཛན་གས་བཅངས་པའ་ཉན་རང་ག་རགས་ཅན་འགའ་ཞག་ལ་དགངས་

པའ་ཕར། ད་ལར་ཡན་ཏ། རད་བ་མ་ལས། རང་བང་རམས་ཀ་དན་དམ་ད།།

དད་པ་ཉད་ཀས་རགས་པ་ཡན། །ཞས་རང་རལ་ལ་ད་ཁ་ན་ཉད་རགས་པ་

ཡད་པར་བཤད་པའ་ཕར། ཕ་མ་ཡང་སར་ལར་དང་དན་ད་འགལ་པ་ཡན་ཏ།

རད་བ་ར་འགལ་ག་དགངས་པ་མཐའ་ཐག་ཐལ་འགར་ད་གནས་པར་ཁས་

ལན་རགས་པའ་ཕར།

ས་འདར་ལག་པའ་ཡན་ཏན་གཞན་བསན་པ།

གསམ་པ་ས་འདར་ལག་པའ་ཡན་ཏན་གཞན་བསན་པ་ལ་བཞ། ས་

འདའ་སན་པ། རན་དམན་པའ་སན་པ། བང་སམས་ཀ་སན་པ། སན་པའ་

ཕར་ཕན་ག་དབ་བ་བཤད་པའ། །དང་པ་ན། ས་དང་པ་ཐབ་པ་དའ་ཚ་བང་

སམས་ས་དང་པ་བ་ད་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་རགས་པའ་སངས་རས་ཀ་བང་

64

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཆབ་འཐབ་པའ་ར་དང་པ་སན་པའ་ཕར་ཕན་ཉད་ན་ཕར་ཕན་གཞན་རམས་

ལས་ཀང་ཆས་ལག་པར་འགར་པ་ཡན་ཏ། ལས་ལངས་སད་སགས་གཏང་

བ་ལ་སར་སའ་ཀན་འཛན་ག་ད་མ་མད་ཅང༌། སན་པའ་ཕར་ཕན་ག་ཉམས་

ལན་ལག་པར་ཐབ་པའ་ཚད་ད་ཙམ་ད་ཕར་ཕན་གཞན་ག་ཉམས་ལན་ལག་

པར་མ་ཐབ་པའ་སམས་དཔའ་ཡན་པའ་ཕར། དའ་ཚ་ཕའ་ཡ་བད་སར་

བ་ལ་གས་པ་མ་ཟད། རང་ག་ཤ་གཞན་ལ་སར་བ་ལའང་གས་པར་བས་པ་

ཡས་ཆས་ཅན། བང་སམས་འདའ་ནང་ག་ཡན་ཏན་གང་ཟག་གཞན་ཕལ་

ཆ་བའ་མངན་སམ་ལ་སང་ད་མ་རང་བ་དག་ཀང་ཡད་པར་དཔག་པ་ས་

སབ་པའ་རར་ཡང་འགར་ཏ། དར་སབ་བད་ཀ་གཏན་ཚགས་ས་འགར་

བའ་ཕར། དཔར་ན། ད་བས་མ་ཡད་པར་དཔག་པ་བཞན་ན། །གཉས་པ་

ལ་གཉས། སན་པས་འཁར་བའ་བད་བ་སབ་པ་དང༌། མ་ངན་ལས་འདས་

པའ་བད་བ་སབ་པའ། །དང་པ་ན་ཤས་བ་ཆས་ཅན། ཐབ་པས་གདལ་བ་ལ་

དང་པར་སན་པའ་གཏམ་མཛད་པའ་ར་མཚན་ཡད་ད། ས་བ་འད་ཀན་ན་

ཚ་གང་བཀས་སམ་སགས་སག་བསལ་ཕར་བཅས་པའ་བད་བ་མངན་པར་

འདད་ཅང༌། མ་རམས་ཀ་བད་བ་དའང་བཟའ་བཏང་སགས་ཀ་ལངས་སད་

མད་པར་འབང་བ་མ་ཡན་ལ། ལངས་སད་ཀང་ན་སན་སན་པ་བཏང་བ་

ལས་འབང་བར་མཁན་པས་ཏ་ར་མཚན་ད་ཡན་པའ་ཕར་ར། །འ་ན་སན་

འབས་ལངས་སད་འབང་བ་ལ་གཏང་བ་པ་ཚལ་དང་མཐན་པ་ཞག་ངས་

པར་དགས་སམ་ཞ་ན། མ་དགས་ཏ། གཏང་བ་པ་སང་ར་དམན་ཞང༌། དར་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

65

མ་ཟད། སམས་ཅན་གཞན་ལ་ཤན་ཏ་རབ་པའ་སམས་དང་ལན་པ་ཅན་རང་

དན་མངན་མཐ་ཙམ་གཙ་བར་ལར་ལན་པ་ཉད་ད་འགར་བ་གང་ཡན་པ་

ད་དག་ག་ཡང་འདད་པའ་ལངས་སད་རམས་བཀས་སམ་སགས་ཀ་སག་

བསལ་ཉ་བར་ཞ་བའ་རར་འགར་བ་ད་ན་སན་སན་པ་བཏང་པ་ལས་འབང་

བའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། རམ་སན་ལ་ར་བ་ཙམ་ག་རན་དམན་པའ་སན་པ་གཏང་

པ་འད་ཡང་ཆས་ཅན། འཁར་བའ་བད་བར་མ་ཟད་མང་འདས་ཀ་བད་བའང་

སབ་པར་བད་ད། སན་པ་གཏང་བའ་སབས་ཀས་དས་ནམ་ཞག་ག་ཚ་

གཏང་བ་པ་འཕགས་པའ་ས་བ་དང་འཕད་པ་མར་ད་འཐབ་པར་བད་ལ། ད་

ནས་དས་ཆས་བསན་པ་ཉམས་ས་བངས་པས་འཁར་བའ་སད་རན་ཡང་

དག་པར་བཅད་པར་བས་ཏ་འཕགས་པ་དང་འཕད་པ་ད་ཡ་ར་ཅན་འབས་བ་

ཉན་རང་གང་རང་ག་ཞ་བར་འག་བ་ས་འཐབ་པར་འགར་བའ་ཕར་ར། །

གསམ་པ་ལ་བཞ། བང་སམས་ཀ་སན་པའ་ཕན་ཡན་ཐན་མང་མ་

ཡན་པ་བསན་པ། རན་གཉས་ཀ་ལ་སན་པ་བསགས་པ། བང་སམས་ཀ་

སན་པའ་ཚ་དགའ་བ་ཇ་ལ་བ་འཐབ་པ། བང་སམས་ཀས་ལས་སན་པའ་

ཚ་སག་བསལ་ཡད་མད་བསན་པའ། །དང་པ་ན། འག་བ་ལ་ཕན་པར་དམ་

བཅས་པའ་ཡད་ཅན་བང་སམས་རམས་ཆས་ཅན། སན་པ་གཏང་བ་ལ་

གས་པའ་ར་མཚན་ཡད་ད། སན་པས་རང་པར་མ་ཐགས་པར་སང་བ་

པ་ཚམ་པར་མཐང་བ་ན་འཕལ་ད་སན་འབས་དགའ་བ་མཆག་འཐབ་པར་

66

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

འགར་བའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། རན་གཉས་ཀ་ལ་སན་པའ་གཏམ་

ཉད་གཙ་བར་གལ་ཆ་བ་ཡན་ཏ། ར་མཚན་གང་ག་ཕར་ན། བར་བའ་བདག་

ཉད་བང་སམས་དང་བར་བའ་བདག་ཉད་བང་སམས་མ་ཡན་པ་གཉས་ཀ་

ལའང་སན་པས་མངན་མཐ་དང་ངས་ལགས་འདན་པ་དའ་ཕར་ར། །

གསམ་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། བང་སམས་ཀས་ལས་ལངས་སད་

ཐམས་ཅད་བཏང་བས་ཉན་རང་ཞ་བདར་ཞགས་པའ་བད་པ་ལས་ལག་པའ་

བད་བ་འབང་བ་ལ་ཞག་སས་ཅ་དགས་ཏ། སང་བ་པས་ཇ་ལར་བན་ཅག་

ཅས་པའ་ས་ཐས་ནས་དའ་དན་བསམས་པ་ལས་རང་ལ་སང་བར་ག་བའ་

ཚ་རལ་སས་ད་ལ་བད་བ་ཆན་པ་འབང་བ་ད་ལར་ཐབ་པ་ཉན་རང་རམས་

ལ་ཞ་བར་ཏ་མང་འདས་ཀ་དབངས་ས་ཞགས་པས་ཀང་བད་བ་བསད་པར་

བད་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར་ར།

བཞ་པ་ན། བང་འཕགས་ཆས་ཅན། ཁད་ཀ་ལས་གཏང་བ་ལ་སག་

བསལ་མད་ད། ད་མད་ཀང་ས་སའ་སག་བསལ་ལ་བསམས་ཏ་རང་ག་

ལས་བཅད་ནས་སར་ཞང་བདག་ག་སག་བསལ་གས་ཏ་ད་ལ་རས་མད་

པར་བས་ནས་སམས་ཅན་གཞན་དག་རམས་ཀ་དམལ་བ་ལ་སགས་པའ་

སག་བསལ་རང་གས་རག་ཅང་ཉམས་ས་མང་བ་ཉད་ད་མཐང་ནས་ན་སག་

བསལ་ད་གཅད་པར་བ་བའ་ཕར་ད་མར་ད་བརན་འགས་རམ་པར་བད་

པའ་ཕར།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

67

བཞ་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། སན་པའ་ཕར་ཕན་ད་ལ་དབ་ན་

གཉས་ཡད་ད། སན་པ་འདའང་སན་བ་རས་དང་ལན་པ་པ་དང༌། གཏང་

པ་པར་བདན་པར་དམགས་པས་སང་པར་མངན་སམ་ད་རགས་པའ་ཤས་

རབ་ཀས་ཟན་པའ་སན་པ་ན་འཇག་རན་ལས་འདས་པའ་སན་པའ་ཕ་རལ་

ཏ་ཕན་པ་ཞས་བ་ལ། སན་པའ་འཁར་གསམ་པ་དག་ལ་བདན་པར་ཆགས་

པ་སས་པར་གར་པའ་བདན་འཛན་གས་བཅངས་པའ་སན་པ་ད་འཇག་རན་

པའ་སན་པའ་ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པ་ཡན་ཅས་བསན་པའ་ཕར་འདར་ས་དན་

ལ། བང་སམས་ཀ་སན་པའ་ཕར་ཕན་ག་ང་བ་བཞག་ཏ་ཡད་ད། རང་རད་

ཀ་གཏང་བའ་སམས་པ་མཚངས་ལན་དང་བཅས་པ་ཆས་བཞ་ལན་ཞག་ལ་

འཇག་པའ་ཕར། ཆས་བཞ་ཡང་ཡད་ད། མ་མཐན་སགས་སར་ས་ཉམས་

པ་དང༌། གགས་སང་ཉད་རགས་པའ་ཤས་རབ་ཀས་ཟན་པ་དང༌། བད་ལས་

སམས་ཅན་ག་འདད་པ་རགས་པ་དང༌། འབས་བ་སམས་ཅན་ཐམས་ཅད་

བང་ཆབ་ལ་འགད་པ་རམས་ཡད་པའ་ཕར། དབ་ན་གཉས་ཡད་ད། སར་

ལར་འཇག་རན་ལས་འདས་མ་འདས་གཉས་ཡད་པའ་ཕར། གཞན་ཡང་

སན་བའ་ས་ནས་བཞ་ཡད་ད། ཟང་ཟང་ག་སན་པ། མ་འཇགས་པའ་སན་

པ། ཆས་ཀ་སན་པ། བམས་པའ་སན་པ་རམས་ས་ཡད་པའ་ཕར། སན་

བའ་རས་ན་སན་པ་མ་ཡན་ཏ། སན་པའ་ང་བ་གཏང་སམས་འཁར་བཅས་

ལ་འཇག་པར་བཤད་ཟན་པའ་ཕར་དང༌། ད་ལ་མ་ཡན་ན། ཧ་ཅང་ཐལ་བར་

འགར་བའ་ཕར། སན་པའ་ཕར་ཕན་ཡན་ན། སང་ཉད་རགས་པའ་ཤས་རབ་

68

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཀས་ཟན་པས་མ་ཁབ་ས། བང་སམས་ཀ་སམས་བསད་བས་བ་སང་ཉད་

རགས་པའ་ཤས་རབ་གསམ་གས་ཟན་པའ་བང་སམས་ཀ་སན་པ་སན་

པའ་ཕར་ཕན་ད་འགར་བར་མ་ཟད། ད་གསམ་པ་གང་རང་གས་ཟན་པའ་

སན་པ་ཡང་སན་པའ་ཕར་ཕན་ད་འགར་བའ་ཕར་ཏ། རམ་བཤད་ལས། ད་

ཡང་ཤས་རབ་ཀས་མ་ཟན་ཀང་བང་ཆབ་ཆན་པར་བས་བས་ཟན་པས་ཕ་

རལ་ཏ་འག་བ་ད་ངས་པར་བཞག་པའ་ཕར། སན་པའ་ཕར་ཕན་ག་མང་

རད་པར་འགར་ར། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ཕར་ཕན་ག་དན་ལ་གཉས་

ཡད་ད། འདར་ཕན་པ་དང༌། འདས་ཕན་པ་གཉས་ཡད་པའ་ཕར། དང་པའ་

དབང་ད་བས་ན་སངས་རས་ཀ་ས་ན་ཡད་ལ །ཕ་མའ་དབང་ད་བས་ན་སབ་

ལམ་ནའང་ཡད་ད། རམ་བཤད་ལས། དས་ན་ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པའ་དན་ལ་ཕ་

རལ་འདར་ཕན་པ་ཞས་ལས་ལ་སར་ན་སངས་རས་ཀ་སར་ཕན་པ་ཡན་

ལ། འདས་ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པར་བད་པ་ཞས་བད་པ་ལ་སར་ན་སབ་ལམ་ན་

ཡང་ཕར་ཕན་ཡད་ད་ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ས་འདར་སན་པའ་ཕར་ཕན་

ག་ཉམས་ལན་ལག་པར་ཐབ་པ་ལར་ཕར་ཕན་གཞན་ག་ཉམས་ལན་མ་ཐབ་

ཀང་ཕར་ཕན་ལག་མ་རམས་མད་པ་ན་མ་ཡན་ཏ། རམ་བཤད་ལས། ས་རབ་

ཏ་དགའ་བ་ཐབ་པའ་ཚ་བང་སམས་ད་ལ་ཕར་ཕན་བཅའ་ནང་ནས་སན་

པའ་ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པ་ཉད་ད་ཁ་ན་ཆས་ལག་པར་ཡད་པར་འགར་ཏ། ད་ལ་

ཕར་ཕན་གཞན་རམས་མད་པ་ན་མན་ན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། བང་

སམས་འཕགས་པའ་རད་ལ་འཇག་རན་པའ་སན་པའ་ཕར་ཕན་མད་ད།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

69

དའ་རད་ལ་སང་ཉད་མངན་སམ་ད་རགས་པའ་ཤས་རབ་ཀས་མ་ཟན་པའ་

སན་པ་མད་པའ་ཕར། སང་ཉད་རགས་པའ་ཤས་རབ་ཀས་ཟན་པའ་སན་

པ་ཡན་ན། སན་པའ་ཕར་ཕན་ཡན་པས་མ་ཁབ་ས། ཉན་རང་གཉས་ཀ་རད་

ལ་སང་ཉད་མངན་སམ་ད་རགས་པའ་ཤས་རབ་ཀས་ཟན་པའ་སན་པ་ཡད་

ཀང༌། སན་པའ་ཕར་ཕན་མད་པའ་ཕར་ཏ། གལ་ཏ་ད་ཡད་ན་ཕར་ཕན་བཅ་

ཡད་པར་ཐལ་བར་འགར་པའ་ཕར་ར། །

སར་བང་སམས་རབ་བང་དང་ཁམ་པའ་རན་ཅན་གཉས་ཀས་ཆས་

དང་ཟང་ཟང་ག་སན་པ་གཉས་ཀ་བད་དགས་ཀང༌། རབ་བང་ལ་གཙ་བར་

ཆས་ཀ་སན་པ་བསགས་པ་ཡན་ཏ། བང་སམས་ཀ་ས་ས་ཐར་པ་ལས།

ཤ་རའ་བ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ཁམ་པ་གང་གས་སངས་རས་ཀ་ཞང་

གད འ་ཀང་ག་བ་མ་སད་དག་རན་པ་ཆ་ས་བདན་གས་རབ་ཏ་གང་བར་

བས་ཏ། ད་བཞན་གཤགས་པ་དག་བཅམ་པ་ཡང་དག་པར་རགས་པའ་

སངས་རས་རམས་ལ་ཕལ་བ་བས། ཤ་རའ་བ་རབ་ཏ་བང་བར་གར་པའ་

བང་ཆབ་སམས་དཔའ་གང་གས་ཚག་བཞ་པའ་ཚགས་ས་བཅད་པ་ཞག་

བསན་ན། ད་ན་ད་བས་བསད་ནམས་ཆས་མང་ད་བསད་ད། ཤ་རའ་བ་ད་

བཞན་གཤགས་པས་ན་རབ་ཏ་བང་བས་ན་ཟང་ཟང་ག་སན་པ་བ་བར་མ་

གནང་ང༌། །ཞས་དང༌། ལམ་རམ་ཆན་མ་ལས། སར་ཟང་ཟང་ག་སན་པ་

ན་ཁམ་པའ་བང་སམས་ཀས་བད་ལ། བང་སམས་རབ་བང་གས་ཆས་

ཀ་སན་པ་བ་བར་གསངས་ཏ། ཞས་དང༌། ལམ་རམ་ཆང་བ་ལས་ད་ཁ་ན་

70

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ལར་གསངས་པའ་ཕར། བང་སམས་རབ་བང་གས་ཟང་ཟང་ག་སན་པ་མ་

བ་བར་གསངས་པ་ཡང་ཐས་པ་སགས་ཀ་བར་ཆད་ད་འགར་ན་མ་བ་བའ་

དན་ཡན་ག་སར་ད་བ་དགས་ཏ། ལམ་རམ་གཉས་ཀ་ལས། ད་ཡང་ཐས་

པ་སགས་ལ་བར་ཆད་ད་འགར་བར་བསབ་བཏས་ལས་གསངས་ཏ། རབ་

བང་གས་ཟང་ཟང་ཆད་ད་བསབས་ནས་སན་པ་གཏང་བ་བཀག་ག །རང་

ག་དག་བའ་བ་བ་ལ་མ་གནད་པར་སན་ག་བསད་ནམས་ཀ་མཐས་མང་ད་

རད་ནས་ཟང་ཟང་གཏང་དགས་པར་གསངས་ས། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

གསམ་པ་སའ་ཡན་ཏན་བརད་པའ་ས་ནས་མཇག་བས་བ་ན། ས་

དང་པ་རབ་ཏ་དགའ་བ་འད་ན་ཆས་ཅན། ནར་བ་ཆ་ཤལ་ཟ་བའ་དཀལ་

འཁར་ཇ་ལ་བ་བཞན་ད་གནས་ཏ། ཟ་བ་ད་ནམ་མཁའ་དབངས་མཐན་པར་

གནས་ཤང་དར་འད་ཀས་མཛས་པར་བད་པ་དང༌། མན་པ་སག་པ་ཐམས་

ཅད་རམ་པར་བསལ་ནས་གནས་པའ་དཔ་ལར་ཁད་ས་འདར་གནས་པའ་

རལ་བའ་སས་ཀ་ཡད་ལ་རབ་ཏ་གནས་ཤང༌། རང་ག་དམ་པའ་རན་ས་དང་

པ་བའ་ཡད་ལ་ཡ་ཤས་ཀ་འད་ཆགས་པས་མཛས་པ་རད་པར་གར་པའ་

ཕར་དང༌། མ་མཐན་ཕགས་མཐང་སང་ལས་རལ་བ་བད་པ་ཡན་པའ་ཕར།

ཤས་བ་ཆས་ཅན། བསན་བཅས་ཆན་པ་དབ་མ་ར་བ་ཤས་རབ་ལ་འཇག་

པ་ལས་སམས་བསད་པ་བཅའ་ནང་ནས་དང་པ་གཏན་ལ་ཕབ་ཟན་ཏ། སར་

བཤད་པ་ལར་གཏན་ལ་ཕབ་པའ་ཕར་ར། །

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

71

སམས་བསད་གཉས་པ།

ས་གཉས་པ་ད་མ་མད་པ་བཤད་པ།

གཉས་པ་ས་གཉས་པ་ད་མ་མད་པ་བཤད་པ་ལ་ལ། ས་འདར་ཚལ་

ཁམས་ཡངས་ས་དག་པར་བསན་པ། ཚལ་ཁམས་ཀ་བསགས་པ། ཚལ་

ཁམས་མ་མཐན་ཕགས་དང་མ་འདས་པའ་དཔ། ཚལ་ཁམས་ཀ་ཕར་ཕན་

ག་དབ་བ། སའ་ཡན་ཏན་བསན་པའ་ས་ནས་འཇག་བས་བའ། །

ཡན་ཏན་ཡངས་ས་དག་ཚལ་དང་ཚལ་ཁམས་ལག་ཚལ་སགས་

བསན་པ།དང་པ་ལ་བཞ། ས་འདར་ཚལ་ཁམས་ཕན་སམ་ཚགས་པར་བསན་

པ། ཡན་ཏན་ཡངས་ས་དག་པ། ཚལ་ཁམས་ལག་ཚལ། ཚལ་ཁམས་དག་

པའ་ར་གཞན་བསན་པའ། །དང་པ་ལ་གསམ། ཚག་དན། ས་དན། མཐའ་

དཔད་པའ། །དང་པ་ན། ས་གཉས་པ་ལ་གནས་པའ་བང་སམས་ད་ཆས་

ཅན། སད་པར་མ་ཟད་ར་ལམ་ད་ཡང་འཆལ་བའ་ཚལ་ཁམས་ཀ་ད་མ་

སངས་པ་ཡན་ཏ། ཚལ་ཁམས་ཀ་ཕར་ཕན་ལག་པའ་ཕན་སམ་ཚགས་པ་

ཡན་ཏན་དག་དང་ལན་པའ་གང་ཟག་ཡན་པའ་ཕར།

72

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

གཉས་པ་ན། ས་འདར་ཡན་ཏན་ཐབ་ཚལ་ཡད་ད། འདར་ཕར་ཕན་

བཅའ་ནང་ནས་ཚལ་ཁམས་ཀ་ཉམས་ལན་ལག་པར་ཐབ་པ་དང༌། ཡན་

ཏན་གཞན་སང་ཕག་བཅ་གཉས་ཐབ་པ་ཡན་པའ་ཕར། བང་སམས་ཀ་

ཚལ་ཁམས་ཀ་ང་བ་བཞག་ཏ་ཡད་ད། གཞན་ལ་གནན་པ་གཞ་དང་བཅས་

པ་ལས་ཡད་ཕར་ལག་པའ་བང་སམས་ཀ་རད་ཀ་སང་པའ་སམས་པ་ད།

བང་སམས་ཀ་ཚལ་ཁམས་ཡན་པའ་ཕར། བང་སམས་ཀ་རད་ཀ་སམ་པ་

ཡན་ན། བང་སམས་ཀ་སམ་པ་ཡན་མ་དགས་ཏ། བང་སམས་ཀ་རད་ཀ་

ས་ཐར་ག་ཁམས་ན། དའ་རད་ཀ་སམ་པ་ཡན་ཀང་བང་སམས་ཀ་སམ་

པ་མན་པའ་ཕར། བང་སམས་ཀ་ཚལ་ཁམས་ད་ལ་དབ་ན་གསམ་ཡད་ད།

དར་གར་པའ་སམ་པའ་ཚལ་ཁམས་དང༌། དག་བ་ཆས་སད་ཀ་ཚལ་ཁམས་

དང༌། སམས་ཅན་དན་བད་ཀ་ཚལ་ཁམས་རམས་ས་ཡད་པའ་ཕར། དང་པ་

ཡད་ད། བང་སམས་ཀ་རད་ཀ་སང་བདན་འཁར་བཅས་ཀ་ཚལ་ཁམས་ད་

ད་ཡན་པའ་ཕར། གཉས་པ་ཡད་ད། དའ་རད་ཀ་ཕན་དག་ག་ཉམས་ལན་

ལ་འབད་པའ་ཚལ་ཁམས་ད་ད་ཡན་པའ་ཕར། གསམ་པ་ཡད་ད། དའ་རད་

ཀ་སམས་ཅན་ག་དན་ཁ་ན་མ་ཐ་བ་མད་པར་སབ་པའ་ཚལ་ཁམས་ད་ད་

ཡན་པའ་ཕར། བང་སམས་ཀ་ཚལ་ཁམས་ཀ་ཕར་ཕན་ཡན་ན། སང་ཉད་

རགས་པའ་ཤས་རབ་ཀས་ཟན་པས་མ་ཁབ་ས། སམས་བསད་དང་བས་

བ་ཁད་པར་ཅན་གས་ཟན་པའ་བང་སམས་ཀ་སན་པ་ཙམ་ཡང་སན་པའ་

ཕར་ཕན་ད་འགར་བ་བཞན་ཡན་པའ་ཕར་ཏ། རམ་བཤད་ལས། སན་པ་ལ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

73

བཤད་པ་དས་ཚལ་ཁམས་ལ་སགས་པ་ལ་ཡང་སམས་བསད་དང་བས་བ་

དང་ཤས་རབ་ཀས་ཟན་པ་ས་ས་བ་དང་གཉས་ཀ་རགས་པར་བའ། །ཞས་

གསངས་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ན། ཁ་ཅག །བང་སམས་ས་གཉས་པ་བ་དས་རང་བཞན་

ག་ཁ་ན་མ་ཐ་བའ་ཚལ་འཆལ་སངས་ཡང༌། བཅས་པ་དང་འགལ་པའ་འཆལ་

ཁམས་མ་སངས་ཟར་ན། དས་ད་སངས་པར་ཐལ། རམ་བཤད་ལས། འད་

ན་ར་ལང་དང་རང་བཞན་ག་ཁ་ན་མ་ཐ་བ་ཙམ་ག་འཆལ་ཁམས་མན་ག།

བཅས་པ་དང་འགལ་བ་ཐམས་ཅད་ཀ་འཆལ་ཁམས་ཀ་ད་མ་སངས་པའ། །

ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ཁ་ཅག །བང་སམས་ཀ་རད་ཀ་སམ་པ་ཡན་ན།

བང་སམས་ཀ་སམ་པ་ཡན་དགས་པར་ཐལ། བང་སམས་ཀ་རད་ཀ་ཚལ་

ཁམས་ཡན་ན། དའ་ཚལ་ཁམས་ཡན་དགས་པའ་ཕར་ན་མ་ཁབ། འདད་

ན། བང་སམས་ཀ་རད་ཀ་དག་སང་ག་སམ་པ་ཆས་ཅན། དར་ཐལ། དའ་

ཕར། དར་ཐལ། ད་བང་སམས་ཀ་རད་ཀ་སར་ཐར་ག་ཚལ་ཁམས་ཡན་

པའ་ཕར། འདད་ན། མ་འཐད་པར་ཐལ། བང་སམས་ཀ་སམ་པ་ད་བང་ཆབ་

ཀ་སང་པའ་བར་ག་མཐའ་ཅན་དང༌། དག་སང་ག་སམ་པ་ད་ཇ་སད་འཚའ་

བར་ག་སམ་པ་ཡན་པའ་ཕར། ཁ་ཅག །བང་སམས་ཀ་ཚལ་ཁམས་འཆལ་

བ་ཡན་ན། ཚལ་ཁམས་འཆལ་བ་ཡན་པས་ཁབ་ཟར་ན། ཕམ་པས་མ་གས་

ཀང་ཚལ་ཁམས་འཁར་གསམ་བདན་པར་འཛན་པའ་བདན་འཛན་གས་

བཅངས་པའ་དག་སང་བང་སམས་ཀ་རད་ཀ་ཉས་སད་སམ་པའ་ཚལ་

74

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཁམས་ཆས་ཅན། དར་ཐལ། དའ་ཕར། དཀན་མཆག་བརགས་པ་ལས།

འད་སང་འད་ལ་དག་སང་ཁ་ཅག་ཚལ་ཁམས་དང་ལན་པ་ཡན་ཏ། ས་སར་

ཐར་པའ་སམ་པས་བསམས་ཤང་གནས། ཞས་པ་ནས། ད་བདག་ཏ་ས་བ་

ཡན་ཏ། འད་སང་ད་ན་ཚལ་ཁམས་འཆལ་བ་ཚལ་ཁམས་དང་ལན་པ་ལར་

བཅས་པ་དང་པའ། །ཞས་སགས་ཀ་བར་དང༌། འདར་ཡང་དའ་དན་འཆད་

པ་ན། གལ་ཏ་ད་ན་ཁམས་དག་རང་བཞན་ལ། ད་ཕར་ད་ན་ཚལ་ཁམས་དག་

མ་འགར། ཞས་གསངས་པའ་ཕར། འདད་མ་ནས་ཏ། སར་ག་ལང་དས་

བང་སམས་ཀ་ཚལ་ཁམས་འཆལ་བར་བསན་ཀང་སར་ཚལ་ཁམས་འཆལ་

བ་བསན་པ་མན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་ས་ཐར་ག་ཚལ་ཁམས་རམ་དག་

ཏ་བཤད་པའ་ཕར། ཁ་ཅག །བང་སམས་ཀ་རད་ལ་ཉན་རང་ག་བང་ཆབ་

དན་གཉར་ཕན་ཆད་ད་ཚལ་ཁམས་སང་བའ་བ་མ་སད་ཟར་ན། ར་ཞག་

དར་ཡད་པར་ཐལ། བང་སམས་ཀ་རད་ལ་ཉན་རང་ག་བང་ཆབ་ཙམ་དན་

གཉར་ག་བ་མད་ཀང༌། དའ་རད་ལ་ཉན་རང་ག་བང་ཆབ་དན་གཉར་ག་བ་

སས་ནས་ཚལ་ཁམས་སང་བ་ཡད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་ཡད་ཀང༌། དས་

ཀན་ནས་བངས་ཏ་བསང་བའ་ཚལ་ཁམས་ད། བང་སམས་ཀ་ཚལ་ཁམས་

འཆལ་བར་བཤད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། སད་པ་ལས། གལ་ཏ་བསལ་བ་བ་

བར་དག་བའ་ལས་ལམ་བཅ། སད་ཀང་རང་རལ་དག་བཅམ་ཉད་ལ་འདད་

བསད་ན། ད་ན་ཚལ་ཁམས་སན་བང་ཚལ་ཁམས་ཉམས་པ་ཡན། སམས་

བསད་ད་ན་ཕས་ཕམ་ལས་ཀང་ཤན་ཏ་ལ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། དའ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

75

ཚ་སམས་བསད་བཏང་བ་འད་སམ་ཡང་དཔད་ད། །

གཉས་པ་ན། བང་སམས་ས་གཉས་པ་བ་ཆས་ཅན། ཁད་ཀས་དམ་

པའ་ལས་ལམ་ས་མཆག་ཏ་དག་བའ་ལས་བཅ་ཆར་སག་པར་བད་ད། ལས་

ངག་ཡད་ཀ་ཀན་སང་ངན་པའ་ར་བསད་པ་དང་གཉས་གཉས་ཀའ་གནས་

སབས་སའང་དག་པར་གར་པས་ལས་ཀ་གསམ་དང༌། ངག་ག་བཞ་དང༌།

ཡད་ཀ་ལས་གསམ་ས་དག་བ་བཅ་རགས་པར་བད་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ན། ད་ཆས་ཅན། ཚལ་ཁམས་ཀ་ཕར་ཕན་ལག་པ་ཡན་

ཏ། དག་བའ་ལམ་འད་ལ་ཞག་ར་ར་ཙམ་མ་ཡན་པར་བཅ་ཆར་ཡང་ཁད་ཀ་

རད་ལ་ཀགས་ཏ་ཤན་ཏ་ཕལ་ཏ་བང་བའ་ཚལ་གས་དག་པར་འགར་བའ་

ཕར། རག་ཏ་ཚལ་ཁམས་རམ་པར་དག་པའ་ས་གཉས་པ་བ་ད་ཆས་ཅན།

ཁད་སན་ཀའ་ཟ་བ་ལར་གར་བ་ཡན་ཏ། ཟ་བ་དར་ཚ་གདང་ཞ་བ་དང་འད་

གནས་པ་ལར་ཁད་ཀང་དབང་པའ་ས་བསམས་པའ་ཞ་བ་དང༌། ལམ་མར་

གསལ་བའ་ལས་ཅན་ག་འད་ཆགས་པར་ད་དག་གས་རམ་པར་མཛས་པའ་

ཕར་ར། །

བཞ་པ་ན། བང་སམས་ད་ན་ཆས་ཅན། དས་རག་ཏ་ཚལ་ཁམས་ཀ་

འཁར་གསམ་ར་ར་ཙམ་མ་ཡན་པར་གང་ལ་སང་བ་དང༌། གང་ཞག སང་

གཉན་བད་པ་དང༌། གང་གས་སང་པ་གསམ་ཆར་ལའང་དངས་པ་དང་

དངས་པ་མད་པ་གཉས་ཀ་ཆས་རང་བཞན་གས་གབ་པར་འཛན་པའ་

བའ་ར་བ་མངན་འགར་ཕལ་ཆར་དང་ཡང་དག་པར་བལ་བ་ཡན་ཏ། བང་

76

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

སམས་ཀ་ཚལ་ཁམས་ཆས་ལག་པ་ཡན་པའ་ཕར། གལ་ཏ་སར་ཐར་ག་

ཚལ་ཁམས་དག་ཀང་ཚལ་ཁམས་ཀ་འཁར་གསམ་ལ་བདན་པར་འཛན་

ན། ད་ལར་ཞན་པའ་གང་ཟག་ད་ན་བང་སམས་ཀ་ཚལ་ཁམས་དག་པར་མ་

འགར་ཏ། གང་ཟག་ད་ན་ཚལ་ཁམས་དག་པ་ལ་རང་བཞན་གས་གབ་པར་

ལ་བར་བད་པ་དའ་ཕར། འདའ་སབས་ཀ་གལ་ཏ་ད་ན་ཞས་པ་དང་ད་ཕར་

ད་ན་ཞས་འབང་བའ། དན་ན་བང་སམས་ས་གཉས་པ་བ་ལ་བད་པ་མན་ཏ།

ད་གཉས་ཀ་དན་སར་ལར་ཚལ་ཁམས་བདན་པར་འཛན་པའ་བདན་འཛན་

གས་བཅངས་པའ་གང་ཟག་ཞག་ལ་བཤད་དགས་པའ་ཕར་ཏ། བང་སམས་

ས་གཉས་པ་བ་ན་ཚལ་ཁམས་དག་མ་འགར་ཞས་པའ་དན་ད་མ་རང་པའ་

ཕར།

ཚལ་ཁམས་ཀ་བསགས་པ་བཤད་པ།

གཉས་པ་ལ་བཞ། སན་འབས་བད་འགར་ལངས་སད་པ་ཚལ་

ཁམས་ལ་རག་ལས་པ། ཚལ་ཁམས་ཉམས་ན་ངན་སང་ལས་ཐར་པ་རད་

དཀའ་བ། སན་པའ་རས་ས་ཚལ་ཁམས་ཀ་གཏམ་མཛད་པའ་ར་མཚན།

མངན་མཐ་ངས་ལགས་གཉས་ཀའ་རར་ཚལ་ཁམས་བསགས་པའ། །དང་

པ་ལ་གཉས། ད་བད་འགར་མ་ཟད་ངན་འགར་སད་པ་ཡད་ཚལ། ས་བ་

བརད་མར་སན་འབས་ལ་ལངས་སད་པ་ཚལ་ཁམས་ལ་རག་ལས་པའ།

དང་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། སན་འབས་བད་འགར་ལངས་སད་པ་ཚལ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

77

ཁམས་ལ་རག་ལས་ཏ། ད་ལ་རག་ལས་ཀང་སན་པ་གཏང་བ་ལས་འབས་

བ་ལངས་སད་ལ་དང་མའ་རན་ལ་འབང་བ་དག་ན། འག་བ་ངན་འགའ་རན་

ཀ་ར་བ་ལང་སགས་ས་སས་ནའང་ལངས་སད་ར་ཡད་བ་ཡད་པ་ད་ན་ས་

བ་སན་སན་པ་བཏང་ཡང་ཚལ་ཁམས་ཀ་རང་པ་ཉམས་པའ་སབས་ལས་

འབང་བའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ད་ཆས་ཅན། སན་འབས་ལ་བར་མ་ཆད་པར་ལངས་

སད་པ་ཚལ་ཁམས་ལ་རག་ལས་པ་ཡན་ཏ། ཚལ་ཁམས་མད་ན་སར་ག་

རན་ད་ལ་སན་འབས་ལ་ལངས་སད་པ་ཙམ་ཡན་ག། སད་བཅས་དངས་

པ་འད་བ་ས་ར་བ་ལ་ལངས་སད་པས་ད་ཡངས་ས་ཟད་པས་ན། ཕན་ཆད་

གང་ཟག་ད་ལ་ལངས་སད་འབང་བར་མ་འགར་བའ་ཕར་ར། །དཔར་ན། ས་

བན་བཏབ་པའ་འབས་བ་ལ་ལང་སད་པས་ཟད་ནས། སར་ཡང་ས་བན་མ་

འདབས་པ་བཞན་ན། །

གཉས་པ་ན། ད་ཆས་ཅན། ཚལ་ཁམས་ཉམས་ན་ངན་སང་ལས་ཐར་

དཀའ་བ་ཡན་ཏ། དས་གང་ག་ཚ་རང་ག་འདད་པས་རང་དབང་ད་འཇག་

ཅང༌། མཐན་པའ་ལ་མའ་ཡལ་ན་གནས་པ་དའ་ཚ། གལ་ཏ་གང་ཟག་འད་

བདག་ཉད་ངན་སང་ད་ལང་བ་ལས་འཛན་པར་མ་བད་ན། ངན་འགའ་གཡང་

སར་ལང་བར་གར་ནས་གཞན་དབང་གས་འཇག་པར་འབང་བ་ད་ལས་ཕ་

ནས་ས་གང་གས་སང་བར་བད་ད་མ་བད་པའ་ཕར་ར། །

གསམ་པ་ན། ད་ཆས་ཅན། རལ་བས་སར་སན་པའ་གཏམ་མཛད་

78

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ནས་དའ་མཇག་ཐགས་ས་ཚལ་ཁམས་རས་ས་འག་བའ་ཚལ་གས་སབ་

དགས་ཞས་པའ་གཏམ་ཉད་མཛད་པ་ཡན་ཏ། སན་སགས་ཀ་ཡན་ཏན་ན་

ཚལ་ཁམས་ཀ་ཞང་ད་རམ་པར་འཕལ་ན་འབས་བ་ལས་ལངས་སད་བཟང་

པ་ལ་ཉ་བར་སད་པ་རན་ཆད་པ་མད་པར་འགར་ལ། ཚལ་འཆལ་གས་ངན་

འགར་འཁད་པ་དའ་ཕར་ར། །

བཞ་པ་ན་ད་ཆས་ཅན། ས་འཕགས་གཉས་ཀའ་ངས་པར་ལགས་པ་

དང་མངན་མཐའ་རའ་གཙ་བ་ན་ཚལ་ཁམས་ལས་གཞན་པའ་མཆག་མད་

ད་ཞས་བརད་ད། ལམ་མ་ཞགས་ཀས་ས་སའ་ས་བ་རམས་དང༌། གསང་

སས་ཉན་ཐས་དང་རང་རལ་ག་བང་ཆབ་ལ་བདག་ཉད་ངས་པ་རམས་

དང༌། རལ་སས་བང་སམས་རམས་ཀ་མངན་མཐ་ངས་ལགས་གཉས་ཀ་

དང༌། ཁད་པར་ས་སའ་མངན་མཐ་དང་ཉན་ཐས་སགས་ཀ་ངས་ལགས་

འཐབ་པའ་ཐབས་ཀ་གཙ་བ་ན་ཚལ་ཁམས་ཡན་པའ་ཕར་ར། །འད་ན་ཚལ་

ཁམས་ལ་བསགས་པ་ཡན་ག་མངན་མཐ་དང་ངས་ལགས་འཐབ་པའ་ར་

ལ་ཚལ་ཁམས་ལས་གཞན་མད་པ་ན་མན་ཏ། ཕན་དག་སགས་ཐབས་ཁད་

པར་ཅན་ད་མ་ཡད་པའ་ཕར་ར། །

ཚལ་ཁམས་མ་མཐན་ཕགས་དང་མ་འདས་པའ་དཔ་བཤད་པ།

གསམ་པ་ན། ཚལ་ཁམས་རམ་པར་དག་པས་དབང་ད་བས་པའ་

བདག་ཉད་ཆན་པ་བང་སམས་ས་གཉས་པ་བ་ད་ཆས་ཅན། རད་ཚལ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

79

ཁམས་འཆལ་པ་དང་ལན་ཅག་ཏ་གནས་པར་མ་འདད་ད། དཔ་ཇ་ལར་ཞ་ན།

ཀ་གཙང་ས་ཅན་གནས་པའ་མཐས་ད་གནས་པའ་ར་མཚའ་རབས་ཀས་

ར་ཕར་འཕན་པས་ར་དང་ལན་ཅག་ཞག་ཏ་མ་འགགས་པ་བཞན་དང༌། བཀ་

ཤས་པའ་དཔལ་ཕན་སམ་ཚགས་པ་ད། དའ་ཟག་ཕགས་བཀ་མ་ཤས་པ་

ས་ནག་མ་དང་ལན་ཅག་མ་འགགས་པ་བཞན་ཏ་ད་ལར་ཡན་པ་དའ་ཕར་ར།

འན་ཀང་མ་མཚངས་པའང་ཡད་ད། ཀ་གཙང་ས་ཅན་གནས་པའ་ར་མཚ་

ན་ར་དང་ལན་ཅག་གནས་པ་སད་ཀང༌། བང་སམས་ས་གཉས་པ་བའ་རད་

ཚལ་འཆལ་དང་ལན་ཅག་གནས་པ་མ་སད་པའ་ཕར་ར། །འདར་ས་ནག་མ་

ན་བཀ་མ་ཤས་པ་ཡན་ལ། ད་གཉས་ཅག་ཅར་གང་ཟག་གཅག་ལ་མ་འབང་

བ་ལ་དགངས་ཀ། ས་ད་གཉས་ལན་ཅག་གནས་པ་མ་སད་པའ་དན་མན་ཏ།

ད་ལན་ག་གང་ཟག་གཉས་ལན་ཅག་འབང་བ་མངན་སམ་ད་དམགས་པའ་

ཕར། བཞ་བར་པའ་འགལ་པར། བཀ་ཤས་མ་གང་ད་ཞགས་པའ་ཁམ་དར་

ས་ནག་མ་ཡང་གདན་མ་ཟ་བར་ཡད་ད། །ཞས་གསངས་པ་དང་མ་འགལ་ཏ།

ད་ན་མང་འདས་ཆན་མར། ལས་ཉན་གས་ས་བ་ལ་བཀ་ཤས་མ་དང༌། དའ་

དབང་གས་འཆ་བ་ལ་ས་ནག་མའ་མང་གས་བཏགས་ནས་དཔ་དན་སར་བ་

ལར་ཡན་པའ་ཕར་ར། །

ཚལ་ཁམས་ཀ་དབ་བ་དང་མཇག་བས་བ་བསན་པ།

བཞ་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། ཚལ་ཁམས་ཀ་ཕར་ཕན་ད་ལ་གཉས་

80

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཡད་ད། གང་ཟག་གང་གས། སང་བ་གང་ཞག །ཡལ་སམས་ཅན་གང་ལ་

སང་བར་བད་པའ་ཚལ་ཁམས་ཀ་འཁར་གསམ་ད་བདན་པར་དམགས་

པའ་བདན་འཛན་གས་བཅངས་པ་ཡད་ན་དས་བཅངས་པའ་ཚལ་ཁམས་

ད། འཇག་རན་པ་ཡ་ཚལ་ཁམས་ཀ་ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པ་ཡན་ཞས་བཤད་ལ།

འཁར་གསམ་གསམ་ཀ་ལ་བདན་པར་ཆགས་པས་སང་པའ་ཚལ་ཁམས་

ད་འཇག་རན་ལས་འདས་པའ་ཚལ་ཁམས་ཀ་ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པ་ཡན་ཞས་

བཤད་པའ་ཕར་ར། །འཇག་རན་ལས་འདས་པའ་དན་སར་ས་སའ་ས་ལས་

འདས་པ་ཞག་ས། ད་ལ་ན་འདར་འཇག་རན་ལས་འདས་པ་ན་ས་ས་ལ་མད་

པར་འདད་དགས་ས། །འན་ཀང་སབས་ཐབ་ཀས་དབ་བ་ཡད་ད། ཐལ་

འགར་བའ་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་ལགས་ལ་འཇག་རན་ལས་འདས་པ་ཞས་

བཤད་པའང་ཡད་པའ་ཕར་ར། །

ལ་པ་ན། ས་གཉས་པ་ད་མ་མད་པ་འད་ཡང་ཆས་ཅན། སན་ཀའ་

དས་ཀ་ཟ་བའ་འད་ན་ཇ་ལ་བ་བཞན་ད་གར་པ་ཡན་ཏ། ས་གཉས་པའ་རལ་

སས་ཀ་ཟ་བ་ལས་བང་ཞང༌། ཟ་བའ་འད་ད་མན་པའ་ད་མ་དང་བལ་བ་ལར་

རང་ཉད་འཆལ་ཚལ་ག་ད་མ་དང་བལ་བའ་ཚལ་ཁམས་ཀ་འད་དང་ལན་

པའ་ས་ནས་འག་བའ་ཡད་ཀ་ཚལ་འཆལ་གས་བསད་པའ་གདང་བ་སལ་

བར་བད་པ་ཡན་པའ་ཕར། ས་གཉས་པ་བ་ཆས་ཅན། སད་པ་འཁར་བ་བ་

མ་ཡན་ཀང༌། སད་པའ་དཔལ་ད་གར་པ་ཡན་ཏ། སམས་ཅན་ག་དན་ད་

གང་བཞ་ལ་དབང་བད་པའ་འཁར་ལས་སར་བའ་ར་ཕལ་ད་ཕན་པ་ཐབ་པ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

81

དང༌། ཡན་ཏན་ཕན་སམ་ཚགས་པ་རང་ག་རས་ས་འག་བ་ཐབ་པའ་ཕར་ར།

དབ་མ་ལ་འཇག་པ་ཞས་སགས་ན་ག་ས་ས། གང་ག་རག་འགས་ཀས་ཤས་

པའ་ཕར་ར། །

སམས་བསད་གསམ་པ།

ས་གསམ་འད་བད་པ་བཤད་པ།

གསམ་པ་ས་གསམ་འད་བད་པ་བཤད་པ་ལ་བཞ། ཁད་གཞ། སའ་

ངས་ཚག ཁད་ཆས་སའ་ཡན་ཏན། ཕར་ཕན་དང་པ་གསམ་ག་ཁད་ཆས།

སའ་ཡན་ཏན་བསན་པའ་ས་ནས་མཇག་བས་བའ། །དང་པ་ལ་གསམ། ཚག་

དན། ས་དན། མཐའ་དཔད་པའ། །དང་པ་ན། བང་སམས་ཀ་ས་ན་གསམ་པ་

འད་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་འད་བད་པ་ཞས་བ་ས། མཉམ་བཞག་ཏ་གཉས་སང་

ག་ཤས་བའ་བད་ཤང་མངན་གར་བ་མ་ལས་པ་སག་པར་བད་ནས་པའ་

བདག་ཉད་ཅན་ག་ཡ་ཤས་མའ་འད་འབང་བས་ད་ལར་བརད་པའ་ཕར། ས་

གསམ་པ་ཐབ་པ་དའ་ཚ་བད་བར་གཤགས་པའ་སས་པ་ད་ཆས་ཅན། ཁད་

ལ་རས་ཐབ་ཏ་ཡ་ཤས་ཀ་སང་བ་ཁད་པར་ཅན་འབང་ས། ཉ་མ་འཆར་བའ་

དས་ལར་ཟངས་ཀ་འད་འད་བའ་ཡ་ཤས་ཀ་སང་བ་འབང་བའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ས་འདར་ཡན་ཏན་ཇ་ལ་བ་ཐབ་ཞ་ན། ད་ཡང་ཡད་ད།

བཟད་པའ་ཕར་ཕན་ག་ཉམས་ལན་ལག་པར་ཐབ་པ་ཙམ་ད་མ་ཟད། ཡན་

82

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཏན་འབམ་ཕག་བཅ་གཉས་ཐབ་པའ་ཕར། རམ་སན་ག་ས་བ་འཛན་ཚལ་

ཡད་ད། ལའ་དབང་པ་བར་བན་ད་ས་བ་བངས་ནས་སམས་ཅན་ག་དན་

བད་པའ་ཕར་ར། །ས་འདར་བཟད་པའ་ཉམས་ལན་ལག་པར་ཐབ་ན། བཟད་

པ་ད་གང་ཞ་ན། བཟད་པའ་ང་བ་བཞག་ཏ་ཡད་ད། གནན་པ་དང་སག་

བསལ་གས་མ་བར་བའ་སམས་རལ་ད་གནས་པ་དང༌། ཆས་ལ་མས་པ་

ཤན་ཏ་བརན་པའ་སམས་སམས་བང་གང་གས་བསས་པ་ཞག་ལ་འཇག་

པའ་ཕར། ད་ལ་དབ་ན་བཞ་ཡད་ད། གནན་པ་ལ་ཇ་མ་སམ་པའ་བཟད་པ་

དང༌། སག་བསལ་དང་ལན་ག་ད་དང༌། ཆས་ལ་ངས་ཐབ་ཀ་ད་དང་གསམ་

ཡད་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ལ། ཁ་ཅག །ས་གསམ་པ་ཐབ་མ་ཐག་པའ་ཚ། ཉ་མའ་འད་

ལ་བའ་དམར་ག་སང་བ་འབང་བ་ཡན་ཟར་ན། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། ས་

གསམ་པ་ཐབ་མ་ཐག་པའ་གང་ཟག་ཡན་ན། སང་ཉད་མངན་སམ་ད་རགས་

པའ་བང་སམས་ཡན་དགས་པ་གང་ཞག །སང་ཉད་མངན་སམ་ད་རགས་

པའ་སབ་པའ་ཡ་ཤས་ཀ་ང་བར་ཀན་རབ་ཀ་སང་བ་མ་འཆར་བའ་ཕར།

ཁ་ ཅག །ཤས་བའ་བད་ཤང་མ་ལས་སག་པའ་མའ། ཞས་པས་ས་གསམ་

པའ་མཉམ་གཞག་ག་གནས་སབས་ས་ཤས་སབ་སང་ནས་པར་བསན་པ་

ཡན་ཟར་ན། ད་ཡང་མ་འཐད་པར་ཐལ། ས་བརད་པ་མ་ཐབ་བར་ད་ཤས་

སབ་ཕ་མ་སང་མ་ནས་པར་མ་ཟད། གཉས་སང་འཁལ་པའ་བག་ཆགས་

ལ་ཤས་སབ་ཏ་བས་ནས་ཆང་འབང་ཆ་གསམ་གང་ག་དབང་ད་བས་ཀང་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

83

དའ་དངས་གཉན་བར་ཆད་མད་ལམ་ས་གསམ་པའ་གནས་སབས་ས་ཐབ་

པ་མད་པའ་ཕར། གཞན་ཡང་ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། གཞང་འདར་ཕས་ས།

མཉམ་གཞག་ག་གནས་སབས་ཞག་ཏ་ཤས་སབ་འཇམས་པར་བད་ནས་

པའ་ས་ལས་ས་ས་གསམ་པར་ད་ལ་བའ་སང་བ་འབང་བར་གསངས་ཀ། ས་

གསམ་པའ་མཉམ་གཞག་ཏ་ད་འཇམས་ནས་པའ་ས་ལས་ས་ད་འད་བའ་

སང་བ་འབང་བར་བསན་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར།

ས་འདར་བཟད་པ་ལག་པར་བསན་པ།

གཉས་པ་ལ་བཞ། ས་འདར་བཟད་པ་ལག་པར་བསན་པ། བཟད་པ་

གཞན་ཇ་ལར་བསན་ཚལ། བཟད་པའ་ཕར་ཕན་ག་དབ་བ། ས་འདར་འབང་

པའ་ཡན་ཏན་གཞན་བསན་པའ། །དང་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། ས་གསམ་

པ་འདར་བཟད་པའ་ཕར་ཕན་ག་ཉམས་ལན་ལག་པར་ཐབ་པ་ཡན་ཏ། བང་

སམས་ས་གསམ་པ་བ་འད་ན་ཁང་ཁ་བའ་གནས་མ་ཡན་ཀང༌། གལ་ཏ་

རད་འཁགས་པ་འགའ་ཡས་བང་སམས་དའ་ལས་ལས་ཤ་ན་རང་པ་མན་

པར་རས་པ་དང་བཅས་པ་དས་ཐང་ད་མན་པར་ཡན་རང་ད་བསད་ནས་

ཆས་ཤན་ཏ་ཆན་པ་མ་གཅད་ཅང་སང་ར་ར་ནས་བཅད་པར་གར་ཀང་བང་

སམས་དའ་བཟད་པ་ན་ད་ལར་གཅད་པར་བད་པ་ལ་དམགས་ནས་ལག་

པར་ས་བའ་ཕར། ད་ལར་སང་རའ་ས་ནས་བཟད་པ་ལག་པར་འགར་བར་མ་

84

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཟད། ཤས་རབ་ཀ་ས་ནས་ཀང་ད་ལག་པ་ཡན་ཏ། ར་མཚན་གང་ག་ཕར་ན་

བདག་མད་མངན་སམ་མཐང་བའ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ལ་གཅད་བ་ལས་

གང་ཞག གཅད་པ་པ་གང་གས། དས་གང་ག་ཚ། ཚལ་ཇ་ལར་གཅད་པའ་

ཆས་ཀན་བང་སམས་ད་ཡ་ཤས་རབ་ཀས་གཟགས་བརན་ལ་བར་མཐང་

བ་དས་ཀང་བང་སམས་ད་ཡས་བཟད་པར་འགར་བའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ལ་གཉས། ཁང་ཁ་བ་མ་རགས་པ་དང༌། བཟད་པ་བསན་

རགས་པའ། །དང་པ་ལ་བཞ། ཉས་དམགས་ཆ་བས་ཁང་ཁ་མ་རགས་པ།

ཕས་སག་བསལ་མ་འདད་པ་དང་གནད་ལན་བད་པ་གཉས་འགལ་བ། དག་

ར་འཇམས་པས་ཁང་ཁ་མ་རགས་པ༌། མ་བཟད་པའ་སན་བསམས་ནས་

ཁང་ཁ་དགག་དགས་པར་བསན་པའ། །དང་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། གནན་

བད་ཀས་གནད་པ་བས་པས་དའ་ལན་ད་གནད་བད་ད་ལ་བཀན་པ་ས་ཁ་

བ་ན་ངས་པར་ཚ་འདར་དན་མད་ཅང་དར་མ་ཟད། འཇག་རན་ཕ་རལ་ག་

དན་དང་ཡང་ན་འགལ་བར་འགར་ཏ། གལ་ཏ་གནད་བད་དར་བཀན་ཅང་

གནད་ལན་བད་ན། གནད་བད་ད་ལ་འཁན་ད་བཀན་པས་རང་ལ་གནད་པ་

བས་ཟན་སར་ལག་གམ་ཅ་ས་མ་བཟག་པ་དའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན །སམས་ཅན་གཞན་ལ་གནད་པ་དང་

ན་གནད་ལན་ད་ཁ་བ་བས་ཏ། ཚ་ཕ་མའ་སག་བསལ་ག་ར་ས་བན་ཉད་

ད་ཚལ་ཇ་ལ་བར་ན་འཁད་པར་བད་པ་ས་བད་མ་རགས་པར་ཐལ། གནད་

བད་ཀས་རང་ལ་གནན་པ་བས་པ་ན། སན་རང་གས་བསགས་ཤང༌། བས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

85

པ་ཡ་མ་དག་བའ་ལས་ཀ་འབས་བ་མང་བའ་ལག་མ་ལས་པ་གང་ཡན་པ་

ཟད་པར་བད་པ་བརད་པར་འདད་པ་ད་ཉད་ཀ་ས་ད་ཉད་ཡན་པའ་ཕར། དའ་

དན་ན་ག་བད་བར་བརད་ན། གཞན་གས་རང་ལ་གནད་པ་བས་ཀང་ད་ལ་

གནད་ལན་སགས་བར་མ་རང་ས། དས་གནད་པ་བས་པ་ད་ཉད་རང་གས་

སན་མ་དག་བ་བས་པའ་ལས་ཀ་ར་འཐན་ག་འབས་བ་ལག་མར་ལས་པ་

ད་ཟད་པའ་ཐབས་ཡན་པའ་ཕར། ཞས་པའ།

གསམ་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། དག་བ་འཇམས་པ་ལ་མ་བཟད་པ་

ལས་གཞན་པའ་སག་པ་སབས་ཆ་བ་ཡད་པ་མ་ཡན་ཏ། ར་མཚན་གང་ག་

ཕར་ན། རལ་སས་བང་སམས་རང་ལས་སབས་དམན་པ་རམས་ལ་ཁས་

པ་ཡ་རན་གས་ན་སན་པ་དང་ཚལ་ཁམས་ལས་བང་བའ་དག་བ་བསལ་

བ་བརར་བསགས་པ་ཁང་ཁ་དའ་སད་ཅག་མ་གཅག་གས་འཇམས་པར་

འགར་པ་ད་ཡ་ཕར་ར། །

བཞ་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། ཁང་ཁ་གཙ་བར་དགག་རགས་པ་

ཡན་ཏ། མ་བཟད་པ་ཁང་ཁ་ཡས་རམ་སན་མ་སག་པའ་གཟགས་ས་བད་

ཅང༌། དམ་པ་མ་ཡན་པའ་བ་བ་ངན་པར་བཀ་བ་ས་འཁད་པ་དང༌། ཚལ་དང་

ཚལ་མ་ཡན་པའ་བ་བ་ཤས་པའ་རམ་དཔད་འཕག་པར་བད་ཅང༌། ཤ་ནས་

ཀང་མར་ད་ངན་འགར་སར་བར་བད་པ་ཡན་པའ་ཕར།

86

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

རན་གང་གས་ཡལ་གང་ལ་ཁང་ཁ་ཅ་ཙམ་སས་པས་དག་ར་

འཇམས་པའ་ཚལ།

འདའ་སབས་ས་གཉས། ས་དན་དང༌། མཐའ་དཔད་པའ། །དང་པ་

ལ་གསམ། རན་གང་གས་ཡལ་གང་ལ་ཁང་ཁ་ཅ་ཙམ་སས་པས་དག་ར་

འཇམས་པའ་ཚལ། འཇམས་བའ་དག་ར་ངས་བཟང་བ། ཇ་ལར་འཇམས་

ཚལ་ལ། ། དང་པ་ན། ཡལ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ལ་ར་མཚན་བདན་མ་

བདན་པའ་ཚག་གས་ཉས་པ་ལ་ལག་པར་ས་བཏགས་ནས་ཁང་ཁ་སད་ཅག་

མ་གཅག་སས་ན་བསལ་པ་བརར་བསགས་པའ་དག་ར་འཇམས་ནས་པ་

ཡན་ཏ། འཇམ་དཔལ་རམ་པར་རལ་པའ་མད་ལས། འཇམ་དཔལ་ཁང་ཁ་

བ་ཞས་བ་བ་ན་བསལ་བ་བརར་བསགས་པའ་དག་བ་ཉ་བར་འཇམས་པར་

བད་པ་དའ་ཕར། ཁང་ཁ་བ་ཞས་བའ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། འདར་

བསལ་བ་བརར་བསགས་པའ་དག་བ་འཇམས་པར་བད་པར་གསངས་པ་

ད་ན་བང་སམས་ཀ་དབང་ད་བས་པར་མ་ཟད། ཁ་བར་བད་པའ་རན་བང་

སམས་ད། ཁ་ཡལ་ག་བང་སམས་ལས་སབས་ཆ་བའ་དབང་ད་བས་པ་

ཡན་ཏ། འགལ་བ་ལས། བང་སམས་བདག་ཉད་ཆན་པ་དས། ཞས་གསངས་

པའ་ཕར། ཁང་ཁ་གསར་ད་ས་བའ་རན་ག་བང་སམས་ལ་ས་སར་ངས་ཏ།

འཕགས་པའ་རན་ལ་ཁང་ཁ་ལག་ལ་གསར་ད་ས་བ་མད་པའ་ཕར། བང་

སམས་སབས་ཆ་བས་སབས་ཆང་བ་ལ་ཁས་པས་དག་ར་ཅ་ཙམ་འཇམས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

87

པ་དང། སབས་ཆང་བས་ཆ་བ་ལ་ཁས་པས་དག་ར་ཅ་ཙམ་འཇམས་པ་དང༌།

ཡལ་རན་མཉམ་པས་མཉམ་པ་ལ་ཁས་པས་དག་ར་ཅ་ཙམ་འཇམས་པ་དང༌།

བང་སམས་མ་ཡན་པས་བང་སམས་ལ་ཁས་པས་དག་ར་ཅ་ཙམ་འཇམས་

པའ་ཚལ་ཡད་ད། དང་པ་ན་བསལ་བ་བར་དང༌། བར་པ་གཉས་པ་ད་བར་

ལས་ལག་སང་ལས་དམན་པ་དང༌། བང་སམས་མ་ཡན་པས་བང་སམས་ལ་

ཁས་ན་བསལ་པ་སང་ད་བསགས་པའ་དག་ར་འཇམས་པར་གསངས་པའ་

ཕར། བང་སམས་ཀས་ལས་ངག་ཏ་མ་ཐན་པར་བང་སམས་ལ་ཁས་ན་གཞ་

ནས་བསལ་པར་ག་ཆ་བག་དགས་ཀང༌། དས་བང་སམས་མ་ཡན་པ་ལ་

ཁས་པས་ཁང་ཁའ་གངས་དང་མཉམ་པར་བསལ་བར་ག་ཆ་བག་མ་དགས་

ཏ། བང་སམས་ཀས་བང་སམས་མ་ཡན་པ་ལ་ཁས་པ་དང༌། བང་སམས་མ་

ཡན་པས་བང་སམས་ལ་ཁས་པ་གཉས་མ་མཚངས་པར་བཤད་པའ་ཕར།

བསལ་པར་ག་ཆ་བག་དགས་པའ་དན་ཡང་ཡད་ད། མར་ད་སར་ལམ་ད་

འཕ་ནས་པའ་བང་སམས་ཚགས་ལམ་ཆན་པ་བ་གཅག་གས །ལང་བསན་

ཐབ་པའ་བང་སམས་ལ་ཁས་ན། ཁང་ཁའ་སད་ཅག་ག་གངས་དང་མཉམ་

པའ་བསལ་པར་གཞ་ནས་ཚགས་གཉས་ལ་སབ་དགས་པའ་དན་ཡན་པའ་

ཕར། ཁང་ཁས་དག་ར་འཇམས་ནས་པར་མ་ཟད། རམ་སན་དམལ་བའ་

སག་བསལ་ཡན་རང་ད་མང་དགས་པ་ཡད་ད། སད་འཇག་ལས། གང་ཕར་

ད་འདའ་རལ་སས་སན་བདག་ལ། །གལ་ཏ་ངན་སམས་བསད་པར་བད་

ན་ ད། །ངན་སམས་བསད་པའ་གངས་བཞན་བསལ་བར་ན། །དམལ་བར་

88

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

གནས་པར་འགར་ཞས་ཐབ་པས་གསངས། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། དག་

ར་འཇམས་ཚལ་ལ་ཟད་པ་ཆང་འབང་ཆ་གསམ་བད་པ་ཡད་ད། རམ་སན་

ག་འབས་བ་ར་ཆན་པ་འབན་པ་ཆང་ངར་བཏང་པ་དང༌། དས་རང་ད་འབན་

པ་དས་ཐང་ངར་བཏང་བ་ད་ཟད་པ་ཆང་ང་དང༌། ད་ཉད་འབང་ད་བས་པ་

ཟད་པ་འབང་དང༌། ད་ཉད་གཏན་མད་ད་བས་པ་ཟད་པ་ཆན་པའ་དན་ཡན་

པའ་ཕར། ཁང་ཁས་རམ་སན་ག་འབས་བ་ཡད་མ་འང་འབན་པའ་ཡལ་ལ་

གང་ཟག་ཏ་མ་ཟད། རམ་ཤས་དང་བལ་བའ་མགལ་དམ་ལའང་གནད་པའ་

སམས་སས་པས་ཀང་འགབ་པ་ཡད་ད། མད་ལས། ཉ་བར་འཁར་ད་ལ་བས་

ན་ཅ་ནས་ཀང་མགལ་དམ་ལ་ཡང་སམས་ཀས་གནད་པར་མ་བ་ན། རམ་

པར་ཤས་པ་དང་བཅས་པའ་ལས་ལ་ལ་སས་ཀང་ཅ་དགས༌། ཞས་གསངས་

པའ་ཕར་དང༌། ཀ་ཨ་ལའ་འདབ་ཀ་ལ་རས་ཀས་ཀང་འགབ་པའ་ཕར།

འཇམས་བའ་དག་ར་ངས་བཟང་བ།

གཉས་པ་འཇམས་བད་དག་ར་ཡང་ཚགས་གཉས་ཀ་ནང་ནས་

གཙ་བར་བསད་ནམས་ཀ་ཚགས་ཀས་བསས་པའ་དག་ར་ལ་བད་པ་ཡན་

ཏ། བདག་མད་ལགས་པར་རགས་པའ་དག་ར་ཁང་ཁ་ལག་ལ་སགས་

ཀས་འཇམས་མ་ནས་པའ་ཕར་ཏ། འཇག་པ་ལས། སན་དང་ཁམས་བང་

དག་བ་བསལ་པ་བརར། །ཞས་པ་དང༌། འགལ་པ་ལས། བསད་ནམས་ཀ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

89

ཚགས་ཞས་དང༌། སད་འཇག་ལས་ཀང༌། སན་དང་བད་གཤགས་མཆད་

ལ་ སགས། །ཞས་གསངས་བའ་ཕར། ཡ་ཤས་ཀ་ཚགས་ཀས་བསས་པའ་

དག་ ར་ཡན་ན། ཁང་ཁས་འཇམས་མ་ནས་པས་མ་ཁབ་ས། སན་སགས་

ཕར་ ཕན་དང་པ་ལའ་དག་ར་རམས་ཚགས་གཉས་ཀ་དག་ར་ཡན་པའ་ཕར་

ཏ། མད་ས་རན་ལས། སན་དང་ཚལ་ཁམས་བསད་ནམས་ཀ།། ཚགས་ཡ་

ཤས་རབ་ཡ་ཤས་ས། །ལ་པ་ཡང་ན་གཉས་ཡན་ན། །ཞས་གསངས་པའ་

ཕར།

ཁ་ཁས་དག་ར་འཇམས་ཚལ།

གསམ་པ་ཁ་ཁས་དག་ར་འཇམས་ཚལ་ཡད་ད། ས་བན་མས་ཚག་

པ་ཕས་རན་དང་ཕད་ཀང་མ་ག་སན་པ་མ་ས་བ་ད་བཞན་ད། གཉན་པ་

སབས་བཞས་སག་པ་དག་པ་དང༌། ཁང་ཁས་དག་ར་བཅམ་པ་གཉས་ཕས་

རན་དང་ཕད་ནའང་རམ་པ་བཞན་ད་རམ་སན་ཡད་མ་འང་དང་ཡད་འང་

འབན་མ་ནས་པའ་ཚལ་གས་ཁང་ཁས་དག་ར་འཇམས་པར་བད་པའ་

ཕར། ད་ཡང་ཁང་ཁ་སས་མ་ཐག་ཏ་དག་ར་བཅམ་པ་ན་མ་ཡན་ཏ །རམ་

སན་ག་འབས་བ་འབན་པའ་ནས་པ་ལ་གནད་པ་བས་པའ་ས་ནས་འཇམས་

པར་བད་པའ་ཕར། ད་ཡང་ཟད་པ་ཆང་འབང་ཆན་པ་ཅ་ཙམ་བས་པ་ད་ཉད་

ཕས་རན་དང་ཕད་ཀང་རམ་སན་ག་འབས་བ་མ་འབན་པ་ཡན་ག། ཁང་

ཁས་ཟད་པ་ཆང་ང་བས་པའ་དག་རའ་ཆ་ཤས་གཞན་གས་རམ་སན་ག་

90

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

འབས་བ་ཡད་འང་འབན་པ་ཡད་པའ་ཕར།

གཉས་པ་མཐའ་དཔད་པ་ལ། ཁ་ཅག །བང་སམས་མ་ཡན་པའ་གང་

ཟག་གས་བང་སམས་ལ་ཁང་ཁ་སད་ཅག་མ་གཅག་སས་པ་ཙམ་གས་

བསལ་བ་སང་ད་བསགས་པའ་བསད་ནམས་ཀ་ཚགས་ཀས་བསས་པའ་

དག་ར་མཐའ་དག་འཇམས་པར་བད་པར་ཐལ། དམ་བཅའ་འཐད་པའ་ཕར།

ཟར་ན། མ་ཁབ། འདད་ན། མ་འཐད་པར་ཐལ། དས་ད་ལ་ཁང་ཁ་སད་ཅག་

མ་གཅག་སས་པ་ཙམ་གས་བསལ་བ་སང་ད་བསགས་པའ་བསད་ནམས་

ཀ་ཚགས་ཀས་བསས་པའ་དག་ར་གང་ཡན་ཐམས་ཅད་འཇམས་པར་བད་

ན། དའ་རད་ལ་ཁང་ཁ་སད་ཅག་མ་གཅག་སར་སས་ཤང་ཕས་ཀང་མང་ད་

སས་པ་ཡད་པས། ད་ལར་ན། དག་ར་ཐམས་ཅད་རན་ཆད་ད་འཚང་ར་བའ་

སབས་མད་པར་ཐལ་བར་འགར་པའ་ཕར་ར། །གཞན་ཡང༌། བང་སམས་

ཚགས་ལམ་པས་བང་སམས་སར་ལམ་པ་ལ་ཁང་ཁ་སད་ཅག་མ་གཅག་

སས་པ་དའ་ཚ། བསལ་པ་བར་ལས་ལག་པའ་བསད་ནམས་ཀ་ཚགས་

ཀས་བསས་པའ་དག་ར་གང་ཡན་ཐམས་ཅད་འཇམས་པར་བད་པར་ཐལ།

སབ་བད་འཐད་པའ་ཕར། འདད་ན། ད་སས་པའ་དས་གཉས་པ་སགས་

ཀ་ཚ། དའ་རད་ཀ་ད་འད་བའ་དག་ར་ཐམས་ཅད་བཅམ་ནས་ཕས་བསད་

ནམས་ཀ་ཚགས་ཀས་བསས་པའ་དག་རས་འབས་བ་ཡད་འང་འབན་པ་

མད་པར་ཐལ། འདད་པའ་ཕར། འདད་ན། དའ་ཚ་དའ་རད་ལ་བང་ཆབ་ཀ་

སམས་ཀ་དག་ར་ཡང་མད་པར་ཐལ་ལ། ། གཞན་ཡང༌། ད་མ་འཐད་པར་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

91

ཐལ། བསལ་པ་བར་སགས་ཀ་དག་ར་འཇམས་པར་གསངས་པ་ན། གང་

ཟག་དའ་རད་ལ་བསལ་བ་བར་སགས་ས་བསགས་པའ་དག་ར་ད་མ་ཡད་

པས། བསལ་བ་བརའ་དག་ར་ཡང་ད་མ་ཡད་ལ། བསལ་བ་བརའ་དག་

རའ་ཆ་ཤས་མ་འད་བ་གཞན་ད་མ་ཡད་པས། ད་འད་བའ་དག་རའ་ཆ་ཤས་

རགས་འཐན་བསལ་བ་བརར་བསགས་པ་ཞག་འཇམས་ནས་པ་ཡད་པ་

ལ་བ་ལ་དགངས་པ་ཡན་ག། བསལ་བ་བརར་བསགས་པའ་དག་བ་མཐའ་

དག་ལ་བད་མ་རང་བར་མ་ཟད། བསད་ནམས་ཀ་ཚགས་ཀས་བསས་པ་

མཐའ་དག་འཇམས་པའ་དན་ད་ཡང་མ་རང་པའ་ཕར། ད་ལ་མ་ཡན་ན།

རའ་གསང་འབམ་ཐར་བ་ལས། སད་འཇག་ག་ལང་དའ་དན་ན། ཁང་ཁ་

སད་ཅག་མ་གཅག་གས་བསལ་པ་སང་ད་བསགས་པའ་དག་བ་ཐམས་ཅད་

འཇམས་པ་ལ་བད་ན། འ་ན་ཁང་ཁ་སད་ཅག་མ་གཅག་སས་ཡན་ག་དག་བ་

གང་འབད་དན་མད་ད་སང་བ་ཁས་ལན་ཨ་ནས། ནས་ན་ན་དང་སང་ཁང་

ཁ་སད་ཅག་མ་གཅག་སས་ཤང༌། ས་འགར་ཀང་ཤས་ཆའ། །ཞས་གསངས་

པ་ལར། ཧ་ཅང་ཐལ་བར་འགར་ར། །འན་ཀང་འདར་ཁ་ཅག་གས་དཔད་པ་

ཙམ་བསན་པ་ཡན་ག། ཐག་གཅད་བས་པ་ན་མ་ཡན་ཏ། ཚལ་འད་དཀའ་

བའ་གནས་ཡན་པའ་ཕར་ཏ། ལམ་རམ་ལས། འན་ཀང་འད་གལ་ཆ་ཞང་

སངས་རས་ཉག་གཅག་ག་ལང་དང་ད་ལ་བརན་པའ་རགས་པ་ལ་བརན་

ནས་དཔད་དགས་པ་ཁ་ནར་སང་བས་ལགས་པར་གསང་རབ་བལས་ལ་

དཔད་པར་བའ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ཁ་ན་ར། ཞ་བ་ལས། བསལ་པ་

92

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

སང་ད་བསགས་པ་ཡ། །སན་དང་བད་གཤགས་མཆད་ལ་སགས། །ལགས་

སད་གང་ཡན་ད་ཀན་ཀང༌། ཁང་ཁ་གཅག་གས་འཇམས་པར་བད། །ཞས་

གསངས་པ་མ་འཐད་པར་ཐལ། ཁད་ཀ་དམ་བཅའ་འཐད་པའ་ཕར། ཟར་ན།

སན་མད་ད། ད་ན་བང་སམས་མ་ཡན་པས་བང་སམས་ལ་ཁས་ན་རང་ག་

གཞམ་བར་གར་པའ་བསལ་པ་སང་ད་བསགས་པའ་དག་ར་ཞག་འཇམས་

ནས་པ་ཡད་པར་བསན་པ་ཡན་པའ་ཕར།

ཁ་ཅག །བང་ཆབ་སམས་དཔའ་དག་ར་ཁང་ཁས་འཇམས་པ་མད་

པར་ཐལ། བ་གས་ར་མཚས་ཞས་པའ་མད་ལས་གསངས་པའ་དན་བས་

བ་ན། ཇ་ལར་ར་མཚ་ཆ་ནང་ཆ་ཐག་ལང༌། །ར་མཚ་མ་འཛད་བར་ད་ད་

མ་འཛད། །ད་བཞན་བང་ཆབ་ཡངས་བསས་དག་བ་ཡང༌། །བང་ཆབ་མ་

ཐབ་བར་ད་ད་མ་འཛད། །ཞས་པ་དང༌། སང་པ་བཀད་པ་ལས། དངལ་ཆའ་

ཁམས་གསར་ད་སང་བ་སང་གང་གས་ལགས་སང་སང་གསར་ད་བསར་

བ་ན་ལགས་འཛད་ཅང༌། དངལ་ཆའ་ཁམས་མ་མཛད་པ་ད་བཞན་ད། ཁང་

ཁས་བང་སམས་ཀ་དག་བ་འཇམས་མ་ནས་པར་བཤད་པའ་ཕར་ཟར་ན།

སན་མད་ད་དང་པ་ན། རགས་བང་ད་བསས་པའ་དག་ར་ཐམས་ཅད་ཀས་

རགས་བང་མ་ཐབ་བར་ད་འབས་བ་འབན་པས་མ་ཟད་པའ་དན་དང༌། ཕ་མ་

ན། བང་ཆབ་ཀ་སམས་ཀས་ཁང་ཁ་གཏན་ནས་ཟད་པར་བད་ནས་པ་ལར།

ཁང་ཁ་སགས་ཀས་བང་ཆབ་ཀ་སམས་ཟད་པར་མ་ནས་པའ་དན་ཡན་

པའ་ཕར། ཁ་ཅག ཁང་ཁ་ལས་གཞན་པའ་མ་དག་བ་སབས་ཆན་མད་པར་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

93

ཐལ། འཇག་པ་ལས། མ་བཟད་ལས་གཞན་སག་པ་ཡད་མ་ཡན། །ཞས་པ་

དང༌། སད་འཇག་ལས། ཞ་སང་ལ་བའ་སག་པ་མད། །ཞས་གསངས་པའ་

ཕར་ན་སན་མད་ད། ད་ན་ཉས་དམགས་ཆ་བར་བསན་པའ་ཆད་ཡན་པའ་

ཕར། འདད་མ་ནས་ཏ། འཚམས་མད་དང༌། ཆས་སང་དང༌། ལག་ལ་སགས་

མ་དག་བའ་ལས་སབས་ཆན་ཡད་པའ་ཕར། ཁ་ཅག ཁང་ཁས་ཟད་པ་ཆང་

ང་བས་པའ་དག་རས་རམ་སན་ག་འབས་བ་ཡད་འང་འབན་པ་མད་པར་

ཐལ། དས་ད་ལ་ཟད་པ་ཅ་ཙམ་བས་པ་ད་ཉད་ཀས་རམ་སན་ག་འབས་བ་

ཡད་འང་འབན་པ་མད་པའ་ཕར། ཟར་ན། མ་ཁབ། འདད་མ་ནས་ཏ། དག་

རའ་ཆ་ཤས་གཅག་བཅམ་ནས་རམ་སན་འབན་མ་ནས་པ་ཙམ་གས། ཆ་

ཅན་དག་བ་ད་ཉད་ཀས་རམ་སན་ག་འབས་བ་འབན་མ་ནས་པར་འདད་མ་

རགས་པའ་ཕར་ཏ། དཔར་ན། དམལ་བར་ས་འགར་ག་ལས་ཀ་རམ་སན་

མང་བ་དག་ཀང༌། ཚ་འདར་མག་བ་ན་བ་ཙམ་ད་འགར་བ་ཡད་པ་བཞན་

ཡན་པའ་ཕར།

བཟད་པའ་ཕན་ཡན་དང་དབ་བ་སགས་བཤད་པ།

གཉས་པ་ལ་གཉས། བཟད་པའ་ཕན་ཡན་བསམ་པ་དང༌། དན་བསས་

ཏ་བཟད་པ་བསན་པར་བཤད་པའ། །དང་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། བཟད་པ་

བསམས་པ་ལ་ཕན་ཡན་ད་མ་ཡད་ད། བཟད་པ་བསམས་པས་སར་བཤད་

ཟན་ག་སན་དང་འགལ་བའ་ཡན་ཏན་རམས་འགབ་པར་བད་པའ་ཕར།

94

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བད་ཚལ་ཡད་ད། བཟད་པས་གཟགས་མཛས་ཤང་ས་བ་དམ་པ་རམས་ལ་

ཕངས་པ་ས་གཅས་པ་དང༌། ལགས་ཏ་རགས་པ་དང་ལགས་མན་མ་རགས་

པ་ཤས་པ་ལ་མཁས་པར་འགར་ཞང༌། ཤ་བ་ད་ཡ་འག་ཏ་ན་ལ་དང་མའ་ས་

བ་ལན་པ་དང་སག་པ་རམས་ཟད་པར་འགར་བའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ད་ཆས་ཅན། ས་ས་ས་བ་དང་རལ་སས་ཀ་རམ་པ་

བཞན་ད་ས་མའ་ཁ་བའ་སན་དང༌། ཕ་མའ་བཟད་པའ་ཡན་ཏན་རག་པར་

བས་ཏ་མ་བཟད་པ་སངས་ནས་འཕགས་པའ་ས་བ་ཡས་བསགས་པའ་

བཟད་པ་རག་ཏ་མར་པར་བསན་པར་བ་ས། ད་གཉས་ཀ་སན་ཡན་སར་

བཤད་པ་ད་ཡན་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ན། ད་ཆས་ཅན། བཟད་པའ་ཕར་ཕན་ལ་གཉས་ཡད་ད།

རགས་པའ་སངས་རས་ཀ་བང་ཆབ་ཀ་ཕར་བསས་ཀང་གང་གས་གང་ལ་

གང་བཟད་པའ་འཁར་གསམ་ད་བདན་པར་དམགས་པས་བཅངས་པ་ཡད་

ན་བཟད་པ་ད་ན་འཇག་རན་པའ་བཟད་པ་དང་ད་ལར་དམགས་པ་མད་ན་

བཟད་པ་ད་ཉད་སངས་རས་ཀས་འཇག་རན་ལས་འདས་པའ་བཟད་པའ་ཕ་

རལ་ཏ་ཕན་པ་ཡན་ཅས་བསན་པའ་ཕར།

བཞ་པ་ལ་གསམ། ཚག་དན། ས་དན། མཐའ་དཔད་པའ། །དང་པ་

ན། ས་གསམ་པ་དར་གནས་པའ་རལ་སས་ད་ན་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་ཡངས་

ས་དག་པའ་ཡན་ཏན་གཞན་ཡང་འབང་ས། བསམ་གཏན་དང་པ་སགས་

བསམ་གཏན་དང༌། དས་མཚན་པ་གཟགས་མད་ཀ་སམས་འཇག །ལའ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

95

མག་ག་མངན་ཤས་སགས་མངན་ཤས་དང༌། ཚད་མད་པ་བཞ་སགས་ཀ་

ཡན་ཏན་ཐབ་པ་དང༌། སང་བ་འདད་ཆགས་དང་ཞ་སང་དང་གཏ་མག་མངན་

འགར་པ་ཕལ་ཆར་ཡངས་ས་ཟད་པ་དང་བསབས་པར་འགར་པའ་ཕར། ས་

གསམ་པ་བ་དས་ཀང་ཆས་ཅན། རག་ཏ་འཇག་རན་པ་ཡན་ན་འདད་པའ་

འདད་ཆགས་ཅ་རགས་འཇམས་པར་ནས་པར་འགར་ཏ། ད་དག་མངན་

འགར་བ་ཕལ་ཆར་ཟད་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ལ། བསམ་གཏན་དང༌། མངན་ཤས་སགས་ཀ་ཁད་པར་

གང་ཡན་ཞ་ན། འདར་རས་པར་འཆད་པའང་སབས་ས་བབ་མད། མང་ད་

དགས་པས་ཕར་ཕན་ག་བསམ་གཟགས་ཀ་སབས་ནས་ཤས་པར་བ་ལ།

འདར་ཚད་མད་བཞ་དང༌། མངན་ཤས་དག་ག་ང་བ་ཙམ་བཤད་ན་ཡད་

ད། ཀན་ལས་བཏས་ལས། བམས་པ་གང་ཞ་ན། བསམ་གཏན་ལ་བརན་ཏ་

སམས་ཅན་རམས་བད་བ་དང་ཕད་པར་ཤག་ཅག་བར་བསམ་པའ་གནས་

པ་ཡང་དག་པར་འབར་བའ་ཏང་ང་འཛན་དང་ཤས་རབ་གང་ཡན་པ་དང༌།

ད་དག་དང་མཚངས་པར་ལན་པའ་སམས་དང་སམས་ལས་བང་བའ་ཆས་

རམས་ས། །ཞས་དམགས་པ་རམ་པ་ང་བ་གགས་གནས་ཏ་ཁད་ཆས་ལ་

བཤད་པ་བཞན་ཏ། ཚད་མད་པ་གཞན་ལའང་ད་བཞན་ད་གསངས་པའ་ཕར་

ར། །བས་ན། བམས་པ་ན་སམས་ཅན་བད་བ་དང་ལན་པར་འདད་པའ་རམ་

པ་ཅན་ཡན་ལ། སང་རས་སག་བསལ་དང་འབལ་བར་འདད། དགའ་བས་

བད་བ་དང་མ་འབལ་བར་འདད། བཏང་སམས་ན་ཆགས་སང་མད་པའ་རམ་

96

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

པ་ཅན་ཡན་ཏ། ད་རས་པར་ཀན་བཏས་སགས་ནས་ཤས་པར་བ་དགས་

པའ་ཕར་ར། །ས་མཚམས་ན་ལམ་མ་ཞགས་ནས་སངས་རས་ཀ་སའ་བར་

ཡད་ད། ཀན་བཏས་ལས། ཕ་རལ་པའམ། ཉན་ཐས་སམ། རང་སངས་རས་

སམ། བང་ཆབ་སམས་དཔའ་འམ། ད་བཞན་གཤགས་པ་འང་རང་ས། དག་

པའ་བསམ་གཏན་བཞ་ལ་བརན་ནས་ཚད་མད་པ་རམས་མངན་པར་བསབ་

པ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། མངན་ཤས་དག་ག་ཁད་པར་ཡད་ད། སམས་

རན་བསམ་གཏན་ག་དངས་གཞ་ལ་བརན་ནས་སལ་བསར་ས་ཚགས་སན་

པས་ཁད་པར་ད་བས་པའ་ཏང་ང་འཛན་ཤས་རབ་མཚངས་ལན་དང་བཅས་

པའ་རག་པ་ད། ར་འཕལ་ག་མངན་ཤས་ཀ་ང་བ་དང༌། ད་བཞན་ད་སམས་

རན་ད་ལ་བརན་ནས་འཇག་རན་ཀ་ཁམས་ད་མའ་གཟགས་ཕ་རགས་མཐང་

བ་དང༌། ས་ཕ་རགས་ཐས་པ་དང༌། གཞན་ག་སམས་ཤས་པ་དང༌། ཚ་ས་ཕ་

ཤས་པ། སང་བ་གང་ལས་གལ་བའ་སངས་པ་ཤས་པས་རབ་ཏ་ཕ་བའ་རག་

པ་རམས་རམ་པ་བཞན་ད། ལའ་མག་ག་མངན་ཤས། ལའ་ར་བའ། གཞན་

སམས་ཤས་པའ། སན་གནས་རས་དན་ག། ཟག་ཟད་ཀ་མངན་ཤས་ས་

རམ་པ་བཞན་ད་འཇག་པའ་ཕར། ས་འདར་འདད་ཆགས་སགས་སང་བར་

གསངས་པ་ན་འདའ་ངས་སལ་ག་སང་བ་ལ་དགངས་པ་ཡན་ག་འད་ནས་

འདད་ཆགས་སགས་གཏན་ནས་ཟད་མ་ནས་ཏ། ཉན་མངས་ལ་ཆང་འབང་

ཆན་པ་དག་ཏ་བས་པའ་ཕ་བ་ན་ས་བདན་པའ་བར་ད་འཇག་པའ་ཕར་ར། །

གསམ་པ་ལ། ཁ་ཅག །ཚད་མད་བཞ་རད་ལན་ག་ཕ་རལ་པ་ཡད་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

97

པར་ཐལ། ཀན་ལས་བཏས་ལས། ཕ་རལ་པའམ། ཉན་ཐས་སམ་ཞས་

སགས་གསངས་པའ་ཕར། ཟར་ན། ཁ་ཅག མ་ཁབ་གསང། འདད་མ་ནས་

ཏ། སམས་ཅན་སག་བསལ་དང་བལ་འདད་ཀ་སང་ར་རད་ལན་ག་ཕ་རལ་

པ་མད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། སམས་ཅན་འཁར་བའ་སག་བསལ་དང་བལ་

འདད་ཀ་སང་ར་རད་ལན་ག་ཕ་རལ་པ་མད་པའ་ཕར། ཟར་ན། རམ་པ་

གཅག་ཏ་མ་ཁབ་སམ་མ། ཁ་ཅག མངན་ཤས་དག་པ་རད་ལན་ག་ཕ་རལ་

པ་ཡད་པར་ཐལ། མངན་ཤས་དང་པ་ལ་རད་ལན་ག་ད་ཡད་པའ་ཕར། ཟར་

ན། མ་ཁབ། འདད་ན། མ་འཐད་པར་ཐལ། ཟག་པ་ཟད་པའ་མངན་ཤས་རད་

ལན་ག་ཕ་རལ་པ་མད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་རད་ལན་ག་གང་ཟག་ཡན་

ན། ནང་པ་ཡན་དགས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་ཡན་ན། དག་བཅམ་པ་ཡན་

དགས་པའ་ཕར། ཁ་ཅག ས་གསམ་པ་བ་ཡན་ན། ཉན་སབ་མ་སངས་པས་

ཁབ་པར་ཐལ། ས་གསམ་པ་བའ་རད་ལ་ཉན་སབ་ལན་སས་ཡད་པའ་ཕར།

ཟར་ན། མ་ཁབ། མ་གབ་ན་དར་ཐལ། དའ་རད་ལ་འདད་ཆགས་དང་གཏ་

མག་ལན་སས་ཡད་པའ་ཕར། འདད་ན། ཉན་ཐས་དག་བཅམ་པའ་རག་པ་

སན་ད་སང་བའ་བང་སམས་ས་གསམ་པ་ཆས་ཅན། དར་ཐལ། དའ་ཕར།

རགས་གསལ་སའ། ཁཅག །ས་གཉས་པ་བའ་རད་ལ་ཁང་ཁ་ཡད་པར་ཐལ།

ས་འདར་ཁང་ཁ་སང་བར་བཤད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། འདར་ཞ་སང་སང་

བར་བཤད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། འདད་ཆགས་ཞ་སང་ཡངས་ས་ཟད་པར་

འགར། ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ཟར་བ་ན། ས་མར་མ་ཁབ། འདད་མ་ནས་

98

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཏ། འཕགས་པའ་རད་ལ་ཁང་ཁ་གསར་ད་ས་བ་མད་པར་གསངས་པའ་

ཕར། གསམ་པ་ན། སན་པ་དང་སགས་ཀ་སས་ཚལ་ཁམས་བཟད་པའ་

ཆས་གསམ་པ་ད་དག་ཆས་ཅན། གཞང་ཕལ་མ་ཆར་བད་བར་གཤགས་

པས་ཁམ་པ་རམས་ཀ་རན་ལ་སབ་པར་བསགས་པ་ཡན་ཏ། རན་ད་ལ་སབ་

ས་པའ་ཕར། ད་དག་ཉད་ཆས་ཅན། ཚགས་གཉས་ཀ་ནང་ནས་བསད་

ནམས་ཞས་བ་བའ་ཚགས་ཀང་ཡན་ལ། ཆས་གཟགས་ཀ་ས་གཉས་ཀ་

ནང་ནས་སངས་རས་ཀ་གཟགས་ཀ་བདག་ཉད་ཀ་ས་སབ་པར་བད་པ་ཡ་

ར་ཡན་ཏ། དའ་རའ་གཙ་བ་ཡན་པའ་ཕར།

བཞ་པ་ན། རལ་པའ་སས་པ་ཉ་མ་དང་འད་བའ་རད་ལ་གནས་པའ་

བང་སམས་ཀ་ས་གསམ་པ་འད་བད་པ་འད་ཆས་ཅན། རང་གཞན་ག་རད་

ག་སན་ག་མན་པ་སལ་བར་བད་པ་ཡན་ཏ། རང་རད་ལན་གང་ཟག་ག་རད་

ད་གཏགས་པའ་མ་ཤས་པའ་མན་པ་རམས་དང་པར་ཡང་དག་པར་བསལ་

བར་བས་ནས་འག་བའ་རད་ཀ་མ་ཤས་པའ་མན་པ་རམ་པར་འཇམས་པར་

མངན་པར་འདད་པ་ཡན་པའ་ཕར། ས་འདར་གནས་པའ་བང་སམས་ཆས་

ཅན། གཞན་ག་སན་འཇམས་པ་ལ་བ་གས་ཤན་ཏ་ར་བར་གར་ཀང་སན་

ལན་ག་གང་ཟག་ལ་ཁ་བར་མ་འགར་ཏ། བཟད་པའ་ཕར་ཕན་ལག་ཅང༌།

སང་ར་ཆན་པས་རད་སམ་པར་བས་པའ་ཕར། དབ་མ་ལ་ཞས་སགས་ས་

ས། གང་ག་དས་རགས་འག་བའ་ཕར་ར། །

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

99

སམས་བསད་བཞ་པ།

ས་བཞ་པ་འད་འཕ་བ་བཤད་པ།

བཞ་པ་ས་བཞ་པ་འད་འཕ་བ་བཤད་པ་ལ་གསམ། ས་འདར་བརན་

འགས་ལག་པར་བསན་པ། སའ་ངས་ཚག་བསན་པ། སངས་པའ་ཁད་པར་

བསན་པའ། །དང་པ་ལ་གཉས། ཚག་དན་དང༌། ས་དན་ན། །དང་པ་ན།

བརན་འགས་ཆས་ཅན། ཡན་ཏན་ཐབ་པ་གནས་ཞང་འཕལ་བ་དང་མ་ཐབ་

པ་འཐབ་པའ་རར་འགར་བ་ཡན་ཏ། ཡན་ཏན་མ་ལས་པ་ན་ཁད་ཀ་རས་ས་

འག་བ་ས་རག་ལས་ཞང༌། བསད་ནམས་དང་བ་གས་ཏ་ཡ་ཤས་ག་ཚགས་

ན་གཉས་ཀ་ར་ས་འགབ་བད་ཡན་པའ་ཕར། ད་འད་བའ་བརན་འགས་ས་

གང་ད་འབར་བ་ས་ལག་པར་གར་པ་ཡས་བཞ་པ་ད་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་འད་

ན་འཕ་བའ་ཞས་བ་ས། བརན་འགས་ཀ་ཕར་ཕན་ལག་ཅང་འཆད་འགར་

ལར་ངས་ཚག་དང་ལན་པའ་བང་སམས་ཀ་ས་ཡན་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ས་འདར་ཡན་ཏན་ཇ་ལ་བ་ཐབ་པ་ཡད་ད། བརན་

འགས་ལག་ཅང་ཡན་ཏན་བ་བ་བར་ཕག་བཅ་གཉས་ཐབ་པའ་ཕར། རམ་

སན་ག་ས་བ་འཛན་ཚལ་ཡད་ད། འཐབ་བལ་ག་བདག་པར་ས་བ་བངས་

ནས་སམས་ཅན་ག་དན་བད་པའ་ཕར། ས་འད་ལ་འད་འཕ་བ་ཞས་བརད་

པའ་ར་མཚན་ཡད་ད། མཉམ་གཞག་ཏ་བང་ཕགས་ས་བདན་ཕ་རགས་

100

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བསམ་པ་ལ་བརན་ནས་རས་ཐབ་ཏ་ས་གསམ་པ་ལས་ལག་པའ་འད་ཀ་

སང་བ་འབང་བས་ན། ད་ལར་བརད་པའ་ཕར། འ་ན་བརན་འགས་ཀ་ང་བ་

སགས་ཇ་ལ་བ་ཞ་ན། ཡད་ད་དག་བ་སད་པ་དང༌། སམས་ཅན་ག་དན་ད་

སམས་མངན་པར་ས་བ་དང༌། དས་བསད་པའ་ས་གསམ་ག་ལས་གཡ་བ་

ན། བརན་འགས་ཀ་ང་བ་ཡན་པའ་ཕར། བརན་འགས་ལ་དབ་ན་གསམ་

ཡད་ད། ག་ཆའ་བརན་འགས། དག་བ་ཆས་སད་ཀ་བརན་འགས། སམས་

ཅན་དན་བད་ཀ་བརན་འགས་དང་གསམ་ཡད་པའ་ཕར། བརན་འགས་

ཡན་ན། བརན་འགས་ཀ་ཕར་ཕན་ཡན་པར་མ་ངས་ཏ། ཉན་རང་ག་རད་ལ་

བརན་འགས་ཡད་པའ་ཕར། མ་དག་བའ་ལས་ལ་ས་བའ་བརན་འགས་ན།

བརན་འགས་བཏགས་པར་བད་ན་མ་གཏགས་བརན་འགས་ས་འཇག་པར་

དཀའ་ས། སད་འཇག་ལས། བརན་གང་དག་ལ་སས་པའ། ཞས་དའ་ང་བ་

དག་བའ་བ་བ་ལ་ས་བ་ཞག་ལ་བཤད་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། ས་བཞ་པ་ལ་འད་འཕ་བ་ཞས་བ་

ས། ས་དར་ན་བད་གཤགས་སས་པ་ལ་རགས་པའ་བང་ཆབ་ཀ་ཕགས་ཀ་

ཆས་ས་བདན་ལག་པར་བསམས་པ་ལས་སས་པའ་ཡ་ཤས་ཀ་སང་བ་ས་

གསམ་པར་ཐབ་པའ་ཟངས་ཀ་འད་ལ་བ་བས་ལག་པ་འབང་བའ་ར་མཚན་

གས་ད་ལར་བརད་པའ་ཕར། འ་ན །བང་ཕགས་ས་བདན་གང་ཞ་ན། ཡད་

ད། ལས་དན་པ་ཉར་གཞག །ད་བཞན་ད་ཚར་བ། སམས་ཆས་དན་པ་ཉར་

གཞག་བཞ། དག་བའ་ཆས་མ་སས་པ་བསད་པ། སས་པ་སལ་བ་མ་དག་བ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

101

མ་སས་པ་མ་བསད་པ། སས་པ་སང་པའ་ཡང་དག་སང་པ་བཞ། འདན་པའ་

ར་འཕལ་ག་རང་པ། ད་བཞན་ད་བརན་འགས། སམས་པ། དཔད་པའ་ར་

འཕལ་ག་རང་པ་བཞ། དད་པའ་དབང་པ། ད་བཞན་ད་བརན་འགས། དན་པ།

ཏང་ང་འཛན། ཤས་རབ་ཀ་དབང་པ་ལ། དད་པའ་སབས་སགས་སབས་ལ།

དན་པ་ཡང་དག་བང་ཆབ་ཀ་ཡན་ལག ད་བཞན་ད་ཆས་རབ་ཏ་རམ་འབད།

བརན་འགས། དགའ་བ། ཤན་ཏ་སངས་པ། ཏང་ང་འཛན་བཏང་སམས་ཏ་

བང་ཆབ་ཀ་ཡན་ལག་བདན །ཡང་དག་པའ་ལ་བ། ད་བཞན་ད་རག་པ། ངག

ལས་ཀ་མཐའ། འཚ་བ། རལ་བ། དན་པ། ཏང་ང་འཛན་ཏ་འཕགས་ལམ་ཡན་

ལག་བརད་ད་ས་སར་ཕ་ན་ས་བདན་ད་འགར་པའ་ཕར་ར། །

གསམ་པ་ན། ས་བཞ་པ་ཆས་ཅན། སངས་པ་ཁད་པར་ཅན་དང་ལན་

ཏ་རང་ག་ངས་སལ་ག་སང་བ་རང་ད་ས་བདག་ཏ་ལ་བ་དང༌། དར་འབལ་བ་

ས་དས་དངས་པ་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ཡད་ད་འཛན་པའ་ཉན་མངས་རམས་

ཡངས་ས་ཟད་པར་འགར་པ་དང་ལན་པའ་ཕར། དབ་མ་ལ་སགས་ན་སའ། །

102

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

སམས་བསད་ལ་པ།

ས་ལ་པ་སང་དཀའ་བ་བཤད་པ།

ལ་པ་ས་ལ་པ་སང་དཀའ་བ་བཤད་པ་ལ་གཉས། སའ་ངས་ཚག་

བཤད་པ་དང༌། བསམ་གཏན་ལག་ཅང་བདན་པ་ལ་མཁས་པར་བསན་ པའ།།

དང་པ་ལ་གཉས། ཚག་དན་དང༌། ས་དན་ན། །དང་པ་ན། ས་ལ་པ་ཆས་ཅན།

ཁད་ལ་སང་དཀའ་བའ་ས་ཞས་བ་ས། ཁད་ལ་གནས་པའ་བངས་སམས་

བདག་ཉད་ཆན་པ་ད་ལ་ལའ་བའ་བདད་རམས་ཀན་གས་ཀང་ཕམ་པར་

ནས་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། ས་འདར་ཡན་ཏན་ཇ་ལར་ཐབ་པ་ཡད་ད། བསམ་

གཏན་ག་ཕར་ཕན་ལག་ཅང༌། ཡན་ཏན་བ་བ་སང་ཕག་བཅ་གཉས་ཐབ་

པའ་ཕར། རམ་སན་ག་ས་བ་འཛན་ཚལ་ཡད་ད། དགའ་ལན་ག་བདག་པར་

ས་བ་བངས་ནས་སམས་ཅན་ག་དན་བད་པའ་ཕར། ས་འདར་སང་དཀའ་

བ་ཞས་བརད་པའ་ར་མཚན་ཡད་ད། བདད་ཀན་གས་ཐབ་དཀའ་བར་མ་

ཟད། རང་ག་ངས་སལ་ག་སན་ཡན་རམས་བང་སམས་ཀས་ཀང་སང་བང་

ཆས་དཀའ་བས་ན་ད་ལར་བརད་པའ་ཕར། འ་ན་བསམ་གཏན་ག་ང་བ་

སགས་ཇ་ལ་བ་ཞ་ན། ཡད་ད། སམས་དག་བའ་དམགས་པ་གང་རང་ལ་ར་

གཅག་ཏ་གནས་པའ་རག་པ་ད། བསམ་གཏན་ག་ང་བ་ཡན་པའ་ཕར། ད་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

103

ལ་དབ་ན། ང་བའ་ས་ནས་འཇག་རན་ལས་འདས་མ་འདས་ཀ་བསམ་གཏན་

གཉས་ཕགས་ཀ་ས་ནས་ཞ་གནས་ལག་མཐང་ར་ར་བ་དང༌། ད་གཉས་ཟང་

ད་འབལ་བ་གསམ། བད་ལས་ཀ་ས་ནས་ཚ་འདར་ལས་སམས་བད་བར་

གནས་པ་དང༌། ཡན་ཏན་སབ་པ་དང༌། སམས་ཅན་ག་དན་བད་པའ་བསམ་

གཏན་གསམ་ཡད་པའ་ཕར། བསམ་གཏན་ལ་དའ་ཕར་ཕན་གས་མ་ཁབ་

ས། ཕ་རལ་པ་དང་ཉན་རང་ག་རད་ལ་ཡང་བསམ་གཏན་ཡད་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ལ་གཉས། ཚག་དན་དང༌། ས་དན་ན། །ས་ལ་པ་ཆས་ཅན།

བདན་བཞ་ཕ་རགས་ལ་མཁས་པའ་བ་གས་དང་ལན་པ་ཡན་ཏ། བསམ་

གཏན་ག་ཕར་ཕན་ལག་ཅང༌། འགག་པའ་བདན་པ་སགས་པ་བ་གས་བཟང་

པས་ལགས་པར་དཔད་ནས་བདན་པ་བཞའ་རང་བཞན་ཞབ་མས་རགས་

པའ་ཚལ་ལའང་ཤན་ཏ་མཁས་པ་ཐབ་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། ས་འདར་བདན་བཞ་ཕ་རགས་ལ་མཁས་པའ་ཤས་

རབ་ཐབ་ན། བདན་པ་བཞའ་ཕ་རགས་ཇ་ལ་བ་ཞ་ན། ད་ཡང་ཡད་ད། ཀན་

ནས་ཉན་མངས་ཕགས་ཀས་བསས་པའ་སག་བདན་ཕ་རགས་གཉས། དས་

བསས་པའ་ཀན་འབང་ཕ་རགས་གཉས། རམ་བང་ཕགས་ཀས་བསས་

པའ་འགག་བདན་ཕ་རགས་གཉས། དས་བསས་པའ་ལམ་བདན་ཕ་རགས་

གཉས་ཏ་ད་ལར་ཡད་པའ་ཕར། སག་བདན་ཕ་རགས་ཀ་ཁད་པར་ཡད་

ད། ས་སས་རང་སབས་ཀས་སག་བསལ་ག་བདན་པར་མངན་སམ་ད་ངས་

ནས་པ་རམས་རགས་པའ་སག་བདན་དང༌། ད་ལར་ངས་མ་ནས་པའ་སག་

104

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བདན་རམས། ད་ཕ་བ་ཡན་པའ་ཕར། ཀན་འབང་ཕ་རགས་ཀ་ཁད་པར་

ཡད་ད། གང་ཟག་རང་ངས་ནས་གབ་པར་འཛན་པའ་བདན་འཛན་གས་

དངས་པའ་གང་ཟག་རག་གཅག་རང་དབང་ཅན་ད་འཛན་པ་དང་རང་ར་ཐབ་

པའ་རས་ཡད་ད་འཛན་པའ་ཉན་མངས་པའ་ཀན་འབང་དང་དས་དངས་

པའ་ལས་ཀ་ཀན་འབང་རམས། ཀན་འབང་རགས་པ་དང༌། ཀན་འབང་ད་

དག་འདན་བད་ཀ་བདན་འཛན་ད་གར་པའ་ཉན་མངས་པའ་ཀན་འབང་

དང་དས་དངས་པའ་ལས་ཀ་ཀན་འབང་རམས་ཀན་འབང་ཕ་མ་ཡན་པའ་

ཕར། འགག་བདན་ཕ་རགས་ཀང་ཡད་ད། བདག་མད་ཕ་མ་མངན་སམ་

ད་རགས་པའ་ལམ་བདན་ག་སབས་ཀས་ཐབ་པའ་ཆས་ཉད་ད་གར་པའ་

འགག་བདན་ད། འགག་བདན་ཕ་མ་དང༌། བདག་མད་རགས་པ་མངན་སམ་

ད་རགས་པའ་ལམ་གས་ཐབ་པ་འགག་བདན་ད་གགས་པའ་བདག་མད་

རགས་པ་ད། འགག་བདན་རགས་པ་ཡན་པའ་ཕར། ལམ་བདན་ཕ་རགས་

ཀང་ཡད་ད། བདག་མད་ཕ་མ་མངན་གསམ་ད་རགས་པའ་ཡ་ཤས་ད། ལམ་

བདན་ཕ་མ་དང༌། བདག་མད་རགས་པ་མངན་སམ་ད་རགས་པའ་ཡ་ཤས་

ད། རགས་པའ་ལམ་བདན་ཡན་པའ་ཕར། འན་ཀང་རགས་པའ་འགག་

བདན་ལ་འགག་བདན་གས་མ་ཁབ་པ་དང༌། རགས་པའ་ལམ་བདན་ལ་

ལམ་བདན་གས་མ་ཁབ་པར་གསལ་ཏ། གཞན་ད་ན་འགག་བདན་ལ་འགག་

བདན་ཕ་མ་ཡན་པས་ཁབ་པར་འདད་པའ་ཚ། བདན་བཞ་ཕ་རགས་བཤད་

པའང་མ་འཐད་པར་འགར་པའ་ཕར། ད་ཡང་ཡན་ཏ། འདར་འགག་བདན་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

105

ལ་དན་དམ་བདན་པས་ཁབ་པར་བཤད་ལ། འགག་བདན་ད་གར་པའ་

བདག་མད་རགས་པ་ཡད་ན་དས་མ་ཁབ་པར་འགར་པའ་ཕར། ད་ལར་ཡན་

ཀང་ལམ་བདན་རགས་པ་ལ་ལམ་བདན་མ་ཡན་པས་མ་ཁབ་ས། བདག་

མད་རགས་པ་མངན་སམ་ད་རགས་པའ་ལམ་བདན་ལམ་བདན་རགས་

པར་བཤད་པའང་སང་བའ་ཕར། བདན་པ་བཞ་ཡད་ཀང་བདན་གཉས་ས་

མ་འདས་པའ་སན་མད་ད། འགག་བདན་དན་དམ་བདན་པ་དང༌། གཞན་

རམས་ཀན་རབ་བདན་པར་འདས་པའ་ཕར། དབ་མ་ལ་སགས་ན་ སའ། །

སམས་བསད་དག་པ།

ས་དག་པ་མངན་ད་གར་པ་བཤད་པ།

གཉས་པ་ས་དག་པ་མངན་ད་གར་པ་བཤད་པ་ལ་བཞ། སའ་ངས་

ཚག་དང་ཤར་ཕན་ལག་པར་བསན་པ། ཤར་ཕན་ག་བསགས་པ། རན་

འབང་གཟགས་པའ་ད་ཁ་ན་ཉད་བཤད་པ། སའ་ཡན་ཏན་བསན་པའ་ས་

ནས་མཇག་བས་བའ། །དང་པ་ལ་གསམ། ཚག་དན། ས་དན། མཐའ་དཔད་

པའ། །དང་པ་ན། ས་དག་པ་མངན་ད་ཕགས་པ་ས། མངན་ད་གར་པར་

མཉམ་གཞག་ག་སམས་ལ་གནས་ཏ་འད་ལ་བརན་ནས་རན་ཅང་འབལ་

བར་འབང་བའ་ད་ཁ་ན་ཉད་མཐང་བའ་བང་སམས་ད་ཆས་ཅན། སམས་

106

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

འཇག་ཁད་པར་ཅན་འཐབ་པར་འགར་པ་ཡན་ཏ། ཤས་རབ་ཀ་ཕར་ཕན་

ག་ཉམས་ལན་ལག་པ་ལ་གནས་པས་འགག་པའ་སམས་འཇག་ཐན་མང་མ་

ཡན་པ་ཐབ་པར་འགར་པའ་སམས་དཔའ་ཡན་པའ་ཕར། ས་དག་པ་ཆས་

ཅན། ཁད་ལ་མངན་ད་གར་པའ་ས་ཞས་བ་ས། ཤས་རབ་ལག་པའ་ས་ནས་

གཟགས་བརན་དང་འད་བའ་ཆས་ཉད་མཐང་ཞང༌། བདན་བཞ་ཕ་རགས་ལ་

མཁས་པ་ཐབ་པ་གང་ཞག ། རགས་པའ་སངས་རས་ཀ་ཆས་ལ་མངན་ད་

ཕགས་པའ་ས་ཡན་པའ་ཕར།

ས་འདར་ཡན་ཏན་ཐབ་ཚལ།

གཉས་པ་ན། ས་འདར་ཡན་ཏན་ཐབ་ཚལ་ཇ་ལར་ཞ་ན། ཡད་ད།

ཤར་ཕན་ལག་ཅང༌། ཡན་ཏན་བ་བ་བར་ཕག་བཅ་གཉས་ཐབ་པའ་ཕར།

རམ་སན་ག་ས་བ་འཛན་ཚལ་ཡད་ད། འཕལ་དགའ་བདག་པར་ས་བ་བངས་

ནས་སམས་ཅན་ག་དན་བད་པའ་ཕར། འ་ན། ཤས་རབ་ཀ་ང་བ་སགས་ཇ་

ལར་ཡན་ཞ་ན། ད་ཡང་ཡད་ད། བཏགས་པའ་དངས་པ་ལ་ཆས་རབ་ཏ་རམ་

པར་འབད་པའ་སམས་པ་ན། ཤས་རབ་ཀ་ང་བ་ཡན་པའ་ཕར། ད་ལ་དབ་

ན་གསམ་ཡད་ད། དན་དམ་རགས་པའ་ཤས་རབ། ཀན་རབ་རགས་པའ་

ཤས་རབ། སམས་ཅན་ག་དན་བད་པའ་ཤས་རབ་དང་གསམ་ཡད་པའ་

ཕར། ས་འདར་ཐབ་པའ་འགག་པའ་སམས་འཇག་བཞག་ཏ་ཡད་ད། ཤར་

ཕན་ག་ཉམས་ལན་ལག་པར་ཐབ་པའ་ས་ནས་དགག་གཞ་ད་བཞན་ཉད་ཀ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

107

སང་ད་དགག་བ་གཉས་སང་ག་སས་པ་ཁད་པར་བ་བཀག་པས་རབ་ཏ་ཕ་

བའ་སང་ཉད་མངན་སམ་ད་རགས་པའ་ས་དག་པའ་ཡ་ཤས་ད། ད་ཡན་པའ་

ཕར་ཏ། རང་འགལ་ལས། ད་བཞན་ཉད་ལ་འགག་པ་ཞས་བརད་ད། འདར་

སས་པ་ཐམས་ཅད་འགག་པར་འགར་པའ་ཕར་ར། །ཞས་གསངས་པའ་

ཕར་དང༌། ཤས་རབ་གནས་པས་འགག་པ་ཐབ་པར་འགར། ཞས་གསངས་

པའ་ཕར། ས་ལ་པ་མན་ཆད་ད་འགག་པའ་སམས་འཇག་མད་པ་ན་མ་ཡན་

ཏ། དར་ཐན་མང་བའ་འགག་པའ་སམས་འཇག་ཡད་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ལ། ཁ་ཅག །འགག་སམས་ཡན་ན། ཤས་པ་ཡན་དགས་

པར་ཐལ། ཐན་མང་མ་ཡན་པས་འགག་པའ་སམས་འཇག་ཡན་ན་ཤས་པ་

ཡན་དགས་པའ་ཕར། འདད་ན། ཐལ་རང་གཉས་ཀས་འདད་པའ་འགག་

སམས་ཆས་ཅན། དར་ཐལ། དའ་ཕར། དར་ཐལ། ཆས་ཅན་དའ་ཕར། དར་

ཐལ། ད་ཡད་པའ་ཕར། ད་དར་ཐལ། འགག་སམས་ད། ཐལ་རང་གཉས་

ཀས་ཁས་ལན་པའ་ཕར། འདད་ན། ད་ཆས་ཅན། ཤས་པ་མན་པར་ཐལ།

ལན་མན་འད་བད་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། རང་རད་པས་ད་ལར་འདད་

པའ་ཕར། ཟར་ན། མ་ཁབ། ད་ལ་མ་ཡན་ན། ཐལ་རང་གཉས་ཐན་མང་ད་

ཁས་ལན་པའ་ཤས་བ་མད་པར་ཐལ། ཐལ་འགར་བས་ཤས་བ་ཐམས་ཅད་

རང་བཞན་གས་མ་གབ་པར་འདད། རང་རད་པས་ད་ལས་བཟག་ས་ཁས་

ལན་པའ་ཕར།

ཁ་ཅག སབ་ལམ་ན། ཤར་ཕན་མད་ཟར་ན། ད་ཡད་པར་ཐལ། དར་

108

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཤར་ཕན་ག་ཉམས་ལན་ལག་པར་ཐབ་པ་ཡད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ས་དག་

པ་ནས་ད་ཐབ་པ་ཡད་པའ་ཕར། གཞན་ཡང༌། ད་ན་ད་ཡད་པར་ཐལ། དར་

འཇག་རན་ལས་འདས་མ་འདས་ཀ་ཤར་ཕན་གཉས་ཡད་པའ་ཕར། འད་

རས་པར་ན་ཁ་བས་བས་པའ་ཕར་ཕན་ག་མཐའ་དཔད་ད་གསལ་ལ། །

གཉས་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། ཕར་ཕན་དང་པ་ལ་སངས་རས་ཀ་

སར་བགད་པ་ཡང་ཤར་ཕན་ལ་རག་ལས་པ་ཡན་ཏ། ཇ་ལར་ཏ་དཔར་ན།

མག་དང་བལ་བའ་ལང་བའ་ཚགས་ཀན་ཀང་མག་ལན་ག་སས་བ་གཅག་

གས་རང་གར་འདད་པ་ཡ་ཡལ་ད་བད་བག་ཏ་འཁད་པར་བད་པ་ད་བཞན་

ད། སབས་འདར་ཡང་བ་ཤས་རབ་ཀས་ན། ད་ཁ་ན་ཉད་ལ་བའ་མག་ཉམས་

པའ་སན་སགས་ཀ་ཡན་ཏན་རམས་བངས་ཏ་རལ་བའ་ས་ཉད་ད་འག་བར་

འགར་པའ་ཕར་ཏ། ད་སད་ད་ཡང༌། སད་པ་ལས། དམས་ལང་དམགས་

བ་མད་པ་ཁག་ཁག་རམས། །ལམ་ཡང་མ་ཤས་གང་ཁར་འཇག་པར་ག་ལ་

འགར། ། ཤས་རབ་མད་ན་མག་མད་ཕ་རལ་ཕན་ལ་འད། །དམགས་བ་མད་

པས་བང་ཆབ་རག་པར་ནས་མ་ཡན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

ཟབ་དན་བཤད་པར་དམ་བཅའ་བ་སགས་བཤད་པ།

གསམ་པ་ལ་ལ། ཟབ་དན་བཤད་པར་དམ་བཅའ་བ། ད་བཤད་པའ་

སད་ངས་བཟང་བ། དར་བཤད་ན་ཡན་ཏན་འབང་ཚལ། སད་ལན་ལ་མཉན་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

109

པར་བསལ་བ། རན་འབང་ག་ད་ཉད་ཇ་ལར་བཤད་པའ་ཚལ་ལ། །དང་པ་ལ་

གཉས། ཚག་དན་དང༌། ས་དན་ན། །དང་པ་ན། དཔལ་ལན་ཟ་བ་ཆས་ཅན།

ཁད་ཀས་འཕགས་པ་ཀ་སབ་ཀ་གཞང་ལགས་ལས་ད་ཁ་ན་ཉད་ཇ་ལར་

བསན་པ་ལར་གནས་པའ་ལགས་བཞན་ད་བརད་པར་བ་བ་ཡན་ཏ། བང་

སམས་ས་དག་པ་བ་ད་ཡས་ཆས་ཟབ་པའ་ཆས་ད་ཉད་ཇ་ལར་རགས་པ་ད་

ལར་ཀ་སབ་ཀ་ར་བ་ཤས་རབ་སགས་ཀ་ལང་དང༌། དར་མ་ཟད་གཞན་ཡང་

རགས་པས་ཆས་ཀ་ད་ཁ་ན་ཉད་གཏན་ལ་འབབས་པར་བད་པ་ཡན་པས་

ན་ས་དའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། འ་ན། ཟབ་མ་རན་འབང་ག་ད་ཁ་ན་ཉད་གཏན་ལ་

འབབས་པར་བད་པ་ན། མགན་པ་ཀ་སབ་ཀ་རས་ས་འབང་ན། ད་ལ་ཤས་

བད་ཅ་ཡད་ཞ་ན། ད་ཡང་ཡད་ད། མགན་པ་ཀ་སབ་ད་ཟབ་དན་གཏན་ལ་

འབབས་པ་ལ་རལ་བ་ཉད་ཀས་ལང་བསན་པའ་ཚད་མའ་སས་བ་ཡན་པའ་

ཕར། ད་ལར་ཡན་ཏ། ལང་ཀར་གཤགས་པ་ལས། ལ་ཕགས་བ་ཏའ་ཡལ་

ད་ན། །དག་སང་དཔལ་ལན་ཆར་གགས་པ། །ད་མང་ཀ་ཞས་འབད་པ་ ས།

།ཡད་དང་མད་པའ་ཕགས་འཇག་པ། །ང་ཡ་ཐག་པ་འཇག་རན་ད། །བ་མད་

ཐག་ཆན་རབ་བཤད་ནས། །རབ་ཏ་དགའ་བའ་ས་བསབས་ཏ། །བད་བ་ཅན་

ད་ད་འགའ། །ཞས་གསངས་ཤང༌། དར་མ་ཟད། མད་ས་ར་བ་ཆ། སན་ཆན་

པའ་མད། འཇམ་དཔལ་ར་རད། དས་འཁར་ག་རད་སགས་ནས་ཀང་ལང་

བསན་པའ་ཕར། ར་བ་ཆའ་མད་ནས་ས་བདན་པ་བར་བཤད་ཀང་འད་དང་

110

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

མ་འགལ་ཏ། སལ་པའ་མཛད་པ་སན་པའ་དབང་ད་བས་པ་ཡན་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ད་ཁ་ན་ཉད་སན་པའ་སད་ཇ་ལ་བ་ཞ་ན། འད་ལ་གཉས།

སད་མན་སང་ཚལ་དང༌། སབས་དན་བཤད་པའ། །དང་པ་ན། ཟབ་མའ་

ད་ཁ་ན་ཉད་ད་ཡང༌། ཉན་པའ་བག་ཆགས་བཞག་པའ་གདལ་བ་ལ་བཤད་

པར་བ་བ་ཡན་ག། སད་ད་མ་རང་བ་བསན་པར་བ་བ་མ་ཡན་ཏ། འགའ་

ཞག་ལ་མས་པ་ཅང་ཟད་མད་པར་སང་པ་ཉད་ཀ་གཏམ་ཐས་པ་ཙམ་ཉད་

ནས་སང་བར་འདད་པ་འབང་ཞང༌། གཞན་དག་ལ་མས་པ་ལར་སང་ཡད་

ཀང་རང་བཞན་མད་པ་དང༌། མད་པའ་ཁད་པར་མ་ཕད་པར་དན་གཅག་ཏ་

བཟང་ནས་ལས་འབས་ལ་བསར་འདབས་ཀ་ལག་ལ་སས་ནས་གང་འཕལ་

ད་བས་ཏ་ངན་སང་ད་འག་བར་འགར་བའ་ཕར་ཏ། ར་ཤས་ལས། སང་པ་

ཉད་ལ་ལ་ཉས་ན། །ཤས་རབ་ཆང་རམས་ཕང་པར་འགར། །ཇ་ལར་སལ་

ལ་བཟང་ཉས་ན། །རགས་སགས་ཉས་པར་སབ་པ་བཞན། །ཞས་གསངས་

པའ་ཕར་དང༌། དའ་འགལ་པར་ཡང༌། ཀན་རབ་ལ་བསར་བ་མ་འདབས་པ་

ལ། གཟགས་བརན་དང་འད་བའ་ལས་འབས་ལ་གནད་པ་མ་བས་པ་དགས་

པ་དང༌། དན་དམ་པར་ས་མ་འདགས་པ་ལ་དངས་པ་རང་བཞན་མད་པ་

ཁ་ན་ལ་ལས་འབས་ཀ་རམ་གཞག་འཐད་ལན་ད་འཇག་ཤས་དགས་པར་

གསངས་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། འཕགས་པའ་སབས་ས་མ་ཟད། ས་ས་ས་བའ་དས་

ནའང་སང་པ་ཉད་ཀ་གཏམ་ཐས་པ་ན་ནང་ད་གཏམ་ད་ལ་རབ་ཏ་དགའ་བ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

111

ཡང་དང་ཡང་ད་འབང་བ་དང༌། རབ་ཏ་དགའ་བ་ད་ལས་བང་བའ་ཕ་རགས་

མཆ་མས་མག་བརན་ཞང༌། ལས་ཀ་བ་ས་ལང་བར་འགར་བ་གང་ཡན་པའ་

གདལ་བ་ད་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་དམ་པའ་དན་ག་བདན་པ་བསན་པར་བ་

འས་ཏ། ཁད་ད་ཁ་ན་ཉད་ཉ་བར་བསན་པར་བ་བའ་སད་རང་ག་གང་ཟག་ད་

ཡན་པའ་ཕར་ཏ། ད་ལ་རགས་པའ་སངས་རས་ཀ་བ་སང་ཉད་རགས་པའ་

ཤས་རབ་ད་ཡ། ས་བན་ཡད་པའ་ཕར། འད་ཡང་སང་ཉད་ཀ་དན་ཕན་ཅ་

མ་ལག་པར་བཤད་པའ་གཏམ་ཐས་ནས་དན་ཀང་ད་ལར་ག་བའ་རན་གས་

རགས་ད་དག་བང་ན་རགས་པ་མ་འཁལ་བ་ཡན་ག། མ་ག་བའ་མས་པ་ལར་

སང་ལ་ངས་པ་མད་ད། ད་ལར་སང་ཐན་ལས་བཤད་པའ་ཕར། འན་ཀང་

དན་ལགས་པར་མ་ག་ཡང་མས་པ་ཆ་ན། ཇ་ལར་རགས་པར་ཟབ་དན་སན་

པའ་སད་ད་རང་ས། ད་ལ་སང་ཉད་རགས་པའ་རགས་ཀ་ནས་པ་གསར་ད་

འཇག་པ་མ་འགལ་བར་བཤད་པའ་ཕར།

ཡན་ཏན་གཞན་འབང་ཚལ་བཤད་པ།

གསམ་པ་ན། སད་རང་ག་གང་ཟག་ད་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་སང་ཉད་ཀ་

དན་བསན་པ་ད་ཡ་རས་ས་འག་བའ་ཡན་ཏན་མང་པ་འབང་ས། ད་གང་ཞ་

ན། འད་ལར་ས་བ་གཞན་ད་མ་ཉམས་པའ་ཆད་རག་ཏ་ཚལ་ཁམས་ཡང་དག་

པར་བངས་ནས་གནས་པར་འགར་ལ། ཡ་བད་ཀ་འཕངས་པའ་ཆད་ད་སན་

112

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

པ་གཏང་བར་འགར་ཞང༌། སངས་རས་འཐབ་པའ་ཆད་ད་སང་ར་ཆན་པ་

བསན་པར་བད། དག་བ་བསང་ཞང་འཕགས་པ་དགས་པའ་ཆད་ད་བཟད་

པ་སམ་པར་བད། འག་བ་རམས་འཁར་བ་ལས་དགལ་བར་བ་བ་དང་འབས་

བ་མ་ཟད་པ་དང་སངས་རས་ཀ་ཕར་སན་སགས་ད་ཡ་དག་བ་རགས་

པའ་བང་ཆབ་ཏ་ཡངས་ས་བས་བར་བད་ཅང༌། སངས་རས་བང་སམས་

ལས་གཞན་པས་སང་ཉད་ཀ་དན་རགས་པར་སན་མ་ནས་པར་མཐང་ནས་

རགས་པའ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་རམས་ལ་ལག་པར་གས་པར་བད་པའ་

ཡན་ཏན་རམས་འབང་བའ་ཕར། བཞ་པ་ལ་གཉས། ཚག་དན་དང༌། ས་དན་

ན། །དང་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། ས་རབ་ཏ་དགའ་བ་ད་ན་དན་ད་གཉར་

བར་འདད་པས། འཆད་པར་འབང་བའ་ཟབ་མའ་ལམ་འད་མཉན་པར་གས་

ཤག་ཅས་བསལ་བར་རགས་ཏ། ཟབ་ཅང་ར་ཆ་བའ་ཚལ་ལ་མཁས་པའ་

ས་བས་ན། ཟབ་པ་དང་ར་ཆ་བའ་ཕགས་ཀ་ཚགས་བསགས་ནས་ས་སའ་

ས་ནས་རམ་གས་འཕགས་པའ་རབ་ཏ་དགའ་བའ་ས་ན་འཐབ་པར་འགར་

པས་ན་ས་དའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ད་ལར་སད་ལན་ག་གདལ་བ་ལ་བསལ་ནས་ཟབ་དན་

བསན་པ་ལ་ཕན་ཡན་ཇ་ལ་བ་ཡད་ཅ་ན། ད་ཡང་ཡད་ད། སར་ཟང་ཟང་དང་

ཆས་ཀ་སན་པ་གཉས་ཀ་ནང་ནས་ཆས་ཀ་སན་པ་བན་པ་ན། ཕན་ཡན་

ལག་པར་ཆ་ཞང༌། ཁད་པར་ཟབ་མའ་དན་ཕན་ཅ་མ་ལག་པར་བསན་པ་ན་

ཕན་ཡན་ཆས་ཆ་བའ་ཕར། དང་པ་ད་ལར་ཡན་ཏ། དཀན་མཆག་བརགས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

113

པའ་བམས་པ་སང་གའ་སའ་མད་ལས། ཕན་འདགས་བད་པར་འདད་པ་

ད་དག་གས། །འཇག་རན་གསམ་ན་སམས་ཅན་ཐམས་ཀ། །བད་བ་གང་

དག་ཡད་པ་ད་དག་ཀན། །སམས་ཅན་གཅག་ལ་སན་པར་བས་པ་བས།

།གང་ག་ད་ལ་སངས་རས་ལགས་ཀ་ན། །ཚགས་བཞའ་ཚགས་ས་བཅད་

པ་གཅག་བསགས་ན། །ད་ན་ཕན་འདགས་ཤན་ཏ་མཆག་ཡན་ཏ། །དས་

ན་སག་བསལ་དག་ལས་གལ་བར་འགར། །ཞས་དང༌། གང་གས་སམས་

ཅན་གཅག་ལ་ཚགས་བཅད་བན། །རན་ཆན་སན་པ་ཤན་ཏ་ར་ཆན་དས།

།ཚགས་བཅད་སན་པ་སངས་རས་སབ་ད་ལ། །ཆར་ཡང་མ་ཕད་གངས་

སའང་མ་ཡན་ན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ཕ་མ་ད་ལར་ཡན་ཏ། ཤས་

ཕན་ག་མད་མང་པ་དང༌། ཕལ་ཆན། དཀན་བརགས་སགས་ལས་དའ་ཕན་

ཡན་ཆས་མང་པ་གསངས་ཤང༌། ཁད་པར་ཁའ་རན་ཆན་བན་པའ་མད་

ལས། ཤར་ཕན་དང་བལ་བས་བསལ་བ་བར་སང་ད་ཕན་དག་ག་ཕགས་ལ་

སད་པ་བས། གང་གས་ཟབ་མའ་དན་ལགས་པར་ཉན་པ་ཙམ་ཡང་ཕན་ཡན་

ཆ་བ་དང༌། ར་ར་གཅད་པ་ལས། གད འ་ཀང་ག་བ་མ་སད་ཀ་འཇག་རན་ག་

ཁམས་རན་ཆན་ས་བདན་གས་བཀང་ས་སངས་རས་ལ་ཕལ་པ་བས། ཟབ་

དན་ཚགས་ས་བཅད་པ་གཅག་ཙམ་རང་གས་བཟང་ཞང་གཞན་ལ་ལགས་

པར་བསན་ན་ཕན་ཡན་ཆ་བ་དང༌། འདད་འདལ་བའ་ལའ་དང་མ་སས་

དགའ་མད་ལས། ཟབ་དན་ལ་ལགས་པར་འཇག་ཅང་མས་ན་མཚམས་མད་

ཀ་ལས་སགས་ལས་ངན་པ་སབས་ཆན་པ་རམས་ཀང་འདག་པར་འགར་ན།

114

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

གཞན་ལ་ཅ་སས་པ་སགས་ཀ་ཕན་ཡན་ཡད་པ་འཕགས་པ་ཀ་སབ་དང་ར་

ཉད་ཀས་བཤད་པ་ལར་ཡན་པའ་ཕར།

ལ་པ་ལ་གསམ། ཟབ་དན་ལང་གས་བསན་ཚལ། ལང་དན་རགས་

པས་བསབ་པ། སང་ཉད་ཀ་རབ་དབ་བཤད་པའ། །དང་པ་ལ་གཉས། ལང་

དགད་པ་དང༌། དའ་དན་བཤད་པའ། །

མཉམ་ཉད་བཅའ་ས་ནས་ས་དག་པར་འཇག་ཚལ་བཤད་པ།

དང་པ་ན། ས་བཅ་པ་ལས། ས་ལ་པ་བ་ད་ས་དག་པ་ལ་འཇག་པ་

ན། ཆས་མཉམ་པ་ཉད་བཅས་འཇག་ག །བཅ་གང་ཞ་ན། འད་ལ་ས། ཆས་

ཐམས་ཅད་མཚན་མ་མད་པ་མཉམ་པ་ཉད་དང༌། ཆས་ཐམས་ཅད་མཚན་

ཉད་མད་པ་མཉམ་པ་ཉད་དང༌། ད་བཞན་ད་ས་བ་མད་པ་དང༌། མ་སས་པ་

དང༌། དབན་པ་དང༌། གདད་མ་རམ་པར་དག་པ་དང༌། སས་པ་མད་པ་དང༌།

བང་བ་མད་པ་དང་དར་བ་མད་པ་མཉམ་པ་ཉད་དང༌། ཆས་ཐམས་ཅད་ས་

མ་དང༌། ར་ལམ་དང༌། མག་ཡར་དང༌། བག་ཆ་དང༌། ཆ་ཟ་དང༌། གཟགས་

བརན་དང༌། སལ་བ་ལ་བར་མཉམ་པ་ཉད་དང༌། ཆས་ཐམས་ཅད་དངས་

པ་དང་དངས་པ་མད་གཉས་ས་མད་པར་མཉམ་པ་ཉད་ད། ཞས་སགས་

གསངས།

གཉས་པ་ན། ལང་དས་ས་དག་པ་ནས་ཡལ་གཟགས་ཚལ་བསན་པ་

ཡན་ཏ། ཆས་ཐམས་ཅད་ས་མ་དང༌། ཞས་སགས་བདན་གས་རས་ཐབ་ཀ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

115

ཡལ་གཟགས་ཚལ་བསན་ལ། ལག་མ་རམས་ཀས་མཉམ་གཞག་ག་གནས་

སབས་ས་ཡལ་གཟགས་ཚལ་བསན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། རང་པ་དང་པ་

གཉས་ཀས་མདར་བསན་ནས། གཞན་རམས་ཀས་རས་པར་བཤད་པའ་

ཕར། དར་ཐལ། ཆས་ཐམས་ཅད་མཚན་མ་མད་པ་དང༌། ཞས་པ་དས། ས་

དག་པ་ཐབ་མ་ཐག་པའ་མཉམ་གཞག་དའ་ངར་ས་སར་ལ་སགས་པའ་

མཚན་མ་ཐ་དད་པ་མད་པ་མཉམ་པ་ཉད་དང༌། ཆས་ཐམས་ཅད་མཚན་ཉད་

མད་པ་མཉམ་པ་ཉད་དང༌། ཞས་པས། ཆས་ཐམས་ཅད་རང་ག་མཚན་ཉད་

ཀས་གབ་པ་མད་པ་མཉམ་པ་ཉད་ད་བསན་ལ། ད་རས་པར་འཆད་པ་ན།

མ་འངས་པའ་དས་ཀ་དངས་པ་རམས་རང་བཞན་གས་ས་བ་མད་པ་མཉམ་

པ་ཉད་དང༌། འདས་པ་དང་ད་ལ་བའ་དས་ཀ་དངས་པ་རམས་རང་བཞན་

གས་མ་སས་པ་མཉམ་པ་ཉད་དང༌། དས་གསམ་ག་དངས་པ་རམས་རང་

བཞན་གས་གབ་པས་དབན་པ་མཉམ་པ་ཉད་དང༌། ད་ཡང་འཕལ་ད་བཅས་

པ་མ་ཡན་པར་འདད་མ་ནས་རམ་པར་དག་པ་མཉམ་པ་ཉད་དང༌། ས་སར་

སགས་མཚན་མ་དང་ས་རག་ག་སས་པ་རང་བཞན་གས་མད་པ་མཉམ་

པ་ཉད་དང༌། མཉམ་གཞག་དའ་གཟགས་ངར་བང་དར་རང་ག་མཚན་ཉད་

ཀས་གབ་པ་མད་པ་མཉམ་པ་ཉད་དང༌། དངས་པ་དང་དངས་མད་རང་ག་

མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པ་མད་པ་མཉམ་པ་ཉད་ད་བསན་པའ་ཕར། ས་མ་དང་

ཞས་སགས་ཀས་རས་ཐབ་ཀ་ཡལ་གཟགས་ཚལ་བསན་པ་ཡན་ཏ། ས་མ་

མཁན་གས་ར་ཤང་ར་གང་ད་སལ་པ་དའ་ཚ། ར་ཤང་ར་གང་ད་སང་ཡང་ར་

116

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

གང་ད་མ་གབ་པ་ད་བཞན་ད། གཟགས་སགས་རང་བཞན་གས་གབ་པར་

སང་ཡང་མ་གབ་པར་བདན་པས་སང་པའ་མཉམ་པ་ཉད་ད་བསན་པའ་ཕར།

འདར་བཅ་པ་ད་དག་ག་ནང་ནས་ས་བ་མད་པ་མཉམ་པ་ཉད་གཙ་བར་

འཆད་ད། རང་འགལ་ལས། དའ་ཕར། འདར་ཆས་ས་བ་མད་པར་མཉམ་པ་

ཉད་ཁ་ན་རགས་པས་བསན་པ་ཉད་ཀས་ཆས་མཉམ་པ་ཉད་གཞན་བསན་

པ་ས་བར་དགངས་ཏ། སབ་དཔན་ཀས་དབ་མའ་བསན་བཅས་ཀ་དང་པར།

བདག་ལས་མ་ཡན་གཞན་ལས་མན། ཞས་པ་ནས། ཉ་བར་བཀད་པ་ཡན་

ན། །ཞས་པའ་བར་གསངས་པའ་ཕར།

དགག་བ་བཤད་པ།

གཉས་པ་རགས་པས་བསབ་པ་ལ་གཉས། ཆས་ཀ་བདག་མད་

རགས་པས་བསབ་པ་དང༌། གང་ཟག་ག་བདག་མད་རགས་པས་བསབ་

པའ། །དང་པ་ལ་བཞ། མཐའ་བཞའ་ས་བ་དགག་པ། བཀག་པ་ལ་རད་པ་སང་

བ། རན་འབང་ག་ས་བས་མཐར་འཛན་འགག་ཚལ། རགས་པས་དཔད་པ་

བས་པའ་འབས་བ་ངས་བཟང་བའ། །དང་པ་ལ་གསམ། དམ་བཅའ་བཞག་

པ། སབ་བད་བསན་པ། གབ་དན་བཤད་པའ། །དང་པ་ལ་གཉས། དགག་བ་

ངས་འཛན་སར་བསན་པ་དང༌། སབས་ཀ་དན་བཤད་པའ། །དང་པ་ན། སང་

ཉད་རག་པའ་ལ་བ་རམ་དག་རང་རད་ལ་ས་བ་ལ་དགག་བ་བདན་གབ་ཀ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

117

དན་ས་བ་ཡལ་ད་འཆར་བ་ཞག་སན་ད་འག་དགས་པ་ཡན་ཏ། ད་སན་ད་

མ་སང་བར་བདན་གབ་བཀག་ཙམ་ག་མད་དགག་ད་བ་ཡལ་ད་འཆར་མ་

ནས་པའ་ཕར་ཏ། སད་འཇག་ལས། བཏགས་པའ་དངས་ལ་མ་རག་པར།

ད་ཡ་དངས་མད་འཛན་མ་ཡན། ཞས་གསངས་པའ་ཕར། འ་ན། དགག་

བའ་ཚད་ཇ་ལ་བ་ཡན་ཞ་ན། ཡད་ད། ཐལ་འགར་བའ་ལགས་ཀ་དགག་

བའ་ཚད་དང༌། རང་རད་པའ་དགག་བའ་ཚད་གཉས་ཡད་པའ་ཕར། དང་

པ་ཡད་ད། གཟགས་སགས་ཀ་ཆས་རམས་ཀ་སང་ད་མང་དང་བར་དང་

ཐ་སད་ཀ་དབང་གས་བཞག་པ་ཙམ་མ་ཡན་པར་རང་ག་ང་བས་གབ་པ་ད།

དན་དམ་དཔད་བད་ཀ་རགས་ཡང་དག་ག་དགག་བ་མཐར་ཐག་ཡན་པའ་

ཕར། ད་འད་བའ་དགག་བ་ད་གང་ཟག་ག་སང་ད་བཀག་པ་ཙམ་གང་ཟག་ག་

བདག་མད་དང༌། ད་ལས་གཞན་པའ་ཆས་ཀ་སང་ད་བཀག་པ་ཙམ་ཆས་ཀ་

བདག་མད་ད་འཇག་པ་ཡན་ཏ། བཞ་བར་པའ་འགལ་པ་ལས། ད་ལ་བདག་

ཅས་བ་བ་ན་གང་ཞག་དངས་པ་རམས་ཀ་གཞན་ལ་རག་མ་ལས་པའ་ང་བ་

རང་བཞན་ཏ། ད་མད་པ་ན་བདག་མད་པའ། །ད་ན་ཆས་དང་གང་ཟག་ག་

དབ་བས་རམ་པ་གཉས་ས་རགས་ཏ། ཆས་ཀ་བདག་མད་པ་དང༌། གང་ཟག་

ག་བདག་མད་པ་ཅས་བའ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ད་ཡང་ཆས་རམས་

རག་པའ་དབང་གས་བཞག་པའ་རག་བཏགས་ཙམ་ད་འཇག་ཚལ་ཤས་ན།

རག་པས་བཏགས་ཙམ་མ་ཡན་པར་ཡལ་སང་ནས་གབ་པའ་བདན་གབ་ཀ་

ཚད་དམ། དགག་བའ་ཚད་ཀང་བད་བག་ཏ་ངས་པར་འགར་ཏ། གང་ཟག་

118

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

དང་ཆས་གང་ཡན་ཀང་རག་པས་བཏགས་ཙམ་ད་འཇག་ཤས་པ་གལ་ཆ་

བའ་ཕར། དར་ཐལ། གཟགས་སགས་ཀ་ཆས་རམས་རང་འཛན་རག་པ་

ཡད་ན་ཡད་པ་དང༌། ད་མད་ན་མད་པའ་རས་ས་འག་ལག་བད་པའ་ཕར།

དས་ན། རག་པས་བཞག་པའ་དཔ་ཡད་ད། དཔར་ན། ཐག་ཁའ་སང་ད་མན་

པ་ཅང་ཟད་བབས་པ་ན། དར་སལ་ལ་སམ་པའ་བ་སས་པའ་ཚ། ཐག་ཁ་དའ་

ཆ་ཤས་ར་ར་བ་དང༌། དབབས་དང༌། ཚགས་པ་དང༌། ད་ལས་གཞན་པའ་

ཆ་ཤས་གང་ཡང་སལ་དའ་མཚན་གཞར་གཟང་ད་མད་པས། དས་དར་ཐག་

ཁའ་སང་ད་སལ་རང་འཛན་རག་པས་བཏགས་པ་ཙམ་ལ་བ་ཡན་པའ་ཕར་

ཏ། ད་ལར་ཡང༌། བཞ་བར་པ་ལས། རག་པ་མད་པར་འདད་ཆགས་ལ། །

སགས་ལ་ཡད་ཉད་ཡད་མན་ན། །ཡང་དག་དན་དང་རག་པ་ཞས། །བ་དང་

ལན་པ་ས་ཞག་འཛན། །ཞས་པ་དང༌། དའ་འགལ་པར། རག་པ་ཡད་པ་ཁ་

ནས་ཡད་པ་ཉད་དང༌། རག་པ་མད་པར་ཡད་པ་ཉད་མད་པ་ད་དག་ན་གར་

མ་ཆགས་པར་ཐག་པ་བསགས་པ་ལ་བཏགས་པའ་སལ་ལར་རང་ག་ང་བས་

མ་གབ་པར་ངས་ས། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ད་བཞན་ད་ད་ཡང་གདགས་

གཞ་ཕང་པའ་སང་ད་རག་པས་བཏགས་ཙམ་ཡན་ཏ། ཕང་པའ་སང་ད་ངར་

འཛན་ག་བ་སས་པ་དའ་ཚ། ཕང་པའ་ཆ་ཤས་ར་ར་བ་དང༌། དབབས་དང༌།

ཚགས་པ་དང༌། ད་ལས་གཞན་གང་ཡང་ང་དའ་མཚན་གཞར་བཟང་ད་མད་

པས། ང་ད་ཕང་པའ་སང་ད་རག་པས་བཏགས་པ་ཙམ་ཡན་པའ་ཕར་ཏ།

རན་ཆན་ཕང་བ་ལས། སས་བ་ས་མན་ཆ་མ་ཡན། །མ་མན་རང་མན་ནམ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

119

མཁའ་མན། །རམས་ཤས་མ་ཡན་ཀན་མན་ན། །ད་ལས་གཞན་པའ་སས་བ་

གང༌། །སས་བ་ཁམས་དག་འདས་པའ་ཕར། །ཡང་དག་མ་ཡན་ཅ་ལ་བར།།

ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ང་ཙམ་ད་མ་ཟད། ངའ་གདགས་གཞ་ཕང་པའ་ཆ་

ཤས་རམས་དང༌། ཆས་ཐམས་ཅད་ཀང་ད་ལར་རང་བཞན་གས་མ་གབ་ས།

ད་ཉད་ལས། ད་བཞན་ཁམས་ན་ར་ར་ཡང༌། །འདས་ཕར་ཡང་དག་ཉད་ད་

མན། །ཞས་པ་དང༌། ཏང་ང་འཛན་རལ་པ་ལས། ཇ་ལར་ཁད་ཀས་བདག་

ག་འད་ཤས་ན། །ཤས་པ་ད་བཞན་ཀན་ལ་བས་སར་བ། །ཞས་པ་དང༌།

སད་པ་ལས་ཀང༌། བདག་ཅ་འད་བ་ད་འདས་སམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤས།།

སམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཅ་འད་ད་འདར་ཆས་ཀན་ཤས། །ཞས་གསངས་

པའ་ཕར། གཟགས་སགས་མང་བརས་བཞག་ཙམ་ཡན་པའ་དན་ཡད་ད།

ས་ཚགས་པའ་ཆས་འད་རམས་ལས། བམ་པ་ཞས་པ་དང༌། ཀ་བ་སམ་བ་

རས་ལས་སན་མཆད་སན་ཞས་པའ་ཐ་སད་བཏགས་པ་ད་ཙམ་གས་བ་

ཚམ་ནས་བང་དར་སགས་ཀ་བ་བད་ཀ་རམ་གཞག་ལ་ཞགས་ན་མ་ས་བ་

ཡན་ག། ད་ཙམ་གས་མ་ཚམ་པར་ད་དང་བཏགས་དན་ད་རང་ག་ཆ་ཤས་

སགས་དང་གཅག་གམ་ཐ་དད་སགས་ཀས་བཏགས་ཤང་བཙལ་ནས་བང་

དར་ལ་འཇག་འདད་ན་འཇག་མ་ནས་པའ་ཕར་ཏ། དཔར་མཚན་ན། བ་མ་

གང་ཡན་ཞས་དས་པ་ན། ཁ་སང་ན་ཡད་པ་འདའ་ཞས་བསན་པ་ཙམ་གས།

མཇལ་ན་ཕད་པར་ནས་ཀ། ད་ཙམ་གས་མ་ཚམ་པར་བཏགས་དན་བ་མ་

ད་རང་ག་ཆ་ཤས་རམས་དང་གཅག་དང་ཐ་དད་གང་ཡན་བརགས་ནས་ཕད་

120

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

དགས་ན། ཕད་པར་མ་ནས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཐ་སད་ཀ་དན་ད་ཐ་སད་

ཀ་དཔད་པ་བར་རང་ག །དན་དམ་ག་དཔད་པ་བས་ན་འཇག་པར་འགར་

བའ་ཕར། དར་ཐལ། ཐ་སད་བདན་ལ་རམ་པར་དཔད་མ་བ། ཞས་གསངས་

པའ་ཕར།

སབས་འདར་ཐ་སད་ཀ་རམ་གཞག་འཇག་ཚལ།

སབས་འདར་ཐ་སད་ཀ་རམ་གཞག་འཇག་རན་དང་མཐན་པར་ཁས་

ལན་ཀང་འཇག་རན་བན་པ་རམས་ཀས་ཁས་ལན་མ་ལན་དང་བསན་པ་མ་

ཡན་ཏ། ད་ལ་ཡན་ན། བདན་གབ་ཀང་འདད་དགས་པར་ཐལ་བར་འགར་

བའ་ཕར། བཅམ་ལན་འདས་ཀས་ཐ་སད་ཀ་རམ་གཞག་འཇག་རན་ག་

ཐ་སད་པའ་ཚད་མ་འམ་བ་ལན་སས་ཀ་རས་ས་འབངས་ནས་འཇག་པར་

གསངས་ཏ་སང་ཉད་བདན་ཅ་པ་ལས། སངས་རས་འཇག་རན་བསད་

དབང་གས། །གསང་ག་ཡང་དག་དབང་གས་མན། །ཞས་པ་དང༌། བཅམ་

ལན་འདས་ཀས། འཇག་རན་ང་དང་རད་ཀ། ང་ན་འཇག་རན་དང་མ་རད་

ད། གང་འཇག་རན་ན་ཡད་པར་འདད་པ་ད་ན། ངས་ཀང་ཡད་པར་བཞད།

གང་འཇག་རན་ན་མད་པར་འདད་པ་ད་ན་ང་ཡང་མད་པ་བཞད་ད། །ཞས་

གསངས་པའ་ཕར།

ད་ལར་སར་བཤད་པ་བཞན་ག་ཆས་རམས་མང་བརས་བཞག་ཙམ་

མ་ཡན་པར་ཡད་པའ་འཛན་པ་ན། བདན་འཛན་ཡན་ལ། ད་ན་རགས་པའ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

121

དགག་བ་དང༌། བདན་འཛན་དས་བཟང་བ་ལར་གབ་ན། བདན་པར་གབ་པ།

དན་དམ་པར་གབ་པ། ཡང་དག་པར་གབ་པ། ད་ཁ་ན་ཉད་ད་གབ་པ། རང་

ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པ། རང་བཞན་གས་གབ་པ། རང་ངས་ནས་གབ་པ།

རང་དབང་ད་གབ་པ། རས་ས་གབ་པ་ཞས་བ་ཞང༌། ད་དག་དན་དམ་དཔད་

བད་ཀ་རགས་ཡང་དག་ག་དགག་བའ་ཆས་ཡན་ཏ། འག་ནས་དགག་སབ་

ཇ་སད་ཅག་འབང་བ་ཐམས་ཅད་ཀང༌། གཟགས་སགས་ཀ་སང་ད་ད་

རམས་ས་གབ་པ་འགག་པ་དང༌། མང་བརས་བཞག་ཙམ་ལ་འཆང་གལ་དང་

བ་བད་ཀ་རམ་གཞག་འཐད་ལན་ད་འཇག་ཤས་པའ་ཆད་ཡན་པའ་ཕར།

ཆས་ཉད་ད། ཡང་དག་དང༌། རང་བཞན་དང༌། ད་ཁ་ན་ཉད་དང༌། དན་དམ་

པ་དང༌། བདན་པ་ཡན་ཀང༌། ཡང་དག་པར་གབ་པ་སགས་མ་ཡན་ཏ། ཡང་

དག་པ་ཡན་པར་གབ་པ་སགས་དང༌། ཡང་དག་པར་གབ་པ་སགས་དན་

མ་འད་བའ་ཕར། མདར་ན། ཆས་ཐམས་ཅད་རག་པས་བཏགས་ཙམ་ཡན་

ཏ། ཉར་བར་འཁར་གས་ཞས་པ་ལས། ས་ཚགས་ཡད་དགའ་མ་ཏག་ཁ་ཕ་

ཞང༌། །གསར་ག་ཁང་མཆག་འབར་པ་ཡད་འང་བ། །འད་ན་ད་ལ་བད་པ་

འགའ་མད་ད། །ད་དག་རག་པའ་དབང་གས་བཞག་པ་ཡན། །རག་པའ་དབང་

གས་འཇག་རན་རམ་བཏགས་ཏ། །ཞས་པ་དང༌། རགས་པ་དག་ཅ་པ་ལས་

ཀང༌། འཇག་རན་མ་རག་རན་ཅན་ད། །གང་ཕར་རགས་པའ་སངས་རས་

གསངས། །དའ་ཕར་ན་འཇག་རན་འད། །རམ་རག་ཡན་ཞས་ཅས་མ་འཐད།

།ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ད་དག་མང་བརས་བཞག་ཙམ་ཡན་ཏ། ཡབ་སས་

122

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

མཇལ་བའ་མད་ལས། ད་ཟའ་གང་ཁར་ཇ་ལར་སང་གར་ཀང༌། །གང་ཁར་

ཕགས་བཅར་ཡད་མན་གཞན་ན་མད། །གང་ཁར་མང་ཙམ་ཞག་གས་རབ་

ཏ་བཞག །ད་བཞན་བད་བར་གཤགས་པས་འག་འད་གཟགས། །ཞས་པ་

དང༌། རན་ཆན་ཕང་བ་ལས། གཟགས་ཀ་དངས་པ་མང་ཙམ་ཕར། །ནམ་

མཁའ་ཡང་ན་མང་ཙམ་མ། །ཞས་སགས་དང༌། ཐ་སད་གདགས་པར་མ་

གཏགས་པར། །གང་ཞག་ཡད་དང་མད་འགར་བའ། །འཇག་རན་དན་ད་ཅ་

ཞག་ཡད། །ཅས་གསངས་པའ་ཕར། ད་ལར་ཡན་ཀང༌། རང་འཛན་རག་པ་

དང་མང་དང་བར་དན་འཐན་ག་དབང་གས་བཞག་པ་ལ་ཡད་པར་འདད་ཀ།

ད་དན་མ་མཐན་གས་བཞག་པ་ལ་ཡད་མ་དགས་ཏ། བདན་གབ་སགས་

ཀང་རང་འཛན་རག་པས་ས་བཏགས་པ་ཡན་པའ་ཕར། དས་ན། ཕང་པའ་

སང་ད་ང་རག་པས་བཏགས་པ་དང༌། ཐག་ཁའ་སང་ད་སལ་དང༌། མཐ་ཡར་

ལ་མར་བཏགས་པ་རམས་རང་འཛན་རག་པས་བཏགས་ཙམ་ད་མཚངས་

ཀང༌། ཁད་པར་ཡད་ད། ཕང་པའ་སང་ད་ང་ཡད། ཐག་ཁའ་སང་ད་སལ་

དང༌། ཐ་ཡར་ལ་མ་མད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཕང་པའ་སང་ད་ང་འཇག་རན་

ཐ་སད་པའ་བ་ལན་སས་ལ་གགས་པ་ལར་ཀན་རབ་ཏ་འཇག་ནས། ཅག་

ཤས་གཉས་ལ་ད་ལར་འཇག་མ་ནས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཕང་པའ་སང་ད་

ངའ་ཐ་སད་བས་པ་ལ་འཇག་རན་པའ་ཐ་སད་པའ་ཚད་མས་མ་གནད་པར་

མ་ཟད་གབ། ཅག་ཤས་གཉས་ལ་འཇག་རན་པའ་ཐ་སད་པའ་ཚད་མ་གཞན་

གས་གནད་པའ་ཕར། ད་ལར་བང་བ་ད་ཡང་ཡལ་སང་ནས་གབ་པའ་དན་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

123

མ་ཡན་ཏ། ཡལ་གང་དང་གང་ད་གགས་པ་དན་འཐན་ག་རས་ས་འཇག་པ་

ཡན་པའ་ཕར།

རང་རད་པའ་དགག་བའ་ཚད་བཤད་པ།

གཉས་པ་རང་རད་པའ་ལགས་ཀ་དགག་བའ་ཚད་བཤད་པ་ལ་

གཉས། བཤད་བའ་ལང་དགད་པ་དང༌། ལང་ག་དན་བཤད་པའ། །དང་པ་ན།

དབ་མ་སང་བ་ལས། དངས་པ་ཡང་དག་པར་ང་བ་ཉད་མད་པ་དག་ལ་ཡང༌།།

ད་ལས་བཟག་པའ་རམ་པར་ས་འདགས་པའ་འཁལ་པའ་བ་གང་ཡན་པ་ད་

ན། ཀན་རབ་ཅས་བ་ས། འདའམ་འདས་ད་ཁ་ན་ཉད་སབ་པ་ལ་བར་བད།

འགབས་པ་ལ་བར་བད་པའ་ཕར་ར། །ད་སད་ད་ཡང་མད་ལས་ཀང༌། དངས་

རམས་ས་བ་ཀན་རབ་ཏ། །དམ་པའ་དན་ད་རང་བཞན་མད། །རང་བཞན་

མད་ལ་འཁལ་བ་གང༌། །ད་ན་ཡང་དག་ཀན་རབ་འདད། །ཅས་གསངས་ས།

།ད་ལས་བང་བའ་ཕར། དས་ཉ་བར་བསན་པ་མཐང་བའ་དངས་པ་རན་པ་

ཐམས་ཅད་ན་ཀན་རབ་པ་ཁ་ན་ཡན་ཞས་བའ། །ད་ཡང་ཐག་མ་མད་པའ་

འཁལ་པའ་བག་ཆགས་ཡངས་ས་སན་པའ་དབང་གས་བང་ལ། དས་ཀང་

སག་ཆགས་ཐམས་ཅད་ཡང་དག་པར་དངས་པའ་བདག་ཉད་ལ་བར་ཉ་བར་

བསན་པར་མཐང་པར་འགར་ཏ། དའ་ཕར་ད་དག་ག་བསམ་པའ་དབང་

གས་དངས་པ་རན་པའ་ང་བ་ཐམས་ཅད་ན་ཀན་རབ་ཏ་ཡད་པ་ཁ་ན་ཡན་

ན། །ཞས་གསང།

124

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

གཉས་པ་དའ་དན་བཤད་པ་ན། དངས་པ་ཡང་དག་པར། ཞས་པ་

ནས། འགབས་པ་ལ་བར་བད་ཅས་པའ་བར་ཀ་དན་ན། ཕ་ནང་ག་དངས་

པ་རམས་ཡང་དག་པ་ས་དན་དམ་པར་གབ་པའ་ང་བ་ཉད་མད་ཀང་དར་

ཡད་པར་འཛན་པའ་རག་པ་ད་ཆས་ཅན། ཁད་ཀན་རབ་ཞས་བརད་པའ་ར་

མཚན་ཡད་ད། ཁད་ཀས་རང་རད་ལན་ཀ་གང་ཟག་ད་ཁ་ན་ཉད་མཐང་བ་

ལ་སབ་པར་བད་ཅང་འགབས་པ་ས་མཐང་བ་ལ་བར་ཆད་བད་པའ་ཕར་ཏ།

མད་ལས། དངས་པ་རམས་ས་བ། ཞས་སགས་གསངས་པའ་ཕར། ད་ལས་

བང་བའ་ཕར། ཞས་པ་ནས། ཀན་རབ་པ་ཁ་ན་ཡན་ཞས་བའ། །ཞས་པའ་

བར་ག་དན་ན་བདན་འཛན་ད་ལས་བང་བ་ས་དས་བསད་པའ་བ་འཁལ་བ་

ལ་སང་བའ་ཆས་རམས་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་ཀན་རབ་པའམ་བརན་པ་ཞས་

བརད་པའ་ར་མཚན་ཡད་ད། ཁད་བདན་པར་མ་གབ་ཀང་བདན་པར་སང་

བའ་ས་ནས་སག་ཆགས་ས་ས་རམས་བས་བའ་ཕར། ཞས་པའ། །ད་ཡང་

ཐག་མ་མད་པ་ནས། ཞས་པ་ནས། མཐང་བར་འགར་ཏ། ཞས་པའ་བར་ག་

དན། ཆས་རམས་བ་གནད་མད་ལ་སང་བའ་དབང་གས་བཞག་པ་མ་ཡན་

པར་རང་ག་སད་ལགས་ཀ་ངས་ནས་གབ་པར་འཛན་པའ་རག་པ་ན། བདན་

འཛན་ལན་སས་ཡན་ཏ། ཐག་མ་མད་པ་ནས་མ་རག་པའ་བག་ཆགས་སན་

པའ་དབང་གས་སམས་ཅན་ཀན་ག་རད་ལ་ངམ་ངམ་ཤགས་ཀ་ས་བའ་

ཕར། ཞས་པའ་དན་ཡན། ད་དག་ག་བསམ་པའ་དབང་གས་ཞས་སགས་

གས། ཆས་རམས་ཡད་པར་འཇག་པའ་ཚ་བ་གནད་མད་ལ་སང་བའ་དབང་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

125

གས་འཇག་ཅས་བསན་པ་ཡན་ཏ། བ་གནད་མད་ལ་སང་བའ་དབང་གས་

བཞག་པ་དང༌། རང་ག་སད་ལགས་ཀ་ངས་ནས་གབ་པའ་གཞ་མཐན་ད་

ཡད་པ་ད། ད་དག་ག་ཀན་རབ་ཏ་གབ་པའ་འགབ་ཚད་ཡན་པའ་ཕར། ཆས་

རམས་བ་ལ་སང་བའ་དབང་གས་འཇག་པའ་དཔ་ཡང་ཡད་ད། དཔར་ན། ས་

མ་མཁན་གས་ར་ཤང་ར་གང་ད་སལ་པའ་ཚ་སགས་རས་ཀས་མག་བསད་

པའ་ཤས་ངར་ར་ཤང་ར་གང་ད་སང་བ་དང༌། དའ་ཚ་ར་ཤང་རང་ངས་ནས་

ར་གང་ད་སང་བ་གཉས་ཚགས་ཀ་ས་ནས་འཇག་པ་ད་བཞན་ད། གཟགས་

སགས་ཀང་ཐ་མལ་བའ་ཤས་པ་ལ་གསལ་བར་སང་བ་དང༌། རང་ངས་ནས་

གབ་པ་གཉས་ཚགས་ཀ་ས་ནས་ཡད་པར་འཇག་པའ་ཕར། གཟགས་

སགས་བ་གནད་མད་ལ་སང་བའ་དབང་གས་བཞག་པ་མ་ཡན་པར་རང་ག་

སད་ལགས་ཀ་ངས་ནས་མ་གབ་ས། དཔར་ན། ས་མ་མཁན་གས་ར་ཤང་

ར་གང་ད་སལ་པའ་ཚ། མག་བསད་པའ་ཤས་པ་ལ་ར་གང་ད་སང་བ་ཙམ་

མ་གཏགས་ར་གང་རང་ག་སད་ལགས་ཀ་ངས་ནས་མ་གབ་པ་བཞན་དང་

ད་ལར་གབ་ན་མག་མ་བསད་པ་ལ་ཡང་ར་གང་ད་སང་དགས་པ་ལས། ད་

མ་སང་བ་ལར། གཟགས་སགས་བའ་དབང་གས་བཞག་པ་མ་ཡན་པར་

རང་ག་སད་ལགས་ས་གབ་ན། བ་མ་འཁལ་བ་སབ་པ་འཕགས་པའ་མཉམ་

གཞག་ཡ་ཤས་ཀས་གཟགས་དགས་པ་ལས་ད་ལར་མ་གཟགས་པའ་ཕར་

ར། །ལགས་འདར། བདན་པར་གབ་པ། ཡང་དག་པར་གབ་པ། དན་དམ་

པར་གབ་པ། སར་ལར་གབ་པ་རམས་དན་དམ་ལ་དཔད་པའ་རགས་ཡང་

126

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

དག་ག་དགག་ཆས་མཐར་ཐག་ཡན་ལ། རང་བཞན་གས་གབ་པ། རང་ག་

མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པ། རང་ངས་ནས་གབ་པ་རམས་ཐ་སད་ཙམ་ད་བཞད་

ད། ཆས་རམས་ཐ་སད་བཏགས་པའ་བཏགས་དན་བཙལ་བའ་ཚ་རད་པར་

འདད་པའ་ཕར། དགག་བ་ད་དག་ཀང་ཆ་བཅས་དང་གཅག་ཏ་བལ་ག་

རགས་ཀས་འགག་པ་ཡན་ཏ། འདར་མང་ད་དགས་པས་གཞན་ད་ཤས་པར་

བ་དགས་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ལ་གསམ། ཚག་དན་དང༌། ས་དན། མཐའ་དཔད་ པའ། །དང་

པ་ན། མ་ག་སགས་འབས་བ་ད་ཉད་དའ་བདག་ག་ང་བ་ཉད་ལས་འབང་བ་

མ་ཡན་ཅང༌། རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པའ་ར་གཞན་དག་ལས་ལ་ག་ལ་

ཞག་འབང་བར་འགར་ཏ་མ་འགར་ལ། བདག་གཞན་གཉས་ཀ་ལས་ཀང་ས་

བ་མ་ཡན་ཞང༌། ར་མད་པར་ན་ས་བ་ག་ལ་ཡད་ད་མད་པ་ཡན་ཏ། ད་དག་

ལ་ས་བར་འདད་ན་འག་ནས་འཆད་པར་འགར་བའ་རགས་པ་རམས་ཀས་

གནད་པའ་ཕར།

མཐའ་བཞ་ས་བ་མད་པའ་དམ་བཅའ་མཛད་པ།

གཉས་པ་ན། འདར་དམ་བཅའ་བཞ་འབང་བ་ན། ར་ཤ་ལས། བདག་

ལས་མ་ཡན་གཞན་ལས་མན། །གཉས་ལས་མ་ཡན་ར་མད་མན། །དངས་

པ་གང་དག་གང་ན་ཡང༌། །ས་བ་ནམ་ཡང་ཡད་མ་ཡན། །ཞས་བཀད་པའ་

རས་ས་འབང་བ་ཡན་ལ། སབ་བད་ཀ་རགས་པ་ན། འག་ཏ་ཐལ་འགར་ད་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

127

མའ་ས་ནས་འཆད་པར་བད་ད། ད་ཡང་བདག་མད་ཐལ་འགར་ག་དབང་

ད་བས་ནས་གཏན་ལ་འབབས་པར་བཞད་པའ་ཕར། སར་ཐལ་འགར་མང་

ཡང་འདར་བཞ་ཡད་ད། གཞན་གགས་ཀ་རས་དཔག་སད་བད་ཀ་ཐལ་

འགར། ར་མཚན་མཚངས་པའ་མག་སམས་ཀ་ཐལ་འགར། འགལ་བརད་

ཀ་ཐལ་འགར། སབ་བད་བསབ་བ་དང་མཚངས་པའ་ཐལ་འགར་དང་བཞ་

ཡད་པའ་ཕར། དང་པ་ཡད་ད། མ་ག་ཆས་ཅན། རང་ག་ར་ལ་མ་ལས་

པར་ཐལ། རང་ངས་ནས་གབ་པའ་ཕར་ཞས་པའ་ཐལ་འགར་ལ་བ་ཡན་པའ་

ཕར། གཉས་པ་ཡད་ད། ས་འཛན་ཉན་ཤས་ཀས་གཟགས་མཐང་བར་ཐལ།

གཟགས་འཛན་མག་ཤས་ཀས་དན་དམ་པར་གཟགས་ལ་བལ་བའ་ཕར་

ཞས་པ་ལ་བ་ཡན་པའ་ཕར། གསམ་པ་ཡད་ད། མ་ག་ཆས་ཅན། སར་ཡང་

ས་བ་དན་མད་པར་ཐལ། རང་ག་རའ་དས་ནས་གབ་ཟན་པའ་ཕར་ཞས་པ་

ལ་བ་ཡན་པའ་ཕར། བཞ་པ་ཡད་ད། གཟགས་ཕང་རང་བཞན་གས་གབ་

པར་ཐལ། ཚར་ཕང་རང་བཞན་གས་གབ་པའ་ཕར་ཞས་པའ་ཐལ་འགར་ལ་

བ་ཡན་པའ་ཕར། བདག་ལས་མ་ཡན་ཞས་སགས་ཀ་དན་བསས་ན་འད་

ལར་ཡན་ཏ། དངས་པ་རམས་ཆས་ཅན། ཡལ་དང་དས་དང་གབ་པའ་མཐའ་

གང་ག་དབང་གས་ཀང་བདག་དང་གཞན་དང་གཉས་ཀ་དང་ར་མད་ལས་

མ་ས་ས། ཡལ་ད་གབ་མཐའ་འདའ་དབང་དང་རང་བཞན་འད་ལས་མ་ས་

ཡང༌། གཞན་འད་འད་ཞག་ལས་ས་ཞས་པའ་ཁད་པར་མད་པར་ཡལ་དས་

ནམ་ཡང་ད་དང་དའ་དབང་དང་ད་ལས་མ་ས་བའ་ཕར་ཞས་པ་ཡན་ཏ། རང་

128

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

འགལ་ལས། འདར་མ་ཡན་ཞས་བ་བ་ན་ཡད་པ་ཉད་ཀ་སབ་བད་རང་ལས་

ས་བ་དང་སལ་ག། ཡད་པ་དང་ན་མ་ཡན་ཏ། །ད་བཀག་པ་དན་གས་གབ་

པའ་ཕར། ཞས་གསངས་པའ་ཕར། དན་གས་འགབ་པ་ན། མཐའ་བཞ་ལས་

ས་བ་མད་པའ་དམ་བཅའ་དངས་ས་མཛད་ནས་རང་བཞན་གས་ས་བ་མད་

པའ་དམ་བཅའ་ཤགས་ལ་མཛད་པའ་དན་ཡན་ཏ། རམ་བཤད་ལས། རང་

བཞན་གས་ས་བ་མད་པའ་དམ་བཅའ་བཞག་པ། ཞས་གསངས་པའ་ཕར་

དང་མཐའ་བཞའ་ས་བ་འགག་པ་ན་རང་བཞན་གས་ས་མད་འགབ་པའ་ཆད་

ཡན་པའ་ཕར། འདར་མཐའ་བཞ་ལས་ས་བ་མད་པར་དམ་བཅས་པའ་དམ་

བཅའ་བཞད་དན་མད་དགག་ཡན་ཀང་སང་ཉད་མ་ཡན་ཏ། བདག་ས་མད་

པ་དང་ར་མད་ལས་ས་བ་མད་པ་ཆས་ཉད་མ་ཡན་པ་ཆས་ཤན་ཏ་གསལ་

བའ་ཕར།

དགག་པའ་མཚན་གཞ་ངས་བཟང་བ།

དགག་པ་གཉས་ཀ་རམ་གཞག་རས་པར་ན་གཞན་ད་ཤས་པར་བ་

ལ། མཚན་གཞ་ཡད་ད་མ་ག་བདན་མད་སགས་དང༌། ད་མད་པ་དང༌།

དངས་མད་སགས་མད་དགག་དང༌། མ་ག་མ་ཡན་པ་ལས་ལག་པ་དང༌།

བདན་པས་སང་པའ་མ་ག་དངས་མད་མ་ཡན་པའ་མ་ག་སགས་མ་ཡན་

དགག་ཡན་པའ་ཕར། མ་ཡན་དགག་ལ་ནང་ཚན་གས་ཕ་ན་མང་ས། ཇ་

སད་ད། དགག་པ་དན་གས་བསན་པ་དང༌། །ཚག་གཅག་སབ་པར་བད་པ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

129

དང༌། །ད་ལན་རང་ཚག་མ་སན་པ། །མ་ཡན་གཞན་པ་གཞན་ཡན་ན། །ཞས་

མ་ཡན་དགག་ལ། ཆས་གཞན་དངས་ས་འཕན་པ། དངས་ས་མ་འཕན་པར་

ཤགས་ལ་འཕན་པ། དངས་ཤགས་གཉས་ཀ་ལ་འཕན་པ། སབས་ཐབ་ཀས་

འཕན་པ་རམས་ཡད་པའ་ཕར། མང་མཐར་མད་ཞས་སར་བ་ཙམ་གས་མད་

དག་ཏ་མ་གར་ཏ། སངས་རས་ཚ་དཔག་མད་ལ་བ་མ་ཡན་དགག་ཏ་བཤད་

པའ་ཕར། དར་མ་ཡན་སར་བས་ཀང་མ་ཡན་དགག་ཏ་འགར་བ་མ་ཡན་

ཏ། བདག་ལས་ས་བ་མ་ཡན་པ་དང༌། དངས་པ་མ་ཡན་པ་ལ་བ་མད་དགག་

ཡན་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ན། ཁ་ཅག ད་ཉད་ང་ལས་ཞས་སགས་གས་མཐའ་བཞའ་

ས་བ་བཀག་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། བདག་ས་དང༌། གཞན་ས་འགག་མ་ནས་

པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་གཉས་ཀ་ཡད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། བདག་ལས་

ས་བ་ཡད་པ་གང་ཞག གཞན་ལས་ས་བ་ཡད་པའ་ཕར། དང་པ་དར་ཐལ།

བདག་དངས་པ་ཡན་པའ་ཕར། ཟར་ན། དན་མ་འད་བ་ཡད་པས་མ་ཁབ། ཕ་

མ་དར་ཐལ། རང་ག་ར་གཞན་ལས་ས་བ་ཡད་པའ་ཕར་ན་མ་ཁབ། ཁ་ཅག

བདག་ལས་མ་ཡན། ཞས་སས་ཀས་མཐའ་བཞའ་ས་བ་མད་པ་དམ་བཅའ་

ཞན་དན་ད་བསན་པར་ཐལ། གང་ག་དམ་བཅའ་འཐད་པའ་ཕར། འདད་ན།

ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། ད་རང་བཞན་གས་ས་བ་མད་པར་སབ་བད་ཀ་གཏན་

ཚགས་ཡན་པའ་ཕར། ཟར་ན། མ་ཁབ། མ་གབ་ན་དར་ཐལ། གང་ག་ཕར་

ན་བདག་དང་གཞན་དང་གཉས་ཀ་ལས་ས་དང༌། ར་ལ་མ་ལས་ཡད་པ་མན་

130

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

པས་དངས་རམས་རང་བཞན་བལ། ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ཁ་ན་ར། ད་

མ་འཐད་པར་ཐལ། བདག་ལས་མ་ཡན་ཞས་སགས་ཀས་མཐའ་བཞའ་ས་

བ་མད་པ་རང་བཞན་གས་ས་མད་སབ་པའ་རགས་ས་མ་རང་བར་བཤད་

པའ་ཕར། དར་ཐལ། གཞང་འདའ་དངས་བསན་ག་སར་བ་འགད་ཚལ་ལ་

ད་ལར་མ་རང་བའ་ཕར། ཟར་ན། མ་ཁབ།

ཁ་ཅག །མཐའ་བཞའ་ས་བ་མད་པའ་དམ་བཅའ་མད་དགག་ཡན་

པར་ཐལ། ད་ལར་གཞང་ད་མ་ལས་བཤད་པའ་ཕར། ཟར་ན། སན་མད་ད་ད་

ན་དའ་དམ་བཅའ་ཞན་དན་ལ་དགངས་པར་སང་བའ་ཕར། ད་ལར་མ་ཡན་

ན། ད་འདའ་བསམ་པ་དམ་བཅའ་ཡང་མད་དགག་ཏ་ཐལ་ལ། འདད་པར་མ་

ནས་ཏ། འདས་བས་ཡན་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ད་རགས་པས་བསབ་པའ་སབ་བད་བསན་པ་ལ་བཞ།

བདག་ས་དགག་པ། གཞན་ས་གཉས་ཀ་ལས་ས་བ། ར་མད་ལས་ས་བ་

དགག་པའ། །དང་པ་ལ་གཉས། འགལ་པ་མཛད་པའ་རགས་པས་དགག་པ་

དང༌། ར་བ་ཤས་རབ་ཀ་རགས་པས་དགག་པའ། །དང་པ་ལ་གཉས། འགལ་

མཛད་མཁན་ག་ལགས་གཞན་བཤད་པ་དང༌། སབས་ཀ་དན་ན། །དང་པ་

ན། འདར་འགལ་པ་མཛད་པ་པ་ན་བད་པ་ལ་ཏ་མཛད་པ་པ་ས། ད་ན་སབ་

དཔན་སངས་རས་བསངས་ཡན་པས་དའ་བཞད་པ་བརད་པར་བའ། །

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

131

ཐར་བཟག་བདག་ས་འདད་པའ་ཕགས་ས་བརད་པ།

འད་ལ་གཉས། ཐག་མར་བདག་ས་འདད་པའ་ཕགས་ས་བརད་པ་

དང༌། ད་འགག་པའ། །དང་པ་ན། ཕ་རལ་གངས་ཅན་པས་ཤས་བ་ལ། ཉར་

ལ་གངས་ངས་བས་ནས། ད་ཐམས་ཅད་ཀང་ས་གཙ་བ་ཆ་མད་ཀ་ངང་

ད་རང་བཞན་གཅག་པར་འདད་ ད། །ད་ལ་ཤས་བ་ཉར་ལ་ན། ཁ་རང་ག་

གཞང་ལས། ར་བའ་རང་བཞན་རམ་པར་འགར་མན་ལ། །ཆན་པ་སགས་

བདན་རང་བཞན་རམ་འགར་ཞང༌། །བཅ་དག་པ་ན་རམ་པར་འགར་བ་ས།

།སས་བ་རང་བཞན་མ་ཡན་རམ་འགར་མན། །ཞས་འབང་བ་བཞན་ཏ། ད་

དག་ག་ཁད་པར་ན་འག་ཏ་འཆད་ད། །ས་གཙ་བ་ན་དའ་གཞང་ལས། ཁད་

པར་ཚང་ཕར་རས་འགའ་ཕར། །ནས་པའ་ས་ནས་འཇག་པའ་ཕར། །ར་

དང་འབས་བ་དབར་ཡད་ཕར། །འཇག་ར་ས་ཚགས་དབར་མད་ཕར། །མ་

གསལ་བའ་ར་ཡད་ད། །ཞས་རལ་མན་སང་སབས་གསམ་ཆ་མཉམ་པ་

དས་ནམ་ཡང་མངན་ད་འགར་མ་སད་པས་མ་གསལ་བ། ཆས་རམས་ཀ་

གནས་ལགས་རང་བཞན་དའ་ངང་ལས་འབས་བ་རམ་འགར་ག་ཆས་ས་

ཚགས་པ་ནམ་མཁའ་འཇའ་ཚན་ལར་འབང་ཞང༌། ད་ཐམས་ཅད་ཀང་རང་

བཞན་གཅག་པར་འདད་ཅང༌། ད་ཡང༌། ར་རན་ཐ་དད་ད་མས་འབས་བ་

གཅག་ཐན་མང་ད་བསད་པ་ཡད་པས། ད་ཐམས་ཅད་ཀ་རས་ས་འག་བའ་

རང་བཞན་ནམ་ས་གཙ་བ་མད་ན། བསད་ཚལ་ས་མ་ད་མ་འཐད་པས། ས་

132

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བན་ག་རང་བཞན་གང་ཡན། དའ་རན་ཆ་ལད་ཀ་རང་བཞན་དང༌། དའ་

རང་བཞན་གང་ཡན་མ་གའ་རང་བཞན་དང༌། བམ་པའ་རང་བཞན་ད་ཉད་

སམ་བའ་རང་བཞན། དའ་རང་བཞན་ད་ཉད་བམ་པའ་རང་བཞན་ཡན་པས།

གནས་སབས་ཐ་དད་པ་ཙམ་ཡན་ག། རང་བཞན་ལ་ཆ་ཤས་ཀ་དབ་བ་ཅང་

ཟད་ཀང་མད་པ་ད་ཉད་ལ། ས་དང༌། གཙ་བ་དང་རང་བཞན་ཞས་ བའ། །ས་

ད་ཉད་རག་དངས་དང༌། རམ་འགར་རམས་བརན་པ་ས་མ་ལ་བ་འདད་ད། །

མ་ག་བདག་ལས་ས་བའ་དན་མ་ག་ད་རང་ཉད་ལས་ས་བའ་དན་མ་ཡན་

པར་ས་མག་གཉས་ཀ་རང་བཞན་ཕར་ཡན་ཚར་ཡན་ད་འདད་པས། མ་ག་

ན་རང་ག་རའ་དས་ས་གབ་ཟན་ཀང་བསད་མ་ཟན་པས་ད་ལས་ས་བ་ན་

གབ་ཟན་ས་བར་འདད་པ་དང༌། ཁ་ཅག རང་ག་ར་དས་ས་སས་ཟན་ཀང་མ་

གསལ་བའ་ཚལ་ད་ཡད་པ་རན་གས་གསལ་བར་འདད་ད། །གབ་ཟན་སར་

ཡང་ས་དགས་པ་དང༌། སས་ཟན་སར་ཡང་གསལ་དགས་པའ་དན་ཡད་ད།

སར་ཤས་བ་ལ་མད་པ་ཞག་མ་ས་བས་ཡད་པ་ཞག་ས་དགས་ལ། ར་དས་

ས་མད་པ་ས་ན་ར་བང་ར་ཡང་ས་བར་ཐལ་བས། ས་མས་རང་ག་ར་དས་

ས་ཡད་པ་ཞག་ས་དགས་ཤང༌། སས་ཟན་སར་ཡང་ས་བ་ལ་དགས་པ་མད་

པ་དང༌། ཡད་ན་ཐག་མད་ད་ཐལ་བ་དང༌། ཕ་མས་ར་དས་ས་མ་སས་པ་

གཅག་མ་ས་བས། སས་ཟན་ད་ཉད་ཕས་རན་གས་གསལ་བར་འདད་ཅང༌།

གསལ་ཟན་སར་ཡང་གསལ་མ་དགས་ལ། དགས་ན་ཐག་མད་ད་འགར་

བར་འདད་ད། །

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

133

སངས་རས་བསངས་ཀ་འགལ་པ་འགད་པ།

གཉས་པ་ད་འགག་པའ་སངས་རས་བསངས་ཀ་འགལ་པ་འགད་པ་

དང༌། ད་ལ་སབ་དཔན་ལགས་ལན་འབད་ཀས་སན་བརད་ཚལ་དང༌། ཟ་

བས་སན་བསལ་པའ་ས་ནས་འགལ་པའ་དགངས་པ་བཤད་པ་དང་གསམ།

དང་པ་ན། འགལ་པ་བད་པ་ལ་ཏ་ལས། དངས་པ་རམས་བདག་ལས་ས་བ་

མད་ད། ད་དག་ག་ས་བ་དན་མད་པ་ཉད་ད་འགར་པའ་ཕར་དང༌། ཤན་ཏ་

ཐལ་བར་འགར་པའ་ཕར། དངས་པ་བདག་ག་བདག་ཉད་ད་ཡད་པ་རམས་

ལ་ན། ཡང་ས་བ་ལ་དགས་པ་མད་ད། །ཅ་ས་ཡད་ཀང་ས་ན་ནམ་ཡང་མ་ས་

བར་མ་འགར་ར། །ཞས་གསངས་ས། །

རང་ལགས་ཀ་དའ་དན་ན། དངས་པ་རམས་བདག་ལས་ས་བ་མད་ད་

ཞས་པས་དམ་བཅའ་བརད་ནས། ད་སབ་པ་ན། འགལ་བརད་ཀ་ཐལ་འགར་

གཉས་བསན་པ་ཡན་ལ། ད་ལ་ཡང༌། དན་གཙ་ཆ་བའ་དབང་ད་བས་ན། ཕ་

ནང་ག་ས་ལན་ག་དངས་པ་ད་དག་ཆས་ཅན། ཁད་རང་ག་ས་བན་ལས་སར་

ཡང་ས་བ་དན་མད་པར་ཐལ། རང་ག་ས་བན་ག་བདག་ཉད་ད་རགས་པར་

གབ་ཟན་པའ་ཕར། རགས་གསལ་ཁས། མ་ཁབ་ན། ད་ཆས་ཅན། ཁད་སར་

ཡང་ཐག་མད་ད་ས་བར་ཐལ། རང་ག་ས་བན་ག་དས་ས་གབ་ཟན་ཀང་སར་

ཡང་ད་ལས་ས་བ་དན་ཡད་པའ་ཕར། ཞས་པའ་ཐལ་འགར་གཉས་ཀ་དང་

པ་ན། ད་དག་ག་ས་བ་དན་མད་པ་ཉད་ད་འགར་བའ་ཕར་དང༌། ཞས་པས་

134

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བསན། ཕ་མ་ན་ཤན་ཏ་ཐལ་བར་འགར་བའ་ཕར་ ར། །ཞས་པས་མདར་

བསན་ནས། དངས་པ་བདག་ག་བདག་ཉད་ད་ཡད་པ་རམས་ན་ཡང་ས་བ་

ལ་དགས་པ་མད་ད་ཞས་པའ་གཞང་གས། ཐལ་འགར་དང་པ། ད་རས་

པར་བསན། ཅ་ས་ཡད་ཀང་ས་ན་ནམ་ཡང་མ་ས་བར་མ་འགར་ར། །ཞས་

པས་ཐལ་འགར་གཉས་པ་ད་རས་པར་བཤད་པའ་ཕར། འདར་ན་ཡང་མ་

ས་བར་མ་འགར་ར་ཞས་པའ་དན་ན། མ་ས་བའ་དས་ནམ་ཡང་མད་པར་

ས་བར་ཐལ་བ་ས། ཐག་མད་ད་ས་བར་ཐལ་བ་དང་དན་གཅག་ལ། འཇག་

པ་ལས། ས་བན་སད་མཐར་ཐག་པར་རབ་ཏ་ས་བ་ཉད་ད་ འགར། །ཞས་

པ་དང་རགས་པ་གནད་གཅག་པའ་ཕར་ར། །ཚག་སན་གཅད་པའ་དབང་

ད་བས་ན་འད་ལར་ཡན་ཏ། གངས་ཅན་ཁད་ཀས་བདག་ས་ཁས་བངས་ད་

མ་རང་ས། ད་ལ་འཆད་པར་འགར་བའ་རགས་པས་གནད་པའ་ཕར། ཇ་

ལར་གནད་ན། ར་དས་ས་མ་གསལ་བའ་ཚལ་གས་ཡད་པར་འདད་པའ་མ་

ག་ཆས་ཅན། སར་ཡང་ས་བ་དན་མད་པར་ཐལ། རང་ག་བདག་ཉད་ད་གབ་

ཟན་པའ་ཕར། མ་ཁབ་ན། སར་ཡང་ས་བ་ཐག་མད་ད་ཐལ། རང་ག་བདག་

ཉད་ད་གབ་ཟན་ཀང་སར་ཡང་ས་བ་དགས་པ་དང་བཅས་པའ་ཕར་ཞས་

པའ་ཐལ་འགར་གཉས་པ་ད། སར་ག་གཞང་ས་ཕ་གཉས་ཀས་རམ་པར་

བསན་པའ་ཐལ་འགར་ཡན་ཏ། ད་ཡང་དངས་པ་རམས་ཞས་པ་དང༌། དངས་

པ་ཞས་པ་གཉས་མདར་བསན་རས་བཤད་ད་བས་ནས་ཤས་འདད་ཆས་

ཅན་དང་མཐན་དཔ་བསན། ད་དག་ག་ཞས་པ་དང༌། བདག་ག་བདག་ཉད་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

135

ཞས་པ་གཉས་མདར་བསན་རས་བཤད་ད་བས་ནས་གཏན་ཚགས་བསན།

ས་བ་དན་མད་པ་ཉད་ད་འགར་ཞས་པ་དང༌། ཡང་ས་བ་ལ་དགས་པ་མད་

ད། །ཞས་པ་གཉས་མདར་བསན་རས་བཤད་ད་བས་ནས་བསབ་བའ་ཆས་

བསན་པའ་ཕར། རས་བཤད་ཀ་སབས་ས་གཞན་གགས་ཀ་གཏན་ཚགས་

ཀང་ཐན་པ་ཡན་ཏ། དའ་ཚལ་ན། མ་ག་ཆས་ཅན། སར་ཡང་ས་བ་དན་མད་

ད། རང་ག་ང་བ་གབ་ཟན་པའ་ཕར། དཔར་ན། མངན་པར་གསལ་བའ་བམ་

པ་བཞན་ཞས་པ་ཞག་ཐན་པའ་ཕར། ད་དག་ན་སབ་དཔན་སངས་རས་

བསངས་དང་དཔལ་ལན་ཟ་བའ་བཞད་པ་ཐན་མང་ད་བཤད་པའ། །

ལགས་ལན་འབད་ཀས་སངས་རས་བསངས་ཀ་འགལ་ངག་ད་

ལ་སན་བརད་ཚལ།

གཉས་པ་སབ་དཔན་ལགས་ལན་འབད་ཀས་སངས་རས་བསངས་

ཀ་འགལ་ངག་ད་ལ་སན་བརད་ཚལ་ལ་གཉས། འགལ་བའ་དན་ལ་དགངས་

ཚལ་དང༌། སན་བརད་ཚལ་ལ། །དང་པ་ལ་ཐལ་འགར་ག་དབང་ད་བས་ན་

ཚག་ཟན་དང༌། དན་ཐབ་གཉས་ལས། དང་པ་ན་ས་ལན་ག་དང་པ་རམས་

ཆས་ཅན། བདག་ལས་མ་ས་བར་ཐལ། ད་ལས་ས་ན་ད་དག་ག་ས་བ་དན་

མད་དང་ཐག་མད་ད་ཐལ་བར་འགར་བའ་ཕར་ཞས་པའ་ཐལ་འགར་ན།

མདར་བསན་ག་དངས་ཟན་ག་ཐལ་འགར་དང༌། ད་ཆས་ཅན། ས་བ་དན་

136

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

མད་དང་ཐག་མད་ད་ཐལ། བདག་ལས་ས་བའ་ཕར་ཞས་པའ་ཐལ་འགར་

ན། དན་གས་ཐབ་པའ་ཐལ་འགར་ད་མངན་ལ། ར་དས་ས་མངན་པར་མ་

གསལ་བའ་ཚལ་གས་ཡད་པར་འདད་པའ་མ་ག་ཆས་ཅན། བདག་ལས་མ་

ས་ས། ས་བ་དན་བཅས་དང་ཐག་བཅས་ཡན་པའ་ཕར། ཞས་པའ་སར་བ་

ད་ཤགས་བསན་ག་སར་བ་དང༌། རས་བཤད་ཀས་གང་ད་བརད་པའ་རང་

ལགས་ཀ་ཐལ་འགར་གཉས་བསན་པར་འདད་ད། །འན་ཀང་ས་ཕ་གཉས་

མདར་བསན་རས་བཤད་ད་མ་བཞད་ཅང༌། མདར་བསན་ལ་སར་ཡང་རང་

ག་དན་ཡད་པར་མ་དགངས་ས། །

གཉས་པ་སན་བརད་པའ་ཚལ་ན། ཚག་གསལ་ལས། འད་ལ་ཁ་ཅག་

གས། ད་ན་རགས་པ་མ་ཡན་ཏ། གཏན་ཚགས་དང་དཔ་མ་བརད་པའ་ཕར་

དང༌། གཞན་གས་སས་པའ་ཉས་པ་མ་བསལ་པའ་ཕར་ར། །ཐལ་བར་འགར་

པའ་ཚག་ཡན་པའ་ཕར་སབས་ཀ་དན་ལས་བཟག་པས་བསབ་པར་བ་བ་

དང༌། དའ་ཆས་བཟག་པའ་དན་མངན་པས་དངས་པ་རམས་གཞན་ལས་

ས་བར་འགར་བ་དང༌། ས་བ་འབས་བ་དང་བཅས་པ་ཉད་ད་འགར་བ་དང༌།

ས་བ་ཐག་པ་ཡད་པ་ཉད་ད་འགར་པའ་ཕར། གབ་པའ་མཐའ་དང་འགལ་

བར་འགར་ཞས་སན་སས་ཏ། ཞས་གསངས་ལ། དའ་དན་ལ་གསམ་ཡད་

ད། བདག་ས་འགག་ནས་ཀ་གཏན་ཚགས་དང་དཔ་མ་བསན་པའ་ས་ནས་

སན་བརད་ཚལ་དང༌། གངས་ཅན་གས་སས་པའ་ཉས་པ་མ་བསལ་བའ་

སན་བརད་ཚལ་དང༌། དབ་མ་པའ་གབ་མཐའ་དང་འགལ་བའ་སན་བརད་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

137

ཚལ་གསམ་ཡད་པའ་ཕར། དང་པ་ན། ལགས་ལན་ན་ར། ཁད་ཀ་འགལ་

པ་འདས་བདག་ས་འགག་ཚལ་ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། དས་བདག་ས་འགག་

ནས་ཀ་གཏན་ཚགས་དང་དཔ་ཡང་དག་མ་བསན་པའ་ཕར། ཐལ་འགར་ན་

སར་བཞན་དང་སར་བ་ཡང་དངས་ཟན་ལར་ན། ས་ལན་ག་དངས་པ་རམས་

ཆས་ཅན། བདག་ལས་མ་ས་ས། ས་བ་དན་མད་དང་ཐག་མད་ཡན་པའ་

ཕར་ཞས་པའམ། བདག་ལས་ས་ན་ས་བ་དན་མད་ད་འགར་དགས་པའ་

ཕར་ཞས་པའ་སར་བ་གཉས་གང་རང་འགད་པ་ལས་མ་འདས། དང་པ་ལར་

ན་མ་འཐད་ད། གཏན་ཚགས་ད་དབ་མ་ལ་མ་གབ་པའ་གཏན་ཚགས་ས་

འགར་པའ་ཕར་ཏ། དབ་མ་པས་ས་བ་དན་བཅས་དང་ཐག་བཅས་ས་ཁས་

ལན་པའ་ཕར། ཕ་མ་ལར་ན་ཡང་མ་འཐད་ད། གངས་ཅན་ལ་གབ་ཟན་སབ་

པས་མ་གབ་པའ་གཏན་ཚགས་ས་འགར་བའ་ཕར་ཏ། དས་བདག་ལས་ས་

ན་ས་བ་དན་མད་དང་ཐག་མད་ད་འགར་བར་ངས་ན། བདག་ས་མད་པར་

ཡང་ངས་དགས་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ལ། གངས་ཅན་ན་ར། ཁད་ཀས་བདག་ལས་མ་ས་ཞས་

བརད་པའ་དན། འབས་བའ་དས་ནས་མངན་པར་གསལ་ཟན་བའ་ར་ག་

ལ་འདད་དམ། རའ་དས་ན་མ་གསལ་བའ་མ་ག་ལ་འདད་པ་དག་ལས་གང་

ཡན། དང་པ་ལར་ན་མ་འཐད་ད། ངད་གངས་ཅན་ལ་གབ་ཟན་སབ་པར་

འགར་བའ་ཕར། གཉས་པ་ལར་ནའང་མ་འཐད་ད། མངན་པར་མ་གསལ་

བའ་ཚལ་གས་ཡད་པའ་མ་ག་རམས་བདག་ལས་ས་བ་ཡན་པས། གཏན་

138

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཚགས་གང་བཀད་ཀང་ཁབ་པ་འགལ་བར་འགར་བའ་ཕར་ར། །

གསམ་པ་དབ་མ་པའ་གབ་མཐའ་དང་འགལ་བའ་སན་ཡད་ད། བདག་

ས་མད་པར་རགས་པའ་རས་དཔག་ས་བ་ལ་རགས་དཔ་ངས་པར་འགད་

དགས་ཤང༌། ཁད་ཀས་བཀད་པའ་དངས་ཟན་ལར་མ་རང་བར་བཤད་

ཟན་ལ། འགར་བའ་ཕར་ཞས་པའ་ཚག་ག་ནས་པས་ས་ལན་ག་དངས་པ་

རམས་ཆས་ཅན། བདག་ལས་མ་ས་ས། བདག་ལས་ས་ན་ས་བ་དན་མད་

དང་ཐག་མད་ད་འགར་དགས་པ་ལས་དན་བཅས་དང་ཐག་བཅས་ཡན་པའ་

ཕར་ཞས་པའ་ཚལ་གས་བཟག་དན་རགས་ས་འགད་དགས། ད་འགད་

ན། བསབ་བའ་ཆས་བདག་ས་བཅད་ཙམ་ག་མད་དགག་ལས་གཞན་པའ་

ས་བ་ཞག་འཕན་དགས་ལ། ད་ལར་ན། བདག་ས་མད་པར་དམ་བཅས་པའ་

དམ་བཅའ་ཞན་དན་མད་དགག་ཏ་ཁས་བངས་པའ་དབ་མའ་གབ་མཐའ་དང་

འགལ་བའ་སན་ཡད་པའ་ཕར། ད་ལར་འགལ་བའ་ར་མཚན་ཡད་ད། སར་

ག་བཟག་དན་རགས་ས་འགད་ན་གཞན་ས་འཕན་པར་འགར་པའ་ཕར་ཏ།

གཞན་ས་ཁས་བངས་ཤང་བདག་ས་བཀག་པས་སབས་ཐབ་ཀས་གཞན་ས་

འཕན་པར་འགར་པའ་ཕར། ད་ཡང་ཡན་ཏ། ཁད་ཀས་དངས་པའ་ས་བ་ལ་

བདག་ས་གཞན་ས་གཉས་ས་ཁ་ཚན་ཆད་པར་ཁས་བངས། ས་བ་ཞག་ན་

བསབ་བར་བས། བདག་ས་བཀག་པས་ན། གཞན་ས་འཕན་པར་འགར་པའ་

ཕར། ད་ཡང་གཞན་ས་འཕན་པ་ཁད་རང་ཁས་ལན་དགས་པར་སང་ཞས་

འཕལ་བ་ཡན་ག། གཞན་ས་འཕངས་ས་ཞས་ནན་གས་བརད་པ་མ་ཡན་ཏ།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

139

རགས་པ་ས་བའ་དགས་པ་དཔད་པའ་སབས་ཡན་པའ་ཕར། ད་ན་ལགས་

ལན་རང་ཉད་ཀས་གཞན་ས་ཁས་བངས་ནས། སངས་རས་བསངས་ཡང་

གཞན་ས་ཁས་བངས་པར་བསམ་པ་ཡན་ཏ། སངས་རས་བསངས་གཞན་

ས་མ་བཞད་པའ་ཚལ་མ་དགངས་པའ་ཕར་ར། །

དཔལ་ལན་ཟ་བས་སན་ད་སངས་པའ་ས་ནས་འགལ་པའ་

དགངས་པ་བཤད་པ།

གསམ་པ་དཔལ་ལན་ཟ་བས་སན་ད་སངས་པའ་ས་ནས་འགལ་པའ་

དགངས་པ་བཤད་པར་གཉས། སན་ད་སངས་རས་བསངས་ལ་མ་འཇག་

པར་བསན་པ་དང༌། ལགས་ལན་འབད་རང་ཉད་ལ་འཇག་པར་བསན་པའ། །

དང་པ་ལ་གསམ། བདག་ས་འགག་ནས་ཀ་གཏན་ཚགས་དང་དཔ་མ་བསན་

པའ་སན་མད་པ་སགས་དང༌། ཉས་པའ་ཁད་པར་གཞན་མད་པར་བསན་པ་

དང༌། བཟག་དན་ཁས་བངས་པའ་ས་ནས་དབ་མའ་གབ་མཐའ་དང་འགལ་

བའ་སན་མད་པར་བསན་པའ། །དང་པ་ལ་རང་རད་ཀ་གཏན་ཚགས་དང་

དཔ་དང༌། གཞན་གགས་ཀ་གཏན་ཚགས་དང་དཔ་མ་བསན་པ་སགས་ཀ་

སན་མད་ད། དས་བདག་ས་འགག་ནས་ཀ་གཏན་ཚགས་དང་དགས་ནས་

མཚངས་པའ་ཐལ་འགར་གཉས་བསན་པའ་ཕར། ད་ལར་བསན་པ་ཡན་ཏ།

གང་ད་བརད་པའ་རང་ལགས་ཀ་ཐལ་འགར་གཉས་པ་ད་བསན་པའ་ཕར།

140

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

འདས་ཁད་འདད་པ་ལར་ག་རང་རད་ཀ་གཏན་ཚགས་འགད་མ་དགས་

ཤང་བཀད་ཀང་དགས་པ་ལག་པ་མད་ད། ཐལ་འགར་གཉས་བཀད་པས་

འགལ་བ་མཐང་ནས་མ་ལག་ན། བསན་འདང་བ་ཡན་པས །དའ་ཚ་རང་

རད་ཀ་གཏན་ཚགས་བཀད་ཀང་མ་ལག་པའ་ཕར་ཏ །བསན་འདང་པའ་

རལ་བ་རད་ཟར་མ་རང་པའ་ཕར་ཏ། ཚག་གསལ་ལས། གང་ལ་གཏན་

ཚགས་དང་དཔ་བཀད་པ་འབས་བ་དང་བཅས་པ་འད་ཙམ་ཞག་གས་བརད་

པ་ན། ཅ་ཕ་རལ་པས་ཁས་ལན་པར་མ་བད་དམ། འན་ཏ་ཕ་རལ་པ་རང་ག་

ཁས་མ་བངས་པ་དང་འགལ་པ་བས་བརད་པས་ཀང་མ་ལག་ན་ན། དའ་ཚ་

ང་ཚ་བ་མད་པ་ཉད་ཀས་གཏན་ཚགས་དང་དཔ་གཉས་ཀང་ལག་པར་མ་

འགར་བ་ཉད་ད། ཁ་བ་ཅག་ན་བསན་པ་དང་ལན་ཅག་རད་པ་ཡང་མ་ཡན་

ན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །རང་རད་ཀ་གཏན་ཚགས་དགས་པར་

འདད་མ་རགས་པར་ཐལ། དབ་མ་པས་རང་རད་ཀ་གཏན་ཚགས་ཁས་

ལན་མ་རགས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། དས་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པའ་

གཏན་ཚགས་ཁས་ལན་མ་རགས་པའ་ཕར་ཏ། ཚག་གསལ་ལས། དབ་མ་

པ་ཡན་ན་ན །རང་རད་ཀ་རས་ས་དཔག་པར་བ་བར་རགས་པ་མ་ཡན་ཏ།

ཕགས་གཞན་ཁས་བངས་པ་མད་པའ་ཕར་ར། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

ཕགས་གཞན་ཁས་མ་བངས་པ་ན་རང་བཞན་གས་གབ་པ་མ་འདད་པའ། །

སངས་རས་བསངས་ཀ་འགལ་བ་འདས་བདག་ས་འགག་ནས་ཀ་གཞན་

གགས་ཀ་གཏན་ཚགས་མ་བཀད་པ་ཡང་མ་ཡན་ཏ། ར་དས་ས་མངན་པར་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

141

མ་གསལ་པའ་ཚལ་གས་ཡད་པར་འདད་པའ་མ་ག་ཆས་ཅན། སར་ཡང་ས་

བ་དན་མད་ད། རང་ག་བདག་ཉད་ད་གབ་ཟན་ཡད་པའ་ཕར། རང་ག་བདག་

ཉད་ད་གབ་ཟན་ཡད་ན། སར་ཡང་ས་བ་དན་མད་པས་ཁབ་ས། དཔར་

ན། གངས་ཅན་ག་མདན་ན་གནས་པའ་མངན་པར་གསལ་ཟན་ག་ར་བམ་

བཞན་ན་ཞས་པའ་སར་ངག་ཞག་བསན་པའ་ཕར། དས་ན། འདར་རལ་བ་

གཞན་གས་སས་པའ་ཉས་པ་མད་ད། ཚག་གསལ་ལས། གཏན་ཚགས་

དང་དཔ་བརད་པ་མ་ཡན་པ་འབའ་ཞག་ཏ་མ་ཟད་ཀ། གཞན་གས་སས་

པའ་ཉས་པ་མ་བསལ་བ་ཡང་མ་ཡན་ན། །ཇ་ལར་ཞ་ན། གངས་ཅན་པ་དག་

མདན་ན་གནས་པའ་བམ་པ་མངན་པར་གསལ་པའ་རགས་པའ་རང་བཞན་

ཡང་མངན་པར་གསལ་བར་མ་འདད་ཅང༌། ད་ཉད་དཔ་ཉད་ད་གབ་པའ་ང་

བ་ཡན་ལ། ཞས་པ་ནས །སན་འབན་པ་འད་དག་ན་འབལ་མད་པ་ཉད་ད།

།ཞས་པའ་བར་གསངས་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ཉས་པའ་ཁད་པར་གཞན་མད་པར་བསན་པ་ན །ས་ལན་ག་

དངས་པ་ཐམས་ཅད་ཀ་སང་ད་བདག་ས་བཀག་པ་ཙམ་ད་ཟད། བདག་ཤས་

རགས་ཀ་སས་བ་མ་གཏགས་པའ་ཤས་བ་ཉར་བཞ་པ་ཆས་ཅན། སར་

ཡང་ས་བ་དན་མད་ད། རང་ག་བདག་ཉད་ད་གབ་ཟན་པའ་ཕར། དཔར་ན།

བདག་ཤས་རག་ག་སས་བ་བཞན་ཞས་པའ་སར་བ་ཞག་ཀང་གཞང་དས་

བསན་པའ་ཕར། འདར་གསལ་བ་ས་བའ་ལག་རག་མ་ཁགས་པའ་སན་

ཡང་མད་ད། ས་བ་ས་བ་དང་གསལ་བ་ས་བ་གཉས་བརད་ཚལ་མ་གཏགས་

142

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བསམ་དན་མཚངས་པས། ས་མ་བཀག་པས་ཕ་མ་ཡང་ཁགས་ནས་པའ་

ཕར་ར། །

ཐལ་འགར་བཟག་དན་ཁས་བངས་པས་དབ་མ་པའ་གབ་མཐའ་

མ་འགལ་ཚལ།

གསམ་པ་ཐལ་འགར་ག་བཟག་དན་ཁས་བངས་པའ་ས་ནས་དབ་མ་

པའ་གབ་མཐའ་དང་འགལ་བའ་སན་མད་ད། སར་ཡང་ས་བ་དན་མད་དང་

ཐག་མད་ད་ཐལ་བའ་ཐལ་འགར་བསན་ཀང༌། དའ་བཟག་དན་སར་ཡང་

ས་བ་དན་བཅས་དང་ཐག་བཅས་ད་ཕ་རལ་གངས་ཅན་གས་ཁས་བངས་

ཀ། ཁ་བ་ཅག་གས་ཁས་བངས་པའ་ཉས་བ་མད་པའ་ཕར་ཏ། ཚག་གསལ་

ལས། ཐལ་བར་འགར་བ་བཟག་པའ་དན་ཡང༌། ཕ་རལ་པ་ཉད་འབལ་བ་

ཡན་ག། ཁ་བ་ཅག་ན་མ་ཡན་ཏ། རང་ལ་དམ་བཅའ་བ་མད་པའ་ཕར་ར། །

ཞས་གསངས་པའ་ཕར །མདར་ན། སར་བརད་པའ་སན་ད་དག་ཐམས་ཅད་

ཀང་འཐད་པ་མ་ཡན་ཏ། ཚག་གསལ་ལས། སན་འད་དག་ཐམས་ཅད་ན་

རགས་པ་མ་ཡན་པར་ཁ་བ་ཅག་གས་མཐང་ང༌། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་

ར། །

གཉས་པ་སན་ད་དག་ལགས་ལན་རང་ཉད་ལ་འཇག་པར་བསན་པ་

ལ་གཉས། རང་རད་ཀ་གཏན་ཚགས་ཁས་བངས་པའ་འདད་པ་བརད་པ་

དང༌། དབ་མ་པས་ད་ཁས་ལན་མ་རགས་པར་བསན་པའ། །དང་པ་ན། རང་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

143

རད་ཀ་གཏན་ཚགས་འདད་པའ་ཚལ་ཡད་ད། རང་རད་པའ་ལགས་ལ་

མང་དང་བརས་བཞག་པ་ཙམ་མ་ཡན་པར་རང་ངས་ནས་གབ་པའ་ཚད་

མའ་རད་དན་ད་གར་པའ་ཆས་ཅན་ག་སང་ད་ས་རལ་གང་ལ་དཔག་འདད་

ཞགས་པའ་བསབ་བའ་ཆས་སབ་བད་ཀ་གཏན་ཚགས་ས་བཀད་པའ་ཚལ་

གསམ་ཚང་བའ་གཏན་ཚགས་ད། རང་རད་ཀ་གཏན་ཚགས་ས་འདད་པའ་

ཕར། ཇ་སད་དངས་ས་བའ་གབ་མཐའ་བཏང་ནས་ཐལ་འགར་པའ་གབ་

མཐའ་ལ་མ་ཞགས་བར་ད་ཆས་ཅན་ཚད་མས་གབ་ཚལ་འཐན་སང་བ་མད་

ད། དངས་ས་བས་ཆས་ཅན་འཇལ་པའ་ཚད་མ་ད། རང་ངས་ནས་གབ་པའ་

ཆས་ཅན་ལ་ཚད་མར་སང་བར་འདད་ཀང་ད་ལར་མ་ཡན་པའ་ཕར། དང་

པ་ད་ལར་ཡན་ཏ། དས་ཆས་ཅན་འཇལ་བའ་ཚད་མ་ད། མང་བརས་བཞག་

ཙམ་མ་ཡན་པར་བཏགས་དན་བཙལ་བའ་ཚ་རད་ནས་པའ་ཆས་ཅན་ལ་

ཚད་མར་སང་བར་འདད་པའ་ཕར། གཞན་གགས་ཀ་གཏན་ཚགས་ཡད་ད།

ས་རལ་ཕར་རལ་གཉས་ཀ་ལ་ཆས་ཅན་ཚད་མས་གབ་ཚལ་མཐན་སང་བ་

མ་དགས་ཀང༌། སར་ད་གཉས་ཀས་ཆས་ཅན་ཚད་མས་གབ་ཅང༌། ཕར་

རལ་ག་ཚད་མས་གབ་པར་ཁས་བངས་པའ་ཁས་བངས་ལ་འཁས་ནས་

བཀད་པའ་ཚལ་གསམ་ཚང་བའ་གཏན་ཚགས་ད། ད་ཡན་པའ་ཕར། དའ་

མཚན་གཞ་ཡད་ད། རང་ལ་མ་ལ་བ་ད། མག་དན་དམ་པར་གཞན་ལ་མ་མ་

ལ་བར་སབ་པར་བད་པའ་གཞན་གགས་ཀ་གཏན་ཚགས་ཡན་པའ་ཕར་ཏ།

ར་ཤས་ལས། ལ་ད་རང་ག་བདག་ཉད་ན། །ད་ལ་ལ་བ་མ་ཡན་ཉད། །གང་

144

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

གས་བདག་ལ་མ་ལ་ན། །ད་དག་གཞན་ལ་ཇ་ལར་ལ། །ཞས་གསངས་པའ་

ཕར། མག་རང་ལ་མ་ལ་ན་གཞན་གཟགས་ལ་ཐ་སད་ད་མ་ལ་བས་མ་ཁབ་

ཀང༌། རང་ལ་མ་ལ་ན། གཞན་གཟགས་ལ་རང་བཞན་གས་མ་ལ་བས་ཁབ་

ས། རང་བཞན་གས་ལ་ན། ད་མག་ག་གནས་ལགས་ས་སང༌། ད་ཡན་ན།

རན་ལ་མ་ལས་པས་རང་ལ་མ་ལ་བ་དང་གཞན་ལ་རང་བཞན་གས་ལ་བའ་

ཁད་པར་འཐད་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། དབ་མ་པས་རང་རད་ཀ་གཏན་ཚགས་ཁས་ལན་མ་

རགས་ཏ། རང་ངས་ནས་གབ་པའ་ཤས་འདད་ཆས་ཅན་ག་སང་ད་འགད་

ཚལ་དང་མཐན་པའ་གཏན་ཚགས་ཁས་ལན་མ་རགས་པའ་ཕར་ཏ། རང་

ངས་ནས་གབ་པའ་གཏན་ཚགས་མད་པའ་ཕར་ར། །ཉས་སང་ག་ལན་དང༌།

ད་དགག་པ་ན་འདར་མ་བརད་ད་ལས་དང་པ་པ་ལ་ཉར་མཁ་ཆར་མད་པ་

དང་ཚགས་མང་ད་དགས་པས་སབས་དན་ངས་པའ་གགས་ས་འགར་བར་

མཐང་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ལ་གསམ། ད་ཁ་ན་ཉད་རགས་པར་འདད་པའ་གབ་མཐའ་

མཁན་ག་ལགས་དགག་པ། གབ་མཐས་བ་མ་བསར་བ་ཐ་སད་ད་ཡང་མད་

པར་བསན་པ། ད་ལར་བཀག་པའ་དན་བས་བའ། །དང་པ་ལ་གཉས། རང་

དང་ང་བ་གཅག་པའ་ར་ལས་ས་བ་དགག་པ། ར་འབས་ང་བ་གཅག་པ་

དགག་པའ། །དང་པ་ལ་གསམ། ང་བ་གཅག་པའ་ར་ལས་ས་ན་དན་མད་ད་

ཐལ་བ། རགས་པ་དང་འགལ་བ། དའ་ཉས་སང་ག་ལན་དགག་པའ། །དང་པ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

145

ན། མ་ག་སགས་ས་ལན་ག་དངས་པ་ད་རམས་ན་ཆས་ཅན། རང་ག་བདག་

ཉད་ད་གར་པའ་ས་བན་ད་ལས་འབང་ན་ད་ལར་འབང་དགས་པའ་ཡན་ཏན་

ལག་པ་འགའ་ཡང་ཡད་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། རང་ག་ས་བན་ག་དས་ནས་

ཁད་ཀ་ང་བ་གབ་ཟན་པའ་ཕར་རགས་ཁས།

གཉས་པ་ན། ད་ཆས་ཅན། ས་བན་ལས་སར་ཡང་བལབས་ནས་ས་

བར་རགས་པའང་མ་ཡན་པ་ཉད་ད་ཐལ། རང་ག་ས་བན་ག་དས་ནས་སས་

ཟན་པར་གར་པའ་ཕར། གལ་ཏ་རང་ག་ས་བན་ག་བདག་ཉད་ད་སས་ཟན་

པའ་འག་ཏ་ད་ལས་སར་ཡང་བལབས་ནས་ས་བར་ཡངས་ས་རགས་པ་ས་

འདད་པར་འགར་ན་ན། མ་ག་ལ་སགས་པའ་ས་ལན་རམས་ཆས་ཅན། ཁད་

ཀ་ས་བ་འཇག་རན་འདར་རད་པར་མ་འགར་ཞང༌། ཡང་ཁད་ཀ་ས་བན་

ད་ཉད་བར་མ་ཆད་པར་སད་པའ་མཐའ་བར་ཐག་པར་རབ་ཏ་ས་བ་ཉད་ད་

འགར་བར་ཐལ། སས་ཟན་པ་ད་ཉད་སར་ཡང་ས་དགས་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ན། དཔད་དས་སགས་ཀས་ས་བན་སང་ར་ལར་ཉམས་

པར་བད་ཅང༌། མ་ག་སད་པར་བད་པས་སན་མད་ད་ཞ་ན། ཤས་བ་ཆས་

ཅན། ཇ་ལར་ན་མ་ག་ད་ཉད་ཀས་རང་ག་ས་བན་ད་རམ་པར་འཇག་པར་

འགར་ཏ་མ་འགར་པར་ཐལ། ད་རང་ག་ས་བན་དང་རང་བཞན་གཅག་ཡན་

པའ་ཕར་རགས་ཁས། འདད་པར་མ་ནས་ཏ། མ་གས་མ་ག་འཇག་པར་མ་

བད་པའ་ཕར་ར། ཁབ་ས། ས་མག་གཉས་རང་བཞན་གཅག་ཡན་པར་ཁས་

བངས་ནས་གཅག་གས་གཅག་འཇག་ན། མ་ག་ལ་ཡང་མཚངས་པའ་ཕར།

146

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

གཉས་པ་ན། གངས་ཅན་ཆས་ཅན་ན། མ་ག་སད་པར་བད་པའ་ར་

ས་བན་ག་ཁ་དག་དང་དབབས་སགས་ལས་ཐ་དད་པའ་མ་གའ་རང་ཐང་

སགས་ཀ་དབབས་དང་ན་ཁ་དག་ར་དང་ནས་པ་སན་པའ་ཐ་དད་རམས་

ཁད་ཀ་ལགས་ལ་མད་པར་འགར་པར་ཐལ། ཁད་ཀ་ལགས་ལ་ས་མག་

གཉས་ཀ་རང་བཞན་དང་ང་བ་ལ་ཁད་པར་མད་པའ་ཕར་ར། ཁ་དག་ན་ས་

སར་སགས་དང༌། ར་ན་མངར་སར་སགས་དང༌། སན་པ་ན་གནས་སབས་

ཀ་འཕལ་པའ་ཁད་པར་ར། །གལ་ཏ་ཁ་ན་ར། ས་མག་གཉས་ཀ་རང་བཞན་

གཅག་ཀང་དབབས་སགས་ཐ་དད་མད་པར་ཐལ་བའ་སན་མད་ད། མ་ག་

ད་སར་ག་ས་བན་གས་བདག་ག་དངས་པའ་གནས་སབས་བསལ་བ་ས་

བཏང་ནས་གནས་སབས་ད་ལས་གཞན་པ་མ་གའ་ང་བར་འགར་པའ་ཕར་

ཟར་ན། ད་མ་འཐད་པར་ ཐལ །ད་ལར་འདད་པ་དའ་ཚ། ས་བན་དའ་རང་

བཞན་ད་ཉད་མ་གའ་རང་བཞན་ད་ཉད་ཡན་ཞས་ཇ་ལར་ཁས་ལན་རགས་

པར་འགར་བ་མ་འཐད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། མ་གའ་ང་བ་གབ་ཟན་པའ་ཚ་

ས་བན་ག་གནས་སབས་གཏང་དགས་པའ་ཕར།

གཞན་ཡང༌། གལ་ཏ་གངས་ཅན་ཁད་ཀ་ལགས་ལ་ས་བན་དང༌། མ་

གའ་ང་བ་གཉས་ལ་འཇག་རན་འདར་གཞན་ཐ་དད་ད་ཡད་པ་མ་ཡན་ན་ན།

མ་གའ་དས་ས་ས་བན་མད་པ་ད་བཞན་ད་མ་ག་ཞས་བ་བ་ད་ཡང་གཟང་

ད་མད་པ་འམ། ཡང་ན་ཇ་ལར་མ་གའ་དས་ས་མ་ག་གཟང་ད་ཡད་པ་འད་

བཞན་ད་དའ་ཚ་ས་བན་ད་ཡང་མག་ཤས་ཀས་གཟང་ད་ཡད་པར་འགར་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

147

བར་ཐལ། ས་མག་ད་དག་ག་ང་བ་གཅག་ཡན་པས་ཏ་དའ་ཕར། འདད་ན།

ད་ལར་འད་ན་ཁས་མ་བང་པ་ས་ལན་མ་རགས་པར་ཐལ། ད་ལ་སར་བཤད་

པའ་རགས་པས་གནད་པ་དའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ས་མག་ད་དག་ཆས་ཅན། ཁད་རང་བཞན་གཅག་ཏ་

གབ་མཐའ་ས་བའ་ལགས་ས་མ་འཐད་པར་མ་ཟད། རང་བཞན་གཅག་པ་

ཡན་ཞས་འཇག་རན་གས་ཀང་ཐ་སད་ད་ཁས་མ་ལན་པར་ཐལ་ར་མཚན་

གང་ག་ཕར་ན། ར་ས་བན་ཞག་ནའང་ས་བན་ད་ཡ་འབས་བ་མ་ག་འཇག་

རན་གས་མཐང་བའ་ཕར་ར། །

གསམ་པ་ན། ཕ་ནང་ག་དངས་པ་རམས་ཆས་ཅན། ཁད་བདག་ལས་

འབང་བ་ཡན་ཞས་རབ་ཏ་བཏགས་པ་འད་ད་ཉད་ད་དན་དམ་དང་ན་དར་མ་

ཟད་འཇག་རན་ཐ་སད་ད་ཡང་རགས་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། ཚལ་ད་ལ་གནད་

བད་སར་བསན་ཟན་པ་དའ་ཕར།

གཉས་པ་ར་བ་ཤས་རབ་ཀ་རགས་པས་དགག་པ་ན། མ་ག་ཆས་

ཅན། ཁད་ལ་སགས་པའ་དངས་པ་རམས་བདག་ལས་ས་བར་ཁས་བང་

བར་བ་བ་མ་ཡན་པར་ཐལ། བདག་ལས་ས་བར་འདད་ན་རང་བཞན་གཅག་

ཏ་སང་བས་བསད་པར་བ་བ་འབས་བ་དང༌། སད་པར་བད་པ་ར་དང༌། གང་

ཞག་བ་བའ་ལས་དང༌། གང་གས་བད་པའ་བད་པ་པ་ཡང་གཅག་ཉད་ད་

འགར་ན། ད་དག་ན་གཅག་ཉད་མ་ཡན་པས་ཏ་དའ་ཕར་ཏ །ད་ལ་དབ་མ་

འད་དང་ར་བ་ཤས་རབ་ནས་ར་ཆར་བཤད་པའ་ཉས་པར་ཐལ་བར་འགར་

148

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བའ་ཕར་ར། །ར་ཤས་ལས་གསངས་ཚལ་ཡད་ད། ར་དང་འབས་བ་གཅག་

ཉད་ད། །ནམ་ཡང་འཐད་པར་མ་འགར་ར། །ར་དང་འབས་བ་གཅག་ཉད་

ན། །སད་དང་བསད་བ་གཅག་ཏ་འགར། །ཞས་པ་དང༌། གལ་ཏ་ཤང་ད་མ་

ཡན་ན། །བད་པ་པ་དང་ལས་གཅག་འགར། །ཞས་གསངས་པ་རམས་ཀས་

བསན་པའ་ཕར་ར། །

གཞན་ས་བཤད་པ།

གཉས་པ་ལ་གཉས། གཞན་ག་འདད་པའ་ཕགས་སར་དགག་པ་

དང༌། སམས་ཙམ་པའ་ལགས་བ་བག་ཏ་དགག་པའ། །དང་པ་ལ་ལ། གཞན་

ས་དགག་པ། ད་ལ་འཇག་རན་ག་གནད་པ་སང་བ། བཀག་པའ་ཡན་ཏན།

རང་བཞན་གས་ས་བ་འགར་ཡང་མད་པ། བདན་པ་གཉས་ཅར་དའང་རང་

བཞན་གས་ས་བ་བཀག་པའ་ཡན་ཏན་བསན་པའ། དང་པ་ལ་གསམ་སར་

དགག་པ། བ་བག་ཏ་དགག་པ། མ་བཞར་དཔད་ནས་དགག་པའ། །དང་པ་

ལ་གཉས། ཧ་ཅང་ཐལ་བས་དགག་པ། སན་སང་ག་ལན་དགག་པའ། །

དང་པ་ན། རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པའ་ར་གཞན་ལ་བརན་ནས་

གལ་ཏ་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པའ་འབས་བ་གཞན་ཞག་འབང་བར་

འགར་བར་འདད་ན་ན་ད་མ་འཐད་ད། ཧ་ཅང་ཐལ་བར་འགར་བའ་ཕར་ར།

།ཇ་ལར་ཞ་ན། འ་ན་གསལ་བད་ཀ་མ་ལ་དམར་འབར་བ་ལས་ཀང་རང་ག་

ང་སལ་ག་བསལ་བའ་མན་པ་འཐག་པ་འབང་བར་འགར་བར་ཐལ། འབལ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

149

མད་དན་གཞན་ག་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པའ་ར་གཞན་ལས་རང་ག་

མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པའ་འབས་བ་གཞན་འབང་བའ་ཕར། ད་ལར་ཐལ་བ་

ལས། རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པའ་ར་གཞན་ལས་རང་ག་མཚན་ཉད་

ཀས་གབ་པའ་འབས་བ་གཞན་མ་ས་ས། གསལ་བད་མ་ལ་དམར་འབར་བ་

ལས་དའ་བསལ་བའ་མན་པ་མ་འབང་པའ་ཕར་ཞས་བཟག་པ་འཕན་ན།

།གཞན་ཡང༌། ར་ཡན་མན་ཐམས་ཅད་ལས་ཀང་འབས་བ་ཡན་མན་ཐམས་

ཅད་ས་བར་འགར་བར་ཐལ། རགས་སར་ག་དའ་ཕར། དས་ཀང་བཟག་པ་

འཕན་ན། །ས་ཕ་གཉས་ལ་ཁབ་པ་ཡད་ད། ར་མཚན་གང་ག་ཕར་ན། སད་

པར་བད་པའ་ར་མ་ཡན་པ་མ་ལས་པ་ལ་ཡང་ར་འབས་ས་འདད་དགས་པ་

དང༌། རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པའ་གཞན་ཉད་ལ་ར་འབས་ས་འདད་པ་

དང་གཉས་མཚངས་པའ་ཕར། ད་ན་ར་ད་འབས་བ་ལས་རང་བཞན་གས་

གབ་པའ་གཞན་ཡན་ན། ལས་མད་ཀ་གཞན་ཡན་པར་སང་བས། ལས་མད་

ཀ་ཆས་ལ་རར་རང་ན། འབས་བ་ཡང་རང་བར་འགར་ཞང༌། ལས་མད་ལ་

ར་འབས་རང་ན། འབལ་མད་དན་གཞན་ཐམས་ཅད་ལ་ར་འབས་རང་བར་

ཐལ་བ་འཕན་པའ། །གཞན་སའ་གཞན་ན། ར་འབས་གཞན་ཡན་པ་ཙམ་མ་

ཡན་ག། རང་བཞན་གས་གབ་པའ་གཞན་ལ་བད་པ་ཡན་ཏ། རམ་བཤད་

ལས། ད་ལར་ན་གཞན་སའ་གཞན་ན་གཞན་ཙམ་མ་ཡན་ག། རང་བཞན་

གས་གབ་པའ་གཞན་ཡན་པས། ད་ཁས་ལན་པ་ལ་ཧ་ཅང་ཐལ་པ་འཕན་པ་

ཡན་ག། ཞས་གསངས་པའ་ཕར། དས་ན། གཞན་ས་ལགས་པར་འགག་

150

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཤས་པ་ཡང་རང་བཞན་གས་གབ་པའ་དགག་བའ་ཚད་ལགས་པར་ངས་

ཟན་པ་དང་ད་འགག་ནས་པ་ལ་ཐག་ས། གཞན་ད་བཀག་པར་རམ་ཡང་

ཚག་ཙམ་ད་འགར་བའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ལ་གཉས། སན་སང་བ་དང༌། དའ་ལན་ན། །དང་པ་ན། ཁ་ན་

ར། ཐམས་ཅད་ལས་ཐམས་ཅད་ས་བར་ཐལ་བའ་སན་མད་ད། ར་གང་གས་

འབས་བ་གང་ཞག་རབ་ཏ་བ་བར་ནས་པ་དའ་འབས་བར་ངས་པར་བརད་

ཅང༌། ར་གང་ཞག་འབས་བ་ད་སད་པར་ནས་པ་ད་ན་རང་བཞན་གས་

གབ་པའ་གཞན་ཡན་ནའང་ར་ཡན་པའ་ཕར། ས་ལའ་མ་ག་ད། ནས་དང་

ག་ལ་སགས་པའ་ས་བན་རགས་མ་གཅག་པ་ལས་ས་བ་ད་ལ་མ་ཡན་པས་

ཐམས་ཅད་ལས་ཐམས་ཅད་མ་ས་ས །ས་ལའ་མ་ག་ན་རང་རད་གཅག་ཏ་

གཏགས་པ་དང༌། རགས་རན་ས་མས་སད་པར་བད་པ་ལས་ས་བ་དའ་ཕར་

ར། །ཞ་ན།

གཉས་པ་ན། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། དཔ་ཇ་ལར་ན། ནས་དང་པད་

སགས་ཀ་ག་སར་དང་ན་ཀང་ཤ་ཀའ་མ་ཏག་ལ་སགས་པ་རམས་གཞན་

ཡན་པས། ད་དག་ས་ལའ་མ་ག་སད་པར་བད་པའ་རར་འདད་པ་མ་ཡན་

ཞང༌། ད་སད་པའ་ནས་པ་དང་ལན་པའང་མ་ཡན་ལ། རད་གཅག་ག་ཁངས་

ས་གཏགས་པ་མ་ཡན་པ་དང༌། དའ་རགས་འད་བ་ས་མ་མ་ཡན་པ་ཉད་ཡན་

པ་ད་བཞན་ད་ས་ལའ་ས་བན་ཡང་ན་ས་ལའ་མ་ག་ད་ཡ་ར་མ་ཡན་པར་

ཐལ་བའ་ཕར་ ར། །ད་ལར་ཐལ་བ་འགར་བ་ཡན་ཏ། ཁད་ལར་ན་ར་དང་ར་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

151

མ་ཡན་པ་ད་དག་རང་བཞན་གས་གབ་པའ་གཞན་ཡན་པ་ཉད་ད་མཚངས་

པའ་ཕར།

ར་འབས་ས་ཕ་བ་ལ་གཞན་ས་དགག་པ།

གཉས་པ་ལ་གཉས། ར་འབས་ས་ཕ་བ་ལ་གཞན་ས་དགག་པ་དང༌།

ར་འབས་དས་མཉམ་པ་ལ་གཞན་ས་དགག་པའ། །དང་པ་ལ་གཉས། དངས་

དང༌། རད་པ་སང་པའ། །དང་པ་ན། མ་ག་ན་ས་བན་ལས་ཐ་དད་ད་མཐང་

ག །མ་ག་ད་རང་ག་ས་བན་དང་ན་དས་མཉམ་ད་ཡད་པ་མ་ཡན་ཏ། ས་བན་

རམ་པར་མ་འགར་བར་མ་ག་མཐང་བ་མད་པའ་ཕར་ར། །མ་གའ་ས་བན་

ད་མ་ག་ལས་ང་བས་གབ་པའ་གཞན་པ་ཉད་ད་ག་ལ་འགར་ཏ་མ་འགར་

པར་ཐལ། ང་བས་གབ་པའ་གཞན་ཉད་མད་པའ་ཕར། མ་ག་ལ་སགས་པའ་

དངས་པ་རམས་ན་གཞན་ལས་ས་བ་ཡན་ཞས་བ་བའ་ཕགས་འད་བཏང་

བར་བས་ཤག་ས་བ་བར་རགས་པར་ཐལ། མ་ག་རང་ག་ས་བན་ལས་རང་

བཞན་གས་ས་བ་འགབ་པར་འགར་བ་མ་ཡན་པས་ཏ་དའ་ཕར།

གཉས་པ་ལ། ཁ་ན་ར། མ་ག་ད་རང་ག་ས་བན་དང་དས་མཉམ་ད་

ཡད་པ་ཡན་ཏ། དཔ་ཇ་ལར་ན། སང་ག་མདའ་ཕགས་གཉས་ཀ་གཅག་

མཐ་བ་དང་ན་གཅག་ཤས་དམའ་བ་དག་དས་མཉམ་མ་ཡན་པར་ན་མན་

པར་ས་དས་མཉམ་ཡན་པར་མཐང་བ་ད་བཞན་ད་ཡན་པའ་ཕར། དར་

ཐལ། བསད་པར་བ་བ་མ་ག་དང་སད་བད་ས་བན་དག་ག་རམ་པ་བཞན་

152

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ད་ས་བ་དང་འགག་པའ་བ་བ་གཉས་དས་མཉམ་པས་ས་མག་གཉས་ཀང་

དས་གཅག་ཏ་ཡད་པར་འགར་པའ་ཕར་ར། །ཞ་ན། སང་ག་དཔས་ད་ལར་

འདད་མ་རགས་པར་ཐལ། གལ་ཏ་སང་ག་མག་མཇག་ག་བ་བ་མཐ་དམན་

གཉས་དས་གཅག་ག་ཚ་ཡད་པ་ཡན་ནའང་མཚན་དན་འདར་ན་ས་མག་

དས་གཅག་ཏ་མད་པས་དས་མཉམ་པའ་ཚལ་ད་ཡད་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར།

གལ་ཏ་ས་བན་ག་དས་ས་མ་ག་ས་བཞན་པ་ཡན་ལ། ས་བཞན་པ་ད་ན་ད་

ལ་ས་བ་ལ་མངན་ད་ཕགས་པ་ཡན་པས་མ་གའ་དས་ས་ཡད་པ་མ་ཡན་

ཞང༌། ས་བན་རང་དས་ས་འགག་བཞན་པ་ཡན་པས་ད་ན་རང་དས་དར་

ཡད་ཀང་འཇག་པ་ལ་མངན་ད་ཕགས་པར་འདད་པར་གར་པ་ཡན་པ་དའ་

ཚ་ས་མག་གཉས་པ་འད་ན་ཇ་ལ་བར་ན་སང་ག་མཐ་དམན་དས་མཉམ་པ་

དང་མཚངས་པ་ཡན་ཏ་མ་ཡན་པར་ཐལ། སང་ག་བ་བ་གཉས་དས་མཉམ་

པའ་ད་ལ་བ་ཡན་ལ། ས་བན་ན་རང་དས་ས་ཡད་པའ་འཇག་བཞན་པ་ད་

ལ་བ་དང༌། མ་ག་ན་ས་བན་ག་དས་ས་མད་ཅང་དས་དར་ས་བཞན་པའ་མ་

འངས་པ་ཡན་པའ་ཕར། བད་པ་པ་མ་ག་ན་རང་ག་ས་བའ་བ་བའ་དས་ས་

མད་ཀང་མ་ག་ས་བའ་བ་བ་འད་ན་བད་པ་པ་མ་ག་མད་པར་ད་ཡད་པར་

རགས་པའ་ང་བ་འང་མ་ཡན་པར་ཐལ། བ་བ་ད་བད་པ་པར་ལས་ནས་གབ་

པའ་ཕར། འ་ན། འཕགས་པ་ས་ལ་ལང་བའ་མད་ལས། སང་ག་དཔ་བཀད་

པ་དང་འགལ་ལ་ཞ་ན། མ་འགལ་ཏ། ད་ན་ས་མག་དས་མཉམ་པའ་དཔ་མ་

ཡན་ག། བ་བ་གཉས་དས་མཉམ་པའ་དཔ་ཡན་པའ་ཕར། ཕ་མ་ལར་ཡན་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

153

ཏ། ས་བན་འགག་པ་ལ་མངན་ད་ཕགས་པའ་བ་བ་དང༌། མ་ག་ས་བ་ལ་

མངན་ད་ཕགས་པའ་བ་བ་གཉས་དས་མཉམ་པའ་དཔ་ཡན་པའ་ཕར། འད་

འད་བའ་བ་བ་ན་ཐ་སད་ད་ས་བ་ཁས་ལན་པ་ལ་འཐད་ཀང༌། རང་བཞན་

གས་ས་བ་ཁས་ལན་པ་ལ་མ་འཐད་ད། ཐ་སད་ད་ར་འབས་ཁས་ལན་པ་ལ་

ས་འགག་ག་བ་བ་དས་མཉམ་ཡང་ས་མག་སགས་ར་འབས་དས་མཉམ་མ་

དགས། ཅག་ཤས་ལ་ད་ལར་མཉམ་དགས་པའ་ཕར། ཕ་མ་དར་ཐལ། རན་

བརན་པ་རང་བཞན་གས་གབ་ན་ན། རང་བཞན་གཞན་ད་འགར་བ་མ་འཐད་

པས་དས་ནམ་ག་ཚ་ཡང་བརན་པར་གབ་དགས་པའ་ཕར། དས་ན། མ་ག་

རང་བཞན་གས་མ་ས་ཏ། རང་ག་ས་བཞན་པའ་དས་ས་མད་ཀང་ས་བ་

འཐད་པའ་ཕར་ ར། །

ར་འབས་དས་མཉམ་པ་གཞན་ས་དགག་པ།

གཉས་པ་ན་གལ་ཏ། ས་མག་གཉས་དས་མ་མཉམ་ཡང༌། ར་འབས་

དས་མཉམ་པས་གཞན་ས་ཡད་ད། དཔར་ན། མག་ག་བ་རམ་པར་ཤས་

པ་ལ་རང་ག་སད་བད་རང་དང་དས་གཅག་པ་མག་ལ་སགས་པ་དང༌། ད་

དག་དང་ལན་ཅག་ཏ་འབང་བ་འད་ཤས་པ་ལ་སགས་ཀང་ཡད་པ་ལས་ན།

གཞན་ལས་ས་བ་ཉད་ཡད་པའ་ཕར། ཞ་ན། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། མག་ག་

རམ་ཤས་ན། རང་ག་ས་བད་རའ་དས་ས་ཡད་པ་ལས་སར་ཡང་འབང་བས་

དགས་པ་ཅ་ཞག་ཡད་ད་མད་པའ་ཕར། ཅ་ས་རའ་དས་ས་ད་མད་ཀང་རང་

154

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བཞན་གས་གཞན་ད་ཡད་པ་མ་འགལ་ཅ་ན། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། ས་ཕ་བ་

འད་ལ་རང་བཞན་གས་གཞན་མད་པས་ད་ཡད་པ་ལ་ཉས་པ་ཡན་པ་སར་

བཤད་ཟན་པའ་ཕར་ར། །

གསམ་པ་ན། སད་པར་བད་པ་རང་ལས་བསད་བ་གཞན་སད་པར་

བད་པ་ད་ར་ཡན་ན། དའ་ཚ་ར་དས་འབས་བ་རང་བཞན་གས་ཡད་པ་འམ།

འན་ཏ་མད་པ་དང༌། ཡད་མད་གཉས་ཀ་ཡན་པ་དང༌། གཉས་ཀ་དང་བལ་བ་

ཞག་སད་ཅས་བརག་གང༌། དང་པ་ལར་ཡད་ད་ཞ་ན། མ་ག་སགས་འབས་

བ་ལ་སད་བད་ཅ་དགས་ཏ་མ་དགས་པར་ཐལ་ར་དས་ས་རང་བཞན་གས་

ཡད་པ་སར་ཡང་ས་བ་མ་འཐད་པའ་ཕར། འབས་བ་མད་པ་ལའང་རན་དས་

ན་ཅ་ཞག་བ་ས་མ་རགས་པར་ཐལ། མད་པ་རན་གས་བསད་པར་མ་ནས་

པའ་ཕར། ཡད་མད་གཉས་ཀ་ཉད་ལ་རན་དས་ཅ་ཞག་བ་ས་མ་འཐད་པར་

ཐལ། ད་གཉས་ཀ་ཡན་པ་མ་སད་པའ་ཕར། ཡད་མད་གཉས་ཀ་དང་བལ་

བ་ལའང་རན་དས་ཅ་ཞག་བ་ས་མ་རགས་པར་ཐལ། ད་གཉས་གང་རང་མ་

ཡན་པ་མད་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ལ་གཉས། འཇག་རན་ག་གགས་པས་གཞན་ས་ཁས་བངས་

ནས་འཇག་རན་ག་གནད་པ་སང་བ། འཇག་རན་ག་ཐ་སད་ད་ཡང་གཞན་ས་

མད་པས་འཇག་རན་ག་གནད་པ་སང་པའ། དང་པ་ལ་གཉས། རད་པ་དང༌།

ལན་ན། །དང་པ་ན། གཞན་ལས་ས་བ་ཡད་པ་འདར་ན་ད་འགག་པའ་རགས་

པ་གཞན་སས་པ་ཉད་ཀས་ལ་ག་ཅ་ཞག་བ་ས་བར་མད་པར་ཐལ། འཇག་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

155

རན་པ་གང་གས་རང་ག་ལ་བ་ཁ་ན་ལ་གནས་ནས་འཇག་རན་ག་མཐང་བའ་

ཤས་པ་ཚད་མར་འདད་པས་ན་མཐང་བ་ད་འགག་པ་ལ། འཇག་རན་ག་

གགས་པས་གནད་པའ་ཕར། གཞན་ལས་ས་བ་ཡད་པ་འདར་ན་རགས་པ་

གཞན་བསན་པ་ད་དག་ཀན། ཅ་ཞག་དགས་ཏ་མ་དགས་པར་ཐལ། རང་

ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པའ་ར་གཞན་ལས་འབས་བ་གཞན་འབང་བ་ཡང་

འཇག་རན་པ་ཡ་མངན་སམ་གས་རགས་པར་འགར་ཏ་ར་མཚན་དས་ནའ་

ཕར་ར། །ཞ་ན།

བདན་གཉས་བཤད་པ།

གཉས་པ་ལ་ལ། བདན་གཉས་སའ་རམ་གཞག སབས་ཀ་དན་ལ་

སར་བ། བདན་གཉས་ས་སའ་ང་བ་བཤད་པ༌། བཀག་པ་ལ་འཇག་རན་ག་

གནད་པ་དགག་པ། འཇག་རན་གས་གནད་ཚལ་བསན་པའ། །དང་པ་ལ་

གསམ། བདན་གཉས་ཀ་ང་བའ་དབ་བས་ད་གཉས་ཀ་རམ་གཞག་གསལ་

བར་བསན་པ། འཇག་རན་ལ་ལས་ཏ་ཀན་རབ་ཀ་དབ་བ་ཞན་ཡལ་ལ་

འཁལ་པའ་ཞན་ཡལ་ཐ་སད་ད་ཡང་མད་པར་བསན་པའ། །དང་པ་ལ་གཉས།

ཚག་དན་དང༌། ས་དན་ན། །

དང་པ་ན། ཕ་ནང་ག་དངས་པ་ཀན་ཆས་ཅན། རང་རང་ག་སང་ན་ང་

བ་གཉས་གཉས་ན་འཛན་པར་འགར་ཏ། ཡལ་ཡང་དག་པ་མཐང་བ་རག་

ཤས་ཚད་མའ་རད་དན་དང༌། རན་པ་མཐང་བ་ཐ་སད་པའ་ཚད་མ་ཡས་

156

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

རད་དན་ག་དངས་པ་ས་ང་བ་གཉས་གཉས་ཡད་པའ་ཕར། ཡང་དག་པ་

མཐང་བའ་རག་ཤས་ཚད་མས་རད་པའ་ཡལ་མ་ག་བདན་སང་གང་ཡན་

པ་ད་ཆས་ཅན། ད་ཁ་ན་ཉད་དན་དམ་པའ་བདན་པར་འདད་ད། མཐར་

ཐག་དཔད་པའ་རགས་ཤས་ཚད་མའ་རད་དན་གང་ཞག་ཚད་མ་ད་ཁད་ལ་

མཐར་ཐག་དཔད་བད་ཀ་ཚད་མར་སང་བའ་ཕར། མཐང་བའ་རན་པ་ཐ་

སད་པའ་ཚད་མའ་རད་དན་ད་གར་པའ་མ་ག་ཆས་ཅན། ཀན་རབ་ཀ་བདན་

པར་གསངས་ཏ། ཐ་སད་དཔད་པའ་རག་ཤས་ཚད་མའ་རད་དན་གང་ཞག་

ཚད་མ་ད་ཁད་ལ་ཐ་སད་དཔད་བད་ཀ་ཚད་མར་སང་བ་ཡན་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། འདར་བདན་གཉས་ཀ་རམ་གཞག་འཆད་པའ་ར་

མཚན་ཡད་ད། གཞན་ས་བཀག་པ་ལ་འཇག་རན་ག་གནད་པ་སངས་ནས་

བདན་གཉས་ཀ་རམ་དབ་ཕན་ཅ་མ་ལག་པར་ཤས་པའ་ཆད་ཡན་པའ་

ཕར། བདན་གཉས་ཀ་རམ་དབ་ཤས་པ་ལ་དགས་པ་ཡད་ད། ད་མ་ཤས་ན་

ཟབ་མའ་ད་ཁ་ན་ཉད་མ་ཤས་ཤང༌། མ་ཤས་ན་འཁར་བ་ལས་མ་གལ་བའ་

ཕར་ཏ། ཐ་སད་བདན་པ་ལ་མ་བརན་པར་དན་དམ་པའ་བདན་པ་རགས་

པར་མ་ནས་པའ་ཕར་དར་ཐལ། ར་ཤ་ལས། གང་དག་བདན་པ་ད་གཉས་

ཀ། །རམ་དབ་རམ་པར་མ་ཤས་པ། །ད་དག་སངས་རས་བསན་པ་ཡ། །ཟབ་

མའ་ད་ཉད་རམ་མ་ ཤས། །ཐ་སད་ལ་ན་མ་བརན་པར། །དམ་པའ་དན་ན་

རག་མ་ནས། །དམ་པའ་དན་ན་མ་རགས་པར། །མ་ངན་འདས་པ་ཐབ་མ་

འགར། །ཞས་པ་དང༌། འདར་ཡང༌། ཐ་སད་བདན་པ་ཐབས་ས་གར་པ་དང༌།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

157

ཞས་སགས་གསངས་པའ་ཕར། ཤས་བ་བདན་གཉས་ཀ་དབ་གཞ་ཡན་

ཏ། ཡབ་སས་མཇལ་བའ་མད་ལས། ད་བཞན་གཤགས་པས་ཀན་རབ་

དང་དན་དམ་པའ་བདན་པ་གཉས་ཐགས་ས་ཆད་ད། ཤས་པར་བ་བ་ཡང་

ཀན་རབ་དང་དན་དམ་པའ་བདན་པ་འདར་ཟད། ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

འདས་ཇ་ལར་བསན་པའ་ཚལ་ཡད་ད། ཤས་པར་བ་བ་ཡང་ཞས་པས་དབ་

གཞ་དང༌། འདར་ཟད་ཅས་པས་གངས་ངས་དང༌། ཐགས་ས་ཆད་ཅས་པས་

མཁན་པར་བསན་པའ་ཕར། དན་དམ་བདན་པའ་མཚན་ཉད་ཡད་ད། ཁད་

གང་གས་རད་པའ་ཚད་མ་ད་ཁད་ལ་ལས་ཏ་མཐར་ཐག་དཔད་པའ་རག་

ཤས་ཚད་མར་སང་བའ་རད་དན་ད། ད་ཡན་པའ་ཕར། མཚན་གཞ་ན། མ་

ག་རང་བཞན་གས་མ་གབ་པ་ལ་ བའ། །རས་པར་དབ་ན་སང་ཉད་བཅ་

དག་དང༌། བས་ན། གང་ཟག་ག་བདག་མད་ཕ་མ་དང༌། ཆས་ཀ་བདག་མད་

ཕ་མ་གཉས་ས་འད་བ་ཡན་ཏ། སང་གཞ་ལ་གང་ཟག་དང་ད་ལས་གཞན་

པའ་ཆས་གཉས་ས་ངས་པའ་ཕར། ཀན་རབ་བདན་པའ་མཚན་ཉད་ཡད་ད།

ཁད་གང་གས་རད་པའ་ཚད་མ་ད་ཁད་ལ་ལས་ཏ་ཐ་སད་དཔད་པའ་རག་

ཤས་ཚད་མར་སང་བའ་རད་དན་ད། ད་ཉད་ཡན་པའ་ཕར། མཚན་གཞ་ན།

མ་ག་ལ་བའ། །འདར་ཀན་རབ་བདན་པ་ལ་ཡང་ལག་ག་དབ་བ་མ་འབད་

ཀང༌། འཇག་རན་ཤས་ང་ལ་ལས་ནས་ཡང་ལག་གཉས་ཀ་དབ་བ་བད་

ད། འཕལ་ག་འཁལ་རས་བསད་པའ་དབང་པའ་ཤས་པ་ཡལ་དང་བཅས་

པ་རམས། འཇག་རན་ཤས་ང་ལ་ལས་པའ་ཡལ་ཡལ་ཅན་ལག་པ་དང༌།

158

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

འཕལ་ག་འཁལ་རས་མ་བསད་པའ་དབང་པའ་ཤས་པ་ཡལ་དང་བཅས་པ་

རམས། འཇག་རན་ཤས་ང་ལ་ལས་པའ་ཡལ་ཡལ་ཅན་ཡང་དག་པར་འཆད་

པར་འགར་པའ་ཕར། མ་ག་བདན་སང་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་དན་དམ་བདན་

པ་ཞས་བརད་པའ་ར་མཚན་ཡད་ད། དན་ཡང་ཡན། དམ་པ་ཡང་ཡན།

བདན་པ་ཡང་ཡན་པས་ན་ད་ལར་བརད་པའ་ཕར། དང་པ་དར་ཐལ། སབ་

པ་འཕགས་པའ་མཉམ་གཞག་ཡ་ཤས་ཀ་རད་དན་ཡན་པའ་ཕར། གཉས་

པ་དར་ཐལ། གནས་ལགས་ཀ་དམ་པ་ཡན་པའ་ཕར། གསམ་པ་དར་ཐལ།

སང་ཚལ་དང་གནས་ཚལ་མཐན་པར་བདན་པའ་མ་བས་བ་ཡན་པའ་ཕར།

མ་ག་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་ཀན་རབ་བདན་པ་ཞས་བརད་པའ་ར་མཚན་ཡད་

ད། འཆད་འགར་ལར་རང་ཉད་བདན་པར་འཛན་པའ་བདན་འཛན་ག་ང་

བར་བདན་ཡང་དན་ལ་བརན་པས་ན། ད་ལར་བརད་པའ་ཕར། བདན་རན་

ག་ཁད་པར་ད་ལར་འཐད་པ་ཡན་ཏ། མ་ག་ལ་བའ་ཆས་གཅག་ག་སང་ད་

རན་པ་བས་བའ་ཆས་ཅན་ད་ཡངས་གཅད་ལ་གབ་ན། མ་བས་བའ་ཆས་

ལན་པ་རམ་བཅད་ལ་ཁགས་དགས་པའ་ཕར། ཁབ་ས། བས་མ་བས་གཉས་

ཕན་ཚན་དངས་འགལ་ཡན་པའ་ཕར་ཏ། དབ་མ་སང་བ་ལས། གང་ཞག་

ཡངས་ས་གཅད་པ་གང་རམ་པར་བཅད་པ་མད་ན་མད་པ་ད་གཉས་ན་ཕན་

ཚན་སངས་ཏ་གནས་པའ་མཚན་ཉད་ཡན་ན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། མ་

ག་རང་ཉད་བདན་སང་ཡན་ཀང༌། མ་ག་ངས་ན་ད་བདན་སང་ཡན་པར་ངས་

པའ་ཁབ་པ་མད་ད། མ་ག་བདན་སང་ངས་ན་དན་དམ་བདན་པ་ངས་དགས།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

159

མ་ག་ན་སང་ཉད་རགས་མ་མང་པའ་ཐ་སད་པའ་ཚད་མས་ཀང་ངས་པའ་

ཕར། མ་ག་ཀན་རབ་བདན་པ་ཡན་ཀང་ད་ངས་པས་ད་ཀན་རབ་བདན་

པར་ངས་པའ་ག་ཆད་པ་མ་ཡན་ཏ། གཞ་ད་ཀན་རབ་བདན་པར་ཚད་མས་

ངས་པའ་གང་ཟག་ཡན་ན། དབ་མའ་ལ་བ་རད་པ་སན་ད་འག་དགས་པའ་

ཕར་ཏ། རམ་བཤད་ལས། གཞ་ད་ཀན་རབ་བདན་པ་ཡན་པར་ཚད་མས་

རད་པ་ལ་ན། དབ་མའ་ལ་བ་རད་པ་ཅག་ངས་པར་དགས་ཏ། གཞ་ད་ཀན་

རབ་བདན་པར་གབ་ན་བརན་པར་གབ་དགས་ཤང༌། བརན་པར་དངས་ས་

འགབ་པ་ལ་གཞ་ད་ལ་སན་ད་བདན་གབ་ཚད་མས་ཁགས་དགས་པའ་ཕར་

ར། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

འཇག་རན་ལ་ལས་ཏ་ཀན་རབ་ཀ་དབ་བ་བཤད་པ།

གཉས་པ་ལ་གསམ། ཚག་དན། ས་དན། མཐའ་དཔད་པའ། །དང་

པ་ན། ཤས་བ་ལ་བདན་པ་གཉས་ས་ཕ་བར་མ་ཟད། མཐང་བ་བརན་པའ་

ཡལ་ཅན་ཆས་ཅན། ཁད་ལའང་རམ་པ་གཉས་ས་འདད་ད། འཕལ་ག་འཁལ་

རས་མ་བསད་པའ་དབང་པ་གསལ་བ་དང༌། ད་ལ་བརན་པའ་ཤས་པ་དང༌།

འཁལ་ར་དས་བསད་པའ་དབང་པ་སན་ལན་དང༌། ད་ལ་བརན་པའ་ཤས་པ་

གཉས་ཡད་པའ་ཕར། ད་འདའ་སན་དང་ལན་པའ་དབང་པ་རམས་ཀ་ཤས་

པ་ན་ཆས་ཅན། དས་མ་བསད་པའ་དབང་པ་ལགས་པར་གར་པའ་ཤས་པ་

160

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ལ་ལས་ནས་ལག་པའ་ཤས་པར་འདད་ད། འཕལ་ག་འཁལ་རས་བསད་པའ་

ཤས་པ་ཡན་པའ་ཕར། འཕལ་ག་འཁལ་རའ་གནད་པ་མད་པའ་དབང་པ་

དག་པ་རམས་ཀ་གཟང་བར་བ་བའ་དན་གང་ཞག་འཇག་རན་གས་རགས་

པའ་གཟགས་སགས་ད་རམས་ཆས་ཅན། འཇག་རན་ག་ཤས་ང་ཉད་ལས་

ལས་པའ་བདན་པ་ཡན་ཏ། ད་ཁ་ན་ཉད་ལ་མངན་ད་མ་ཕགས་པའ་ཐ་སད་

པའ་ཚད་མས་ལག་པར་རགས་མ་ནས་པའ་ཆས་ཡན་པའ་ཕར། ལག་མ་

གཟགས་བརན་དང་བག་ཆ་དང་སག་རའ་ཆ་ལ་སགས་པ་རམས་ན་ཆས་

ཅན། འཇག་རན་ཤས་ང་ཉད་ལ་ལས་ནས་ལག་པར་རམ་པར་གཞག་པ་ཡན་

ཏ། སར་ག་ཚད་མ་དས་ལག་པར་རགས་ནས་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། འདར་འཇག་རན་ཤས་ང་ལ་ལས་ནས་ཡང་ལག་གཉས་

ཀ་དབ་བ་བད་ན། ད་གཉས་ག་ཁད་པར་གང་ཡན་ཞ་ན། ཡད་ད །འཕལ་ག་

འཁལ་ར་རབ་རབ་དང༌། མག་སར་དང༌། ད་ད་ར་ས་ཐང་ཕམ་ག་འབས་བ་

ཟས་པ་སགས་ནང་ན་ཡད་པ་དང༌། ཆ་དང༌། ཏལ་མར་དང༌། བག་ཕག་ག་

ས་དང༌། དཔད་དས་ཀ་ཉ་མའ་འད་ཟར་བ་མ་ས་བའ་ཡལ་དང་ཉ་བ་རམས་

རན་ཕ་ན་ཡད་པ་ཡན་ལ། ད་རམས་ཀས་བསད་པ་ལ་བརན་ནས་སས་པའ་

དབང་པའ་ཤས་པ་རམས་དང༌། རན་ད་དག་ཐམས་ཅད་དང་གཉས་དང་གབ་

མཐའ་ངན་པ་དང་གཏན་ཚགས་ལར་སང་སགས་ལ་བརན་ནས་སས་པའ་

ཡད་ཤས་རམས་དང༌། ད་དག་ཡལ་དང་བཅས་པ་ན། འཇག་རན་ཤས་ང་

ལ་ལས་པའ་ལག་པ་དང༌། ར་ད་ལ་བ་རམས་ཀས་མ་བསད་པའ་དབང་པ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

161

དང༌། ཡད་ཀ་ཤས་པ་ཡལ་དང་བཅས་པ་ན། ད་ལ་ལས་པའ་ཡང་དག་ཡན་

པའ་ཕར། དང་པ་དར་ཐལ། རན་ད་ལ་བ་སགས་ལ་བརན་ནས་བས་རའ་

ནང་ད་ས་ཤད་འཛག་སང་ག་དབང་ཤས་དང༌། དང་དཀར་སར་འཛན་དང༌།

གཟགས་བརན་བད་བཞན་ད་འཛན་པ་དང༌། སག་ར་ལ་ཆར་འཛན་ག་

དབང་ཤས་དང་རག་པ་སགས་ས་བ་ཡད་པའ་ཕར། ཕ་མ་གཉས་དར་ཐལ།

ད་རམས་གས་བསད་པ་ལ་བརན་ནས་སས་པའ་དབང་ཤས་རག་པ་ཡལ་

དང་བཅས་པ་ན། འཇག་རན་རང་ཁ་བའ་ཐ་སད་པའ་ཤས་པས་ཡང་དག་མ་

ཡན་པར་རགས་ནས། ར་ད་ལ་བ་རམས་ཀས་མ་བསད་པའ་དབང་ཤས་

རག་པ་ཡལ་དང་བཅས་པ་ན་ཤས་པ་དས་ད་ལར་རགས་མ་ནས་པའ་ཕར།

འཁལ་ར་ད་ལ་ཡལ་ལ་ཡད་པ་སགས་ད་མ་ཡད་ད། སག་ར་ལ་ཆར་འཛན་

པའ་ཚ་རན་ཡལ་ལ་ཡད་པ་དང༌། གར་ཞགས་ནས་ལན་ཤང་འག་བར་སང་

བའ་ཚ་རན་ལ་ཡད་པ་དང༌། ས་གཞ་དམར་སང་ག་དབང་ཤས་སས་པའ་

ཚ་ད་མ་ཐག་རན་ལ་ཡད་པ་དང༌། བས་ར་གཙང་མའ་ནང་ད་ས་ཤད་འཛག་

སང་ག་དབང་ཤས་སས་པའ་ཚ་འཁལ་ར་བདག་རན་ལ་ཡད་པའ་ཕར།

བད་བཞན་ག་གཟགས་བརན་དང་དར་འཛན་པའ་ཤས་པ་ལ་བ་འཇག་རན་

ཤས་ངས་ལ་ལས་པའ་ཡལ་ཡལ་ཅན་ལག་པ་ཡན་ཏ། ད་སང་ཉད་རགས་

པ་ལ་མ་ལས་པར་འཇག་རན་རང་ཁ་བས་སང་བ་ལར་ད་མ་གབ་པར་རགས་

ནས་པའ་ཕར། བད་བཞན་དང་ང་འཛན་པའ་ཤས་པ་ལ་བ་ད་ལ་ལས་པའ་

ཡལ་ཅན་ཡང་དག་ཡན་ཏ། ད་སང་ཉད་རགས་པ་ལ་མ་ལས་པར་འཇག་རན་

162

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

རང་ཁ་བས་སང་བ་ལར་ད་མ་གབ་པར་རགས་མ་ནས་པའ་ཕར། འཕལ་ག་

འཁལ་ར་ཞས་སས་པ་ལ་དགས་པ་ཡད་ད། མ་རག་པ་ལན་སས་སགས་

འཁལ་ར་ལན་སས་སམ་ཕག་ག་འཁལ་ར་རམ་འདའ་རར་མ་འདད་པའ་

ཕར། འཕལ་ག་འཁལ་ར་བདག་འཛན་ཀན་བཏགས་གཉས་ཀ་ཞན་ཡལ་

མད་པ་ན་སང་ཉད་རགས་པ་ལ་མ་ལས་པར་ངས་མ་ནས་ཏ། ཞན་ཡལ་མད་

པ་ད་སང་ཉད་ཡན་པའ་ཕར། ཐལ་འགར་བས་ཀན་རབ་ལ་ཡང་ལག་གཉས་

ཀ་དབ་བ་མ་བད་ད། ཀན་རབ་བདན་པ་ལ་སང་བ་ལར་གབ་པའ་ཀན་རབ་

བདན་པ་དང༌། སང་བ་ལར་མ་གབ་པའ་ཀན་རབ་བདན་པ་གཉས་ཀ་དབ་བ་

མ་འཐད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཀན་རབ་བདན་པ་ཡན་ན། སང་ཚལ་བདན་

པར་སང་ཡང༌། གནས་ཚལ་བརན་པར་གབ་པས་ཁབ་པའ་ཕར། ཐལ་རང་

གཉས་ཀས་ཚལ་མཐང་ག་རད་ཀ་གཟགས་འཛན་དབང་པའ་མངན་སམ་

ལ་འཁལ་མ་འཁལ་ག་ཁད་པར་འབད་པའ་ར་མཚན་ཡད་ད། ཐལ་འགར་

བས་ད་འཁལ་པར་ཁས་ལན་ཅང༌། ཅག་ཤས་ཀས་ཁས་མ་ལན་ལ། ད་ན་

ཀན་རབ་ལ་ཡང་ལག་ག་དབ་བ་བད་མ་བད་དང༌། རང་ག་མཚན་ཉད་ཀ་

གབ་པ་ཁས་ལན་མ་ལན་ལ་ཐག་པའ་ཕར། འཇག་རན་ཤས་ང་ལ་ལས་པའ་

ཡང་ལག་གཉས་ཀ་དབ་བ་བད་ཀང་དར་ལས་པའ་ཡང་དག་ཀན་རབ་དང་

ལག་པའ་ཀན་རབ་གཉས་ཀ་དབ་བ་མ་བད་ད། བ་གང་ག་ངར་ཡང་དག་ཏ་

སང་ན། དའ་ང་བར་ཀན་རབ་ཏ་མ་སང་དགས་པའ་ཕར་ཏ། དའ་ང་བར་

ལག་པར་མ་སང་དགས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། བད་བཞན་ད་བ་གང་ལ་ལས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

163

ནས་ཡང་དག་ཏ་འཇག་པའ་བ་ཡན་ན། ད་ལ་ལས་ནས་ལག་པ་དང་བརན་

པར་འཇག་པའ་བ་མན་དགས་པའ་ཕར།

མཐའ་དཔད་པ།

གསམ་པ་ལ། ཁ་ཅག ཀན་རབ་ལ་ཡང་ལག་གཉས་ཀ་དབ་བ་འཐད་

པར་ཐལ། འཇག་རན་ཤས་ང་ལ་ལས་པའ་ཀན་རབ་ལ་ཡང་ལག་གཉས་

ཀ་དབ་བ་འཐད་པའ་ཕར། ཁ་ཅག མ་ཁབ་ཟར། མ་གབ་ན་དར་ཐལ། ཀན་

རབ་ལ་འཇག་རན་ཤས་ང་ལ་ལས་པའ་ཡང་ལག་གཉས་ཀ་དབ་བ་འཐད་

པའ་ཕར། ཟར་ན། རམ་པ་གཅག་ཏ་མ་ཁབ། མ་གབ་ན་དར་ཐལ། འཇག་རན་

ཤས་ང་ལ་ལས་པའ་ཡང་ལག་གཉས་ཀ་དབ་བ་འཐད་པའ་ཕར་ཟར་ན། མ་

ཁབ། འདད་མ་ནས་ས། ཁ་ཅག །འཇག་རན་ཤས་ང་ལ་ལས་པའ་ཡང་དག་

དང་ལག་པ་གང་རང་ཡན་ན། ཡད་པས་ཁབ་པར་ཐལ། ཡང་ལག་གང་རང་

ཡན་ན། ཡད་པས་ཁབ་པའ་ཕར། ཟར་ན། མ་ཁབ། འདད་ན། ས་རག་པ་ཆས་

ཅན། དར་ཐལ། དའ་ཕར། དར་ཐལ་ད་ལ་ལས་པའ་ལག་པ་ཡན་པའ་ཕར།

དར་ཐལ། ད་ལ་ལས་པའ་ཡལ་ལག་པ་ཡན་པའ་ཕར། གཞན་ཡང༌། བམ་པ་

བདན་གབ་ཆས་ཅན། དར་ཐལ། དའ་ཕར། ད་ལ་ལས་པའ་ཡང་དག་ཡན་

པའ་ཕར། འདད་ན་སའ། ཁ་ཅག ཡང་དག་ཀན་རབ་ཡད་པར་ཐལ། ལག་

པའ་ཀན་རབ་ཡད་པའ་ཕར་ཟར་ན། མ་ཁབ། མ་གབ་ན་དར་ཐལ། གཟགས་

164

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བརན་དང་དའཛན་པའ་ཤས་པ་ལ་བ་ལག་པའ་ཀན་རབ་བདན་པ་ཡན་

པའ་ཕར། ཁ་ཅག །འཇག་རན་ཤས་ང་ལ་ལས་པའ་ཀན་རབ་ལ་ཡང་ལག་

གཉས་ཀ་དབ་བ་འཐད་པར་ཐལ། ད་ལ་ལས་པའ་ཀན་རབ་ལ་ཡང་དག་དང་

ལག་པ་གཉས་ཡད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་ལ་ལས་པའ་ཡང་དག་ཏ་གར་

པའ་ཀན་རབ་དང་ལག་པར་གར་པའ་ཀན་རབ་གཉས་ཡད་པའ་ཕར། ཟར་

ན། མ་ཁབ། ཁ་ཅག ཀན་རབ་ཡན་ན། ལག་པའ་ཡན་དགས་པར་ཐལ། ཡང་

དག་ཀན་རབ་མད་པའ་ཕར་ན། སབས་འདའ་དན་ག་དབང་ད་བས་ནས་

འདད་བས་པར། རམ་མཁན་ཆས་ཅན། དར་ཐལ། དའ་ཕར། འདད་ན། མ་

འཐད་པར་ཐལ། ཡང་དག་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཡང་དག་པའ་ཤས་པ་

ཡན་པའ་ཕར་ན། མ་ཁབ་ས་དན་མ་འད་བའ་ཕར། སབས་དན་གཞན་ག་ཚ་

འདད་མ་རགས་པའང་ཡད་ད། དག་བའ་ཕགས་ལ་ཡང་དག་དང༌། མ་དག་

བའ་ཕགས་ས་སང་བ་ལ་ལག་པའ་ཐ་སད་བད་པ་ཡད་པའ་ཕར། དས་ན།

འད། རམ་མཁན་ཆས་ཅན། ལག་པ་ཡན་པར་ཐལ། སང་ཚལ་གཞན་ད་སང་

ཞང༌། གནས་ཚལ་གཞན་ད་གནས་པའ་ཆས་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་

རང་འཛན་ཤས་པ་ལ་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པར་སང་ཡང༌། དན་ལ་

རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་མ་གབ་པའ་ཕར། ཁ་ཅག །འཇག་རན་པའ་ཤས་

པ་ཡན་ན། འཇག་རན་ཤས་ང་ཞས་པས་སབས་ཀ་ཤས་པ་ད་ཡན་དགས་

པར་ཐལ། སབས་དའ་ཤས་པ་ན་འཇག་རན་པའ་ཤས་པ་ཞག་ལ་བད་པའ་

ཕར། ཟར་ན། མ་ཁབ། མ་གབ་ན་དར་ཐལ། ཤས་པ་ད་སང་ཉད་ལ་བ་ཁ་མ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

165

ཕགས་པའ་ཐ་སད་པའ་ཤས་པ་ཞག་ལ་བད་པའ་ཕར། འདད་ན། སང་ཉད་

རགས་པའ་འཇག་རན་པའ་ཤས་པ་ཆས་ཅན། དར་ཐལ། དའ་ཕར། རགས་

གསལ་ཆས་ཅན་གས་བསབ། ཁ་ཅག འཕལ་ག་འཁལ་རས་བསད་པའ་

མག་སགས་དབང་པ་དག་པ་ཤས་པ་ཡན་པར་ཐལ། ད་དག་ཡལ་ཅན་ཡན་

པའ་ཕར། ཟར་ན། མ་ཁབ། འདད་ན། ད་འད་པའ་མག་ག་དབང་པ་སགས་

དབང་པ་གཟགས་ཅན་ལ་པ་ཡང་ཤས་པ་ཡན་པར་ཐལ་ལ། །

གསམ་པ་ན། མ་ཤས་པ་རངས་པའ་གཉད་ཀས་རབ་ཏ་བསད་པའ་

མ་སགས་ཅན་རམས་ཀས་རང་ག་གཞང་ལས་འབང་བའ་བདག་ད་ཉད་

ཇ་ལ་བ་བཞན་ད་ཡན་ཏན་གསམ་པ་ལ་སགས་པ་གང་ད་བཏགས་པ་དང༌།

ས་མའ་ར་གང་ལ་ར་གང་མཚན་ཉད་པ་དང་སག་ར་ལ་ཆ་དང་སགས་ལ་

ས་གཟགས་བརན་ལ་བད་བཞན་དང་བག་ཆའ་ས་ལ་བརད་བད་ཀ་ས་ལ་

སགས་པར་བཏགས་པ་གང་ཡན་པ་ད་དག་ཆས་ཅན། ཇ་ལར་བཏགས་པ་

ལར་ག་དན་ད་ཐ་སད་དའང་ཚད་མས་མ་གབ་པར་རགས་པའ་ཕར། ད་ལར་

ཡན་ག། མ་སགས་པས་གང་ཟག་ག་བདག་དང་ས་གཙ་བར་ས་བཏགས་པ་

སགས་མད་པ་མན་ཏ། གང་ཟག་ག་བདག་དང་ས་གཙ་བ་དང༌། ས་མའ་ར་

གང་ལ་ད་དག་ཏ་ས་འདགས་པ་དང་བཏགས་པ་ཡད་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། འཕགས་པའ་ད་ཁ་ན་ཉད་རགས་

པའ་གཟགས་པ་ཁས་བངས་ནས་གཞན་ས་བཀག་པ་ལ་འཇག་རན་ག་

གགས་པས་མ་གནད་ད། ད་མད་ས་ཟག་མད་ཀ་ཡ་ཤས་སངས་པ་ས་ད་

166

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

དང་བལ་པའ་ས་སའ་མ་རགས་པས་བསད་པའ་བས། དས་མ་བསད་པ་ད་

མ་མད་པའ་བས་མཐང་བའ་དན་ལ་གནད་པ་ཡད་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར་ར།

།དཔ་ཇ་ལར་ན། མག་ན་རབ་རབ་ཅན་ཀས་ས་ཤད་ལ་སགས་པ་དམགས་

པ་ས་ཞན་པ་ཡས་ན། རབ་རབ་མད་པའ་ཤས་པས་ས་ཤད་སགས་མ་མཐང་

བ་ལ་གནད་པ་མན་པ་ད་བཞན་ཡན་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ལ་གཉས། ཀན་རབ་ཀ་བདན་པ་བཤད་པ་དང༌། དན་དམ་

པའ་བདན་པ་བཤད་པའ། །དང་པ་ལ་གཉས། ཚག་དན་དང༌། ས་དན་ ན།

།དང་པ་ན། གཟགས་སགས་བདན་པར་འཛན་པའ་བདན་འཛན་ག་གཏ་

མག་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་ཀན་རབ་ཞས་བ་ས། ང་བ་ཇ་ལར་གནས་པའ་རང་

བཞན་ལ་བ་ལ་སབ་བད་ཡན་པའ་ཕར། བདན་འཛན་དས་གཟགས་སགས་

རང་བཞན་གས་གབ་པ་མད་པ་བཞན་ད་དས་སང་བར་བཅས་པའ་བཅས་

མ་སམས་ཅན་ལ་བདན་པར་སང་བ་གང་ཡན་པ་ད་ན་ཆས་ཅན། ཐབ་པ་

དས་ཀན་རབ་ཀ་བདན་པ་ཞས་གསངས་པ་ཡན་ཏ། བ་ཀན་རབ་པ་རང་

ཉད་བདན་པར་འཛན་པའ་བདན་འཛན་ག་ང་བར་བདན་པའ་ཕར། མད་

གང་ལས་གསངས་ཚལ་ཡད་ད། ལང་ཀར་གཤགས་པ་ལས། དངས་རམས་

ས་བ་ཀན་རབ་ཏ། །དམ་པའ་དན་ཏ་རང་བཞན་མད། །རང་བཞན་མད་ལ་

འཁལ་བ་གང༌། །ད་ན་ཡང་དག་ཀན་རབ་འདད། །ཅས་གསངས་པའ་ཕར།

གཟགས་ས་སགས་ཀན་རབ་པའ་དངས་པ་རམས་ན་ཆས་ཅན། ཉན་རང་

དག་བཅམ་དང་དག་ས་ལ་གནས་པའ་བང་སམས་རས་ཐབ་པའ་ང་བར་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

167

ཀན་རབ་ཏ་གབ་ཀ་བདན་པ་མ་ཡན་ཏ། ཐ་སད་ད་བཅས་མར་གར་པའ་ང་

བར་སང་བའ་ཕར།

གཟགས་སགས་ཀན་རབ་པ་གང་ག་ང་བར་བདན་མ་བདན་

བཤད་པ།

གཉས་པ་ལ་གཉས། གཟགས་སགས་ཀན་རབ་པ་གང་ག་ང་བར་

བདན་མ་བདན་ག་ཁད་པར་སགས་བསན་པ་དང༌། རང་རད་པ་སགས་དང་

ཐན་མང་མ་ཡན་པར་ལགས་འདའ་སབ་པའ་རམ་གཞག་བཤད་པའ། །དང་

པ་ན། གཟགས་སགས་ཀན་རབ་པའ་ཆས་རམས་ཆས་ཅན། ཀན་རབ་

བདན་པ་ཞས་བརད་པའ་ར་མཚན་ཡད་ད། རང་ཉད་བདན་པར་འཛན་པའ་

བདན་འཛན་ད་བ་ཀན་རབ་པ་ཡན་ལ་ཁད་དའ་ང་བར་འདན་པར་སང་ཡང་

དན་ལ་བདན་པར་མ་གབ་པའ་ར་མཚན་གས་ད་ལར་བཤད་པའ་ཕར། ས་

བཤད་ད་ཚང་བ་ཙམ་གས་ཀན་རབ་བདན་པར་འགར་པ་མ་ཡན་ཏ། དན་

དམ་བདན་པ་ལ་ཡང་ས་བཤད་ད་ཡད་པའ་ཕར། ཤས་བ་ཆས་ཅན། སང་

ཉད་ལ་མཉམ་པར་གཞག་པའ་མཉམ་གཞག་ལངས་མ་ཐག་པའ་ཡ་ཤས་

ཀ་ང་བར་ཀན་རབ་པའ་ཆས་རམས་ན་བདན་པ་མ་ཡན་ཏ། དའ་ང་བར་

བཅས་མའ་ཀན་རབ་ཙམ་ཡན་པའ་ཕར། ཀན་རབ་པའ་ཆས་རམས་རང་

རང་བདན་པར་འཛན་པའ་བདན་འཛན་ག་དབང་གས་ཀན་རབ་བདན་

པར་བཞག་ཀང༌། བདན་འཛན་དས་ཀན་རབ་བདན་པར་བཞག་པ་མ་ཡན་

168

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཏ། དས་བཞག་པའ་དན་ཐ་སད་ད་ཡང་མད་པའ་ཕར། དང་པ་ལར་ཡན་

ཏ། རང་འགལ་ལས། ད་ལར་ན་ར་ཞག་སད་པའ་ཡན་ལག་གས་བསས་

པའ་ཉན་མངས་པ་ཅན་ག་མ་རག་པའ་དབང་གས་ཀན་རབ་ཀ་བདན་པ་

རམ་པར་བཞག་ག །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ཉན་རང་དག་བཅམ་པ་དང་

དག་ས་ལ་གནས་པའ་བང་སམས་ད་དག་གས་རས་ཐབ་ཀ་གནས་སབས་

ས་གཟགས་སགས་བདན་པར་སང་ཡང་བདན་པར་མ་གབ་པར་ས་མ་ལ་

བ་གཟགས་པ་ཡན་ཏ། ད་དག་གས་བདན་འཛན་ས་བན་དང་བཅས་པ་ཟད་

པར་སངས་པའ་ཕར་ཏ། རང་འགལ་ལས། ད་ཡང་ཉན་ཐས་དང་རང་སངས་

རས་དང་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ཉན་མངས་ཅན་ག་མ་རག་པ་སངས་པས།

འད་བད་གཟགས་བརན་ལ་སགས་པའ་ཡད་པ་ཉད་དང་འད་བར་གཟགས་

པ་རམས་ལ་ན། བཅས་མའ་རང་བཞན་ཡན་ག། བདན་པ་ན་མ་ཡན་ཏ།

བདན་པར་མངན་པར་རམ་པ་མད་པའ་ཕར་ར། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

གཞན་ཡང༌། གཟགས་སགས་ཀན་རབ་པའ་ཆས་རམས་སར་བཤད་པའ་

གང་ཟག་ད་གསམ་ག་ང་བར་ཀན་རབ་ཙམ་ཡན་ཀང༌། གང་ཟག་གསམ་

པ་མཐའ་དག་ལ་ན་མ་ངས་ཏ། ད་ཁ་ན་ཉད་ལ་ར་གཅག་ཏ་མཉམ་པར་

གཞག་པའ་གང་ཟག་ད་གསམ་ག་ང་བར་ཀན་རབ་མ་སང་བའ་ཕར། ཀན་

རབ་ཙམ་ཡན་ཞས་པས་ཀན་རབ་བདན་པ་ཡན་པའ་དན་མ་འགག་ས། ད་

ན་བདན་གབ་ཏ་འཛན་པ་འགག་པའ་ཆད་ཡན་པའ་ཕར། ཡང་ས་སའ་ང་

བར་དན་དམ་པར་གབ་པར་སང་པའ་གཟགས་སགས་ཀན་རབ་པའ་ཆས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

169

རམས། སང་ཉད་མངན་སམ་རགས་པའ་མཉམ་གཞག་ལས་ལངས་པའ་

རས་ཐབ་ཡ་ཤས་ཀ་ང་བར་ཀན་རབ་དང༌། ད་དག་ག་རང་བཞན་སང་པ་

ཉད་ད་སང་ཉད་མངན་སམ་ད་རགས་པའ་འཕགས་པ་རམས་ཀ་ང་བར་དན་

དམ་པའ་བདན་པ་ཡན་ཏ། རང་འགལ་ལས། ད་ལ་ས་བ་རམས་ཀ་དན་

དམ་པ་གང་ཡན་པ་ད་ཉད་འཕགས་པ་སང་བ་དང་བཅས་པའ་སད་ཡལ་ཅན་

རམས་ཀ་ཀན་རབ་ཙམ་ཡན་ལ། དའ་རང་བཞན་སང་པ་ཉད་གང་ཡན་པ་ད་

ན་ད་རམས་ཀ་དན་དམ་པའ་བདན་པའ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

སབ་གཉས་བཤད་པ་དང༌།

གཉས་པ་ལ་གསམ། སབ་གཉས་སའ་རམ་བཞག་བཤད་པ་དང༌།

ལགས་འདའ་ཉན་མངས་ཀ་རམ་གཞག་ཐན་མང་མན་པ་བཤད་པ་དང༌།

སབ་གཉས་ལམ་གང་ག་གནས་སས་ས་སང་ཚལ་བཤད་པའ། །དང་པ་ན།

ས་ལམ་ག་རགས་པ་ས་བ་ལ་གཙ་བར་གགས་བད་པའ་ཁ་ན་མ་ཐ་བ། སབ་

པའ་མཚན་ཉད། ད་ལ་དབ་ན་ཉན་སབ་དང༌། ཤས་སབ་གཉས །ཐར་པ་ཐབ་

པ་ལ་གཙ་བར་གགས་བད་པའ་ཁ་ན་མ་ཐ་བའ་རགས་ས་གནས་པ་ད་དང་

པའ་མཚན་ཉད། ད་ལ་ཀན་བཏགས་དང་ལན་སས་གཉས་ལས། དང་པ་ན།

གབ་མཐས་བ་ཁ་བསར་བའ་དབང་གས་མ་ག་གཞན་ལས་ས་བར་འཛན་

པའ་རག་པ་ས་བན་དང་བཅས་པ་ལ་བ།

170

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

གཉས་པ་ན། རང་ག་ངང་གས་མ་ག་བདན་གབ་ཏ་འཛན་པའ་རག་

པ་ས་བན་དང་བཅས་པ་ལ་བ། ཐམས་ཅད་མཁན་པ་ཐབ་པ་ལ་གཙ་བར་

གགས་བད་པའ་ཁ་ན་མ་ཐ་བའ་རགས་ས་གནས་པ་ད། ཤས་སབ་ཀ་

མཚན་ཉད། ད་ལ་དར་གར་པའ་མངན་འགར་བ་དང༌། ད་མ་ཡན་པ་གཉས་

ཡད། དང་པ་ན། འཇག་ཤས་དག་ལ་ཡལ་རང་ངས་ནས་གབ་པར་སང་པའ་

གཉས་སང་འཁལ་པའ་ཆ་ལ་བ། གཉས་པ་ན། ད་བསད་པའ་ནས་པའ་ང་

བར་གར་པའ་བག་ཆགས་ལ་བའ། །འཇག་ཤས་དག་ལ་ཡལ་རང་ངས་ནས་

གབ་པར་སང་བའ་གཉས་སང་འཁལ་པའ་ཆ་དང༌། དའ་བག་ཆགས་ཤས་

སབ་ཡན་ཀང་དར་ངས་པ་ན་མན་ཏ། ཕན་དག་ག་ཉམས་ལན་ལག་པར་

ཐབ་པ་དང༌། ཡན་ཏན་བར་ཕག་བཅ་གཉས་ཐབ་པ་སགས་ལ་གགས་བད་

ཀ་སབ་པ་དང༌། ལས་འབས་ཀ་འབལ་བ་ཕ་བ་ལ་རང་སབས་ཀས་རངས་

པའ་སབ་པ་སགས་ད་མ་ཡད་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། རང་རད་པ་མན་ཆད་ཀས་ཡལ་རང་ངས་ནས་གབ་

པར་འཛན་པའ་རག་པ་ཉན་མངས་ས་མ་འདད་ཀང༌། ད་དག་ག་ལགས་ལ་

ཉན་མངས་ཇ་ལར་འཇག་ཚལ་ཡད་ད། གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ཡད་

ད་འཛན་པའ་རག་པ་ད་ཉན་མངས་དང༌། ད་ལ་བའ་ཉན་མངས་ཀ་དབང་

གས་ཆགས་སགས་ཀ་ཉན་མངས་གཞན་རམས་ས་བར་འདད་པའ་ཕར།

ལགས་འདར་ཡང་གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ཡད་ད་འཛན་པའ་རག་

པ་ལ་རག་པ་ཀན་བཏགས་ཀས་མ་ཁབ་ས། རང་ད་ལ་བ་དང་འབལ་ཞས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

171

པའ་ཐད་ད་ད་ལ་ལན་སས་ཡད་པར་བཤད་པའ་ཕར། གང་ཟག་ཕང་པ་དང་

མཚན་ཉད་མ་མཐན་པའ་རས་ཡད་ད་འཛན་པའ་རག་པ་ལ་ཀན་བཏགས་

ཀས་ཁབ་ས། གང་ཟག་རག་གཅག་རང་དབང་ཅན་ད་འཛན་པའ་རག་པ་ལ་

ཀན་བཏགས་ཀས་ཁབ་པའ་ཕར། འདར་སར་བཤད་པ་ད་དག་ཉན་མངས་

ཡན་པར་མ་ཟད། ཆས་དང་གང་ཟག་རང་ངས་ནས་གབ་པའ་རག་པ་ཐམས་

ཅད་ཉན་མངས་ཡན་ཏ། ད་དག་གཏ་མག་དང༌། མ་རག་པ་དང༌། བདན་

འཛན་ད་འདད་པའ་ཕར། བདན་འཛན་ད་ཆགས་སགས་ཉན་མངས་གཞན་

ཐམས་ཅད་ཀ་ར་བར་ཡང་གསངས་ཏ། བཞ་བར་པ་ལས། ལས་ལ་ལས་

དབང་ཇ་བཞན་ད། །གཏ་མག་ཀན་ལ་གནས་འགར་ཏ། །ད་ཕར་ཉན་མངས་

ཐམས་ཅད་ཀང༌། །གཏ་མག་བཅམ་པས་བཅམ་པར་འགར། ། ཞས་གསངས་

ཤང༌། རགས་པ་དག་ཅ་ལས་ཀང༌། གནས་དང་བཅས་པའ་སམས་ལན་ལ།

།ཉན་མངས་དག་ཅན་ཅས་མ་འབང༌། །ཞས་བདན་འཛན་ཡད་ན་ཉན་མངས་

གཞན་འབང་བ་དང༌། ད་མད་ན་གཞན་མ་འབང་བའ་འག་ལག་གསངས་པའ་

ཕར། འཇག་ལ་ཡན་ན་གང་ཟག་ག་བདག་འཛན་ཡན་པས་ཁབ་ཀང༌། གང་

ཟག་ག་བདག་འཛན་ཡན་ན། འཇག་ལ་ཡན་པས་མ་ཁབ་ས། ལས་སན་ག་

རད་ཀ་མཆད་སན་རང་ངས་ནས་གབ་པར་འཛན་པའ་རག་པ་ད་གང་ཟག་

ག་བདག་འཛན་ཡན་ཡང༌། འཇག་ལ་མན་པའ་ཕར་ཏ། འཇག་ལའ་དམགས་

ཡལ་ག་གཙ་བ་ལ༌། ངའ་སམ་པའ་བ་ས་བ་ཞག་དགས་ལ། ལས་སན་གས་

མཆད་སན་ལ་དམགས་ནས་ངའ་སམ་པ་མ་འབང་བའ་ཕར། ད་ན་སར་ང་

172

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཙམ་ཡན་པར་འཛན་མ་སད་པའ་དན་མན་ག། རང་ཉད་ད་སམ་པ་ངང་གས་

མ་འབང་བའ་དན་ཏ། ད་ལ་མ་ཡན་ན། མཆད་སན་གཞན་ལ་དམགས་ནས་

ང་དང་གང་ཟག་ཏ་འཛན་པའ་ལས་སན་ག་རག་པ་མད་པར་འགར་བའ་ཕར་

ར། །ངར་འཛན་པའ་འཇག་ལ་དང་ང་ཡར་འཛན་པའ་འཇག་ལ་གཉས་ཀས།

དམགས་ཡལ་གང་ཟག་ལ་དམགས་པར་མཚངས་ཀང་མ་འད་བའ་ཁད་པར་

ཡད་ད། ངར་འཛན་པའ་འཇག་ལས་ང་ཉད་ལ་དམགས་ནས་རང་ངས་ནས་

གབ་པར་འཛན། ང་ཡ་བར་འཛན་པའ་འཇག་ལས། ང་ཉད་ལ་དམགས་ནས་

ང་ཡ་བ་ལ་ལངས་སད་པ་པར་རང་ངས་ནས་གབ་པར་འཛན་པའ་ཕར་ཏ།

རང་འགལ་ལས། ད་ལ་འཇག་ཚགས་ལ་ལ་བ་ན་ང་དང་ང་ཡ་སམ་པ་ད་ལ་

བའ་རམ་པར་ཞགས་པའ་ཤས་རབ་ཉན་མངས་ཅན་ན། །ཞས་གསངས་པའ་

ཕར། ང་ཡར་འཛན་པའ་འཇག་ལ་དས། མག་ས་སགས་ང་ཡ་བ་ལ་དམགས་

པ་ཡན་ཀང༌། ད་དག་རང་ངས་ནས་གབ་པར་མ་འཛན་ཏ། ད་དག་ཆས་དང་

གང་ཟག་གཉས་ས་ཕ་བའ་ཆས་ཡན་པའ་ཕར། ཁབ་ས། ཆས་དང་གང་ཟག་

གཉས་ས་ཕ་བའ་ཆས་བདན་པར་འཛན་པའ་བདན་འཛན་ཡན་ན། ཆས་ཀ་

བདག་འཛན་ཡན་དགས་ལ། འཇག་ལ་ཡན་ན། གང་ཟག་ག་བདག་འཛན་

ཡན་དགས་པའ་ཕར།

སབ་གཉས་ལམ་གང་ག་གནས་སས་ས་སང་ཚལ་བཤད་པ།

གསམ་པ་ན། དམན་ལམ་སན་ད་མ་སང་པའ་བང་སམས་ཀས་སབ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

173

གཉས་ལམ་གང་ག་གནས་སབས་ས་སང་པའ་ཚལ་ཡད་ད། ཉན་སབ་ཀན་

བཏགས་རམས་མཐང་ལམ་བར་ཆད་མད་ལམ་གས་སང༌། ལན་སས་ལ་ཆ་

འབང་དག་ཏ་བས་ནས་ས་དང་པའ་ང་བར་གར་པའ་སམ་ལམ་བར་ཆད་

མད་ལམ་ནས་ས་བདན་པའ་སད་ཅག་ཐ་མའ་བར་ཆད་མད་ལམ་གས་སང༌།

ཤས་སབ་སང་པའ་འག་བརམ་པ་ན་ས་འག་མའ་གནས་སབས་ས་འབང་

ཡང༌། གཉས་སང་འཁལ་པའ་བག་ཆགས་ལ་ཤས་སབ་ཏ་བས་པའ་འག་

དངས་གཉན་བར་ཆད་མད་ལམ་གས་སང་བ་ན་ས་བརད་པ་ནས་རམ་པའ་

ཕར། རང་རད་པའ་སབས་ས་བདན་འཛན་ལ་ཆ་འབང་ཆང་དགར་བས་

ནས་སང་ཚལ་བཤད་པ་རམས་འདར་ཁས་མ་ལན་ཏ། སབས་འདར་བདན་

འཛན་ཉན་སབ་ཏ་འདད་པའ་ཕར། བདན་འཛན་ལན་སས་ལ་སར་དག་ཏ་

འབད་ཚལ་ཡད་ད། ད་ལ་ཆ་འབང་ཆང་གསམ་དང༌། ར་རར་གཉས་གཉས་

ས་བས་ནས་སར་བཤད་པ་ལར་སང་བའ་ཕར། རམ་བཤད་དང་སང་འཐན་

ལས། ཤས་སབ་སང་བའ་འག་ས་བརད་པ་ནས་རམ་པར་གསངས་པ་དང་

མ་འགལ་ཏ། ད་ན་གཉས་སང་འཁལ་པའ་བག་ཆགས་ལ་ཤས་སབ་ཏ་བས་

པའ་ནང་མཚན་ག་ཤས་སབ་ཀ་གཉན་པ་བར་ཆད་མད་ལམ་གས་སང་པའ་

འག་རམ་པའ་དབང་ད་བས་པ་ཡན་པའ་ཕར། ད་ལ་མ་ཡན་ན། བང་སམས་

འག་མ་རམས་ཀས་ཐམས་ཅད་མཁན་པ་དན་ད་མ་གཉར་བར་འགར་ཏ

།ཐམས་ཅད་མཁན་པ་ཐབ་པ་ལ་གགས་བད་ཀ་ཤས་སབ་མ་སང་པའ་ཕར།

དས་ན་ཁ་བ་ན་ར་བཙན་བསན་དར་བའ་བཞད་པ་འད་ཁ་ན་འཐད་པར་

174

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

སམས་ཏ། གཞན་ག་ལར་ན་སར་ག་སན་ད་མ་ཟད། ཐག་དམན་དག་བཅམ་

ག་རགས་པ་སན་ད་སང་པའ་བང་སམས་འག་མ་བ་རམས་ལ་སང་བ་གང་

ཡང་མད་པར་ཐལ་པའ་ཕར་ར། །དར་མ་ཟད། ཤས་སབ་ལ་ཤས་པ་མད་

པའང་མ་འཐད་ད། ད་ཡན་ན། ངས་དན་ག་མད་ལས་ས་བཅའ་ངས་སལ་

ག་སང་བ་ལ་ཀན་ད་རངས་པ་གཉས་གསངས་པ་ད་རམས་ཀང་ཉན་སབ་

ཏ་ཐལ་བ་དང༌། ལས་འབས་ཀ་འབལ་བ་ཕ་ཞང་ཕ་བ་མཐའ་དག་ན། སངས་

རས་འབའ་ཞག་ག་མངན་སམ་གས་གཟགས་པ་མ་འཐད་པར་འགར་པའ་

ཕར། དང་པ་དར་ཐལ། དག་པ་ས་གསམ་ག་ངས་སལ་ག་ཀན་ཏ་རངས་

པ་ད་དག་ཀང་ཉན་སབ་ཏ་འགར་པའ་ཕར། ཕ་མ་དར་ཐལ། ལས་འབས་

ཀ་འབལ་པ་ཕ་ཞང་ཕ་བ་རམས་ལ་ལག་ཏ་གར་པའ་བང་སམས་ས་བརད་

པ་བ་སགས་མད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ས་བརད་པའ་རད་ལ་ད་རམས་ལ་

རངས་པའ་རངས་པ་མད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་ཡད་ན། ཤས་སབ་དང་

ཤས་པའ་གཞ་མཐན་ཡད་པར་གབ་པ་ལས། ད་དང་ཤས་པའ་གཞ་མཐན་

མད་པའ་ཕར། ཕ་མ་ཁས། ད་ལར་ཡན་ཀང༌། སང་འཐན་དང་འགལ་པའ་

སན་མད་ད། ད་གཙ་བའ་དབང་ད་བས་པ་ཡན་པའ་ཕར།

ས་ཤད་དང་བདན་གཉས་མཁན་ཚལ་བཤད་པ།

གསམ་པ་ལ་གསམ། ཚག་དན། ས་དན། མཐའ་དཔད་པའ། །དང་པ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

175

ན། དཔར་ན། མག་རབ་རབ་ཀ་མཐ་ཡས་བསད་པ་ལ་བས་ར་གཙང་མའ་

ནང་ད་ས་ཤད་ལ་སགས་པའ་ང་བ་ལག་པ་གང་ཞག་རམ་པར་བཏགས་པའ་

དན་ད་ཉད། དའ་བདག་ཉད་ཞག་ད་བཏགས་པ་དར་མག་དག་པས་ས་ཤད་

སགས་ཇ་ལར་བཏགས་པའ་དན་ད་མད་པར་མཐང་བ་ད། ས་ཤད་སགས་

ཀ་མད་པའ་སད་ཚལ་ད་ཉད་ཡན་པ་ད་བཞན་ད། དན་དང་སར་བའ་སབས་

འདར་ཡང་ཤས་པར་གས་ཏ་བ་བར་རགས་ཏ། ད་ལ་ས་སས་གཟགས་

སགས་བདན་གབ་ཏ་བཟང་བ་ལར་ག་བདན་གབ་དང༌། གཟགས་སགས་

ཀ་ད་ཁ་ན་ཉད་མ་ཡན་ཞང༌། མ་རག་པའ་རབ་རབ་དང་བལ་བའ་འཕགས་

པ་རམས་ཀས་མ་རག་པས་བསད་པའ་ས་སས་བདན་གབ་ཏ་བཏགས་པ་

ལར་མ་གཟགས་པའ་གཟགས་སགས་བདན་པས་སང་པ་ད། གཟགས་

སགས་ཀ་ད་བཞན་ཉད་ཡན་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། རབ་རབ་ཅན་ག་མག་ཤས་དང༌། ད་དང་བལ་བའ་མག་

གཉས་ཀས་བས་ར་གཙང་མའ་ནང་ད་བལས་པའ་ཚ་མཐང་ཚལ་མ་འད་

བའ་ཁད་པར་ཡད་ད། དང་པ་ལ་དའ་ནང་ད་ས་ཤད་ཀ་སང་ཞན་གཉས་ཀ་

ཡད། ཕ་མ་ལ་དར་སང་ཞན་གཉས་ཀ་མད་པའ་ཕར། དཔ་ད་བཞན་ད། མ་

རག་པས་བསད་པའ་ཤས་པ་དང༌། དས་མ་བསད་པའ་ཤས་པ་གཉས་ཀས་

ཕང་སགས་ཀ་ཆས་ལ་བལས་པའ་ཚ་སང་ཚལ་མ་འད་བ་འབང་ས། དང་པ་

ལ་ཕང་སགས་རང་ངས་ནས་གབ་པར་སང་ཞན་གཉས་ཀ་ཡད། ཕ་མ་ལ་

ཕང་སགས་རང་ངས་ནས་གབ་པའ་སང་ཞན་གཉས་ཀ་མད་པའ་ཕར། ད་

176

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ལར་བས་ན། བདན་གཉས་ཀ་ཁད་པར་ཡད་ད། མ་རག་པས་བསད་པའ་

ཤས་པ་ལ་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པར་སང་བའ་གཟགས་སགས་ཀན་

རབ་པའ་ཆས་རམས། ཀན་རབ་བདན་པ་དང༌། དས་མ་བསད་པའ་སབ་པ་

འཕགས་པའ་མཉམ་གཞག་ཡ་ཤས་ཀ་གཟགས་ངར་ཕང་སགས་ཀན་རབ་

པའ་ཆས་རམས་མ་གཟགས་པ་ད། ད་རམས་ཀ་དན་དམ་པ་ཡན་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ལ། ཁ་ཅག ཇ་ལ་བ་རགས་པའ་རམ་མཁན་གས། མ་རག་

པས་བསད་པའ་ཤས་པ་ལ་སང་བའ་ཀན་རབ་པའ་ཆས་རམས་མ་གཟགས་

པར་ཐལ། ཁད་ཀས་དཔ་དན་སར་ཚལ་འཐད་པའ་ཕར། ཟར་ན། མ་ཁབ།

འདད་ན། ད་མ་འཐད་པ་ཐལ། ད་ཡད་པའ་ཕར། ད་ཐལ། སམས་ཅན་ལ་སང་

བའ་ཀན་རབ་པའ་ཆས་ཡད་པའ་ཕར། ཁ་ཅག ཇ་ལ་བ་རགས་པའ་རམ་

མཁན་གས་ཇ་སད་པའ་ཆས་མ་གཟགས་པར་ཐལ། ར་ཤའ་ཊཀ་ཆན་ལས་

ད་ལར་བཤད་པའ་ཕར། ཟར་ན། སན་མད་ད། ད་ན། ཇ་ལ་བ་རགས་པའ་

རམ་མཁན་གས་ཇ་ལ་བ་གཟགས་པའ་གཟགས་ངར་ཇ་སད་པ་མ་གཟགས་

པའ་དན་ཡན་པའ་ཕར། ཁ་ཅག རམ་མཁན་ལ་དངས་པ་བདན་གབ་ཏ་སང་

བར་ཐལ། དངས་པ་བདན་གབ་ཏ་སང་བ། དས་གཟགས་པའ་ཕར། མ་ཁབ།

མ་གབ་ན་དར་ཐལ། དངས་པ་བདན་གབ་ཏ་སང་བ་ཡད་པའ་ཕར། དར་ཐལ།

དངས་པ་བདན་པར་འཛན་པའ་བདན་འཛན་ཡད་པའ་ཕར། ཁ་ཅག རམ་

མཁན་གས་ཤས་བ་མཁན་ཚལ་ཡད་ད། ཇ་ལ་བའ་ཆས་རམས་གཉས་སང་

ནབ་པའ་ས་ནས་གཟགས། རང་ལས་ཐ་དད་པའ་ཇ་སད་པའ་ཆས་རམས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

177

གཉས་སང་དང་བཅས་པའ་ས་ནས་གཟགས། རམ་མཁན་གས་རང་ཉད་

གཉས་སང་ནབ་པའ་ས་ནས་གཟགས་པའ་ཕར། ཟར་ན། འ་ན། རམ་མཁན་

གས་རམ་མཁན་གཉས་སང་ནབ་པའ་ས་ནས། གཟགས་པར་ཐལ། དམ་

བཅའ་འཐད་པའ་ཕར། འདད་ན། རམ་མཁན་ཀས་རང་ཉད་ཀན་རབ་པའ་

གཉས་སང་ནབ་པའ་ས་ནས་གཟགས་པར་ཐལ། འདད་པའ་ཕར། འདད་མ་

ནས་ཏ། ད་ཀན་རབ་བདན་པ་ཡན་པའ་ཕར། ཁ་ཅག རམ་མཁན་གས་ཇ་

ལ་བ་གཉས་སང་དང་བཅས་པའ་ས་ནས་གཟགས་པར་ཐལ། དས་ད་ཡལ་

ཡལ་ཅན་ཐ་དད་པའ་གཉས་སང་དང་བཅས་པའ་ས་ནས་གཟགས་པའ་ཕར།

ཟར་ན། སན་མད་ད། རམ་མཁན་གས་ཇ་ལ་བའ་ཆས་རམས་ཡལ་ཡལ་

ཅན་འབལ་མད་རངས་ཆད་ཀ་གཉས་སང་ནབ་པའ་ས་ནས་གཟགས་པའ་

ཕར།

རང་ལགས་ལ། རམ་མཁན་གས་ཤས་བ་ཇ་ལར་གཟགས་པའ་ཚལ་

ཡད་ད། དན་དམ་བདན་པ་རམས་གཉས་སང་ནབ་པའ་ས་ནས་རགས། ཀན་

རབ་བདན་པ་རམས་གཉས་སང་དང་བཅས་པའ་ས་ནས་རགས་པའ་ཕར།

དང་པ་བསབས་ཟན། ཕ་མ་དར་ཐལ། རམ་བཤད་ལས། ཇ་སད་པ་མཁན་

པའ་ཡ་ཤས་དའ་ང་བར་ཡལ་དང་ཡལ་ཅན་གཉས་ས་སང་བའ་ཚལ་གས་

མཁན་པའ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ཁ་ཅག རམ་མཁན་གས་ཇ་ལ་བ་

གཟགས་པའ་ངར་ཇ་སད་པ་མ་གཟགས་པར་ཐལ། དས་ཇ་ལ་བ་གཟགས་

པའ་གཟགས་ངར་ཇ་སད་པ་མ་གཟགས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། དས་ཇ་ལ་

178

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བ་གཟགས་པ་ལར་ད། ཇ་སད་པ་མ་གཟགས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་ཇ་

ལ་བའ་ཆས་རམས་སས་མད་ཀ་ཚལ་གས་གཟགས། ཇ་སད་པའ་ཆས་

རམས་སས་བཅས་ཀ་ཚལ་ད་གཟགས་པའ་ཕར་ན་གང་ད་མ་ཁབ། འདད་

ན། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། དས་ཇ་ལ་བ་གཟགས་པའ་ངར་ཇ་སད་པ་ཡད་

པའ་ཕར། དར་ཐལ། སངས་རས་ཀ་ཇ་ལ་བ་གཟགས་པའ་ཡ་ཤས་ཀ་ངར་

ཇ་སད་པ་ཡད་པའ་ཕར་དང༌། རམ་མཁན་གས་ཇ་ལ་བ་གཟགས་པའ་ཚ་

ཇ་སད་པ་ཡད་པའ་ཕར། ས་ཕ་གཉས་ཀ་དར་ཐལ་རམ་མཁན་གས་བདན་

གཉས་དས་ཅག་ཅར་ད་གཟགས་པའ་ཕར། ཁ་ཅག་ན་ར། རམ་མཁན་གས་

ཕང་སགས་ཀན་རབ་ཀ་ཆས་རམས་མ་གཟགས་པར་ཐལ། དས་ད་མ་

གཟགས་པའ་ཚལ་གས་ད་དག་ག་ད་ཁ་ན་ཉད་གཟགས་པའ་ཕར་ཟར་ན།

མ་ཁབ། འ་ན། གསལ་བ་ཁད་རང་ག་དར་ཐལ། དས་ཕང་སགས་ཀ་ད་ཁ་

ན་ཉད་གཟགས་པའ་གཟགས་ངར་ཕང་སགས་མ་གཟགས་པའ་ཕར། དར་

ཐལ། རང་འགལ་ལས། དངས་པ་བས་པ་ཅན་ལ་མ་རག་པར་རང་བཞན་

འབའ་ཞག་མངན་ད་མཛད་པས་ད་ཉད་ཐགས་ས་ཆད་པའ་ཕར་སངས་

རས་ཞས་བརད་ད། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་དང༌། མད་ལས། མ་མཐང་བ་

ན་མཐང་བ་དམ་པའ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ལང་ཕ་མའ་དན་ན། ཡལ་

ཅ་ཡང་མ་མཐང་བ་མཐང་བ་དམ་པའ་དན་མ་ཡན་ཏ། ཀན་རབ་ཀ་སས་པ་

མ་མཐང་བའ་ཚལ་གས་ད་དག་ག་ད་ཁ་ན་ཉད་མཐང་བ་ད། མཐང་བ་དམ་

པའ་དན་ཡན་པའ་ཕར། ད་ཡང་ཡན་ཏ། དཔར་ན། དགག་བ་ཐགས་བཅས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

179

ཀ་རག་བ་མ་མཐང་པས། ནམ་མཁའ་མཐང་ཞས་བརད་པ་ལར། གཞ་གང་

ད་བདན་གབ་སགས་ཀ་སས་པ་མ་མཐང་བ་ཞག་ལ། ཆས་ཉད་མཐང་ཞས་

འཇག་རགས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། སད་པ་ལས། གཟགས་རམས་མ་མཐང་

ཚར་བ་དག་ཀང་མ་མཐང་ང༌། འད་ཤས་མཐང་བ་མད་ལ་སམས་པ་མ་

མཐང་ཞང༌། །གང་ལ་རམ་པར་ཤས་དང་སམས་ཡད་མ་མཐང་བ། །འད་ན་

ཆས་མཐང་ཡན་ཞས་ད་བཞན་གཤགས་པས་བསན། །ནམ་མཁའ་མཐང་

ཞས་སམས་ཅན་ཚག་ཏ་རབ་བརད་པ། །ནམ་མཁའ་ཇ་ལར་མཐང་ས་དན་

འདར་བརགས་པར་གས། །ད་ལར་ཆས་མཐང་བ་ཡང་ད་བཞན་གཤགས་

པས་བསན། །མཐང་བ་དཔ་གཞན་གས་ན་བསད་པར་ནས་མ་ཡན། །ཞས་

གསངས་པའ་ཕར།

གཞན་ས་བཀག་པ་ལ་འཇག་རན་གས་མཐང་བའ་མ་གནད་

སགས་བཤད་པ།

བཞ་པ་ན། གཞན་ས་བཀག་པ་ལ་འཇག་རན་གས་མཐང་བའ་མ་

གནད་ད། གཞན་ས་འགག་པ་ན་ད་ཁ་ན་ཉད་ལ་དཔད་པའ་སབས་ཡན་

པའ་ཕར། གལ་ཏ་འཇག་རན་གས་མཐང་བ་ད་ཁ་ན་ཉད་ལ་ཚད་མ་ཡན་ན་

ཞ་ན་ན། མ་རག་པ་སང་པའ་ཆད་ད་ད་ཁ་ན་ཉད་མངན་སམ་ད་མཐང་བར་

འཕགས་པའ་གང་ཟག་གཞན་གས་ཅ་བ་དགས་ཏ། དགས་པ་མད་པར་ཐལ།

དམ་བཅའ་འཐད་པའ་ཕར། གཞན་ཡང་འཕགས་པའ་ལམ་གས་ཀང་ཅ་ཞག་

180

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བ་ས་འཕགས་ལམ་འཚལ་བ་ཡང་མ་དགས་པར་ཐལ། འཇག་རན་རང་ཁ་

བས་ད་ཁ་ན་ཉད་མངན་སམ་ད་མཐང་བས་ཏ་དའ་ཕར། དས་ན། འཇག་

རན་བན་པ་རང་དགའ་བས་མཐང་བ་ན། ད་ཁ་ན་ཉད་ལ་ཚད་མར་རགས་

པའང་མ་ཡན་ཏ། འཕགས་ལམ་འཚལ་བ་དན་ཡད་པའ་ཕར། ད་ཁ་ན་ཉད་

ལ་དཔད་པའ་སབས་ས་འཇག་རན་ག་གནད་པ་མད་པར་ཐལ། སབས་དར་

རམ་པ་ཀན་ཏ་འཇག་རན་རང་དགའ་བས་མཐང་བ་ཚད་མ་མ་ཡན་པ་ད་ཡ་

ཕར། འདར་ཚད་མ་མན་ཞས་པ་ན་འཇག་རན་རང་ཁ་བའ་རད་ཀ་གཟགས་

ས་སགས་མཐང་བའ་ཤས་པ་ད། ད་ཁ་ན་ཉད་ཚད་མ་མན་ཞས་པའ་དན་

ཡན་ག། འཇག་རན་པའ་རད་ལ་ད་ཁ་ན་ཉད་མཐང་བའ་ཚད་མ་མད་པའམ།

སར་དའ་རད་ལ་ཚད་མ་མད་ཅས་པའ་དན་མ་ཡན་ཏ། ད་ཁ་ན་ཉད་རགས་

པའ་ས་ས་ཡད་པའ་ཕར་དང༌། གཟགས་ས་སགས་མངན་སམ་ད་མཐང་

བའ་ས་སའ་དབང་པའ་མངན་སམ་སགས་ཡད་པའ་ཕར།

ལ་པ་ན། སབས་ད་ལ་འཇག་རན་གས་མ་གནད་ན། འ་ན་ཇ་ལར་

གནད་ཅ་ན། གནད་ཚལ་ཡད་ད། འཇག་རན་ལ་གགས་ཤང་གབ་པའ་དན་

ར་བམ་ལ་བ་ན། བམ་པ་མ་ཡན་ཏ། གཞལ་བ་ཡན་པའ་ཕར་ཞས་པ་ལ་བ་

འཇག་རན་ག་གགས་པ་ཉད་ཀས་གལ་ཏ་སལ་བ་ཏ་འགག་ན་ན། གང་ཟག་

ད་ལ་འཇག་རན་གས་གནད་པར་འགར་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། གཞན་ལས་ས་བ་དན་དམ་པར་མ་ཟད། འཇག་རན་ག་

ཐ་སད་ལས་ཀང་མད་ད། ར་མཚན་གང་ག་ཕར་འཇག་རན་པས་བའ་ས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

181

བན་དང་ཤང་ག་ས་བན་ཙམ་ཞག་བཏབ་ནས་ཕས་རམ་པ་བཞན་ད་བདག་

གས་བ་འད་སད་ཅས་ས་བར་བད་ཅང༌། ཤང་སང་འད་ཡང་བཙགས་ས་

སམ་ད་འབལ་བཅས་ས་རགས་པ་ས་སམས་པ་དས་ནའ་ཕར། སས་པའ་བ་

དང་ཤང་སང་གཉས། སར་ག་བཏབ་པའ་ས་བན་ད་དག་མ་ཡན་ཀང་ཐ་སད་

ད་ལ་མ་འཐད་པ་མད་ད། ལག་པ་དང་རང་པ་གང་ཟག་མ་ཡན་ཀང་ད་དག་

ན་བའ་ཚའམ་གང་ཟག་ན་བར་འཇག་ནས་པ་བཞན་ཡན་པའ་ཕར་ར། །

གསམ་པ་ན། ས་མག་གཉས་རང་བཞན་གས་གབ་པའ་གཞན་ཡན་

ན། ད་གཉས་ར་འབས་ས་མ་རང་བའ་ཕར། མ་ག་ཡད་བཞན་ད་ས་བན་

རན་ཆད་པར་འགར་ན། ད་ལ་མ་ཡན་ན། །འ་ན་ཇ་ལ་ཞ་ན། ཤས་བ་ཆས་

ཅན། མ་ག་སས་པའ་ཚ་ས་བན་ཞག་པ་ས་དའ་རགས་འད་རན་ཆད་པའ་

ཉས་པ་མད་པར་ཐལ། ར་མཚན་གང་ག་ཕར་ཞ་ན། མ་ག་རང་ག་ས་བན་

ལས་རང་བཞན་གས་གབ་པའ་གཞན་མ་ཡན་པར་ཐ་སད་ད་དའ་འབས་བ་

གབ་པའ་ཕར། ཡང་མ་ག་ཡད་པའ་ཚ་དའ་ས་བན་ཡད་མད་བརད་པར་མ་

བ་བ་ས་བ་མ་རགས་པར་ཐལ། ར་མཚན་གང་ག་ཕར་ན་ས་མག་གཉས་

དས་ཅག་ཉད་ད་ཡད་པ་མ་ཡན་པ་ད་ཡ་ཕར་ཏ། ར་ཆར་རལ་བ་ལས། ས་

བན་ཡད་ན་མ་ག་ཇ་བཞན་ཏ། །ས་བན་གང་ཡན་མ་ག་ད་ཉད་མན། །ད་

ལས་གཞན་པའ་ད་ཡང་མ་ཡན་ཏ། །ད་ལར་རག་མན་ཆད་མན་ཆས་ཉད་ད།

།ཞས་གསངས་པའ་ཕར། འདར་མག་ཚ་ས་བན་ཞག་པ་མད། །ཅས་པའ་

དན་ན་སར་བཞན་ཡན་ག། སས་ཟན་ལར་མ་ཡན་ཏ། མ་གའ་དས་ས་རང་

182

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ག་ས་བན་ཞག་ཟན་པ་གང་ད་བཤད་པའ་ཕར། ས་མག་ག་དཔ་འདས་རག་

ཆད་ཀ་མཐའ་གཉས་སངས་པ་ཡན་ཏ། ས་བན་མ་འགར་བཞན་ད་མ་གར་

འཕས་པ་མ་ཡན་ཞང་ས་བན་མ་གའ་དས་ས་འདས་ཟན་པས་རག་མཐའ་

སངས། ས་བན་མད་པར་མ་ག་མ་འབང་ཞང་ད་ཡད་ན་མ་ག་འབང་བར་

བསན་པས་ཆད་མཐའ་སངས་པའ་ཕར།

གཞན་ས་འགག་ཚལ་ལས་འཕས་པའ་མཉམ་གཞག་དངས་པའ་

འཇག་ར་ཐལ་བ་སགས་གསམ་བཤད་པ།

བཞ་པ་ལ་གཉས །རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པར་ཡད་པར་

འདད་པ་དགག་པ་དང༌། བཀག་པ་ལ་རད་པ་སང་པའ། །དང་པ་ལ་གསམ།

འཕགས་པའ་མཉམ་གཞག་དངས་པའ་འཇག་རར་ཐལ་བ། ཐ་སད་བདན་

པ་རག་ཤས་ཀ་དཔད་བཟད་ད་ཐལ་བ། དན་དམ་པའ་ས་བ་མ་ཁགས་པར་

ཐལ་བས་དགག་པའ། །དང་པ་ན། ཆས་ཐམས་ཅད་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་

མ་གབ་པར་འདད་པ་ཆས་འཐད་ཀ། གལ་ཏ་གཟགས་སགས་ཀ་དངས་པ་

རམས་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པ་ལ་བརན་ནས་ས་བར་འགར་ན་ན།

ཆས་རམས་བདན་པས་གབ་པས་སང་པའ་སང་ཉད་མངན་སམ་ད་རགས་

པའ་འཕགས་པའ་མཉམ་གཞག་ཡ་ཤས་ཆས་ཅན། དངས་པའ་རང་བཞན་

ད་ལ་བསར་པ་བཏབ་པའ་ཚལ་གས་སང་ཉད་རགས་པར་ཐལ། གཟགས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

183

སགས་ཀ་དངས་པ་རམས་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པ་ཡན་བཞན་ད།

ཁད་ཀས་ད་དག་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་མ་གབ་པར་རགས་པ་གང་ཞག

།ད་ལར་ཡན་ན། དངས་པ་ད་རམས་མཉམ་གཞག་ག་སར་ཡད་ལ། དའ་ཚ་

མད་པས་འཇག་པར་འགར་པའ་ཕར། གཟགས་སགས་ཀ་དངས་པ་རམས་

རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་ཡད་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། ད་ལར་ཡད་ན་སང་ཉད་

མངན་སམ་ད་རགས་པའ་མཉམ་གཞག་ཡ་ཤས་ད་དངས་པ་འཇག་པའ་

རར་ཐལ་བར་འགར་དགས་ན་ཚལ་ད་ན་རགས་པ་མ་ཡན་པ་ད་ཡ་ཕར།

འདའ་ཕགས་ས་ས་བ་པའ་གཙ་བ་ན་རང་རད་པ་ཡན་ལ། དས་དངས་པ་

རང་བཞན་གས་མ་གབ་པར་རགས་པའ་ཡ་ཤས་ཡད་པར་མ་འདད་ཀང༌།

དངས་པ་བདན་མད་ད་རགས་པའ་ཡ་ཤས་ཁས་ལན་པས། ད་ལ་བའ་ཡ་

ཤས་ད་དངས་པའ་འཇག་རར་ཐལ་བ་རགས་པས་འཕལ་བའ། དས་ན། ཡ་

ཤས་ད་དའ་འཇག་རར་ཁས་ལན་དགས་པར་སང་ཡང་ལན་པ་ན་མ་ཡན་

ཏ། ཐལ་འགར་བས ། ཐལ་བ་འཕངས་པ་ལ་མ་ཁབ་པའ་ལན་ནམ། རགས་

ཟར་མ་གབ་པའ་ལན་གང་རང་ཞག་འདབས་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། གཟགས་སགས་འཇག་རན་ག་ཐ་སད་བདན་པ་ལ་

དན་དམ་དཔད་བད་ཀ་རགས་པས་རམ་པར་དཔད་པར་མ་བ་བ་ས་བར་མ་

རགས་པར་ཐལ། ར་མཚན་གང་ག་ཕར་ན། གཟགས་སགས་ཀ་དངས་པ་

འད་དག་ན་བདག་གམ་གཞན་ལས་ས་བ་གང་ཡན་ཞས་རགས་པས་རམ་

པར་དཔད་པའ་ཚ་ན། ད་ཁ་ན་ཉད་ཀ་བདག་ཉད་ཅན་ག་དངས་པ་ས་དན་

184

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

དམ་པར་མ་སས་པ་ལས་གཞན་པའ་ཚ་རལ་ཏ་རང་བཞན་གས་གབ་པའ་

ས་བ་ལ་སགས་པར་གནས་པ་རད་པ་མ་ཡན་པ་དའ་ཕར། ད་ཡང་དན་དམ་

དཔད་བད་ཀ་རགས་པས་དཔད་ན་དཔད་མ་བཟད་པས་དཔད་པར་མ་བ་

བའ་དན་ཡན་ག། ཐ་སད་དཔད་བད་ཀ་རགས་པས་མ་དཔད་པའ་དན་མ་

ཡན་ཏ། འདར་འགའ་སད་ད་ཞས་དང༌། འད་མཐང་ང༌། འད་ཡད་ད་ཞས་པ་

ལ་བའ་དཔད་པ་ཁས་ལན་དགས་པའ་ཕར་ཏ། རད་ཟག་ལས། ཐ་སད་ཁས་

ན་མ་བངས་པར། །ངད་ཅག་འཆད་པར་མ་བད་ ད། །ཞས་གསངས་པའ་

ཕར། གསམ་པ་ན། གཟགས་སགས་ཀ་དངས་པ་རམས་རང་བཞན་གས་

ས་བར་ས་བ་པ་ཁད་ཀ་འདད་པ་ལར་རང་བཞན་གས་ས་བ་ཚད་མ་གང་

གས་འགབ་པ་ཡན་པར་འགར་ཏ་མ་འགར་བར་ཐལ། གཟགས་སགས་ཀ་

དངས་པ་ད་དག་བདག་དང་གཞན་ལས་ས་བ་ན་རགས་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར།

དར་ཐལ། ད་ཁ་ན་ཉད་ལ་དཔད་པའ་སབས་ས་ཇ་སད་བཤད་པའ་རགས་

པ་གང་ཞག་གས་བདག་གཞན་གཉས་ལས་མ་ས་བར་ངས་པའ་རགས་པ་

དས་ཐ་སད་ད་ཡང་རང་བཞན་གས་ས་བ་རགས་པ་མ་ཡན་པས་ཏ་དའ་

ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན ཁ་ན་ར༌། གཟགས་སགས་རང་བཞན་ག་ས་བ་བདན་

པ་གཉས་ཆར་ད་ཡང་མད་ན། གཟགས་སགས་ས་བ་མད་པར་འགར་ར་

ཞ་ན །དའ་ལན་ན། སན་ད་མ་འཇག་པར་ཐལ། གཟགས་སགས་ཀ་དངས་

པ་ཐམས་ཅད་རང་བཞན་གས་སང་ན་ཡང་རང་བཞན་གས་སང་པ་ཉད་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

185

ཀ་ར་དག་ལས་དའ་འབས་བ་དག་རབ་ཏ་ས་བར་འགར་པའ་ཕར་ར། །ད་

ལར་འགར་ཏ། དཔར་ན། དངས་པ་སང་པ་ས་རན་པ་གཟགས་བརན་ལ་

སགས་པ་རམས་ར་རན་མ་ལང་ལ་སགས་པ་ཚགས་པ་ལ་ལས་ནས་ས་

བ་རམས་འཇག་རན་ན་མ་གགས་པ་ཡང་མན་ཞང༌། ཇ་ལར་གགས་པ་དར་

ན་གཟགས་བརན་སགས་སང་པ་ས་རན་པ་ལས་མག་ག་ཤས་པ་སགས་

གཟགས་བརན་ལ་སགས་པ་ད་ཡ་རམ་པ་ཅན་ད་ས་བར་འགར་བ་ལརག་

དཔ་ད་བཞན་ཡན་པའ་ཕར།

ད་ལར་ཡང་མད་ལས། མ་ལང་ཤན་ཏ་ཡངས་དག་ལས། །ཇ་ལར་

རང་བཞན་མད་པ་ཡ། །གཟགས་བརན་སང་བ་ད་བཞན་ད། །ལན་པ་ཆས་

རམས་ཤས་པར་བ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། འཇག་རན་ག་རན་པ་བར་

བང་ག་མ་ལང་ག་ནང་ད་གཟགས་བརན་ད་བད་བཞན་ད་སང་བ་ལར་མ་

གབ་པར་ངས་ཀང༌། གཟགས་བརན་བདན་པར་སང་ཡང་བདན་པར་མ་

གབ་པར་རགས་པ་མ་ཡན་ཏ། དའ་རད་ལ་གཟགས་བརན་རང་བཞན་གས་

གབ་པར་འཛན་པའ་རག་པའ་ཞན་ཡལ་སན་མ་ཕང་པའ་ཚལ་གས་ཡད་

པའ་ཕར། དས་ན་བད་བཞན་ག་གཟགས་བརན་བད་བཞན་ད་བདན་པར་

མད་པ་རགས་པ་ཙམ་ན། སང་ཉད་རགས་པ་མ་ཡན་ཏ། རམ་བཤད་ལས།

གཟགས་བརན་བད་བཞན་གས་སང་པ་ཙམ་ག་བརན་པ་ན། སང་ཉད་སན་

པའ་ལང་རགས་གང་ལ་ཡང་བ་ཁ་མ་ཕགས་པའ་འཇག་རན་རན་པ་བར་

བང་ཐམས་ཅད་ཀས་འགབ་པས། ད་ལར་རགས་པ་ད་རགས་ཤས་རགས་

186

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

པ་ཅག་ཏ་འདད་པ་ན་མ་རགས་པ་ཁ་ནའ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། འདར་

གཟགས་བརན་དཔར་བད་ཚལ་ཡད་ད། བད་བཞན་ད་སང་བའ་གཟགས་

བརན་ན། ཆ་འད་ཙམ་ཞག་བད་བཞན་ད་སང་ལ། འད་ཙམ་ཞག་བད་བཞན་

ད་མ་སང་ང་ཞས་ཆ་གཉས་དབར་མད་པས་བད་བཞན་ད་གང་སང་ག་ཆ་

ཐམས་ཅད་ནས་བད་བཞན་གས་སང་ཡང༌། རང་ག་ར་ལ་བརན་ནས་ས་

ཞང་འབས་བ་བསད་པ་མ་འགལ་པ་ད་བཞན་ད། ས་སའ་ཤས་པ་ལ་ས་

སགས་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པར་སང་བའ་ཚ། སན་པའ་སང་ནས་

རང་བཞན་གས་གབ་པར་སང་མ་སང་ག་ཆ་གཉས་དབར་མད་ཅང༌། ད་ལ་

གང་སང་ག་ཆ་ཐམས་ཅད་ནས་སང་བ་ལར་ཡད་པས་སང་ཡང༌། རང་ག་ར་

ལས་སས་པ་དང་འབས་བ་བསད་པ་མ་འགལ་པའ་ཕར། ད་ཡང་བད་བཞན་

ད་གབ་པར་སང་བ་ལར་ག་དན་ད་བཞན་ད་མད་ཅས་པ་ཡན་ག་ད་ལ་སང་

བའ་གཟགས་བརན་མད་པ་མ་ཡན་ཏ། ས་སའ་མག་ལ་གཟགས་བརན་

སང་བ་མངན་སམ་གས་གབ་པའ་ཕར། ད་བཞན་ད་སན་པ་རང་ག་མཚན་

ཉད་ཀས་གབ་པར་སང་བ་ལར་མད་ཀང་སན་པ་ཡད་པར་འཇག་དགས་ཏ།

ཚལ་འད་ན་དབ་མའ་ལ་བ་རད་པ་ལ་མད་ད་མ་རང་བས་ལགས་པར་ཤས་

དགས་པ་སབས་འདའ་རམ་བཤད་ལས་གསངས་པའ་ཕར།

ལ་པ་ལ་གཉས། རག་ཆད་ཀ་ལ་བ་སངས་པའ་ཡན་ཏན་དང༌། ལས་

འབས་ཀ་འབལ་པ་ཆས་འཐད་པའ་ཡན་ཏན་ན། །དང་པ་ན། གཟགས་

སགས་ད་དག་ཆས་ཅན། ཁད་རང་བཞན་གས་གབ་པའ་རག་པ་མ་ཡན་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

187

ཞང་དར་མ་ཟད། སར་རང་བཞན་གས་གབ་པ་ཞག་ཕས་མད་པའ་ཆད་

པའང་མ་ཡན་པར་ཐལ། དན་དམ་པ་དང་ཀན་རབ་པའ་བདན་པ་གཉས་

སའང་རང་བཞན་གས་གབ་པ་མད་པའ་ཕར།

ཀན་གཞ་འགག་ཚལ་དང་ཁད་ཆས་བརད་སགས་བཤད་པ།

གཉས་པ་ལ་གསམ། རང་བཞན་གས་མད་པར་འདད་པ་ལ་ཀན་གཞ་

སགས་ཁས་བང་མ་དགས་པར་བསན་པ། རང་བཞན་གས་མད་པའ་ལས་

འགགས་པ་ལས་འབས་བ་འབང་བར་བསན་པ། ད་ལར་བསན་པ་ལ་རད་པ་

སང་པའ། །དང་པ་ལ་གསམ། ཚག་དན། ས་དན། མཐའ་དཔད་པའ། དང་

པ་ན། ལས་རང་བཞན་གས་མད་པར་འདད་པའ་ལགས་ལ་ཆས་ཅན། ཀན་

གཞ་སགས་ཁས་བངས་པ་མད་ཀང་བད་པ་པའ་རད་ལ་ལར་སར་བས་

པའ་ལས་འགགས་ནས་ཡན་རང་ད་ལན་པ་ལས་ཀང་ལས་ཀ་འབས་བ་ཡང་

དག་པ་ས་མ་འཁལ་བར་འབང་བར་རགས་པར་གས་ཏ་བ་དགས་པ་ཡན་

ཏ། ཀན་གཞ་སགས་མ་འདད་ཀང་ལས་ལས་འབས་བ་འད་འབང་བར་ནས་

པའ་ཕར་ཏ། གང་ག་ཕར་ན། རང་བཞན་གས་ལས་ད་མ་འགག་པ་ཡན་

ཞང༌། ཐ་སད་ད་ཞག་པ་ལས་འབས་བ་འབང་བ་འཐད་པའ་ར་མཚན་དའ་

ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། ལས་རང་བཞན་མད་ཀང་འབས་བ་འབང་བར་འདད་

188

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

པའ་ལགས་འདར། གབ་མཐའ་འག་མ་རམས་དང་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་

ཁད་ཆས་ཀ་གཙ་བ་བརད་ཡད་ད། རང་བཞན་གས་མ་གབ་པ་གཞར་བས་

པའ་ས་ནས། འཕགས་པ་ལ་སང་ཉད་མངན་སམ་ད་རགས་མང་དང༌། བདན་

འཛན་ཉན་སབ་དང༌། ཕ་དན་ཡད་པ་དང༌། ཞག་པ་དངས་པར་འདད་པ་

དང་བཅས་པའ་སབ་ཕགས་ག་དམ་བཅའ་བཞ། ཀན་གཞ། རང་རག །རང་

རད་ཀ་གཏན་ཚགས། གཞན་ས་མ་འདད་པ་དང་བཅས་པའ་དགག་ཕགས་

ཀ་དམ་བཅའ་བཞ་ས་བརད་ཡད་པའ་ཕར། དར་མ་ཟད། འཕས་པ་ཡན་

ལག་ལ་བའ་དམ་བཅའ་ད་ལ་ད་མ་ཡད་ད། ཚར་ཐང་ག་རད་ལ་རལ་འབར་

མངན་སམ་ཡད་པ་དང༌། མང་འདས་གཉས་ཀ་ནང་ནས་དང་པར་ལག་མད་

མང་འདས་མངན་ད་བད་པ་དང༌། འགག་བདན་ལ་དན་དམ་བདན་པས་ཁབ་

པ་དང༌། ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་འགག་སམས་བཞད་པ་དང༌། ཡང་དག་ཀན་

རབ་མ་འདད་པ་དང༌། སབ་པ་སང་ཚལ་མ་མཐན་པ་དང༌། སང་ཉད་མངན་

སམ་ད་རགས་པའ་སབ་པའ་ཡ་ཤས་ལ་གཞ་ཤས་ཀས་ཁབ་པ་དང༌། སབ་

པའ་རད་ཀ་གཉས་སང་ཅན་ག་ཤས་པ་ལ་ཟག་བཅས་ཀས་ཁབ་པ་དང༌། ད་

ཡན་ན། རང་ག་སང་བ་ལ་ཚད་མ་ཡན་དགས་པ་དང༌། རང་ག་གཞལ་བ་ལ་

འཁལ་བའ་ཚད་མ་ཡད་པ་དང༌། དཔད་ཤས་ལ་ཚད་མས་ཁབ་པར་འདད་

པ་སགས་ད་མ་ཡད་པའ་ཕར། འདར་ཁ་ཅག མད་ལས༌། ལས་ཅན་རམས་

ཀ་ལས་རམས་ན། །བསལ་བ་བརར་ཡང་ཆད་མ་ཟ། །ཚགས་ཞང་དས་ལ་

བབ་པ་ན། །འབས་བ་སན་པ་ཉད་ད་འགར། །ཞས་གསངས་པས། དག་མ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

189

དགའ་ལས་གཉས་ཀས་འབས་བ་བསད་དགས་ལ། ད་ཡང་ལས་དང་དའ་

རམ་སན་ག་འབས་བའ་བར་ད་བསལ་བ་ལ་སགས་པས་ཆད་པ་ཡད་ཅང༌།

ད་ལར་ན། ལས་ད་དག་རང་ག་རམ་སན་ག་འབས་བ་ད་དག་བསད་མ་ཟན་

ག་བར་ད་བསད་ནས་བསད་དམ། མ་བསད་པར་བསད། དང་པ་ལར་ན།

མ་འཐད་ད། རག་པར་འགར་བའ་ཕར། ཕ་མ་ལར་ན། མ་འཐད་ད། ཞག་པ་

དངས་པར་མད་པས་ཆད་པར་འགར་པའ་ཕར་ར་ཞ་ན།

འདའ་ལན་ལ། གབ་མཐའ་ས་བ་གཞན་ག་ལན་དང༌། རང་ལགས་ཀ་

ལན་འདབས་པའ་ཚལ་ལ། །དང་པ་ལ་བ་བག་ས་བ་ཁ་ཅག་ན་ར། སན་མད་

ད། ལས་ད་རང་ག་འབས་བ་བསད་མ་ཟན་ག་བར་མ་གནས་ཀང༌། ལས་

གཉས་ལས་དན་གཞན་པའ་ཐབ་པ་རས་གབ་ལན་མན་འད་བད་ཅག་གས་

རམ་སན་ག་འབས་བ་བསད་པའ་ཕར་ཟར། ཁ་ཆ་བ་བག་ས་བ་ན་ར། ད་ལ་

བའ་སན་མད་ད། ལས་ད་གཉས་ལས་དན་གཞན་པའ་བ་ལན་ག་དཔང་ར་

ས་དའ་ཡ་ག་དང་འད་བ་ཆད་མ་ཟ་བ་རས་གབ་ལན་མན་འད་བད་ཞག་གས་

རམ་སན་ག་འབས་བ་བསད་པའ་ཕར། ཟར།

རང་རད་པ་ཁ་ཅག་དང་ལང་ག་རས་འབང་ག་སམས་ཙམ་པ་རམས་

ན་ར། ད་ལ་བའ་སན་མད་ད། ཀན་གཞའ་རམ་ཤས་ཀ་སང་ད་ལས་ཀ་བག་

ཆགས་བཞག ད་ལ་ཕས་གསས་བཏབ་ནས་རམ་སན་ག་འབས་བ་འབན་

པའ་ཕར། ཟར། མད་ས་བ་དང༌། རགས་པའ་རས་འབང་ག་སམས་ཙམ་པ་

དང༌། རལ་འབད་སད་པའ་དབ་མ་རང་རད་པ་དང༌། ལགས་ལན་འབད་དང་

190

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བཅས་པ་རམས་ན་ར། ད་ལ་བའ་སན་མད་ད། ལས་འཇག་པ་ན་ཡད་ཀ་རམ་

ཤས་ཀ་སང་ད་ལས་ག་བག་ཆགས་བཞག །ད་ལ་ཕས་རན་གས་གསས་

བཏབ་ནས་རམ་སན་ག་འབས་བ་འབན་པའ་ཕར། ཟར་ར།

རང་ལགས་ག་ལན་ན། དག་མ་དགའ་ལས་དང༌། རམ་སན་ག་འབས་

བའ་བར་ད་དས་རང་པས་ཆད་པ་ཡད་ཅང༌། ལས་གཉས་པ་ད་རམ་སན་

ག་འབས་བ་ཡད་འང་དང་ཡད་མ་འང་མ་བསད་ཀ་བར་མ་སད་ཀང༌། ལས་

དས་འབས་བ་ད་གཉས་མ་བསད་པའ་སན་མད་ད། ལས་འཇག་པའ་ཚ་

རང་བཞན་གས་མ་འཇག་ཅང༌། ཐ་སད་ད་ཕང་པ་བརན་ནས་བཏགས་པའ་

ང་ཙམ་ག་སང་ད་ལས་ཀ་བག་ཆགས་བཞག །ད་ལ་ཕས་རན་གས་གསས་

བཏབ་ནས་རམ་སན་ག་འབས་བ་ཡད་འང་དང་ཡད་མ་འང་བསད་པའ་ཕར།

ལན་འདབས་ཚལ་ད་འཕགས་པའ་བཞད་པའང་ཡན་ཏ། ར་ཤས་ལས། གང་

ཕར་ལས་ན་ས་བ་མད། །འད་ལར་རང་བཞན་མད་དའ་ཕར། །གང་ཕར་

ད་ན་མ་སས་པ། །ད་ཕར་ཆད་ཟར་མ་འགར་ར། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

ལས་རང་བཞན་གས་མ་སས་པས་རང་བཞན་གས་མ་འགགས་ལ། ལས་

རང་བཞན་གས་མ་འགགས་པར་འདད་པའ་ལགས་འདར་ཞག་པ་དངས་

པར་རང་བ་ཡན་ཏ། རང་རད་པ་མན་ཆད་ཀ་ལགས་ལ་མ་ག་ཞག་པའ་ཚ།

མ་གའ་ཆ་ཤས་ཀ་དངས་པ་ཐམས་ཅད་ལག་པས། མ་ག་ཞག་པ་ད་དངས་

པར་མ་གབ་པ་དང༌། རག་པ་དང༌། མད་དགག་ཏ་འདད། མ་གའ་ཞག་པ་མ་

བརགས་མ་དཔད་པར་འཇག་པའ་ལགས་ལ་མ་ག་ཞག་པའ་ཚ། མ་གའ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

191

ཆ་ཤས་ཀ་དངས་པ་ཐམས་ཅད་ལག་ཀང༌། མ་གའ་ཞག་པ་ད་དའ་རན་ད་

གར་པའ་མ་ཡན་དགག་དང་དངས་པའ་གཞ་མཐན་ད་ཁས་ལན་པའ་ཕར།

དས་ན་འདར་མར་གའ་འདས་མ་འངས་ད་ལ་གསམ་དངས་པར་བཞད་པ་

ཡན་ཏ། སར་མ་ག་ས་བའ་ར་ཡད་ཀང༌། དགན་དས་ཀ་ཞང་ལ་བར་ར་

ཤག་རན་མ་ཚང་བའ་དབང་གས་ད་མ་ག་མ་སས་པའ་ཆ་མ་ཡན་དགག་

ད། མ་གའ་མ་འངས་པ་དང༌། མ་གའ་ང་བར་སས་པའ་དངས་པ་དའ་ད་ལ་

བ་དང༌། ད་རང་གབ་དས་ཀ་སད་ཅག་གཉས་པའ་དས་ས་ཞག་པའ་ཆ་མ་

ཡན་དགག་ད། དའ་འདས་པར་འཇག་ཅང༌། ད་དག་དངས་པར་འདད་པ་

ཡན་པའ་ཕར། མ་གའ་ཞག་པ་ད་སས་ལ་མ་འགགས་པ་ཡན་ཀང༌། ད་ལ་

བ་མ་ཡན་ཏ། མ་ག་ཞག་པ་སད་ཅག་དང་པ་ད་མ་གའ་ཞག་པ་དང༌། ཞག་

པ་སད་ཅག་གཉས་པ་ཕན་ཆད། ད་དག་ག་ཞག་པ་ཡན་པས་ད་ལ་བ་མ་

ཡན་པའ་ཕར། མ་གའ་ཞག་པ་སགས་ཀང་དངས་པ་ཡན་ཏ། རང་རང་ག་

རགས་འད་ས་མ་ལས་བང་པའ་ཕར། དས་ན་དས་གསམ་འགལ་བ་ཡན་

ཏ། འདས་པའ་རགས་འད་ཇ་སད་ཅག་བང་བ་ཐམས་ཅད། དངས་པ་གཞན་

ཞག་འདས་པའ་ཆ་ལ་འཇག །མ་འངས་པའ་རགས་འད་ཇ་སད་ཅག་བང་

བ་ཐམས་ཅད་དངས་པ་གཞན་ཞག་དར་མ་སས་པའ་ཆ་ལ་འཇག །ད་ལ་བ་

ན་ཁད་ཆས་ད་ལ་བ་དང་མ་ལན་པའ་ཕར།

192

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

དས་གསམ་མཚན་ཉད་སགས་བཤད་པ།

གསམ་པ་ལ་ཁ་ཅག ཐལ་ཟན་པ། འདས་པའ་མཚན་ཉད། མ་སས་པ།

མ་འངས་པའ་མཚན་ཉད། སས་ལ་མ་འགགས་པ། ད་ལ་བའ་མཚན་ཉད་ཟར་

ན། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། མ་འངས་པ་ད། མ་སས་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར། དར་

ཐལ། ད་སས་པ་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། རང་ག་ར་ལས་སས་པའ་ཕར།

གཞན་ཡང༌། མ་གའ་འདས་པ་ཆས་ཅན། ད་ལ་བ་ཡན་པར་ཐལ། མཚན་

ཉད་དའ་ཕར། དར་ཐལ། སས་པ་གང་ཞག །མ་འགགས་པའ་ཕར། འདད་

མ་ནས་ཏ། འདས་པ་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཆས་ཅན་དའ་ཕར། དར་

ཐལ། ད་ཡད་པའ་ཕར། གཞན་ཡང༌། ད་དག་མ་འཐད་པར་ཐལ། ར་བང་ར་

མ་སས་པ་ཡན་ཀང༌། མ་འངས་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར་དང༌། མ་གའ་མ་འངས་

པ་ད། སས་པ་ལ་འགགས་ཀང༌། ད་ལ་བ་མ་ཡན་པའ་ཕར། ཁ་ཅག །མ་གའ་

དས་ས་མ་འངས་པ་ཡན་ན། མ་གའ་མ་འངས་པ་ཡན་པས་ཁབ་ཟར་ན། མ་

གའ་འདས་པ་ཆས་ཅན། དར་ཐལ། དའ་ཕར། དར་ཐལ། མ་གའ་དས་ས་མ་

སབ་པ་ཡན་པའ་ཕར། རམ་པ་གཅག་ཏ་མ་ཁབ། མ་གབ་ན་དར་ཐལ། དའ་

དས་ས་མ་སས་པ་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། དའ་དས་ས་ས་བཞན་པ་ཡན་

པའ་ཕར། དར་ཐལ། དའ་དས་ས་ས་དགས་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། དའ་

འབས་བ་ཡན་པའ་ཕར། འདད་མ་ནས་ས། ཁ་ཅག མ་གའ་དས་ས་འདས་

པ་ཡན་ན། མ་གའ་འདས་པ་ཡན་པས་ཁབ་ཟར་ན། མ་གའ་མ་འངས་པ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

193

ཆས་ཅན། དར་ཐལ་དའ་ཕར། དར་ཐལ། དའ་དས་ས་འདས་པའ་ཕར ཁ་

ཅག མ་ཁབ་ཟར། མ་གབ་ན་དར་ཐལ། དའ་དས་ས་འགགས་པའ་ཕར།

དར་ཐལ། དའ་དས་ས་ཞག་ཟན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། དའ་ར་ཡན་པའ་

ཕར། འདད་ན་སའ། ཁ་ཅག མ་གའ་ར་ད། མ་གའ་མ་འངས་པ་དང༌། མ་

གའ་འབས་བ་ད། མ་གའ་འདས་པ་ཡན་གསང་ན། འ་ན། མ་ག་ཆས་ཅན།

མ་འངས་པ་ཡན་པར་ཐལ། མ་གའ་མ་འངས་པ་ཡན་པའ་ཕར། འདད་མ་

ནས་ཏ། ད་ལ་བ་ཡན་པའ་ཕར། གཞན་ཡང༌། ཕ་མ་ད་ཆས་ཅན། འདས་

པ་ཡན་པར་ཐལ། མ་གའ་འདས་པ་ཡན་པའ་ཕར། འདད་ན་སའ། །གཞན་

ཡང༌། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། ད་ལར་ཡན་ན། མ་གའ་འབས་བར་གར་པའ་

མ་ག་ད་ཡང༌། མ་གའ་འདས་པར་གར་དགས་པ་ལ། ད་མ་འཐད་པའ་ཕར།

ཕ་མ་དར་ཐལ། ད་ད་ལ་བ་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། མ་ག་ཡན་པའ་ཕར།

གཞན་ཡང༌། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། མ་གའ་འདས་པ་ད། མ་གའ་འབས་བ་

དང༌། མ་གའ་མ་འངས་པ་ད། མ་གའ་ར་ལ་འཇག་ཀང༌། མ་གའ་ར་དང་

འབས་བ་གང་རང་ལ་ད་དང་ད་ཡན་པས་མ་ཁབ་པའ་ཕར།

རང་ལགས་ལ་རང་ཉད་དས་གང་ད་འཇག་པ་དངས་པ་གང་གས་

རང་དས་ལ་ལས་ནས་བཞག་དགས་པའ་ལས་པར་གར་པའ་དངས་པ་ད་

དང་དས་ས་མ་སབ་པ། མ་འངས་པའ་མཚན་ཉད། རང་ཉད་དས་གང་ད་

འཇག་པ་དངས་པ་གང་གས་རང་དས་ལ་ལས་ནས་བཞག་དགས་པའ་ལས་

པར་གར་པའ་དངས་པ་ད་རང་དས་ས་ཐལ་ཟན་པ། འདས་པའ་མཚན་

194

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཉད། རང་ཉད་ཀ་ས་འཆར་བ་ལ་འདས་མ་འངས་ག་ས་འཆར་བ་ལ་ལས་མ་

དགས་པའ་སས་ལ་མ་འགགས་པའ་ཆས། ད་ལ་བའ་མཚན་ཉད། མཚན་

གཞ་ན་སར་ལར་ར། །

རད་པ་སང་པ་ལ། ཁ་ཅག །མ་གའ་ཞག་པ་མ་གའ་ཞག་པ་ཡན་པར་

ཐལ། ད་ཡད་ད་གཞན་ག་ཞག་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར། འདད་ན། མ་གའ་འདས་

པ་དའ་འདས་པ་ཡན་པར་ཐལ། འདད་ན། མ་གའ་འདས་པ་དའ་འདས་པ་

ཡན་པར་ཐལ། འདད་པའ་ཕར། འདད་ན། མ་གའ་འདས་པའ་འདས་པ་

ཡང་མ་གའ་འདས་པ་ཡན་པར་ཐལ། འདད་པའ་ཕར། འདད་ན། མ་ཡན་

པར་ཐལ། མ་གའ་འདས་པའ་འདས་པ་སགས་དང༌། དའ་ཞག་པའ་ཞག་པ་

སགས་འདས་པ་ཇ་སད་བང་བ་ཐམས་ཅད། རང་རང་ག་ས་མའ་འདས་པ་

ཡན་པའ་ཕར། ཟར་ན། མ་ཁབ། ཁ་ཅག །མ་གའ་ར་ད་མ་འངས་པ་ཡན་

པར་ཐལ། མ་གའ་ས་པའ་ར་ཡད་ཅང་ར་ཞག་དས་དར་མ་སས་པའ་ཚ་མ་

ཡན་དགག་ད། མ་འངས་པ་ཡན་པའ་ཕར། ཟར་ན། མ་ཁབ། འདད་ན། མ་

འཐད་པར་ཐལ། ད་ད་ལ་བ་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་རང་ག་འདས་མ་

འངས་ལ་ལས་ནས་ད་ལ་བར་འཇག་རགས་པའ་ཕར། ཁ་ཅག ། འདས་མ་

འངས་གབ་ལ་ཡད་པས་མ་ཁབ་པར་ཐལ། ར་བར་ར་མ་འངས་པ་ཡན་པའ་

ཕར། དར་ཐལ། ད་མ་འངས་པའ་ཕར། ཟར་ན། མ་ཁབ། རགས་དར་ཐལ།

མ་སས་པའ་ཕར། ཁ་ཅག མ་ག་ད། མ་གའ་འདས་པ་འདས་པར་འཇག་པ་

དང༌། མ་གའ་མ་འངས་པ་མ་འངས་པར་འཇག་པའ་དངས་པ་ཡན་པར་ཐལ།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

195

ད་དག་དར་འཇག་བད་ཀ་དངས་པ་ཞག་ཡད་པའ་ཕར། འདད་ན། མ་ག་

ད། རང་ག་འདས་པའ་དས་ས་མ་སབ་པ་དང༌། རང་ག་མ་འངས་པའ་དས་

ས་ཐལ་ཟར་པར་ཐལ། ད་ཡན་པའམ། མ་གའ་འདས་པ་ད། མ་གའ་དས་ས་

མ་སབ་པ་དང༌། མ་གའ་མ་འངས་པ་ད། མ་གའ་དས་ས་ཐལ་ཟན་པ་གང་

རང་ཡན། ཕར་མ་མ་ཡན་པའ་ཕར། ཕ་མ་དར་ཐལ། མ་གའ་འདས་པ་ད།

མ་གའ་དས་ས་མ་སབ་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་དའ་དས་ས་སབ་

པའ་ཕར་ཏ། དའ་དས་ས་འདས་པའ་ཕར་ཏ། དའ་འདས་པ་ཡན་པའ་ཕར་

ན། མ་ཁབ། གང་ད་འདད་ན། མ་ཡན་པར་ཐལ། རང་ག་འབས་བའ་དས་ས་

མ་སབ་པ་དང༌། རང་ག་རའ་དས་ཐལ་ཟན་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ།

ད་རང་ག་འབས་བའ་དས་ས་འདས་ཟན་ཅང༌། རང་ག་རའ་དས་ས་མ་སས་

པ་ཡན་པའ་ཕར། ཁ་ཅག མ་གའ་འདས་མ་འངས་རག་པ་ཡན་པར་ཐལ།

ད་རང་རད་པ་དང་སམས་ཙམ་པ་མད་ས་པ་གསམ་ག་ལགས་ལ་ད་རག་

པ་ཡན་པའ་ཕར། ཟར་ན། མ་ཁབ། བ་བག་ས་བའ་ལགས་ལ་ཡང་མ་གའ་

འདས་མ་འངས་དངས་མད་དང་རག་པ་ཡན་པར་ཐལ། རང་རད་པ་སགས་

གསམ་ག་ལགས་ལ་ད་རག་པ་ཡན་པའ་ཕར། ཟར་ན། མ་ཁབ་ས།

ལགས་འད་དང༌། བ་བག་ས་པ་གཉས་དས་གསམ་དངས་པར་འདད་

པར་མཚངས་ཀང་ཁད་པར་ཡད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། བ་བག་ས་བས་མ་

ག་ལ་བའ་དངས་པ་རམས་རང་རང་ག་དས་གསམ་ཀའ་གནས་སབས་ས་

ཡད་པར་འདད་ཀང༌། འདར་ད་ལར་མ་འདད་པའ་ཕར། ཁ་ཅག ཞག་པའ་

196

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

དངས་པ་ཡད་པར་ཐལ། ཞག་པ་ཡད་པའ་ཕར་འདད་ན། འདས་པའ་དངས་

པ་ཡད་པར་ཐལ། འདད་པའ་ཕར །འདད་ན། འདས་པའ་གང་ཟག་ཡད་པར་

ཐལ། འདད་པའ་ཕར། འདད་ན། ཤ་བའ་གང་ཟག་ཡད་པར་ཐལ། འདད་པའ་

ཕར། ཟར་ན། མ་ཁབ་པ།

ཞག་པ་དངས་པར་ལགས་འདར་ལང་རགས་ཀ་སབ་པ།

ལགས་འདར་ཞག་པ་དངས་པར་སབ་པ་ལ་ལང་རགས་གཉས་ཡད་

ད། ལང་ན། ས་བཅ་བའ་མད་ལས། ས་བའ་རན་གས་ར་ཤ་ཞས་གསངས་

ལ། འད་ཉད་ཀས་ཞག་པ་དངས་པར་བསན་པའ་ཕར། ཇ་ལར་བསན་ན།

ཡད་ད། སམས་ཅན་ད་ཤ་བ་ན་ད་ཉད་ཞག་པ་ཡན་ལ། ད་ཡང་ས་བའ་རན་

གས་བསད་པར་གསངས་པའ་ཕར། རགས་པ་ན། མ་ག་ཞག་པ་དངས་པ་

ཡན་པར་ཐལ། དའ་ཞག་པ་ར་རན་ལ་ལས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། མ་ག་ར་

རན་ལ་མ་ལས་པར་མ་འཇག་པའ་ཕར། ཁབ་ས། མ་ག་ཞག་པ་རན་ལ་མ་

ལས་ན། ད་འཇགས་པའང་རན་ལ་མ་ལས་པར་འགར་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ལས་རང་བཞན་གས་མད་བར་འབས་བ་འབང་པའ་

དཔ་གང་ཞ་ན། སར་ལས་འགགས་ཤང་རང་བཞན་གས་ཡད་པ་མ་ཡན་

ཀང་ད་ལར་མད་པའ་ལས་འགགས་པ་ལས་ཀང་ན་རང་ག་འབས་བ་ཡད་

པ་ཡན་པ་ཏ། དཔར་ན། གཉད་ལག་པའ་ར་ལམ་ན་བད་མད་ཀ་གཟགས་

དམགས་པའ་ཡལ་དག་མཐང་ནས་ན། གཉད་སད་ཀང་བན་པ་ལ་འགགས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

197

ཤང་མད་པའ་བད་མད་ལ་དམགས་ནས་ཆགས་པ་ས་བར་འགར་བ་ད་

བཞན་ཡན་པའ་ཕར། གསམ་པ་ལ་གཉས། རམ་སན་ཐག་མད་ད་འབན་

པའ་རད་པ་སང་པ་དང༌། ཀན་གཞ་ཡད་པར་སན་པའ་ལང་དང་འགལ་བའ་

རད་པ་སང་པའ། དང་པ་ན། རང་བཞན་གས་མད་པའ་ལས་ཞག་པ་ལས་

འབས་བ་འབང་ན། རམ་སན་ཕང་ཟན་པའ་ལས་ཀས་སར་ཡང་རམ་སན་

འབན་པར་ཐལ་ལ་ཞ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། རམ་སན་ཕང་ཟན་མ་ཟན་

གཉས་རང་བཞན་གས་མད་པར་མཚངས་ནའང་རམ་སན་སན་ཟན་པ་ལས་

སར་རམ་སན་སན་པ་ས་འབན་པ་མ་ཡན་པར་ཤས་པར་བ་དགས་པ་ཡན་

ཏ། དཔ་ཇ་ལར་ན། ཡལ་ན་ཡད་པ་ཉད་མ་ཡན་པར། མཚངས་ཀང༌། རབ་

རབ་ཅན་ག་མག་ག་ས་གཞ་གང་ད་ཡད་པ་མ་ཡན་པའ་ས་ཤད་ཀ་རམ་པར་

ན་མཐང་ག །དངས་པ་གཞན་བང་བའ་ར་ལ་སགས་པའ་རམ་པར་མཐང་བ་

མ་ཡན་པ་ལར་རམ་སན་ཕང་མ་ཟན་པ་ལས་འབན་ཞང༌། ཕང་ཟན་པ་ལས་

མ་འབན་པའ་ཁད་པར་ད་བཞན་ཡན་པའ་ཕར། དར་མ་ཟད། ལས་དཀར་

ནག་ག་འབས་བ་ཡང་ས་སར་ངས་པ་ཡན་ཏ། ཇ་ལ་བ་ཞ་ན། རམ་སན་མ་

དག་བ་ས་ཡད་ད་མ་འང་བ་ན་ནག་པའ་ལས་འབང་ལ། རམ་སན་དག་བ་

ཡད་ད་འང་བ་ཉད། དག་བའ་ལས་ལས་འབང་བ་ཡན་པར་མཐང་བའ་ཕར་

ཏ། ལས་རམས་ཀ་འབས་བ་ས་སར་ངས་པའ་དཔ་བཤད་ཟན་པ་དའ་ཕར་

དག་བ་དང་མ་དག་པའ་ལས་རང་བཞན་གས་མད་པར་རགས་པའ་བ་ཅན་

ག་གང་ཟག་ཆས་ཅན། འཁར་བ་ལས་ཐར་བར་འགར་ཏ། ད་ལས་གལ་པའ་

198

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཐབས་ར་འབས་ཀ་ད་ཁ་ན་ཉད་ལགས་པར་རགས་པའ་ཕར། རལ་བས་

ལས་དང་འབས་བའ་གནས་ཚལ་རམས་ལ་དན་དམ་དཔད་བད་ཀ་རགས་

པས་སམས་པའང་དགག་པར་མཛད་ད། དགས་པ་ན། ཐ་སད་ད་ལས་

རམས་ཀ་འབས་བའ་རམ་པར་སན་པ་ན་བསམ་གས་མ་ཁབ་པས་བ་ཆང་

པའ་ས་སས་ལས་འབས་ལ་སར་བ་བཏབ་ནས་ལས་འབས་ཀ་ངས་པ་སང་

ད་འང་སམ་ད་དགངས་ནས་ད་འགག་པའ་ཆད་ཡན་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ལ་གཉས། དངས་དང༌། དགངས་ཏ་གསངས་པའ་དཔ་

བསན་པའ། །དང་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། ཀན་གཞ་ཐ་སད་ད་ཡང་མད་

ཀང་མད་གཞན་ད་ལས་འབས་ཀ་རན་ད་གསངས་པ་དང་མ་འགལ་བར་

ཐལ། རམ་ཤས་ཚགས་དག་ལས་ང་བ་ཐ་དད་པའ་ཀན་གཞ་ཡད་ཅང༌།

རང་ར་ཐབ་པའ་གང་ཟག་ཉད་ཡད་ལ། གཟགས་སགས་ཀ་ཕང་པ་འད་

དགའ་བ་ཞག་ཉད་བདན་པར་ཡད་ཅས་བསན་པ་འད་ན། གང་ད་བཤད་པ་

ད་ལར་ཆས་ཟབ་པའ་དན་རག་པར་མ་འགར་བའ་གང་ཟག་གང་ཡན་པ་ད་

ལ་དགངས་ནས་གསངས་པ་ཡན་པའ་ཕར་ར། །ཀན་གཞ་ད་ཇ་ལ་བ་ཞ་ན།

རས་པར་ན་སང་ཐན་སགས་ནས་ཤས་དགས་ལ།

འདར་བས་ན། ཀན་གཞ་ཁས་ལན་པ་རམས་ཀས་ད་འདད་ཚལ་ཡད་

ད། རང་འབས་ཀན་བང་ག་ཆས་མཐའ་དག་བསད་པའ་གཞར་གར་པ་ད་

དག་ག་ས་བན་ལ་བ། རམ་ཤས་ཚགས་དག་ས་ས་ལས་ང་བ་ཐ་དད་པའ་

རམ་པར་ཤས་པ་ཞག་ལ་འདད་པའ་ཕར་ཏ། ད་སད་ད་ཡང་ཐག་མ་མད་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

199

པའ་དས་ཀ་ཁམས། ཆས་རམས་ཀན་ག་གནས་ཡན་ཏ། ད་ཡད་པས་ན་

འག་ཀན་དང༌། །མ་ངན་འདས་པའང་ཐབ་པ་ཡན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

འདར་ཀན་གཞ་ཡད་པར་གསངས་པ་ན་དང་དན་ད་འགལ་པ་ཡན་ཏ། ལང་

ད་དས་གདལ་བའ་གདལ་བའ་ངར་དགངས་གཞ་སང་ཉད་ལ་དགངས་ནས་

གསངས་པའ་ཆ་ནས་དང་དན་ད་འགལ་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ཀན་གཞ་མད་པར་མ་ཟད། དངས་པ་རམས་རང་བཞན་

གས་མད་མད་ཀ། རང་བཞན་གས་ཡད་ཅས་དང་དན་ཉད་ད་བསན་པ་ལ་

ཆས་ཅན། དགས་པ་ཡད་པ་ཡན་ཏ། གདལ་བ་བཀ་བའ་ཐབས་ཡན་པའ་

ཕར་ཏ། དཔ་ཇ་ལར་ན། འཇག་ཚགས་ལ་ལ་བ་དང་བལ་ཡང་བལ་བཞན་ད་

སངས་རས་ཀས་ད་ཁ་ན་ཉད་ཁང་ད་ཆད་པའ་ཐབས་ས་ང་དང་ང་ཡ་ཞས་

བསན་པ་ལར་ད་བཞན་ཡན་པའ་ཕར།

ཕ་རལ་མད་པའ་ཤས་པ་རང་བཞན་གས་ཡད་པ་དགག་པ།

གཉས་པ་ལ་གསམ། ཕ་རལ་མད་པའ་ཤས་པ་རང་བཞན་གས་

ཡད་པ་དགག་པ། གཞན་དབང་རང་བཞན་གས་ཡད་པའ་སབ་བད་ཚད་

མ་དགག་པ། སམས་ཙམ་ད་གསངས་པའ་ཙམ་སས་ཕ་དན་མ་འགག་པར་

བསན་པའ། །དང་པ་ལ་གཉས། འདད་པ་བརད་པ་དང༌། ད་དགག་པའ། །དང་

པ་ན། སམས་ཙམ་པ་ན་ར། བང་སམས་ས་དག་པ་བས་ཆས་ཉད་རགས་

200

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཚལ་ན། ང་བ་ཉད་མད་པར་ས་བར་ཁད་ཀས་བཤད་པ་ལར་མ་ཡན་ཏ། གང་

ཞ་ན་འདར་ལར། ཤས་རབ་ཀ་ཕར་ཕན་ག་ཉམས་ལན་ལག་པར་ཐབ་པ་ས་

དག་པ་ལ་གནས་པའ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ད་ཆས་ཅན། ཁད་ཀས་གཟང་

འཛན་རས་ཐ་དད་ཀས་སང་པའ་རན་འབང་ག་དངས་པ་རམ་པར་ཤས་པ་

ཙམ་ག་བདག་ཉད་ད་ད་ཁ་ན་ཉད་རགས་པར་འགར་ཏ། ནང་ག་བག་ཆགས་

སན་པ་ལས་གཟགས་སགས་འབང་བས་སམས་ལས་རས་གཞན་ག་ཕ་

རལ་དན་ག་གཟང་བ་མད་པར་ད་ལས་དན་གཞན་པའ་ད་འཛན་པར་བད་

པ་མ་མཐང་ཞང༌། ས་འག་ས་སང་ས་བའ་སད་པ་གསམ་པ་ན་རམ་པར་ཤས་

པའ་བདག་ཉད་ཙམ་ད་རབ་ཏ་རགས་པས་གཉས་སང་ག་ད་ཁ་ན་ཉད་མངན་

སམ་ད་མཐང་བའ་ཕར་ཕ་ནང་ག་དངས་པ་ཀན་གཞ་ཞས་བ་བ་ཆས་ཅན།

ཁད་ལས་རང་ག་ནས་པས་གཞག་པའ་བག་ཆགས་སན་པ་ལས་ཕར་རལ་

ག་དན་ད་མད་པའ་རམ་ཤས་ཙམ་ཞག་འབང་བ་ཡན་ཏ། དཔ་ཇ་ལར་ཞ་

ན་རང་གས་བསལ་པ་ས་བསད་པ་ལས་ར་མཚ་ཆན་པ་ལས་ཆ་རབས་

འབང་བ་ད་བཞན་ད་ཡན་པའ་ཕར། གཞན་ག་དབང་རམ་ཤས་རང་བཞན་

གས་གབ་པའ་ང་བ་གང་ཡན་པ་ད་ན། གཟང་འཛན་ག་དངས་པ་བཏགས་

པར་རས་ཐ་དད་ད་ཡད་བར་སང་བའ་རར་འགར་བ་ཡན་ཏ། ཀན་གཞ་ལ་

བག་ཆགས་བཞག་པའ་ནས་པ་སན་པ་ལས་དན་སང་ག་དངས་པ་འབང་བ་

བསན་ཟན་པ་དའ་ཕར། དན་སང་ག་ཤས་པ་ད་ཆས་ཅན། ཁད་པར་གསམ་

དང་ལན་པ་ཡན་ཏ། ཕ་རལ་དན་ག་གཟང་བ་མད་པར་འབང་བར་འགར་ལ།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

201

རང་བཞན་གས་ཡད་པ་དང༌། དན་དམ་པར་ས་རག་ག་སས་པ་ཀན་ག་ཡལ་

མ་ཡན་པའ་རང་བཞན་ད་ཡད་པ་ཡན་པའ་ཕར། ཟར།

དའ་དཔ་དགག་ཚལ།

གཉས་པ་ལ་གཉས། རས་པར་དགག་པ་དང༌། དན་བས་པའ། །དང་

པ་ལ་གསམ། དཔ་དགག་པ། དན་དགག་པ། ད་ལར་བཀག་པ་དང་མ་སག་

པ་བསམ་པ་མ་འགལ་བར་བསན་པའ། །དང་པ་ལ་གཉས། ར་ལམ་ག་དཔ་

དགག་པ་དང༌། ས་ཤད་མཐང་བའ་དཔ་དགག་པའ། །དང་པ་ལ་གསམ། ར་

ལམ་ག་དཔས་ཤས་པ་རང་བཞན་གས་ཡད་པར་མ་འགབ་པ། དས་ཕ་དན་

མད་པར་མ་འགབ་པ། དས་དངས་པ་ཐམས་ཅད་བརན་པར་འགབ་པར་

བསན་པའ། །དང་པ་ན། སམས་ཙམ་པ་ཁད་ཀས་ཕ་རལ་མད་པའ་སམས་

རང་བཞན་གས་གབ་པར་འདད་ན། ད་ལར་འདད་པའ་དཔ་ན་གང་ད་ཡད་

ཅས་དས་པ་ལས། ཁ་ན་ར། ར་ལམ་ད་ཕ་རལ་ག་གང་པ་ཆ་མད་ཀང་ཁང་

མག་ཆང་ངར་ཉལ་བའ་ཚ་ད་ན་ར་ལམ་ག་ཡད་ཤས་ལ་གང་ཆན་ག་ཁ་

འཁགས་པར་སང་བ་ཇ་བཞན་ན་ཞ་ན། ཚལ་ད་བསམ་པར་བ་ས། འད་ལར།

སར་ད་འད་བའ་ཤས་པ་འཁལ་བ་ས་ཡང་ཁད་ཀ་ད་ཕ་རལ་མད་པར་ཤས་

པ་རང་བཞན་གས་ཡད་པའ་དཔར་ཡད་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། དས་གང་ག་

ཚ་ངའ་ལགས་ལ་ར་ལམ་ན་ཡང་སམས་རང་བཞན་གས་ཡད་པ་མ་ཡན་པ་

202

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

དའ་ཚ་ས་དའ་ཕར་ར། །ཡང་གལ་ཏ་ར་ལམ་ན་ཡད་རང་བཞན་གས་ཡད་

ད། གཉད་སད་པའ་ཚ་ར་ལམ་མང་བ་དན་པ་ལས་ཏ་དའ་ཕར་ར། །ཞ་ན།

ར་ལམ་ད་སང་བའ་ཕ་རལ་ཡལ་ཡང་ད་བཞན་ད་རང་བཞན་གས་ཡད་པར་

འགར་བར་ཐལ། ཇ་ལར་ཞ་ན་ཁད་ཀས་སད་པའ་ཚ་ངས་ར་ལམ་མཐང་

སམ་ད་དན་པ་ད་འད་བ་ཕ་རལ་ག་ཡལ་མཐང་སམ་ད་དན་པ་ལ་ཡང་ཡད་

པ་ཡན་པའ་ཕར། འདད་པར་མ་ནས་ཏ། ཕ་དན་མད་པའ་ཕར་ར། །རགས་

ཁས། གཉས་པ་ན། གལ་ཏ་ཁ་ན་ར། གཉད་འཐག་པ་ལག་པའ་སབས་ན་

མག་ག་བ་མ་སད་པས། མག་ག་ཤས་པའ་གཟང་བའ་ཕ་དན་ཡད་པ་མན་

ཅང་ཡད་ཀ་ཤས་པ་ཁ་ན་ཡད་ལ། ཡད་ཀ་ཤས་པ་ལ་ཕ་རལ་ད་ཡ་རམ་པ་

སང་བ་ཙམ་ལ་ཕ་རལ་ག་དན་ཉད་ད་མངན་པར་ཞན་པར་འབང་བས་ན།

ར་ལམ་ད་ཕ་དན་མད་པར་ཤས་པ་ཡད་པ་ཇ་ལ་བ་ད་བཞན་ད་སད་པའ་

སབས་འདར་ཡང་འདད་ད་ཞ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། ར་ལམ་ད་ཕ་དན་

མད་ཀང་ཤས་པ་རང་བཞན་གས་གབ་པ་ད་དཔར་མ་རང་པར་ཐལ། འ་ན་

ཇ་ལར་ན། ཁད་ཀ་ལར་ཕ་རལ་ག་ཡལ་ར་ལམ་ད་མ་སས་པ་ད་བཞན་ད་

ཡད་ཀ་རམ་ཤས་ཀང་རང་བཞན་གས་སས་པ་མ་ཡན་ལ། དར་མ་ཟད། ར་

ལམ་ད་མག་ག་ཡལ་གཟགས་དང་ད་གཉས་ཀས་བསད་པའ་སམས་མག་

ག་རམ་ཤས་གསམ་པ་ཐམས་ཅད་ཀང་ན་བརན་པ་ཡན་ཞང༌། ར་བ་དང་ས་

སགས་ལག་མའ་དབང་ཡལ་རམ་ཤས་གསམ་པའང་རང་བཞན་གས་ས་བ་

མད་པའ་ཕར་ར། །

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

203

གསམ་པ་ན། སམས་ཙམ་པ་ཁད་འདད་པ་ལར་ར་ལམ་ག་སམས་

ད་རང་བཞན་གས་ཡད་པ་མ་ཡན་ལ། ད་བཞན་ད་དབང་པའ་སད་ཡལ་

ཡང་རང་བཞན་གས་མད་ཅང་དབང་པ་རམས་ཀང་རང་བཞན་གས་མད་

པར་ཐལ། དཔར་ན། ཐ་མལ་བའ་གཉད་ལག་པའ་ཤས་ངར་ར་ལམ་ག་ཡལ་

དབང་རང་བཞན་གས་གབ་པར་སང་ཡང་དན་ད་རན་པས་ན། ར་ལམ་ཇ་

ལ་བ་ད་བཞན་ད་སད་པའ་སབས་འདར་ཡང་ཡལ་དབང་ཤས་པའ་དངས་

པ་རམས་བརན་པ་ཡན་པའ་ཕར་ཏ། འཇག་རན་འད་ན་ཇ་ལར་ཐ་མལ་པའ་

གཉད་སད་ཀང་མ་རག་པའ་གཉད་ཀ་ང་བར་ཡལ་དབང་རམ་ཤས་གསམ་

ཆར་རང་བཞན་གས་ཡད་པ་ད་བཞན་ད། ཇ་སད་ད་ཐ་མལ་པའ་གཉད་མ་

སད་པ་ད་སད་ད་གང་ཟག་དའ་ཤས་ང་ད་ལ་ཡལ་དབང་རམ་ཤས་གསམ་

པ་ཡད་ཀང༌། གཉད་སད་པར་གར་པ་ན་ཤས་ང་དར་ར་ལམ་ག་ཆས་

གསམ་ཆར་ཡད་པ་མན་པ་ལར། གཏ་མག་ག་གཉད་སད་པ་ལས་ད་ཁ་ན་

ཉད་མངན་སམ་ད་རགས་པའ་གང་ཟག་ག་ཡ་ཤས་ཀ་ང་བར་ཆས་གསམ་

པ་རང་བཞན་གས་མ་སང་བའ་ཚལ་ད་ཉད་ད་བཞན་ཡན་པའ་ཕར། དའ་

དན་བས་ན། ར་ལམ་ག་ཤས་པ་རང་བཞན་གས་མ་གབ་པར་ཐལ། གཉས་

ལག་པའ་སབས་ས་ཡལ་དབང་རམ་ཤས་གསམ་བདན་པར་སང་ཡང༌།

གཉད་སད་པའ་ཚ་ད་གསམ་མ་བདན་པར་མཚངས་པའ་ཕར་དང༌། ད་

བཞན་ད་མ་རག་པ་དང་ལན་པའ་ང་བར་ཡལ་དབང་རམ་ཤས་གསམ་རང་

བཞན་གས་གབ་པར་སང་ཡང༌། མ་རག་པ་སངས་པའ་སངས་རས་ཀ་ཡ་

204

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཤས་ཀ་ང་བར་ད་གསམ་མ་བདན་པར་སང་བའ་ཚལ་དཔ་དན་ས་ཕ་ཕན་

ཚན་སར་བའ་ཚ་མཚངས་པའ་ཕར་ཞས་པའ། །

གཉས་པ་ན། གང་ད་ས་ཤད་མད་ཀང༌། དར་སང་བའ་ཤས་པ་རང་

བཞན་གས་གབ་པ་སད་ད་ཞ་ན། དཔ་ད་ཡང་མ་འཐད་པར་ཐལ། མག་ག་

དབང་པ་རབ་རབ་དང་བཅས་པའ་བ་གང་གས་རབ་རབ་ཀ་མཐ་ལས་གཞ་

དར་ས་ཤད་མད་བཞན་ད་ས་ཤད་རམས་གང་མཐང་བ་ན། གང་ཟག་དའ་བ་

ལ་ལས་ནས་མག་ཤས་ད་དང་ས་ཤད་གཉས་ཆར་བདན་པ་ས་གཉས་ཀར་

སང་བ་ཡད་ལ། རབ་རབ་མད་པར་དན་གསལ་བར་མཐང་བ་ལ་ལས་ནས་

ད་གཉས་ཀའང་རན་པ་ཡན་པ་ས་མ་བདན་པའ་ཕར། ས་ཤད་མད་པར་ས་

ཤད་འཛག་སང་ག་བ་ད་རང་བཞན་གས་ཡད་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། གལ་ཏ་

ཤས་བ་ས་ཤད་ག་རམ་པ་ཅན་ག་བ་རང་བཞན་གས་ས་བ་ཡད་ན་ན། དའ་

ཚ་ས་ཤད་མཐང་བའ་ཤས་པ་དའ་ཡལ་དང༌། དར་མག་ན་རས་ས་འབལ་བ་

ས་གཏད་པའ་རབ་རབ་མད་པ་ལའང་རབ་ཅན་དང་འད་བར་ས་ཤད་ཀ་རམ་

པ་ཅན་ཀ་བ་ས་བར་འགར་ན་ན་ད་ལ་མ་ཡན་པ་དའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ལ་གསམ། བག་ཆགས་སན་མ་སན་ལས་དན་སང་ག་

དབང་ཤས་ས་མ་ས་དགག་པ། སར་ཡང་ཕ་དན་མད་པར་རམ་ཤས་ས་བ་

དགག་པ། བཀག་པ་ལ་ལང་རགས་ཀས་མ་གནད་པར་བསན་པའ། །དང་པ་

ལ་གཉས། འདད་པ་བརད་པ་དང་ད་དགག་པའ། །དང་པ་ན། སམས་ཙམ་པ་

ན་ར། རབ་རབ་མད་པ་ལ་ས་ཤད་སང་བའ་བ་ས་བར་འགར་པའ་སན་ད་མ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

205

འཇག་ས། ར་མཚན་གང་ག་ཕར་ན། རབ་རབ་མད་པར་ཡལ་མཐང་བ་དག་

ལ་ས་ཤད་ད་སང་བའ་བའ་ནས་པ་བག་ཆགས་ན། སན་པ་མད་པ་དའ་ཕར་

ན་རབ་རབ་མད་པ་ད་ལ་ས་ཤད་སང་བའ་བ་ས་བར་མ་འགར་ག། ཤས་བ་

ས་ཤད་ཡད་པའ་དངས་པ་དང་བལ་བ་ཙམ་གས་བ་ད་མ་ས་བ་མ་ཡན་པའ་

ཕར་ར། །ཞ་ན།

གཉས་པ་དགག་པ་ལ་གཉས། མདར་བསན་པ་དང༌། རས་པར་བཤད་

པའ། །དང་པ་ན། ས་ཤད་ད་སང་བའ་བའ་ནས་པ་ལས་བ་ས་བ་འད་ན་འགབ་

པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། ད་འདའ་ནས་པ་ད་རང་བཞན་གས་མད་པས་ཏ་དའ་

ཕར་ཏ། ད་ལ་འག་ནས་འབང་བའ་རགས་པས་གནད་པའ་ཕར། གཉས་པ་

ལ་གསམ། ད་ལ་བ་དང༌། མ་འངས་པ་དང༌། འདས་པ་ལ་ནས་པ་རང་བཞན་

གས་གབ་པ་དགག་པའ། །དང་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། རམ་ཤས་སས་

པ་ས་ད་ལ་བ་ལ་ནས་པ་རང་བཞན་གས་གབ་པ་སད་པ་ཡད་པ་མ་ཡན་

པར་ཐལ། ཇ་ལར་ཞ་ན། གལ་ཏ་ད་ལར་འདད་པ་དའ་ཚ། ནས་པ་ལ་རམ་

ཤས་ཞས་བརད་པའ་སའ་རས་ས་འབང་བའ་རག་པ་ལ་ཇ་ལར་སང་བ་ལར་

གབ་དགས་པས། རམ་ཤས་དང་དའ་ནས་པ་གཉས་རང་བཞན་གས་གབ་

པའ་གཅག་ཡན་དགས། ད་ཡན་ན། ཐ་དད་མད་པའ་གཅག་ཏ་འགར་བས།

ལས་བ་བད་གཉས་ཀང་གཅག་ཏ་འགར་པའ་ཕར། གལ་ཏ། ནས་པའ་རམ་

ཤས་ཞས་བརད་པའ་སའ་རས་ས་འབང་བའ་ཚ་དག་པའ་སས་རམ་ཤས་

དང་དའ་ནས་པ་གཉས་དན་གཞན་ད་བརད་པ་བཞན་ད་འདད་ན་ད་ཡང་མ་

206

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

འཐད་པར་ཐལ། ད་ལར་ཡན་ན། རམ་ཤས་དང་དའ་ནས་པ་གཉས་འབལ་

མད་ད་འགར་པའ་ཕར། ཡང་ནས་པ་ལས་རམ་ཤས་ཞས་རམ་དབ་ལ་པའ་

སའ་རས་ས་འབང་བ་ལར་འདད་ན་མ་འཐད་པར་ཐལ། ནས་པ་དང་ནས་པ་

ཅན་དས་མཉམ་པ་ལ་ར་འབས་མ་རང་བའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། རམ་ཤས་མ་འངས་པ་ལ་ནས་པ་རང་བཞན་གས་ཡད་

ད་ཞ་ན། རམ་ཤས་སར་མ་སས་པའ་ང་བ་ལ་ཡང་ནས་པ་ཡད་པ་མ་ཡན་

པར་ཐལ། རམ་ཤས་མ་འངས་པ་ད་ལར་ག་རམ་ཤས་ས་མད་པས་ནས་པ་

འད་ན་རམ་ཤས་འདའ་ནས་པའ་ཞས་བསན་མ་ནས་པའ་ཕར་ཁབ་ས། ཁད་

པར་རམ་ཤས་མད་པས་ཁད་པར་ཅན་ག་ནས་པ་ཡད་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར།

གལ་ཏ་ད་ཡད་ན་མ་གཤམ་ག་བ་ལའང་དའ་ནས་པ་ན་ཡད་པར་ཐལ།

འདད་པ་དའ་ཕར། གལ་ཏ་སམ་ཡགས་ཐགས་ཤག་ཅས་སགས། འབང་

འགར་ལ་བསམས་ནས་བརད་པ་ལར་རམ་པར་ཤས་པ་ཕར་འབང་བར་

འགར་པ་དར་བསམས་ཏ་རམ་ཤས་ཀ་ནས་པ་ཞས་བསད་པར་འདད་ད་ཞ་

ན། ད་ཡང་མ་འཐད་པར་ཐལ། རང་བཞན་གས་གབ་པའ་རམ་ཤས་འད་ཡ་

འབང་འགར་མད་པའ་ཕར་ཏ། མ་འངས་པའ་རམ་ཤས་རང་བཞན་གས་

མད་པས་དའ་ནས་པ་ཡང་རང་བཞན་གས་མད་པའ་ཕར། ཁ་ན་ར། རམ་

ཤས་དང་དའ་ནས་པ་གཉས་ཕན་ཚན་ལས་ནས་འཇག་ག་ཞ་ན། ད་ཡང་མ་

འཐད་པར་ཐལ། ཕན་ཚན་དན་ལ་བརན་པའ་འགབ་པ་ན། རང་བཞན་གས་

གབ་པ་མ་ཡན་པ་ཉད་ཅས་དམ་པ་རམས་ཀས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

207

གསམ་པ་ན། གལ་ཏ་རམ་ཤས་སས་ནས་འགགས་པའ་ནས་པ་

སན་པ་ལས་རམ་ཤས་ཕ་མ་ས་བར་འགར་ར་ཞ་ན། རང་བཞན་གས་གབ་

པའ་གཞན་ག་ནས་པ་ལས་འབས་བའ་རམ་ཤས་གཞན་འབང་བར་འགར་

བར་ཐལ། ཅའ་ཕར་ན་རན་ཅན་ག་དངས་པ་རམས་རམ་གས་འབང་བ་

དར། ཁད་ལར་ན་ས་ཕ་ཕན་ཚན་ང་བ་ཉད་ཀས་ཐ་དད་ད་ཡད་པའ་ཕར་ར།

།འདད་ད་ཞ་ན་དངས་པ་ཐམས་ཅད་ན་རང་ག་ར་ཡན་མན་ཀན་ལས་འབང་

བར་འགར་བར་ཐལ། འདད་པ་དའ་ཕར། ཡང་གལ་ཏ་ས་ཕ་རམ་གས་འབང་

བ་དར་ན་རན་ཅན་ག་རས་རམས་རང་བཞན་གས་ཐ་དད་ཡན་མད་ཀ།

སད་ཅག་ས་ཕ་ད་དག་ལ་རན་ན་ཐ་དད་མད་ཅང་གཅག་ཡན་པ་དའ་ཕར་

ཇ་སད་བཤད་པའ་ཉས་པ་མད་ད་ཅ་ན། ད་ཡང་མ་འཐད་པར་ཐལ། སར་

རན་གཅག་པ་འཐད་ཀང་ང་བ་ཉད་ཀས་གབ་པའ་ས་ས་བ་ལ་རད་གཅག་

པ་འད་ན་བསབ་པར་བ་བ་ཞག་ས་ད་ལ་རགས་པས་གནད་པའ་ཕར། དར་

ཐལ། ང་བ་ཉད་ཀས་ཐ་དད་ཡན་པ་རན་ཡད་པའ་སབས་མ་རགས་པའ་

ཕར། དར་ཐལ། དངས་པ་ས་ཕ་བ་གང་དག་རང་གས་མཚན་ཉད་ཀས་ཡད་

པའ་ས་ས་པ་ད་དག་རད་གཅག་ཏ་གཏགས་པ་རགས་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར་

ར། །དཔར་ན །བམས་པ་དང༌། ཉས་སས་ལ་བརན་པའ་རད་ད་གཏགས་

པའ་ཆས་རམས་ན། གང་ཟག་ས་སའ་གཞན་ཉད་ཡན་པའ་ཕར་ན། ད་དག་

རད་གཅག་ཏ་གཏགས་པ་མ་ཡན་པ་བཞན་ཡན་པའ་ཕར་ར། །འདས་ཐ་

སད་ད་རད་གཅག་པ་འཐད་ཀང་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀ་གབ་པའ་ས་བ་ས་ཕ་

208

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ལ་རད་གཅག་པ་མ་འཐད་པར་བསན་ཏ། རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པའ་

ས་ས་བ་ཡན་ན། ལས་མད་ཀ་ས་ས་བ་ཡན་དགས་བར་བསན་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ལ་གཉས། འདད་པ་བརད་པ་དང༌། ད་དགག་པའ། །དང་པ་

ན། ཡང་སམས་ཙམ་པ་ན་ར། ཕ་དན་མད་པར་ཤས་པ་ས་བ་ཡད་ད། ད་མད་

ཀང་དབང་ཤས་རང་ག་བདག་རན་ལ་བརན་ནས་ས་བ་ཡད་པའ་ཕར། ད་

ལར་ཡད་ད། མག་ག་བ་ས་རམ་ཤས་ས་བ་ན་རང་ག་ནས་པའ་བག་ཆགས་

གང་ཞག་ཀན་གཞ་ལ་བཞག་པ་སན་པ་ལས་ད་མ་ཐག་ཏ་མག་ག་རམ་ཤས་

ཀན་ནས་ས་བར་འགར་ཞང༌། མག་རང་ག་རམ་ཤས་ད་གང་ལས་ས་བའ་

རན་ག་ནས་པ་ད་ལ་འཇག་རན་པས་དབང་པ་གཟགས་ཅན་མག་ཅས་བ་

བར་རགས་པར་བད་ཀ། རམ་ཤས་ལས་རས་ཐ་དད་པའ་མག་དབང་མད་

པའ་ཕར་དང༌། དབང་པ་གཟགས་ཅན་གཞན་ལའང་སར་བར་བ་བའ་ཕར།

ད་ཡང་སན་པ་འཛན་པའ་མག་ཤས་ལ་བ་ལ་མཚན་ན། ད་ས་བའ་རའ་

བག་ཆགས་ན་དའ་ར་རན་དང༌། མག་དབང་ན་དའ་བདག་རན། སན་པ་

ན་དའ་དམགས་རན། ཤས་པ་དའ་ས་ལགས་ད་མ་ཐག་ཏ་བང་བའ་ཤས་པ་

ན་དའ་ད་མ་ཐག་རན་ན། །རམ་ཤས་ད་ལས་རང་ག་གཟང་དན་ང་བ་གཞན་

ད་མད་ད། འཇག་རན་འད་ན་དབང་པ་ལ་ལས་བང་བའ་རམ་པར་རག་པ་ལ་

ན། སན་པ་སགས་ཕ་རལ་ག་གཟང་བ་མད་པར་རམ་ཤས་རང་ག་ས་བན་

ཀན་གཞ་ལ་བཞག་པ་སན་པ་ལས་ས་སགས་ས་སང་བ་ཉད་འབང་བར་མ་

རགས་ནས་ས་བས་སམས་ཕ་རལ་དན་ག་རམ་པར་སང་བ་ལ་ཕ་རལ་དན་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

209

ག་གཟང་བར་ཁས་ལན་པ་ས་མངན་པར་ཞན་པ་ཡན་པའ་ཕར་ར། །རམ་པ་

གཅག་ཏ་ན། ར་ལམ་ན་ན་སམས་ལས་གཟགས་དན་གཞན་ད་གར་པ་མད་

པར་རང་ག་བག་ཆགས་ཀ་ནས་པ་སན་པ་ལས་གཟགས་དའ་རམ་པ་ཅན་

གས་སམས་འབང་བ་ཇ་ལ་བ་ད་བཞན་ད། སད་པའ་སབས་ལའང་འདར་ཕ་

རལ་ག་དན་མད་པར་ཡད་ན་ཡད་ད་ཅ་ན།

གཉས་པ་ད་དགག་པ་ན། ད་ལར་འདད་པ་མ་རགས་པར་ཐལ། ཇ་

ལར་ན། མག་དབང་མད་པར་ན་ར་ལམ་ད་ས་སགས་སང་བའ་ཡད་ཀས་

སམས་འབང་བ་ད་ལར་ད་མག་དབང་མད་པར་རམ་ཤས་རང་ག་ས་བན་ག་

བག་ཆགས་སན་པ་ལས། སད་པའ་དས་ས་ལང་བ་ལ་འདར་སན་པ་སགས་

གསལ་བར་སང་བའ་ཤས་པ་ར་མཚན་ཅས་མ་ས་ས་ས་རགས་པར་འགར་

བའ་ཕར་ཏ། ལང་བ་ལ་སད་གཉད་གཉས་ཀའ་དས་ས་མག་དབང་ཁད་པར་

ཅན་མད་པར་མཚངས་པའ་ཕར། དས་ན། ཕ་དན་མད་པར་རམ་ཤས་རང་

བཞན་གས་མ་ས་ས། ར་མཚན་ཇ་སད་བཤད་པ་དའ་ཕར། གལ་ཏ་ཁད་

འདད་པ་ལར་ར་ལམ་ན་ལང་བ་ལ་གཟགས་གསལ་བར་སང་བ་ད་དག་པ་

ཡད་ཀ་རམ་པར་ཤས་པ་ཡ་ནས་པ་སན་པ་ཡད་པའ་རན་གས་ཡན་ལ།

ལང་བ་གཉད་སད་པར་གར་བའ་ཚ་མད་པར་གར་པ་ཡན་ཞས་འདད་ན།

ད་ཡང་མ་འཐད་པར་ཐལ། ལང་བ་ད་ལ་དག་པའ་ནས་པ་སན་པ་སད་པའ་

དས་འདར་མད་པ་ཇ་ལ་བ་ད་ལར་ར་ལམ་ག་ཚ་ཡང་མད་ཅས་ཏ་ཅའ་ཕར་

མ་རགས་ཏ་རགས་དགས་པའ་ཕར་ཏ། དགག་བ་ལ་གཏགས་པའ་ཚ་དན་

210

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཤས་ཡད་མད་མཚངས་པའ་ཕར། ཇ་ལར་མག་མད་པའ་ལང་བ་ལ་སད་

དས་ཕ་རལ་དན་སང་ག་བག་ཆགས་སན་པ་ན་མག་ཤས་ས་བ་འད་ཡ་ར་

མ་ཡན་པ་ལར། ར་ལམ་ད་ཡང་གཉད་ན་དན་སང་ག་ཤས་པ་ས་བའ་ར་མ་

ཡན་པར་ཐལ། ཕ་དན་མད་པར་ཤས་པ་རང་བཞན་གས་ས་ན་བག་ཆགས་

སན་པ་ལ་མ་ལས་པའ་ཕར་ར། །ར་ལམ་ད་ཡང་སད་པའ་སབས་ད་ལ་བའ་

དངས་པ་གཟགས་སགས་སང་བའ་རམ་ཤས་ཀ་རན་མག་ན། བརན་པའ་

ཡལ་ཅན་རགས་པ་རམ་ཤས་ས་བའ་རར་རམ་རན་ད་ཁས་བང་བར་བ་འས་

ཏ་ཅའ་ཕར་ན། བག་ཆགས་བརན་པ་ལས་དན་སང་ག་ཤས་པ་བརན་པ་ས་

བ་དའ་ ཕར། །བས་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། སམས་ཙམ་པས་རམ་པར་རག་

པ་ཙམ་ད་ས་པའ་རད་པ་འད་སལ་བར་བད་ནས་ཏ། དབ་མ་པས་གཞན་

དབང་རང་བཞན་གས་གབ་པ་བཀག་པ་ལ་སམས་ཙམ་པ་འད་ཡས་ལན་ན་

གང་དང་གང་བཏབ་པའ་ལན་ད་དང་ད་ན་བསབ་བ་མ་གབ་པའ་དམ་བཅའ་

དང་མཚངས་པར་མཐང་པས་ཏ་དའ་ཕར།

གསམ་པ་ན། འདར་སམས་ཙམ་པའ་ལགས་ད་ལ་བ་བཀག་པ་ལ་

སངས་རས་ཀ་ལང་གས་མ་གནད་ད། སངས་རས་བཅམ་ལན་འདས་

རམས་ཀས་རང་ལགས་ལ་གསང་རབ་འགར་ཡང་དངས་པ་བདན་པར་

ཡད་ཅས་མ་བསན་པའ་ཕར་ར། །ད་ཡང་ལང་གཤགས་ལས། སད་པ་

གསམ་ན་བཏགས་པ་ཙམ། །ང་བ་ཉད་ཀས་དངས་པ་མད། །བཏགས་པ་

དངས་པའ་ང་བར་ན། །རག་ག་པ་དག་རག་པར་འགར། །རང་བཞན་མད་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

211

ཅང་རམ་རག་མད། །ཀན་གཞ་མད་ཅང་དངས་མད་ན། །བས་པ་ངན་པ་རག་

ག་བ། །ར་དང་འད་བས་འད་དག་ བཏགས། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ལ་གསམ། ཚག་དན། ས་དན། མཐའ་དཔད་པའ། །དང་

པ་ན། ཕ་དན་མད་པར་ཤས་པ་རང་བཞན་གས་ས་བ་མད་ན། ཀང་རས་

གསལ་སང་ཅན་ག་ཤས་པ་ཇ་ལར་ས་སམ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། ད་ལར་

ས་བ་ཡད་པ་མ་འགལ་བར་ཐལ། རལ་འབར་པ་ཡས་བ་མའ་མན་ངག་ག་

དན་མ་སག་པ་བསམ་པ་ལས་ཀང་རས་ཀས་གང་ཞང་ཁབ་པའ་ས་གཞ་

མཐང་བ་གང་ཡན་པ་དར་ཡལ་དབང་རམ་ཤས་གསམ་རན་པར་ཡད་ཀང༌།

ད་གསམ་ཆར་རང་བཞན་གས་ས་བ་མད་པར་མཐང་བའ་ཕར། དར་ཐལ།

ད་ལར་སང་བའ་ཏང་ང་འཛན་ད། ཡལ་ལག་པ་ས་མ་བདན་པ་མས་པས་

ཡད་ལ་བད་པར་མད་ལས་བསན་པའ་ཕར་ར། སམས་ཙམ་པ་ཆས་ཅན།

ཁད་ཀས་ཟས་གར་ག་ལད་མ་སགས་ལ་བལ་བའ་ཚ་གང་ཟག་གཅག་ག་

དབང་པའ་བ་མག་ག་ཤས་པའ་ཡལ་རམས་ཤས་པ་དའ་ང་བར་ཇ་ལར་སང་

བ་ད་བཞན་ད་ལད་མ་བ་གཞན་ལ་ཡང་སང་བ་ཇ་ལ་བ་ད་ལར་མ་སག་པ་

ཡད་བད་ཀ་རལ་འབར་བས་ཡལ་མཐང་བར་ཡང་འགར་ན། དས་མཐང་བ་

ད་བཞན་ད་ཀང་རས་ཀ་ཡལ་དར་བ་གཏད་པའ་རལ་འབར་བ་མ་ཡན་པ་

ཅག་ཤས་ཀས་ཀང་རས་ད་རགས་པར་འགར་བར་ཐལ། ད་ལར་སང་བའ་

ཤས་པ་རང་བཞན་གས་གབ་པའ་ཕར། འདད་ན། ཏང་ང་འཛན་ད་ན་ཆས་

ཅན། བརན་པར་ཏ་ལག་པའ་དན་ཡད་ལ་བད་པ་ཡང་མ་འགར་བར་ཐལ།

212

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

འདད་པའ་ཕར། གཞ་གང་ད་ཆ་འབབ་པའ་ཀང་ད་ལ་ཡ་དགས་འགའ་ཞག་

གས་རག་ཁག་ཏ་སང་བའ་བ་ད་ཡང་ཆས་ཅན། ཕ་རལ་མད་པར་ཤས་པ་

རང་བཞན་གས་གབ་པའ་དཔར་མ་རང་བར་ཐལ། རབ་རབ་དང་ལན་པའ་

དབང་པ་ཅན་གས་ས་ཤད་མཐང་བ་དང་མཚངས་པའ་ཕར།

ཆ་འབབ།

གཉས་པ་ན། སམས་ཙམ་པས་ཕ་དན་མད་པར་ཤས་པ་རང་བཞན་

གས་གབ་པའ་དཔར་ར་ལམ་ག་དཔ་བཀད་པ་མ་འཐད་པར་མ་ཟད་རབ་

རབ་ཅན་གས་ས་ཤད་མཐང་བ་དང༌། ཆ་ཀང་རག་ཁག་ཏ་སང་བའ་བ་ས་བའ་

དཔ་བཀད་པ་ཡང་མ་རགས་ཏ། ད་དག་བསབ་བ་མ་འགབ་པར་མཚངས་

པའ་ཕར། འ་ན། རན་ཤང་གཤར་པའ་ཆ་ཕར་པ་གང་ལ་ལས་ཅན་ག་ལ་མ་

ཡ་དགས་གསམ་གས་ཅག་ཅར་བལས་པའ་ཚ། སང་ཚལ་ཐ་དད་པ་ཡད་

པས། གང་གས་མཐང་བ་ན་ཚད་མས་གབ། གང་གས་མཐང་བ་ན་ཚད་མས་

གབ་པ་མན་ཞ་ན། བརད་པར་བ་ས། གང་ཟག་ད་གསམ་གས་དངས་པ་ད་ལ་

ཅག་ཅར་ད་བལས་པ་དའ་ཚ། ཆ་ཕར་བ་གང་པ་ད་ཉད་དངས་པ་ད་གསམ་

ག་གཞ་མཐན་མ་ཡན་ཀང༌། དའ་ཚ་ཆ་ཤས་གསམ་ལན་ད་ས་བ་ཡན་ཏ།

རན་ཤང་གཤར་བ་ཕར་པ་གང་པ་དའ་ཆ་ཤས་གཅག་གས་ཉར་ལན་དང༌།

ཡ་དགས་ཀ་ལས་ཀས་ལན་ཅག་བད་རན་བས་པ་ལ་བརན་ནས་དའ་ཆ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

213

ཤས་གཅག་ག་རགས་རན་ཕ་མ་རག་ཁག་ཏ་ས་བ་དང་ད་བཞན་ད་མ་དང༌།

ལ་གཉས་ལ་ཡང་སར་ཏ་རམ་པ་བཞན་ད་ཆ་དང་བདད་རར་ས་བ་ཡད་པའ་

ཕར། དའ་ཚ་ཆ་ད་ཆ་ཤས་གསམ་ལན་ད་ས་ཡང༌། གསམ་ཀས་ཆ་ཤས་

གསམ་ཀ་མཐང་བ་ན་མ་ཡན་ཏ། ཡ་དགས་ཀ་ལས་དབང་གས་རག་ཁག་ཏ་

མཐང་ཞང༌། དངས་པ་གཞན་གཉས་མ་མཐང་ལ། ད་བཞན་ད་གཞན་ལའང་

སར་བར་བ་བའ་ཕར། ད་ཡང་ཆ་ད་ཐག་མར་བལ་བ་ཐན་མང་བའ་དབང་ད་

བས་པ་ཡན་ག། ཆ་ཤས་གསམ་ལན་ད་སས་པའ་ཚ་ཆ་ཅན་ག་དངས་པ་ད་

གསམ་ཀས་མ་མཐང་བར་མ་ཟད། ཡ་དགས་གཅག་པས་ལངས་སད་པར་

རམ་པ་དའ་ཚ་ཡ་དགས་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་ལངས་སད་བ་ཡན་པས།

རགས་འད་ཕ་མ་རག་ཁག་ཏ་ས་བར་འགར་བའ་ཕར། འག་བ་ད་གསམ་

གས་དངས་པ་དར་ཅག་ཅར་ཏ་བལས་པའ་ཚ་ཆ་ཤས་དངས་པ་ཚད་གབ་

པ་གསམ་ས་བའ་དཔ་ཡང་ཡད་ད། ལགས་ཀ་གང་བ་དམར་འབར་བའ་ཆ་

ཤས་ཅག་གས་ཉར་ལན་དང༌། ལག་པར་ལགས་སགས་བཏབ་པས་ལན་

ཅག་བད་རན་བས་པ་ལ་བརན་ནས་ལག་པ་དས་ལགས་གང་དར་རག་པའ་

ཚ། ཚ་བའ་རག་བ་མ་མང་བར་རག་བ་གཞན་ཞག་མང༌། ལགས་སགས་མ་

བཏབ་པའ་ལག་པས་རག་པ་ན། ད་ལས་ཟག་ས་མང་པའ་ཕར་དང༌། སས་

ཀའ་དས་ས་ཟ་བའ་འད་ཀ་ཆ་ཤས་ཅག་ག་ཉར་ལན་དང༌། ཡ་དགས་ཀ་

ལས་ཀས་ལན་ཅག་བད་རན་བས་པ་ལ་བརན་ནས་དའ་ལས་ཤས་ཀས་

མང་བར་གར་བའ་ཚ་རག་ས་བ་དང༌། དགན་དས་ས་ཉ་མའ་འད་ཀ་རག་

214

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བའ་ཆ་ཤས་ཅག་གས་ཉར་ལན་དང༌། ཡ་དགས་ཀས་ལན་ཅག་བད་རན་

བས་པ་ལ་བརན་ནས་དའ་ལས་ཤས་ཀ་མང་བར་གར་པའ་གང་རག་ས་བ་

ཡད་པ་ལ་བ་ཡན་པའ་ཕར། དང་པ་དར་ཐལ། རམ་བཤད་ལས། ཐག་མར་

དཔ་བཤད་པར་བ་ས། ལགས་གང་མས་བསག་པའ་དམར་འབར་བ་ལ་རག་

ཀང་མ་ཚག་པའ་རགས་སགས་དང་ལན་པ་ཅག་གས །ཞས་པ་ནས། ཅག་

གས་གབ་པའ་དན་ད་ཉད་ཅག་ཤས་ཀས་དའ་བཟག་ཕགས་ས་གབ་པ་ག་

ལ་ཡན། ཞས་པའ་བར་གསངས་པའ་ཕར། ཕ་མ་དར་ཐལ། ད་ཉད་ལས།

ད་བཞན་ད་བཤས་སངས་ལས། ཡ་དགས་རམས་ལ་སས་ཁའ་དས་ས་ན།

།ཟ་བའང་ཚ་ལ་དགན་ན་ཉ་མ་གང༌། །ཞས་པ་ནས། དངས་པ་ཅག་ཅས་ཀང་

གསངས་པས། གཞང་དན་ཞབ་ཏ་མ་དཔད་པར་ག་བ་རགས་པ་ར་ཤར་

བ་ན་དས་ཚམ་ནས་ཐག་གཅད་མ་ས་ཤག །ཞས་པའ་གསངས་པའ་ཕར།

ལས་ཅན་ག་འག་བ་གསམ་ལ། མཐང་ཚལ་ད་ལར་འབང་བ་ཡན་ཏ། ཐག་

བསས་ལས། ཡ་དགས་དད་འག་མ་རམས་དང༌། །ལ་རམས་ཅ་ལར་རགས་

རགས་ས། །དངས་གཅག་ཡད་ན་ཐ་དད་ ཕར། །དན་མ་གབ་པར་འདད་པ་

ཡན། །ཞས་གསངས་ཤང༌། དའ་བཤད་སར་དག་བསན་བཙན་པས་མཛད་

པར། ཆ་ཀང་ག་དངས་པ་ལ་རང་རང་ག་ལས་ཀ་རམ་པར་སན་པའ་དབང་

གས་ཡ་དགས་ཀས་རག་ལ་སགས་པས་གང་བར་མཐང་བ་དང༌། ད་ཉད་ལ་

དད་འག་ཉ་ལ་སགས་པས་བས་གནས་པར་བད་པ་དང༌། མ་རམས་ཀས་ན་

མངར་བ་དང་དར་བ་དང་བསལ་བའ་ཆར་རག་ཅང༌། ཁས་བད་ད། །འཐང་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

215

ང༌། །དར་འཇག་ག །ཞས་སགས་གསངས་པའ་ཕར། གསམ་པ་ལ། ཁ་

ཅག །ལས་ཅན་ག་ལ་མ་ཡ་དགས་གསམ་གས་ཆ་ཀང་ག་དངས་པ་གཅག་

ཉད་ལ་ཅག་ཅར་ད་བལས་པའ་ཚ། ད་གསམ་གས་མཐང་བའ་དངས་པ་

གསམ་པ་ད་ཆ་ཅན་ག་དངས་པ་གཅག་པ་དའ་ག་ས་ན་ཡད་པར་ཐལ། དའ་

ཚ་དངས་པ་ཚད་གབ་པ་ད་གསམ་ཡད་པའ་ཕར། འདད་ན། རག་ཁག་ལ་

སགས་པའ་དངས་པ་གསམ་པ་ད་ཕན་ཚན་ག་ས་འགག་ནས་མ་ཡན་པར་

ཐལ། འདད་པའ་ཕར། ཟར་ན། མ་ཁབ། འ་ན། སས་བའ་མག་ལ་སགས་

པའ་ཡན་ལག་ལ་པ་ད་སས་བའ་ལས་ཀ་ག་ས་ན་མད་པར་ཐལ། ད་དག་

ཕན་ཚན་ག་ས་འགག་ནས་ཡན་པའ་ཕར། གཞན་ཡང༌། བམ་པའ་མཆ་

ཞབས་སགས་བམ་པའ་ཆ་ཤས་རམས་ཆ་ཅན་བམ་པའ་ག་ས་ན་མད་པར་

ཐལ་ལ། །གལ་ཏ། ཡད་ད་ཞ་ན། བམ་པའ་མཆ་ཞབས་མགན་པ་གསམ་

ཕན་ཚན་ག་ས་འགག་ནས་མ་ཡན་པར་ཐལ། ད་གསམ་ཀ་བམ་པའ་ག་ས་

ན་ཡད་པའ་ཕར། རགས་ཁབ་ཁས་ས། ཁ་ན་ར། དའ་ཚ་ཆ་ཤས་ཀ་དངས་

པ་གསམ་པ་ད། ཆ་ཅན་ག་དངས་པ་ད་དང་ཚད་མཚངས་ཡན་པར་ཐལ།

ལས་ཅན་ག་འག་བ་གསམ་གས་ཆ་ཀང་ག་དངས་པ་གཅག་ལ་ཅག་ཅར་ད་

བལས་པའ་ཚ་ཚད་མཚངས་ས་ཡད་པའ་ཆ་ཤས་ཀ་དངས་པ་གསམ་སད་

པའ་ཕར། ཟར་ན་མ་ཁབ། མ་གབ་ན་དར་ཐལ །དའ་ཚ་ཚད་མཚངས་ངས་

པར་མ་དགས་ཀང་ཚད་མཚངས་ས་སང་བ་ཞག་སད་པའ་ཕར། འདད་མ་

ནས་ཏ། བམ་པ་རང་ག་ཆ་ཤས་རམས་དང་ཚད་མ་མཉམ་པའ་ཕར། ཁ་

216

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཅག ཡ་དགས་འགའ་ཞག་གས་ཆ་བ་གད ་ལ་བལས་པའ་ཚ་ཆ་བ་གད ་

བསམ་པ་ཡད་པར་ཐལ། དའ་ཚ་ད་བསམ་པར་སང་བ་ཡད་པའ་ཕར། ཟར་

ན། མ་ཁབ་ས། དས་ད་མ་མཐང་བར་འག་གཞ་འགམ་པ་སགས་མཐང་བ་

ཙམ་ཡན་པའ་ཕར། ད་ལར་ཡན་ཀང༌། ཡ་དགས་དའ་ལས་ཀས་ཆ་ཀང་

ག་ཆ་ཤས་ཞག་བསམ་པར་སང་བ་ན་སད་ད། སར་ག་འག་བ་གསམ་གས་

དངས་པ་གཅག་ཉད་ལ་བལས་པའ་ཚ་དངས་པ་ཚད་མས་གབ་པ་གསམ་

ས་བ་སད་པའ་ཕར། འདད་མ་ནས་ཏ། དའ་ཚ་གང་ཟག་གཞན་གས་ཆ་

བ་ད་མ་བསམ་པར་མཐང་བའ་ཕར། ཁ་ཅག །ཀན་དགའ་པ་དང་དག་སང་

ལས་བན་གཉས་ཀས་ཅག་ཅར་ད་སན་པའ་ས་ལ་བལས་པ་དའ་ཚ། ས་དར་

མཛས་མ་མཛས་ཀ་ཆ་གཉས་གབ་པར་ཐལ། ཁད་ཀ་གང་ག་དམ་བཅའ་

འཐད་པའ་ཕར། ཟར་ན། མ་ཁབ་ས། དའ་ཚ་ད་ལར་སང་བ་ཙམ་ཡད་ཀང༌།

དངས་གནས་པའ་ཆ་གཉས་མད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། སན་པའ་སས་ཉར་

ལན་བས་པ་ལས་བང་བའ་མ་མཛས་པའ་ཆ་མད་པའ་ཕར། ཁ་ཅག མངན་

པའ་ཆད་བ་བའ་གདལ་བ་དང༌། དས་འཁར་ག་ཆད་ད་བ་བའ་གདལ་བའ་

རགས་གཉས་ཀས་ར་རབ་ལ་ཅག་ཅར་བལས་པའ་ཚ། ར་རབ་གཅག་ག་

ག་ས་ན་ར་རབ་ག་བཞ་དང་ཟམ་པ་གཉས་ཡད་པར་ཐལ། ལས་ཅན་ག་

ལ་མ་ཡ་དགས་གསམ་གས་རན་ཤང་གཤར་བ་ཕར་གང་ལ་བལས་པའ་

ཚ་དའ་ག་ས་ན་ཆ་དང་རག་ཁག་བདད་ར་གསམ་ཅག་ཅར་གབ་སད་པའ་

ཕར། ཟར་ན། འདད་བས་པར། ད་གཅག་ག་ག་སར་ད་གཉས་ཤང་བར་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

217

ཐལ། འདད་པའ་ཕར། ཟར་ན། སན་མད་ད། སར་ར་རབ་ར་གཅག་ཁ་ནའ་

ག་སར་དས་གཅག་ཏ་གཉས་མ་ཤད་ཡང༌། དས་ཁད་པར་ཅན་ག་ཚ་ཤར་

བ་མ་འགལ་བའ་ཕར། དར་ཐལ། དཔར་ན །སར་རལ་ཕན་ག་ག་ས་གཅག་

ཉད་ལ་རལ་རགས་པའ་མ་ཆད་ཀང༌། སངས་རས་བང་སམས་ཀས་ར་

འཕལ་བསན་པའ་ཚ་ཆད་སད་པའ་ཕར །དར་ཐལ། མད་ལས། ས་ཙམ་ཁན་

ལ་དས་གསམ་ཚད་སད་ཀ། སངས་རས་ར་མཚ་ཞང་རམས་ར་མཚ་དང༌།

ཞས་སགས་དང༌། འཇག་པ་ལས་ཀང༌། ད་ལར་སན་ནས་པར་གསངས་པའ་

ཕར། ཁབ་ས། སངས་རས་བང་སམས་ཀ་མཐ་བསམ་གས་མ་ཁབ་པ་ད་

བཞན་ད་ལས་ཀ་རམ་པར་སན་པའང་བསམ་གས་མ་ཁབ་པར་བཤད་པའ་

ཕར། དར་ཐལ། གསང་བ་བསམ་གས་མ་ཁབ་པའ་མདར །བསམ་གས་

མ་ཁབ་པ་བཞ་གསངས་པའ་ཕར། ཁ་ཅག ལགས་གད་ཚ་ཞང་འབར་བའ་

རག་བར་གར་པའ་གང་རག་ཡད་པར་ཐལ། དམ་བཅའ་འཐད་པའ་ཕར། ན་

མ་ཁབ། འདད་མ་ནས་ཏ། དའ་རག་བ་ཡན་ན། ཚ་བའ་རག་བ་ཡན་དགས་

པའ་ཕར། ཁ་ཅག ཡ་དགས་ཀ་མ་ཤས་ལ་ཆ་ཀང་རག་ཁག་ཏ་སང་བ་དང༌།

རབ་རབ་ཅན་ག་མག་ཤས་ལ་བས་ར་གཙང་མའ་ནང་ད་ས་ཤད་སང་བ་

གཉས་ཀན་བཏགས་ཀ་གཟགས་ཡན་པར་ཐལ། ཀང་རས་གསལ་སང་ཅན་

ག་ཡད་ཤས་ལ་ཀང་རས་སང་བ་དང༌། ར་ལམ་ག་ཤས་པ་ལ་མར་སང་བ་

གཉས་ཀན་བཏགས་ཀ་གཟགས་ཡན་པའ་ཕར། ཟར་ན། མ་ཁབ། མ་གབ་

ན་དར་ཐལ། ད་དག་ཆས་ཀ་ས་མཆད་ཀ་ཀན་བཏགས་ཀ་གཟགས་ས་རམ་

218

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བཤད་ལས་གསངས་པའ་ཕར། འདད་མ་ནས་ཏ། གཟགས་ཀ་ས་མཆད་

ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་དག་ག་མག་ཤས་ལ་སང་བའ་གཟགས་ཡན་

པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་མག་ཤས་ད་གཉས་ས་སའ་ང་བར་སང་བ་གང་ཞག

།འདས་མ་བས་མག་ཤས་ད་དག་ག་ང་བར་མ་སང་བའ་ཕར། འན་ཀང༌། ས་

སའ་མག་ཤས་ཀ་ང་བར་བམ་པ་བདན་གབ་ཏ་སང་བ་ན་འདད་དགས་ས། །

གཉས་པ་ན། མདར་ན། ཇ་ལར་ཤས་བའ་ཡལ་རང་བཞན་གས་མད་

པ་ད་བཞན་ད། ཤས་བའ་རམ་པ་ཅན་ག་བ་ཡང་རང་བཞན་གས་མད་ཅས་

དན་འད་ཤས་པར་གས་ཏ་ཤས་པར་བར་རགས་ཏ་ཡལ་ཤས་བ་མད་པར་

ཡལ་ཅན་ག་ཤས་པ་ཡད་པ་མ་འཐད་པའ་ཕར།

ཚད་འགག

གཉས་པ་ལ་བཞ། གཞན་དབང་ག་སབ་བད་རང་རག་དགག་པ།

སམས་ཙམ་པའ་ལགས་བདན་པ་གཉས་ལས་ཉམས་པར་བསན་པ། ད་ནས་

ཀ་སབ་ཀ་ལགས་འདའ་རས་ས་འབང་རགས་པ། གཞན་དབང་དང་འཇག་

རན་པའ་ཐ་སད་འགག་པ་གཉས་མ་མཚངས་པར་བསན་པའ། །དང་པ་ལ་

ཡང་གསམ། གཞན་དབང་ག་སབ་བད་དས་ནས་གཞན་གས་སས་པའ་ལན་

དགག་པ་རགས་པ་གཞན་ཀས་ཀང་རང་རག་མ་འཐད་པ་གཞན་དབང་རང་

བཞན་གས་གབ་པ་མ་གཤམ་ག་བ་དང་མཚངས་པར་བསན་པའ། །དང་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

219

པ་ན། གལ་ཏ་ཕ་རལ་དན་ག་གཟང་བ་མད་པས་ད་ལས་དན་གཞན་པའ་

འཛན་པ་ཉད་དང་བལ་ཞང༌། གཟང་འཛན་རས་ཐ་དད་པ་གཉས་ཀས་སང་

པའ་གཞན་དབང་ག་དངས་པ་རང་བཞན་གས་ཡད་ན་གཞན་དབང་འད་ཡ་

ཡད་པ་ད། སམས་ཙམ་པ་ཁད་ཀ་ཤས་པ་གང་གས་ཤས་པར་འགར་ཞས་

ད་བར་བའ། །ཤས་པས་མ་བཟང་པར་ཡང་ཡད་ཅས་བར་མ་རང་ས། ཚད་

མས་མ་གབ་ན་མད་པར་འགར་བའ་ཕར་ར། །གལ་ཏ། ཕ་དན་མད་པའ་

ཤས་པ་བདན་གབ་ད། རང་མང་པའ་རང་རག་གས་གབ་པ་ཡན་ན་ཞ་ན།

ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། ཤས་པ་ད་ཉད་ཀས་ཤས་པ་ད་ཉད་མང་བར་གབ་པ་

མ་ཡན་པའ་ཕར་ར། །འདའ་སབས་ས་གཉས། རང་རག་འདད་པའ་ཕགས་

ས་བརད་པ་དང༌། ད་དགག་པའ། །དང་པ་ན། རང་རག་འདད་པ་རམས་ན་

ར། རང་རག་ས་བའ་ཚལ་ཡད་ད། སན་འཛན་མངན་སམ་ལ་བའ་སང་ནས་

མཚན་ན། སན་པ་འཛན་པའ་དབང་པའ་མངན་སམ་ད་སས་པ་དའ་ཚ།

སན་པའ་རམ་པ་ཤར་བའ་རག་པ་གཅག་དང༌། སན་པའ་རམ་པ་མ་ཤར་ཡང་

ཁ་ནང་ཁ་ན་ལ་ཕགས་ཞང་གཉས་སང་ཐམས་ཅད་དང༌། བལ་བའ་འཛན་

རམ་ཡན་གར་བ་གཉས་ས་བའ་དང་པ་གཟང་རམ་དང༌། ཕ་མ་འཛན་རམ་

ཡན་པའ་ཕར། ད་ཡང་ཡན་ཏ། དཔར་ན། ཤལ་གང་དག་པ་རས་སན་པའ་

སང་ད་བཞག་པ་ན། སན་པས་ཁ་བསར་བའ་དངས་ཆ་གཅག་དང༌། ཤལ་

གང་རང་ཉད་ཀ་ངས་ནས་དངས་པའ་ཆ་གཉས་ས་བ་ལ་བ་དང༌། མར་མ་

སས་པ་མ་ཉད་ནས་གཟགས་གཞན་གསལ་བར་བད་ཅང༌། རང་ཉད་གསལ་

220

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བའ་ང་བ་ས་བ་ལ་བ་ཡན་པའ་ཕར། རང་རག་འདད་ཚལ་ད་ལར་ཡན་ཏ།

རག་ག་འབར་བ་ལས། རམ་ཤས་ན་གཉས་ས་སང་ས། རང་སང་བ་དང༌།

ཡལ་ད་སང་བའ་ཡལ་ད་སང་བའ་རམ་ཤས་ན་ཕ་རལ་ག་ཡལ་ག་རམ་པར་

གར་ནས། རང་སང་བའ་རམ་ཤས་ཀ་ཡལ་ད་འགར་ར། །ཞས་གསངས་

པའ་ཕར། ད་དག་ག་ལགས་ལ། སན་འཛན་མང་བད་ཀ་འཛན་རམ་དས།

སན་འཛན་དང་རང་ཉད་གཉས་ཀ་མང་བ་ཡན་ཀང༌། རང་ཉད་ལ་རག་བད་

དང༌། སན་འཛན་ལ་རག་བའ་རམ་པ་འཆར་ར་མད་པའ་གཉས་སང་དང་

བལ་བའ་འཛན་རམ་ཡན་གར་བ་ཞག་ཏ་འདད་པ་ཡན་ཏ། རམ་འགལ་ལས།

རག་ཏ་བདག་ལ་ནང་མངན་ཕགས།།རག་བ་རག་བད་རམ་པ་མད།།ཅས་

གསངས་པའ་ཕར། ད་སབ་ཚལ་ཡད་ད། དན་པའ་རགས་ལ་བརན་ནས་

སན་འཛན་མང་བ་ཡད་པར་ན་གབ། མང་བད་ལ་གཞན་མང་དང༌། རང་

མང་གཉས་ས་ཁ་ཚན་ཆད། གཞན་མང་ཡད་ན་མང་བད་ཐག་མད་ད་ཐལ་

བ་དང༌། སན་འཛན་ཕ་མ་སན་པ་ལ་མ་འཇག་པར་ཐལ་བར་འགར་བས་མ་

འཐད་ལ། རང་མང་ཡད་ན་རང་ལས་རངས་ཆད་པའ་ཚལ་གས་ཡད་པའ་

རང་མང་མ་འཐད་པས། སར་བཤད་པ་ལ་བའ་རང་རག་འགབ་པའ་ཕར།

སན་འཛན་ལ་མང་བད་གཞན་མང་མད་ད། ད་ཡད་ན་མང་བད་དན་གཞན་

པ་ད་ཡང་མང་བད་དན་གཞན་པ་ཞག་གས་མང་དགས་པས། ད་ལ་ན་མང་

བད་ཐག་མད་ད་འགར་ཞང༌། ད་ཐག་མད་ཡན་ན། སན་འཛན་ཡང་ཐག་

མད་ད་ཐལ་ལ། ད་ལར་ཡན་ན། ར་བའ་སན་འཛན་མ་འཐད་པས་ད་ལ་མང་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

221

བད་ཀང་མད་པར་འགར་པའ་ཕར། སན་འཛན་ལ་མང་བད་ཡད་ད། དས་

སན་པ་མཐང་སམ་པའ་ཡལ་ཅན་ག་དན་པའ་ས་བ་ཡད་པ་གང་ཞག །སན་

པ་མ་མང་ན་ཡལ་སན་པ་དན་པའ་ཤས་པ་མ་ས་བ་ད་བཞན་ད། སན་འཛན་

ལ་མང་བད་མད་ན། ཡལ་ཅན་སན་འཛན་དན་པའ་དན་ཤས་ས་བ་མ་འཐད་

པའ་ཕར་ད་ལ་ཁ་ན་ར། མང་བད་ཐག་མད་ད་ཐལ་བའ་སན་མད་ད། སན་

འཛན་ཕ་མས་སན་འཛན་ས་མ་མང་བའ་ཕར། ཟར་ ན །སན་འཛན་ཕ་མ་

ཡལ་སན་པ་ལ་མ་འཇག་པར་ཐལ། དས་སན་འཛན་ས་མ་མང་བའ་ཕར།

ཁབ་ས། ནང་ག་སན་འཛན་གཟང་དན་བད་པ་བར་ནས། ཕ་རལ་སན་པ་ལ་

འཇག་པ་དགས་པ་མད་པའ་ཕར། ཁ་ན་ར། སན་མད་ད། སན་འཛན་ས་ཕ་

གཉས་ལ་མང་བད་མ་འད་བ་གཉས་གཅག་ཅར་ད་ས་བའ་ཕར། ཟར་ན། འ་

ན། སམས་ཅན་གཅག་ག་རད་ལ་རམ་པར་ཤས་པ་རགས་མཐན་རས་ཐ་

དད་པ་གཉས་ཅག་ཅར་ད་ས་བར་ཐལ། དམ་བཅའ་འཐད་པའ་ཕར། འདད་

ན། མ་འཐད་པར་ཐལ། མད་ལས། ལས་ཅན་རམས་ཀ་རམ་པར་ཤས་པ་ན་

རད་ར་ར་བ་ཁ་ནའ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

རང་རགས་ཡད་པའ་སབ་བད་བསབ་བ་སགས་དགག

གཉས་པ་ད་དགག་པ་ལ་གཉས། སབ་བད་དགག་པ་དང༌། བསབ་

བ་དགག་པའ། །དང་པ་ན། ཁད་ཀས་དན་པའ་རགས་ལ་བརན་ནས་སན་

222

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

འཛན་ལ་མང་བད་ཡད་པར་སབ་པ་ད། རང་ག་མཚན་ཉད་གབ་པའ་དན་པ་

རགས་ས་འགད་དམ། དན་པ་ཙམ་ཞག་རགས་ས་འགད་པ་གང་ཡན། དང་

པ་ལར་ན། མ་འཐད་པར་ཐལ། ངའ་ལགས་ལ་ད་འད་བའ་དན་པ་དང་རང་

རག་གཉས་མད་པར་མཚངས་པས། སབ་བད་བསབ་བ་དང་མཚངས་པར་

འགར་པའ་ཕར། གཉས་པ་ལར་ནའང་ཁབ་པ་མ་ངས་པ་ཡན་ཏ། མ་ཙམ་

ག་རགས་ལས་མ་ཤལ་དཔག་པ་དང་མཚངས་པའ་ཕར། གཞན་ཡང༌། ད་

མ་འཐད་པར་ཐལ། དན་པའ་རགས་ལས་སན་འཛན་ལ་མང་བད་ཡད་པར་

གབ་ཏ་ཆག་ཀང༌། ཁད་ལར་མང་བ་ལ་རང་མང་གཞན་མང་གཉས་ས་མ་

ངས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། མར་མ་གསལ་བའ་ང་བར་སས་ཀང་རང་ཉད་

ཀས་རང་ཉད་གསལ་བར་ཡང་མ་བད་ལ། རང་ལས་དན་གཞན་གས་ཀང་

གསལ་བར་མ་བད་པ་ལ་བ་ཡན་པའ་ཕར། གལ་ཏ། མར་མས་རང་གས་

རང་གསལ་བར་བད་ད་ཞ་ན། འ་ན། མན་པས་མན་པ་སབ་པར་བད་པར་

ཐལ། འདད་པའ་ཕར། འདད་ན། མན་ནང་ག་བམ་པའ་གཟགས་མཐང་བ་

རན་ལ་མ་ལས་པར་ཐལ། འདད་པའ་ཕར། ཁབ་ས། ར་ཤ་ལས། མར་མས་

རང་དང་གཞན་ག་དངས། །གལ་ཏ་སང་བར་འགར་ན་ན། །མན་པའང་རང་

དང་གཞན་ག་དངས། །སབ་པར་འགར་བ་ཐ་ཚམ་མད། །ཞས་གསངས་པའ་

ཕར།

གཉས་པ་བསབ་བ་དགག་པ་ན། ཁ་ནང་ཁ་ན་ལ་ཕགས་ཞང་གཉས་

སང་ཐམས་ཅད་དང་བལ་བ་དང་རག་བ་རག་བད་ག་རམ་པ་འཆར་ར་མད་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

223

པའ་རང་རག་འདད་པ་མ་འཐད་པར་ཐལ། རང་ཉད་ལ་རག་བ་རག་བད་རམ་

པ་འཆར་ར་མད་པར་རག་བ་རག་བད་ད་འདད་ན་རལ་ག་གཅག་ཉད་ཀས་

རང་གས་རང་གཅད་ནས་པ་དང༌། སར་མ་གཅག་ཉད་ཀས་རང་ཉད་ཀ་ར་

ལ་རག་ནས་པར་ཐལ་བར་འགར་པའ་ཕར། ད་ལར་འགར་ཏ། ཇ་ལར་རལ་

གས་རང་ག་ ས། །གཅད་པར་མ་ཕད་སར་མས་ན། །རང་ལ་རག་པར་མ་

བད་ཀང༌། །རང་ག་སམས་ཀང་ད་བཞན་ན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ད་

ལ་བའ་རང་རག་ད་རང་ཉད་ཀ་རག་བ་རག་བད་གཉས་ཀ་ཡན་པ་མ་འཐད་

པར་ཐལ། ད་ལ་ཇ་ཙམ་ཡད་གཏད་ཀང་རག་བ་རག་བད་ཀ་རམ་པ་འཆར་

ར་མད་པའ་ཕར་ར། །

རང་རག་མད་ཀང་དན་པ་ས་བའ་ཚལ།

གཉས་པ་ལ་གཉས། དངས་དང༌། རང་རག་མད་ཀང་དན་པ་ས་བའ་

ཚལ་ལ། །དང་པ་ན། གལ་ཏ། ཕ་དས་ཀ་དན་པའ་རགས་ལས་རང་རག་ཡད་

པར་འགབ་པ་ཞ་ན །ཕར་རལ་ལ་རང་རག་མ་གབ་པ་བསབ་པར་བ་བའ་

ཕར་ད་བརད་པ་ཡ་དན་པ་རང་བཞན་གས་ཡད་པར་གབ་པ་འད་ན་ཆས་

ཅན། ཁད་རང་རག་ག་སབ་པར་བད་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། ཁད་གཞ་མ་གབ་

པའ་ཕར། གལ་ཏ་ཤས་པ་ད་རང་གས་རང་རག་པར་བད་པ་ན་གབ་ལ་རག་

མད་ཀ་ས་ཡད་ད་ཆག་ཀང༌། ད་ལ་ནའང་དན་པའ་ཤས་པས་ཡལ་དང་ཡལ་

ཅན་ད་དག་དན་པ་ས་མང་བ་ན་རགས་པ་མ་ཡན་ཏ། ཁད་ལར་ན་སར་ག་

224

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཡལ་མང་ག་ཤས་པ་དང༌། ཕས་ཀ་དན་ཤས་གཉས་འབལ་མད་ཀ་གཞན་

ཡན་པའ་ཕར་ཏ། རང་བཞན་གས་གབ་པའ་གཞན་ཡན་པའ་ཕར། ཁབ་ས།

དཔར་ན། ཉར་སས་ཀ་ཤས་པ་ན། བམས་པའ་ཤས་པས་སར་མ་ཤས་པ་ས་

མ་མང་བ་བམས་པའ་རད་སས་པ་བཞན་ན། ཁ་ན་ར་ད་གཉས་མ་མཚངས་

ཏ། དན་ད་ན་རད་གཅག་ཏ་གཏགས་པ་ལ་བད་ཅང༌། དཔ་ད་ན་རད་ཐ་དད་

པ་ཡན་པའ་ཕར་ཞ་ན། ད་ཡང་མ་འཐད་པར་ཐལ། རང་བཞན་གས་གབ་

པའ་གཞན་ཡན་པའ་ཕར་ཤས་པའ་གཏན་ཚགས་འདས་ན། རད་གཅག་

ཏ་གཏགས་པ་དང་ར་འབས་ལ་སགས་པའ་ཁད་པར་ད་དག་ཀང་འཇམས་

པར་བད་པ་བམས་པ་ཉར་སས་ལ་བརན་ཞས་སགས་ཀ་སབས་ས་བཤད་

ཟན་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ལ་གཉས། ཚག་དན་དང༌། ས་དན་ན། དང་པ་ན། གལ་ཏ་

རང་རག་མ་འདད་པ་ཁད་ལར་ན་དན་པ་ས་ཚལ་ཇ་ལར་ཡན་ཞ་ན། ཁ་བ་

ཅག་ག་ལགས་ལ་རང་རག་མད་ཀང་དན་པ་ས་ཚལ་འཐད་པ་ཡན་ཏ། ར་

མཚན་གང་ག་ཕར་ན། སན་འཛན་ལ་བ་དབང་པའ་ཤས་པ་གང་གས་ཡལ་

མང་བར་གར་པ་ད་ལས་དན་པའ་ཤས་པ་འད་རང་བཞན་གས་གཞན་ད་

དབ་མ་པ་ངའ་ལགས་ལ་ཡད་པ་མན་པ་དའ་ཕར། དས་ན་སར་ག་ཤས་

པས་ཡལ་མང་བ་དང་བཅས་པ་ད། ཕས་དན་ཤས་ཀས་ཀང་ད་ལར་ཡན་

པས། འད་སར་ཡང་ང་ཡས་མཐང་སམ་ད་དན་པ་ས་བར་འགར་བ་ཡན་

ཏ། བཏགས་དན་མ་བཙལ་པར་དན་ཚལ་འད་ཡང་འཇག་རན་ག་ཐ་སད་ཀ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

225

ཚལ་ལགས་ཡན་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། སན་འཛན་ལ་མང་བད་རང་རག་མད་ཀང་ངས་སན་

པ་མཐང་སམ་པའ་ཡལ་ཅན་ག་དན་པ་ས་བ་མ་འགལ་ཏ། སན་འཛན་དང་

དན་ཤས་གཉས་རང་བཞན་གས་གབ་པའ་ས་ས་བ་མན་པར་རན་གཅག་

པའ་འབལ་བ་གབ་ཅང༌། སན་འཛན་ག་ཡལ་སན་པ་དང་དན་ཤས་ཀ་ཡལ་

སན་པ་གཉས་ཡལ་གཅག་པའ་ཕར་དང༌། སན་འཛན་ད་ང་མན་ཀང་ངའ་

ཆ་ཤས་ཡན་པས་སན་འཛན་གས་སན་པ་མཐང་བས། ངས་སན་པ་མཐང་

སམ་པའ་དན་པ་ས་བ་འཐད་པའ་ཕར། ད་ལར་ཡན་ཀང་སན་འཛན་ག་

དས་ས་གབ་པའ་སན་པ་ད་དན་ཤས་ཀ་དས་ས་གབ་བ་སམ་ད་དན་པ་ས་

བ་མ་ཡན་ཏ། ད་གཉས་དས་ཐ་དད་པའ་ཕར། གཞན་ཡང༌། སན་འཛན་ག་

དས་ས་ད་མང་བད་ཀ་རང་རག་མད་ཀང་ཕས་རས་སན་པ་མཐང་སམ་

པའ་དན་ཤས་ས་བ་འཐད་པའ་དཔ་ཡང་ཡད་ད། དགན་དས་ས་བ་བ་དག་

ཅན་གས་དམགས་པ་ན་དག་ཞགས་ཏ་དཔད་ཀའ་དས་ས་འབག་ས་ཐས་

པའ་རན་གས་དས་ལངས་པའ་ཚ། བ་བས་དམགས་པ་མ་སངས་པར་བ་

བས་དམགས་པའ་དས་ས་དག་ཞགས་ས་སམ་པའ་དན་ཤས་ས་བ་ལ་བ་

ཡན་པའ་ཕར། ད་སད་ད་ཡང་སད་འཇག་ལས། གལ་ཏ་རང་རག་ཡད་

མན་ ན། །རམ་ཤས་དན་པ་ཇ་ལར་འགར། །གཞན་མང་བ་དང་འགལ་བ་

ལས། །དན་འགར་བ་བའ་དག་བཞན་ན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ཆས་

མཚངས་སར་ཚལ་ཡད་ད། སན་འཛན་ཀ་དས་ས་སན་པ་མཐང་བ་དང༌།

226

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

དགན་དས་ཀ་བ་བས་དམགས་པ་གཉས་ཆས་མཚངས། སན་འཛན་གས་

དས་ས་སན་འཛན་ལ་མང་བད་རང་རག་མད་པ་དང༌། བ་བས་དམགས་

པའ་དས་ས་དག་ཞགས་པ་མ་མང་བ་གཉས་ཆས་མཚངས། སན་འཛན་མ་

སངས་པར་སན་པ་མཐང་སམ་པའ་དན་པ་ས་བ་དང༌། བ་བས་དམགས་པ་

མ་སངས་བར་ད་གཞགས་མ་མང་བའ་དན་པ་ས་བ་གཉས་ཆས་མཚངས་

པའ་ཕར། འད་དག་ལ་ཁ་ན་ར། ཐལ་འགར་བའ་ལགས་ལ། རང་རག་མད་

ཀང་དབང་ཤས་དང་ཡད་ཤས་སགས་འདད་དགས་པས། ད་ཡང་རང་ཉད་

ཀས་རང་གབ་ན། རང་རག་བཀག་པ་དང་འགལ་ལ། མང་བད་དན་གཞན་

ཞག་གས་མང་ན། མང་བད་ཐག་མད་ད་འགར་བའ་གནད་བད་ཁད་རང་

ལ་ཡང་མཚངས་ས། །ཞ་ན། འདའ་ལན་ལ་གཉས། ལན་དངས་དང༌། ཞར་

ལ་ཚད་མའ་རམ་གཞག་བཤད་པའ། །དང་པ་ན། སན་དར་མ་འགར་ཏ།

འདར་གཞལ་བའ་གངས་ངས་ཀ་ས་ནས་ཚད་མའ་གངས་དས་འཇག་ཅང༌།

ཚད་མ་ཡང་གཞལ་བའ་རམ་པ་ཤར་བའ་ས་ནས་གབ་ཀ། ད་ལས་ལགས་

ས་སབ་བད་ཀ་རང་རག་སགས་མ་དགས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཚགས་

གསལ་ལས། ཚད་མའ་གངས་འཇག་པ་གཞལ་བའ་གཞན་ག་དབང་ཡན་

པའ་ཕར་དང༌། གཞལ་བའ་རམ་པའ་རས་ས་བད་པ་ཙམ་གས་རང་ག་ང་བ་

ཡད་པར་རད་པའ་ཚད་མ་ད་དག་ག་རང་ག་ང་བ་རམ་པར་འཇག་པའ་ཕར།

ཞས་གསངས་པའ་ཕར༌། དའ་དན་ན། སན་འཛན་གས་སན་འཛན་གབ་

ཞས་པའ་དན་མ་ཡན་པར་སན་འཛན་གས་སན་པ་གཞལ་སབས་ཀས་སན་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

227

འཛན་ཡད་པར་འགབ་པའ་དན་ཡན་ཏ། སན་འཛན་གས་སན་པ་དན་པའ་

དན་ཤས་ད་ཚད་མ་གཞན་ལ་མ་ལས་པར་རང་སབས་ཀས་འདན། ད་དན་

པའ་དན་ཤས་དས་སན་པ་དང་སན་འཛན་མད་པའ་ས་འདགས་བཅད་ནས་

བ་ཁ་ཕགས་པ་ཙམ་གས་ཡལ་ཡལ་ཅན་གཉས་དན་པའ་དན་ཤས་ཚད་མ་

གཞན་ལ་མ་ལས་པར་རང་སབས་ཀས་འདན་པ་ཡན་ག། སན་འཛན་གས་

རང་ཉད་གབ་ན་རང་རག་བཀག་པ་དང་འགལ་བར་འགར་པའ་ཕར་ཏ། ད་

ལར་ཡང་རམ་བཤད་ལས། སན་པ་གབ་པ་ཉད་ཀས་སན་འཛན་འགབ་ས།

དཔར་ན། ཡལ་དན་པ་ཉད་ཀས་ཡལ་ཅན་དན་པ་ཡན་ག། སར་ཡལ་ཅན་

ཁ་རང་གས་ཁ་རང་གཞན་དག་འདད་པ་ལར་མང་བའ་དབང་གས་དན་པ་ད་

འབང་བ་མན་པ་དང་འདའ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། སང་ཉད་མངན་སམ་

ད་རགས་པའ་སབ་པའ་མཉམ་གཞག་ཡ་ཤས་ཀས་རང་ཉད་གབ་པ་མ་ཡན་

ཀང་འགབ་པ་ཡན་ཏ། དཔ་ས་མ་ད་ཉད་ཀས་གབ་པའ་ཕར་ར། །

ཞར་ལ་ཚད་མའ་རམ་གཞག་བཤད་པ།

གཉས་པ་ཞར་ལ་ཚད་མའ་རམ་གཞག་བཤད་པ་ལ་གསམ། མཚན་

ཉད་དབ་བ། འཕས་པའ་དན་བཤད་པའ། །དང་པ་ན། རང་ག་འཛན་སངས་

ཀ་ཡལ་ད་གར་པའ་གཞལ་བའ་གཙ་བ་ལ་མ་ས་བའ་རག་པ། ཚད་མའ་

མཚན་ཉད། ད་ལར་ཡན་ཀང༌། འདས་བས་ཐམས་ཅད་ས་བར་གསངས་པ་

228

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

དང་མ་འགལ་ཏ། ད་ན་རང་འཛན་རག་པ་ལ་སང་ཚལ་དང་གནས་ཚལ་མ་

མཐན་པའ་བརན་པ་ལ་ས་བའ་ཆས་ཅན་ད་བཤད་པ་ད་ཡན་ལ། ཚད་མའ་

མཚན་ཉད་ཀ་ཟར་ག་མ་ས་བའ་དན་ན། ཚད་མས་ངང་ག་གཞལ་བ་ཇ་ལར་

དཔད་པ་ལར་གབ་པའ་དན་ཡན་པའ་ཕར། ཚད་མ་པ་ལ་གགས་པའ་ཚད་

མའ་མཚན་ཉད་ལར་འདར་ཁས་ལན་པ་མ་ཡན་ཏ། ད་ན་རང་ག་མཚན་ཉད་

ཀས་གབ་པ་གཞར་བཅས་པའ་དབང་ད་བས་ནས་ད་ལར་བཞག་པ་ཡན་

པའ་ཕར། ཚད་མ་ལ། དབ་ན་མངན་སམ་ག་ཚད་མ་དང༌། རས་དཔག་ཚད་

མ་གཉས། རང་ག་རན་རགས་ཡང་དག་ལ་མ་བརན་པར་རང་ག་འཛན་སངས་

ཀ་ཡལ་ག་གཙ་བ་མངན་འགར་བ་ལ་མ་ས་བའ་རག་པ་ད། མངན་སམ་ག་

ཚད་མའ་མཚན་ཉད། མངན་སམ་ག་ཚད་མ་ད་ལ་དབ་ན་གསམ་ད་གངས་

ངས་པ་ཡན་ཏ། དབང་པའ་མངན་སམ་ག་ཚད་མ་དང་ཡད་ཀ་མངན་སམ་

ག་ཚད་མ་དང༌། རལ་འབར་མངན་སམ་ག་ཚད་གསམ་ད་གངས་ངས་པའ་

ཕར། དང་པའ་མཚན་ཉད་ཡད་ད་རང་ག་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་བདག་རན་

དབང་པ་གཟགས་ཅན་པ་ལ་བརན་ནས་སས་ཤང་རང་ག་འཛན་སངས་ཀ་

ཡལ་ད་གར་པའ་གཙ་བ་མངན་གར་པ་ལ་མ་ས་བའ་རག་པ་ད་ད་ཡན་པའ་

ཕར། ད་ལ་དབ་ན་ལ་ཡད་ད། གཟགས་འཛན་པའ་དབང་པའ་མངན་སམ་

ག་ཚད་མ་ནས། རག་བ་འཛན་པའ་དབང་པའ་མངན་སམ་ག་ཚད་མའ་བར་

ལ་ཡད་པའ་ཕར༌།

གཉས་པའ་མཚན་ཉད་ཡད་ད། རང་ག་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་བདག་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

229

རན་ཡད་དབང་ལ་བརན་ནས་དངས་ས་སས་ཤང་ཞ་ལག་ཟང་འབལ་ག་

ཏང་ང་འཛན་ལ་མ་བརན་པར་རང་ག་འཛན་སངས་ཀ་ཡལ་ད་གར་པའ་

གཞལ་བའ་གཙ་བ་ལ་མ་ས་བའ་རག་པ་ད་ད་ཡན་པའ་ཕར། དབ་ན་གསམ་

ཡད་ད། ཕ་རལ་ག་དན་འཛན་པའ་ཡད་མངན། ནང་བད་སག་སགས་འཛན་

པའ་ཡད་མངན། ད་ལས་གཞན་པའ་ཡད་མངན་རམས་ས་ཡད་པའ་ཕར།

གསམ་པའ་མཚན་ཉད་ཡད་ད། རང་ག་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་བདག་

རན་ཞ་ལག་ཟང་འབལ་ག་ཏང་ང་འཛན་ལ་བརན་ནས་དངས་ས་སས་ཤང་

རང་ག་འཛན་སངས་ཀ་ཡལ་ད་གར་བའ་བདག་མད་ཕ་རགས་གང་རང་ལ་

མ་ས་ཞང་རག་པ་དང་བལ་བའ་ཡ་ཤས་ད་ད་ཡན་པའ་ཕར། རང་ག་རན་

རགས་ཡང་དག་ལ་བརན་ནས་རང་ག་གཞལ་བ་ལག་གར་བ་ལ་མ་ས་བའ་

རག་པ་རས་དཔག་ཚད་མའ་མཚན་ཉད། རས་དཔག་ལ་དབ་ན་བཞ་ཡད་

ད། དངས་སབས་རས་དཔག་ཡད་ཆས་རས་དཔག །གགས་པའ་རས་དཔག

།དཔ་ཉར་འཇལ་ག་རས་དཔག་རམས་ཡད་པའ་ཕར། ད་དག་ག་མཚན་

གཞ་ན་གཞན་ནས་ཤས་པར་ བའ། །

གསམ་པ་ན། རང་རད་པ་མན་ཆད་ཀས། ཚད་མ་ཡན་ན། རང་ག་

གཞལ་བ་ལ་མ་འཁལ་ཞང་གསར་ད་མ་ས་པའ་རག་པ་ཡན་པས་ཁབ་པར་

འདད་ཀང༌། ལགས་འད་ལ་ད་ལར་མ་ཁབ་ས། ཚར་མཐང་ག་རད་ཀ་ཐ་སད་

པའ་ཚད་མ་དང༌། མ་རག་བག་ཆགས་ཀས་བསད་པའ་སབ་པ་འཕགས་

པའ་རད་ཀ་ཐ་སད་པའ་ཚད་མ་རམས་རང་ག་གཞལ་བ་ལ་འཁལ་བའ་ཕར།

230

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

དར་ཐལ། ད་རམས་ལ་རང་ག་གཞལ་བ་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པར་

སང་ཡང༌། ད་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་མ་གབ་པའ་ཕར། བམ་པ་ད་བམ་

འཛན་དབང་པའ་མངན་སམ་ག་ཡལ་མངན་སམ་པ་ཡན་ཏ། ད་ལ་མངན་

སམ་ག་ས་དངས་མང་ད་འཇག་པའ་ཕར་དང༌། ཡལ་ཅན་ད་ཡལ་ད་ལ་

ལས་ནས་མངན་སམ་བཏགས་པ་བ་ཡན་པའ་ཕར། དང་པ་དར་ཐལ། ཤས་

པ་གང་ལ་ཡལ་གང་ག་རམ་པ་ཤར་བའ་ཡལ་ད་ཡན་ན། ཤས་པ་དའ་ཡལ་

མངན་སམ་པ་ཡན་པས་ཁབ་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཚག་གསལ་ལས། གལ་

ཏ་མཚན་གཞའམ། རང་ག་མཚན་ཉད་དམ། སའ་མཚན་ཉད་ཀང་རང་ས་

འཇག་རན་ན་ཡད་ན་ན། ཐམས་ཅད་མངན་སམ་ད་དམགས་པར་བ་བ་ཡན་

པའ་ཕར། ལག་ཏ་མ་གར་པ་ཡན་ཏ། དའ་ཕར་དའ་ཡལ་ག་རམ་པར་ཤས་

པ་དང་ལན་ཅག་མངན་སམ་ཉད་ད་རམ་པར་བཞག་ ག །ཞས་གསངས་པའ་

ཕར། འདས་ལག་གར་མད་པར་བསན་པ་ན་མ་ཡན་ཏ། གཞ་གབ་ན། ལག་

གར་དང་མངན་གར་གཉས་ཀ་ཡན་དགས་པའ་ཕར། ཟ་གཅག་ཟ་གཉས་

ས་སང་བའ་དབང་ཤས་སགས་རག་མད་ལག་ཤས་རམས་དང༌། ས་རག་

འཛན་རག་པ་སགས་རག་པ་ལག་ཤས་རམས་ཚད་མ་མ་ཡན་ཀང༌། རང་

ག་སང་བ་ལ་ཚད་མ་ཡན་ཏ། རང་ག་སང་བ་ལ་ལས་ཏ་ཡལ་མངན་གར་པ་

ལ་མ་ས་བའ་རག་པ་ཡན་པའ་ཕར། ད་དག་ཚད་མ་མ་ཡན་ཏ། ད་དག་རང་

ག་ཡལ་ག་གཙ་བ་ལ་ཚད་མ་མ་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་རང་ག་འཛན་

སངས་ཀ་ཡལ་ག་གཙ་བ་ལ་མ་ས་བ་མ་ཡན་པའ་ཕར། འདར་རང་ག་ཞན་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

231

ཡལ་ལ་འཁལ་པའ་རག་པ་ལ། ཚད་མ་མ་ཡན་པས་མ་ཁབ་ས། ས་མ་རག་

པའ་རས་དཔག་ལ་བ་རང་ག་ཞན་ཡལ་ལ་འཁལ་བའ་ཕར། དར་ཐལ། ས་

མ་རག་པ་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་མ་གབ་ཀང་ད་ལ་གབ་པར་སང་བའ་

ཕར། མངན་སམ་ཚད་མ་དང་དཔད་ཤས་མ་འགལ་ཏ། སན་འཛན་དབང་

པའ་མངན་སམ་གས་དངས་ནས་སས་པའ་དན་ཤས་ད་ད་གཉས་ཀའ་གཞ་

མཐན་པ་ཡན་པའ་ཕར། རང་རད་པ་མན་ཆད་ཀ་ལགས་ལ་ས་སའ་རད་

ལ་རལ་འབར་མངན་སམ་མད་ཀང༌། ལགས་འད་ལ་ཡད་ད། གང་ཟག་རང་

ར་ཐབ་པའ་རས་ཡད་ཀས་སང་པའ་སང་ཉད་མངན་སམ་ད་རགས་པའ་ས་

ས་ཡད་པའ་ཕར། ཡད་མངན་ཀང་རམ་འགལ་སགས་ནས་བཤད་པ་དང་

ཇ་ལ་བ་བཞན་མ་མཐན་ཏ། དར་གཟགས་གསལ་བར་མངན་སམ་ད་མཐང་

བའ་རང་ཁ་བའ་ཚར་མཐང་ག་རད་ཀ་ཡད་མངན་ཡད་པར་བཤད། འདར་

ད་འད་བའ་ཚར་མཐང་ག་དབང་མངན་ཡད་ཀང་ད་འད་བའ་ཡད་མངན་

མད་པར་འདད་པའ་ཕར། འད་དག་ག་སར་རས་པར་ན་སང་ཐན་སགས་

ནས་ཤས་པར་བའ། །

གསམ་པ་ན། སམས་ཙམ་པ་ཁད་ཀ་གཞན་དབང་ཤས་པ་གང་གས་

འཛན་པར་འགར་ཏ་མ་འགར་བར་ཐལ། གང་ད་བཤད་པ་ལ་བའ་རང་རག་

ཡད་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ར་མཚན་གང་ད་བརད་པ་ད་ལ་ཡན་

པ་དའ་ཕར། ས་འཛན་ཤས་པ་ལ་བ་ད་ཉད་ཀས་ད་ཉད་འཛན་པར་རགས་

པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། ཤང་ལ་བ་གཅད་པར་བད་པ་པ་དང༌། བཅད་པའ་ལས་

232

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ས་བ་བ་ཤང་དང༌། གཅད་པའ་བ་བ་གསམ་པ་གཅག་མ་ཡན་པས་ཏ་དའ་

ཕར་ར།

བཞ་པ་ན། སམས་ཙམ་པ་ཆས་ཅན། ར་མཚན་གང་གས་ན། མ་

གཤམ་ག་བ་འད་ཡད་པར་མ་རགས་པར་འདད་པ་གཞན་སམས་ཙམ་

པ་ཁད་ལ་མ་གཤམ་ག་བས་གནད་པ་ཅ་ཞག་བསལ་ནས་ད་ཡད་པར་

མ་འདད་པ་བརད་ད་ཡད་པར་ཐལ། གལ་ཏ་རང་བཞན་གས་ས་བ་མད་

ཅང་ཚད་མས་མ་ཤས་པའ་བདག་ཉད་ཅན་ག་གཞན་དབང་རང་ག་ང་བས་

གབ་པའ་དངས་པ་ཡད་པར་ཁད་ཀས་འདད་པའ་ཕར། ཁབ་ས། ད་ལ་ན།

སས་པ་དང་བལ་ཞང་བརད་ད་མད་པའ་མ་གཤམ་ག་བ་ཞག་ཡད་ཅས་

འདད་རགས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་གཉས་འདད་མ་འདད་རམ་པ་ཀན་ཏ་

མཚངས་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། ཀན་རབ་པའ་འཁལ་པའ་ར་ས་གཞ་རས་ས་གབ་

པར་ན་གང་ཞག་འགར་ཏ་མ་འགར་བར་ཐལ། གང་ག་ཚ་གཞན་དབང་

རང་བཞན་གས་གབ་པ་ཅང་ཟད་ཡད་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར། སམས་ཙམ་

པ་གཞན་ག་ལགས་ལར་ན། འཇག་རན་གགས་པའ་རམ་གཞག་སང་ཞག་

འདག་ཅག་ཅས་བ་བ་ལ་སགས་བ་བད་འཇག་ཚལ་ཀན་ཀང་བརག་པ་ས་

འཇག་པའམ་མ་འཐད་པར་ཐལ། གཞན་དབང་ག་རས་ལ་བདན་བར་ཆགས་

པ་ཡ་ས་ནས་ཕ་རལ་ག་དན་འགག་པར་བད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཕ་རལ་

ག་དན་མད་ཅང༌། ནང་ཤས་པ་བདན་པར་ཁས་ལན་པའ་ཕར།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

233

གསམ་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། སབ་དཔན་འཕགས་པ་ཀ་སབ་

ཞབས་ཀས་སལ་ཕ་བའ་ལམ་ལས་ན་ཕ་རལ་ཏ་གར་པ་ལ་ཞ་བ་མང་

འདས་ཐབ་པའ་ཐབས་ཀ་གཙ་བ་མད་པར་ཐལ། ཕ་རལ་ཏ་གར་པ་ད་དག་

ན་ཀན་རབ་དང་ད་ཉད་དན་དམ་པའ་བདན་པ་གཉས་ཀ་རམ་གཞག་ལས་

ཉམས་པར་འགར་ལ། བདན་གཉས་ད་ལས་ཉམས་པས་ཐར་པ་འགབ་པ་

ཡང་བ་མ་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཀན་རབ་ཐ་སད་ཀ་བདན་པའ་རམ་

གཞག་ལགས་པར་རགས་པ་ན་དན་དམ་བདན་པ་ལགས་པར་རགས་པའ་

ཐབས་ས་གར་པ་དང༌། དན་དམ་བདན་པ་ཇ་ལ་བ་བཞན་རགས་པ་ན་སར་

བཤད་པའ་ཐབས་ད་ལས་བང་བར་གར་པ་ཡན་པའ་ཕར། བདན་པ་ད་

གཉས་ཀ་རམ་དབ་གང་གས་མ་ཤས་པའ་གང་ཟག་ད་ན་ཆས་ཅན། ཁད་

ཕན་ཅ་ལག་ག་རམ་རག་ལག་པའ་དབང་ད་སང་ནས་ལམ་ངན་པར་ཞགས་

པ་ཡན་ཏ། ར་མཚན་སར་བཤད་པ་དའ་ཕར་ར། །

བཞ་པ་ན། ཇ་ལར་སམས་ཙམ་པ་ཁད་ཀས་གཞན་དབང་ན་དངས་

པར་ཏ་ང་བས་གབ་པར་འདད་པ་ལར། ཀན་རབ་ཀང་ན་ང་བས་གབ་པར་

བདག་གས་ཁས་མ་བངས་པར་ཐལ། དགས་པའ་འབས་བ་དང་བཅས་

པའ་ཕར་ད་གཟགས་སགས་འད་དག་རང་བཞན་གས་མད་ཀང་ཐ་སད་

ཀ་དབང་ད་བས་ཏ་ཡད་ད་ཞས་འཇག་རན་ག་ང་ཁ་ནར་བས་ནས་བདག་

ན་ས་བར་བད་པའ་ཕར། འཇག་རན་ག་གགས་པ་ལ་མ་ལས་པར་ཀན་

རབ་གཞག་ཏ་མད་ད། ཇ་ལར་ཞ་ན། ཁད་འདད་པ་བཞན་ཟག་བཅས་ཀ་

234

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཕང་པ་སངས་ནས་ཞ་བར་ཞགས་པའ་ལག་མད་མང་འདས་ལ་གནས་པའ་

དག་བཅམ་པ་རམས་ལ་ཟག་བཅས་ཀ་གཟགས་སགས་ཀ་ཀན་རབ་ཡད་

པ་མན་པ་ད་ལར་འཇག་རན་ལ་ཡང་ཀན་རབ་ཀ་རམ་གཞག་རམས་མད་

ན། ད་ལར་མད་པ་ད་བཞན་ད་ཀན་རབ་འད་འཇག་རན་ག་ཐ་སད་ལ་ལས་

ནས་ཀང་ཡད་ཅས་བདག་མ་ས་ཡང་ཀན་རབ་རམས་འཇག་རན་ག་ཐ་སད་

ཀ་དབང་གས་ཁས་ལན་ད་རང་ཞང་རང་བ་ལར་ཁས་ལན་པའ་ཕར། དར་

ཐལ། གལ་ཏ་ད་ལར་མ་འདད་པ་དའ་ཚ་ཁད་ལ་འཇག་རན་ག་གགས་པས་

མ་གནད་ན། ཁད་ཀས་འཇག་རན་ཉད་ལ་ལས་ནས་ཀན་རབ་འད་ན་དགག་

པར་གས་ལ། ཁད་དང་འཇག་རན་གཉས་ཀ་འདར་ན་རད་པར་གས་ཤག་

དང༌། བརན་པའ་ཕ་ནས་གང་སབས་དང་ལན་པ་ད་ལ་བདག་གས་བརན་

པར་བ་བ་ཡན་ཞང༌། ད་ན་འཇག་རན་སབས་ཆ་བས་འཇག་རན་ག་གགས་

པ་ལ་བརན་པར་འས་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ལ་གསམ། ས་བཅ་པའ་མད་ལས་སམས་ཙམ་ད་གསངས་

པའ་དགངས་པ། དན་སམས་གཉས་ཡད་མད་མཚངས་པ། ལང་གཤགས་

ལས་སམས་ཙམ་ད་གསངས་པའ་དགངས་པ་བཤད་པའ། །དང་པ་ལ་

གསམ། ཙམ་ག་སས་ཕ་དན་མ་འགག་པ་ས་བཅ་པའ་ལང་གས་བསབ་པ།

དན་ད་ཉད་མད་གཞན་གས་ཀང་བསབ་པ་ཙམ་ག་སས་སམས་གཙ་བ་ཉད་

ད་བསབ་པའ། །དང་པ་ན། ཁ་ན་ར། ས་བཅ་པའ་མད་ལས་འད་ལར་ཁམས་

གསམ་པ་འད་ན་སམས་ཙམ་མ། །ཞས་གསངས་པས་ཕ་རལ་ག་དན་མད་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

235

ཅང་ཤས་པ་བདན་གབ་ཡད་ད་སམ་ན། མད་ལས་ད་ལར་གསངས་པའ་

ཙམ་ག་སས་ཕ་དན་མ་འགག་པར་ཐལ། མད་དར་ས་དག་པ་མངན་ད་གར་

པ་ཆས་དབངས་ལ་མངན་ད་ཕགས་པའ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ཡས་སད་

པ་གསམ་པ་རམ་ཤས་ཏ་སམས་ཙམ་ད་གང་རགས་པར་གསངས་པ་ད་

ན། རག་པའ་བདག་བད་པ་པ་ཡན་པ་བཀག་པ་རགས་པའ་ཕར་ཏ། ད་ལར་

བཀག་ནས་ཁམས་གསམ་ག་བད་པ་པ་ན་གཙ་བ་སམས་ཙམ་ཞག་ཡན་

པར་རགས་ཞས་པའ་དན་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ས་བཅ་པའ་མད་ལས།

ལགས་ས་བང་བའ་རམ་པར་རན་ཅང་འབལ་བར་འབང་བ་ལ་རབ་ཏ་རག་

ག །ཞས་པ་ནས། ད་དག་ཐམས་ཅད་ཀང་སམས་གཅག་ལ་བརན་པ་དག་ག

།ཞས་པའ་བར་གསངས་པ་དས། རག་པའ་བདག་བཀག་ནས། སམས་ཉད་

བད་པ་པ་ཡན་པར་བསན་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། མད་ད་ལས་སམས་ཙམ་ཞས་གསངས་པ་ལ་བའ་

ཙམ་སས་ཕ་དན་འགག་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། ལང་ཀར་གཤགས་པའ་

མད་ད་ལས་ཀན་མཁན་ག་མ་སགས་པའ་རད་ཀ་བདག་དང་ས་གཙ་བ་

སགས་འཇག་རན་ག་བད་པ་པར་འདད་པའ་ལ་བ་ངན་པའ་ར་བ་ས་མཐན་

པ་འཇམས་པའ་ངག་ག་རང་བཞན་ག་ར་ར་ལ་བ། གང་ཟག་རན་དང་ཕང་

པ་དང༌། །ད་བཞན་རན་དང་རལ་དག་དང༌། །གཙ་བ་དབང་ཕག་བད་པ་

རམས། །སམས་ཙམ་ད་ན་ངས་བཤད་ད། །ཞས་འབང་བ་འད་ན་མད་གཞན་

ད་སམས་ཙམ་ཞས་གསངས་པའ་དགངས་པ་བཅད་པའ་ཕར་ད་སན་པས་

236

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

གསངས་པ་ཡན་པའ་ཕར། ད་ལར་གསངས་པ་ལ་དགས་པ་ཡད་ད། ད་ཁ་

ན་ཉད་རགས་ནས་པའ་བ་ལན་ག་བ་ན་འཕལ་བར་བ་བའ་ཆད་ཡན་པའ་

ཕར། མད་དའ་དན་ད་ལར་ཡན་པར་ཐལ། ཇ་བཞན་ཏ་ཇ་ལར་མ་སགས་

རང་རང་ག་བསན་བཅས་ད་དང་ད་ལས་མ་སགས་རམས་ཀས་གང་ཟག་

དང་སགས་ཏ་རན་དང་ཕང་སགས་ད་དག་བད་པ་པར་སས་པ་ད་དག་བད་

པ་པར་མ་གཟགས་ནས་རལ་བས་སམས་ཙམ་ཞག་འཇག་རན་ག་བད་པ་

པར་གསངས་པ་ཡན་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ན། མད་ལས་སམས་ཙམ་མ་ཞས་གསངས་པ་ན་སམས་

བདན་པར་གབ་ཅང་ཕ་རལ་ག་གཟགས་ན་མད་ད་ཅས་འདར་འགག་པ་

ད་ལར་མད་ཡ་དན་མ་ཡན་པར་ཐལ། འ་ན་ཇ་ལར་ཞ་ན། ད་ཁ་ན་ཉད་ལ་

བ་རས་པ་ལ་སངས་རས་ཞས་བཤད་པའ་ཚ་ཚག་ས་མ་སངས་ཞས་པ་

མ་མངན་པ་ཡན་ཀང་དན་ན་སངས་རས་ཞས་བསད་པ་ཇ་ལ་བ་བཞན་ད།

འདར་ཡང་ད་བཞན་ཏ་གཟགས་སམས་གཉས་ཀ་ནང་ནས་སམས་ཙམ་

ཞག་གཙ་བར་གར་པ་ལ་ཚག་ཕ་མ་གཙ་བར་གར་པ་མ་མངན་པར་བས་

ནས་སན་པས་མད་ལས་འཇག་རན་ལ་ས་ཁམས་གསམ་ན་སམས་ཙམ་

ད་གསངས་པ་ཡན་པའ་ཕར། ད་ལར་ཡན་པར་ཐལ། ཁད་འདད་པ་ལར་

གལ་ཏ་ཁམས་གསམ་པ་འད་དག་རང་བཞན་གས་གབ་པའ་སམས་ཙམ་

མ་ཞས་མཁན་ནས་ས་བཅ་པའ་མད་ད་ལས་ཕ་རལ་དན་ག་གཟགས་ཉད་

དགག་པར་མཛད་ན་ན། སར་ཡང་མད་ད་ལས་བདག་ཉད་ཆན་པ་སངས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

237

རས་ཀས་སམས་རམ་ཤས་ད་གཏ་མག་མ་རག་པ་དང་འད་བད་ཀ་ལས་

གཉས་ལས་སས་པར་ར་མཚན་ཅའ་ཕར་གསངས་ཏ་གསང་བ་མ་རགས་

པར་ཐལ་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཕ་དན་མད་ཅང་སམས་རང་བཞན་གས་

ཡད་ན་བརན་ནས་འབང་བ་མ་འཐད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། རང་བཞན་གས་

ཡད་ན་རན་ལ་མ་ལས་པར་འགར་པའ་ཕར། ཤས་བ་ཆས་ཅན། སམས་

འཇག་རན་ག་བད་པ་པ་ཡན་ཏ། སམས་ཉད་ཀས་ན་སམས་ཅན་ཀ་འཇག་

རན་དང༌། སད་ཀ་འཇག་རན་ཤན་ཏ་ས་ཚགས་པ་འགད་པ་ས་བསད་པར་

བད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། སམས་ཅན་ན་རང་རང་ག་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་

ལས་ལས་སས། སད་ཀ་འཇག་རན་ན་ཐན་མང་པའ་ལས་ལས་སས་ཤང༌།

ལས་ད་ཡང་སམས་ཀས་བསགས་པ་ཡན་པའ་ཕར། རགས་དར་ཐལ།

སན་པས་འག་བ་མ་ལས་པ་རང་རང་ག་ལས་དཀར་ནག་ལས་སས་པར་

གསངས་པ་གང་ཞག །སམས་སངས་ནས་ན་ལས་ཀང་ཡད་པ་མ་ཡན་པའ་

ཕར། ས་བཅ་བའ་མད་ལས་སམས་ཙམ་མ་ཞས་འབང་པའ་མད་ཚག་འད་

ཆས་ཅན། ཁད་ཀས་སམས་ལས་གཞན་པའ་དབང་ཕག་སགས་སད་བཅད་

ཀ་བད་པ་པ་ཡན་པ་བཟག་ག། ཕ་རལ་དན་ག་གཟགས་ན་བཀག་པ་མ་

ཡན་པར་ཐལ། གལ་ཏ་གཟགས་ཡད་པར་འདད་མད་ཀ་གཟགས་ད་ལ་ན་

སམས་བཞན་ད་འག་འང་ག་བ་བ་བད་པ་པ་ན་ཡད་པ་མ་ཡན་པ་དས་ནའ་

ཕར།

གཉས་པ་ན། ཕ་རལ་ག་གཟགས་མད་པར་འདད་ན་ན། ནང་ག་

238

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

སམས་ཡད་པར་མ་འཛན་ཅག །ནང་ག་སམས་ཡད་པར་འདད་པ་ཉད་ཡན་

ནའང་ཕ་རལ་ག་གཟགས་མད་པར་མ་འཛན་ཅག་ས་དན་ཤས་ཡད་མད་

མཚངས་པར་ཐལ། སར་ཇ་སད་བསན་པའ་ཚལ་གས་འཇག་རན་པ་ཡ་ད་

ཉད་ད་རམ་གཞག་ལ་གནས་པ་ལ་ཕ་རལ་ག་གཟགས་ཀ་ཕང་པ་སགས་

འཇག་རན་ལ་གགས་ཏ་ཕང་པ་ལ་ཆར་ཡད་ལ། ད་ཁ་ན་ཉད་མངན་སམ་

རགས་པའ་ཡ་ཤས་འཆར་བར་འདད་པ་ན་རལ་འབར་པ་མཉམ་པར་གཞག་

པ་ལ་མཉམ་གཞག་དའ་གཟགས་ངར་ཕང་པ་ད་ལ་འབང་བར་མ་འགར་

བའ་ཕར། གཞན་ཡང༌། དན་སམས་ཡད་མད་མཚངས་པར་ཐལ། གཟགས་

སགས་ཕང་པ་ལ་པ་ད་དག་ཤས་རབ་ག་ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པའ་ཚལ་ག་

མདར། སངས་རས་ཀས་མཚངས་པར་རང་བཞན་གས་གབ་པ་སངས་ཤང་

ས་བཀག་ལ། མངན་པའ་ཆས་ལས་ན་རང་དང་སའ་མཚན་ཉད་ལ་སགས་

པའ་ས་ནས་མཚངས་པར་གསངས་པའ་ཕར། སམས་ཙམ་པ་ཆས་ཅན།

ཁད་ཀས་ཀན་རབ་དང་དན་དམ་པའ་བདན་གཉས་རམ་པ་འད་དག་བཤག་

པར་བས་ནས་རམ་གཞག་བད་ཀང༌། གཞན་དབང་རས་གབ་ན་བསབས་

ཀང་འགབ་པར་མ་འགར་བར་ཐལ། ཁད་ཀ་འདད་པ་ལར་ག་གཞན་དབང་

རས་ས་གབ་པ་ན་སར་བཀག་པས་ཏ་དའ་ཕར། སར་བཤད་པའ་ད་ལ་བའ་

རམ་པས་དངས་པ་རམས་གདད་མ་ནས་ད་ཁ་ན་ཉད་ད་མ་སས་ཤང་འཇག་

རན་ག་ཐ་སད་ད་སས་པར་རགས་པར་བ་ས། བདན་གཉས་ཀ་རམ་པ་མ་

བཤག་པར་འཇག་ན་དན་ཤས་གཉས་དན་དམ་ད་མད་ཅང་ཐ་སད་ད་ཡད་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

239

པར་མཚངས་པར་འདད་དགས་པ་དའ་ཕར།

མད་གཞན་ཡང་དང་དན་ད་བསན་པ།

གསམ་པ་ལ་གཉས། ཕ་རལ་མད་པའ་སམས་ཙམ་ད་གསངས་པ་

དང་དན་ད་བསན་པ་དང༌། མདའ་དང་ངས་ཀ་དན་རགས་པའ་ཐབས་བསན་

པའ། །དང་པ་ལ་གཉས། དང་དན་ད་ལང་གས་བསན་པ་དང༌། རགས་

པས་བསན་པའ། །དང་པ་ལ་གཉས། དངས་ཀ་དན་དང༌། ད་འད་བའ་མད་

གཞན་ཡང་དང་དན་ད་བསན་པའ། །དང་པ་ན། ལང་གཞན་ཡང༌། ལང་ཀར་

གཤགས་པའ་མད་ས་གང་ལས། ཕ་རལ་སང་བ་ཡད་མད་ད། །སམས་ན་

ས་ཚགས་རམས་ས་སང༌། །ལས་དང་ལངས་སད་གནས་འད་བ། །སམས་

ཙམ་ད་ན་ངས་བཤད་ ད། །ཞས་ཕར་རལ་ད་སང་བ་ལར་ཡད་པ་མ་ཡན་

ཞང༌། སམས་ན་ལས་ལང་སད་སགས་ཀ་རམ་པ་ས་ཚགས་ས་སང་ང་

ཞས་གསངས་པ་ད་ན་ཆས་ཅན། ཁད་ཀས་ཕ་དན་བཀག་ཀང་དགངས་

གཞ་ཡད་ད། ཁད་ཀས་གཟགས་ལ་ཤན་ཏ་ཆགས་པ་གང་ཡན་པ་ད་དག་

ལ་གཟགས་ལ་ཆགས་པའ་རན་གས་བསད་པའ་ཉན་མངས་རམས་བཟག་

པའ་ཕར་ད་གསངས་པ་ས་དའ་ཕར། མད་ད་ཡང་དང་དན་ག་མད་ཉད་ཡན་

ཏ། མད་འད་ན་སན་པས་དང་དན་ཉད་ད་གསངས་ཤང་འད་ན་དང་དན་ཉད་

ད་རགས་པས་ཀང་འཐད་པ་ས་འགབ་པའ་ཕར། རགས་ཟར་དང་པ་དར་

240

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཐལ། ཇ་ལར་ནད་པ་ནད་པ་ལ། །ཞས་སགས་གསངས་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ཕ་རལ་སང་བ་ཡད་མད་ད། ཞས་སགས་དང་དན་ཡན་

པ་འབའ་ཞག་ཏ་མ་ཟད་ཀ་སར་བཤད་པའ་རམ་པ་ད་ལ་བའ་སམས་ཙམ་

པས་ངས་དན་ག་མདར་འདད་པའ་མད་ས་གཞན་ཡང་ཀན་བཏགས་བདན་

པར་མད་ཅང་གཞན་དབང་དང་ཡངས་གབ་གཉས་ས་སར་བདན་གབ་ཏ་

སན་པའ་དགངས་འགལ་ག་མད་དང༌། ལན་པའ་རམ་པར་ཤས་པ་ཟབ་ཅང་

ཕ། །ཞས་སགས་ཀ་མད་རམས་ཆས་ཅན། དང་དན་ག་མད་ཡན་ཏ། དང་

དན་ག་མད་ཉད་ད་ལང་གཤགས་ལས། བ་གས་ཆན་པ་སང་པ་ཉད་དང་མ་

ས་བ་ཞས་སགས་དང་ཇ་ལར་ནད་པ་ནད་པ་ལ། །སན་པ་སན་རམས་གཏང་

བ་ལར། །སངས་རས་ད་བཞན་སམས་ཅན་ལ། །སམས་ཙམ་ད་ཡང་རབ་

ཏ་གསངས། །ཞས་པའ་ལང་འདས་གསལ་བར་བད་པའ་ཕར། ལགས་

འདར་དང་དན་ད་འགལ་རའ་མད་ད་ལ་བཞ་ཡད་ད། མཚན་ཉད་གསམ་ལ་

བདན་པར་ཡད་མད་ས་སར་ཕ་ནས་སན་པའ་མད་དང༌། ཕ་དན་མད་པར་

སན་པའ་མད་དང༌། ཀན་གཞ་ཡད་པ་སན་པའ་མད་དང༌། མཐར་ཐག་ཐག་

པ་གསམ་ད་གབ་པར་སན་པའ་དགངས་འགལ་ག་མད་རམས་ས་ཡད་པའ་

ཕར། ལང་འདས་ཞས་པའ་དན་སར་དངས་པའ་མད་ད་ཁ་ནར་མ་ངས་ཏ།

ད་ལ་ཀན་གཞ་སན་པའ་མད་དང་དན་ད་འགལ་པར་བད་པ་སགས་བཞ་

ཡད་པའ་ཕར། ད་དག་ག་རམ་གཞག་རས་པར་ན་རམ་བཤད་ལས་ཤས་

པར་བའ། །

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

241

གཉས་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། སངས་རས་ཀས་དང་པར་ཤས་བ་

ཕ་རལ་ག་དན་དགག་པ་མཛད་པ་ལ་དགས་པ་ཡད་པ་ཡན་ཏ། ཤས་བ་ཕ་

རལ་ག་བདག་མད་པར་ངས་ནས་ན་ཤས་པ་བདན་གབ་བསལ་བ་ན་བད་

བག་ཏ་རད་ཅས་སངས་རས་རམས་ཀས་གསངས་པའ་ཕར་ཏ། ཤས་བ་ཕ་

རལ་ག་བདག་མད་པར་ངས་ནས་ན། ཤས་པ་བདན་གབ་བཀག་པའ་བདག་

མད་འགབ་པའ་ཐབས་ས་འགར་པའ་ཕར །

མད་དང་ངས་སར།

གཉས་པ་ན། གང་ད་བརད་པ་ད་ལར་དང་ངས་ཀ་ལང་ག་ལ་རས་

ཤས་པར་བས་ཏ་དང་ངས་ཀ་མདའ ་རམ་གཞག་འད་ལར་འཐད་པ་ཡན་

ཏ། མད་ས་གང་དག་ད་ཁ་ན་ཉད་ཀ་དན་གཙ་བར་སན་པ་མ་ཡན་པར་ཀན་

རབ་ཙམ་བཤད་པའ་དན་ཅན་ད་དང་དན་ད་གསངས་པའང་རགས་ནས་

དང་བར་བ་ཞང༌། སང་ཉད་གཙ་བར་སན་པའ་བརད་བའ་དན་ཅན་ག་མད་

ད་ངས་དན་ག་མད་ཤས་པར་གས་ཤག་ས་ཤས་པར་བ་དགས་པའ་ཕར་

ཏ། ད་ལར་ཏང་འཛན་རལ་པ་ལས། སང་པ་བད་བར་གཤགས་པས་བཤད་

པ་ལར། ངས་དན་མད་ས་དག་ག་བ་བག་ཤས། །གང་ལས་སམས་ཅན་

གང་ཟག་སས་བ་བསན། །ཆས་ད་ཐམས་ཅད་དང་པའ་དན་ད་ཤས། །ཞས་

གསངས་པའ་ཕར།

242

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

གཉས་ཀ་ལས་ས་བ་དང་ར་མད་ལས་ས་བ་སགས་འགག་ཚལ།

གཉས་པ་ལ། གཅར་པ་པ་ན་ར། བདག་གཞན་ར་ར་བ་ལས་ས་བར་

འདད་ན། སར་ག་རགས་པས་གནད་པས་མ་འཐད་ཀང༌། གཉས་ཀ་ལས་

ས་བ་ཡད་ད། སས་བ་ལས་བན་ད། རང་ག་བདག་ཉད་ད་གར་པའ་སག་

དབང་ལས་ས་བས་བདག་ལས་ས་ལ། ཕ་མ་སགས་ལས་ས་བས་གཞན་

ལས་ས་ཞང༌། ར་བམ་འཇམ་པའ་བདག་ཉད་ལས་ས་བས་བདག་དང༌། ར་

མཁན་ལས་ས་བས་གཞན་ལས་ས་བས་གཉས་ཀ་ལས་ས་བ་འདད་རགས་

པའ་ཕར་ཟར་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། བདག་གཞན་གཉས་ཀ་ལས་ས་བའང་

རགས་པའ་ང་བ་མ་ཡན་པར་ཐལ། ར་མཚན་གང་ག་ཕར་ན། ར་ར་ལས་

ས་བ་ལ་བཤད་ཟན་པའ་ཉས་པ་ད་དག་ཐག་ཏ་འབབ་པ་ཉད་ཡན་པའ་ཕར་

ར།། དར་ཐལ། གཉས་ཀ་ལས་ས་བ་འད་ན་འཇག་རན་ལས་ཡད་པ་མ་ཡན་

ཞང༌། ད་ཉད་དན་དམ་ད་ཡང་ཡད་པར་འདད་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར་ཏ། གང་

ག་ཕར་ན་བདག་གཞན་ར་ར་ལས་ན་ས་བ་གང་ད་འགབ་པ་ཡད་པ་མ་ཡན་

པའ་ཕར།

བཞ་པ་ན། རང་འཕན་པ་ན་ར། བདག་གཞན་ར་ར་བ་དང་ཚགས་པ་

ལས་ས་བ་གང་འདད་ཀང་རགས་པས་གནད་པས་ར་མད་ལས་ས་བ་ཡད་

ད། ར་བའ་མདངས་ཀ་ཁ་དག་ས་ཚགས་པ་དང༌། ཚར་མའ་ར་བ་དང༌། སན་

མའ་ཟམ་པ་སགས་ར་མད་ལས་ས་བའ་ཕར། ཟར་ན། ད་ལར་འདད་པ་མ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

243

འཐད་པར་ཐལ། གལ་ཏ་དངས་པ་རམས་ར་མད་པ་ཁ་ནར་ས་བར་ལ་ཞག་

འགར་བ་ཡན་ན་ན། དའ་ཚ་དངས་པ་མཐའ་དག་ན་དས་རག་ཏ་རང་ག་ར་

མ་ཡན་པ་ཐམས་ཅད་ཀང་ས་བར་འགར་ཞང༌། ད་ལ་ན། རན་ལས་མ་ལས་

པས་བ་རག་ལ་ར་བའ་མདངས་ས་བར་འགར་པ་སགས་ཀ་སན་ཡད་པའ་

ཕར། གཞན་ཡང༌། ལ་ཏག་སགས་འབས་བ་འབང་བའ་ཆད་ད་འཇག་རན་

པ་འད་ཡས་ས་བན་ལ་སགས་པ་ན་དཀའ་བ་བར་ཕག་དག་ག་ས་ནས་སད་

པར་བད་པར་ཡང་མ་འགར་པར་ཐལ། ར་མད་ལས་ས་བ་འཐད་པའ་ཕར།

རགས་ཁས་གཞན་ཡང༌། གལ་ཏ་འག་བ་ར་ཡས་སང་པར་ས་བར་གར་ན།

འག་བ་རམས་ནམ་མཁའ་ཨད་པ་ལ་ཡ་ད་དང་མདག་བཟང་ད་མད་པ་ཇ་ལ་

བ་བཞན་ཚད་མས་གཟང་ད་མད་པ་ཉད་ད་འགར་དགས་ན། ད་ན་ཆས་མ་

འཐད་པར་ཐལ། ཤན་ཏ་ཆས་བཀ་བའ་འཇག་རན་མངན་སམ་ག་ཚད་མས་

འཛན་པའང་ཡན་པ་ད་ཡ་ཕར། ཤས་བ་ཆས་ཅན། འཇག་རན་མཐའ་དག་

རང་ག་ར་ཁ་ན་ལས་ས་བ་ཡན་པར་ཤས་པར་གས་ཤག་ས་བ་དགས་པར་

ཐལ། ད་ར་ལས་ས་བ་ཚད་མས་གབ་པའ་ཕར། དཔར་ན། རང་ག་བ་སན་

པའ་རམ་པ་ཅན་ན། སན་པ་ལས་ས་བ་བཞན་ན། །རང་འཕན་ན་ར། ཇ་ཙམ་

དབང་པའ་སད་ཡལ་བ། །སས་བ་ད་ཙམ་ཁ་ནར་ཟད། །ཅས་ཁ་བ་ཅག་ག་

གཞང་ལས་འབང་བ་ལར། འཇག་རན་ཕ་རལ་མ་མཐང་བས་ད་མད་ད་ཅ་

ན། རང་འཕན་དས་ན་ཆས་ཅན། ཇ་ལར་ཁད་འཇག་རན་ཕ་རལ་ཡད་པ་

དང་མད་པ་གང་ཡང་ཡང་དག་པར་རགས་པར་འགར་པ་མད་པར་ཐལ། ས་

244

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

སགས་འབང་བ་བཞ་པ་ད་དག་ཁད་ཀ་གཞང་ནས་བཤད་པའ་བདག་ཉད་

གང་ཞག་གས་ན་ཁད་ཀ་བའ་ཡལ་ད་འགར་བ་ད་ལར་ད་ཡ་བདག་ཉད་

ཅན་ད་ན་ཡད་པ་མ་ཡན་ན་དའ་ཚ་རགས་པའ་དན་གང་ལ་ཡད་ཀ་མན་པ་

འཐག་པ་འད་ཉད་ད་ཡད་པ་དང་མ་བལ་བས། ཤན་ཏ་ཕ་བའ་འཇག་རན་

ཕ་རལ་རགས་པ་ལ་ཅ་སས་པ་ཡན་པའ་ཕར། འཇག་རན་ཕ་རལ་འགག་

པར་བད་པའ་དས་ས་རང་འཕན་བདག་ཉད་ན་ཆས་ཅན། ཤས་བའ་རང་

བཞན་ཕན་ཅ་ལག་ཏ་ལ་བར་རགས་པར་བ་དགས་པར་གསལ་ཏ། འཇག་

རན་ཕ་རལ་ལ་སར་པ་འདབས་པ་ད་ཡ་ལ་བའ་རམ་པའ་རན་མཚངས་པའ་

ལས་ཀ་ཁག་པ་དང་ལན་པ་ཉད་ཡན་པའ་ཕར། དཔར་ན་གང་ག་ཚ་འབང་

བའ་བདག་ཉད་བདན་གབ་ཏ་ཡད་པ་ཉད་ད་ཁས་ལན་པ་དའ་ཚ་བཞན་ན།

འབང་བ་བཞ་པ་ད་དག་ཆས་ཅན། བདན་པར་ཡད་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། ཇ་

ལར་བདན་པར་ཡད་པ་མ་ཡན་པ་ད་ལར་བཤད་ཟན་པའ་ཕར་ཏ། གང་ག་

ཕར་ན་གང་ད་རང་དང༌། གཞན་ལས་དང༌། བདག་གཞན་གཉས་ཀ་ལས་ས་

བ་དང༌། ར་མད་ལས་ས་བ་རམས་དང་ཐན་མང་ད་ན་འབང་བ་རང་བཞན་

གས་ཡད་པ་བཀག་ཟན་པ་དའ་ཕར། དར་ཐལ། སར་སའ་ཚལ་གས་བཀག་

པས་ན། འདར་རང་བཞན་གས་ཡད་པ་འགག་པར་མ་བཤད་པའ་འབང་བ་

འད་དག་ལ་ཞག་ཡད་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར་ར། །གལ་ཏ། འཇག་རན་ཕ་རལ་

འགག་པར་བད་པའ་དས་ས་བདག་ཉད་ན། ཞས་སགས་ཀ་ཐལ་འགར་ཁད་

རང་ལ་ཡང་མཚངས་ས་ཞ་ན། ད་མ་མཚངས་པར་ཐལ། ཁ་བ་ཅག་ཕན་ཅ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

245

ལག་ཏ་སབ་པ་ལ་དཔ་མད་པའ་ཕར། དས་ན། ཁ་བ་ཅག་ལ་འད་ལར་འགར་

ཏ། འཇག་རན་ཕ་རལ་ཡད་པ་ཉད་ད་རགས་པའ་དས་ས་བདག །ཤས་བའ་

རང་བཞན་དམ་པའ་དན་ན་ལ་བར་རགས་བ་ས། །བདག་ག་ལ་བའ་རམ་པའ་

རན་མཚངས་ལས་དང་ལན་ཉད་ཕར། །གང་ག་ཚ་ན་བདག་མད་རགས་པར་

ཁས་ལན་ད་ཚ་ བཞན། །ཞས་བ་བར་འགར་བའ་ཕར་ར། །

གསམ་པ་ན། ཕ་ནང་ག་དངས་པ་རམས་ཆས་ཅན། རང་བཞན་

གས་ས་བ་དང་བལ་བ་ཡན་ཏ། ར་མཚན་གང་ག་ཕར་ན་བདག་དང་གཞན་

དང་གཉས་ཀ་ལས་ས་བ་དང༌། ར་ལ་མ་ལས་པར་ས་བའ་ང་བར་ཡད་པ་

མ་ཡན་པའ་ཕར། འདས་ཇ་ལར་བསན་པ་ཡད་ད། མཐའ་བཞ་ལས་མ་ས་

བས་གཏན་ཚགས་བསན། དངས་པ་རམས་ཞས་པས་ཆས་ཅན། རང་བཞན་

གས་ས་བ་དང་བལ་ཞས་པས་དམ་བཅའ་བསན་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ལ་གཉས། དངས་དང༌། དན་བས་པའ། དང་པ་ན། དངས་

པ་རམས་རང་བཞན་གས་མ་སས་པ་ཡན་ན། འཇག་རན་པ་རམས་ཀས་

ཅའ་ཕར་མ་སས་པ་ད་ཉད་མ་མཐང་བར་རང་བཞན་གས་ས་བར་མཐང་ཞ་

ན། འཇག་རན་པའ་བས་པ་རམས་ལ་སན་པ་སགས་ཀ་རང་བཞན་ཇ་ལ་བ་

བཞན་མཐང་བ་མད་པར་ཐལ། གང་ག་ཕར་ན་ཆར་སན་ནག་པའ་ཚགས་

དང་མཚངས་པའ་གཏ་མག་སག་པས་བ་མག་བསབས་པ་འཇག་རན་པ་ལ་

ཡད་པ་དས་ན་ད་རམས་ལ་ས་སགས་ཡལ་རམས་ལ་རང་ག་ང་བས་གབ་

པའ་ལག་པ་དག་ཏ་སང་བར་འགར་པའ་ཕར། འ་ན་རང་བཞན་མ་མཐང་

246

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཡང་ལག་པར་ཅ་ལས་མཐང་ཞ་ན། ད་ལར་ཕན་ཅ་ལག་ཏ་མཐང་བའ་དཔ་

ཡང་དག་ཡད་པར་ཐལ། ཇ་ལར་དབང་པ་རབ་རབ་ཀས་བསད་པའ་མཐ་

ཡས་རབ་རབ་ཅན་འགའ་ཞག་གས་གང་ད་ས་ཤད་དང༌། ཟ་བ་གཉས་དང་

ར་བའ་མདངས་དང་སང་མ་ལ་སགས་པ་མད་བཞན་ད་ད་ཡད་པའ་བདག་

ཉད་ད་ལག་པར་འཛན་པར་བད་པ་ད་བཞན་ད་ན་གཏ་མག་ག་སན་ག་

དབང་གས་མ་མཁས་པའ་ས་སས་རང་བཞན་གས་མད་ཀང་ས་སགས་

ཀ་འདས་བས་ལ་ཞག་ས་ཚགས་པ་བ་གས་ཀས་ན་རག་པ་ས་མཐང་བར་

འགར་བའ་ཕར། གལ་ཏ་རན་འབལ་ག་མད་ལས། གཏ་མག་ག་མ་རག་

པ་ལ་བརན་ནས་འད་བད་ཀས་ལས་འབང༌། གཏ་མག་ད་མད་པར་ལས་

ད་མ་འབང་ང་ཞས་བ་བར་གསངས་པའ་དན་ལ། མ་རག་པ་དང་འད་བད་

རང་བཞན་གས་གབ་པའ་ཚལ་བཤད་པར་སང་བ་ན། མ་མཁས་པ་ཁ་ནར་

རགས་པར་ཏ་དའ་དབང་ད་བས་པར་གར་མ་ཆགས་པ་ས་ཐ་ཚམ་མད་པར་

ཐལ། མཁས་པ་དག་ན་མ་རག་པའ་རན་གས་འད་བད་ད་ཞས་གསངས་པ་

མཐང་བ་ན་འད་བད་རམས་རང་བཞན་གས་སང་པའ་སང་ཉད་ཁང་ད་ཆད་

ཅང༌། རན་འབང་ག་ད་ཉད་རགས་པའ་བ་གས་བཟང་པའ་ཉ་མས་མ་ཤས་

པའ་མན་པ་སག་པ་རམ་པར་བསལ་བ་ཡ་ས་ནས་འཁར་བ་ལས་གལ་བར་

འགར་པའ་ཕར། ཁ་ན་ར། དངས་པ་ད་དག་རང་བཞན་གས་ན་ཡད་པ་

ཉད་ཡན་ཏ། གལ་ཏ་དངས་པ་རམས་ད་ཉད་དན་དམ་ད་མད་ན་ན། ཐ་སད་

ད་ཡང་མ་གཤམ་ག་བ་ཇ་ལ་བ་བཞན་ད་དངས་པ་ད་དག་མད་པར་ཉད་ད་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

247

འགར་བ་ད་ཡ་ཕར་ར་ཞ་ན། ཁ་བ་ཅག་ལ་འདར་བརལ་ཞང་བརག་པར་བ་

བ་མ་ཡན་པར་ཐལ། གང་དག་རབ་རབ་ཅན་ལ་སགས་པའ་བའ་ཡལ་ད་

འགར་པའ་ས་ཤད་ལ་སགས་ད་དག་མ་སས་པས་ན། ཅའ་ཕར་ཁད་ཅག་

གས་མད་པའ་ས་ཤད་མཐང་ལ་མ་གཤམ་ག་བ་མ་མཐང་ཞས་ར་ཞག་རབ་

རབ་ཅན་ད་དག་ཉད་ལ་བརད་པར་བ་ས་དའ་ཕ་ནས་མ་རག་པའ་རབ་རབ་

རས་ས་འབལ་བའ་དབང་གས་བ་མག་ཉམས་པ་ལ་ཁད་ཅ། རང་བཞན་

གས་མ་ས་བར་མཚངས་པ་ལ། གཟགས་སགས་མཐང་ཞང༌། མ་གཤམ་

ག་བ་མ་མཐང་བ་ཡན་ཞས་བརལ་ཞང་བརག་པར་བ་རགས་པའ་ཕར།

འད་རབ་རབ་ཅན་ལ་ཞག རལ་བ་པ་ཁད་ཉད་ལའང་བརག་པ་བ་བ་ཡན་

པར་ཐལ། གལ་ཏ་ར་ལམ་ག་ཁང་ཁམ་དང་ད་ཟའ་གང་ཁར་དང་བཅས་པ་

མཐང་བ་དང༌། སག་རའ་ཆ་དང་མག་འཕལ་མཁན་གས་སལ་པའ་སས་བ་

དང༌། གཟགས་བརན་དང་བག་ཆ་སགས་སང་བ་ལར་ས་བ་མད་པར་མཐང་

བ་ན། སང་བ་ལར་ཡད་པ་ཉད་མ་ཡན་པར་མཚངས་ཀང་ཁད་ལ་ཇ་ལར་ད་

དག་མཐང་བ་དར་འགར་ལ། མ་གཤམ་ག་བ་མཐང་བ་དར་མ་འགར་བ་

ད་མ་རགས་ས་ཞས་བརལ་ཞང་བརག་པར་གས་ལ། ཕས་ཁ་བ་ལའང་ད་

ལར་བརག་པར་བ་རགས་པའ་ཕར། གཟགས་སགས་དན་དམ་ད་མད་ན་ཐ་

སད་དའང་མ་གཤམ་ག་བ་ལར་མ་མཐང་བར་ཐལ་བར་ས་བ་འད་ཆས་ཅན།

གཏན་ཚགས་མ་ངས་པ་ས་འཁལ་བ་ཅན་ཡན་པར་ཐལ། གཟགས་སགས་

ཀ་དངས་པ་འད་ད་ཁ་ན་ཉད་ད་ཇ་ལར་ས་བ་མད་ཀང༌། ཐ་སད་ད་ཡད་

248

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

པས་མ་གཤམ་ག་བ་ལར་གང་ག་ཕར་འཇག་རན་ག་མཐང་བའ་ཡལ་ད་

མ་འགར་བ་མ་ཡན་པ་ད་ཡ་ཕར། དར་ཐལ། མད་ལས། འག་བ་དག་ན་ར་

འདར་བཤད། །ད་ཉད་ད་ན་རམ་མ་བཞག །ར་ལམ་གང་ལ་དངས་པ་མད།།

ལག་པའ་བ་ལན་མངན་པར་ཞན། །ཞས་པ་ནས། མ་ལང་ཤན་ཏ་ཡངས་

དག་ ལ། །ཇ་ལར་རང་བཞན་མད་པ་ཡ། །གཟགས་བརན་སང་བ་ད་བཞན་

ད། །ལན་པ་ཆས་རམས་ཤས་པར་གས། །ཞས་པའ་བར་གས། ཆས་རམས་

རང་བཞན་གས་མད་ཀང༌། ཐ་སད་ད་ཡད་པར་བསན་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། གཟགས་སགས་ཀ་དངས་པ་འད་ཀན་ཆས་ཅན། རང་

ག་ང་བ་ཉད་ཀས་འཇག་རན་ག་ཐ་སད་དང༌། ད་ཁ་ན་ཉད་ད་འང་མ་སས་

པར་ཐལ། རང་ག་ང་བས་མ་གབ་པའ་ཕར། དཔར་ན། མ་གཤམ་ག་བ་ལ་

རང་ག་བདག་ཉད་ཀས་ས་བ་ད་ཁ་ན་ཉད་ད་མད་ཅང༌། འཇག་རན་ག་ཐ་

སད་དའང་ཡད་པ་མ་ཡན་པ་ད་བཞན་ན། །དངས་པ་རམས་ཆས་ཅན། རག་

ཏ་རང་བཞན་གས་ས་བ་ཡད་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། ར་མཚན་གང་ད་བརད་

པ་ད་ལ་ཡན་པ་དའ་ཕར་ཏ་འད་ལར་སན་པ་སངས་རས་ཀས་ཆས་རམས་

ཀན་གདད་མ་ནས་ཞ་ཞང་རང་བཞན་གས་ས་བ་དང་བལ་བ་དང༌། རང་

བཞན་གས་ཡངས་ས་མ་ངན་ལས་འདས་པ་གསངས་པར་གར་པ་དའ་

ཕར། དར་ཐལ། དཀན་མཆག་སན་ལས། ཆས་ཀ་འཁར་ལ་བསར་བ་ན།

།གདད་ནས་ཞ་ཞང་མ་སས་པ། །རང་བཞན་མ་ངན་འདས་པ་ཡ། །ཆས་

རམས་མགན་པ་ཁད་ཀས་བསན། །ཞས་འབང་བའ་ཕར། དའ་དན་བས་ན་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

249

འད་ལར་ཡན་ཏ། ཆས་ཀན་གདད་ནས་ཏ་དང་པ་ནས་ཀང་རང་བཞན་གས་

མ་སས་པ་ད་ཡ་ཤས་ཞ་བའ་ཡལ་ཡན་ལ། ད་ལར་མ་སས་པའ་ད་ཁ་ན་

ཉད་ཀ་ང་བ་ལ་ཀན་ནས་ཉན་མངས་པའ་བསད་པ་མད་ཅང་རམ་པར་དག་

པའ། །ཞས་པའ་དན་ཡན་པའ་ཕར། དངས་པ་རམས། དན་དམ་ད་མད་ཀང་

འཇག་རན་ག་གགས་པའ་ཐ་སད་ད་ཡད་པས་མ་གཤམ་ག་བ་དང་མཚངས་

པར་ཐལ་བར་མ་འགར་བར་ཐལ། །བམ་པ་ལ་སགས་པའ་དངས་པ་འད་

དག་ད་ཁ་ན་ཉད་ད་མད་ཅང༌། འཇག་རན་ག་རབ་ཏ་གགས་པར་ཡད་པ་ཅ་

ལ་བ་བཞན་ཡན་པའ་ཕར། ཁབ་ས། ད་བཞན་ད་དངས་པ་ཐམས་ཅད་ཀང༌།

འགར་བས་ན་ས་མཚངས་པའ་ཕར། དངས་པ་རམས་ཆས་ཅན། རང་ག་

ར་རན་ལ་བརན་ནས་རབ་ཏ་ས་བར་འགར་བ་ཡན་ཏ། གང་ག་ཕར་ན། ས་

ཡང་སར་ཇ་སད་བཤད་པའ་ཚལ་གས་ར་མད་པ་དང་དབང་ཕག་ག་ར་

ལ་སགས་ཏ་དས་དང་རང་བཞན་དང་སད་མད་ཀ་བ་སགས་དང༌། བདག་

དང༌། གཞན་དང༌། གཉས་ཀ་ལས་ས་བར་འགར་བ་མ་ཡན་དའ་ཕར། བརན་

ནས་མ་གབ་པའ་ཆས་མད་པ་ཡན་ཏ། ར་ཤ་ལས། བད་པ་ལས་ལ་བརན་

བས་ཤང༌། །ལས་ཀང་བད་པ་པ་ཉད་ལ། །བརན་ནས་འབང་བ་མ་གཏགས་

པར། །འགབ་པའ་ར་ན་མ་མཐང་ང༌། །ཞས་པ་དང༌། གང་ཕར་རན་འབང་

མ་ཡན་པའ། །ཆས་འགའ་ཡད་པ་མ་ཡན་པས། །ད་ཕར་སང་པ་མ་ཡན་

པའ། །ཆས་འགའ་ཡད་པ་མ་ཡན་ན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ར་འད་

ལས་འབས་བ་འད་བརན་ནས་འབང་ཞས་པའ་རན་ནས་འབང་བར་རགས་

250

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

པའ་རགས་པ་འད་ཡས་ན་ཆས་ཅན། མཐའ་བཞ་ལས་ས་བར་ལ་བ་སགས་

ལ་ངན་ག་ད་བ་མཐའ་དག་གཅད་པར་བད་ནས་པ་ཡན་ཏ། ར་མཚན་གང་

ག་ཕར་ན། དངས་པ་རམས་བརན་ནས་རབ་ཏ་འབང་བས་རང་ག་ང་བ་ཡད་

པར་འཇག་ནས་ཀ། མཐའ་བཞར་ས་བར་འཛན་པའ་མཐར་འཛན་ག་རག་

པ་འད་དག་གས་བཟང་བ་ལར་གས་བརག་པར་མ་ནས་པ་དའ་ཕར། སན་

པས་བརན་ནས་འབང་བའ་ར་མཚན་གས་རང་བཞན་གས་མ་སས་པར་

གསངས་པ་ཡན་ཏ། མ་དས་པས་ཞས་པ་ལས། གང་ཞག་རན་ལས་སས་

པ་ད་མ་ སས། །ད་ལ་ས་བའ་རང་བཞན་ཡད་མ་ཡན། །རན་ལ་རག་ལས་

གང་ད་སང་པར་བཤད། །གང་ཞག་སང་ཉད་ཤས་ད་བག་ཡད་ཡན། །ཞས་

གསངས་ཤང༌། རགས་པ་དག་ཅ་པ་ལས། ད་དང་ད་བརན་གང་འབང་བ།

།རང་ག་ང་བ་དར་མ་སས། །རང་ག་ང་བར་གང་མ་སས། །ད་ན་སས་ཞས་

ཇ་ལར་བ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ར་ཤ་ལས་ཀང༌། རན་ཅང་འབལ་བར་

འབང་བ་གང༌། །ད་ན་སང་པ་ཉད་ད་བཤད། །ད་ན་རར་བས་གདགས་པ་

ས། །ད་ན་དབ་མའ་ལམ་ཡན་ ན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། མཐར་འཛན་

ག་རག་པ་རམས་ཆས་ཅན། གང་ལས་འབང་བ་ཡད་ད། དངས་པ་རམས་

རང་བཞན་གས་གབ་པར་འཛན་པ་ཡད་ན་འབང་བར་འགར་པའ་ཕར། རག་

པ་འད་རམས་ཆས་ཅན། དངས་པ་རང་བཞན་གས་གབ་པར་འཛན་པ་མད་

པར་མ་འབང་ས། ར་མད་པར་མ་འབང་བའ་ཕར། དཔར་ན། ར་བད་ཤང་

མད་པར། འབས་བ་མ་ཡད་པ་མ་ཡན་པ་ད་བཞན་ན། །

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

251

བཞ་པ་ན། འད་ལར་རག་པས་དཔད་པའ་འབས་བ་ཡད་ད། མཐར་

འཛན་ག་རག་པ་རམས་ལག་པར་གར་པ་གང་ཡན་པ་ད་ཉད། རགས་པས་

རམ་པར་དཔད་པའ་འབས་བར་མཁས་པ་རམས་ཀས་གསངས་པའ་ཕར་

ཏ། ས་སའ་ས་བ་རམས་ན་མཐར་འཛན་ག་རག་པས་བཅངས་ལ། ཆས་

ཉད་ཐགས་ས་ཆད་ནས་ཕན་ཅ་ལག་ཏ། རམ་པར་མ་རག་པའ་རལ་འབར་

པ་འཕགས་པ་དག་ན་རམ་པར་གལ་བར་འགར་པའ་ཕར། ཤས་བ་ཆས་

ཅན། འཕགས་པས་དབ་མའ་བསན་བཅས་ལས་རགས་པའ་དཔད་པ་མང་

ད་མཛད་པ་ལ་དགས་པ་ཡད་ད། ད་རད་པ་ལ་ཆགས་པའ་ཕར་ད་མ་མཛད་

ཀ། ས་བ་རམས་ཀས་ཐར་པ་འཐབ་ན་ཅ་མ་རང་སམ་ད་དགངས་ནས་རམ་

པར་གལ་པར་བ་བའ་ཕར་ན་བསན་བཅས་ལས་ད་ཁ་ན་ཉད་ལགས་པར་

བསན་པའ་ཕར། ཁ་ན་ར། གཞན་ག་གཞང་ལ་གནད་པས་སན་དང་བཅས་

ས་ཞ་ན། གལ་ཏ་ད་ཁ་ན་ཉད་ཀ་དན་རམ་པར་བཤད་པ་ན་གཞན་ཀ་གཞང་

ག་ས་བཏགས་པ་རམས་འཇག་པར་འགར་ན་ཁ་བ་ཅག་ལ་ཉས་པ་མད་པར་

ཐལ། བཞ་བར་པ་ལས། ཆས་འད་ད་བཞན་གཤགས་རམས་ཀས། རད་

པ་མཛད་ཕར་གསངས་མ་ཡན། །འན་ཀང་མ་ཡས་བད་ཤང་ལར། །འད་

ཡས་ཕས་ཀ་རལ་བ་བསག །ཞས་གསངས་པ་ལར་གར་ན་ན་མ་འགལ་

པའ་ཕར། རང་ཕགས་ལ་འདད་ཆགས་དང་གཞན་ཕགས་ལ་ཁང་ཁ་བ་རམ་

བར་བསལ་ཏ་རགས་པས་རམ་པར་དཔད་པའ་གང་ཟག་ད་ན་ཆས་ཅན།

ཁད་མཐར་འཛན་ག་འཆང་བ་དང་འཁར་བ་ལས་མར་ད་གལ་པར་འགར་

252

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

པར་ཐལ། རང་ག་ལ་བ་ལ་ཆགས་པ་དང་ད་བཞན་ད་གཞན་ག་ལ་བ་ལ་རད་

འཁག་པ་གང་ཡན་པའ་བ་ད་འཁར་བར་འཆང་བད་ཀ་རག་པ་ཉད་ཡན་ལ།

ཁད་ཀས་ཕགས་ལང་མད་པར་ད་ཁ་ན་ཉད་ཀ་དན་ལ་འབར་བ་ཡན་པ་དའ་

ཕར་ར། ད་ཡན་ཆད་ཀས་ཆས་ཀ་བདག་མད་གཙ་བར་བསན་ཏ། །

གང་ཟག་ག་བདག་མད་རགས་པས་བསབ་ཚལ།

གཉས་པ་གང་ཟག་ག་བདག་མད་རགས་པས་བསབ་པ་ལ་གསམ།

ཐར་འདད་ཀས་ཐག་མར་བདག་རང་བཞན་གས་གབ་པ་དགག་དགས་པར་

བསན་པ། བདག་དང་བདག་ག་བ་གཉས་རང་བཞན་གས་གབ་པ་འགག་

ཚལ། བདག་དང་ཤང་རའ་དཔད་པ་དངས་པ་གཞན་ལ་ཡང་བས་བར་བསན་

པའ། །དང་པ་ལ་གཉས། ཚག་དན་དང༌། སའ་དན་ན། །དང་པ་ན། ཐར་

འདད་ཀ་རལ་འབར་པ་ཡ་ཆས་ཅན། ཁད་ཀས་འཇག་ལ་ལན་སས་ཀ་

དམགས་ཡལ་བདག་ད་ན་རང་བཞན་གས་གབ་པ་འགག་པར་བད་རགས་

ཏ། ཆགས་སགས་ག་ཉན་མངས་པ་དང་ས་འཆ་སགས་ཀ་སན་རམས་མ་

ལས་པ་རང་ར་བདག་དང་བདག་གར་འཛན་པའ་འཇག་ཚགས་ལ་ལ་བ་

ལས་བང་བར་བ་ཡས་མཐང་བར་གར་ཅང༌། བདག་ད་ན་འཇག་ལ་འད་ཡ་

དམགས་པའ་ཡལ་ད་རགས་པར་བས་ནས་དས་བཟང་བ་ལར་འགག་པར་

བད་རགས་པའ་ཕར།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

253

གཉས་པ་ན། བདག་དང་བདག་གར་འཛན་པའ་འཇག་ལ་འཁར་བའ་

ར་བ་ཡན་ཏ། ཆགས་སགས་ཀ་ཉན་མངས་དང་ས་འཆ་སགས་འཁར་བའ་

རད་པ་ཀན་ཀང་འཇག་ལ་གཉས་ལ་བརན་ནས་འབང་ཞང༌། ད་གཉས་ལག་

ན་ཅག་ཤས་ཐམས་ཅད་ཀང་ལག་ལ་མ་ལག་ན་མ་ལག་པའ་རས་ས་འག་

ལག་བད་པའ་ཕར་ཏ། ད་ལར་བསབ་བཏས་ལས། གང་ཟག་སང་བ་ཉད་

ན་ད་ལར་ཤན་ཏ་གབ་པ་ཡན་ན། །དའ་ཕར་ར་བ་ཆད་པས་ཉན་མངས་པ་

ཐམས་ཅད་ཀན་ཏ་མ་འབང་ང༌། །འཕགས་པ་ད་བཞན་གཤགས་པའ་གསང་

བའ་མད་ལས། ཞ་བའ་བ་གས་འད་ལ་ས། དཔར་ན། ཤང་ར་བ་ནས་བཅད་

ན་ཡལ་ག་དང་ལ་མ་དང་ཡལ་ག་ཕ་མ་ཐམས་ཅད་བསམ་པར་འགར་ར།

།ཞ་བའ་བ་གས་འཇག་ཚགས་ལ་ལ་བ་ཉ་བར་ཞ་ན། ཉན་མངས་པ་དང་ཉ་

བའ་ཉན་མངས་པ་ཐམས་ཅད་ཞ་བར་འགར་ར། །ཞས་གསང་པའ་ཕར། མ་

རག་པ་འཁར་པའ་ར་བར་བཤད་པ་དང་འཇག་ལ་འཁར་བའ་ར་བར་བཤད་

པ་ཡང་མ་འགལ་ཏ། འཁར་བའ་ར་བ་ལ་འཛན་སངས་མ་མཐན་པ་གཉས་

མད་ཀང་འཛན་སངས་མཐན་པ་གཉས་འཇག་པ་མ་འགལ་པའ་ཕར་ཏ།

ཆས་དང་གང་ཟག་རང་ངས་ནས་གབ་པར་འཛན་པའ་མ་རག་པ་དང༌། སར་

བཤད་པའ་འཇག་ལ་གཉས་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པར་འཛན་པའ་

རམ་པ་ཅན་ད་མཚངས་པའ་ཕར། འཁར་བའ་ར་བར་གར་པའ་མ་རག་པ་

དང་འཇག་ལ་ཀན་བཏགས་མད་ད །ད་ལ་ད་ལན་སས་ཀས་ཁབ་པའ་ཕར།

གབ་མཐའ་འག་མ་པས་འདད་པའ་འཇག་ལ་རགས་པ་ད་འཁར་བའ་ར་བ་མ་

254

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཡན་པར་གསལ་ཏ། ད་ཡན་ན། འཁར་པའ་ར་བ་ལ་འཛན་སངས་མ་མཐན་

པ་གཉས་ཡད་པར་ཐལ་བ་བཟག་ཏ་མད་པའ་ཕར། ལས་འབས་ལ་རངས་

པའ་མ་རག་པ་ད་ཡང་འཁར་བའ་ར་བ་མ་ཡན་ཏ། ད་བདག་མད་རགས་པའ་

བ་དང་འཛན་སངས་དངས་ས་མ་འགལ་བའ་ཕར། ངའ་སམ་པའ་བ་ཡན་པ་

ཙམ་ཀས་ངར་འཛན་ད་མ་འགར་ཏ། སངས་རས་འཕགས་པའ་རད་ལ་ངའ་

སམ་པའ་བ་ཡད་པའ་ཕར་ཏ། དའ་རད་ལ་ངའ་ཉན་ཐས། ངའ་ཆས་གས་ས་

སམ་པའ་བ་ཡད་པའ་ཕར་དང་ད་ང་ཡན་པའ་ཕར་ར། །

བདག་རང་བཞན་གས་གབ་པ་དགག་པ།

གཉས་པ་ལ་གཉས། བདག་རང་བཞན་གས་གབ་པ་དགག་པ།

བདག་ག་བ་རང་བཞན་གས་གབ་པ་དགག་པའ། །དང་པ་ལ་དག །གཞན་

སས་བཏགས་པའ་ཕང་པ་ལས་ང་བ་ཐ་དད་པའ་བདག་དགག་པ། རང་

སས་བཏགས་པའ་ཕང་པ་ཉད་བདག་ཏ་འདད་པ་དགག་པ། ད་གཉས་ག་

ལག་མའ་ཕགས་རན་བརན་པ་སགས་གསམ་དགག་པ། ད་ཉད་དང་གཞན་

ད་བརད་ད་མད་པའ་གང་ཟག་རས་ཡད་དགག་པ། བདག་ད་བརན་ནས་

བཏགས་པ་ཙམ་ད་བཞག་པའ་དཔ་དང་བཅས་པ། ད་ལར་བཞག་པ་ལ་

མཐར་འཛན་ག་རག་པ་སང་ས་བའ་ཡན་ཏན་ན། །དང་པ་ལ་གཉས། ཕགས་

ས་མ་བརད་པ་དང༌། ད་དགག་པའ། །དང་པ་ལ་གཉས། གངས་ཅན་པའ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

255

ལགས་བརད་པ་དང༌། བ་བག་པའ་ལགས་བརད་པའ། །དང་པ་ལ་གཉས་

ཚག་དན་དང༌། ས་དན་ན། །དང་པ་ན། མ་སགས་བད་རམས་ཀས་བདག་

ད་ཇ་ལར་འདད་པའ་ཚལ་ཡད་ད། རག་པའ་དངས་པ་དང༌། ཆ་མད་གཅག་

པ་དང༌། ཕང་པ་ལ་དབང་བསར་པ་པའ་ཁད་ཆས་གསམ་ལན་ད་འདད་པར་

མཚངས་ཤང༌། ཁད་པར་ད་མ་སགས་གངས་ཅན་པ་རམས་ཀས་བདག་ད་

བད་སག་ལངས་སད་པའ་ཟ་བ་པ་དང༌། རག་པའ་དངས་པ་ཡན་པ་དང༌།

རམ་འགར་ག་བད་པ་པ་མ་ཡན་པ་དང༌། རལ་མན་སང་སབས་ཀ་ཡན་ཏན་

མད་པ་དང༌། ཁབ་པ་བད་པ་པ་ཡན་ཞང་བ་བ་མད་པར་བཏགས་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། གངས་ཅན་གས་ཤས་བ་ལ་ཉ་ཤ་ར་ལའ་གངས་ངས་

འདད་པ་ཡན་ཏ། ས་གཙ་བའམ་རང་བཞན། བ་འམ་ཆན་པ། ང་རལ།

གཟགས་སགས་ད་ཙམ་ལ། མག་སགས་དབང་པ་བཅ་གཅག །ས་སགས་

འབང་བ་ལ། བདག་ཤས་རག་ག་སས་བ་དང་ཉར་ལར་འདད་པའ་ཕར་ད་

རམས་ཀ་ནང་ནས་ས་གཙ་བར་རང་བཞན་ཁ་ན་ཡན་ཞང་རམ་འགར་མ་

ཡན་ལ། ཆན་པ་སགས་བདན་པ་ད་རང་བཞན་དང་རམ་འགར་གཉས་ཀ་

དང༌། བདག་ཤས་རག་ག་སས་བ་ན་ད་གཉས་ཀ་མ་ཡན་པ་དང༌། ལག་མ་

མག་སགས་བཅ་དག་པ་ན་རམ་འགར་ཁ་ན་ཡན་ཏ། གངས་ཅན་ག་གཞང་

ལས། ར་བའ་རང་བཞན་རམ་པར་འགར་མན་ལ། །ཞས་སགས་གང་ད་

དངས་པ་ལར་ཡན་པའ་ཕར། ད་དག་ག་ཁད་པར་ན་བརད་པར་བ་དགས་

ནའང་འདར་རས་པར་མ་བརད་ད། མང་ད་དགས་པས་རམ་བཤད་སགས་

256

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ལས་ཤས་པར་བ་དགས་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། གངས་ཅན་གས་བདག་ཇ་ལར་ཁས་བངས་པ་བཞན་

ད་བདག་དའ་དབ་བ་ཅང་ཟད་ཅང་ཟད་ལ་བརན་ནས་མ་སགས་ཅན་རམས་

ཀ་ལགས་ན་ཐ་དད་པར་འགར་ཏ། བ་བག་པས་བདག་ད་བ་དང་བད་བ་

དང་སག་བསལ་དང་འདད་པ་དང་སང་བ་དང་འབད་པ་དང་ཆས་དང་ཆས་

མན་དང་བ་བའ་ཤགས་ཏ་ཡན་ཏན་དག་ལན་ཟ་བ་པ་ཡན་པ། རག་དངས་

ཡན་པ་བད་པ་པ་ཡན་པ་ཡན་ཏན་དང་ལན་ཡང༌། ཁབ་པའ་བ་བ་མད་པར་

ས་ལ། རག་བད་པས་ལས་རན་ཐ་དད་པའ་དབང་གས་བདག་གཅག་ཉད་ས་

ཚགས་ས་སང་བར་འདད་པ་སགས་ཡད་པའ་ཕར།

མ་སགས་བད་རམས་ཀ་བདག་འདད་ཚལ་དགག་པ།

གཉས་པ་ད་དགག་པ་ན། མ་སགས་བད་ད་དག་གས་ཇ་ལར་

བཏགས་པ་ད་ལར་གར་པའ་བདག་ད་ན་ཆས་ཅན། ད་ཁ་ན་ཉད་ད་ཡད་པ་

མ་ཡན་པར་ཐལ། ས་བ་དང་བལ་པའ་ཕར། དཔར་ན །མ་གཤམ་ག་བ་ལར་

ར། །ད་ལ་བའ་བདག་འད་ན་ཆས་ཅན། ངར་འཛན་ལན་སས་ཀ་དམགས་

རམ་གཉས་ཀ་ནང་ནས་དམགས་པའ་རན་དའང་མ་རགས་པར་ཐལ། མ་

སས་པའ་ཕར་ར། །འད་ན་ཆས་ཅན། ཀན་རབ་ཏ་ཡང་ཡད་པར་མ་འདད་ད་

འདད་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། ཐ་སད་ད་ཚད་མས་མ་གབ་པའ་ཕར། མ་གཤམ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

257

ག་བ་བཞན་ན། །ད་ལར་འདད་པའ་བདག་དའ་ཁད་པར་ཀན་ཀང་ཡད་པ་མ་

ཡན་པར་ཐལ། གང་ག་ཕར་ན་གངས་ཅན་ག་བསན་བཅས་དང༌། བ་བག་པ་

སགས་ཀ་བསན་བཅས་ལས་བདག་དའ་ཁད་པར་མ་སགས་རམས་ཀས་

གང་བསན་པ་ད་ཀན་ལ་མ་སགས་རང་ལ་གགས་པའ་མ་སས་པའ་གཏན་

ཚགས་ཀས་གནད་པ་ད་ཕར། ར་མཚན་དའ་ཕར་ན། རང་ག་ཕང་པ་ལས་

ང་བ་གཞན་པའ་བདག་མད་ད། རང་ག་ཕང་པ་བཟང་བ་མ་གཏགས་པར་

བདག་ད་ཡན་གར་ད་འཛན་པ་མ་གབ་པའ་ཕར། མ་གབ་ན། བམ་པ་ལས་

ལགས་ས་ཀ་བ་བཟང་ད་ཡད་པ་ལར། ཕང་པ་ལས་དན་གཞན་ད་བདག་ད་

བཟང་ད་ཡད་པར་ཐལ་ལ། །འདད་པར་མ་ནས་ཏ། ད་མ་མཐང་པའ་ཕར་

ར། །ད་ལར་ར་ཤ་ལས། བདག་ན་ཉ་བར་ལན་པ་ལས། །གཞན་ད་འཐད་པ་

ཉད་མ་ཡན། །གལ་ཏ་གཞན་ན་ལན་མད་པར། །གཟང་ཡད་རགས་ན་གཟང་

ད་མད། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ཕང་པ་ལས་ང་བ་ཐ་དད་པའ་བདག་ད་

ཆས་ཅན། འཇག་རན་ག་ངར་འཛན་ལན་སས་ཀ་བ་ཡ་དམགས་རན་ད་

ཡང་མ་འདད་ད། ད་ལ་བའ་བདག་ད་རགས་པ་མ་ཡན་པ་ཉད་ཡན་ནའང་

མངན་ཞན་ག་ཁད་པར་ལས་བདག་ཏ་ལ་བའ་ཕར། རང་ག་ཕང་པ་ལས་ང་

བ་གཞན་པའ་བདག་འགའ་ཡང་མད་པར་ཐལ། སམས་ཅན་གང་དག་དད་

འགར་བསལ་བ་མང་པར་ཚ་བསལ་བར་གར་པ་དས་ཀང་མ་སགས་ཀས་

བཏགས་པ་ལར་ག་མ་སས་པའ་བདག་རག་པ་འད་མ་མཐང་ལ། ངར་འཛན་

ད་དག་ལ་ཡང་འཇག་པར་མཐང་བ་དས་ནའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་དག་གས་

258

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

མ་སགས་བད་ཀས་བཏགས་པ་ལར་ག་བདག་མ་འཛན་ཡང་བདག་འཛན་

པ་ཡད་པའ་ཕར་ར། །

རང་འདད་བཏགས་པའ་ཕང་པ་ཉད་བདག་ཏ་འདད་པ་སགས་

དགག་ཚལ།

གཉས་པ་ལ་ལ། ཕང་པ་བདག་ཏ་འདད་པ་ལ་གནད་བད་བསན་པ།

ད་ལར་འདད་མ་རགས་པའ་སབ་བད་བསན་པ། ཕང་པ་བདག་ཏ་འདད་

པ་ལ་གནད་བད་གཞན་བསན་པ། ཕང་པ་བདག་ཏ་གསངས་པ་སགས་ཀ་

དགངས་པ་བཤད་པ། གཞན་ག་ལགས་འབལ་མད་ད་བསན་པའ། དང་པ་

ལ་གཉས། དངས་དང༌། སན་སང་དགག་པའ། །དང་པ་ལ་གཉས། འདད་པ་

བརད་པ་དང༌། ད་དགག་པའ། །དང་པ་ན། རང་ག་ས་བ་དག་ན་ར། བདག་

ལ་འཇག་ལའ་དམགས་རམ་གཉས་ཀ་ནང་ག་དམགས་པ་ན་ཕང་པ་ཁ་ན་

ཡན་ཏ། ཕང་པ་ལས་ང་བ་གཞན་པའ་བདག་གབ་པ་མད་པའ་ཕར་ཟར།

འད་ན་ནང་ས་གནས་མ་བ་བ་སགས་འགའ་ཞག་འདད་ལ། མང་པས་བཀར་

བ་ཁ་ཅག་བདག་ལའ་དམགས་རན་ད་རང་ག་ཕང་པ་ན་ལ་ཆར་ཡང་འདད་

པ་ཡད་ད། མད་ལས། དག་སང་དག་དག་སང་ངམ་བམ་ཟ་གང་ས་དག་

ཅག་བདག་ག་སམ་ད་ཡང་དག་པར་རས་ས་ལ་བ་ད་དག་ན། ཉ་བར་ལན་

པའ་ཕང་པ་ལ་པ་འད་ཁ་ན་ལ་ཡང་དག་པར་རས་ས་ལའ་ཞས་འབང་བའ་

ཕར། མང་བཀར་བ་ཁ་ཅག་སམས་གཅག་པ་བདག་ཏ་འདད་ད། མད་ལས།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

259

བདག་ཉད་བདག་ག་མགན་ཡན་ག། །གཞན་ན་ས་ཞག་མགན་ད་འགར།།

བདག་ཉད་ལགས་པར་ཐལ་བས་ན། །མཁས་པས་མཐ་རས་ཐབ་པར་

འགར། །ཞས་འབང་བའ་ཕར་ར། །ལགས་ལན་འབད་ལ་སགས་པའ་རང་

རད་པའ་སབ་དཔན་ཕལ་ཆར་ན་ཡད་ཀ་རམ་ཤས་བདག་ཏ་འདད་པ་ཡན་

ཏ། རག་ག་འབར་བ་ལས། འད་ལར་ཁ་བ་ཅག་ཀང་ཐ་སད་ད་རམ་པར་ཤས་

པ་ལ་བདག་ག་ས་དངས་ས་འདགས་ཏ། འད་ལར་རམ་པར་ཤས་པ་ན་ཡང་

སད་པ་ལན་པའ་ཕར་བདག་ཡན་ན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ཀན་གཞའ་

རམ་ཤས་ཁས་མ་ལན་པའ་སམས་ཙམ་པས་ད་བདག་ཏ་འདད་ད། །

གཉས་པ་ལ་གཉས། ཚག་དན་དང༌། ས་དན་ན། །དང་པ་ན། གལ་ཏ་

རང་ག་ཕང་པ་བདག་ཏ་འདད་པའ་ཕགས་ལར་ན། གང་ཟག་གཅག་ལ་དས་

གཅག་ཏ་བདག་ད་དག་ཀང་མང་པ་ཡད་པར་འགར་བར་ཐལ། ཕང་པ་ད་

མང་བའ་ཕར་ཏ། ཕང་པ་ལ་ཡད་པ་དའ་ཕར། འདད་ན། གང་ཟག་གཅག་

ལ་རད་ཐ་དད་པ་ད་མ་ཡད་པར་ཐལ། འདད་པའ་ཕར། གཞན་ཡང༌། བདག་

ན་རས་ས་ཡད་པར་འགར་བར་ཐལ། ཕང་པ་ར་ར་ནས་རས་ཡད་ཡན་པ་

གང་ཞག བདག་ཕང་རམས་རང་བཞན་གས་གཅག་ཡན་པའ་ཕར། འདད་

ན། མད་ལས། ཇ་ལར་ཡན་ལག་ཚགས་རམས་ལ། །བརན་ནས་ཤང་རར་

བརད་པ་ལར། །ད་བཞན་ཕང་པ་རམས་བརན་ནས། །ཀན་རབ་སམས་ཅན་

ཞས་བའ། །ཞས་གསངས་པ་མ་འཐད་པར་ཐལ་ལ། །གཞན་ཡང༌། ཕང་

པ་དར་ལ་བའ་འཇག་ལ་ཆས་ཅན། ཁད་ཤས་པ་ཕན་ཅ་ལག་ཏ་མ་འགར་

260

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བར་ཐལ། ཁད་ས་སར་འཛན་པའ་ཤས་པ་ལར་རས་ས་གབ་པའ་ཡལ་ལ་

འཇག་པའ་བ་ཡན་པའ་ཕར། འདད་མ་ནས་ཏ། ལག་ཤས་ཡན་པའ་ཕར།

ཁད་ལར་ན་ལག་མད་ད་མ་ངན་ལས་འདས་པའ་ཚ་ངས་པར་བདག་རན་

ཆད་པར་འགར་བར་ཐལ། དའ་ཚ་ཉར་ལན་ག་ཕང་པ་ལ་པ་ཆད་པའ་ཕར།

ཁབ་ས། བདག་ཕང་གཅག་ཡན་པའ་ཕར། རགས་ཁས། ལག་མད་མ་ངན་

ལས་འདས་པར་ཞགས་པའ་སན་ག་སད་ཅག་དག་ལ་ན་ཕང་པ་སད་ཅག་

ར་ར་ནས་ས་འཇག་བད་པ་ལར་བདག་ཀང་ས་འཇག་བད་པར་ཐལ། ཕང་

པ་ད་ལར་བད་པ་གང་ཞག །ད་གཉས་ང་བ་ཉད་ཀས་གཅག་ཡན་པའ་ཕར།

འདད་ན། ངའ་ལས་འད་སན་བང་ང་ཞས་མ་འཛན་པ་ལར་ད་ཡང་དའ་ཚ་

འདར་སས་ས་ཞས་འཛན་པ་མད་པར་ཐལ། དའ་དས་ཀ་བདག་ད་ལས་

ལར་ཞག་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཁད་ཀ་དམ་བཅའ་འཐད་པའ་ཕར། ཁབ་

ས། ར་ཤ་ལས། ཉ་བར་ལན་པ་བདག་མ་ཡན། །ད་འབང་བ་དང་འཇག་པ་

ཡན། །ཉ་བར་བང་བ་ཇ་ལ་བར། །ཉ་བར་ལན་པ་ཡན་པར་འགར། །ཞས་

དང༌། གལ་ཏ་ཕང་པ་བདག་ཡན་ན། །ས་དང་འཇག་པ་ཅན་ད་འགར། །ཞས་

གསངས་པའ་ཕར། དའ་ཚ་ལས་བད་པ་པ་མད་པས་དའ་འབས་བ་མང་བ་

པ་ཡང་མད་པར་ཐལ། ལས་བས་པའ་རས་ས་ད་བད་པ་པ་རན་ཆད་ནས་

མད་པའ་ཕར་རགས་ཁས། གལ་ཏ་སད་ཅག་མ་ས་མས་བས་པའ་འབས་བ་

རང་བཞན་གས་གབ་པའ་སད་ཅག་ཕ་མས་མང་ང་ཞ་ན། གང་ཟག་གཞན་

གས་བསགས་པའ་ལས་འབས་བ་ལ། རད་གཞན་གས་ཟ་བར་འགར་བར་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

261

ཐལ། ང་བ་ཉད་ཀས་གབ་པའ་གཞན་གས་བསགས་པའ་ལས་ཀ་འབས་བ་

ལ་གཞན་གས་ལངས་སད་པའ་ཕར། འདད་ན། ལས་མ་བས་པ་དང་ཕད་

པ་དང་བས་པ་ཆ་ཟས་པར་ཡད་པ་ཐལ། འདད་པའ་ཕར། ཁབ་ས། ར་ཤས་

ལས། གལ་ཏ་འད་ན་གཞན་འགར་ན། །ད་མད་པར་ཡང་འབང་བར་འགར།།

ད་བཞན་ད་ན་གནས་འགར་ཞང༌། །དར་མ་ཤ་བར་ས་བར་འགར། །ཆད་

དང་ལས་རམས་ཆད་ཟ་ དང༌། །ཞས་སགས་གསངས་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། སར་གང་ཟག་གཅག་ག་རད་ལ་བདག་ད་མ་ཡད་པ་ལ་

སན་ད་མ་འགར་ཏ། ཚ་ས་ཕའ་བདག་དང་ས་ད་ཕ་དའ་བདག་སགས་ཡད་

པ་ཐ་སད་ད་གབ་པའ་ཕར། འ་ན། གང་ད་བདག་ད་མར་ཐལ་བའ་གནད་

བད་བསན་པ་ཇ་ལར་ཡན་སམ་ན། རང་རད་ཀ་ཕང་པ་ལ་ར་ར་ནས་བདག་

ཡན་པར་འདད་པ་རམས་ཀས་ད་དག་རང་བཞན་གས་གབ་པར་འདད་པའ་

དབང་གས་ཡན་ཏ། ཕང་པ་ལ་རང་བཞན་གས་གབ་པའ་བདག་ཡན་ན།

གང་ཟག་གཅག་ག་རད་ལ་ལས་མད་ཀ་བདག་ད་མར་ཡད་དགས་ལ། ད་

ཡང་ན་ད་ས་བ་ལན་པའ་ཚ། ཡང་བདག་ད་མ་ཅག་ཅར་ས་བ་ལན་པའམ།

ཡང་ན་ཕང་པ་ལ་ས་བ་མ་ལན་པ་བཞན་ད་བདག་ཀང་ས་བ་མ་ལན་པ་

སགས་ཀ་སན་འབང་བ་ལ་དགངས་པའ་ཕར།

རང་ལགས་ལ་གང་ཟག་གཅག་ག་རད་ལ་ས་ད་ཕ་ད་སགས་ཀ་

བདག་ད་མ་ཡད་ཀང་སར་བཤད་པའ་གནད་བད་རམས་མ་འཇག་པའ་ར་

མཚན་ཡད་ད། གཞན་གས་བདག་རས་ཡད་འདད་པས་སན་ད་ལར་འགར་

262

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ལ། འདར་བདག་ད་འག་ནས་འཆད་པ་ལར་བཏགས་ཡད་ད་ཁས་ལན་པས་

སན་ད་མ་འགར་བའ་ཕར། དར་ཐལ། རས་ཡད་ཡན་ན་བདན་གབ་ཏ་སང་

ཞང༌། བཏགས་ཡད་བརན་པའ་སད་ཚལ་ལ་སར་འཕངས་པའ་སན་རམས་

མ་འཇག་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན །གལ་ཏ་སད་ཅག་ས་ཕ་རམས་ང་བ་ཉད་ཀས་གཞན་

ཡན་ཀང་རད་གཅག་ཡན་པས་སན་མད་ད་ཅ་ན། ད་ཡང་མ་འཐད་པར་

ཐལ། ད་ཁ་ན་ཉད་ད་ད་དག་རད་གཅག་པར་ཡད་ན་མ་འཐད་པའ་ཚལ་སར་

བམས་པ་ཉར་སས་ཞས་སགས་ཀ་སབས་དར་རམ་པར་དཔད་པའ་ཚ་ད་

ལར་རད་གཅག་ཡན་པ་ལ་ཉས་པ་བཤད་ཟན་པའ་ཕར། རང་བཞན་གས་

གབ་པ་ལ་རད་གཅག་པ་ཡང་མ་འཐད་པར་ཐལ། ར་ཤ་ལས། གལ་ཏ་ལ་

ལས་མ་གཞན་ན། །ད་ལ་ན་ན་མ་རག་འགར། །གལ་ཏ་ལ་མ་གཞན་ཡན་ན།

།རད་ན་འཐད་པར་མ་འགར་ ར། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། གཞན་ཡང༌། ད་

མ་འཐད་པར་ཐལ། རང་བཞན་གས་གབ་པའ་རད་གཅག་པར་འདད་ན་ཡང་

ལས་མ་བས་པ་དང་ཕད་པ་སགས་ཀ་སན་ད་འགར་བའ་ཕར་ར། །རང་ག་

ཕང་པ་དང་སམས་བདག་ཏ་མ་རགས་པར་ཐལ། ར་མཚན་སར་བཤད་པ་

དའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ཕང་པ་ལ་ར་ར་བ་བདག་མ་ཡན་པར་ཐལ། ཕང་པ་

བདག་ཡན་ན། བདག་དང་འཇག་རན་མཐའ་དང་ལན་པ་དང༌། མ་ལན་པ་

དང༌། གཉས་ཀ་དང༌། གཉས་ཀ་མ་ཡན་པ་སགས་གང་རང་ཞག་ཡན་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

263

དགས་པ་གང་ཞག །བདག་དང་འཇག་རན་མཐའ་དང་ལན་པ་ལ་སགས་པ་

ལང་མ་བསན་ཀ་ལ་ངན་བཅ་བཞས་བཟང་བ་ལར་མད་པའ་ཕར་ར། །

ཕང་པ་བདག་ཏ་འདད་པ་ལ་གནད་བད་གཞན་བསན་པ།

གསམ་པ་ན། ཁད་ཀ་ལར་ན་རལ་འབར་བ་བདག་མད་མངན་སམ་

ད་མཐང་བ་ལ་དས་དའ་ཚ་ངས་པར་ཕང་པའ་དངས་པ་རམས་མད་པར་

མཐང་པའ་ཚལ་གས་བདག་གཏན་ནས་མད་པར་མཐང་བར་འགར་བར་

ཐལ། ངའ་ཕང་པ་དང་སམས་བདག་ཡན་པར་འདད་པའ་ཕར། ཁབ་ས།

ཁད་ཀས་ངའ་ཕང་པ་དང་སམས་རང་ངས་ནས་གབ་པའ་བདག་ཏ་ཁས་

བངས་པའ་ཕར། ཁ་ན་ར། ཁད་ཀ་ལགས་ལའང་རན་དར་འགར་ར་ཞ་ན།

མ་མཚངས་ཏ་ཁད་ཀས་བདག་ད་བཏགས་དན་བཙལ་པའ་ཚ་རད་པར་

ཁས་བངས། ཁ་བ་ཅག་གས་བཏགས་ཡད་མང་རང་ཙམ་ཀས་འཇག་ནས་

པར་འདད་པའ་ཕར། གལ་ཏ། དའ་ཚ་རག་གཅག་རང་དབང་ཅན་ག་བདག་

སང་བ་ས་མད་པར་རགས་པས་སན་མད་ད་ཅ་ན། འ་ན་ཁད་ཀ་འདད་པ་

ལར་སམས་སམ་ཕང་པ་ཡང་རང་བཞན་གས་གབ་པའ་ངའམ་བདག་ཏ་མ་

འགར་བར་ཐལ། ཁད་ལར་ན་རལ་འབར་པས་བདག་མད་མངན་སམ་ད་

མཐང་བ་དའ་ཚ་རང་དབང་བའ་བདག་མད་པ་ཉད་ད་རགས་པ་དའ་ཕར་ར།

།གཞན་ཡང༌། ཁད་ཀ་ལར་ན། རལ་འབར་པས་བདག་མད་མངན་སམ་ད་

264

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

མཐང་བ་ཡས་ཆས་ཅན། ཁད་ཀས་གཟགས་སགས་ཀ་ད་ཁ་ན་ཉད་རགས་

པར་མ་འགར་བར་ཐལ། དའ་ཚ་རག་གཅག་རང་དབང་ཅན་ག་བདག་

མད་ཙམ་མངན་སམ་ད་མཐང་བ་ཡན་པའ་ཕར། རགས་ཁས། འདད་ན།

བདག་མད་རགས་པ་མཐར་ཕན་པའ་རལ་འབར་བ་ཆས་ཅན། ད་དང་ཡང་

གཟགས་སགས་ལ་དམགས་ནས་འདད་ཆགས་སགས་ས་བར་འགར་བར་

ཐལ། གཟགས་ལ་བདན་པར་དམགས་ནས་འཇག་པའ་ཕར་ཏ། གཟགས་

དའ་ཡན་ལགས་ཀ་ང་བ་རགས་པ་མད་པའ་ཕར།

བཞ་པ་ལ་ལ། བདག་ཏ་ལ་བ་ཐམས་ཅད་ཕང་པ་ཁ་ན་ལ་ལ་བས་

གསངས་པའ་དན་བཤད་པ། མད་གཞན་ལ་བརན་ནས་ཕང་པའ་ཚགས་

ཙམ་བདག་མ་ཡན་པར་བཤད་པ། ཕང་པའ་ཚགས་པ་ཙམ་ག་དབབས་ཀ་

བཀད་པ་བདག་ཡན་པ་དགག་པ། ཕང་པའ་ཚགས་ཙམ་བདག་ཏ་འདད་པ་

ལ་གནད་བད་གཞན་བསན་པ། ཐབ་པས་བདག་ད་ཁམས་དག་ལ་སགས་

པ་ལ་བརན་ནས་བཏགས་པར་གསངས་པའ། །དང་པ་ལ་གསམ། ལང་ག་

དགངས་པ་དགག་བ་གཅད་པའ་དགག་ཕགས་ནས་ཡན་པར་བསན་པ།

སབ་ཕགས་ནས་ཡན་ད་ཆག་ཀང་ཕང་པ་བདག་ཏ་སན་པ་མ་ཡན་པ། ད་

དག་ལ་གཞན་ག་རད་པ་སང་ པའ། །དང་པ་ན། ཁ་ན་ར། རང་ག་ཕང་པ་བདག་

ཏ་འདད་དགས་པ་ཡན་ཏ། ར་མཚན་གང་ག་ཕར་ན་སན་པས་རང་རད་ཀ་

ཕང་པ་བདག་ཞས་གསངས་པ་དའ་ཕར་ཏ། མད་ལས། དག་སང་དག་དག་

སང་ངམ། ཞས་པ་ནས། ཉ་བར་ལན་པའ་ཕང་པ་ལ་པ་འད་དག་ཁ་ན་ལ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

265

ཡང་དག་པར་རས་ས་ལའ། །ཞས་པའ་བར་གས་ཕང་པ་བདག་ཏ་གསངས་

པའ་ཕར་ཞ་ན། ད་མ་འཐད་བར་ཐལ་མད་ད་ན་ཕང་པ་ལས་དན་གཞན་པའ་

བདག་འགག་པའ་ཆད་ད་གསངས་པའ་ཕར་ཏ། རང་ག་གཟགས་ཀ་ཕང་

པ་བདག་མ་ཡན་ན། །ཞས་སགས་མད་གཞན་ལས་གསངས་པའ་ཕར་ར།

།དག་སག་ངམ་ཞས་སགས་ཀ་མདར་བསན་པ་འདས་ཕང་པ་བདག་ཅས་

བཞད་པ་མ་ཡན་པ་ཐལ། གང་ག་ཕར་ཞ་ན། གཟགས་དང་ཚར་བ་བདག་

མ་ཡན་པ་དང༌། འད་ཤས་ཀང་བདག་མ་ཡན་པ་དང༌། འད་བད་རམས་

ཀང་བདག་མ་ཡན་ཞང་རམ་ཤས་ཀང་བདག་མ་ཡན་པར་མད་གཞན་ལས་

གསངས་པ་ད་ཡ་ཕར། ཁབ་ས། མད་ས་མའ་དན་ཁད་ལར་འདད་ན་རགས་

པས་གནད་ཅང་ཕ་མའ་དན་ལ་གནད་པ་མད་པའ་ཕར། ར་མཚན་དས་ན།

ཕང་པ་ཁ་ན་ལའ་ཞས་པའ་མད་འདས་ཀང༌། ཕང་པ་ལ་བརན་ནས་བཏགས་

པའ་བདག་ད་ཉད་འཇག་ལའ་དམགས་པར་སན་པར་གསལ་ཏ། ཕང་པ་

ལ་ན་བདག་མ་ཡན་ལ། ཕང་པ་ལས་དན་གཞན་པའ་བདག་ཀང་ཁགས་པ་

ཕར་ར། །ཕང་པ་ལ་བརན་ནས་བཏགས་པ་ཙམ་ག་བདག་དང་བདག་མད་

འཛན་ཚལ་འད་ཤས་དགས་པ་ན་གནད་ད་ཆ་ས། འདའ་ཐད་ཀ་རམ་བཤད་

ལས། མད་ས་ཕན་ཚན་ག་གང་ལགས་པར་བསགས་ནས་ཕང་པ་ལས་ང་

བ་ཐ་དད་པ་དང༌། ཕང་པ་རམས་བདག་འཛན་ག་དམགས་པ་ཡན་པ་བཀག་

ནས་བདག་ཕང་པ་ལ་བརན་ནས་བཏགས་པའ་མང་ག་ཐ་སད་ཀ་དབང་

གས་བཞག་པ་ཙམ་ག་གང་ཟག་ག་བདག་མད་ཀ་འཇག་ཚལ་ཐན་མང་མ་

266

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཡན་པ། ཞས་པ་ནས། སངས་རས་བཅམ་ལན་འདས་ཀ་དགངས་པ་ཤན་ཏ་

ཕ་བའ་གནས་རམས་རན་ཅར་ད་སན་པའ་མཁས་པའ་དབང་པའ་བཞད་པ་

ཐན་མང་མ་ཡན་པ་འད་རམས་ལགས་པར་ཤས་པ་ལ་འབད་པར་གས་ཤག་

ཅས་གསངས་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། གལ་ཏ། ཕང་པ་ལ་པ་འད་དག་ཁ་ན་ལ་ལའ་ཞས་པའ་

མད་འདས་ཕང་པ་བདག་ཏ་སན་པ་ཡན་ད་ཆག་ཀང༌། ཕང་པ་ར་ར་ནས་

བདག་ཏ་སན་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། མད་འདར་ཕང་པ་བདག་ག་ཞས་བརད་

པའ་ཚ་ཕང་པ་རམས་ཀ་ཚགས་པ་བདག་ཏ་བརད་པ་ཡན་ག། ཕང་པའ་

ང་བ་ར་ར་ནས་བདག་ཏ་སན་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར། དཔར་ན། ཤང་རམས་

ནགས་ཚལ་ལ་ཞས་བརད་པའ་ཚ་དའ་ཚགས་པ་ནགས་ཚལ་ད་སན་ག།

ཤང་ར་ར་བ་ནགས་ས་མ་བརད་པ་བཞན་ན། །ཞས་པ་ན་གཞན་ལ་གབ་

པའ་དཔའ། །གལ་ཏ། ཕང་པའ་ཚགས་ཙམ་བདག་ཡན་ན་ཞ་ན། ཕང་པའ་

ཚགས་པ་བདག་ད་མ་ཡན་པར་ཐལ། བདག་ན་མགན་དང་དཔང་པ་ཡན་

པར་གསངས་ལ། ཁད་ལར་ན་ཚགས་པ་བརད་པ་ད་མགན་མན་ཞང༌།

འདལ་བའམ་དབང་པ་ཉད་ཀང་མ་ཡན་པའ་ཕར་ཏ། ཚགས་པ་ད་རས་ས་

མད་པའ་ཕར། བདག་ད་མགན་ལ་སགས་བར་གསངས་པ་ཡན་ཏ༌། མད་

ལས། བདག་ཉད་བདག་ག་མགན་ཡན་ཏ། །བདག་ཉད་བདག་ག་དག་ཡང་

ཡན། །ལགས་དང་ངན་པ་བས་པ་ལ། །བདག་ཉད་བདག་ག་དཔང་པ་ཡན།

།ཞས་གསངས་པའ་ཕར། གསམ་པ་ན། གཞན་ཡང་ཕང་པའ་ཚགས་པ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

267

བདག་ཏ་འདད་མ་རགས་པར་ཐལ། ད་ལར་འདད་པ་དའ་ཚ་ཤང་ར་ད་ཡ་

ཡན་ལག་ག་ཚགས་པ་ཕགས་གཅག་ཏ་གནས་པ་རམས་ཤང་ར་ཉད་ད་

འགར་བར་ཐལ་བའ་ཕར། འགར་ཏ། ཤང་ར་དང་བདག་གཉས་རང་ག་ཡན་

ལག་ཚགས་པ་ལ་འཇག་མ་འཇག་མཚངས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། མད་ལས།

ཇ་ལར་ཡན་ལག་ཚགས་རམས་ལ། །བརན་ནས་ཤང་རར་བརད་པ་ལར།

།ཞས་སགས་གསངས་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ཕང་པ་འདས་ཙམ་ས་ཚགས་པ་ཙམ་བདག་མ་ཡན་

པར་ཐལ། སར་བཤད་པའ་མད་ལས་ཕང་པའ་ཚགས་པ་ལ་བརན་ནས་

བདག་ཏ་འདགས་པ་ཡན་པར་གསངས་པ་དའ་ཕར་ར། །གལ་ཏ། བམ་པ་

ལ་སགས་པས་མ་ངས་པ་ཉད་ད་ཞ་ན། སན་མད་པར་ཐལ། བམ་སགས་

ཀང་རང་ག་ཡན་ལག་ཚགས་པ་ཙམ་ད་མ་འཇག་པར་ཚགས་པ་ལ་བརན་

ནས་བཏགས་པ་ཙམ་ད་འཇག་པར་མཚངས་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ན། རང་རད་ཀ་ཕང་པའ་དབབས་ཀ་བཀད་པ་ཙམ་བདག་

ཡན་ན་ཞ་ན། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། དབབས་ད་ན་གཟགས་ཅན་ལ་ཡད་

པའ་ཕར། ཁབ་ས། ཁད་ཀ་ལགས་ལ་གཟགས་ཅན་ད་དག་ཉད་ཁ་ན་བདག་

ཅས་བ་བར་འགར་ག། སམས་ལ་སགས་པ་ས་སམས་བང་ག་ཚགས་ལ་

ན་བདག་ཉད་ད་འཇག་པར་འགར་བ་མ་ཡན་པའ་ཕར་ཏ། གང་ག་ཕར་ན་

སམས་སམས་བང་ད་དག་ལ་དབབས་ཡད་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར།

བཞ་པ་ན། གཞན་ཡང༌། ཕང་པའ་ཚགས་པ་བདག་མ་ཡན་པར་

268

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཐལ། ཉ་བར་ལན་པ་པ་བདག་རང་ཉད་དང༌། ཉ་བར་ལན་པར་བ་བ་ཕང་

པའ ་ཚགས་པ་གཉས་གཅག་ཏ་རགས་པའ་དངས་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར་

ཏ། ད་ལ་ཡན་ན་ལས་དང་བད་པ་པ་གཉས་གཅག་ཉད་ད་འགར་བར་ཐལ།

བདག་ཉ་བར་ལན་པ་པ་དང་ཕང་པ་ཉ་བར་བང་བ་གང་ཞག ད་གཉས་

གཅག་ཏ་འདད་རགས་པའ་ཕར། རགས་ཁས། འདད་ནས་པ་མ་ཡན་ཏ།

ར་མཁན་དང་ར་བམ་གཉས་ཀང་གཅག་ཏ་འགར་བའ་ཕར་ཏ། ར་ཤ་ལས།

གལ་ཏ་ཤང་ད་མ་ཡན་ན། །བད་པ་པ་དང་ལས་གཅག་འགར། །ཞས་དང༌།

བམ་སམ་སགས་དང་ལན་ཅག་ཏ། །མ་ལས་པ་ན་རམ་པར་བཤད། །ཅས་

གསངས་པའ་ཕར། ཅ་ས་བད་པ་པ་ཕང་པ་ཉ་བར་ལན་པ་པ་མད་ཀང་ལས་

ས་བ་བ་ཕང་པ་ཚགས་པ་ཙམ་ཞག་ཡད་ད་སམ་ད་བ་ལ་སམས་པ་ཡན་ན།

ད་ཡང་རགས་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། གང་ག་ཕར་ན། བད་པ་པ་མད་ན། ལས་

ས་བ་བ་ཡང་མད་དགས་པའ་ཕར་ཏ། ར་ཤ་ལས། ད་བཞན་ཉར་ལན་ཤས་

པར་བ། །ལས་དང་བད་པ་བསལ་ཕར་ར། །བད་པ་པ་དང་ལས་དག་གས།

།དངས་པ་ལག་མ་ཤས་པར་བ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། དངས་པ་ལག་

མ་ཤས་པའ་དན་ཡད་ད། ལས་བ་བད་གཉས་ཕན་ཚན་ལས་ནས་གབ་པས་

རང་བཞན་གས་མད་པ་ད་བཞན་ད། བསད་བ་སད་བད་མཚན་ཉད་མཚན་

བ། འག་དང་འག་པ་པ། བལ་བ་ལ་བད། ཡན་ལག་དང་ཡན་ལག་ཅན། ཡན་

ཏན་དང་ཡན་ཏན་ཅན་སགས་ཀང་ལས་ནས་གབ་པས་ང་བ་ཉད་ཀས་མ་

གབ་པ་ཞས་ཤས་པར་བ་བའ་དན་ཡན་པའ་ཕར།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

269

ལ་པ་ན། བདག་ད་ན་ས་སགས་ཁམས་དག་ལ་སགས་པའ་ཡ་གལ་

ད་རམས་དང་ད་ཉད་ད་ར་ར་ནས་མ་ཡན་ཞང་ཚགས་པ་ཙམ་ཉད་ཀང་

བདག་ད་ཉད་མ་ཡན་པར་ཐལ། གང་ག་ཕར་ན་ཐབ་པས་ཡབ་སས་མཇལ་

བའ་མད་ལས། རལ་པ་ཆན་པ་སས་བ་གང་ཟག་འད་ན་ཁམས་དག་དང་

རག་པའ་ས་མཆད་དག་དང༌། ཡད་ཀ་ཉ་བར་ར་བ་བཅ་བརད་ད། །ཞས་

བདག་རང་རད་གས་ཆ་མ་རང་དང་རམ་ཤས་དང་ནམ་མཁའ་ཞས་བ་བའ་

ཁམས་དག་ལ་བརན་ནས་དང་ན་མག་ར་ལ་སགས་པའ་རག་པ་ཡ་རན་

ས་མཆད་དག་དག་ལ་བརན་ནས་བཞག་པ་ཉ་བར་བསན་ཞང༌། སམས་

དང་སམས་བང་ག་ཆས་རམས་ཉ་བར་བཟང་བ་ལ་བརན་ནས་བདག་ཏ་

འདགས་ས། །ཞས་ངས་བར་གསངས་པ་དའ་ཕར། ཕང་པའ་ཡ་གལ་དང་

ཚགས་བ་གང་ཡང་བདག་ཏ་འཇག་པ་མ་ཡན་ཏ། ཐག་མ་མད་པ་ནས་

ཞགས་པའ་ངར་འཛན་པའ་བ་ལན་སས་ཀས་ཆས་ད་རམས་ཀ་ཡ་གལ་

དང་ཚགས་པ་གང་ལ་ཡང་བདག་ཏ་དམགས་པར་བད་བ་མ་ཡན་པའ་

ཕར་ཏ། ར་མཚན་གང་ད་བརད་པ་དའ་ཕར། འདས་ཕང་པའ་ཡ་གལ་

དང་ཚགས་པ་དང༌། ཕང་པ་ལས་ང་བ་ཐ་དད་པ་གང་ཡང་འཇག་ལ་འད་

དམགས་པའ་གཙ་བར་མ་འཇག་ཀང༌། བརན་ནས་བཏགས་པའ་བདག་

ཙམ་དའ་དམགས་ཡལ་ག་གཙ་བར་འཇག ཤས་པ་དང༌། ད་ལ་བརན་ནས་

གང་ཟག་རང་བཞན་མད་པར་འཇག་པའ་ཚལ་བསན་ཅང་འད་ན་ལགས་

པར་ཤས་དགས་པ་ཡང་ཡན་ཏ། འདའ་ཐད་ཀ་རམ་བཤད་ལས། དའ་ཕར་

270

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཕང་པ་ལའ་ཡ་གལ་དང་ཚགས་པ་དང༌། ད་དག་ལས་ང་བ་ཐ་དད་པ་གང་

ཡང་བདག་ལའ་དམགས་པར་མ་འཇག་པ་དང༌། ད་ལ་ནའང་བདག་ལའ་

དམགས་པ་གང་ཟག་ལགས་པར་འཇག་ཤས་པ་དང༌། ར་མཚན་ད་དག་ལ་

བརན་ནས་གང་ཟག་རང་བཞན་གས་གབ་པས་སང་པར་འཇག་པའ་རམ་

པར་དཔད་པ་འད་ན། ཐར་པ་འདད་པའ་དབང་པ་ཤན་ཏ་རན་པ་ལ་མཛས་

པ་ཡན་ཏ། འདས་ཡད་འཕག་པ་འད་བ་ཞག་གབ་མཐའ་གཞན་ལ་མད་པའ་

ཕར་ར། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར།

ལ་པ་ན། ཁ་ན་ར། རག་གཅག་རང་དབང་ཅན་ག་བདག་ད་ཉད་མད་

པར་མཐང་ཞང་གམས་པར་བས་པ་ཙམ་གས་བདག་འཛན་སང་ང་ཞ་ན།

རག་གཅག་རང་དབང་ཅན་ག་བདག་མད་པར་ཤས་པ་ཙམ་གས་བདག་ཏ་

ལ་བ་དཔས་ཏ་དང་ནས་ཀང་འབན་ནས་ཞས་ས་བ་ཁད་ཀ་འད་ན་ཀ་མ་

ཤན་ཏ་ང་མཚར་བ་ཞག་ཏ་ཐལ། གང་ཟག་ག་བདག་མད་མངན་སམ་ད་

རགས་པའ་ཚ་རག་པའ་བདག་ཙམ་ཞག་སང་པ་ས་མད་པར་མཐང་བར་

འདད་པར་སང་ཞང༌། ད་ལར་འདད་པའ་བདག་འད་ན་ངར་འཛན་པའ་འཇག་

ལ་ལན་སས་ཀ་དམགས་པའ་གཙ་བ་དང་རམ་པ་གང་ག་རན་དའང་མ་

འདད་པ་ས་འདད་ད་མ་རང་བ་དའ་ཕར། དཔར་ན་མ་ཤས་པ་ཁ་ཅག་རང་

ག་ཁམ་ག་རག་ཕག་ན་སལ་གནས་པ་མཐང་ནས་འཇགས་བཞན་ད་གནས་

པ་ལ་གཞན་གས་ཀ་མ་ཁད་མ་འཇགས་ཤག་ཁམ་འད་ན་གང་ཆན་མད་

ད་ཅས་དགས་པ་བསལ་ཏ། ར་མཚན་དས་སལ་ག་འཇགས་པའང་སང་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

271

བར་བད་པ་ན། ཀ་མའ་མཁས་པ་གཞན་ག་གནམ་བར་ཏ་བཞད་གད་ད་

འགར་བ་ཉད་བཞན་ན། །ཀ་མ། ཞས་པ་ན། སར་སན་པ་དང་སད་པ་གཉས་

ཀར་འཇག་ཀང་འདར་སད་པའ། འདས་ཇ་ལར་བསན་པའ་ཚལ་ཡད་ད།

བདག་འཛན་ལན་སས་ཀས་བཟང་བ་ལར་མ་འགག་པར་བདག་འཛན་ཀན་

བཏགས་ཀས་བཟང་བ་ལར་འགག་པ་ཙམ་བད་ན་དཔ་ད་བཞན་ད་འགར་

བར་བསན་པའ་ཕར།

ད་ཉད་ལག་མའ་ཕགས་རན་དང་བརན་པ་སགས་གསམ་དགག་ཚལ།

གསམ་པ་ལ་གཉས། རན་དང་བརན་པའ་ཕགས་དགག་པ། བཀག་

པའ་དན་བས་བའ། །དང་པ་ན། བདག་ཕང་པ་དང་རན་བརན་པར་ང་བ་ཉད་

ཀས་གབ་པའ་འད་ན་ཕན་ཅ་ལག་ག་རག་པས་བཞག་པ་ཙམ་ཡན་པར་

ཐལ། རང་ག་ཕང་པར་བདག་ང་བ་ཉད་ཀས་བརན་ནས་ཡད་པ་མ་ཡན་

ཞང༌། བདག་ལ་ཡང་ཕང་པ་ད་རམས་ང་བ་ཉད་ཀས་བརན་པའ་ཚལ་གས་

ཡད་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར་ཏ། གང་ག་ཕར་བདག་འདར་ང་བས་གབ་པའ་

གཞན་ཉད་ཡད་ན་རན་བརན་པ་རང་བཞན་གས་གབ་པར་རགས་པ་འདར་

འགར་ན་ཡང་བདག་ཕང་རང་བཞན་གས་གབ་པའ་གཞན་ཉད་ད་གབ་པ་ད་

མད་པ་དའ་ཕར། བདག་ན་གཟགས་དང་ལན་པ་ང་བ་ཉད་ཀས་གབ་པར་མ་

འདད་ད། གང་ག་ཕར་ན་བདག་ཕང་པ་རམས་ལས་རང་བཞན་གས་གཅག་

དང་ཐ་དད་གང་རང་ད་གབ་པ་བཀག་ཟན་པས་དར་ཡད་པ་མ་ཡན་པ་དའ་

272

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཕར། བདག་ན་ཕང་པ་དང་ལན་པའ་དན་སར་བ་རང་བཞན་གས་མད་ད།

ང་བ་ཐ་དད་པའ་གཞན་ལན་ཡན་ན། ལ་སན་གནག་ས་བ་ལང་དང་ལན་པ་

ལར་འགར་ལ། གཞན་མ་ཡན་པ་ལས་སན་གཟགས་དང་ལན་ཞས་པ་ལ་

བ་ལ་སར་ན། བདག་ན་གཟགས་ལས་ད་ཉད་ད་གཅག་དང་གཞན་ཉད་ད་

ལན་པ་རང་བཞན་གས་མད་པའ་ཕར་དང༌། ཕང་པ་ལག་མ་བཞ་ལ་ཡང་ད་

བཞན་སར་བར་བ་བ་ཡན་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། གཟགས་བདག་ཏ་ལ་བ་སགས་ད་

དག་ལ་བདག་ཏ་ལ་བའ་ཆ་ཉ་ཤ་ཡད་པར་འདད་ད། གཟགས་ན་བདག་མ་

ཡན་པ་ལ་བདག་ཏ་ལ་བ་དང༌། བདག་ན་གཟགས་དང་ང་བ་ཉད་ཀས་ལན་

པ་མ་ཡན་པ་ལ་དར་ལ་བ་དང༌། གཟགས་ལ་བདག་ང་བ་ཉད་ཀས་བརན་པ་

མད་པ་ལ་དར་ལ་བ་དང༌། བདག་ལའང་གཟགས་ད་ལར་ད་ཡད་པ་མན་ལ་

དར་ལ་བ་དང་བཞ་ས་གཟགས་ཕང་ལ་བཤད་པ་ད་ལར་འཇག་ལས་ལ་བའ་

ཚལ་རམ་པ་བཞར་ཚར་བ་ལ་སགས་པ་ཕང་པ་བཞ་པ་ཀན་ལའང་བཞ་

བཞར་ཤས་པར་བ་བ་ཡན་པའ་ཕར་ཏ། ར་ཤ་ལས་ཀང༌། ཕང་མན་ཕང་པ་

ལས་གཞན་མན། །ད་ལ་ཕང་མད་དར་ད་མད། །ད་བཞན་གཤགས་པ་ཕང་

ལན་མན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར། མད་ལས་རན་ཞགས་ཀས་སངས་

པར་གསངས་པའ་འཇག་ལ་ཉ་ཤ་ཡང་ད་ལར་འཇག་པ་ཡན་ཏ། མཐང་སང་

ད་གར་པའ་འཇག་ཚགས་ལ་ལ་བའ་ར་བ་མཐ་བ། བདག་མད་མངན་སམ་

ད་རགས་པའ་ཡ་ཤས་ཀ་ར་ར་ཡས་བཅམ་པ་བདག་ཏ་ལ་བ་གང་དང་ལན་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

273

ཅག་འཇག་པར་འགར་བ་བཤད་མ་ཐག་པའ་འཇག་ཚགས་ལ་ལ་བའ་ར་བ་

ལན་སག་པ་ལ་གནས་པའ་ར་མ་མཐ་བར་གར་པ་འད་དག་ཡན་པའ་ཕར།

ད་ཉད་དང་གཞན་ད་བརད་ད་མད་པའ་གང་ཟག་རས་ཡད་

དགག་པ།

བཞ་པ་ལ་གཉས། ཕགས་ས་མ་བརད་པ་དང༌། ད་དགག་པའ། །དང་

པ་ན། མང་བཀར་བའ་ས་བ་ཁ་ཅག་ན་ར། བདག་ད་ཕང་པ་དང་གཅག་ཉད་

མ་ཡན་ལ། ཕང་པ་ལས་དན་གཞན་པའ་བདག་ཀང་མ་རང་པས་བདག་ད་

ཕང་པ་ལས་ད་ཉད་དང་གཞན་ཉད་དང༌། རག་མ་རག་ལ་སགས་པར་བརད་

ད་མད་པའ་གང་ཟག་རས་ཡད་པར་འདད་ལ་ད་ན་རམ་ཤས་དག་ག་ཤས་

བར་ཡང་འདད་ཅང༌། བདག་ད་ན་ངར་འཛན་ལན་སས་ག་དམགས་པའ་

གཞར་ཡང་འདད་པ་ཡན་ཞས་ཟར།

གཉས་པ་ན་གལ་ཏ་ད་འདའ་བདག་འགའ་ཞག་དངས་པར་གབ་པར་

གར་ན། ད་འདའ་བདག་ད་ཆས་ཅན། ཁད་ཕང་པ་ལས་ད་ཉད་དང་གཞན་ད་

བརད་ད་མད་པར་མ་འགར་པར་ཐལ། གང་ག་ཕར་ན་རས་ཡད་པའ་ཕར།

རགས་ཁས། དཔར་ན། གཟགས་ལས་སམས་ད་ཉད་དང་གཞན་གང་ད་ཡང་

བརད་ད་མད་པར་མ་རགས་པ་བཞན་ན། །ས་མར་ཁབ་ས། རས་ཡད་ཀ་

དངས་པར་ཡད་པ་རམས་ལ་ད་ཉད་དང་གཞན་ད་བརད་ད་མད་པར་རགས་

274

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

པ་མ་ཡན་པ་ཉད་ཀ་ཕར། དཔར་ན། གཟགས་ལས་སམས་ལར་གཞན་

ད་གབ་པའ་དངས་པ་ན་བརད་ད་མད་པར་མ་འགར་བར་བརད་ད་ཡད་པ་

བཞན་ན། ཁད་ཀ་འདད་པ་ལར་བརད་ད་མད་པ་ལ་རས་ཡད་ཀ་བདག་མ་

སད་པར་ཐལ། བདག་ད་བཏགས་ཡད་ད་འཇག་པའ་ཕར་ཏ། གང་ག་ཕར་

ཁད་ཀ་ལར་ན་བམ་པ་རང་ར་ཐབ་པའ་དངས་པར་མ་གབ་པའ་ང་བ་ད་རང་

ག་ཡན་ལག་ག་གཟགས་སགས་ལས་གཅག་དང་ང་བ་ཐ་དད་གང་ད་ཡང་

བརད་ད་མད་པར་འགར་བར་འདད་པས། ད་བཞན་ད་བདག་གང་ཡན་པ་

ད་ཉད་ཕང་པ་ལས་ད་ཉད་དང་ང་བ་ཐ་དད་པ་གང་ད་ཡང་བརད་ད་མད་པའ་

བཏགས་ཡད་ད་འགར་པའ་ཕར། བདག་ཆས་ཅན། རང་ག་ང་བས་ཡད་པར་

གབ་པར་རགས་པ་ས་བཟང་བར་མ་བ་བར་ཐལ། བཏགས་ཡད་ད་གབ་པ་

དའ་ཕར། གཞན་ཡང༌། བདག་ད་ཁད་འདད་པ་ལར་རས་ས་མད་པར་ཐལ།

ད་ཡད་ན་ཁད་ཀ་ལར་རམ་ཤས་ན་རང་ག་བདག་ཉད་ལས་རས་གཞན་ད་ན་

མ་འདད་པ་ད་བཞན་ད། བདག་ཀང་རང་ག་བདག་ཉད་ལས་གཞན་མ་ཡན་

པར་བརད་རགས་པའ་ཕར། ཡང་ན་ཁད་ཀས་རམ་ཤས་གཟགས་སགས་

ལས་གཞན་པའ་དངས་པའ་དངས་པར་འདད་པ་ད་བཞན་ད། བདག་ཀང་

ཕང་པ་ལས་ང་བ་ཐ་དད་པར་བརད་དགས་པར་ཐལ། དངས་པ་ལ་གཅག་

དང་ཐ་དད་ཀ་རམ་པ་ད་གཉས་མཐང་བར་འགར་བ་དའ་ཕར། བདག་ཆས་

ཅན། རས་ས་མད་ད་དངས་པའ་ཆས་ད་ཉད་དང་གཞན་གཉས་ས་གབ་པ་

དང་བལ་པའ་ཕར།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

275

བདག་ད་བརན་ནས་བཏགས་པ་ཙམ་ད་བཞག་པའ་དཔ་དང་

བཅས་པ་བཤད་པ།

ལ་པ་ལ་བཞ། བདག་མཐའ་བདན་མད་ཀང་བརན་ནས་བཏགས་པ་

ཤང་ར་དང་འད་བར་བསན་པ། སར་མ་བཤད་པའ་ཕགས་ལག་མ་གཉས་

རས་པར་བཤད་པ། ད་ལར་བཤད་པ་ལ་གཞན་ག་རད་པ་སང་བ། མང་ག་

ཐ་སད་ཀ་དན་གཞན་ཡང་གབ་པར་བསན་པའ། །དང་པ་ན། ངར་འཛན་ལན་

སས་ཀ་དམགས་པའ་རན་བདག་ན་ཆས་ཅན། རང་བཞན་གས་གབ་པའ་

དངས་པ་མ་ཡན་ཏ། རམ་པར་དཔད་པ་ན་རས་ས་ཡད་པ་མ་ཡན་པ་དའ་

ཕར་ཏ། ཕང་པ་ལས་ང་བ་གཞན་མ་ཡན་ལ། ཕང་པའ་ང་བ་ཚགས་པ་དང་

ཡ་གལ་གང་ཡང་བདག་མན། བདག་ཕང་པ་རམས་ཀ་རན་དང་ད་ལ་ཕང་པ་

བརན་ད་ཡད་པ་ཡང་མན། བདག་འད་ན་ཕང་པ་ད་རམས་དང་ལན་པ་ཡང་

ང་བ་ཉད་ཀས་གབ་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར། བདག་འད་ན་ཆས་ཅན། རང་ངས་

ནས་མ་གབ་ས། རང་ག་གདགས་གཞ་ཕང་པ་རམས་ལ་བརན་ནས་འགབ་

པར་འགར་བའ་ཕར་ར། །ད་ལར་གབ་པ་མད་པ་ཡང་ཡད་ད། ཇ་ལར་ཞ་ན།

ཤང་ར་རང་ག་ཡན་ལག་ལས་དན་གཞན་ད་འདད་པ་མ་ཡན། གཞན་མ་ཡན་

ཏ་གཅག་ཏ་གབ་པ་ཡང་མ་ཡན་པ་དང༌། ཡན་ལག་ད་དང་རང་བཞན་ག་

ལན་པ་ཡང་མ་ཡན་ཞང༌། རང་ག་ཡན་ལག་ལ་ཕར་རང་བཞན་གས་བརན་

པ་མ་ཡན་པ་དང༌། ཡན་ལག་ཤང་ར་དར་བརན་པ་རང་བཞན་གས་ཡད་པ་

276

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

མ་ཡན། ཡན་ལག་འདས་པ་ཙམ་ཤང་ར་མ་ཡན། དབབས་ཙམ་ཡང་ཤང་ར་

མན་མད་ཤང་ར་འཇག་ནས་པ་ཇ་ལ་བ་བཞན་ད། བདག་དང་ཕང་པ་གཉས་

ཀ་སར་བར་བ་བའ་ཕར།

གཉས་པ་ལ་གཉས། དངས་དང༌། རགས་པ་ད་གཞན་ལ་ཁ་ས་ པའ།

།དང་པ་ལ་གཉས། ཚགས་པ་ཤང་རར་འདད་པ་དགག་པ། དབབས་ཙམ་

ཤང་རར་འདད་པ་དགག་པའ། །དང་པ་ན །ཤང་རའ་ཡན་ལག་ཚགས་ཙམ་

ཤང་ར་ཡན་ན་ཞ་ན། ད་མ་འཐད་པར་ཐལ། གལ་ཏ་ཡན་ལག་ཚགས་ཙམ་

ཤང་རར་འགར་ན་ན། ཤང་ར་བཤགས་པའ་དས་ཀ་ཡན་ལག་སལ་བར་

གནས་པ་ལའང་ཤང་ར་ཉད་ཡད་པར་འགར་བའ་ཕར། དའ་ཚ་ཁད་པར་

འགར་ཡང་ཚགས་པ་ཙམ་ཞག་ཡད་པའ་ཕར་ར། །ཤང་རའ་ཡན་ལག་

ཚགས་པའ་དབབས་ཙམ་ཤང་རར་རགས་པའང་མ་ཡན་པར་ཐལ། གང་ག་

ཕར་ཤང་རའ་ཚགས་པ་ཙམ་མ་ཡན་པའ་ཡན་ལག་ཅན་ཤང་ར་མད་པའ་

ཕར། རགས་ཁས། ཁབ་ས། ཡན་ལག་ཅན་མད་ན། ཡན་ལག་དག་ཀང་

མད་པའ་ཕར། འདར་རང་ས་འག་མ་ད་དག་གས་ཤང་ར་ཡན་ལག་ཅན་དང་

ཤང་རའ་ཆ་ཤས་གཞན་རམས་དའ་ཡན་ལག་ད་འདད་ཀང་འདར་ཡན་ལག་

ཅན་མད་ན་ཡན་ལག་ཀང་མད་པར་ཐལ་བར་འཕངས་པ་ལ་དགས་པ་ཡད་

ད། རང་ལགས་ལ་ཤང་རའ་ཡན་ལག་ར་ར་བ་དང་ཡན་ལག་ག་ཚགས་པ་

གཉས་ཀ་ཡན་ལག་ཏ་འཇག་ལ། ས་བ་ད་དག་གས་ཤང་རའ་ཡན་ལག་ག་

ཚགས་པ་ཉད་ཡན་ལག་ཅན་ད་འདད་ཅང༌། ད་མ་ཡན་པའ་ཡན་ལག་ཅན་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

277

ག་ཤང་ར་ཡད་པར་མ་འདད་པར་བཤད་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། གཞན་ཡང་ཁད་ཀས་ཤག་རའ་དབབས་ཙམ་ཞག་ཤང་

རར་འདད་ན། དབགས་ད་ཡན་ལག་ར་ར་བའ་ཡན་ནམ། ཚགས་པའ་ཡན་

པ་གང༌། དང་པ་ལར་ན། སར་མ་བསགས་པའ་དབབས་ཀ་ཁད་པར་མ་བཏང་

བ་དག་ཡན་ནམ། ཁད་པར་བཏང་བ་དག་ག་ཡན། དང་པ་ལར་ར་ཞ་ན། འ་

ན། ཁད་ཀ་ལར། ཤང་རའ་འཕང་ལ་ལ་སགས་པའ་ཡན་ལག་ར་ར་བ་སར་

མ་བསགས་པའ་དས་ཀ་དབངས་ཇ་ལར་ཡད་པར་གར་པ་ད་ཇ་ལ་བ་བཞན་

ད་ཕས་བསགས་དས་ས་ཤང་རར་གཏགས་པ་ས་གབ་པའ་སབས་ལའང་ས་

མ་ད་བཞན་ད་ཡད་པ་ཡན་པ་ཡན་ན། མ་བསགས་པའ་དས་ཀ་དབ་བར་

གར་པའ་ཡན་ལག་ད་དག་ལ་ཇ་ལར་ཤང་ར་ཡད་པ་མ་ཡན་པ་ད་བཞན་ད།

ད་ལར་ཡན་ལག་རམས་བསགས་པའ་ཚ་ཡང་ན་ཤང་ར་ཡད་པ་མ་ཡན་པར་

ཐལ། འདད་པ་དའ་ཕར། ཅ་ས་ཕགས་གཉས་པ་ལར་ར་ཞ་ན། ད་ཡང་མ་

འཐད་པར་ཐལ། གལ་ཏ་ད་ལ་ཤང་ར་ཉད་ད་གབ་པའ་དས་འདར་འཕང་ལ་

ལ་སགས་པ་ལ་ཤང་རའ་ཡན་ལག་ས་སའ་དབབས་ཐ་དད་པ་རང་པ་དང་

ཟམ་པ་སགས་ཡན་གར་ད་ཡད་ན་འད་མག་ཤས་ཀས་བཟང་ད་ཡད་པར་

འགར་དགས་ན། ད་ཡང་ཡད་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར། ཤང་རའ་དབབས་ཙམ་

ཤང་རར་ཡད་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། བསགས་མ་བསགས་གང་ག་ཚགས་

པ་ལ་ཡང་ཤང་ར་མ་ཡན་པ་དའ་ཕར། གལ་ཏ་ཡན་ལག་བསགས་པའ་

དབབས་ཁད་པར་བ་ཤང་རར་འཇག་ག་ཞ་ན། ད་ཡང་མ་འཐད་པར་ཐལ།

278

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ར་མཚན་གང་ག་ཕར། ཁད་ཀ་ལར་ན་ཚགས་པ་རས་ས་ཅང་མད་པས་ན་

དབབས་ད་ཡན་ལག་ཚགས་ཀ་གདགས་གཞ་ལ་བརན་ནས་འདགས་པ་

མ་ཡན་པར་འགར་བའ་ཕར་ཏ། ཁད་ཀས་ཡན་ལག་ཚགས་པ་ད་བཏགས་

ཡད་ད་ཁས་བངས་པའ་ཕར་དང༌། བཏགས་ཡད་རན་ད་རས་ཡད་ཁས་

བངས་པའ་ཕར་ར། ཤང་རའ་དབབས་ད་རང་ག་ཡན་ལག་ལ་མ་འདགས་

ན། ཚགས་པ་གང་ཞག་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ས་གབ་པ་ཅ་ཡང་ཡད་པ་མ་

ཡད་པ་ད་ལ་བརན་ནས་སབས་འདར་ན་ཤང་རར་འཇག་པའ་དབབས་ས་

ལ་ཞག་ཇ་ལར་འགར་ཏ་མ་འགར་པར་ཐལ། ད་ལར་ན་བཏགས་ཡད་ཁད་

པར་བའ་རན་རས་ཡད་ད་ཁད་ཀས་ཁས་ལན་པ་ད་མ་འཐད་པའ་ཕར་ར།

གཞན་ཡང༌། ཤང་རའ་ཁ་དག་ ཉད་ཀང་ཤང་ར་ཡན་པར་ཐལ། དའ་དབབས་

ཤང་ར་ཡན་པ་གང་ཞག ། མཚངས་པའ་ཕར། འདད་ན། སས་བའ་ཁ་དག་

སས་བ་ཡན་པར་ཐལ་ལ། །

གཉས་པ་ན། ཁ་ན་ར། ཚགས་པ་མ་བདན་ཡང་བཏགས་ཡད་ཀ་

དབབས་ས་འགར་ར་ཞ་ན། ཁ་བ་ཅག་ལར་ནའང༌། མ་རག་པ་དང་ས་བན་

སགས་མ་བདན་པ་ཡ་ར་ལ་བརན་པར་བས་ནས་འད་བད་ཀ་ལས་དང་མ་

ག་ལ་བའ་འབས་བའ་རམ་པ་མ་བདན་པའ་རང་བཞན་ཐམས་ཅད་ཀང་ན་ས་

བར་འདད་པས་ཁད་ཀང་ད་ལར་ཤས་པར་གས་ཤག་ས་བགད་རགས་པར་

ཐལ། ཁད་ཀ་ལགས་ལའང་ཚགས་པ་བཏགས་ཡད་ལ་བརན་ནས་དབབས་

བཏགས་ཡད་འཇག་པ་འད་ན་ཇ་ལར་འདད་པ་ད་ལར་ད་འཐད་པའ་ཕར།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

279

རང་ས་གཞན་མང་པས་གཟགས་ལ་སགས་པ་རལ་རས་བརད་ད་ལར་

འདབ་འབར་ད་གནས་པ་རམས་འདས་པའ་བམ་པའ་གཟགས་ཀ་ཚགས་

པ་ལ་བམ་པའ་བ་ས་བར་འགར་ར་ཞས་ས་བར་བ་བ་དའང་རགས་པ་མ་

ཡན་པ་ཉད་ད་ཐལ། ཇ་སད་བཤད་པའ་ཤང་རའ་དཔ་འདས་ན་བཀག་པ་

ཡན་པའ་ཕར། དར་ཡང་མ་ཟད། གཟགས་སགས་ད་དག་ཀང་རང་བཞན་

གས་ཡད་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། རང་བཞན་གས་ས་བ་མད་པར་བཤད་ཟན་

པ་དའ་ཕར། ཡང་ཡམ་སགས་ད་དག་རང་རང་ག་དབབས་ས་མ་རགས་

པར་ཐལ། དར་བཏགས་པ་ཡན་ག་རས་ས་ཡད་པ་མ་ཡན་པ་དའ་ཕར།

གསམ་པ་ན། ཤང་ར་བཏགས་དན་རམ་པ་བདན་ད་བཙལ་པའ་ཚ་མ་

རད་ཀང་ཤང་ར་མད་པར་འཇག་ནས་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། ད་མ་བརག་མ་

དཔད་པར་འཇག་རན་ག་གགས་པའ་རས་ས་འབང་ནས་འཇག་པའ་ཕར་ཏ།

ཤང་ར་ད་ན་ད་ཁ་ན་ཉད་ད་འམ་འཇག་རན་ག་ཐ་སད་ད་བཏགས་དན་རམ་

པ་བདན་གས་བཙལ་བ་ན་ཤང་རར་འགབ་པར་འགར་བ་མ་ཡན་མད་ཀ། ད་

ལར་འཚལ་པའ་རམ་པར་དཔད་པ་མད་པར་འཇག་རན་ག་ཐ་སད་ཉད་ལས་

འདར་རང་ག་ཡན་ལག་འཕང་ལ་སགས་ལ་བརན་ནས་འདགས་པ་ཡན་པའ་

ཕར༌།

བཞ་པ་ན། ཤང་རར་མ་ཟད་ཤང་རའ་ཁད་པར་གཞན་ཡང་ད་ལར་

བཏགས་དན་བཙལ་ནས་མ་འཇག་པར་འཇག་རན་གགས་པའ་ས་ནས་

འཇག་པ་ཡན་ཏ། ད་ལ་ཤང་ར་ད་ཉད་རང་ག་ཡན་ལག་ལ་ལས་ནས་ཡན་

280

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ལག་ཅན་དང༌། ད་ཆ་ཤས་ལ་ལས་ནས་ཆ་ཤས་ཅན་ཡན་ལ། ཤང་ར་ད་ཉད་

ལས་ས་བ་བ་ཡན་ལག་ལ་ལས་ནས་བད་པ་པ་ཞས་འག་བར་བསད་པ་དང༌།

རང་ག་གཟགས་སགས་གདགས་གཞ་ལ་ལས་ནས་ས་བ་རམས་ལ་ཉ་བར་

ལན་པ་ཉད་ད་འགབ་པའ་ཕར། དངས་ས་བ་ཆས་ཅན། ཁད་ཀས་ཚགས་

པ་ཙམ་མ་ཡན་པའ་ཡན་ལག་ཅན་དང་ཆ་ཤས་ཅན་མད་ད། ཚགས་པ་ཙམ་

ལས་གཞན་པའ་ད་མ་དམགས་པའ་ཕར་ཞས་སབ་བད་ལར་སང་ལ་བརན་

ནས་འཇག་རན་གགས་པའ་ཀན་རབ་མ་བརག་ཅག་ཅས་ཁ་བ་ཅག་གས་ས་

བ་ལར་བད་རགས་པར་ཐལ། ཁད་ཀས་ཚགས་པ་ཙམ་མ་ཡན་པའ་ཤང་ར་

ད་བཏགས་ཡད་ད་འཇག་མ་ཤས་ཀང༌། རང་ག་ཡན་ལག་ཚགས་ཙམ་མ་

ཡན་པའ་ཤང་ར་བཏགས་ཡད་ད་བསབས་ཟན་པའ་ཕར། དང་པ་དར་ཐལ།

ཁད་ཀས་ད་བཏགས་དན་བཙལ་ནས་ཚགས་པ་ཙམ་ད་ཉད་ཡན་ལག་ཅན་

ཤང་རའ་ང་བར་རམ་ནས་བཞག་པའ་ཕར།

ད་ལར་བཞག་པ་ལ་མཐར་འཛན་ག་རག་པ་སང་ས་བའ་ཡན་ཏན་

བཤད་པ།

དག་པ་ལ་ལ། དངས་དང༌། རད་པ་སང་བ། ཤང་ར་དང་བདག་ག་

ཐ་སད་དཔ་དན་སར་བ། བརན་ནས་བཏགས་པའ་བདག་ཁས་ལན་པའ་

ཡན་ཏན་གཞན་བསན་པ། མཁས་རངས་ཀ་འཆང་གལ་ག་གཞའ་བདག་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

281

ངས་བཟང་ བའ། །དང་པ་ན། དབ་མ་པས་སབས་འདར་ཤང་ར་དའ་ཚལ་

ན་བཏགས་དན་བཙལ་ནས་མ་ཡན་པར་བཏགས་པར་ཡད་པ་ད་བཞན་ད་

འདད་པར་བ་ས། དས་ཀན་རབ་ལས་མ་ཉམས་པར་མ་ཟད། ད་ཁ་ན་ཉད་

ལའང་བད་བག་ཏ་འཇག་ནས་པར་འགར་བའ་ཕར། ད་ལར་རམ་བདན་ག་

རགས་པས་བཙལ་ན་མད་པ་གང་ཡན་པ་ད་ཇ་ལ་བར་ན་རང་བཞན་གས་

ཡད་ཅས་བ་ས། མད་པར་ཐལ། རལ་འབར་པས་ཤང་ར་འདའ་རང་བཞན་

གས་ཡད་པ་མ་རད་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་ན། ཤང་ར་དའ་ཡན་ལག་ཀང་རང་བཞན་གས་མད་ད། ཤང་

ར་རང་བཞན་གས་ཡད་པ་ཉད་མ་ཡན་པའ་ཕར། ད་ལར་ཡན་པ་ད་ཡ་ཚ་

ཡན་ལག་དའ་ཡན་ལག་ཅན་མད་པའ་ཕར། དཔར་ན། ཤང་ར་ཚག་ན་དའ་

ཡན་ལག་ཀང་མད་པ་བཞན་ན། །འདར་ཁ་ཅག །ཤང་ར་ཚག་པའ་ཚ་ཤང་

རའ་ཆ་ཤས་མ་ཚག་པ་ཡད་སད་ད་སམ་ཡང་ད་ན་མ་འཐད་ད། ད་ལ་ན། ས་

བ་ཞག་ཤ་བའ་ཚ་དའ་ཕང་པ་ཕར་ལས་བ་ལ་བ་ད་ཡང་སས་བའ་ལས་

ཡན་པར་འགར་ལ། ད་ལ་ན་གང་ཟག་ག་ལས་ས་ཡང་ཐལ་བར་འགར་པའ་

ཕར་ར། །སང་ཉད་རགས་པའ་བའ་མས་ཡན་ལག་ཅན་རང་བཞན་གས་

གབ་པ་བསགས་པ་ས་མད་པར་རགས་པ་ན་དའ་ཡན་ལག་ཀང་རང་བཞན་

གས་མད་པར་རགས་པར་འགར་པ་ཡན་ཏ། དཔ་སར་བཞན་ཡན་པའ་ཕར་

ར། །

གསམ་པ་ན། ཤང་ར་ཡན་ལག་ལ་བརན་ནས་བཞག་པ་ད་བཞན་ད་

282

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བདག་དང་ཕང་པ་ལ་ཡང་ཤས་པར་བ་ས། འཇག་རན་གགས་པའ་དབང་

གས་ཕང་པ་དང༌། ཁམས་དང་ད་བཞན་ད་ས་མཆད་དག་ལ་བརན་ནས་

བདག་ཀང་ཕང་པའ་ཉ་བར་ལན་པར་ཉད་ད་འདད་རགས་པའ་ཕར་ཏ། ཉ་

བར་ལན་པའ་ཕང་པ་ན་ལས་ས་བ་བ་ཡན་ལ། བདག་འད་ན་བད་པ་པའང་

ཡན་ཕར།

བཞ་པ་བདག་འད་ན་ཆས་ཅན། རང་བཞན་གས་བརན་པ་མན་ཞང་

མ་བརན་པ་ཉད་ད་གབ་པའང་མ་ཡན་པར་ཐལ། རང་བཞན་གས་གབ་པའ་

དངས་པར་ཡད་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར། ང་བ་ཉད་ཀས་ས་འཇག་བད་པ་མ་

ཡན་པར་ཐལ། ཕང་པ་དང་འབལ་མད་ས་འཇག་མ་བད་པའ་ཕར། བདག་

འད་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་བརན་པའ་རག་པ་ཉད་དང་མ་བརན་པའ་མ་རག་པ་ལ་

སགས་པ་བཞ་ཡང་རང་བཞན་གས་ཡད་པ་མ་ཡན་ཞང༌། རང་བཞན་གས་

ད་ཉད་དང་ན་གཞན་ཉད་ད་མད་པར་ཐལ། རང་བཞན་གས་དངས་པར་གབ་

པ་མད་པའ་ཕར།

ལ་པ་ན། བདག་ད་ན་བཏགས་དན་བདན་ད་བཙལ་བའ་ཚ་རག་མ་

རག་སགས་ས་རང་བཞན་གས་མད་ཀང༌། བདག་ག་འ་སམ་པའ་དམགས་

ཡལ་ད་གར་པའ་བདག་ཐ་སད་ད་ས་ཚལ་ཡད་ད། འག་བ་རམས་དམགས་

པའ་གཞ་ང་ལ་རག་ཏ་དམགས་ནས་ངར་འཛན་པའ་བ་རབ་ཏ་འབང་ཞང༌།

ནང་དང་ཕ་རལ་ཏ་བདག་ད་ཡ་ལངས་སད་བ་བདག་ག་བ་གང་ཡན་བ་དར་

ང་ཡ་བར་འཛན་པའ་བ་འབང་བའ་བདག་ད་ན། མ་བརགས་པའ་གགས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

283

པའ་ང་བར་གཏ་མག་ས་མ་ཤས་པ་ལས་གབ་པ་ཡན་པར་འཇག་ག་རང་ག་

ང་བས་གབ་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར།

བདག་ག་བ་རང་བཞན་གས་གབ་པ་འགག་ཚལ།

གཉས་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། བདག་ག་བ་རང་བཞན་གས་ཡད་

པ་མ་ཡན་ཏ། བདག་རང་བཞན་གས་མད་པའ་ཕར། ཁབ་ས། གང་ག་ཕར་

བད་པ་པ་ར་མཁན་མད་པར་བ་བའ་ལས་ར་བམ་མད་པ་དའ་ཕར། བདག་

དང་བདག་ག་བ་རང་བཞན་གས་སང་བར་ལ་ཞང་གམས་པར་བད་པའ་

རལ་འབར་པ་ད་ཆས་ཅན། འཁར་བ་ལས་རམ་པར་གལ་བར་འགར་ཏ།

འཁར་བའ་ར་བར་གར་པའ་བདག་འཛན་ག་ཞན་ཡལ་མད་པར་མངན་སམ་

ད་རགས་པའ་ཕར་ཏ། བདག་དང་བདག་ག་བ་རང་བཞན་མད་པ་མངན་

སམ་ད་རགས་པ་དའ་ཕར།

བདག་དང་ཤང་རའ་དཔད་པ་དངས་པ་གཞན་བས་བ།

གསམ་པ་ལ་གསམ། སམ་བ་སགས་ཀ་དངས་པ་ལ་བས་བ། ར་

འབས་ཀ་དངས་པ་ལ་བས་བ། ད་ལ་རད་པ་སང་པའ། །དང་པ་ན། ཤང་ལ་

རམ་པར་དཔད་པའ་ཚལ་ད་དངས་པ་གཞན་ལ་སར་བར་བ་རགས་ཏ། ད་

284

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཡང་བམ་པ་དང༌། སམ་བ་དང་ར་ལ་དང༌། དམག་དང༌། ནགས་ཚལ་དང་ཕང་

བ་དང༌། ལན་ཤང་དང༌། ཁང་ཁམ་དང༌། ཤང་ར་ཕན་དང༌། འགན་གནས་ལ་

སགས་པའ་དངས་རམས་གང་དག་ཡད་པ་རམས་ན་ཤང་ར་ལར་བཏགས་

དན་རམ་པ་བདན་ད་བཙལ་བའ་ཚ་མ་རད་ཀང་མ་དཔད་པར་འཇག་རན་

གགས་པའ་ས་ནས་འཇག་པ་དང༌། ད་བཞན་ད་ད་ལ་བའ་དངས་པ་གང་དག་

ལ་མང་དང་བར་དང་ཐ་སད་ཅ་འད་བ་གང་དང་གང་གས་ས་བ་འད་ཡས་

བསད་པ་ད་རམས་ཀང་ཤང་ར་ལར་རགས་པར་བ་དགས་པའ་ཕར་ཏ། གང་

ག་ཕར་ན། ཐབ་པའ་དབང་པ་ད་ན་འཇག་རན་དང་ལན་ཅག་འཇག་རན་དང་

མ་མཐན་པའ་རད་པ་མ་མཛད་པར་གསངས་པའ་ཕར་ཏ། ད་ཡང་དཀན་

བརགས་ལས། འཇག་རན་ང་དང་ལན་ཅག་རད་ཀ། ང་ན་འཇག་རན་དང་མ་

རད་ད། །ཞས་འབང་བའ་ཕར་ར། །འཇག་རན་པས་དངས་པ་གང་ལ་ཐ་སད་

ཇ་ལར་འདགས་ཚལ་ཡད་ད། མཚན་ན་བམ་པ་ཡན་ལག་ཅན་དང༌། ག་མ་

སགས་དའ་ཡན་ལག །བམ་པ་ཡན་ཏན་ཅན་ས་བསངས་སགས་དའ་ཡན་

ཏན། འདད་ཆགས་ཀ་རན་གང་ཟག་ན་ཆགས་པ་པ་དང་དས་ཡལ་གང་ལ་

ལག་པར་སད་པ་ན་འདད་ཆགས་དང༌། བམ་པ་ན་མཚན་གཞ་འམ་མཚན་

བ། ལ་ལར་བ་སགས་ན་མཚན་ཉད་དང༌། མ་སག་བད་དང་བད་ཤང་བསག་

བ་ལ་སགས་པ་ན་ཡན་ལག་ལ་བརན་ནས་ཡན་ལག་ཅན་དང་ཡན་ལག་ཅན་

ལ་བརན་ནས་ཡན་ལག་ཏ་འདགས་པ་ཡན་པས་དན་ད་དག་ག་ཡད་ཚལ་ད་

རམས་ཤང་རའ་རམ་པར་དཔད་པར་སར་བས་པ་ལར་གས་རམ་པ་བདན་ད་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

285

ཡད་པ་མ་ཡན་ཞང༌། རམ་དཔད་བད་པ་ད་ལས་གཞན་ད་གར་པར་འཇག་

རན་གགས་པའ་ཐ་སད་ཀ་ས་ནས་ཡད་པ་ཡན་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། ཡན་ལག་ཅན་དང་ཡན་ལག་ཕན་ཚན་ལས་ནས་གབ་

པར་མ་ཟད། ར་འབས་ཀང་ཕན་ཚན་ལས་ནས་གབ་པ་ཡན་པར་ཐལ། ཇ་

ལར་ཞ་ན། གལ་ཏ་ར་ཡས་བསད་པར་བ་བ་འབས་བ་ད་སད་པ་ད་ལ་ན་

སད་བད་ད་ར་ཡན་ཞང་ལས་ནས་གབ་ལ། གལ་ཏ་འབས་བ་མ་བསད་ན་

ན་སད་པ་ད་མད་པས་འབས་བ་ད་ར་མད་པ་ཅན་ད་འགར་པའ་ཕར་ཏ།

འབས་བ་ཡང་ན་ར་ཡད་པར་གར་ན་ད་ལས་ལས་ནས་ས་བར་འགར་བ་ད་

ཡ་ཕར། ར་གང་ལས་འབས་བ་གང་ཞག་འགབ་པར་འགར་བ། ད་གཉས་

གང་ཞག་ལས་སར་ར་གང་ཞག་གམ་འབས་བ་གང་འགར་སས་ཤག །ད་

ལ་རང་བཞན་གས་གབ་པ་ལ་ར་ས་དགས་པ་མ་འཐད་ད། རའ་དས་ས་

དའ་ལས་བ་འབས་བ་ཡང་ཡད་དགས་པར་ཐལ་པའ་ཕར། འབས་བ་ས་མ་

ན་མ་རགས་ཏ། འབས་བ་ར་མད་ད་ཐལ་བའ་ཕར་ ར། །གལ་ཏ་ར་ཡས་

རང་བཞན་གས་སད་པར་བད་ན། ར་དང་འབས་བ་ཕད་ནས་སམ་མ་ཕད་

པར་སད་པར་བད། ད་ལ་གལ་ཏ་ཁད་ཀ་ལར་ར་ཡས་འབས་བ་དང་ལན་

ཅག་ཕད་ནས་འབས་བ་སད་པར་བད་ན་ད་ཡ་ཚ། ར་འབས་ད་དག་ནས་

པ་གཅག་ཡན་པར་ཐལ། དམ་བཅའ་འཐད་པའ་ཕར། འདད་ན། སད་བད་

ཀ་ར་བསད་བའ་འབས་བ་གཉས་ཐ་དད་མད་པའ་གཅག་ཏ་འགར་བར་

ཐལ། འདད་པ་དའ་ཕར། གཉས་པ་ལར་ན་ན་འབས་བའ་ར་འད་ན་དའ་

286

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ར་མ་ཡན་པ་རམས་དང་སད་བད་ཡན་མན་ཁད་པར་མད་པར་འགར་བར་

ཐལ། ར་འབས་ས་སར་མ་ཕད་པར་རང་བཞན་གས་ས་བའ་ཕར། རང་

བཞན་གས་གབ་པའ་རས་འབས་བ་མ་སད་པར་ཐལ། བསད་བ་སད་བད་

ལ་ཕད་མ་ཕད་ཀ་རག་པ་གཉས་པ་འད་དག་སངས་ནས་ད་མ་གཏགས་པའ་

རག་པ་གསམ་པ་གཞན་ཡང་ཡད་པར་འགར་བ་མ་ཡན་པའ་ཕར། བསད་

པར་བ་བ་འབས་བ་ཞས་བ་བ་རང་ག་ང་བས་ཡད་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། ཅ་

ས་ཁད་ཀ་ལར་རང་བཞན་གས་གབ་པའ་ར་ཡས་འབས་བ་སད་པར་མ་

བད་པ་དའ་ཕར། ར་ན་རང་བཞན་གས་མད་པར་ཐལ། ར་ད་འབས་བ་དང་

འད་བར་རར་འཇག་མ་ནས་ལ། ད་ནས་ན་ར་ན་རར་འཇག་པའ་ར་མཚན་

མད་པ་ཅན་ད་འགར་ན། ད་ན་ཡད་པའང་མ་ཡན་པའ་ཕར། ཤས་བ་ཆས་

ཅན། དབ་མ་པ་བདག་ལ་ཇ་སད་བཤད་པའ་སན་ད་མ་འགར་ཞང་དར་མ་

ཟད། འཇག་རན་ལ་གགས་པའ་དངས་པ་རམས་ཀང་ཡད་ཅང་འཐད་པར་

ཐལ། གང་ག་ཕར་ན་ར་འབས་འད་དག་གཉས་ཆར་ཡང་ན་མ་རགས་པར་

གབ་པ་ས་མ་དང་འད་བ་ད་ཡ་ཕར།

ད་ལ་རད་སང་རམ་བཞག

གསམ་པ་ལ་གཉས། རད་པ་དང་ལན་ན། །དང་པ་ན། ཁ་ན་ར །རས་

འབས་བ་དང་ཕད་མ་ཕད་ཀ་དཔད་པ་འད་ན་ཁད་རང་ལ་ཡང་མཚངས་ཏ།

སན་འབན་འདས་སན་དབང་བ་དང་ཕད་ནས་སན་འབན་ནམ། མ་ཕད་པར་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

287

སན་འབན་པ་ཡན་ཞས་བ་བའ་ཉས་པ་འད་ན་ཁད་ལའང་འགར་བ་མ་ཡན་

ནམ་ཏ་ཡན་པའ་ཕར། དས་ན། ཁད་ཀས་ཁ་བ་ཅག་དངས་ས་བའ་དམ་

བཅའ་སན་དབང་བར་བ་བར་འདད་ཀང་སན་ན་འབན་པར་ནས་པ་མ་ཡན་

པར་ཐལ། གང་ག་ཚ་སན་འབན་ད་སད་ས་ཞང་རང་ག་ཕགས་ཁ་ན་རམ་

པར་འཇམས་པ་ད་ཚ་ས་དའ་ཕར། ང་བ་ཉད་མད་པར་ས་བ་ཁད་ན་ས་བ་

དམ་པས་བཞད་པ་ས་འདད་པར་མ་འགར་བ་ཡན་པར་ཐལ། གང་ག་ཕར་

ན། རང་ག་ཚག་ལའང་ཕར་རལ་ལ་འཕངས་པའ་ཐལ་བ་མཚངས་པའ་ལག་

ཆད་ཀས་ཏ་སན་འབན་ལར་སང་གས་རགས་པ་ཡང་དག་མད་པར་དངས་

པ་མཐའ་དག་ལ་སར་པ་འདབས་པ་ད་ཡ་ཕར། གཞན་ཡང་ཁད་སན་ན་

ཕན་ཅ་ལག་ཏ་རལ་པའང་ཡན་པར་ཐལ། གང་ག་ཕར་ན། ཁད་ལ་རང་ག་

ཕགས་ཡང་དག་བཞག་པ་མད་པས་གཞན་ཕགས་སན་འབན་པ་ཙམ་ཡན་

པའ་ཕར་ཟར་ར། །

གཉས་པ་ལན་ལ་བཞ། རང་ལ་སན་འབན་པ་དང་སབ་པ་འཐད་ཚལ།

གཞན་ག་ཐལ་བ་མ་མཚངས་པའ་ར་མཚན། རང་བཞན་མད་པ་བསབ་

ནས་པ་བཞན་ད་བཟག་ས་བསབ་མ་ནས་པ། འདར་མ་བཤད་པའ་སན་

འབན་ལག་མ་ཤས་པར་བད་ཚལ་ལ། དང་པ་ལ་གཉས། གཞན་ཕགས་སན་

འབན་ཚལ། རང་ཕགས་སབ་ཚལ་ལ། །དང་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། སར་

བཀད་པའ་ཐལ་བར་འགར་པ་འད་ན་དབ་མ་པ་ལ་སན་ད་འགར་བ་སད་པ་

མ་ཡན་པར་ཐལ། སན་འབན་པས་སན་དབང་བ་དང་མ་ཕད་པར་སན་ན་

288

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

འབན་པར་བད་དམ། འན་ཏ་ཕད་ནས་ཡན་ཞས་སས་ཟན་པའ་ཉས་པ་ན་

འདར་རལ་བ་གང་ལ་ངས་པར་རང་བཞན་གས་གབ་པར་འདད་པའ་ཕགས་

ཡད་པ་ད་ལ་འགར་ག། བདག་ལ་རང་བཞན་གས་གབ་པར་དམ་བཅའ་བའ་

ཕགས་འད་ན་ཡད་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར་ཏ། ངད་ལར་ན་སན་འབན་དང་སན་

དབང་བ་གཉས་ཀ་ཡང་རང་བཞན་གས་མ་གབ་པའ་ཕར་ར། །གཉས་པ་

ན། འདར་བསབ་བ་སབ་བད་དང་བསད་བ་སད་བད་སན་འབན་བ་འབན་

བད་སགས་ཆས་འཐད་པ་ཡན་ཏ། ཇ་ལར་ཏ་དཔར་ན། ཁད་ཀས་གཟགས་

བརན་མཐང་བ་ལ་བརན་ནས་ཉ་མའ་དཀལ་འཁར་དང་བད་བཞན་ལ་ཡད་

པའ་ཁད་པར་རམས་དང༌། ཉ་མའ་གཟགས་བརན་ལ་ཡང་ད་གཟས་བཟང་

བ་ལ་སགས་པ་རམས་ཀ་ཚ་མཐང་བར་འགར་ལ། ཉ་མ་དང་ན་བད་བཞན་

དང་ད་དག་ག་གཟགས་བརན་གཉས་རམ་པར་ཕད་པ་དང་མ་ཕད་པར་ས་

ཞས་བཏགས་དན་འཚལ་བའ་ཚལ་གས་དཔད་པ་ན་ས་བ་མ་རགས་མད་

ཀ། འན་ཀང་ཉ་མ་དང་བད་བཞན་ལ་བརན་ནས་ཐ་སད་ཀ་དབང་གས་

བཞག་པ་ཙམ་ག་གཟགས་བརན་ཞག་འབང་བར་འགར་ཞང༌། གཟགས་

བརན་ད་ན་མ་བདན་བཞན་ད་འང་རང་ག་བད་བཞན་མཛས་པར་བསབ་

པར་བ་བའ་ཕར། གཟགས་བརན་ད་ལ་ན་ནས་པ་ཡད་པ་ཇ་ལར་ད་བཞན་

ད་འདར་ཡང་མཚངས་ཏ། གདང་པ་དང་འད་བའ་ཤས་རབ་ཀ་ད་མ་མ་རག་

པ་སང་བར་བ་བ་ལ། ནས་པ་མཐང་བར་འགར་བའ་རན་འབལ་ག་རགས་

ལ་སགས་པའ་གཏན་ཚགས་ན་བསབ་བ་རང་བཞན་མད་པར་རགས་པའ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

289

གཏན་ཚགས་ཡང་དག་ཡན་པའ་ཚལ་ཡང་རང་བཞན་གས་ཡད་པར་སབ་

པ་འཐད་པ་དང་བལ་བ་ལས་ཀང་ད་ལར་ཡན་ཞས་ཤས་པར་བ་དགས་པའ་

ཕར།

གཉས་པ་ན། དངས་ས་བ་ཆས་ཅན། ཁད་ཀས་ཁ་བ་ཅག་ལ་བཀད་

པ་ད་དག་རང་ཉད་ཡ་ཆད་པ་ས་ཡད་འབང་བ་འབའ་ཞག་ཡན་པར་ཐལ།

གལ་ཏ་རང་ག་བསབ་བ་ག་བར་བད་པ་གཏན་ཚགས་ཀ་དངས་པའ་ང་བ་

རང་བཞན་གས་གབ་པ་དངས་ས་ག་བ་ཉད་ད་འགར་པ་བསབ་བའ་ང་བ་

འད་རང་བཞན་གས་ཡད་པར་གར་ན། བསབ་བ་སབ་བད་ཕད་པ་དང་ལ་

སགས་པས་མ་ཕད་པར་སབ་པ་དང་སན་འབན་པའ་རགས་པ་ཉ་བར་སར་

བར་འགར་པ་ཞག་ན། རང་བཞན་གས་གབ་པ་ད་ཡང་ཡད་པ་མ་ཡན་པའ་

ཕར།

གསམ་པ་ན། དབས་མ་པའ་དངས་པ་རམས་མཐའ་དག་དངས་པ་ས་

རང་བཞན་མད་པར་རགས་ས་གཞག་པར་ན་ནས་པར་ཆས་ས་བ་ཇ་ལ་བ་

ད་ལར་ཕ་རལ་པས་གཞན་དབ་མ་པ་དག་ལ་དངས་པ་རང་བཞན་གས་གབ་

པར་ཆད་པར་བད་བག་ཏ་ན་ནས་པ་མ་ཡན་ཏ། གཉས་ཀ་ལ་བདན་པར་

གགས་པའ་མཐན་དཔ་ཡང་དག་མད་པའ་ཕར་ར། །དངས་ས་བ་ཁད་འདར་

ས་ཞག་གས་བཅལ་ཏ་རད་ནས་ཁད་ཀས་འཇག་རན་པ་རམས་ལག་པར་

རགས་དང་དཔ་ལར་སང་ཚགས་ཀ་ངན་རག་གས་རག་ག་ངན་པའ་ད་བས་

ཅ་ས་འཆང་བར་བད་ད་མ་རགས་པར་ཐལ། ད་རམས་ད་ལར་བཅངས་པ་

290

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ལས་གལ་བར་བད་རགས་པའ་ཕར།

བཞ་པ་ན། ཕང་པ་ལ་བརན་ནས་གང་ཟག་གདགས་པར་བཤད་པ་

སགས་བརན་ནས་བཏགས་པའ་རམ་པར་གཞན་པ་ལ༌། དངས་ས་བའ་

ཕགས་ལ་སན་འབན་ག་ལན་ཡང་ཤས་པར་བ་ས། ད་ན་རས་འབས་བ་

ཕད་མ་ཕད་གང་གས་བསད་ཅས་པའ་སན་འབན་མཐའ་བཞའ་ས་འགག་

ག་ལག་མ་གང་ད་བསན་པ་ཡང་ན་ཤས་པར་བས་ནས་ར་འབས་ཕད་ཞས་

བསད་པ་ལ་སགས་བརགས་ཏ་བཀག་པའ་ཕགས་ཀ་ལན་བརད་པའ་ཆད་

ད་རད་པའ་སབས་འདར་དའ་བརག་པ་རང་ལ་མ་མཚངས་པའ་ལན་ག་

སན་འབན་པ་བཏང་བར་བ་དགས་པའ་ཕར་ཏ། སར་བསན་པ་ད་ན་མཚན་

བད་ཙམ་ཡན་པའ་ཕར། འདའ་དན་ག་བད་བར་བས་ན་འད་ལར་ཡན་ཏ།

རས་འབས་བ་དང་ཕད་མ་ཕད་བརགས་པ་ལ་ཁ་བས་སན་དབང་བ་དང་

འབན་བད་ཕད་མ་ཕད་བརགས་པའ་ས་ནས་བས་བར་ས་བ་ན། རང་ཕགས་

ནས་རང་བཞན་གས་གབ་པར་ཁས་ལན་པ་མད་པའ་ལན་འདབས་པ་འད་

ན། རན་འབལ་ག་རམ་གཞག་གཞན་ག་ཚ་ཡང་བད་དགས་པར་བསན་པ་

ཡན་པའ་ཕར། ཐལ་འགར་བ་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་སན་ཅ་ཕན་ཏ་རལ་བ་པ་

ཡང་ཇ་ལར་ཡད་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། ད་སད་ད་ལར་སར་བཤད་ཟན་པའ་

སན་འབན་ལག་མ་ན་ད་མ་ཐག་ཏ་བཤད་པའ་ཕགས་འད་ཉད་ཀས་རགས་

པར་བ་དགས་པའ་ཕར།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

291

སང་ཉད་ཀ་རབ་དབ་མདར་རས་གཉས་ཀ་ས་ནས་བཤད་ཚལ།

ད་ལར་གང་ཟག་ག་བདག་མད་བསན་ནས་གསམ་པ་ལ་གཉས། སང་

ཉད་ཀ་དབ་བ་མདར་བསན་པ། ཕ་བ་ས་སའ་དན་རས་པར་བཤད་པའ། །

དང་པ་ན། བདག་མད་འད་ན་ཆས་དང་གང་ཟག་ག་བདག་མད་ཀ་དབ་བ་

རམ་པ་གཉས་གསངས་པ་ལ་ཆས་ཅན། དགས་པ་ཡད་ད། འག་བ་རམས་

སད་ཞའ་རད་པ་ལས་རམ་པར་དགལ་བར་བ་བའ་ཕར་ཏ་ཆད་ཡན་པའ་

ཕར་ར། ད་ལར་སན་པས་སར་ཡང་བདག་མད་འད་ཉད་ན་ཆས་ཅན། གདལ་

བ་རམས་ལ་ཕ་ས་རམ་པ་མང་ད་གསངས་པ་ཡན་ཏ། རལ་པའ་ཡམ་ལས་

སས་པ་དང་བཅས་ཏ་སང་པ་ཉད་བཅ་དག་ག་དབ་བ་བཤད་ནས་སར་ཡང་

མདར་བསས་ཏ་བཞར་བཤད་ལ། ད་དག་ན་ཐག་ཆན་ད་ཡང་བཞད་པ་ཡན་

པའ་ཕར་ཏ། མད་ད་ལས། ནང་སང་པ་ཉད་དང༌། ཞས་པ་ནས། དངས་པ་

མད་པའ་ང་བ་ཉད་སང་པ་ཉད་ད་ཞས་སང་ཉད་བཅ་དག་བསན་ནས། རབ་

འབར་གཞན་ཡང༌། དངས་པ་ན་དངས་པས་སང་ང༌། དངས་པ་མད་པ་ན་

དངས་པ་མད་པས་སང་ང༌། རང་བཞན་ན་རང་བཞན་གས་སང་ང༌། གཞན་

ག་དངས་པ་ན་གཞན་ག་དངས་པས་སང་ང༌། ཞས་སར་ཡང་བཞར་བསས་

ནས་བསན་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ལ་གཉས། བཅ་དག་ཏ་ཕ་བ་དང༌། བཞར་ཕ་བའ། དང་པ་

ལ་བཅ་དག་ལས། དང་པ་ན། ནང་ག་ཆས་མག་ལ་སགས་པ་དག་པ་ཡ་

292

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

རང་བཞན་གས་མད་པ་ཉད་གང་ཡན་པ་ད་ན་ཆས་ཅན། ནང་སང་པ་ཉད་

ད་འདད་པ་ཡན་ཏ། མག་ན་མག་རང་ག་ང་བས་གབ་པས་སང་པའ་ཕར་

ཏ། ར་མཚན་གང་ག་ཕར་ན། མག་དའ་རང་བཞན་ན་རང་ག་ང་བས་སང་

པ་ད་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། མག་དན་དམ་པར་ཐར་ཟག་ཏ་གནས་པ་མ་

ཡན་པ་དང༌། འཇག་པ་མ་ཡན་པ་ཉད་ཀ་ཕར་ར། །ད་བཞན་ད་ར་བ་དང༌།

ས་དང༌། ལ་དང༌། ལས་དང༌། ཡད་ཀང་བསད་པར་བ་ས། རང་ཉད་རང་ག་

ང་བས་སང་པའ་ཕར་དང༌། དན་དམ་པར་ཐར་ཟག་དང་འཇག་པ་མན་པའ་

ཕར་ཐར་ཟག་ཏ་མད་པའ་དན་ཡང་ཡད་ད། ཐར་ཟག་ཏ་ཡད་ན་རང་བཞན་

མ་འདར་ཞང་ཉམས་པ་མད་པ་ཞག་ཡན་དགས་ལ། མག་སགས་ན་ད་ལར་

མ་ཡན་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། རད་ཀས་མ་བསས་པའ་ཕ་རལ་ག་གཟགས་སགས་

ཡལ་དག་རང་བཞན་གས་མད་པ་ཉད་ཆས་ཅན། ཕ་རལ་སང་ཉད་ད་འདད་

ད། གཟགས་ན་གཟགས་ཀ་ང་བ་ཉད་ཀས་གབ་པས་སང་པའ་ཕར་ཏ། གང་

ག་ཕར་ན། གཟགས་ད་ཡ་རང་བཞན་ན་ད་ཡན་པའ་ཕར་ར། །ད་བཞན་

གཞན་ལ་ལ་ཡང་སར་བར་བ་ས། ས་དང་ད་དང་ར་དང་རག་བ་དང་ཆས་

རམས་ཉད་ཀང་ད་ལར་ཤས་དགས་པའ་ཕར། ཐག་ཟག་སགས་གཉས་ན་

གཞན་ལའང་སར་བར་བཤད་ད། །

གསམ་པ་ཡད་ད །དབང་རན་ཁག་པ་ལ་བ་ན་ཤས་རད་ཀས་བསས་

ཤང་དབང་པས་མ་བསས་པས་ཕ་ནང་གཉས་ཆར་གཏགས་ལ་ད་ཡང་རང་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

293

བཞན་གས་མད་པ་ཉད་ན་ཕ་ནང་སང་པ་ཉད་ཡན་པའ་ཕར།

བཞ་བ་ཡད་ད། ཆས་རམས་རང་བཞན་གས་མད་པ་ཉད་མཁས་

པས་རང་བཞན་སང་པ་ཉད་ཅས་བསད་པ་ས་བཤད་པའ་ཕར། སང་པ་ཉད་

ད་ཡང་སང་ཉད་ཀ་ང་བས་གབ་པས་སང་བར་འདད་པ་ཡན་ཏ། སང་པ་ཉད་

ད་རང་བཞན་གས་མ་གབ་པའ་ཕར། སང་གཞ་ལ་སང་ཉད་ཞས་བ་བའ་

སང་ཉད་གང་ཡན་པ་ད་ཆས་ཅན། སང་པ་ཉད་སང་པ་ཉད་ད་འདད་ད། སང་

ཉད་ལ་དངས་པ་ས་བདན་པར་འཛན་པའ་བ་ཅན་ག་བདན་པར་འཛན་པ་

བཟག་པའ་ཕར་ད་ད་ལར་གསང་པ་ཡན་པའ་ཕར།

ལ་པ་ཡད་ད། ཤར་ལ་སགས་པ་ཕགས་འད་དག་བཅ་ཆར་ཕགས་

རམས་ཀ་རང་བཞན་གས་སང་པ་ཉད་ན་གང་ཡན་པ་ད་ཆན་པ་སང་པ་ཉད་

ཡན་པའ་ཕར། ད་ལ་ཆན་པ་སང་པ་ཉད་ཅས་གསངས་པ་ལ་ར་མཚན་ཡད་

ད། བཅད་ཀ་སམས་ཅན་དང༌། སད་ཀ་འཇག་རན་ན་མ་ལས་པ་ལ་ཁབ་པར་

བད་པ་ཉད་ཀ་ཕར་དང༌། དམགས་པའ་ས་ནས་ཕགས་ཚད་མད་ཅང་དཔ་

ཡས་མ་མཐའ་མད་པར་བཞག་པའ་ཕར་ན་ཕགས་བཅ་རམས་ཆན་པ་ཉད་

ཡན་པས་དར་བརད་པའ་ཕར། ད་ལར་གསངས་པ་ལ་དགས་པ་ཡད་ད།

ཕགས་ད་དག་ཆན་པར་བདན་པར་འཛན་པ་བཟག་པའ་ཕར་ད་གསངས་

པ་ཡན་པའ་ཕར།

དག་པ་ཡད་ད། ཆས་ས་མང་འདས་ད་ན་ད་ཡ་རང་ག་ང་བས་སང་

པ་ཉད་གང་ཡན་པ་ད་ན་དན་དམ་པ་སང་པ་ཉད་ཡན་པའ་ཕར། མང་འདས་

294

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ད་ན་ཆས་ཅན། དན་དམ་པ་ཡན་ཏ། ཐབ་པར་བ་བའ་དགས་པ་མཆག་ཡན་

པའ་ཕར་དང༌། སག་ཀན་ག་མ་ངན་ལས་འདས་པའང་ཡན་པའ་ཕར། དན་

དམ་མཁན་པའ་སངས་རས་ཀས་དན་དམ་པ་སང་པ་ཉད་ན་བསན་པར་

མཛད་པ་ལ་ཆས་ཅན། དགས་པ་ཡད་ད། མང་འདས་དངས་པ་ས་བདན་

པར་འཛན་པའ་བ་ཅན་ག་བདན་པར་འཛན་པ་བཟག་པར་བ་བའ་ཕར་ད་

གསངས་པའ་ཕར།

བདན་པ་ཡད་ད། འདས་བས་ཁམས་གསམ་པ་ད་ན་ད་ཡ་ང་བས་

སང་པ་ཉད་གང་ཡན་པ་ད་ན་འདས་བས་སང་པ་ཉད་ད་གསངས་པའ་ཕར།

ཁམས་གསམ་པ་ཆས་ཅན། འདས་བས་ཡན་པར་ངས་པར་བསད་ད། རང་

ག་ར་རན་ལས་བང་བའ་ཕར།

བརད་པ་ཡད་ད། ནམ་མཁའ་སགས་ཆས་གང་ལ་ས་བ་དང་གནས་

པ་ལས་གཞན་ད་འགར་བ་དང་མ་རག་པ་ཉད་ད་དག་མད་པས་འདས་མ་

བས་ཞས་བརད་པ་ད་ན་ད་ཡ་ང་བས་སང་པ་ཉད་གང་ཡན་པ་ད་ན་འདས་

མ་བས་སང་པ་ཉད་ཡན་པའ་ཕར།

དག་པ་ཡད་ད། གཞ་གང་ལ་མཐར་འཛན་ད་ལང་བའ་རག་ཆད་

ཀ་མཐའ་ན་ཡད་པ་མན་པ་རན་འབལ་ད་ན་འདར་མཐའ་ལས་འདས་པར་

བརད་ལ། རན་འབལ་མཐའ་བལ་ད་ན་དའ་ང་བས་གབ་པ་ཁ་ནས་སང་པ་

ཉད་ད་ན། མཐའ་ལས་འདས་པ་སང་པ་ཉད་ད་བསད་པའ་ཕར། འདར་མཐའ་

ཞས་པ་ན། འཇག་རན་ན་བག་གཡང་ལ་མཐའ་དང་ད་ལས་ལང་བ་ལ་མཐའ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

295

ལས་ལང་ཞས་བརད་པ་ལར། མད་པ་ལ་དར་ཡད་པར་ས་འདགས་པ་རག་

པའ་མཐར་འཛན་དང་ཡད་པ་ལ་མད་པར་སར་པ་འདབས་པའ་འཛན་པ་

ད་ཆད་པའ་མཐར་འཛན་ཡན་ལ །ད་གཉས་ཀས་བཟང་བའ་དན་ལ་མཐའ་

དང༌། དར་འཛན་པ་པ་ཕང་བར་འགར་བ་ལ་མཐར་ལང་ཞས་བཤད་ཅང་

མཐའ་ད་གཉས་སངས་པའ་དབ་མ་བདན་གབ་ཏ་འཛན་པ་བཟག་པའ་ཆད་

ད་སང་ཉད་འད་གསངས་ས། །

བཅ་པ་ཡད་ད། དས་འད་ཡན་ད་མ་བང་ང་ཞས་པའ་ཐག་མའ་མཐའ་

དང་པ་དང༌། དས་འད་ཕས་མ་འབང་ཞས་པའ་ཐ་མའ་མཐའ་ད་དག་མད་

པས་འཁར་བ་ན་ཐག་མ་དང་ཐ་མ་མད་པར་བརད་ལ། འག་འང་རང་བཞན་

གས་བལ་པའ་ཕར་ན་ར་ལམ་ལ་བའ་སད་པ་འད་སད་པ་དའ་ང་བས་གབ་

པས་དབན་པ་ཉད་གང་ཡན་པ་ད་ན་ཐག་མ་དང་ཐ་མ་མད་པ་སང་པ་ཉད་ད་

ཞས་བསན་བཅས་ཀ་སས་བཤད་པ་ཡམ་ག་མད་ལས་ན་ངས་པར་བསད་

པ་ས་བཤད་པའ་ཕར། འཁར་བ་ལ་ཕ་མཐའ་ཡད་པར་བཤད་པ་དང༌། འདར་

འཁར་བ་ལ་ཐ་མའ་མཐའ་མད་པར་བཤད་པ་ན་དན་ཅང་ཟད་མ་འད་པས་མ་

འགལ་ལ། །

བཅ་གཅག་པ་ཡད་ད། དར་ཞས་བ་བ་ན་འཐར་དང་འབར་ལ་ན་ངས་

པར་བརད་ལ་དར་བ་མད་པ་ན་ཕར་གཏང་བ་མད་པ་ས་རང་ག་ང་བ་འགའ་

ཡང་དས་ནམ་ད་ཡང་དར་བ་མད་པའ་ཐག་ཆན་གང་ཡན་པའ་དར་བ་མད་

པ་ད་ཉད་ཀ་རང་བཞན་གས་གབ་པས་སང་པ་ད་ཉད་ཀ་སང་པ་ཉད་གང་

296

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཡན་པ་ད་དའ་རང་བཞན་ཡན་པའ་ཕར་ན། དར་བ་མད་པ་སང་པ་ཉད་ཅས་

བ་བར་བརད་པའ་ཕར་ར། །

བཅ་གཉས་པ་ན །འདས་བས་ལ་སགས་པ་རམས་ཀ་ང་བ་ཉད་ཆས་

ཉད་ད་རང་བཞན་ཉད་ད་བསད་པ་ཡན་ཏ། གང་ག་ཕར་ན་ཆས་ཉད་ད་སབ་

མ་ཉན་ཐས་དང༌། རང་སངས་རས་དང༌། རལ་སས་དང༌། ད་བཞན་གཤགས་

པ་རམས་ཀས་མ་མཛད་ཅང་གཤས་ལགས་ས་གནས་པ་དའ་ཕར། འདས་

བས་ལ་སགས་པ་རམས་ཀ་ང་བ་ཉད་ཀ་ང་བ་ཉད་ཆས་ཉད་གང་ཡན་པ་ད་

ན་ཆས་ཅན། རང་བཞན་སང་པ་ཉད་ཡན་ཏ། རང་བཞན་ད་ད་ཉད་ཀ་རང་

ག་ང་བས་གབ་པས་སང་པ་ཉད་ཡན་པའ་ཕར།

བཅ་གསམ་པ་ཡད་ད། མག་སགས་རན་དབང་པའ་ཁམས་དག་དང༌།

མག་ག་རམ་ཤས་སགས་བརན་པ་རམ་ཤས་ཀ་ཁམས་དག་དང༌། གཟགས་

སགས་དམགས་པ་ཡལ་ག་ཁམས་དག་ས་ཁམས་བཅ་བརད་དང༌། མག་

ག་འདས་ཏ་རག་པ་སགས་རག་པ་དག་དང་རག་པ་ད་དག་ལས་བང་བའ་

ཚར་བ་དག་དང༌། གཟགས་ཅན་དང་གཟགས་ཅན་མ་ཡན་པ་གཉས་དང༌།

ད་བཞན་ད་འདས་བས་དང་འདས་མ་བས་ཀ་ཆས་རམས་ན་ཆས་ཐམས་

ཅད་ཅས་བ་ལ། ཆས་ད་དག་ན་ཐམས་ཅད་ཀ་ད་དག་ག་རང་ག་ང་བས་གབ་

པས་དབན་པ་གང་ཡན་ད་ན། ཆས་ཐམས་ཅད་སང་པ་ཉད་ཡན་པའ་ཕར།

བཅ་བཞ་པ་ལ་གསམ། མདར་བསན་པ། རས་པར་བཤད་པ། དན་

བསས་པའ། དང་པ་ན། གཟགས་ཀ་མཚན་ཉད་གཟགས་ས་རང་བ་ལ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

297

སགས་པ་ས་ཚར་བའ་མཚན་ཉད་མང་བ་སགས་དངས་པ་ས་རང་ག་

མཚན་ཉད་ཀས་མད་པ་གང་ཡན་པ་ད་ན་ཆས་ཅན། རང་ག་མཚན་ཉད་སང་

པ་ཉད་ཡན་ཏ། སང་གཞ་ད་ཉད་ཀས་བདན་པས་སང་པའ་སང་ཉད་ཡན་

པའ་ཕར།

གཉས་པ་ལ་གསམ། གཞ་ཆས་དང༌། ལམ་ག་ཆས་དང༌། འབས་

བའ་ཆས་ཀ་རང་ག་མཚན་ཉད་ད། །དང་པ་ཡད་ད། གཟགས་ན་གཟགས་

ས་རང་བའ་མཚན་ཉད་ཅན་ནམ་རང་བཞན་ཅན་དང༌། ཚར་བ་ན་བད་སག་

མང་བའ་བདག་ཉད་ཅན། འད་ཤས་ན་ཕའ་མཚན་མ་ས་སར་སགས་དང་

ནང་ག་མཚན་མ་བད་སག་སགས་ཀ་ཁད་པར་མཚན་མར་འཛན་པ་དང༌།

འད་བད་ན་མངན་པར་འད་བད་པ་དང༌། རམ་ཤས་རང་ག་མཚན་ཉད་ན་

ཡལ་ལ་ས་སར་རམ་པར་རག་པ་དང༌། ཕང་པ་ན་རང་ག་མཚན་ཉད་སག་

བསལ་བ་དང༌། ཁམས་རམས་ཀ་བདག་ཉད་ད་རང་ག་མཚན་ཉད་སལ་

གདག་པ་ལ་བར་འདད་པ་དང༌། ས་མཆད་རམས་ན་སངས་རས་ཀས་སག་

བསལ་ས་བའ་སར་གར་པ་ཉད་ད་གསངས་ལ། མ་རག་པ་ལ་སགས་པའ་

རན་ཅང་འབལ་བར་འབང་བ་གང་ཡན་པ་ད་ན་ར་རན་ག་འད་འཕད་པའ་

མཚན་ཉད་དང་བདག་ཉད་ཅན་ག་རབ་ཏ་ཕ་བ་ཡན་པའ་ཕར། མཚན་ཉད་

ད་དག་ན་དན་ལག་ཡན་པའ་ངས་པ་མད་ད། རང་རང་ག་རང་བཞན་མཚན་

པའ་གཙ་བ་སས་པ་ཉད་ཡན་པའ་ཕར། འདར་ཚག་ལ་འཁ་བ་ཙམ་ལར་མ་

བ་ས། དན་བཤད་པ་དགས་པ་གཙ་བའ་ཕར།

298

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

གཉས་པ་ཡད་ད། སན་པའ་ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པ་ན་གཞན་ལ་དངས་

པ་ཡངས་ས་གཏང་བའ་མཚན་ཉད་ཅན་དང༌། ཚལ་ཁམས་ན་གདང་བ་

མད་པའ་མཚན་ཉད་ཅན་དང༌། བཟད་པ་ན་ཁ་བ་མད་པའ་མཚན་ཉད་ཅན།

བརན་འགས་ཀ་མཚན་ཉད་ན་ཁ་ན་མ་ཐ་བ་མད་པ་ཉད་དང༌། བསམ་གཏན་

ན་དག་བ་ཆས་སད་པ་ར་གཅག་པའ་མཚན་ཉད་ཅན་དང༌། ཤས་རབ་ན་

ཆས་གང་ལ་ཡང་བདན་པར་ཆགས་པ་མད་པའ་མཚན་ཉད་ཅན་ཡན་པའ་

ཕར། ད་ལར་ཡན་ཏ། ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པ་དག་པ་རམས་ཀ་མཚན་ཉད་འད་

དག་ཡན་པར་མད་ལས་བརད་པའ་ཕར། བསམ་གཏན་སགས་ཀ་རང་ག་

མཚན་ཉད་ཡད་ད། བསམ་གཏན་རམས་དང༌། ཚད་མད་པ་དང༌། ད་བཞན་

ད་གཞན་གང་གཟགས་མད་པའ་སམས་པར་འཇག་པ་ད་དག་ཡང་དག་

མཁན་པ་ཡ་སངས་རས་ཀས་མ་འཁགས་པའ་མཚན་ཉད་ཅན་ད་གསངས་

ལ། བང་ཆབ་ཀ་ཕགས་ཀ་ཆས་སམ་ཅ་ར་བདན་ན་ངས་པར་འབང་བར་

བད་པའ་རང་ག་མཚན་ཉད་ཅན་དང༌། རམ་པར་ཐར་པའ་ས་སང་པ་ཉད་ཀ་

མཚན་ཉད་ན། བདན་འཛན་ག་དམགས་པའ་གཏད་ས་མད་པས་རམ་པར་

དབན་པའ་མཚན་ཉད་ཅན་དང༌། རམ་པར་ཐར་པའ་ས་མཚན་མ་མད་པ་ན་

མཚན་འཛན་ག་དམགས་པའ་གཏད་ས་ཞ་བ་ཉད་ཀ་མཚན་ཉད་ཅན་དང༌།

རམ་པར་ཐར་པའ་ས་གསམ་པ་སན་པ་མད་པའ་མཚན་ཉད་ན་འད་བད་ཀ་

སག་བསལ་ཡངས་ས་ཤས་ནས་ད་ལ་སག་བསལ་ཏ་ལ་བ་དང་སད་པའ་

ཕན་ཚགས་ལ་མ་སན་པས་གཏ་མག་མད་པའ་མཚན་ཉད་ཅན་དང༌། རམ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

299

པར་ཐར་པ་རམས་ཀ་མཚན་ཉད་ན་སམས་འཇག་ག་སབ་པ་ལས་རམ་པར་

གལ་པར་བད་པ་ཅན་ཡན་པའ་ཕར་ར། །

གསམ་པ་ན། སབས་ནས་བཏང་སམས་ཀ་བར་རང་རང་ག་མཚན་

ཉད་ཡད་ད། འཆད་འགར་ལར་སངས་རས་ཀ་སབས་རམས་ན། ཤན་ཏ་

རམ་པར་གཏན་ལ་འབབས་པའ་རང་བཞན་ཅན་ད་གསངས་ལ། སབ་པའ་

མ་འཇགས་པ་རམས་ན་ཤན་ཏ་བརན་པའ་ང་བ་ཅན་ཡན་པ་དང་ས་སར་

ཡང་དག་པར་རག་པ་རམས་ན། སབས་པ་སགས་ཆད་པ་མད་པའ་མཚན་

ཉད་ཅན་དང༌། བམས་པ་ཆན་པ་ཞས་བ་བ་ན། འག་ལ་ཕན་པ་ཉ་བར་སབ་

པའ་མཚན་ཉད་ཅན་དང༌། ཐགས་ར་ཆན་པ་ན། སམས་ཅན་སག་བསལ་

ཅན་རམས་ཡངས་ས་སབ་པའ་མཚན་ཉད་ཅན་དང༌། དགའ་བ་ཆན་པ་ན།

རབ་ཏ་དགའ་བའ་མཚན་ཉད་ཅན་དང༌། བཏང་སམས་ཆན་པ་ན། ཆགས་

སང་དང་མ་འདས་པའ་མཚན་ཉད་ཅན་ད་ཤས་པར་བ་དགས་པའ་ཕར་ར།།

སངས་རས་ཀ་ཆས་མ་འདས་པ་བཅ་དང་བརད་ད་གང་འདད་པ་ད་དག་

ཆས་ཅན། གཞན་གས་མ་འཕགས་པའ་རང་ག་མཚན་ཉད་ཅན་ཡན་ཏ།

ར་མཚན་གང་ག་ཕར་ན། སན་པ་ལ་མ་མཐན་ཕགས་འཁལ་བ་སགས་མ་

མངའ་ཞང༌། འཁལ་བ་ད་རམས་ཀས་གགས་མ་རད་པས་མ་འཕགས་པ་ས་

ཐབ་པར་མ་ནས་པའ་རང་བཞན་ཅན་ཡན་པ་དའ་ཕར། རམ་པ་ཀན་མཁན་

པ་ཉད་ཀ་ཡ་ཤས་ན་ཆས་ཅན། ཤས་བ་ཐམས་ཅད་མངན་སམ་ད་མཁན་

པའ་མཚན་ཉད་ཅན་ད་འདད་པ་ཡན་ཏ། ཤས་བ་མཐའ་དག་མངན་སམ་ད་

300

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

གཟགས་པའ་ཕར། ཁབ་ས། ད་ལས་གཞན་པའ་ཤས་པ་ན་ཡལ་ཉ་ཚ་བ་

ཙམ་ལ་འཇག་པ་ཉད་ཀས་ཤས་བ་ཐམས་ཅད་མངན་སམ་ད་མཁན་པ་ཞས་

བ་བར་མ་འདད་པའ་ཕར་ར། །སར་བཤད་པ་ད་དག་ག་ཁད་པར་རས་པར་

ན་འདའ་རམ་བཤད་དང༌། རམ་བཤད་སང་པའ་རན་ར་འགལ་དང༌། དའ་

དན་ཁ་བས་བཤད་པའ་ཕར་ཕན་ལས་ཀང་ཤས་པར་བ་ས། འདར་མང་ད་

དགས་ནས་མ་བས་ས། །

གསམ་པ་ན། གང་ཞག་འདས་བས་ཀ་ཆས་རམས་ཀ་རང་ག་མཚན་

ཉད་དང༌། འདས་མ་བས་པའ་ཆས་རམས་ཀ་རང་མཚན་བད་ཀ་མཚན་ཉད་

གང་ཡན་ད་རམས་དའ་ང་བས་གབ་པ་ཁ་ནས་སང་པ་ཉད་ད་ན་ཆས་ཅན།

རང་ག་མཚན་ཉད་སང་པ་ཉད་ཡན་ཏ། མཚན་ཉད་ད་རམས་ག་བདན་པས་

སང་པའ་སང་ཉད་ཡན་པའ་ཕར།

བཅ་ལ་པ་ན། དས་གསམ་ད་མ་དམགས་པ་སང་པ་ཉད་ཀ་སང་

གཞར་འཇག་པའ་ར་མཚན་ཡད་ད། བང་ཟན་དང་འབང་འགར་དང་ད་ལ་

བ་ད་དག་རམ་པ་བཞན་ད་ང་བ་ཞ་བ་དང་དར་མ་སས་པ་དང་རང་གབ་པའ་

འག་གང་ད་མ་དམགས་པ་ད་ལ་ན་མ་དམགས་པ་ཞས་བརད་ལ། ད་ཡང་

ད་ལར་བང་བ་འདར་གབ་དས་ཀ་སད་ཅག་གཉས་པ་ཕན་ཆད་ད་མ་གནས་

ཤང༌། བང་ཟན་འདས་པ་དང༌། དས་དར་འབང་འགར་མ་འངས་པ་ན་རམ་

པ་བཞན་ད་ལར་ཞག་ཅང་མ་སས་པའ་ཆ་ཡན་པས་ད་ལ་ཡད་པ་མ་ཡན་

པས་ད་ལར་བཞག་པའ་ཕར། མ་དམགས་པ་ད་རང་ག་ང་བ་ཉད་ཀས་གབ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

301

པ་ད་ཡས་དབན་པ་ཉད་གང་ཡན་པ་ད་ན་ཆས་ཅན། མ་དམགས་པ་ཞས་

བ་བའ་སང་པ་ཉད་ཡན་ཏ། ཐར་ཟག་ཏ་གནས་པ་མ་ཡན་པ་དང༌། འཇག་

པ་མ་ཡན་པའ་ཚལ་གས་མ་དམགས་པ་དའ་ཆས་ཉད་ཡན་པའ་ཕར། བཅ་

དག་པ་ན། དངས་པ་རམས་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་ར་རན་འདས་པ་ལས་བང་

བའ་ང་བ་རང་བཞན་གས་མད་ད། ར་རན་ལས་ལས་ནས་བང་བའ་ཕར།

འདས་པ་པ་ན་ཉད་ཀ་ང་བ་ཉད་ཀས་གབ་པས་སང་པའ་སང་པ་ཉད་ཆས་

ཅན། དངས་པ་མད་པའ་ང་བ་ཉད་སང་པ་ཉད་ཡན་ཏ། འདས་པ་ད་ཉད་ཀ་

ཆས་ཉད་ཡན་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། ཕང་པ་ལ་པ་ད་རམས་ད་ཡ་རང་ག་ང་བས་སང་པ་ཉད་

གང་ཡན་པ་ད་ཆས་ཅན། དངས་པ་སང་པ་ཉད་ད་མད་ལས་བཤད་པ་ཡན་

ཏ། དངས་པ་སང་པ་ཉད་ཅས་བ་བའ་དངས་པའ་སས་ན་མདར་བསས་ན་

ཕང་པ་ལ་རམས་བརད་པ་ཡན་ལ་ཁད་ད་དག་ག་ཆས་ཉད་ཡན་པའ་ཕར།

ཡང་མདར་བསས་ན་ན་སར་དངས་པ་མད་པ་ན་འདས་མ་བས་ནམ་མཁའ་

ལ་སགས་པའ་ཆས་རམས་ལ་བརད་ཅང་འདས་མ་བས་ད་ཉད་དངས་མད་

ཀ་ཆས་དའ་རང་བཞན་གས་གབ་པས་སང་པ་ཉད་ཆས་ཅན། དངས་པ་

མད་པ་སང་པ་ཉད་ཡན་ཏ། དའ་ཆས་ཉད་ཡན་པའ་ཕར། རང་བཞན་ན་

ཆས་ཉད་ཀ་རང་བཞན་ཡན་ལ་ད་ཉད་རང་ག་ང་བ་ཉད་ད་རང་བཞན་གས་

མད་པ་ད་ན་ཆས་ཅན། རང་བཞན་ཞས་བ་བའ་སང་པ་ཉད་ད་བརད་ད།

འད་ལར་རང་བཞན་ད་ན་ཉན་ཐས་ལ་སགས་པས་མ་བས་པས་རང་བཞན་

302

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཞས་ན་བ་བར་བསད་ལ། སངས་རས་རམས་ན་འཇག་རན་ད་འབང་བའམ་

ས་བང་བ་ཡང་རང་མ་བང་ཡང་རང༌། དངས་ས་ན་དངས་པ་ཀན་ག་རང་

བཞན་སང་པ་ཉད་ད་ན། གཞན་ག་དངས་པ་ས་ང་བར་རབ་ཏ་བསགས་པའ་

ཕར། འཁར་བ་ཟད་པ་ཡང་དག་པའ་མཐའ་མང་འདས་དང་ད་ཁ་ན་ཉད་ལས་

རམ་པ་གཞན་ད་མ་འགར་བའ་ད་བཞན་ཉད་བདན་སང་ད་ཆས་ཅན། གཞན་

ག་དངས་པའ་སང་པ་ཉད་ཡན་ཏ། སང་གཞ་ད་དག་ང་བས་གབ་པས་སང་

པའ་གཞན་ག་ང་བའ་ཆས་ཉད་ཡན་པའ་ཕར། སར་བཤད་པའ་སང་ཉད་

ད་དག་ཆས་ཅན། མད་ལས་བཤད་པ་ཡན་ཏ། ཤས་རབ་ཀ་ཕ་རལ་ཏ་ཕན་

པའ་ཚལ་རལ་བའ་ཡམ་ལས་ད་སད་རབ་ཏ་བསགས་པ་ས་བཤད་པའ་

ཕར།

སའ་ཡན་ཏན་བསན་པའ་ས་ནས་མཇག་བས་ཚལ་བཅས།

བཞ་པ་ན། སར་བཤད་པའ་རམ་པ་ད་ལར་དཔད་ལས་བང་བའ་

བ་གས་ཀ་འད་ཟར་གས་ད་ཁ་ན་ཉད་མཐང་བ་ལ་གགས་བད་ཀ་མན་པ་

འཇམས་པའ་སང་བ་གསལ་བར་བས་པའ་བང་སམས་ས་དག་པ་ད་ཆས་

ཅན། ཐ་སད་པ་ཀན་རབ་བདན་པའ་སབས་ཀས་དན་དམ་པའ་འགག་

པར་འག་བ་ས་སམས་པར་འཇག་པ་ཡན་ཏ། སད་པ་གསམ་པ་འད་དག་

མ་ལས་པ་གདད་མ་ནས་རང་བཞན་གས་ས་བ་མད་པར་མངན་སམ་ད་

རགས་པའ་ཕར་ཏ། དཔར་ན། བང་སམས་རང་ག་ལག་ན་གནས་པའ་ས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

303

ར་ར་རན་པའ་འབས་བ་བཞན་དའ། །ད་ཆས་ཅན། རག་ཏ་འགག་པ་འད་

གསལ་བར་གཏགས་པའ་བསམ་པ་དང་ལན་པ་ཡན་མད་ཀ། འག་བ་སབ་

འདད་ཀ་ཐགས་མ་འདར་ཏ། འག་བ་མགན་མད་པ་ལ་སང་རའང་སད་པར་

བད་པའ་ཕར། ད་ཆས་ཅན། ས་དག་པའ་མཇག་ད་མ་ཐག་ཏ་ས་དའ་གང་

ས་བདན་པར་ཕན་ནས་བད་གཤགས་གསང་སས་ཉན་ཐས་རམས་རང་

སངས་རས་འབང་པ་དང་བཅས་པ་ན་མ་ལས་པ་རམས་བ་ཡ་སབས་ཀས་

ཕམ་པར་བད་པ་ས་ཟལ་གས་གནན་པའང་ཡན་ཏ། དར་ཐན་མང་མ་ཡན་

པའ་འགག་པ་ཡང་དག་པའ་མཐའ་མཇག་ལང་ཁད་པར་ཅན་བད་ནས་པར་

འགར་བའ་ཕར། བང་སམས་ངང་པའ་རལ་པ་ད་ཆས་ཅན། རལ་བའ་

ཡན་ཏན་ག་ར་མཚ་ཆན་པའ་ཕ་རལ་མཆག་ཏ་འག་བ་ཡན་ཏ། ཀན་རབ་

ར་ཆའ་ལམ་ག་རམ་པ་དང༌། ད་ཁ་ན་ཉད་རགས་པ་ཟབ་མའ་ལམ་ག་རམ་

པའ་གཡས་གཡན་ག་གཤག་པ་ཡངས་པ་དཀར་པ་རས་པར་གར་པ་བང་

སམས་རང་ཉད་གདལ་བའ་ས་བའ་ངང་པ་ཡས་མདན་ད་བདར་ནས་སན་

ནས་མང་ད་བསགས་པའ་དག་བའ་རང་ག་ཤགས་ཏ་ཐབས་ཤས་ཟང་ད་

འབལ་བའ་ཚགས་གཉས་ཀ་ནས་པའ་སབས་ཀས་སངས་རས་ཀ་སར་

བགད་པར་བད་པའ་ཕར། འད་ན་གཟགས་ཅན་ག་རན་ད་བས་པ་ཡན་ཏ།

བང་སམས་ས་དག་པ་བ་རང་ཉད་དང་ངང་པ་སར། ཐབས་ཤས་གཉས་དང་

གཡས་གཡན་ག་གཤག་པ། བང་སམས་རང་ག་གདལ་བ་རམས་དང་ངང་

པའ་འཁར་ཚགས་ར་ཆན་པ་དང་རང༌། དའ་ཤགས་དང་ཚགས་ཀ་ནས་པ།

304

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

སངས་རས་ཀ་ཡན་ཏན་དང་ར་མཚ། དང་པ་ར་མཚའ་ཕ་རལ་ཏ་བགད་

པ་དང་བང་སམས་དས་སངས་རས་ཀ་ཡན་ཏན་མཐའ་དག་རགས་པར་

བད་ཅང་བགད་པ་རམས་སར་བ་ཡན་པའ་ཕར། དབ་མ་ར་བ་ཤས་རབ་ལ་

འཇག་པ་ལས། སམས་བསད་པ་དག་པའ་བཤད་པའ།

སམས་བསད་བདན་པ།

གསམ་པ་ལ་བཞ། ས་བདན་པ། བརད་པ། དག་པ། བཅ་པ་བཤད་

པའ།

ས་བདན་པ་རང་ད་སང་བ།

དང་པ་ན། ས་བདན་པ་རང་ད་སང་བ་འདར་གནས་པའ་བང་སམས་

འད་ན་ཆས་ཅན། ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་སམས་འཇག་ཁད་པར་ཅན་འཐབ་

པར་འགར་ཏ། བ་རགས་ཀ་ཐང་མཐའ་སད་ཅག་དང་སད་ཅག་མ་ར་ར་ལ་

ན་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་འགག་པ་ཡང་དག་པའ་མཐར་སམས་པར་འཇག་

པར་འགར་ཞང་ལང་ནས་པའ་ཡ་ཤས་དང་ལན་པའ་ཕར། ཕར་ཕན་ག་

ཡན་ཏན་གང་ལག་པ་ཡད་ད། ཕར་ཕན་བཅའ་ནང་ནས་ཐབ་ཀ་ཕ་རལ་ཏ་

ཕན་པའ་ཉམས་ལན་ལགས་པར་འབར་བ་ས་ཆས་ཡངས་ས་དག་ཅང་ལག་

པའང་འཐབ་པར་འགར་པའ་ཕར། ཡན་ཏན་ཐབ་ཚལ་ཡད་ད། ཡན་ཏན་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

305

ད་དག་བ་བ་ཁག་ཁག་འབམ་ཕག་ཐབ་པའ་ཕར། རམ་སན་ག་ས་བ་འཛན་

ཚལ་ཡད་ད། གཞན་འཕལ་དབང་བད་ཀ་བདག་པར་ས་བ་འཛན་པར་བད་

པའ་ཕར། སར་ཐབས་མཁས་ལ་ད་མ་ཡད་ཀང༌། བང་ས་ལས། ཐབས་

མཁས་ཀ་ཕར་ཕན་ད་འཇག་པ་ལ་ཐབས་དག་ཚན་གཉས་གསངས་ཏ། བང་

སམས་ཀས་སམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་སང་ར་དང་ལན་པར་ལ་བ་དང༌། འད་

བད་ཐམས་ཅད་ཀ་རང་བཞན་ཡང་དག་པར་ཇ་ལ་བཞན་ཤས་པ་དང༌། བ་

ན་མད་པའ་བང་ཆབ་ཀ་ཡ་ཤས་འདད་པ་གསམ་ག་ས་མ་ལ་བརན་ནས་

འཁར་བ་མ་གཏང་བ་དང༌། བར་པ་ལ་བརན་ནས་ཉན་མངས་པ་ཅན་མ་ཡན་

པའ་སམས་ཀས་འཁར་བར་འཇག་པ་དང༌།

གསམ་པ་ལ་བརན་ནས་བརན་འགས་རམ་པ་ས་དག་དང༌། བང་

སམས་ཀས་སམས་ཅན་ག་དག་ར་ཆང་ང་རམས་ཀང་འབས་བ་ཚད་མད་

པར་བསར་བར་བད་པ་དང༌། ད་བཞན་ད་ཚགས་ཆང་ངས་དག་བ་ར་ཆན་

པ་སབ་པ་དང༌། བསན་པ་ལ་ཞ་འགས་པ་རམས་ཀ་ཁང་ཁ་སལ་བ་དང༌།

བསན་པ་ལ་ཡད་བར་མ་རམས་དར་འཛད་པ་དང༌། བསན་པ་ལ་ཞགས་

པ་རམས་སན་པར་བད་པ་དང༌། སན་པ་རམས་གལ་བར་བད་པ་ད་དག་

གསངས་པའ་ཕར། དབ་མ་ལ་སགས་ན་སའ། །

306

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

སམས་བསད་བརད་པ།

གཉས་པ་ལ་གསམ། སན་ལམ་ལག་ཅང་འགག་པ་ལས་སང་ཚལ།

ཉན་མངས་ཟད་ཚལ། དབང་བཅ་འཐབ་ཚལ་ལ། །

ས་བརད་པ་མ་གཡ་བ་བཤད་པ།

དང་པ་ན། ས་བདན་པ་ལ་གནས་པའ་བང་སམས་བདག་ཉད་ཆན་

པ་ད་ཆས་ཅན། ས་བརད་པ་གང་ད་ཕར་མ་ལག་པ་ཉད་ད་འགར་བ་མ་

གཡ་བའ་ས་ད་ལ་འཇག་པར་འགར་བ་ཡན་ཏ། ས་དར་ཡང་དང་ཡང་ད་

སར་ག་དག་བ་ལས་ལག་པ་ཐབ་པར་བ་བའ་ཕར་ད་འཇག་པའ་ཕར། ས་

བརད་པ་ད་ཆས་ཅན། ཕར་ཕན་བཅའ་ནང་ནས་གང་ལག་པ་ཡད་ད། བང་

སམས་འདའ་སན་ལམ་ག་ཕར་ཕན་ཤན་ཏ་དག་ཅང་ལག་པར་འགར་བའ་

ཕར། ད་ཆས་ཅན། རལ་བ་རམས་ཀས་འགག་པ་ལས་སང་བར་མཛད་

པའ་ར་མཚན་ཡད་ད། འགག་པ་ཡང་དག་པའ་མཐའ་ལ་དས་རང་ད་མཉམ་

པར་འཇག་ཆས་ན་གཟགས་སའ་ར་རས་ཐབ་ཏ་བསད་ནམས་ཀ་ཚགས་

ར་ཆན་པ་གསག་པ་ལས་བརག་པ་མཐའ་བཟང་ཙམ་ག་དབང་ད་བས་ན་

ཉམས་པར་འགར་བའ་དགག་བ་ཡད་པར་ད་འགག་པའ་ཆད་ཡན་པའ་ཕར་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

307

ཏ། ད་སད་ད་ཡང༌། ས་བཅ་པའ་མད་ལས། ཀ་རལ་བའ་སས་དག །ད་ལར་

བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ས་མ་གཡ་བ་འད་ལ་གནས་པའ་བང་ཆབ་སམས་

དཔའ་སན་ག་སན་ལམ་ག་སབས་བསད་པ་དང༌། ཞས་པ་ནས། འད་དན་

དམ་པའ་བཟད་པ་ཡང་ཡན་ན། འན་ཀང་རགས་ཀ་བ་གང་ངད་ཀ་སབས་

བཅ་དང༌། མ་འཇགས་པ་བཞ་ལ་སགས་པ་སངས་རས་ཀ་ཆས་མ་འདས་

པ་ཕན་སམ་ཚགས་པ་ད་དག་ཁད་ལ་མད་ཀ། སངས་རས་ཀ་ཆས་ཕན་

སམ་ཚགས་པ་ད་ཡངས་ས་བཙལ་བའ་ཕར་སར་བ་བས་ཤག །ཞས་པའ་

བར་དང༌། ད་ལ་ཐམས་ཅད་མཁན་པའ་ཡ་ཤས་མངན་པར་སབ་པའ་ས་

རམས་ས་གཞག་པ་མ་མཛད་ད་ཟན་ན། ད་ད་ཉད་ཀ་ཚ་ཡངས་ས་མ་ངན་

ལས་འདའ་བར་འགར་ཏ། ཞས་སགས་གསངས་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ས་བརད་པ་བ་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་ཉན་མངས་པའ་ད་

མ་ད་དག་ར་བ་ས་བན་དང་བཅས་པ་ཉ་བར་ཞ་བར་འགར་པ་ཡན་ཏ། ཉན་

མངས་པའ་སན་ཆགས་པ་ས་འདས་པ་མད་པའ་བ་ན་སན་ད་རམས་དག་

དང་ལན་ཅག་ཏ་མ་གནས་ཤང་སངས་པའ་ཕར། ད་ཆས་ཅན། ཉན་མངས་

པ་ཟད་ཅང་ས་གསམ་ག་བ་མར་གར་ཀང་སངས་རས་ཀ་ཆས་རམས་ཐབ་

པའ་ཆད་ད་བརན་དགས་པ་ཡན་ཏ། ད་དང་ཡང་སངས་རས་རམས་ཀ་ན་

ཡན་ཏན་ག་འབར་པ་མཁའ་ལར་མཐའ་དང་བལ་བ་མ་ལས་པ་འཐབ་པར་

ནས་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ན། བང་སམས་ད་ཆས་ཅན། ལས་ཉན་ག་དབང་གས་ས་

308

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བའ་འཁར་བ་འགགས་ཀང་ཚགས་རགས་པར་བད་པ་མ་འགལ་ཏ། ཚ་ལ་

དབང་བ་དང༌། ད་བཞན་ད་སམས་དང༌། ཡ་བད་དང༌། ལས་དང༌། ས་བ་

དང༌། སན་ལམ་དང༌། མས་པ་དང༌། ར་འཕལ་དང༌། ཡ་ཤས་དང༌། ཆས་ལ་

དབང་བ་ས་དབང་རམས་བཅ་པ་འཐབ་པར་འགར་ཞང༌། དབང་བཅ་ད་དག་

ག་སབས་ཀས་དཔལ་ཕང་ག་མད་ལས་བཤད་པ་ལར་ག་ཡད་ལས་ཀ་ས་

ནས་སད་པའ་འག་བར་རང་ག་བདག་ཉད་ཀ་ལས་ཀ་བཀད་པ་ས་ཚགས་པ་

སན་པར་བད་པར་འགར་པའ་ཕར། བང་སམས་འདས་ཡན་ཏན་གང་ཐབ་

ཚལ་ཡད་ད། སང་གསམ་ག་སང་ཆན་པའ་འཇག་རན་ག་ཁམས་འབམ་

ཕག་གཅག་ག་རལ་ཕ་རབ་ཀ་གངས་དང་མཉམ་པའ་ཡན་ཏན་ས་ཚན་བཅ་

གཉས་ཐབ་པའ་ཕར། ས་བ་འཛན་ཚལ་ཡད་ད། སང་ས་ཕད་ཀ་བདག་པ་

ཚངས་པར་ས་བ་འཛན་པའ་ཕར། དབ་མ་ལ་སགས་ན་སའ།

སམས་བསད་དག་པ།

ས་དག་པ་ལགས་པའ་བ་གས་ན།

གསམ་པ་ན། ས་དག་པ་ལ་གནས་པའ་བང་སམས་ད་ན་ཆས་ཅན།

ཡན་ཏན་ཇ་ལར་ཐབ་ཚལ་ཡད་ད། བང་སམས་དའ་སབས་ཀ་ཕར་ཕན་ལ་

ཞག་མཐའ་དག་རགས་པར་དག་ཅང་ལག་པར་འགར་ཞང༌། ད་བཞན་ད་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

309

དན་དང༌། ཆས་དང༌། ངས་ཚག་དང༌། སབ་པ་ས་ས་ཡང་དག་རག་པ་བཞའ་

ཆས་རང་ག་ཡན་ཏན་ཡངས་ས་དག་པའང་འཐབ་པར་འགར་པའ་ཕར།

ཡན་ཏན་གཞན་ཐབ་ཚལ་ཡད་ད། སང་གསམ་ག་འཇག་རན་ག་ཁམས་

གངས་མད་པ་འབམ་ཕག་བཅའ་རལ་ཕ་རབ་ག་གངས་དང་མཉམ་པའ་

ཡན་ཏན་ཐབ་པའ་ཕར། ས་བ་འཛན་ཚལ་ཡད་ད། སང་གཉས་ཀ་བདག་པ་

ཚངས་པར་ས་བ་འཛན་པའ་ཕར། དབ་མ་ལ་སགས་ཀང་སར་བཞན་ན། །

སམས་བསད་བཅ་པ།

ས་བཅ་པ་ཆས་ཀ་སན།

བཞ་པ་ན། ས་བཅ་པ་ལ་གནས་པའ་བང་སམས་ད་ཡ་ཆས་ཅན།

ཁད་ཀས་ཡན་ཏན་ཁད་པར་ཅན་གང་ཐབ་པ་ཡད་ད། ཕགས་བཅ་ཀན་ནས་

སངས་རས་རམས་ལས་འད་ཟར་ཆན་པའ་དབང་བསར་བ་དམ་པ་འཐབ་

ཅང༌། དར་མ་ཟད། ཕར་ཕན་བཅའ་ནང་ནས་ཡ་ཤས་ཀ་ཕར་ཕན་ལག་པར་

མཆག་ཏ་བང་བར་གར་པའང་ཐབ་པ་ཡན་པའ་ཕར། དབང་བསར་ཐབ་

ཚལ་ཡད་ད། ས་བཅ་པའ་མད་ལས་འབང་བ་ལར། བང་སམས་འདས་ཏང་

ང་འཛན་གངས་མད་པ་འབམ་ཕག་བཅ་འཐབ་པའ་ཐ་མ་ལ། ཐམས་ཅད་

མཁན་པའ་ཡ་ཤས་དང་ཁད་པར་མད་པར་དབང་བསར་བ་དང་ལན་པའ་

310

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཏང་ང་འཛན་ཐབ་ནས། རང་ག་བསད་ནམས་ཀ་མཐས་སང་གསམ་འབམ་

ཕག་བཅའ་གཏས་དང་མཉམ་པའ་པད་ཆན་པ་བང་བ་ལ་འདག་པ་དང༌།

ཕགས་བཅའ་སངས་རས་བཅམ་ལན་འདས་རམས་ཀ་མཛད་ས་ནས་འད་

ཟར་ཚད་མད་པ་བང་ནས་བང་སམས་ད་ལ་དབང་བསར་བར་མཛད་པའ་

ཕར། ཚལ་འད་ན། ར་ཉད་ཀས་མཛད་པའ་བམས་པའ་བསད་པ་རན་ཆན་

གསལ་བའ་སན་མ་ལས་ཤས་པར་བའ། །ས་བཅ་པ་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་

ཆས་ཀ་སན་ཞས་བརད་པའ་ར་མཚན་ཡད་ད། ཆར་སན་རམས་ལས་ཆ་

ཆར་འབབ་པ་ཇ་ལ་བར་ད་བཞན་ད་འག་བ་རམས་ཀ་དག་བའ་ལ་ཏག་སལ་

བའ་ཆད་ད་རང་ཉད་ལ་གནས་པའ་རལ་སས་ས་བཅ་པ་བ་ལས་ཀང་ལན་

གས་གབ་པར་དམ་པའ་ཆས་ཀ་ཆར་འབབས་པར་བད་པས་ན། ད་ལར་

བརད་པའ་ཕར། ཡན་ཏན་གཞན་འཐབ་ཚལ་ཡད་ད། སངས་རས་ཀ་ཞང་

བརད་ད་མད་པའ་ཡང་བརད་ད་མད་པའ་རལ་ཕ་རབ་ཀ་གངས་མཉམ་པའ་

ཡན་ཏན་འཐབ་པའ་ཕར། ས་བ་འཛན་ཚལ་ཡད་ད། སང་གསམ་ག་བདག་

པ་དབང་ཕག་ཆན་པར་ས་བ་འཛན་པར་བད་པའ་ཕར། ས་བཅ་པའ་སབས་

འདར་མཐ་ཕལ་ད་བང་བ་འཐབ་ཚལ་ཡད་ད། ཤས་སབ་ཕ་མ་དངས་ས་

སང་བའ་ནས་པ་ཐབ་ནས་སངས་རས་ཀ་སར་འཕ་ནས་པའ་ཕར། དས་

མཚན་ནས་ས་འག་མ་རམས་ལའང་གང་མ་གང་མར་འཕ་ནས་པའ་མཐ་

ཐབ་པའ་ཚལ་ཤས་པར་བའ། །འ་ན། ཤས་རབ་དང་ཡ་ཤས་ཀ་ཕར་ཕན་

ལག་པའ་ཁད་པར་གང་ཡན་ཞ་ན། ཡད་ད། བང་ས་ལས། ཆས་ཐམས་ཅད་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

311

ལ་ཇ་ལ་བ་བཞན་ད་རམ་པར་བཞག་པ་ན། ཡ་ཤས་ཀ་ཕ་རལ་ཏ་ཕན་པའ།།

ད་ལ་དན་དམ་པའ་འཛན་པ་ལ་ཞགས་པའ་ཤས་རབ་ན་ཤས་རབ་ཀ་ཕ་

རལ་ཏ་ཕན་པའ། །ཀན་རབ་འཛན་པ་ལ་ཞགས་པ་ན་ཡ་ཤས་ཀ་ཕ་རལ་ཏ་

ཕན་པ་ས། འད་གཉས་ཀ་བ་བག་ད་ན་ད་ཡན་ན། །ཞས་འབང་བ་ལར་ཡན་

པའ་ཕར། དབ་མ་ལ་སགས་ན་སའ། །

ས་བཅའ་ཡན་ཏན་བསན་པ།

གསམ་པ་ས་བཅའ་ཡན་ཏན་བསན་པ་ལ་གསམ། ས་དང་པའ་ཡན་

ཏན་བཤད་པ། །གཉས་པ་ནས་བདན་པའ་བར་ག་ཡན་ཏན་བཤད་པ། དག་

པ་ས་གསམ་ག་ཡན་ཏན་བཤད་པའ། དང་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། ས་དང་

པ་ནས་ཡན་ཏན་བར་ཕག་བཅ་གཉས་འཐབ་པར་འགར་ཏ། ས་དང་པ་ཐབ་

པ་དའ་ཚ་བང་སམས་ས་དང་པ་པ་འདས་ན་དས་སད་ཅག་མ་གཅག་ལ་

སངས་རས་བར་མཐང་ཞང༌། སངས་རས་བར་པ་ད་དག་གས་རང་བན་

གས་བརབས་ཀང་ས་བརབས་པ་ཡང་བང་སམས་འད་ཡས་རགས་པ་དང༌།

དས་ད་ཉད་ཀ་ཚ་ན་ཚ་བསལ་བ་བརར་གནས་པར་ནས་ཤང་སན་དང་

ཕ་མའ་མཐའ་བསལ་པ་བརར་ཡང་ཡ་ཤས་ཀ་གཟགས་པ་ཡང་དག་པར་

འཇག་པ་དང༌། བ་ལན་བང་སམས་འདས་ཏང་ང་འཛན་བར་ཕག་གཅག་

ལ་སམས་པར་འཇག་ཅང་གཏང་བ་ས་ལང་བར་བད་ཅང༌། བང་སམས་འད་

312

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཡས་འཇག་རན་ག་ཁམས་བར་ཀན་ནས་གཡ་བར་བད་པ་དང༌། འཇག་

རན་ག་ཁམས་བར་སང་བར་བད་ནས་པ་དང༌། ད་བཞན་ད་ར་འཕལ་གས་

བང་སམས་དས་སམས་ཅན་བར་ཕག་གཅག་སན་པར་བད་ཅང༌། དར་

མ་ཟད་བར་ཕག་ག་གངས་དང་རས་ས་འབལ་བ་ས་གངས་དང་ལན་པའ་

སངས་རས་ཀ་ཞང་དག་ཏ་ཡང་འག་བར་འགར་བ་དང༌། བང་སམས་དས་

ན་ཆས་ཀ་ས་མ་འད་བ་བར་རམས་ཡང་དག་པར་འབད་པར་བད་པ་དང༌།

ཐབ་དབང་ག་སས་པ་འདས་རང་ག་ལས་ལ་ལས་བར་རམས་ཀན་ནས་

སན་པར་བད་པའང་ཡན་པ་དང༌། ལས་ན་བར་པ་ར་ར་ཞང་ཡང་རལ་བའ་

སས་པ་བར་ཕག་དག་དང་རས་ས་འབལ་བའང་སན་པའ་རང་ག་འཁར་

དང་བཅས་པས་མཛས་ཤང་འབར་བ་དང་བར་ཕག་བཅ་གཉས་འཐབ་པར་

འགར་བའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། བ་ལན་ས་རབ་ཏ་དགའ་བར་གནས་པས་ཡན་ཏན་བར་

ཕག་བཅ་གཉས་པ་ད་དག་ག་ན་ཐབ་པར་གར་ནས་ས་གཉས་པར་འཕས་

པ་ན་ས་དང་པ་ལ་བཤད་པ་ད་བཞན་ད་ཁ་ནར་ས་ད་མ་མད་པ་ལ་གནས་

པས་ཁད་པར་ད་འཐབ་པར་འགར་ཏ། ཡན་ཏན་བར་ཕག་བཅ་གཉས་པ་

ད་དག་སང་ད་ན་བས་པས་ཡང་དག་པར་འཐབ་པར་འགར་པའ་ཕར། ས་

གསམ་པ་ནས་བདན་པའ་བར་གས་ལ་པ་འད་དག་རམས་ལ་གནས་པའ་

བང་ཆབ་སམས་དཔའ་ཡས་ན་ཡན་ཏན་ད་དག་ཇ་ལར་འཐབ་ཚལ་ཡད་

ད། གསམ་པར་བར་ཕག་བཅ་གཉས་པ་ད་དག་ར་ར་ནས་འབམ་ཕག་ར་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

313

དང༌། བཞ་པར་བ་བ་ཕག་བར་འཐབ་ཅང༌། ལ་པར་བང་སམས་ད་ཡས་

བ་བ་སང་འགར་འཐབ་ལ། ད་ནས་དག་པར་བ་བ་བར་ཕག་སང་འགར་

ཏ་བ་བ་འབམ་ཡང་འཐབ་པ་དང༌། བདན་པར་བ་བ་ཁག་ཁག་ཕག་བརར་

རགས་པར་བསར་པ་ས་བ་བ་འབམ་བཅ་གཉས་དང༌། སར་ཡང་སང་ཕག་

ཏ་ཡང་དག་པར་ན་བསར་པ་མཐའ་དག་ས་བ་བ་ཁག་ཁག་འབམ་ཕག་བཅ་

གཉས་རབ་ཏ་འཐབ་པར་འགར་པའ་ཕར། གསམ་པ་ན། ས་བརད་པ་བས་

ཡན་ཏན་ད་དག་ཇ་ལར་འཐབ་ཚལ་ཡད་ད། མ་གཡ་པའ་སར་གནས་པ་

བདན་འཛན་ག་རམ་པར་རག་པ་མད་པ་དས་བཅ་གཉས་པ་ད་དག་ར་ར་

ནས་ཀང་སང་གསམ་བར་ཕག་སང་བསམས་པ་ས་སང་གསམ་འབམ་ཕག་

གཅག་ག་འཇག་རན་ན་རལ་ག་གངས་ཚད་ཇ་སད་ཡད་པ་ད་རམས་དང་

གངས་མཉམ་པའ་ཡན་ཏན་དག་ན་འཐབ་པར་འགར་པའ་ཕར། ལགས་

པའ་བ་གས་ཀ་ས་ལ་གནས་པ་ཡ་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་དས་སར་བསན་

པའ་ཡན་ཏན་ད་དག་ཇ་ལར་འཐབ་ཚལ་ཡད་ད། བཅ་གཉས་པ་ར་ར་ནས་

ཀང་སང་གསམ་འཇག་རན་ག་ཁམས་གངས་མད་པ་བར་ཕག་སང་ད་ཡང་

དག་པར་བསམས་པ་ས་འབམ་ཕག་བཅའ་རལ་ཕ་རབ་ཀ་གངས་ཚད་དང་

མཉམ་པ་འཐབ་པར་འགར་བའ་ཕར། ས་བཅ་བ་པའ་ཡན་ཏན་ཚད་མད་

ཀང་ར་ཞག་ས་བཅ་པ་འདར་ཆས་ཅན། ས་དག་པ་མན་ཆད་ལས་ཆས་ལག་

པའ་ཡན་ཏན་འཐབ་པར་འགར་ཏ། ས་བཅ་པ་དའ་ཡན་ཏན་བར་ཕག་བཅ་

གཉས་པ་ད་དག་ངག་ག་སད་ཡལ་ལས་ཆས་འདས་པར་འགར་ཞང༌། ངག་

314

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ག་སད་ཡལ་མ་ཡན་པ་སམས་པ་ས་སངས་རས་ཀ་ཞང་བརད་ད་མད་པའ་

ཡང་བརད་ད་མད་པ་རམས་ན་རལ་ག་གངས་དག་ཇ་སད་ཡད་པ་ད་སད་

ཀ་གངས་དང་མཉམ་པར་འཐབ་པར་འགར་པའ་ཕར། གཞན་ཡང༌། བང་

སམས་འདས་སལ་པ་ཇ་ལར་འགད་པའ་ཚལ་ཡད་ད། རང་ག་ལས་ཀ་བ་

སའ་ཁང་བ་ར་རར་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་རམས་དང་ལན་ཅག་ཏ་རགས་

པའ་སངས་རས་ཀ་ས་བགང་བ་ལས་འདས་པ་སལ་པ་དང༌། ད་བཞན་ད་

འག་བ་ལ་དང་ལ་མན་དང༌། མ་ལ་སགས་པ་དག་ཀང་དས་སད་ཅག་ལ་ན་

སན་པར་ནས་པའ་ཕར་ར། །

འབས་བའ་ས།

གཉས་པ་འབས་བའ་ས་ལ་ལ། དང་པར་སངས་རས་པའ་ཚལ། ས་

དང་ཡན་ཏན་ག་རམ་གཞག །སལ་ས་བསན་པ། ཐག་པ་གཅག་ཏ་སབ་

པ། མངན་པར་བང་ཆབ་པ་དང་བཞགས་པའ་དས་ཀ་བཤད་པའ། །དང་པ་

ལ་གཉས། དངས་དང༌། རད་སང་ང༌། དང་པ་ན། སངས་རས་བཅམ་ལན་

འདས་ཆས་ཅན། གནས་འག་མན་ད་ན་གང་ག་དན་ད་འབད་པར་གར་པའ་

ག་འཕང་མཆག་ཞ་བ་ཡན་ཏན་མཐའ་དག་མཐར་ཐག་ཅང་མཚངས་པ་མད་

པ་བ་ན་མད་པའ་ཡ་ཤས་ད་ཁད་ཀས་བརས་པ་ཡན་ཏ། ར་མཚན་གང་

ག་ཕར་ན། ད་ལར་ནམ་མཁའ་ད་མ་མད་པ་ལ་ཟ་བའ་སང་བས་གཟགས་

གསལ་བར་གར་པའ་ཕར་ཏ་གར་པ་ལར། སངས་རས་ཀ་ཆས་རམས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

315

འཐབ་པ་ལ་གགས་བད་པའ་མན་པ་སལ་བར་བད་པ་ས་བཅ་པ་མངན་ད་

མཛད་ནས། སན་ཚ་སབས་བཅ་པ་སད་པའ་ས་བཅ་པ་ད་ལ་ཁད་ཀས་སར་

ཡང་འབད་པར་གར་ཅང་འབས་བ་མཐར་ཐག་བརས་པའ་ཕར། ད་ཆས་

ཅན། མཁན་པ་བཟང་པ་ཅན་ཁད་ཀས་དས་སད་ཅག་གས་ཤས་བ་ཐམས་

ཅད་ཐགས་ས་ཆད་པའ་ཡ་ཤས་བརས་པ་ཡན་ཏ། ད་ཁ་ན་ཉད་ན་ར་མཉམ་

པ་ས་ར་གཅག་པ་ཉད་ད་ཡ་ཤས་ཀས་ཡང་དག་པ་ས་མངན་སམ་ད་ཐགས་

ས་ཆད་པར་མཛད་པ་མཐར་ཕན་པར་གར་པས་ནའ་ཕར་ཏ།

དཔ་ཇ་ལར་ཞ་ན། བམ་པ་ལ་སགས་པ་སད་ཀ་དབ་བ་མ་འད་བ་ད་

མ་ཡད་ཀང༌། དབ་བ་ད་ཡས་སད་དར་ཁབ་པའ་ནམ་མཁའ་ལ་ན་ཐགས་

རག་བཀག་ཙམ་ད་མཚངས་པས་རགས་མ་འད་བའ་དབ་བ་མད་པ་ད་ལར་

ད། དངས་པ་བས་པའ་དབ་བ་འགའ་ཡང་མད་པའ་ད་ཁ་ན་ཉད་ལ་གཉས་

སང་ནབ་པའ་ཚལ་གས་ར་མཉམས་ད་སར་མ་ལང་བའ་ཚལ་གས་མཉམ་

པར་བཞག་པ་དའ་ཕར །

གཉས་པ་ལ་གཉས། ཕགས་ས་མ་དགད་པ་དང༌། ད་དགག་པའ།

།དང་པ་ན། ཁ་ན་ར། གང་ག་ཚ་རང་བཞན་གས་ཞ་བ་ན་ད་ཁ་ན་ཉད་ཡན་

ཞས་རམ་པར་འཇག་པ་དའ་ཚ་ན། ཡལ་ད་ལ་བ་གས་འཇག་པར་མ་འགར་

ཞས་ཁས་བངས་དགས་ཤང༌། ཤས་རབ་ཀ་བ་མ་ཞགས་པར་ན་ཤས་བའ་

ཡལ་ཅན་ད་ངས་པར་རགས་པའང་མ་ཡན་ལ། ཡལ་ཀན་ནས་ཤས་པ་མད་

པ་ན་ཤས་པར་ཇ་ལར་འགར་ཏ་འགལ་བར་འགར་ར། །ད་ལར་ན། ད་ཁ་

316

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ན་ཉད་མཁན་པ་པ་མད་པར་སང་བས་ཐབ་པ་ཁད་ཀས་གདལ་བ་གཞན་

ལ་ད་ཁ་ན་ཉད་ཐགས་ས་ཆད་པའ་ཚལ་འད་ལ་བའ་ཞས་ས་ཞག་སན་པར་

བད་རགས་ཏ་མ་རགས་ས། །ཞ་ན། གཉས་པ་ལ་གཉས། ད་ཁ་ན་ཉད་

རགས་པ་མ་འཐད་པའ་རད་པ་སང་པ། མཁན་པ་པ་མ་འཐད་པའ་རད་པ་

སང་པའ།། དང་པ་ན། ཐབ་པའ་དབང་པས་ད་ཁ་ན་ཉད་རགས་པ་མ་འཐད་

པའ་སན་མད་ད། ཐབ་པ་ད་ཁ་ན་ཉད་ལ་གཉས་སང་དང་བལ་ཡང༌། ཀན་

རབ་ཐ་སད་ཀ་བདན་པ་ལ་བརན་ནས་དས་ད་ཁ་ན་ཉད་རག་པ་ཡན་ན་ཞས་

བརད་པའ་ཕར་ཏ། དས་གང་ག་ཚ་རང་བཞན་གས་ས་བ་མད་པ་ཡལ་ག་

ད་ཁ་ན་ཉད་ཡན་ཞང༌། ཡལ་ཅན་ག་བ་ཡང་རང་བཞན་གས་ས་བ་དང་བལ་

བའ་རམ་པ་ཅན་ད་ཆ་ལ་ཆ་བཞག་པ་བཞན་ད་ཞགས་པ་དའ་ཚ་ཡལ་དའ་

རམ་པ་ས་འཛན་པ་ལས་ཁད་ཀ་ད་ཁ་ན་ཉད་རགས་པར་བཞག་པའ་ཕར་ཏ།

དཔ་ཇ་ལར་ན། སམས་ན་ཡལ་སན་པ་ལ་བ་གང་ག་རམ་པ་ཅན་ད་ས་བར་

འགར་བ་ན་སམས་ད་ཡས་ཡལ་ད་ཡས་ཡལ་ད་ཡངས་ས་ཤས་པར་བརད་

པ་ད་བཞན་དའ། །

གཉས་པ་ན། མཁན་པ་པ་མ་འཐད་པའ་སན་མད་པར་ཐལ་སངས་

རས་ཀ་ད་ཁ་ན་ཉད་གཟགས་པའ་ཡ་ཤས་ན་ཡལ་རང་བཞན་གས་ས་བ་

མད་པའ་དན་དམ་དང༌། ར་གཅག་ཏ་ཞགས་ཤང་སངས་རས་ལ་ཆས་སན་

པའ་ཀན་སང་ག་རག་པ་མད་ཀང༌། སངས་རས་ད་ཡ་ལངས་སད་རགས་

པའ་ས་ན་བསད་ནམས་ཀ་ཚགས་ར་ཆན་པས་ཟན་པ་དང༌། ས་དའ་སལ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

317

པ་དང༌། དར་མ་ཟད་སལ་ས་དའ་མཐས་ནམ་མཁའ་དང༌། གཞན་ར་ཤང་

སགས་ལས་ས་གང་ཞག་ཆས་ཀ་ད་ཉད་སན་པ་འབང་བ་ད་ལས་གདལ་

བའ་འཇག་རན་གས་ཀང་ད་ཁ་ན་ཉད་རག་པར་འགར་པའ་ཕར། དཔ་ཇ་

ལར་ཞ་ན། ད་ན། འཇག་རན་འདར་ར་མཁན་སབས་ཆན་ལན་པས་ཡན་རང་

ད་ཆས་འབད་པས་བསར་བའ་འཁར་ལ་ན་ར་མཁན་དའ་རལ་པ་ད་ལར་

སས་པ་མད་བཞན་དའང་འཁར་ལ་ད་འཁར་ཞང་བམ་པ་ལ་སགས་པའ་

རར་མཐང་བ་ལར་ཏ། ད་བཞན་ད་ད་ལ་འབད་རལ་ག་རམ་རག་སས་པའ་

རལ་བ་མད་བཞན་ད་ཆས་ཀ་བདག་ཉད་ཅན་ག་ས་ཉད་ལ་བཞགས་པའ་

སངས་རས་དའ་རམ་དཀར་འཕན་ལས་འཇག་པ་ན་གདལ་བའ་ས་བའ་

དག་བ་དང་རང་ག་སན་ག་སན་ལམ་ག་ཁད་པར་གས་འཕངས་པ་ཡན་པ་

ལས་ན། །ཆས་བསམ་གས་མ་ཁབ་བ། །

སའ་རམ་གཞག

གཉས་པ་ལ་གཉས། སའ་རམ་གཞག་དང༌། སབས་ཀ་ཡན་ཏན་ག་

རམ་གཞག་ག །དང་པ་ལ་གསམ། ཆས་ས། ལངས་ས། ར་མཐན་པའ་ས་

བཤད་པའ། །དང་པ་ན། གཉས་སང་ག་ཤས་བའ་སབ་པའ་བད་ཤང་སམ་

པ་དང་འད་བ་མ་ལས་པ་ཡ་ཤས་མ་དང་འད་བས་བསགས་པས་ད་མ་མཐའ་

དག་དང་བལ་བའ་ད་ཁ་ན་ཉད་ཞ་བ་ད་ཆས་ཅན། རལ་བ་རམས་ཀ་ཆས་

318

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཀ་ས་ཞས་བ་ས། ད་མ་མཐའ་དག་སངས་པའ་ད་བཞན་ཉད་ཡན་པའ་ཕར།

འདའ་དབང་ད་མཛད་ནས་ར་ར་གཅད་པ་ལས། སངས་རས་རམས་ན་ཆས་

ཉད་ལ། །འདན་པ་རམས་ན་ཆས་ཀ་ས། །ཆས་ཉད་ཤས་པར་བ་མན་ཏ། །ད་

ན་རམ་པར་ཤས་མ་ནས། །ཞས་གསངས་ཏ། འདར་ཤས་པར་བ་བ་མན་

ཞས་པ་ན་ཆས་ཀ་ས་ད་གཉས་སང་དང་བཅས་པའ་ཚལ་གས་ཤས་པར་བ་

བ་མ་ཡན་པའ་དན་ཡན་ག། སར་ཤས་བ་མ་ཡན་པར་བསན་པ་མ་ཡན་པའ་

ཕར། འད་ན་ང་བ་ཉད་སའ་དབང་ད་མཛད་པ་ཡན་ལ། ཁ་ཅག་ག་བར་རམ་

དག་ག་ཆར་གར་པའ་ང་བ་ཉད་ས་མད་ད། ཀན་རབ་བདན་པར་གར་པའ་

ང་བ་ཉད་ས་མད་པའ་ཕར་ཟར་བ་ན་མ་འཐད་ད། སབས་འདར་རང་བཞན་

རམ་དག་ག་ཆར་གར་པའ་ང་བ་ཉད་ས་དང༌། ག་བར་རམ་དག་ག་ཆར་གར་

པའ་ང་བ་ཉད་ས་གཉས་དན་གཅག་ཏ་ཁས་ལན་རགས་པའ་ཕར། ད་ཡང་

ཡན་ཏ། ང་བ་ཉད་ས་ད་དགག་བ་ག་བར་ག་ད་མ་སངས་པའ་ཆ་ནས་ག་

བར་རམ་དག་ག་ཆར་གར་པའ་ང་བ་ཉད་ས་དང༌། དགག་བ་བདན་གབ་

བཀག་པའ་ཆས་ཉད་ཡན་པའ་ཆ་ནས་རང་བཞན་རམ་དག་ག་ཆར་གར་

པའ་ང་བ་ཉད་སར་འཇག་པ་ཡན་པའ་ཕར། ང་བ་ཉད་ས་ད་ན་དང་པར་རན་

གང་གས་མངན་སམ་མཛད་པ་ཡད་ད། ད་མ་མཐའ་དག་སངས་པ་དའ་ཚ་

ས་བ་མད་ཅང་འགག་པ་མད་པའ་ཆས་ས་ད། སམས་སམས་བང་ག་རམ་

པར་རག་པ་འགགས་པས་ད་ཁ་ན་ཉད་ལ་ཆ་ལ་ཆ་བཞག་པའ་ཚལ་གས་ག་

འཕང་མཆག་ད་ན་དང་པར་ལངས་སད་རགས་པའ་ས་ཡས་མངན་སམ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

319

མཛད་པའ་ཕར། འདར་སམས་འགགས་ཞས་གསངས་པ་ན་སར་སམས་

འགགས་པའ་དན་མ་ཡན་ཏ། སམས་དང་བལ་བའ་གང་ཟག་མ་སད་པའ་

ཕར་ར། །འ་ན་གང་ཞ་ན། སར་བཤད་པ་ལར་རམ་རག་གམ་ཀན་རབ་མད་

པའ་དན་ཡན་ཏ། ཚག་གསལ་ལས། ད་ལར་ན་རམ་པར་རག་པ་མད་པ་ཡན་

ན། །ཞས་དང༌། རམ་བཤད་ལས་ཀང་ད་ལར་གསངས་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ཆས་ས་མངན་ད་མཛད་པའ་ལངས་ས་འད་ན་ཆས་

ཅན། སམས་སམས་བང་ག་རམ་རག་དང་བལ་བས་ཞ་བའ་ས་དང༌། རམ་

པར་མ་རག་པ་ཡན་ཀང་སམས་ཅན་ག་དན་མཛད་པའ་ནས་པ་གསལ་བར་

གར་པ་ཡན་ཏ། དཔག་བསམ་ག་ཤང་ལར་དང་ཡད་བཞན་ག་ནར་བ་ཇ་

བཞན་ད་རམ་པར་མ་རག་པར་གདལ་བའ་དན་སབ་པར་མཛད་པའ་ཕར།

ད་ཆས་ཅན། རག་ཏ་ས་དས་རང་པར་བཞགས་པ་ཡན་ཏ། འག་བ་ཐམས་

ཅད་མ་གལ་ག་བར་ད་འཇག་རན་ག་འབར་བའ་སད་ད་གནས་པའ་ཕར། ད་

ཆས་ཅན། ཐ་མལ་པ་ལ་མངན་སམ་ད་སང་བ་མ་ཡན་ཏ། ཀན་རག་ག་སས་

པ་མཐག་པ་དང་བལ་བའ་ཤས་རབ་ཀ་མ་ལང་ཐབ་པའ་བང་འཕགས་ཡན་

ཆད་ལ་མངན་སམ་ད་སང་བར་འགར་ག་ས་བ་ལ་མངན་སམ་ད་མ་སང་

བའ་ཕར། ལངས་སལ་ག་དབ་བ་དང་ཡ་ཤས་ཀ་ཁད་པར་རམས་ཕ་རལ་ཏ་

ཕན་པའ་སབས་གཞན་དང་འད་བས་འདར་རས་པར་མ་འཆད་ད། །

གསམ་པ་ལ་གསམ། ས་དང་བ་སའ་ཁང་བ་གཅག་ཏ་རང་ག་སད་

པ་སན་ཚལ། གནས་དར་གཞན་ག་སད་པ་སན་ཚལ། བཞད་པ་ལ་མངའ་

320

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བསར་བ་ཕན་སམ་ཚགས་པ་བཤད་པའ། །དང་པ་ན། ཐབ་པའ་དབང་པ་

ཆས་ཅན། རང་ག་སད་པ་ཀན་ས་དང་དར་མ་ཟད་དའ་བ་སའ་ཁང་བ་ར་

ར་ལའང་དས་ཅག་ཏ་སན་ནས་པ་ཡན་ཏ། དས་གཅག་ཁ་ནར་ཐབ་དབང་

ལངས་ས་དའ་ར་མཐན་ག་གཟགས་ས་གཅག་ལ་རང་ག་ས་བའ་གནས་

སབས་སར་བང་ཟན་ནས་ད་ལ་འགགས་ཀང་དའ་རམ་པ་གསལ་བ་དང་མ་

འཆལ་བ་ས། མ་འདས་པར་སར་ག་བང་ཚལ་ན་མ་ལས་པ་རམས་ཀས་བཀ་

བ་མཐའ་དག་མ་ལང་དག་པ་ལ་གཟགས་བརན་ལར་ལན་འགབ་ཏ་སན་པར་

མཛད་པའ་ཕར་དང༌། ཡང་དས་གཅག་ཁ་ནར་སངས་རས་ཀ་ཞང་ཅ་འད་

བར་ཐབ་པའ་དབང་པ་ད་འད་བ་ལ་བ་དང༌། སངས་རས་ད་དག་ག་ས་དང་

སད་པའ་མཐ་སབས་ཇ་འད་བ་དང༌། འཁར་ཉན་ཐས་ཀ་དག་འདན་གངས་

ཇ་སད་ཇ་ལ་བ་དང༌། ཞང་དར་བང་ཆབ་སམས་དཔའ་རམས་གཟགས་ཇ་

འད་བ་དང༌། ཇ་འད་བའ་ཆས་སན་པ་དང༌། ཞང་དར་སན་བདག་ཉད་ཅ་འད་

བ་དང༌། ཆས་ཐས་ནས་རང་སད་པ་གང་ལ་སད་པ་དང༌། སངས་རས་སས་

དང་བཅས་པ་ད་དག་ལ་གས་སགས་སན་པ་གང་ཡན་པ་ད་ཚད་ཇ་ཙམ་

ཕལ་བ་ད་ན་མ་ལས་པ་ས་གཅག་ལ་སན་པར་མཛད་པ་དང༌། ད་བཞན་ད་

ཚལ་ཁམས་བཟད་པ་བརན་འགས་ཏང་ང་འཛན་དང་ཤས་རབ་ཀ་ཕར་ཕན་

ལ་སན་སད་པའ་ཚ་སར་ག་གནས་སབས་གང་ཡན་པ་མ་ཚང་བ་མད་པར་

ད་དག་ཐམས་ཅད་ཉད་ཀ་ས་དང་དའ་བ་སའ་ཁང་བ་ར་རར་འང་དས་གཅག་

ཏ་གསལ་བར་སན་པར་མཛད་ནས་པའ་ཕར།

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

321

གཉས་པ་ན། ད་ཆས་ཅན། གཞན་ག་སད་ཚལ་ཀན་ཀང་ས་དང་བ་

སའ་ཁང་བ་ར་རར་སན་ནས་པ་ཡན་ཏ། སངས་རས་གང་དག་སར་འདས་

པ་དང༌། ཕས་འབང་བར་འགར་བ་གང་དག་དང༌། སངས་རས་གང་དག་ད་

ལར་ནམ་མཁའ་མཐར་ཐག་པར་གསང་ག་གདངས་མཐན་པས་ཆས་སན་

པས། སག་བསལ་གས་བཟང་བ་ས་གཟར་པའ་འག་བ་རམས་དབགས་

འབན་ཞང་འཇག་རན་བཞགས་པ་དང༌། དང་པའ་ཐགས་བསད་པ་ནས་

བཟང་ས་བང་ཆབ་ཀ་སང་པའ་བར་ད་སངས་རས་ད་དག་ག་སད་པ་ཀན་

ཀང༌། དངས་པ་རམས་མག་འཕལ་ག་རང་བཞན་ལ་བར་མཁན་ནས། བདག་

ག་སད་ཚལ་སན་པ་ད་བཞན་ད། སའ་བ་སའ་ཁང་བ་ར་རར་དས་གཅག་ལ་

ན་གསལ་བར་སན་ནས་པའ་ཕར་དང༌། ད་བཞན་ད་དས་གསམ་ག་བང་

ཆབ་སམས་དཔའ་དང༌། རང་རལ་འཕགས་པ་དང༌། ཉན་ཐས་མ་ལས་པ་

རམས་ཀ་སད་པ་དང༌། ད་དག་ག་ལག་མ་ས་སའ་ས་བའ་གནས་སབས་

ཀ་སད་པ་ན་ཐམས་ཅད་ཀང་བ་སའ་ཁང་བ་ར་རར་དས་གཅག་ག་ཚ་སན་

ནས་པའ་ཕར། མག་འཕལ་ན་སགས་དང་རས་ཀ་ཁད་པར་འགའ་ཞག་ལ་

བརན་ནས་སད་བཅད་ཀ་རམ་པ་སན་པ་ཞག་ས། ས་མ་མཁན་བཟང་པས་

ཞས་པ་ལས་འབང་བ་ལར་ར། །ད་དཔར་བད་པའ་ར་མཚན་ཡད་ད། ཐ་

མལ་བས་ཀང་སགས་དང་རས་ལ་བརན་ནས་ད་ལར་ནས་པ་ཡད་ན། ཆས་

ཐམས་ཅད་ཀ་རང་བཞན་ཐགས་ས་ཆད་ནས་དབང་བསར་བའ་སངས་

རས་ཀས་སར་ལར་ནས་པ་ལ་སས་ཀང་ཅ་དགས་ག་བའ་ཆད་ཡན་པའ་

322

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཕར།

གསམ་པ་ན། ད་མ་ཀན་དག་པའ་སངས་རས་ཀ་མཛད་པ་འད་ན་

ཆས་ཅན། སངས་རས་ཉད་ཀས་བཞད་པ་ཙམ་ལ་རག་ལས་པ་ཡན་ཏ།

བཞད་པ་ཙམ་གས་འཇག་པ་ཡས་ས་ནས་རལ་ཕ་རབ་གཅག་ག་ཡལ་ཀ་

ཁན་ལ་ནམ་མཁའ་མཐས་གཏགས་པའ་འཇག་རན་སན་པར་ནས་པ་དང༌།

འཇག་རན་མཐའ་ཡས་པའ་ཕགས་ཏ་ཁན་ན། རལ་ཕ་རབ་གཅག་གས་ཁབ་

པར་སན་པར་མཛད་མད། འན་ཀང་རལ་ཕ་རབ་གཅག་པ་ད་རགས་པར་

མ་འགར་ཞང༌། འཇག་རན་ཕ་བ་ས་ཆང་བར་ཡང་མ་འགར་བར་སན་པའ་

ཕར། རམ་པར་རག་པ་མ་མངའ་བའ་སན་པ་ཆས་ཅན། དས་སད་ཅག་མ་

གཅག་ལ་སད་པ་ར་ཆ་པ་སན་ནས་ཏ། ཁད་ཀས་སད་པ་འཁར་བའ་མཐའ་

བར་ད་སད་ཅག་ད་ར་ར་ལ་སད་པ་ས་ཚགས་པ་ཇ་སད་སན་པ་ད་སད་ཀ་

གངས་ན། འཛམ་བའ་གང་མ་ལས་པའ་རལ་ཕ་རབ་ཀ་གངས་གང་ད་སད་

ཀ་གངས་ལ་མད་པའ་ཕར།

སབས་བཅ་བཤད་པ།

གཉས་པ་ལ་བཞ། སབས་བཅ་མདར་བསན་པ། ད་རས་པར་

བཤད་པ་ཡན་ཏན་མཐའ་དག་རགས་པར་བརད་མ་ནས་པའ་ཚལ། ཡན་

ཏན་གཉས་ཤས་པའ་ཕན་ཡན་བསན་པའ། དང་པ་ན། ཐབ་པའ་དབང་པའ་

སབས་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་ད་མ་ཡད་ད། གནས་དང་གནས་མ་ཡན་པ་མཁན་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

323

པའ་སབས་དང༌། ད་བཞན་ད་ལས་ཀ་རམ་པར་སན་པ་མཁན་པའ་བ་དང༌།

མས་པ་ས་ཚགས་ཐགས་ས་ཆད་པ་དང༌། ས་ཚགས་པའ་ཁམས་ན་མཁན་

པའ་སབས་དང་ད་བཞན་ད་དབང་པ་མཆག་དང་མཆག་མ་ཡན་པ་མཁན་

པ་དང་ཐམས་ཅད་ད་འག་བ་མཁན་པ་དང་བསམ་གཏན་ད་རམ་པར་ཐར་པ་

དང་ཏང་ང་འཛན་དང་སམས་པར་འཇག་པ་སགས་བ་ས་མཁན་པའ་སབས་

དང༌། སན་ག་གནས་རས་ས་དན་པ་མཁན་པ་དང༌། ད་བཞན་ད་འཆ་འཕ་

བ་དང་ས་བ་མཁན་པའ་བ་དང༌། ཟག་པ་རམས་ཟད་པ་མཁན་པའ་སབས་

ན་བཅ་པ་འད་དག་ཡད་པའ་ཕར། གཉས་པ་ལ་གཉས། གནས་དང་གནས་

མན་མཁན་པ་སགས་ལ་བཤད་པ་དང༌། ཐམས་ཅད་ད་འག་བའ་ལམ་མཁན་

པ་སགས་ལ་བཤད་པའ། །དང་པ་ན། ར་གང་ཞག་ལས་འབས་བ་གང་ཞག་

ངས་པར་ས་བར་འགར་པའ་ར་དག་མ་དག་ད་ན་འབས་བ་ཡད་ད་འང་

མ་འང་ད་ཡ་གནས་ས་ད་ལར་མཁན་པ་རམས་ཀས་གསངས་ལ། ཇ་སད་

བཤད་པ་ལས་བཟག་པ་ན་གནས་མན་པ་ཞས་བ་ས། ད་འད་བའ་གནས་

དང་གནས་མ་ཡན་པའ་ཤས་བ་མཐའ་ཡས་པ་མཁན་པ་ལ་ཐགས་པ་སངས་

པའ་ཡ་ཤས་ད་ན་ཆས་ཅན། སབས་དང་པ་གནས་དང་གནས་མན་མཁན་

པའ་སབས་ས་བཤད་ད། ར་མཚན་བཤད་མ་ཐག་པ་དའ་ཕར། བཅའ་ནང་

ཚན་ག་སབས་གཉས་པ་ད་ན་ཆས་ཅན། ལས་ཀ་རམ་སན་མཁན་པའ་

སབས་ས་འདད་ད། འདད་པ་དག་བའ་ལས་དང་མ་འདད་པ་མ་དག་བའ་

ལས་དག་མ་དག་ད་ལས་བཟག་པ་འདས་པ་དང༌། ལས་ངན་པ་ཟད་པར་

324

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བད་པའ་ཟག་མད་ཀ་དངས་ཀ་ས་དངས་པའ་ལས་དང༌། ལས་ད་ཡ་རམ་

སན་མ་འད་བ་ཤན་ཏ་ས་ཚགས་ལའང་མཁན་པ་ནས་མཐ་ཐགས་པ་མད་

པར་ས་སར་འཇག་པར་འགར་བ་དས་གསམ་ག་ཤས་བ་ཐམས་ཅད་ལ་

ཁབ་པར་མཛད་པའ་སབས་ཡན་པའ་ཕར། སབས་གསམ་པ་ད་ཆས་ཅན།

མས་པ་ས་ཚགས་མཁན་པའ་སབས་ཞས་བ་ས། འདད་ཆགས་དང༌། ཞ་སང་

དང༌། དད་སགས་ཀ་འབང་བའ་སབས་ཀས་ཏ་ས་བན་ག་མཐ་ལས་འདད་

པ་ན་ཤན་ཏ་མ་འད་བ་ས་ཚགས་པ་དམན་པ་དང་འབང་དང་གང་ཡང་ཁད་

པར་ད་འཕགས་པའ་འདད་པ་མཆག་དང༌། མས་པ་ད་ལས་གཞན་པའ་ཆས་

ཀན་ཏ་སད་པ་རམས་ཀས་སར་བཤད་པའ་མས་པའ་ས་བན་གཡགས་པ་

ས་སབ་པའ་མས་པ་ལའང་མཁན་པ་དས་གསམ་ད་འག་བ་ས་འཇག་པས་

མས་པའ་ཆས་མ་ལས་པ་ཁབ་པའ་སབས་ཡན་པའ་ཕར། སབས་བཞ་པ་ད་

ཆས་ཅན། ཁམས་ས་ཚགས་མཁན་པའ་སབས་ས་གསངས་ཏ། སངས་རས་

ཁམས་ཀ་རམ་པར་དབ་བ་ལ་མཁས་པ་རམས་ཀས་མག་དང་གཟགས་དང་

མག་ག་རམ་པར་ཤས་པ་དང༌། ར་བ་སགས་དང༌། ད་རམས་ཀ་རང་བཞན་

སང་པ་ཉད་གང་ཡན་པ་ད་ཁམས་ས་གསངས་ཤང༌། ཁམས་ཀ་རབ་དབ་

རམ་པ་ཀན་ག་ཁད་པར་རམས་ལ་རགས་པའ་སངས་རས་རམས་ཀ་མཁན་

པ་མཐའ་ཡས་པའ་ཚལ་གས་འཇག་པའ་ཕར། སབས་ལ་པ་ད་ཆས་ཅན།

དབང་པ་མཆག་དམན་མཁན་པའ་སབས་ས་གསངས་པ་ཡན་ཏ། ཡང་དག་

པ་མ་ཡན་པའ་ཀན་ཏ་རག་པ་དང༌། དད་སགས་དབང་པ་ཆས་ར་བ་ཉད་ན་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

325

མཆག་ཏ་བཞད་ལ། དབང་པ་འབང་ག་གནས་སབས་དང་དབང་པ་རལ་བ་

ཉད་མཆག་མ་ཡན་པར་བཤད་པ་དང༌། མག་ལ་སགས་པའ་དབང་པ་ཉར་

གཉས་དང༌། དབང་པ་ཕན་ཚན་འབས་བ་སབ་ནས་ཆབ་པ་ས་ང་བ་ར་ར་ལ་

རམ་པ་ཐམས་ཅད་མཁད་པའ་ཆགས་པ་མད་པའ་སབས་ཡན་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། སབས་དག་པ་ཆས་ཅན། ཐམས་ཅད་ད་འག་བའ་ལམ་

མཁན་པའ་སབས་ས་འདད་ད། ལམ་འགའ་ཞག་རལ་བ་ཉད་དང༌། འགའ་

ཞག་རང་རལ་ག་བང་ཆབ་དང༌། འགའ་ཞག་ཉན་ཐས་ཀ་བང་ཆབ་དང༌། ལ་

ལ་ཡ་དགས་དང་དད་འག་དང་ལ་དང་མ་རམས་དང་དམལ་བ་ལ་སགས་

པར་འག་བའ་ལམ་ད་ལ་མཁན་པ་ཆགས་ཐགས་མད་པ་མཐའ་ཡས་པ་

མཁན་པའ་སབས་ཡན་པའ་ཕར། སབས་བདན་པ་འད་ན་ཆས་ཅན། ཀན་

ནས་ཉན་མངས་པ་དང་རམ་པར་བང་བ་མཁན་པའ་སབས་ས་བཤད་ད།

འཇག་རན་མཐའ་ཡས་པ་ན་ཡད་པའ་རལ་འབར་བའ་བ་བག་ས་ཁད་པར་

ལ་ཐ་དད་པ་བསམ་གཏན་བཞ་དང༌། རམ་པར་ཐར་པ་བརད་དང༌། གང་

ཞག་ནས་ཀ་ཏང་ང་འཛན་གང་དག་དང༌། འགག་པའ་སམ་པ་འཇག་ག་ཁད་

པར་གང་དག་གཅག་དང༌། བརད་ད་གར་པ་ས་མཐར་གནས་སམས་འཇག་

དག་དང༌། ཀན་བང་ད་དག་ལ་མཁན་པ་ཆགས་ཐགས་མད་པར་འཇག་པའ་

སབས་ཡན་པའ་ཕར། སབས་བརད་པ་གང་དང་གང་ཡན་པ་ད་ཆས་ཅན།

སན་ག་གནས་རས་ས་དན་པ་མཁན་པའ་སབས་ས་བཤད་ད། ཇ་སད་གཏ་

མག་ད་སད་པ་ས་ཐག་མད་ཀ་སད་པར་གནས་པ་ན། འདས་པའ་དས་ས་

326

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བདག་དང་སམས་ཅན་གཞན་ར་ར་ཡ་སད་པའ་སམས་ཅན་ན་ཇ་སད་པ་

ད་སད་ཀ་སམས་ཅན་མཐའ་ཡས་པ་གཞར་ཏ་ར་དང་བཅས་པར་དན་པ་

དང༌། ཡལ་འད་ནས་འདར་སས་ས་ཞས་ཡལ་ཕགས་དང་བཅས་པ་རམས་

ལ་ཆགས་ཐགས་མད་པར་འཇག་པའ་བ་ཡན་པའ་ཕར། སབས་དག་པ་

ཆས་ཅན། ཡལ་མཐའ་ཡས་པ་མཁན་པ་འཆ་འཕ་བ་དང་ས་བ་མཁན་པའ་

སབས་ས་འདད་ད། སམས་ཅན་རམས་ཀ་སམས་ཅན་ར་རའ་འཆ་འཕ་བ་

དང༌། ས་བ་གང་ཡན་པ་ནམ་མཁའ་མཐར་ཐག་པའ་འཇག་རན་ལ་གནས་

པ་ས་ཚགས་པའ་ལས་ཀ་བཟ་བས་བཀ་བར་བས་པ་མང་པ་ད་ལ་དས་དར་

མཁན་པ་རམ་པ་ཀན་ཏ་ཡངས་ས་དག་པས་མ་ཆགས་པར་འཇག་པ་ཡ་

ས་ནས་དར་བཞག་པའ་ཕར། སབས་བཅ་པ་ད་ན་ཆས་ཅན། ཡལ་མཐའ་

ཡས་པ་ཟག་པ་ཟད་པ་མཁན་པའ་སབས་ས་འདད་ད། རམ་པ་ཀན་མཁན་

པའ་རལ་བ་རམས་ཀ་སབས་ཀས་མར་ད་སང་བའ་ཉན་མངས་དག་ན་བག་

ཆགས་དང་བཅས་པ་ཐམས་ཅད་རད་ནས་འཇག་པ་ས་བཅམ་པར་འགར་བ་

དང༌། སབ་མ་ཉན་ཐས་ལ་སགས་པས་ཉན་མངས་པ་རམས་ཟག་མད་ཀ་བ་

ཡས་འགག་པ་ས་སངས་པ་གང་ཡན་པ་ད་ལ་མཁན་པ་ཆགས་ཐགས་མད་

པར་འཇག་པའ་ཡ་ཤས་མཐར་ཐག་ཡན་པའ་ཕར། སབས་ད་དག་ན་ཡལ་

ག་མཁན་ཚལ་ལ་མ་འགལ་ཏ། སབས་ད་གཅག་གས་ཀང་ཡལ་ཐམས་

ཅད་མངན་སམ་ད་མཁན་པའ་ཕར། དས་ན་ད་དག་ཀང་ཡལ་མ་འད་བའ་

ལག་པའ་ས་ནས་མང་གས་ཐ་དད་ད་བརད་ཀ། བཅ་པ་ད་རམས་མ་འགལ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

327

ཏ། ད་དག་ཡན་ཁབ་མཉམ་ད་འཇག་པའ་ཕར། སབ་པའ་གནས་སབས་ས་

མཉམ་རས་གཉས་འགལ་ཡང༌། སངས་རས་ཀ་ས་ན་ད་གཉས་མ་འགལ་

ཏ། དར་ཇ་ལ་ཇ་སད་མཁན་པའ་ཡ་ཤས་གཉས་མ་འགལ་ཞང་ང་བ་གཅག་

ཏ་འཇག་པ་ལར། མཉམ་རས་ཀ་ཡ་ཤས་གཉས་ཀང་ང་བ་གཅག་ལ་ལག་

པ་ཐ་དད་ཙམ་ཡན་པའ་ཕར། སངས་རས་ཀ་ཡ་ཤས་ཀས་དས་སད་ཅག་

མ་གཅག་ལ་ཆས་ཐམས་ཅད་ཅག་ཅར་ད་མཁན་ཀང༌། ཆས་གང་ཡན་ཅག་

ཅར་གབ་མ་དགས་ཏ། མཁན་དས་དང་གབ་དས་ཀ་ག་དན་མ་འད་བའ་

ཕར། དས་ན་ད་རང་ག་དས་ཀས་འདས་མ་འངས་ཐམས་ཅད་གཟགས་

ཀང༌། འདས་མ་འངས་གང་ཡན་ད་རང་ག་དས་ས་གབ་མ་དགས་ཏ། ད་

དགས་ན་ཧ་ཅང་ཐལ་བར་འགར་བའ་ཕར།

གསམ་པ་ན། སངས་རས་ཀ་ཡན་ཏན་མཐའ་དག་རགས་པར་

སངས་རས་ཉད་ཀས་ཀང་བརད་པར་དཀའ་ན། ད་ལས་གཞན་པས་ལ་ཅ་

སས་པ་ཡན་ཏ། འད་ལར་ཤས་བ་ཆས་ཅན་སངས་རས་ཀ་ཡན་ཏན་མ་

ལས་པའ་མཐའ་རགས་པར་བརད་ནས་པ་མ་ཡན་པར་ཐལ། སབ་མ་ཉན་

ཐས་དང་བཅས་པའ་རང་སངས་རས་དང་སངས་རས་ཀ་སས་བང་སམས་

རམས་ཀས་ཀང༌། སངས་རས་ཀ་ཡན་ཏན་ལས་བརམས་ཏ་བརད་བརད་

པས་སངས་རས་ཀ་ཡན་ཏན་ནམ་མཁའ་ལར་མཐའ་ཡས་པ་མ་ལས་པར་

རགས་པར་མ་བརད་པར་རགས་པར་བརད་པ་ལས་ལག་པར་འགར་བའ་

ཕར། དཔར་ན། ནམ་མཁའ་ལང་ནམ་མཁའ་དབངས་ས་བགད་བགད་ཀང་

328

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ད་ཕན་ན་ནམ་མཁའ་མད་པས་འདབ་ཆགས་ཀ་དབང་པ་ད་ལག་པར་མ་

འགར་ག། འདར་ན་འཕར་འཕར་བས་ནམ་ཞག་ན་རང་ག་མཐ་ཟད་པས་

ཕར་ལག་པར་འགར་བ་ད་བཞན་ན། །འགལ་བ་མཛད་པ་བདག་འད་པས་

སངས་རས་ཁད་ཀ་ཡན་ཏན་འད་མཐའ་དག་ན་ཅ་ཤས་པ་དང་ན་བརད་

པར་ནས་པར་འགར་རམ་ཅ་ས་མ་ནས་ཏ། ར་མཚན་གང་ད་བརད་པ་དའ་

ཕར། ད་ལ་ཡན་པ་འན་ཀང་དགས་པ་སངས་ནས་ཡན་ཏན་ག་ཚགས་ལས་

ཅང་ཟད་ཙམ་ཞག་སས་པའ་ར་མཚན་ཡད་ད། ཡན་ཏན་ད་དག་འཕགས་

པ་ཀ་སབ་ཀས་བཤད་པ་ལ་བརན་ནས་ཡན་པའ་ཕར། བཞ་པ་ན། ཤས་བ་

ཆས་ཅན། འདར་བསན་པའ་སངས་རས་ཀ་ཡན་ཏན་རམས་ན་ཡན་ཏན་

གཉས་ས་འད་ས། ཟབ་མ་ན་སང་པ་ཉད་ཀ་ཆས་སར་འད་བ་ཡན་ལ། ཡན་

ཏན་གཞན་རམས་ར་ཆ་བའ་ཕགས་ས་གཏགས་པ་ཡན་པའ་ཕར། ཟབ་པ་

དང་ར་ཆ་བའ་ཚལ་ད་དག་ཆས་ཅན། ཁད་ཤས་པའ་ས་ནས་བསམས་པས་

ཡན་ཏན་གང་འཐབ་པ་ཡད་ད། ད་ལར་བས་པས་ཡན་ཏན་ཇ་སད་བཤད་པ་

འད་དག་འཐབ་པར་འགར་པའ་ཕར།

གསམ་པ་ན་སངས་རས་བཅམ་ལན་འདས་ཆས་ཅན། ཐན་མང་

བའ་གདལ་བའ་དན་ད་སལ་ས་ས་ཚགས་པ་སན་པར་མཛད་ད། ཆས་ཀ་

ས་བརས་ཀང་སར་ཡང་ད་ལས་མ་གཡ་བའ་ས་མངའ་བ་ཁད་ཀས་ས་འག་

སགས་སད་པ་གསམ་ད་བན་ནས་སལ་པ་རམས་ཀས་དགའ་ལན་ནས་

གཤགས་པ་དང་ན། བལམས་པ་དང༌། བང་ཆབ་ཞ་བར་བགད་པའ་ཐབས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

329

ཆས་ཀ་འཁར་ལའང་བསར་བར་སན་པར་མཛད་པའ་ཕར་ཏ། ད་ལར་ཁད་

ཀས་འཇག་རན་ག་སམས་ཅན་གཡ་བག་ས་ཁམས་ས་ཚགས་ཀ་སད་པ་

ཅན་ར་བ་ས་སད་པའ་ཞགས་པ་ན་མང་པས་བཅངས་པ་མ་ལས་པ་ཕན་

ལན་ལ་མ་ལས་པའ་ཐགས་ར་ཆན་པས་མ་ངན་ལས་འདས་པར་བཀ་བར་

མཛད་པ་ཡན་པའ་ཕར།

ས་གསམ་ག་རམ་གཞག་བཤད་ནས་ཐག་པ་མཐར་ཐག་པ་

གཅག་ཏ་སབ་པ།

བཞ་པ་ན། ད་ལར་ས་གསམ་ག་རམ་གཞག་བཤད་ནས་ཐག་པ་

མཐར་ཐག་པ་གཅག་ཏ་སབ་པ་ན། སངས་རས་བཅམ་ལན་འདས་ཆས་

ཅན། ཁད་ཀས་འག་བ་ལ་ཐག་པ་གཞན་དང་མ་མཉམ་པ་དབར་མད་པའ་

མཐར་ཐག་ཐག་པ་གཅག་ཏ་གབ་པར་བསན་པ་ཡན་ཏ། ར་མཚན་གང་ག་

ཕར་ན། འད་ན་ཆས་ཀ་ད་ཁ་ན་ཉད་ཤས་པ་ལས་ད་མ་མཐའ་དག་སལ་བ་

ན་ལར་བད་པ་ལས་མཆག་གཞན་མད་ཅང༌། ཆས་རམས་ཀ་ད་ཁ་ན་ཉད་ན་

རགས་མ་འད་བའ་རམ་འགར་ག་དབ་བ་ལའང་བསན་པ་མ་ཡན་ཞང༌། ད་

ཉད་ཡལ་ཅན་ཡ་ཤས་བ་གས་འདའ་ང་བར་ཡང་རམ་པ་མ་འད་བའ་ཐ་དད་

ད་འགར་བ་མ་ཡན་པ་ད་ཡ་ཕར། ད་ཆས་ཅན། ཁད་ཀས་མཐར་ཐག་ཐག་

པ་གསམ་ད་གབ་པར་བསན་པ་ད་དགངས་པ་ཅན་ཡན་ཏ། འཇག་རན་པ་ས་

སམས་ཅན་ཁ་ཅག་སངས་རས་ཀ་སད་ཡལ་གཏང་ཟབ་པ་ལ་འཇག་པར་

330

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

མ་འགར་བའ་ཕར་ཏ། ར་མཚན་གང་ག་ཕར་ན། འག་བ་རམས་ལ་ཉས་པ་

ས་ཉན་མངས་ཆན་པ་སད་བད་ཀ་ར་སམས་ཅན་སགས་མ་ལ་པ་འད་དག་

ཡད་པར་གར་པ་དའ་ཕར། ད་ཆས་ཅན། ཁད་ཀས་ཉན་རང་ག་ཐག་པ་

འད་ན་སབ་མ་ཉན་ཐས་དང་རང་རལ་ག་རགས་ཅན་སག་བསལ་ཉ་བར་ཞ་

པའ་ཚལ་ལ་ཡད་སར་བའ་ཆད་ད་གསངས་ཤང༌། ད་ནས་ཉན་མངས་ཀས་

རམ་པར་དབན་པའ་བ་སངས་པ་རམ་ལ་ཕ་ནས་ལགས་ས་ཐག་པ་ཆན་པ་

གསངས་པའ་ར་མཚན་ཡད་ད། གང་ག་ཕར་ན། བད་བར་གཤགས་པ་

ཁད་ལ་གདལ་བ་འདལ་བའ་མཁན་རབ་ཐགས་རའ་ཐབས་དང་ལན་ཅག་

མངའ་པ་དང༌། གང་ག་ཕར་སན་བང་སམས་ཀ་དས་བདག་གས་སམས་

ཅན་ཐམས་ཅད་དགལ་བར་བའ་ཞས་ཁད་ཀས་ཞལ་གས་བཞས་པ་ད་ཉད་

ཐབས་ཀས་མཐར་ཕན་པར་མཛད་དགས་པ་དའ་ཕར། དཔར་ན། དད་

དཔན་མཁས་པ་རན་པ་ཆ་ཡ་གང་ད་ཆས་པའ་ཚ། ས་བའ་ཚགས་ཀ་ངལ་

བ་ཉ་བར་སལ་བའ་ཆད་ད་གང་ཁར་ཡད་ད་འང་བ་ལམ་བར་ད་རམ་པར་

སལ་པའ་བཀད་པ་བསན་པས་རམ་གས་ར་མཚར་རན་པ་ཆའ་གང་ད་

ཕན་པར་བད་པ་ལར་ར། །

ལ་པ་ལ་གཉས། མངན་པར་བང་ཆབ་པའ་དས་དང༌། བཞགས་པའ་

དས་བཤད་པའ། །དང་པ་ན། སངས་རས་བཅམ་ལན་འདས་ཆས་ཅན། བང་

ཆབ་ཀ་སང་པར་འཚང་ར་བའ་ཚལ་སན་པའ་བསལ་པའ་གངས་བསམ་

གས་མ་ཁབ་ས། མ་ལས་ཕགས་བཅའ་ཞང་སངས་རས་ཀ་ཡལ་ད་གར་པ་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

331

དག་ན་རལ་ཕ་རབ་ཀ་རལ་ག་གངས་རམས་བདག་པར་གར་པ་ཇ་སད་པ་

བད་བར་གཤགས་པ་ཁད་བང་ཆབ་ཀ་མཆག་རབ་དམ་པར་གཤགས་པའ་

བསལ་པ་ཡང་ད་སད་ཡད་པ་དའ་ཕར། ད་ལར་ཡན་པ་འན་ཀང་ཁད་ཀ་

གསང་བ་འད་ན་སམས་ཅན་བ་དམན་པ་ཁ་ཅག་ལ་བསད་པར་བག་བ་མ་

ལགས་ཏ། དག་བའ་ར་བ་ཆང་བ་རམས་མས་པར་དཀའ་བའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། ད་ཆས་ཅན། ཁད་ལ་རབ་ཏ་ཞ་བ་ཕགས་གཅག་པར་

འགར་པ་ག་ལ་མངའ་ས་མ་མངའ་བ་ཡན་ཏ། རལ་བ་ཁད་ཀ་ས་ཚའ་ཚད་

ན་ཇ་སད་འཇག་རན་ག་གདལ་བ་མཐའ་དག་ག་འཕང་མཆག་རབ་ཏ་ཞ་

བར་འག་བ་མན་པ་ས་སངས་རས་ས་མ་གར་པའ་བར་དང༌། ཇ་སད་ད་ནམ་

མཁའ་རམ་པར་འཇག་པར་འགར་བ་མན་པ་ད་སད་ད། ཤས་རབ་ཀ་ཕ་

རལ་ཏ་ཕན་པའ་ཡམ་གས་བསད་པ་ཐགས་བར་བའ་མ་མ་ཡས་འཁར་བ་

མ་སང་ག་བར་བཞགས་པའ་ཚལ་ལགས་བད་པ་ཡན་པའ་ཕར། ད་ཆས་

ཅན། མགན་པ་ཁད་མཆག་རབ་ཏ་ཞ་བ་ཕགས་གཅག་པར་གཤགས་པར་

འགར་བ་མ་ལགས་ཏ། གཏ་མག་ག་སན་གས་འཇག་རན་པ་རམས་འདད་

ཡན་ག་ཁ་ཟས་དག་དང་བཅས་པ་ཟ་བ་ཡ་ས་བ་ཉད་ཀ་ནང་མ་ད་ལ་ཁད་

བར་བ་ས་བ་ཇ་ལ་བ་ད་ལར་ད་དག་ཟས་ནས་ཉན་པའ་བ་གཅག་པ་ལ་མ་

ཡ་སག་བསལ་ག་ཡད་ས་བ་མ་ཡན་པ་དས་ནའ་ཕར་ར། ད་ཆས་ཅན། ཁད་

ལ་ཞ་བ་ཕགས་གཅག་པའ་མ་ངན་ལས་འདས་པ་མ་འངའ་ས། ར་མཚན་

གང་ག་ཕར་ན་ད་ཁ་ན་ཉད་ཀ་དན་ལ་མ་མཁས་པས་ར་འབས་ཀ་དངས་པ་

332

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཡད་པ་ལ་བདན་པར་ཞན་པ་ཡ་བ་ཅན་གས་ལས་འབས་ལ་ཡད་ཆས་པས་

ལ་དང་མར་ས་བར་ཡད་པ་ལ་བ་རམས་ཀས་ས་བ་དང་འཇག་པའ་གནས་

སབས་ཏ་འཆ་བའ་སག་བསལ་དང༌། སག་པ་དང་བལ་ཞང༌། མ་སག་པ་དང་

ཕད་པའ་རན་སབས་ཀས་བསད་པའ་སག་བསལ་མང་བར་འགར་བ་དག་

དང༌། ར་འབས་ཀ་དངས་པ་མད་པར་ཞན་པའ་ལག་ལ་དང་ལན་ནས་སག་

ཅན་ག་འག་བ་དམལ་བ་ལ་སགས་པ་འཐབ་པར་འགར་བ་ཡད་པ་ད་ཕར་

ན། འཇག་རན་ག་ས་བ་ད་རམས་ཐགས་བར་བ་ཆན་པའ་ཡལ་ད་རབ་ཏ་

དང་བ་ས་སང་བས་བཅམ་ལན་འདས་ཉད་ཀ་ཐགས་ར་ཆན་པས་ཁད་ཀ་

ཐགས་ཞ་བ་ཕགས་གཅག་པ་ལ་གཞལ་བ་ལས་བཟག་པས་ཏ་དའ་ཕར་

ར།།

བསན་བཅས་ཇ་ལར་བརམས་པའ་ཚལ།

གསམ་པ་བསན་བཅས་ཇ་ལར་བརམས་པའ་ཚལ་ན། མགན་པ་ཀ་

སབ་ཀ་ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་ལགས་ག་བསན་བཅས་འད་ཆས་ཅན། དག་

སང་དཔལ་ལན་ཟ་གགས་ཀས་རང་དགར་སར་བ་མ་ཡན་ཏ་དབ་མའ་

བསན་བཅས་ར་བ་ཤས་རབ་སགས་ལས་བཏས་ནས་མདའ་ངས་དན་ག་

ལང་ཇ་ལ་བ་བཞན་དང༌། མགན་པ་ཀ་སབ་ཀ་མན་ངག་ན་ཇ་ལ་བ་བཞན་ད་

བརད་པ་ཡན་པའ་ཕར། ཤས་བ་ཆས་ཅན། ཐར་འདད་ཀ་གདལ་བ་རམས་

ཀས་ཚལ་འདར་འཇག་རགས་ཏ་ཇ་ལར་དབ་མའ་གཞང་ལགས་འད་ལས་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

333

གཞན་ན་སང་པ་ཉད་ཀ་ཆས་འད་ན་ཇ་ལར་མད་པ་ད་བཞན་ད། ཁ་བ་

ཅག་ག་བརལ་ལན་དང་བཅས་པར་བསད་པ་འདར་འབང་བའ་ལགས་ཀང་

བསན་བཅས་གཞན་ན་མད་ཅས་མཁས་པ་རམས་ཀས་ངས་པར་མཛད་ད་

མཛད་དགས་པའ་ཕར་ ར། །དཔལ་ལན་ཟ་བ་ཆས་ཅན། ཁད་ཀས་བསན་

བཅས་འད་བརམས་པ་ལ་དགས་པ་ཡད་ད། འཕགས་པ་ཀ་སབ་ཀ་ཟབ་མ་

རགས་པའ་བའ་ར་མཚ་ཤན་ཏ་ར་ཆ་ཞང་དཔག་པར་དཀའ་བའ་ཁ་དག་

གས་འཇགས་པས། ས་བ་གཞན་དག་གས་ལགས་བཟང་པ་གང་དག་རང་

རང་ད་སངས་པར་བས་ཀང༌། དབ་མའ་གཞང་དའ་ཚག་ལའར་བས་པ་

ཁ་འབས་པའ་མ་ཏག་ཀ་མ་ཏ་ལ་བ། བའ་འད་ཟར་གས་ཁ་ཕ་བའ་ལགས་

པར་བཤད་པའ་ཆས། ད་ལ་ཟ་བ་གགས་པ་ན་བསལ་བཟང་གཞན་ག་ཡད་

ལ་ར་བ་རམས་རབ་ཏ་སང་བར་བད་པའ་ཕར ཁ་ཅག་འདར་ཟ་བ་གགས་པ་

རང་ཉད་ཀ་ཡད་ལ་ར་བ་སང་བར་བཤད་པ་ན་སབས་ས་བབ་མ་བབ་བརག་

པར་བ་ས། ཁ་བ་ན་ད་ཅང་འཐད་པ་མན་ནམ་སམ་ད་སམས་པའ་ཕར་ར།

ད་ཁ་ན་ཉད་ཀ་དན་སར་བཤད་ཟན་པ་ཟབ་མ་འཇགས་ས་རང་བ་འད་ན་

ཆས་ཅན། གསང་རབ་མང་ད་གསན་ར་ཆ་ཡང་སབ་དཔན་དབག་གཉན་

སགས་སམས་ཙམ་པའ་ས་བ་གཞན་གས་ཐགས་ས་ཆད་པར་མ་འགར་ཏ།

ཟབ་མ་འད་ན་སན་སང་པ་ཉད་ལ་མས་པའ་བག་ཆགས་གམས་པ་ཉད་ལས་

ས་བ་ཡས་ངས་པར་རགས་པར་འགར་བ་སང་བའ་ཕར། དབ་མའ་ལགས་

ལས་གཞན་ད་དན་དམ་པ་སན་པའ་ཚལ་ལགས་སངས་རས་ཀ་དགངས་

334

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

པར་མ་སང་བས་རང་བས་སར་བ་འད་དག་མཐང་ནས། གང་ཟག་ག་བདག་

ཏ་བརད་པ་ཡ་གཞང་ལགས་རམས་མ་འདད་པ་ལར། སམས་ཙམ་པ་གཞན་

ག་ལགས་ཀ་བཞད་པའ་གཞང༌། དབ་མའ་ལགས་འད་ལས་གཞན་པ་ལ་

དགའ་བའ་བ་དར་བར་བ་ས། རང་བས་སར་བའ་གཞང་ཙམ་ལ་དགའ་བར་

མ་རགས་ཤང་སམས་ཙམ་པའ་སབ་དཔན་ད་དག་གས་དན་དམ་པའ་ཚལ་

ལགས་པར་མ་དགངས་པ་དའ་ཕར།

བཞ་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། བསན་བཅས་འད་བརམས་པ་ལས་

བང་བའ་དག་བ་གང་ད་བས་བའ་ཚལ་ཡད་ད། སབ་དཔན་ཀ་སབ་ཀ་

ལགས་བཟང་པ་འད་ལང་རགས་ཀ་ས་ནས་བསད་པ་ས་བཤད་པ་ལས་

བང་བའ་བདག་གས་བསད་ནམས་ཕགས་ཀ་མཐར་ཁབ་ཅང་ཡད་ཀ་ནམ་

མཁའ་ཉན་མངས་ཀས་སན་པར་བས་པའ་དཀལ་ད། སན་ཀའ་ར་སར་

ལར་དཀར་བ་འམ། བདག་གས་སམས་ཀ་སལ་ལ་དག་ཚགས་ཀ་གདངས་

ཀའ་ནར་བ་དང་འད་བ་གང་ཞག་ཐབ་པ་དའ་མཐས། འཇག་རན་ག་སམས་

ཅན་མ་ལས་པས་ཟབ་མའ་ད་ཁ་ན་ཉད་ཇ་ལ་བ་བཞན་ད་རགས་ནས་མར་

ད་བད་བར་གཤགས་པའ་ས་ཀན་ཏ་འད་ཅས་བ་བར་བགད་པར་ཤག་ཅག་

ཅས་དག་བ་རགས་བང་ད་བས་བ་ཡན་པའ་ཕར་ར། །

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

335

མཇག་ག་དན།

བཞ་པ་མཇག་ག་དན་ལ་གཉས། སབ་དཔན་གང་གས་མཛད་པ་

དང༌། ལ་པཎ་གང་གས་བསར་བའ། །དང་པ་ན། དབ་མ་ལ་འཇག་པ་ཟབ་

པ་དང་ར་ཆ་བའ་ཚལ་འད་ཆས་ཅན། གསལ་བར་བད་པ་པ་ཡད་ད། སབ་

དཔན་ཟ་བ་གགས་པ་ཞས་མཚན་གསལ་བ་ཐག་པ་བ་ན་མད་པའ་མཆག་

ལ་ཐགས་གཞལ་བ། ས་མ་ལ་བའ་ཏང་ང་འཛན་བརས་པར་གགས་པ་མ་

འཕག་པའ་མཁན་རབ་དང་ཐགས་ར་མངའ་བ། ར་མར་བས་པའ་བ་དས་

མ་ལས་ར་འཕལ་གས་འ་མ་བཞས་པས་སམས་ཅན་ག་བདན་པར་ཞན་

པ་བཟག་པར་མཛད་པས་སར་བ་ཡན་ལ། ད་ཉད་མཇག་རགས་ས་འམ་

རགས་པའ་ཕར།

གཉས་པ་ན། ཤས་བ་ཆས་ཅན། བསན་བཅས་འད་གནས་གང་ད་

ལ་པཎ་གང་གས་བསར་བ་ཡད་ད། ཁ་ཆའ་ཡལ་ག་གང་ཁར་དཔ་མད་

ཀ་དབས་ས་དབས་རན་ཆན་སས་པའ་གཙག་ལག་ཁང་ད་ཁ་ཆའ་རལ་པ་

དཔལ་འཕགས་པ་ལའ་ས་རང་ལ། ར་གར་ག་མཁན་པ་ཏ་ལ་ཀ་ཀ་ལ་ཤ་

ས་ཐག་ལ་བམ་པ་དང༌། བད་ཀ་ལཙ་བ་བན་ད་པ་ཚབ་ཉ་མ་གགས་ཀས་

ཁ་ཆའ་དཔ་དང་མཐན་པར་བསར་ལ། ཕས་ར་ས་ར་མ་ཆར་ར་གར་ག་

མཁན་པ་ཀ་ན་ཀ་ཝར་ས་གསར་ག་ག་ཆ་དང༌། ལ་ཙ་བ་ད་ཉད་ཀས་ཉ་འག་

ཤར་ཕགས་པའ་དཔ་དང་གཏགས་ཤང་ལགས་པར་བཅས་ཏ་འཆད་ཉན་

336

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

གས་ལགས་པར་གཏན་ལ་ཕབ་པའ་ས་ཕབ་པ་ཡན་པའ་ཕར་ར། །ཚག་དན་

འཆད་པའ་སམ་ཐག་ནས་བཤད་པ་ཡང་ཡད་པས་རད་པའ་སབས་ས་ཞབ་

ཆ་དབ་བར་བའ། །

སས་པ། ར་ཆན་མཁན་པའ་ལ་ལམ་ལས་ཡངས་པར་བར་བའ་ཆ་

འཛན་འཁགས་པ་ལས། །ལགས་བཤད་ཆར་མང་འབབས་དང་ལན་ཅག་

རན་འབང་འབག་ས་རབ་ཏ་སགས། །ཟབ་དན་ར་མཚའ་གས་ཅན་མཐའ་

དག་རགས་པའ་ཟར་གས་སང་བད་པ། །ས་བའ་ཉ་མ་ཀ་སབ་ཟ་བ་བ་མ་

མཆག་ལ་སར་ཕག་འཚལ། །འཕགས་པའ་དགངས་པ་ལག་རག་སན་ཕང་

གས། །བསབས་ཚ་ལང་རགས་ད་བཞན་གས་བསལ་ཏ། །ཐབ་བསན་པད་

ཅ་ཡང་བཞད་པ་ན། །ར་བཙན་བ་མའ་དན་ལས་གཞན་ན་ས། །བ་བཟང་ས་

བའ་ཟ་བ་གང་ད་ཡ། །རས་འཇག་མཁས་མང་ར་སར་སང་ཕག་དག །རང་

རང་ལགས་བཤད་འད་ཀ་སང་བ་ཡས། །མཐའ་བལ་དབ་མའ་ལ་ལམ་ཅ་

ཡང་གསལ། །ཕགས་འདར་སན་བན་དམ་པའ་སས་བ་ཡས། །ཐབ་བསན་

སལ་བཏད་དར་བར་མཛད་གར་ཀང༌། །དང་དས་ཕ་ཆར་ཆག་སག་ཙམ་

ཞག་གས། །རད་པ་བསབ་པའ་ཆད་ད་འཇག་པས་བལ། །ད་ལ་ན་ཡར་ཐབ་

པའ་རང་ལགས་མཆག །འཆད་ཉན་རན་གས་སལ་སད་སན་མད་པའ། །

སལ་བཟང་གསར་བཙགས་སལ་པའ་བག་སལ་ཉད། །མངན་སམ་ཐབ་པ་

མཁས་དབང་ནང་སའ། །གང་དའ་བཀས་བསལ་བསལ་བ་དང་བངས་ཏ།།

ཀ་སབ་དགངས་ཟབ་ཟབ་མ་སན་པའ་གཞང༌། །ར་ཤས་ལ་འཇག་འཇག་

དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་ས་དན་མཐའ་དཔད་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ།

337

པའ་ཚག་འགལ་དང༌། །མཐའ་དཔད་ས་དན་དན་བཞན་བཤད་སམ་

སམས། །འན་ཏ་དཔལ་ལན་ཟ་བའ་ད་མད་སལ། །སལ་འཛན་འགན་ཟ་བལ་

བ་ཆས་ཀ་ར། །ར་བཙན་བ་མ་ཉད་ཀ་བཞད་པའ་ཚལ། །ཚལ་བཞན་མ་

རགས་ཉས་པར་གར་རམས་འཆགས། །གང་གང་གཞང་ག་དན་ད་གནས་པ་

རམས། །ད་ད་བཞན་ད་བཤད་པའ་རབ་དཀར་དག །བསན་ལས་བསན་པའ་

སང་པ་དབ་མའ་ལམ། །སད་འདར་སད་མཐའ་བར་ད་རས་ཕར་བས།།

ཅས་དབ་མ་ལ་འཇག་པའ་དགངས་པ་ཡང་གསལ་སན་མ། ཚག་འགལ་

ཉད་ས་དན་མཐའ་དཔད་དང་བཅས་པ་ཟང་འབལ་ད་བཤད་པ་ཞས་བ་བ་འད་

ན། གང་མའ་ལང་གས་ཏ་ཀའ་ཤ་ཞས་མཚན་གསལ་ཞང༌།ལགས་གཉས་ཀ་བང་

དར་དང༌། གས་བ་རག་པ། སན་ངག མངན་བརད། བད་ཀ་ཡག་སབ་ཀ་རགས་

སགས་ཐ་སད་པའ་རག་བད་ད་མ་ལ་བའ་སང་བ་རས་ཤང༌། འཛམ་གང་རན་གར་

རམས་ཀ་ལགས་བཤད་ས་དང༌། ཁད་པར་ཀ་སབ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་འཚལ་བ་

ལ་དགས་པ་ན། ང་བསད་ཙམ་མ་ཡན་པར་སས་ཚ་ཡང་རག་ཏ་ང་ལར་གར་པ་ནང་

ས་ངག་དབང་འཕན་ལས་ར་མཚས་ཉད་ཀ་ཐགས་བསད་སན་ལམ་དང༌། དམ་

པ་ད་མའ་བཀའ་གནང་བ་ཐབ་པ་ལ་བརན་ནས་རང་དགན་ཅ་ན་བཤད་སབ་གང༌།

མཚན་གཞན་གང་མའ་ལང་བང་ལས་ཏང་འཛན་དར་རས་གང་ཞས་འབང་བའ་

ཆས་ས་ཆན་པར་མཚན་ཉད་ཀ་བཤད་ག་གསར་ད་བཙགས་པའ་ཚ། དབ་ཕར་

ག་གཞང་ག་དགངས་འགལ་རམས་ཤག་ཅས་གནང་སན་དང་བཅས་པར་བསལ་

ཞང༌། ཁད་པར་གསང་རབ་ཀ་གཞང་རམས་ལས་ར་ཆར་བསགས་པ་ཟབ་མ་རན་

338

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

འབང་ག་དན་དཔལ་ལན་ཟ་བའ་ལགས་འད་འགངས་ཆ་མད། ཕགས་འདར་ཆས་

འད་ལ་ཐས་བསམ་གས་འཇག་པའ་སས་བ་ཆས་ཆར་དཀན་པས་ཕན་ཐགས་

པ་དཀའ་ཚད་ད་སང་ཡང༌། འཆད་ཉན་ག་རན་ལ་ཕན་འདགས་པར་འདད་པའ་

འདན་པས། རའ་དགངས་པ་དང་བསན་ནས་འད་བཞན་གས་ཞས། ཡང་པཎ་ཞ་

གས་ཁ་ཏགས་དང་བཅས་ཏ་གསང་གས་བསལ་བ་ན། དའ་ཚ་མཚན་ཉད་ཀ་བ་

མའ་ཐག་མར་གར་པ་རབ་འབམས་ས་པའ་མང་ཅན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀས།

རམ་བཤད་དགངས་པ་རབ་གསལ་སགས་ར་བ་མའ་གསང་རབ་ད་མ་དང༌། ར་

དག་འདན་ར་མཚ། རལ་དབང་ལ་པ། མཁས་གབ་ཆན་པ་བསན་པ་དར་རས་ཀ་

ལགས་པར་བཤད་པ་རམས་ལ་བརན། གཙ་བར་རང་ཉད་ཀ་བས་ཅ་འས་བཞན་

ད་བགས་པ་ས། ཀ་ཡ་ལགས་བཤད་ཡན་མན་གཟ་བར་གནས་པའ་བས་ལགས་

པར་དཔད་པར་བས་ནས་སང་བང་བའ་ཐག་མ་ཉད་ནས་དག་སལ་གས་ག་ར་ཚར་

པ་ལར་ཕགས་ལང་ག་ལ་བ་ལ་གནས་པར་མ་བའ། །ར་བའ་ཚག་དང་དན་བཤད་

པ་རམས་ས་སར་ག་བད་བའ་ཆད་ཁ་ཆའ་གར་གམ་དང་ར་སག་སགས་ཀས་ར་

ཚག་ཕ་བར་བའ། །ད་ལ་བའ་དབ་མའ་དཔ་འད་ཉད་བསན་པའ་མངའ་བདག་ཀའ་

ཤ་ཡས་ཀས་རང་གས་བཙགས་པའ་མཚན་ཉད་ཀ་བཤད་རན་དང་གཞན་ལ་ཕན་

སད་པར་དགངས་ནས་ལགས་ཕ་ཁ་ལར་པར་ད་བསབས་པའ། །འདས་ཀང་འཇམ་

དཔལ་སང་པའ་བསན་པ་ལ་ཕན་ཐགས་པར་གར་ཅག །བཀ་ཤས །དག་ལགས་

འཕལ །ཤ་བ་བ་ཝན། ས་པ་ཏཥ། །

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

339

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

༄༅། །ན་མ་མཉ་ག་ཥ་ཡ། འཇམ་པའ་དབངས་ཀས་མངན་སམ་

རས་བཟང་ས། ། རལ་བའ་ཆས་ཚལ་ཀན་དང་ཁད་པར་ད། །ཟབ་མ་རན་

ཅང་འབལ་འབང་དབ་མའ་ལམ། །གསལ་མཛད་ར་བཙན་ཙང་ཁ་བ་དར་

འདད། །ཉད་ཀ་ལགས་བཤད་རན་ཆན་བམ་བཟང་ནས། །ཟབ་དན་བདད་

རའ་སང་བ་ཆ་ཙམ་ཞག །དད་དང་རམ་དཔད་འབལ་བའ་ཀ་ཤའ་རས།།

བངས་ཏ་གཞན་ལ་སར་བའ་གར་གས་བལ། །ད་ལ་འདར་དབ་མ་ཐལ་

འགར་བའ་ལགས་གཙ་བར་བས་ཏ། ཟབ་དན་ཐར་བ་འགའ་ཞག་ཕགས་

གཅག་བསས་ནས་འཆད་པ་ལ་འཇག་པར་བ་ས།

འད་ལ་གསམ། རན་འབང་མཐའ་བརད་དང་བལ་བའ་དན། ལས་ལ་

རག་ཆད་སང་ཚལ། དས་གསམ་ག་རམ་པར་གཞག་པའ། །དང་པ་ལ་གཉས།

བཤད་གཞ་དགད་པ་དང༌། དའ་དན་བཤད་པའ། །དང་པ་ན། འཕགས་པ་ཀ་

སབ་ཀས། དབ་མ་ར་བ་ཤས་རབ་ཀ་མཆད་བརད་ད། གང་གས་རན་ཅང་

འབལ་བར་འབང༌། །ཞས་པ་ནས། དམ་པ་ད་ལ་ཕག་འཚལ་ལ། །ཞས་པའ་

བར་གསངས་པ་འདའ། །

གཉས་པ་དའ་དན་བཤད་པ་ལ་གཉས། ཚག་ག་དན་བཤད་པ་

དང༌། ད་ལས་འཕས་པའ་དན་བཤད་པའ། །དང་པ་བསས་ཏ་བཤད་ན།

ཕག་འཚལ་ ལ། །གང་ལ་ན། གང་གས་རན་ཅང་འབལ་བར་འབང་བ་བསན་

340

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

པའ་རགས་པའ་སངས་རས་ད་ལའ། །དས་ད་ཇ་ལར་བསན་ཅ་ན། ཆས་

ཀན་རང་བཞན་གས་མད་པས་ན། །རན་འབང་ག་ད་ཁ་ན་ཉད་མངན་སམ་

ད་རགས་པའ་མཉམ་གཞག་ཟག་མད་ཀ་གཟགས་དན་འདས་བས་ཀ་རན་

འབང་རམས་སད་ཅག་མར་འཇག་པའ་འགག་པ་མད་ལ། ད་བཞན་ད་རང་

ག་དངས་པར་རད་པའ་ས་བ་དང༌། ས་མ་རན་ཆད་པ་དང༌། དས་ཐམས་ཅད་

ད་གནས་པའ་རག་པ་དང༌། ཡལ་རང་བ་ནས་ཚར་འང་བ་དང༌། ཉ་བ་ནས་

ཕར་འག་བ་དང༌། དན་ས་ས་བའ་ཐ་དད་པ་དང༌། དན་ས་ས་བ་མན་པའ་

གཅག་པ་རམས་མད་པར་བསན་ཏ། །རན་འབང་ག་ཆས་ཉད་མངན་སམ་ད་

གཟགས་པའ་གཟགས་ང་དར་བརད་བ་རད་བད་བསབ་བ་སབ་བད་གཅག་

དང་ད་མ་མཚན་མཚན་ལ་སགས་པའ་ཀན་རབ་ཀ་སས་པ་ཐམས་ཅད་ཉ་

བར་ཞ་ཞང༌། རམ་རག་ག་ར་བ་མད་ལ་ཤས་པ་དང་ཤས་བའ་ཐ་སད་ཀང་

ལག་པའ་ས་ནས་ས་ར་ལ་སགས་པ་ཉར་འཚ་མ་ལས་པ་དང་བལ་བས་ན་

ཞ་བའ། །སངས་རས་བཅམ་ལན་འདས་ཀས་ན། རན་འབང་ག་ད་ཉད་ཇ་

ལ་བ་བཞན་མངན་སམ་ད་གཟགས་ནས་གཞན་ལ་ཕན་ཅ་མ་ལག་པར་སན་

པས་ན། ད་ལ་ས་བ་རམས་ཀ་དམ་པ་ཞས་བའ། །གང་ཞས་པ་ས་ས་ཡན་

ཀང་འདར་རགས་པའ་སངས་རས་ཞས་པ་དང་འབལ་བས་ཐབ་དབང་ལ་

ག་བར་བའ། །གཞང་འདས་མཉམ་གཞག་ཟག་མད་ཡ་ཤས་ཀས་ཆས་ཉད་

ཇ་ལར་གཟགས་པའ་གཟགས་ང་ན་རན་འབང་ག་འགག་སགས་བརད་མད་

པར་བསན་ཀང༌། སར་འགག་སགས་བརད་ཐ་སད་ད་ཡད་ཚལ་ན་འཆད་

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

341

པར་འགར་ར། ། གཞན་ཡང༌། ཆས་ཉད་མངན་སམ་ད་རགས་པའ་སབ་པའ་

མཉམ་གཞག་ཟག་མད་ཡ་ཤས་ཀ་གཟགས་ངར། གཟགས་ས་སགས་དང་

དའ་ས་འགག་སགས་ཀན་རབ་ཀ་སང་བ་མད་པས། དས་ད་རམས་ན་ཐ་

སད་དའང་མ་གཟགས་ཀང༌། ད་དག་མད་པར་གཟགས་པ་ན་མན་ན། །ཤས་

རབ་སང་བ་ལས། གཟགས་མད་ས་མད་ཅས་སགས་གསངས་པའང་མཉམ་

གཞག་དའ་གཟགས་ང་ན་ད་དག་མད་པར་དགངས་པ་ས། ད་ཉད་ཀང་

གཟགས་སགས་རང་བཞན་གས་མད་པའ་དན་དང༌། གཟགས་སགས་དན་

དམ་དཔད་བད་ཀ་རགས་པས་དཔད་མ་གཟད་པའ་དན་ད་འག་བའང་ཡན་

ན། །

གཉས་པ་འཕས་དན་ལ་གཉས། རན་འབང་ག་ཁད་གཞ་ལ་ཁད་

ཆས་ལན་ཚལ། ད་དག་མཉམ་གཞག་ཟག་མད་ཡ་ཤས་ཀ་ཡལ་ག་རང་

བཞན་ད་མ་འགར་བའ་ར་མཚན་ན། །དང་པ་ན། འདའ་དངས་བསན་ག་

རན་འབལ་ན་གཙ་བ་འདས་བས་ཀ་དབང་ད་མཛད་པ་ས། ད་ཡང་ཁད་གཞ་

འདས་བས་ལ་ཁད་ཆས་འགག་སགས་བརད་པ་ད་ཐ་སད་ད་ཡད་ཀ། རང་

བཞན་གས་མད་ཅས་སན་པའ། །འགག་སགས་བརད་པ་ན་ཐ་སད་ད་ཡད་

ད། འདས་བས་རམས་སས་ནས་འཇག་པར་འགར་བས་ས་འགག་ཡད་ལ།

ལས་ཉན་རན་ཆད་པ་དང༌། ཆས་ཉད་རག་པ་དང༌། ཕར་འག་བ་དང༌། ཚར་

འང་བ་དང༌། བས་མ་རག་ལ་བ་དན་གཅག་པ་དང༌། ཀ་བམ་ལ་བ་དན་ཐ་

དད་པའང་ཡད་ད། །དན་གཅག་དང་ཐ་དད་ལ་འཇག་ཚལ་གཞན་ཞག་ཀང་

342

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བཤད་ད། བ་བ་ན་གཅག་ས་ཆས་ས་ཞས་པ་ལ་བ་དན་གཅག་དང༌། བ་བ་

ན་གཉས་ས་ཆས་དང་འཇག་རན་ན་ཞས་པ་ལ་བ་ན་དན་ཐ་དད་ད་གསངས་

པས་ས། །

རན་འབང་ག་དན་ལ་གཉས་ཡད་པའ་གཅག་ན། འཕགས་པ་ཀ་སབ་

ཀས་ར་བ་ཤས་རབ་ལས། བད་པ་ལས་ལ་བརན་བས་ཤང༌། ལས་ཀང་བད་

པ་པ་ཉད་ལ། །བརན་ནས་འབང་བ་མ་གཏགས་པ། ། འགབ་པའ་ར་ན་མ་

མཐང་ང༌། །ཞས་གསངས་པ་ལ་བའ། །འད་ན་གཞ་ད་ལ་བརན་ནས་འགབ་

པ་ལ་བརན་ནས་འབང་བར་གསངས་པ་ས། ལས་ནས་གབ་པའ་དན་ཡན་

པས་ཆས་ཐམས་ཅད་ལ་ཁབ་བ། །ད་ལར་ཡང་ར་ཤས་ལས། གང་ཕར་རན་

འབང་མ་ཡན་པའ། །ཆས་འགའ་ཡད་པ་མ་ཡན་པ། །ད་ཕར་སང་བ་མ་ཡན་

པའ། །ཆས་འགའ་ཡད་པ་མ་ཡན་ན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །ར་རན་

ལ་བརན་ནས་འབང་བ་ན་འདས་བས་མན་པ་གཞན་ལ་མད་ཀང༌། རང་ག་

ཆ་ཤས་ལ་བརན་ནས་འགབ་པ་ན་ཆས་ཐམས་ཅད་ལ་ཡད་ད། ད་ཡང་ཆ་

ཅན་རམས་རང་ག་ཆ་ཤས་དང་ཆ་ཤས་རམས་ཀང་རང་རང་ག་ཆ་གཞན་ལ་

བརན་ནས་གབ་པའ་རན་འབང་ཡན་ཏ། དཔར་ན། བམ་པ་ན་རང་ག་མཆ་

ཞབས་ལ་བ་སགས་ལ་བརན་ནས་བཞག་ལ། མཆ་ཞབས་སགས་ཀང་རང་

ག་གཡས་གཡན་ག་ཆ་གཞན་ལ་བརན་ནས་བཞག་པ་བཞན་ན། །ཐན་མང་

བའ་དབང་ད་བས་ན་འཕད་ལས་རན་གསམ་རམ་གངས་ས་བཤད་པ་ལར་

ཡན་ལ། ཐན་མང་མ་ཡན་པའ་དབང་ད་བས་ན་མང་བརའ་འམ་རག་པས་

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

343

བཏགས་པ་ཙམ་ལ་རན་འབལ་ད་གསངས་པ་ལར་ཤས་པར་བའ། །

གཉས་པ་ར་མཚན་ལ་གཉས། དངས་དང༌། དའ་རགས་པ་

བསན་ པའ། །དང་པ་ན། རན་འབང་ག་འགག་སགས་བརད་པ་ད་ཆས་

ཉད་མངན་སམ་ད་རགས་པའ་མཉམ་གཞག་ཟག་མད་ཡ་ཤས་ཀ་ཡལ་ག་

རང་བཞན་ད་མད་ད། དའ་རང་བཞན་ད་ཡད་ན་ཡ་ཤས་དས་ཆས་ཉད་

ཇ་ལར་གཟགས་པའ་གཟགས་ངར་ཡད་དགས་ལ། དར་ཡད་ན་ཡ་ཤས་

དས་གཟགས་པ་ལར་གནས་ཚལ་བདན་དགས། ད་ལར་བདན་ན་ན་གནས་

ལགས་ས་གབ་དགས་པ་ལས། དར་མ་གབ་པའ་ཕར་ཏ། ཡ་ཤས་དའ་

གཟགས་ངར་ཆས་ཉད་མ་གཏགས། ཀན་རབ་པའ་ཆས་གང་ཡང་མ་སང་

བའ་ཕར་ཏ། ཀན་རབ་པའ་ཆས་ཡན་བཞན་ད་གཟགས་ང་དར་གབ་ན་

ན་བདན་གབ་ཏ་ཐལ་བས་ད་ལ་ན་འཆད་པར་འགར་པའ་རགས་པ་རམས་

ཀས་གནད་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་གནད་བད་ཀ་རགས་པ་བསན་པ་ལ་གཉས། ས་བ་བདན་

གབ་འགག་ཚལ་བསན་པ་དང༌། གཞན་ག་འགག་ཚལ་བཤད་པའ། །དང་པ་

ལ་གསམ། རན་འབལ་ག་རགས། ར་ར་གཟགས་མ། ད་ལས་གཞན་པའ་

རགས་པའ། །དང་པ་ན། ཕ་ནང་ག་དངས་པ་རམས་ཆས་ཅན། རང་བཞན་

གས་མ་ས་ས། རང་ག་ར་རན་ལ་བརན་ནས་འབང་བའ་ཕར། ཁབ་པ་ཡད་

ད། ར་རན་ལ་བརན་ནས་ས་ན། ད་ལ་ལས་པའ་རག་ལས་པ་ཡན་དགས་

ཤང༌། ད་ཡན་ན། གཞན་ག་དབང་གས་ས་བར་སང་ག །རང་དབང་གས་

344

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

སམ་རང་བཞན་གས་ས་བ་མ་ཡན་པར་འགབ་པའ་ཕར་ཏ། ད་སད་དའང་

མ་དས་པས་ཞས་པའ་མད་ལས། གང་ཞག་རན་ལ་སས་པ་ད་མ་སས། །ད་

ལ་ས་བའ་རང་བཞན་ཡད་མ་ཡན། །རན་ལ་རག་ལས་གང་ད་སང་པར་

བཤད། །གང་ཞག་སང་ཉད་ཤས་ད་བག་ཡད་ཡན། །ཞས་དང༌། ར་ཤ་ལས་

ཀང༌། བརན་ནས་འབང་བ་གང་ཡན་པ། །ད་ན་ང་བ་ཉད་ཀས་ཞ། །ཞས་དང༌།

འཕགས་པ་ལས་ཀང༌། གང་ལ་བརན་ནས་གང་འབང་བ། །ད་ན་རང་དབང་

མ་འགར་ར། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ ར། །དས་ན་རན་འབང་ག་རགས་

ཀས་དངས་པ་རང་བཞན་མད་པར་སབ་པ་ལ་ན། ལ་ངན་ག་ད་བ་གཅད་པ་

སགས་ཀ་ཕན་ཡན་ཡད་པས་བསགས་པའ་གནས་ས་གསངས་ཏ། དཔལ་

ལན་ཟ་བས་འཇག་པ་ལས། གང་ཕར་དངས་པ་བརན་ནས་རབ་འབང་བས།།

རག་པ་འད་དག་བརག་པར་མ་ནས་པ། །ད་ཕར་རན་འབང་རགས་པ་འད་

ཡས་ན། །ལ་ངན་ད་བ་མཐའ་དག་གཅད་པར་བད། །ཅས་དང༌། རན་འབལ་

བསད་པ་ལས་ཀང༌། །གང་གང་རན་ལ་རག་ལས་པ། །ད་ད་རང་བཞན་གས་

སང་ཞས། །གསང་བ་འད་ལ་ཡ་མཚན་པའ། །ལགས་འདམས་ཚལ་ན་ཅ་

ཞག་ཡད། །ཅས་དང༌། ད་ཕར་ཁད་ཀ་བསན་པ་ལ། །རན་འབང་མཐང་བ་

ལགས་པར་བསགས། ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ལ་གཉས། ཕགས་ས་བརད་པ་དང༌། ད་དགག་པའ། །དང་

པ་ན། བདག་སའ་དན་རང་ཉད་རང་ལས་ས་བའ་དན་མན་ག། ཕ་རལ་

གངས་ཅན་པས་ས་བ་གཞར་བས་པ་ལ་སར་ཡད་པ་ཞག་ས་དགས་ཀ།

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

345

མད་ན་མ་ས་བས་ས་རའ་དངས་པ་རམས་ཀང་རང་ག་རའ་དས་ས་མད་

ན་མ་ས་བས། རང་ག་རའ་དས་ས་དའ་བདག་ཉད་ད་མངན་པར་མ་གསལ་

བའ་ཚལ་གས་ཡད་ནས་ས་བ་ཡན་ན་ཞས་ཟར་ཞང༌། སས་ཟན་ནས་སར་

ས་བར་ན་མ་འདད་ད། །ད་ཡང༌། མ་ག་རང་ག་ར་ལས་སའ་ཞས་འཇག་

རན་གགས་པས། ད་རང་ག་རའ་དས་ས་མད་ན་ན། ད་ད་ལས་ས་ཟར་བ་

ཇ་ལར་འཐད་སམ་པའ། །གཞན་ཡང༌། ར་རན་ད་མ་ཚགས་ནས་སས་པའ་

འབས་བ་ཐན་མང་བ་གཅག་ན་འདག་ལ། ད་ར་རན་རམས་དང་རང་བཞན་

གཅག་པའ་གཙ་བ་གཅག་མད་ན་མ་རང་བས། ད་རམས་དང་རང་བཞན་

དབར་མད་པའ་ས་གཙ་བ་གཅག་ཡད་པ་ད་ལས། རམ་འགར་རམས་ན་

ནམ་མཁའ་ལས་འཇའ་ཚན་བཞན་ད་འབང་ང༌། །ཞས་ཟར་ར། །ཕ་རལ་པ་

ཕལ་ཆར་དང༌། རང་རད་པ་མན་ཆད་ཀ་རང་སས་ན། དངས་པ་རང་གས་

མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པའ་ར་གཞན་ལས་ས་བའ་གཞན་ས་འདད་ལ། གཅར་

བ་པས་ར་བམ་ད་འཇམ་པའ་བདག་ཉད་ད་ས་བས་བདག་ལས་ས་བ་དང༌།

ར་མཁན་སགས་ལ་བརན་ནས་ས་བས་གཞན་ལའང་ས་ཞང་སས་བ་ས་བ་

ས་མའ་སག་ག་བདག་ཉད་ད་ཡད་པ་ས་བས་བདག་ལས་ས་བ་དང༌། ཕ་མ་

དང་སན་ག་ལས་ལ་བརན་ནས་ས་བས་གཞན་ལས་ས་བར་འདད་ལ། རང་

འཕན་པས་ན་ཚར་བའ་ར་བ་དང་སན་མའ་ཟམ་པ་དང་ར་བའ་མདངས་ཀ་

ཁ་དག་ལ་བ་ན་གང་གས་ཀང་ལག་པ་ལ་བས་མ་བས་ཀང་འབང་བས་ར་

མད་ལས་སའ་ཞས་འདད་ད། །

346

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

གཉས་པ་ད་འགག་པ་ན། མགན་པས་ར་ཤ་ལས། བདག་ལས་མ་

ཡན་གཞན་ལས་མན། །གཉས་ལས་མ་ཡན་ར་མད་མན། །ཞས་སགས་

གསངས་པ་ལར། དངས་པ་རམས་ཆས་ཅན། རང་བཞན་གས་མ་ས་ས།

བདག་དང་གཞན་དང་གཉས་ཀ་དང་ར་མད་ལས་ཀང་མ་ས་བའ་ཕར།

བདག་ལས་ས་ན་དན་མད་དང་ཐག་མད་ད་ཐལ་བ་ན། ས་ལན་ག་མ་ག་

ཆས་ཅན། སར་ཡང་ས་བ་དན་མད་པར་ཐལ། རང་ག་བདག་ཉད་ཐབ་ཟན་

པའ་ཕར། ཁབ་པ་མད་ན། སར་ཡང་ས་བ་ཐག་པ་མད་པར་ཐལ། རང་ག་

བདག་ཉད་ཐབ་ཟན་ཀང་སར་ཡང་ས་དགས་པའ་ཕར། དའ་དན་ག་བད་

བར་བརད་ན། མ་ག་ད་རང་ག་རའ་དས་ས་ཡད་པའ་ཚལ་གས་བདག་

ལས་ས་ན་ན་སས་ཟན་ཚར་དགས་པས། ད་ནས་སར་མ་གར་ས་བ་དན་

མད་ལ། གལ་ཏ་སར་ས་བ་དན་ཡད་ན་ན། །མ་ས་བའ་སབས་མད་པར་དས་

རག་ཏ་ས་དགས་པར་འགར་ན། ད་ན་མ་འཐད་ད་ཞས་པའ། །ད་ལར་ཡང་

ཟ་བས་འཇག་པ་ལས། ད་ཉད་ད་ལས་འབང་ན་ཡན་ཏན་འགའ་ཡང་ཡད་མ་

ཡན། །སས་བར་གར་བ་སར་ཡང་ས་བར་རགས་པའང་མ་ཡན་ཉད། སས་

ཟན་སར་ཡང་ས་བར་ཡངས་ས་རག་པར་འགར་ན་ན། །མ་ག་ལ་སགས་

རམས་ཀ་ས་བ་འདར་རད་མ་འགར་ཞང༌། །ས་བན་སད་མཐར་ཐག་པར་

རབ་ཏ་ས་བ་ཉད་ད་འགར། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །

རང་ལགས་ལ། མ་ག་ལ་བ་རང་ག་རའ་དས་ས་མད་ཀང་ས་བན་

ཡད་པའ་ཚལ་གས་ས་བས་མ་འགལ་ཏ། ད་རན་འབལ་ག་ས་ཚལ་ཡན་

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

347

པའ་ཕར་ར། །

གཞན་ཡང༌། མ་ག་ལ་བ་རང་བཞན་གས་གབ་ན་ན། གཞན་ད་འགར་

བ་མ་འཐད་པས་རང་ག་རའ་དས་ས་ཡད་དགས་པས། བདག་ས་དངས་ས་

ཁས་ལན་ནམ་མ་ལན་ཀང༌། བདག་ལས་ས་བར་འགར་བས་སར་བཞན་

འགག་པའམ་རགས་པ་གཞན་གས་དགག་ག །གཞན་ཡང༌། བདག་ལས་

ས་བ་མད་ད། ཡད་ན། འབས་བ་རམས་རང་ག་རའ་རང་བཞན་ད་སང་བས་

རང་ག་ར་ཡན་པའ་ཆ་ནས་བསད་བད་དང༌། རང་ག་འབས་བ་ཡན་པའ་ཆ་

ནས་བསད་བ་གཉས་ཀ་ལན་པར་ཐལ་བར་འགར་བའ་ཕར་ན་ལས་བ་བད་

ཐམས་ཅད་ཡང་གཅག་ཏ་འགར་ཏ། འཇག་པ་ལས། བདག་ལས་ས་བར་

འདད་ན་བསད་པར་བ་དང་སད་བད་དང༌། །ལས་དང་བད་པ་པ་ཡང་གཅག་

ཉད་འགར་ན་ད་དག་ན། །གཅག་ཉད་མ་ཡན་པས་ན་བདག་ལས་ས་བར་

ཁས་བང་པར། །བ་མན་ར་ཆར་བཤད་པའ་ཉས་པར་ཐལ་བར་འགར་ཕར་

ར། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །

གཞན་ཡང༌། བདག་ལ་ས་བ་མད་ད། མ་ག་ད་རང་ག་རའ་དས་ས་

ཡད་བཞན་ད་མ་ས་བའ་ཕར་ཏ། ས་བན་ང་བ་རམ་པར་མ་འགར་བར་མ་

ག་ས་བ་མད་པའ་ཕར་ཏ། ད་རམ་པར་མ་འགར་བར་ས་ན་ན་ས་བན་དང་

མ་གའ་དས་གཉས་ཀ་ཚ་གཉས་ཀའ་དབབས་དང་ཁ་དག་སགས་ལ་ཁད་

པར་མད་པར་ཐལ་བར་འགར་བའ་ཕར་ཏ། འཇག་པ་ལས། བད་ར་ས་བན་

ག་ལས་ཐལ་དད་མ་གའ་དབབས་དང་ན། ཁ་དག་ར་ནས་སན་པ་ཐ་དད་

348

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཁད་ལ་མད་པར་འགར། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །གཞན་ཡང་བདག་

ལས་ས་བ་མད་ད། མ་གའ་ར་རན་ག་ཚགས་པ་དང་ཡ་གལ་གང་ལའང་

མ་ག་ལན་གང་བ་གཟང་ད་མད་པའ་ཕར་ཏ། ར་ཤ་ལས། གལ་ཏ་ར་དང་

རན་རམས་ཀ། །ཚགས་ལ་འབས་བ་ཡད་ན་ན། །ཚགས་ལ་གཟང་ད་ལང་

རགས་ན། །ཚགས་པ་ཉད་ལ་ཟང་ད་མད། ཅས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་གཞན་ས་འགག་པ་ན། འཇག་པ་ལས། གལ་ཏ་གཞན་ལ་

བརན་ནས་གཞན་ཞག་འབང་བར་འགར་ན་ན། །འ་ན་མ་ལ་ལས་ཀང་མན་

པ་འཐག་པ་འབང་འགར་ཞང༌། །ཐམས་ཅད་ལས་ཀང་ཐམས་ཅད་ས་བར་

འགར་ཏ་གང་ག་ཕར། །སད་པར་བད་པ་མ་ཡན་པ་ལས་ལ་ཡང་གཞན་ཉད་

མཚངས། །ཞས་གསངས་པ་ལར། རང་གས་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པའ་ར་

གཞན་ལས་ས་ན། ར་འབས་རང་བཞན་གས་གབ་པའ་ཐ་དད་ད་སང་བས།

ད་གཉས་ཕན་ཚན་བལས་མད་ཀ་གཞན་ད་འགར་ལ། ད་ལ་ན་ན། འབལ་

མད་དན་གཞན་ད་འགར་ཞང༌། འབལ་མད་དན་གཞན་ཡད་བཞན་ད་ར་

འབས་ཡན་ན། མ་ལས་ད་བ་འབང་བ་ད་བཞན་ད་མ་ལ་ལས་ཀང་རང་ག་

བསལ་བ་མན་པ་འཐག་པ་འབང་བར་ཐལ་བ་དང༌། ར་ཡན་མན་ཐམས་

ཅད་ལས་ཀང་འབས་བ་ཡན་མན་ཐམས་ཅད་ས་བར་ཐལ་ལ། །འདད་པར་

མ་ནས་ཏ། ར་ལས་འབས་བ་མ་འཁལ་བར་འབང་བར་མཐང་བའ་ཕར་

ར། །འད་ན་མཚན་པ་ཙམ་ས། གཞན་སའ་དན་ལགས་པར་ག་བ་ན། རང་

བཞན་གས་གབ་པའ་དགག་བའ་ཚད་ཟན་པ་ལ་རག་ལས་པས། འགག་

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

349

ཚལ་རས་པར་གཞན་ནས་ཤས་པར་བའ། །གསམ་པ་གཉས་ཀ་ལས་མ་

ས་ས། གང་རང་ར་ར་ལས་མ་ས་བར་བསབས་ཟན་པའ་ཕར། འད་སའ།།

བཞ་བ་ར་མད་ལས་མ་ས་ས། ར་དང་བཅས་ཏ་ས་བ་མངན་སམ་གས་

དམགས་པའ་ཕར་དང༌། འབས་བའ་ཆད་ད་ར་བསབས་པ་ལ་དན་ཡད་པའ་

ཕར་ར། །གཞན་ཡང་ར་མད་ལས་མ་ས་ས། ས་ན་ར་བའ་མདངས་ཀང་བ་

རག་སགས་ལ་ཡད་པར་ཐལ་བ་དང༌། ཡལ་དས་གཅག་ཏ་ས་ན་ན། ཡལ་

ད་ཐམས་ཅད་ད་ས་བར་ཐལ་བ་སགས་གནད་བད་མཐའ་ཡས་པའ་ཕར་

ར། །འད་ཡང་དགག་པར་སའ། །དངས་ས་བ་རམས་ཀས་དངས་པ་རམས་

མཐའ་བཞ་གང་རང་ལས་ས་བར་འདད་པས། རང་བཞན་གས་གབ་པའ་ས་

བ་ཁས་ལན་པ་ཡན་ལ། ཐལ་འགར་བས་ན། དངས་པ་རམས་ཐ་སད་ད་ས་

ཡང༌། མཐའ་བཞ་པ་ད་གང་རང་ལས་མ་ས་བས། རང་བཞན་གས་མ་ས་

བར་བཞད་པ་ཡན་ཏ། འཇག་པ་ལས། གང་ག་ཕར་ན་བདག་དང་གཞན་དང་

གཉས་ཀ་ལས་ས་དང༌། །ར་ལ་མ་བལས་ཡད་པ་མན་པས་དངས་རམས་

རང་བཞན་བལ། །ཅས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །ད་ལར་ལགས་པར་ཤས་

ཤང་བསམས་ན། སང་ཉད་ཀ་དན་བསམ་པར་ཡང་འགར་ཏ། རའ་ར་ཤའ་

ཊཀ་ལས། བདག་ལས་མ་ཡན་ཞས་པའ་ཚགས་བཅད་འད་ཙམ་ག་དན་

རང་བཞན་གས་ས་བ་མད་པར་ངས་ནའང་ད་ཁ་ན་ཉད་ཀ་དན་སམ་རས་

ཕངས་པར་མ་འགར་བས། རང་སམས་ས་བ་མད་པའ་དན་ཤས་ནས་སམ་

པར་འདད་པ་དག་གས་ཀང་ད་ཙམ་ར་ལ་སང་བར་བའ། །ཞས་གསངས་

350

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

པའ་ཕར་ར། །

གསམ་པ་རགས་པ་གཞན་བསན་པ་ན། ར་ཆར་རལ་བ་ལས། ས་

བན་ཡད་ན་མ་ག་ཇ་བཞན་ཏ། །ས་བན་གང་ཡན་མ་ག་ད་ཉད་མན། །ད་

ལས་གཞན་མན་ད་ཡང་མ་ཡན་ཏ། །ད་ལར་རག་མན་ཆད་མན་ཆས་ཉད་

ད། །ཞས་གསངས་པ་ལར། མ་ག་ད་རང་ག་ས་བན་ལས་ས་ཡང༌། དའ་

དས་ས་མད་པས། ས་བའ་ཚ་ས་བན་ད་ཉད་ང་བ་མ་འགར་བར་མ་གར་

ཕར་འཕས་པ་མ་ཡན་ལ། ད་རང་ག་ས་བན་ལས་གཞན་ཞག་ནས་ཀང་

ཚར་འང་བ་མ་ཡན་ཏ། ས་མ་ལར་ན་མ་གའ་དས་ནའང་ས་བན་ད་ཇ་ལ་བ་

བཞན་ཡད་དགས་པས་ས་བན་རག་པར་འགར་བའ་སན་ཡད་ལ། ཕ་མ་

ལར་ན། ས་བན་ལ་མ་ལས་པར་མ་ག་འབང་དགས་པས་ས་བན་རན་ཆད་

པར་འགར་བའ་སན་ཡད་པའ་ཕར་ར། །དའ་ཕར་མ་ག་རང་ག་ས་བན་ལ་

བརན་ནས་འབང་ག །རང་བཞན་གས་ས་བ་མད་ད། །གཞན་ཡང༌། ད་ཉད་

ལས། ར་ལས་ར་ཡ་འབར་ན་སང་མད་ཀ། །ར་ད་འཕས་པའང་དམགས་

པ་ཡད་མ་ཡན། །ད་ལ་ད་མད་གཞན་ལའང་མ་ཡན་ཏ། །ད་ལར་འདས་བས་

རག་མད་ཆད་པ་མད། །ཅས་གསངས་པ་ལར། ར་ལས་འབར་ག་རམ་པ་ཇ་

འད་བ་རས་བཏབ་པའ་གཞ་ད་ལ་སང་བའ་ཚ། ར་ད་ཉད་རས་བཏབ་པའ་

གཞ་དར་འཕས་པ་ཡང་མ་ཡན་ལ། ར་ལས་གཞན་ཞག་ཀང་ཚར་འང་བ་མ་

ཡན་པ་དཔར་བས་ནས། འདས་བས་ཐམས་ཅད་ཀང་འབས་བ་ས་བའ་ཚ།

སར་མད་གསར་ད་འབང་བའ་ཚལ་གས་ས་བ་མ་གཏགས། རང་ག་ང་བས་

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

351

གདད་མ་ནས་གབ་བཞན་པར་གང་ནས་ཀང་མ་འང་ལ། ར་འགགས་པའ་

ཚ་གང་དའང་མ་འག་བར་བཤད་ད། ང་བ་མ་འགར་བའ་འག་འང་མད་པས་

འག་འང་རང་བཞན་གས་མད་ད། །གཞན་ཡང༌། ཏང་འཛན་རལ་བ་ལས།

ས་མ་ལ་བ་ནམ་མཁའ་ཀག་འད་ས། །ཆ་ཡ་ཟ་བ་འད་ཞང་སག་ར་བཞན།།

མ་འགའ་འཇག་རན་འདར་ཡང་ཤ་ནས་ན། །འཇག་རན་ཕ་རལ་འཕ་ཞང་

འག་བ་མད། །ཅས་གསངས་ཏ། འདས་ན། སམས་ཅན་འཆ་འཕ་བད་པ་ས་

མ་སགས་དང་འད་བར་ཐ་སད་ད་འབང་བ་ཡན་ཀང༌། འཆ་འཕ་བད་པ་པ་

དང༌། འཆ་འཕ་བད་པ་རང་བཞན་མད་པར་བསན་ཏ། །ད་ཡང༌། འད་ནས་

ཤ་ས་འཇག་རན་ཕ་རལ་ཏ་ས་བའ་ཚ། ད་ལའ་ལས་སམས་འད་དང་བཅས་

བཞན་ད་ཕ་མར་འག་བ་ན་མན་ལ། ལས་སམས་གཉས་ལས་དན་གཞན་

པའ་བདག་ཞག་ཀང་དར་འག་བ་མད་མད། ད་ལ་ནའང་ཐ་སད་ད་འཆ་འཕ་

འཐད་པ་ཡན་ཏ། དའ་ཚལ་ཅང་ཟད་རས་ཙམ་བདག་གས་མདའ་དགངས་

པ་བཞན་གཞན་ད་བཤད་ཟན་ཏ། །གཞན་ཡང༌། ས་ར་ཤང་སགས་ལས་ཁང་

བ་བའ་ཞས་པ་བརད་པའ་ཚ། ཁང་བ་ད་ཉད་ས་ར་ཤང་སགས་ཀ་ཚགས་

པ་དང་ཡ་གལ་གང་ཡང་མན་ཞང༌། ད་རམས་ཀ་ནང་ནའང་མད་མད། རན་

གས་ལགས་པར་བསབས་པ་ལ་བརན་ནས་ཁང་བ་གབ་པའ་ཚ། ཁང་བ་ད་

སབ་གཞ་ད་ཉད་དང་ད་དག་ག་ནང་དང་ད་ལས་དན་གཞན་ཞག་ཀང་འང་

བ་མན་ལ། ཞག་པའ་ཚ་གང་དའང་མ་འགའ། །འན་ཀང་དའ་འབས་བ་ན་

མད་པ་མན་ན། །གཞན་ཡང༌། ར་སན་ལས་སམ་བ་བའ་སམ་པའ་ཚ། བ་

352

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

རའ་སམ་བ་ད་ད་ལ་ར་སན་ད་ལ་ར་བང་ག་ར་ལར་མད་ཀང་ཕས་འབང་

བའ་དན་ལ་བསམས་པ་ཡན་ལ། ད་ལར་ནའང་ད་ལས་ར་བང་ག་ར་བ་མ་

ནས་ཤང༌། སམ་བ་ནས་པ་ཡན་ན། །གལ་ཏ་སམ་བ་ར་སན་ལ་ཡད་ན་ན།

སས་ཟན་སར་ཡང་ས་དགས་པར་མ་ཟད། ར་སན་རམས་ཕགས་ཀན་ནས་

བསས་པ་ན། སམ་བ་ད་ཡང་ཕགས་ད་དག་ན་ཡད་པར་ཐལ་ཞང༌། ར་སན་

ར་རས་ཀང་སམ་ཡག་ར་ར་བསད་པར་འགར་ར། །

དའ་ཕར་སམ་བ་ན་ར་རན་ག་དབང་གས་འགབ་པས། རང་བཞན་

གས་མ་ས་ས། འཕགས་པ་ལས། སམ་བ་ར་ལས་འགབ་འགར་ཞང༌། །ར་

ཡང་གཞན་ལས་གབ་གར་ན། །གང་ཞག་རང་གས་གབ་མད་པ། །དས་

གཞན་སད་པར་ཇ་ལར་འགར། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །ད་བཞན་ད་

ཞ་ལམ་གཟན་ཤམ་ལ་སགས་པའ་གས་གཞན་བའ་སམ་པ་ལའང་སར་ག་

རགས་པ་དས་རང་ངས་ནས་སམ་རང་དབང་གས་མ་སད་ཀ། གཞན་གས་

དབང་གས་གབ་པའ་རག་པས་བཏགས་ཙམ་ད་ག་བར་བའ། །མདར་ན།

སངས་རས་ཐབ་པར་བའ་སམ་པ་སགས་མ་འངས་ན་ཆས་དང་འཇག་རན་

ག་བ་བ་འད་དང་བའ་སམ་པའ་ཚ། ཐབ་བའ་སངས་རས་དང་འབང་འགར་

ག་བ་བ་ཐམས་ཅད་ཀང༌། ད་ལ་མད་ཅང་ཕས་འབང་བ་ཐམས་ཅད་ལའང་

སར་ག་རགས་པ་དས་རག་བཏགས་ཙམ་ཡན་གས། རང་བཞན་གས་མ་

ས་བར་གཏན་ལ་དབབ་ལ་བའ། །གཉས་པ་མཐའ་གཞན་ག་འགག་ཚལ་ན།

ས་བ་རང་བཞན་གས་གབ་པ་འགག་པའ་རགས་པས་འགག་པ་ཡང་རང་

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

353

བཞན་གས་གབ་པ་ཁགས་པ་ཡན་ཏ། རང་བཞན་གས་ས་བ་མད་ན། རང་

བཞན་གས་འགག་པ་མ་འཐད་པའ་ཕར་ཏ། ར་ཤ་ལས། གང་ཚ་ཆས་རམས་

ཐམས་ཅད་ཀ། །ས་བ་འཐད་པར་མ་འགར་བ། །ད་ཚ་ཆས་རམས་ཐམས་

ཅད་ཀ། །འགག་པ་འཐད་པར་མ་འགར་ར། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར།

།ལས་ཉན་ལ་བ་རན་ཆད་པ་ད་ཆས་ཅན། རང་བཞན་གས་མད་ད། །རང་

ག་ར་ལས་ཉན་ལ་བ་གནས་པའ་མཐ་ཟད་པ་ལས་བང་བའ་ཕར། རན་རང་

ད་གནས་པའ་རག་པ་ཆས་ཅན། རང་བཞན་གས་མད་ད། རང་ག་ཆ་ཤས་

ལ་བརན་ནས་བཞག་པའ་ཕར། ལས་བན་འང་བ་དང་འག་བ་ཡང་ཆས་ཅན།

རང་བཞན་གས་མད་ད། རང་ར་ལས་བན་འང་བ་དང་འག་བའ་རམ་པ་སན་

ད་བཏང་བ་ལས་བང་བའ་ཕར་ཏ། ལས་བན་མད་པར་ད་འང་བ་རང་འག་བ་

མད་པའ་ཕར་ར། །ཚར་འང་བ་ད་ཆས་ཅན། རང་བཞན་གས་མད་ད། རག་

པས་བཏགས་ཙམ་ཡན་པའ་ཕར་ཏ། ཁད་རང་ཕགས་ལ་ལས་ནས་འང་བ་

ཡན་ཀང༌། གཞན་ལ་ལས་ནས་འག་བ་ཡན་པའ་ཕར། དཔར་ན། ཕར་ར་

དང་ཚར་ར་བཞན། གཞན་ཡང༌། ལས་བན་བསད་པའ་ཚ་འག་ཞང་འང་བ་

ཡན་ནམ་མན། ཡན་ན་ལས་བན་དས་རག་ཏ་འག་འང་བད་པར་འགར་ལ།

མན་ན་ལས་བན་ལས་ང་བ་ཐ་དད་པའ་དའ་བསད་པ་དང་འག་ཞང་འང་བ་ད་

གང་ཡན། ད་ལ་ནའང་ལས་བན་བསད་པ་བཏང་ནས་འག་འང་བད་པར་ཁས་

ལན་དགས་པས་དའ་འག་འང་གནས་གསམ་ག་བར་བ་ཡན་པའ་ཕར་རང་

ངས་ནས་མ་གབ་བ། །ལས་བན་གས་འག་འང་གནས་གསམ་བད་ཀང་དའ་

354

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

འག་འང་གནས་པ་ན་ད་མན་ལ། ལས་བན་ལས་དན་གཞན་པའ་དའ་འག་

འང་གནས་གསམ་ཡང་མད་ད། །དར་མ་ཟད། ལས་བན་ད་ལམ་ད་རང་ག་

རང་བས་འག་ཡང༌། འག་ཞས་པའ་བ་བ་ད་ལས་བན་དང་དའ་རང་བ་དང་

ལམ་གསམ་པ་གང་ཡང་མན་ལ། ད་དག་ལས་དན་གཞན་པའ་དའ་འག་བ་

ཞག་ཀང་མད་ད། ད་བཞན་ད་འང་བ་སགས་ལའང་སར་བར་བའ། །

གཞན་ཡང༌། ལ་བ་པ་དང་ལ་བ་དང་ས་བ་པ་དང་ས་བ་དང་ཉན་པ་པ་

དང་ཉན་པ་སགས་ལའང་སར་གས་རགས་འགས་སར་ནས་རང་བཞན་

མད་པར་གཏན་ལ་དབབ་པར་བའ། །བམ་པ་ཆས་ཅན། ཁད་གཅག་ཏ་རང་

བཞན་གས་མད་ད། ཁད་རང་གས་མཆ་ཞབས་སགས་ཆ་ད་མ་ཚགས་པ་

ལ་བརན་ནས་བང་བའ་ཕར། ཀ་བམ་གཉས་ཆས་ཅན། ཐ་དད་ད་རང་བཞན་

གས་མད་ད། ཐ་དད་ད་བཞག་པ་ད་རག་པས་བཏགས་ཙམ་ཡན་པའ་ཕར་

ཏ། ཁད་གཅག་ཅག་ཤས་ལ་བརན་ནས་ཐ་དད་ད་བཞག་ག །རང་ག་ངས་

ནས་ཐ་དད་མན་པའ་ཕར། གལ་ཏ། རང་ངས་ནས་ཐ་དད་ཡན་ན། ཀ་བམ་

གཉས་ས་ས་ར་ར་ནས་ཀང་ཐ་དད་ཡན་པར་ཐལ་ཞང༌། ད་གཉས་ཀ་སང་ན་

གཅག་ཡན་པའང་མད་པར་འགར་ར། །དས་ན། ཀ་བ་ད་བམ་པ་དང་ཐ་དད་

ཡན་ཀང༌། སར་ཀ་བ་ད་གཅག་ཏ་ཁས་ལན་དགས་པས། གཅག་དང་ཐ་དད་

གཉས་ཀའང་རག་པས་བཏགས་པ་ཙམ་ཡན་ག། རང་བཞན་གས་མད་པར་

ངས་ས། །གཞན་ཡང༌། རང་ཉད་མ་གཞན་དང་ཐ་དད་ཀ་གཞན་ཡན་པ་ད་

ཆས་ཅན། རང་བཞན་གས་མད་ད། རག་པས་བཏགས་ཙམ་ཡན་པའ་ཕར་

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

355

ཏ། རང་ཉད་ཆས་ཅན། ཁད་མ་གཞན་དང་ཐ་དད་ཀ་གཞན་ཞས་པ་ད་རག་

པས་བཏགས་ཙམ་ཡན་ཏ། ཁད་གཞན་ད་འཇག་པ་ད་ཟ་བ་ལ་ལས་ནས་

བཞག་ག །ཟ་བ་མད་པའ་རང་གཅག་པ་ལ་གཞན་ཞས་མ་བ་བར་བདག་

ཉད་ཅས་བརད་རགས་པའ་ཕར་ཏ། ར་ཤ་ལས། གཞན་ན་གཞན་ལ་བརན་

ཏ་གཞན། གཞན་མད་པར་ན་གཞན་མ་འགར། །གལ་ཏ་གཞན་ན་གཞན་

ལས་གཞན། །ད་ཚ་གཞན་མད་པར་གཞན་འགར། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་

ར། །གཞན་ཡང༌། ཤས་བ་དང་ཡད་པ་ལ་བ་དང༌། བས་པ་དང་མ་རག་པ་ལ་

བ་དན་གཅག་མང་ག་རམ་གངས་ས་གསངས་པ་རམས་དང༌། རག་མ་རག་

དང༌། ས་མག་གཉས་ལ་བ་དན་ཐ་དད་པ་རམས་ཀང་རང་བཞན་གས་མད་

པའ་ཚལ་ཡང་སར་བཞན་ཤས་པར་བའ། །འདར་ས་འགག་སགས་བརད་

ལ་རང་བཞན་འགག་པའ་རགས་པ་གཙ་བར་བསན་ག། རགས་པ་གཞན་

གཙ་བར་བཤད་པ་མན་པས། ད་དག་ཀང་གཞན་ནས་ཤས་དགས་ས། །

གཉས་པ་ལས་ལ་རག་ཆད་སང་ཚལ་འཆད་པ་ལ་གསམ། ལས་ངས་

བཟང་བ་དང༌། གསག་ཚལ། དའ་འབས་བ་ཇ་ལར་འབན་པའ་འཐད་ཚལ་

ལ། །དང་པ་ན། འཕགས་པ་ཀ་སབ་ཀས་ར་བ་ཤས་རབ་ལས། དང་སང་

མཆག་གས་ལས་རམས་ན། །སམས་པ་དང་ན་བསམས་པར་གསངས།

།ལས་ད་དག་ག་བ་བག་ན། །རམ་པ་ད་མར་ཡངས་ས་བསགས། །ད་ལ་ལས་

གང་སམས་པ་ཞས། ། གསངས་པ་ད་ན་ཡད་ཀར་འདད། །བསམ་པའ་ལས་

ན་གང་གསངས་པ། །ད་ན་ལས་དང་ངག་གར་འདད། །ཅས་གསངས་པ་ལར།

356

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

སམས་པ་དང་བསམ་པའ་ལས་གཉས་ཡད་ཅང༌། ད་ལས་སམས་པའ་ལས་

ན། ཡད་ཀ་རམ་ཤས་དང་མཚངས་པར་ལན་པའ་སམས་བང་ཞག་ས། ད་ན་

ཡད་ཀ་ལས་ཡན་ལ། བསམ་པའ་ལས་ན། སམས་པའ་ལས་དས་ཀན་ནས་

བསངས་ཏ་བ་བ་ལ་འཇག་པའ་སབས་ཀ་ལས་ངག་ག་ལས་ས། །གཞན་

ཡང༌། ལས་ལ་དག་མ་དག་ལང་མ་བསན་ག་ལས་གསམ་ཡད་ཅང༌། དག་

མ་དག་གཉས་ཀས་ན་རམ་སན་ཡད་ད་འང་མ་འང་གཉས་ས་སར་འབན་

ལ། ལང་མ་བསན་ག་ལས་ཀས་ན་རམ་སན་འབན་པར་མ་ནས་ས། །

གཉས་པ་ལས་གསག་ཚལ་ན་བས་ན་གསམ་ས། གཙ་བར་ཚ་

འདར་ཚར་བ་བད་བ་ཙམ་གས་ཆད་ད་དམགས་ན་ན་མ་དག་བའ་ལས་

གསག་པ་ཤགས་ཆ་ལ། ཕ་མའ་བད་བ་ལ་གཙ་བར་དམགས་ན་ན་དག་

བའ་ལས་གསག་ཅང༌། ཏང་ང་འཛན་ག་བད་བ་དང་བཏང་སམས་གང་རང་

ལ་གཙ་བར་དམགས་ན་ན་མ་གཡ་བའ་ལས་གསག་ག །དའ་རགས་པས་

སད་པ་མཐའ་དག་ལ་ཡད་འབང་བའ་ས་ནས་ལས་མངན་པར་འད་བད་ན་

ན་ཐར་བ་འགབ་བད་ཀ་ལས་གསག་པར་འགར་ར། །

གསམ་པ་ལ་གཉས། ལས་ཀས་འབས་བ་ཇ་ལར་འབན་པ་དང༌།

དའ་འཐད་ཚལ་ལ། །དང་པ་ལ། སར་ལས་ཀས་རམ་སན་ཇ་ལར་འབན་པ་

ན། མད་ལས། ལས་ཀས་འཁར་བར་ལ་གང་དང༌། །ཉ་བ་གང་དང་གམས་

པ་དང༌། །སན་བས་གང་ཡན་ད་དག་ལས། །ས་མ་ས་མ་རམ་སན་འགར། །

ཞས་གསངས་པ་ལར་ཡན་ལ། ལས་འགའ་ཞག་བསགས་ནས་ཡན་རང་ད་

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

357

ལན་ཡང་འབས་བ་འབན་པ་ན། མད་ལས། ལས་ཅན་རམས་ཀ་ལས་རམས་

ན། །བསལ་བ་བརར་ཡང་ཆད་མ་ཟ། །ཚགས་ཤང་དས་ལ་བབས་པ་ན། །

འབས་བ་ཉད་ད་སན་པར་འགར། །ཞས་གསངས་པ་ལར་ར། །ལས་ད་དག་

ཀང་སམས་ཀས་བས་ཤང༌། སམས་དང་ལས་འབལ་བའ་རན་ཅང་འབལ་

བར་འབང་བའ་ཆས་ཉད་ཀས་འབས་བ་ས་ཚགས་ཞག་སད་པར་བད་ད།

དཔལ་ལན་ཟ་བས་དབ་མ་འཇག་པ་ལས། སམས་ཉད་ཀས་ན་སམས་ཅན་

འཇག་རན་དང༌། །སད་ཀ་འཇག་རན་ཤན་ཏ་ས་ཚགས་འགད། །འག་བ་མ་

ལས་ལས་ལས་སས་པར་གསངས། ། སམས་སངས་ནས་ན་ལས་ཀང་ཡད་

མ་ཡན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ལ་གཉས། རད་པ་འགད་པ་དང༌། ད་སང་ཚལ་ལ། །དང་

པ་ན། མགན་པས་ར་ཤ་ལས། གལ་ཏ་སན་པའ་དས་བར་ད། །གནས་ན་

ལས་ད་རག་པར་འགར། །གལ་ཏ་འགགས་ན་འགགས་གར་བས། །འབས་

བ་ཇ་ལར་བསད་པར་འགར། །ཞས་གསངས་ཏ། སར་བཤད་པ་ལར་ལས་

དང་འབས་བའ་བར་ད་བསལ་བ་ལ་སགས་པས་ཆད་པ་ཡད་ཅང༌། ད་ལས་

འབས་བ་འབང་བ་ན་རང་ས་ཐམས་ཅད་ཀས་འདད་མད། ད་ལ་ནའང་ལས་

ད་རང་ག་རམ་སན་ག་འབས་བ་དངས་ས་འབན་པའ་བར་ད་མ་འཇག་པར་

གནས་ན་ན་རག་པར་འགར་བས་མ་འཐད་ལ། ལས་ད་རང་བས་པའ་སད་

ཅག་གཉས་པར་ཞག་ནས་མད་པར་འག་ན་ན། ཕས་མད་བཞན་ད་ལས་ད་

ལས་བསལ་བ་ལ་སགས་པས་བར་ད་ཆད་པའ་རམ་སན་ག་འབས་བ་ད་ཇ་

358

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ལར་འབང་བར་འགར་ཞས་དགས་པའ། །

གཉས་པ་ད་སང་བ་ལ་གཉས། ལས་ལ་རག་ཆད་སང་ཚལ་དང༌། ད་

ལས་གཞན་པའ་རག་ཆད་སང་ཚལ་ལ། །དང་པ་ལ་གཉས། སར་བསན་པ་

དང༌། བ་བག་ཏ་བཤད་པའ། །དང་པ་ལ་དཔ་དན་གཉས་ལས་དཔ་ན། ར་ཤ་

ལས། མ་ག་ལ་སགས་རན་གང་ཡན། །ས་བན་ལས་ན་མངན་པར་འབང༌།

།ད་ལས་འབས་བ་ས་བན་ན། །མད་ན་ད་ཡང་འབང་མ་འགར། །གང་ཕར་ས་

བན་ལས་རན་དང༌། །རན་ལས་འབས་བ་འབང་འགར་ཞང༌། །ས་བན་འབས་

བའ་སན་འག་བ། །ད་ཕར་རག་མན་ཆད་པ་མན། །ཞས་གསངས་ནས། ད་

དན་ལ་སར་བ་ཡང༌། ད་ཉད་ལས། སམས་ཀ་རན་ན་གང་ཡན་པ། །སམས་

ལས་མངན་པར་འབང་བར་འགར། །ད་ལས་འབས་བ་སམས་ལ་ཞག །མད་

ན་ད་ཡང་འབང་མ་འགར། ། གང་ཕར་སམས་ལས་རན་དང་ན། །རན་ལས་

འབས་བ་འབང་འགར་ཞང༌། །ལས་ན་འབས་བའ་སན་འག་བ། །ད་ཕར་

རག་མན་ཆད་པ་མན། །ཞས་གསངས་ཏ། ཆ་ལད་དད་གཤར་སགས་ཀས་

བསས་པའ་ས་བན་ག་རན་ལས་འབས་བ་མ་ག་མ་ཏག་སགས་འབང་བ་

ལར། ལས་ཀས་བསས་པའ་སམས་དང་དའ་རན་ས་མ་ལས་ཕ་མ་འབང་

ཞང༌། ད་ལས་ལས་ཀ་འབས་བ་རམ་གས་འབང་ཡང༌། དའ་ཚ་དཔ་དན་

གཉས་ཀའང་ས་མ་མ་འཇག་པར་མ་གནས་པས་རག་པ་མན་ལ། ས་མ་རན་

ཆད་ནས་ཕ་མ་འབང་བ་ན་མན་པས་ཆད་པར་ཐལ་བའ་སན་ཡང་མད་ ད། །

གཉས་པ་ལ་གཉས། རང་ས་གཞན་ག་ལན། ཐལ་འགར་བ་རང་ལན་

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

359

ན། །དང་པ་ན། ལས་བས་པའ་སད་ཅག་གཉས་པར་ད་འགགས་ནས་འག་བ་

ཡན་ཡང༌། ལས་འགག་ཁ་མའ་དས་ས་ལས་དས་མ་འངས་པ་ནས་འབས་

བ་འབན་པའ་ནས་པ་འཇག་པ་ཡན་ལ། ནས་པ་ད་གང་ལ་འཇག་པའ་གཞ་

ལ་ན། འདད་ཚལ་མ་འད་ས། བ་བག་ས་བ་འགའ་ཞག་བ་ལན་ག་དཔང་ར་

དང་འད་བ་ལས་ཀ་ཆད་མ་ཟ་བ་ཞས་པ་ཞག་ལ་འདད་ཅང༌། ཁ་ཅག་ལས་

ཀ་ཐབ་པ་ཞས་བ་བ་ཞག་ལ་འདད་ད། ཆད་མ་ཟ་བ་དང་ཐབ་པ་ད་ན་ལས་

གཉས་ལས་དན་གཞན་པའ་ལན་མན་འད་བད་རས་ས་གབ་པར་ཁས་ལན་

ན། ཁ་ཆ་བ་དང་མད་ས་བ་རང་རད་པ་རམས་ཀས་ན་ཡད་ཀ་རམ་ཤས་ཀ་

རན་ལ་འདད་ཅང༌། སམས་ཙམ་པས་ན་ཀན་གཞའ་རམ་ཤས་ཉད་ལས་ཀ་

བག་ཆགས་བས་གཞར་འདད་ད། །ད་དག་ག་ལར་ན་སར་བས་པའ་ལས་

ཕས་ཞག་ནས་མད་ཀང༌། ཆད་མ་ཟ་བ་དང་ཐབ་པ་དང་རམ་ཤས་ཀ་རན་

དང་ཀན་གཞ་ཅ་རགས་ཀ་སང་ད་སར་ག་ལས་དའ་བག་ཆགས་བཞག་པའ་

རན་གས་ཕས་དས་ལ་བབ་པ་ན། སན་ག་ལས་དའ་འབས་བ་འབན་པ་ན་

མ་འགལ་བར་འདད་ད། ད་ཐམས་ཅད་ཀས་ཀང་ལས་དང་དའ་ས་འགག་

རང་བཞན་གས་གབ་པར་འདད་ད། །

གཉས་པ་ཐལ་འགར་བ་རང་ལན་ན། ཟ་བས་དབ་མ་འཇག་པ་ལས།

གང་ཕར་རང་བཞན་གས་ད་མ་འགག་པ། །ད་ཕར་ཀན་གཞ་མད་ཀང་འད་

ནས་ ཕར། །ལ་ལར་ལས་འགགས་ཡན་རང་ལན་ལས་ཀང༌། །འབས་བ་

ཡང་དག་འབང་བར་རག་པར་གས། །ཞས་གསངས་པ་ལར། སར་བས་

360

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

པའ་ལས་འགགས་ནས་རང་ད་སང་ཡང་འབས་བ་སད་པར་ན་འདད་ལ། ད་

ཡང་ལས་རང་བཞན་གས་གབ་པར་ཁས་ལན་ན་ན་ད་འགགས་པ་དངས་

པར་མ་འཐད་ཀང༌། ལས་རང་བཞན་གས་མ་སས་པས་རང་བཞན་གས་

མ་འགགས་ལ། ད་ལ་ནའང་ལས་འགགས་པ་ན་ཐ་སད་ད་ཡད་པར་འདད་

ཅང༌། ལས་འགགས་པ་དང་ད་འགགས་པའ་འགགས་པ་སགས་ཀང་དངས་

པ་ཡན་པའ་ཕར་ད་དག་ལས་ལས་ཀ་འབས་བ་འབང་བར་མ་ཟད། ཕང་བ་

ལ་བརན་ནས་བཏགས་པའ་ང་ས་ཙམ་ཞག་ན་ས་བ་ཐམས་ཅད་ད་འཇག་

ལ། ད་ཉད་ལས་ཀ་བག་ཆགས་བས་གཞར་འདད་པས་ཀང༌། ལས་དང་

དའ་འབས་བ་ཡང་ཆས་འཐད་པའ་ཕར་རག་ཆད་ད་འགར་བའ་སན་མད་

ད། །ལས་སགས་རང་བཞན་གས་སང་བའ་ར་ལས་རང་བཞན་གས་སང་

བའ་འབས་བ་ས་བའ་དཔ་ཡང་ཡད་ད། བད་བཞན་དང་མ་ལང་དང་སང་བ་

ཚགས་པའ་རན་འབལ་ལས་གཟགས་བརན་འབང་བ་བཞན་ཡན་པའ་ཕར་

ཏ། འཇག་པ་ལས། དངས་པ་སང་བ་གཟགས་བརན་ལ་སགས་པ། །ཚགས་

ལ་ལས་རམས་མ་གགས་པ་ཡང་མན། །ཇ་ལར་དར་ན་གཟགས་བརན་

སགས་སང་ལས། །ཤས་པ་ད་ཡ་རམ་པ་ས་འགར་ལར། །ད་བཞན་དངས་

པ་ཐམས་ཅད་སང་ན་ཡང༌། །སང་ཉད་དག་ལས་རབ་ཏ་ས་བར་འགར། །

ཞས་གསངས་པའ་ཕར། ད་བཞན་ད་ས་བརན་སགས་ལའང་སར་བར་

བའ། །སར་ག་ལས་འགགས་ཀང་ད་ལས་འབས་བ་འབང་བའ་དཔ་ཡང་

ཡད་ད། དཔར་ན་ར་ལམ་ད་བད་མད་མཛས་མ་ཞག་དང་ར་བར་རས་ནས་

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

361

གཉད་སད་པའ་ཚ་ར་ལམ་ག་བད་མད་འགགས་ཀང་ད་ལ་དམགས་པའ་

ཆགས་པ་ས་བ་བཞན་ཡན་པའ་ཕར་ཏ། འཇག་པ་ལས། ར་ལམ་དམགས་

པའ་ཡལ་དག་མཐང་ནས་ན། །སད་ཀང་བན་ལ་ཆགས་པ་ས་འགར་བ། །ད་

བཞན་འགགས་ཤང་རང་བཞན་ཡད་མན་པའ། །ལས་ལས་ཀང་ན་འབས་བ་

ཡད་པ་ཡན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །ལས་འགགས་པ་ལས་འབས་བ་

འབང་ཡང་རམ་སན་བང་ཟན་ཐག་མད་ད་ཡང་ཡང་འབན་པ་ཡང་མན་ལ།

ལས་གཉས་ཀ་འབས་བ་འཆལ་བར་དག་ཏ་འབན་པའང་མན་ཏ། དཔར་ན་

གཞ་གང་ད་ཡད་པ་མ་ཡན་པར་མཚངས་ཀང་རབ་རབ་ཅན་ག་མག་ཤས་

ལ་ས་ཤད་འཛག་པ་ལར་སང་ག །ར་བང་ར་སགས་མ་སང་བ་བཞན་ན། །ད་

ལར་ཡང་འཇག་པ་ལས། ཇ་ལར་ཡལ་ན་ཡད་ཉད་མན་མཚངས་ཀང༌། །

རབ་རབ་ཅན་གས་ས་ཤད་རམ་པར་ན། །མཐང་ག་དངས་གཞན་རམ་པར་མ་

ཡན་ལར། །ད་བཞན་སན་ལས་སར་སན་མན་ཤས་ཀས། །ད་ཕར་རམ་སན་

མ་དག་ནག་པའ་ལས། །རམ་སན་དག་ཉད་དག་ལས་ཡན་མཐང་ཞང༌། །

ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །

གཞན་ཡང༌། དག་མ་དགའ་ལས་ཀ་རམ་སན་མ་འཚལ་བ་ན་ག་ནས་

སགས་ཀ་ས་བན་ལས་རང་རང་ག་འབས་བ་མ་ནར་བར་འབང་བས་ཀང་

འགབ་པ། །ལས་འགགས་པའམ་ཞག་པ་ལས་གནས་སབས་ཀ་འབས་བ་

འབང་བར་མ་ཟད། ས་བན་འགགས་ནས་མ་ག་འབང་བ་ལར་བང་ཆབ་ཀ་

སམས་ས་མ་ས་མ་འགགས་ཀང༌། ད་ལས་འབས་བ་མཐའ་བང་ཆབ་འབང་

362

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བའང་ཡན་ཏ། སད་པ་ལས། ས་བན་ལས་ན་མ་ག་མ་ཏག་འབས་བ་

འབང༌། །ད་ཡང་འགགས་ལ་ཤང་ཡང་མད་པ་ད་མན་ལར། །ད་བཞན་དང་

པའ་སམས་ཀང་བང་ཆབ་ར་ཡན་ཏ། །ད་ཡང་འགགས་ལ་བང་ཆབ་མད་པ་

ད་མ་ཡན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། འདས་བས་ཐམས་ཅད་ལ་རག་ཆད་སང་ཚལ་སར་ར་

ཆར་རལ་པའ་ལང་ག་དན་བཤད་པ་ལར་ཡན་ལ། ལང་དའ་དན་ར་ཤ་ལས་

ཀང༌། གང་ལ་བརན་ཏ་གང་འབང་བ། །ད་ན་ར་ཞག་ད་ཉད་མན། །ད་ལས་

གཞན་པའང་མ་ཡན་པ། །ད་ཕར་རག་མན་ཆད་པ་མན། །ཞས་གསངས་པ་

ལར་ར། །གཞན་ཡང༌། སར་འབས་བ་གང་ཡན་པ་ད་རགས་པར་སས་པའ་

ཚ་དའ་ར་གང་ཡན་པ་ད་རགས་པར་འགགས་དགས་པས་ར་རག་པར་

གནས་པའ་སན་མད་ལ། འབས་བ་ད་རང་ག་རའ་རན་ཡན་པས་ར་ད་རན་

ཆད་པ་ཡང་མན་པའ་ཕར་རག་ཆད་ད་མ་འགར་ར། །དས་ན་འབས་བ་ད་

ས་བ་ལ་མངན་ད་ཕགས་པ་དང་དའ་ར་འགགས་པ་ལ་མངན་ད་ཕགས་པ་

དས་མཉམ་ཞང༌། འབས་བ་ད་རགས་པར་སས་ཟན་པ་དང་དའ་ར་རགས་

པར་འགགས་ཟན་པ་གཉས་ཀང་དས་མཉམ་མ། །འབས་བ་རམས་རང་ག་

རའ་དས་ས་ས་བཞན་པ་ཡན་པ་ལས་དའ་དས་ས་མད་ཀང་ས་བ་མ་འགལ་

ཏ། དཔར་ན་འ་མ་ལ་དང་ཐག་མར་དངས་ས་མད་ཀང་ཕས་རན་དང་འཕད་

ན་གསར་ད་འབང་བ་བཞན་ན། །གལ་ཏ་ལས་ལ་རག་ཆད་སང་ཚལ་གང་ད་

བརད་པ་ལར་ཡན་ན། འ་ན། ལས་གསག་པའ་དས་ཀ་ང་ད་རམ་སན་མང་

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

363

བ་པའ་དས་ཀ་ང་ད་ཡན་ནམ། མན། ཡན་ན་ན་སར་ག་ལས་གསག་པ་པའ་

ང་ད་རག་པར་འགར་ལ། མན་ན། ལས་བད་པ་པས་རམ་སན་མ་མང་ཞང༌།

རམ་སན་མང་བ་པས་ལས་མ་བས་པར་འགར་བས། ལས་མ་བས་པ་དང་

འཕད་པ་དང་བས་པ་ཆད་ཟ་བར་ཐལ་ལ་ཞ་ན། སན་མད་ད། ལས་གསག་

པའ་དས་ཀ་ང་དས་རམ་སན་མང་བ་མ་ཡན་ཀང༌། ལས་གསག་དས་ཀ་ང་

དང་རམ་སན་མང་དས་ཀ་ང་གཉས་ཀ་ན་སར་རང་ག་ང་དའ་ཆ་ཤས་ཡན་

པས། རང་ག་ང་ས་ཕ་ཐམས་ཅད་ཀས་བས་པ་ད། རང་ག་ངས་བས་པར་

འཇག་ནས་པ་ཡན་ན། །ད་ཡང་རང་ག་ང་ལ་ས་དང་བ་བག་གཉས་ཡད་

པའ་ང་ས་ཙམ་ན་རང་ག་ཚ་ས་ཕ་ཐམས་ཅད་ད་ཡད་ལ། བ་བག་པ་ན་ཚ་ར་

རའ་ང་དང༌། ཚ་སད་སད་བར་གསམ་ག་ང་རམས་དང༌། ལ་དང་ཟ་བ་ཞག་

ས་ད་ཕ་དའ་ང་རམས་ལ་བད་ཅང༌། ད་དག་ན་ཚ་ས་ཕ་ཀན་ལ་མ་ཁབ་བ།།

དས་ན་རང་ག་ང་ས་མས་ལས་བསགས་ནས་ང་ཕ་མས་མང་ཡང༌། རང་

གས་ངས་མང་བར་བཞག་ཆག་པའ་ཕར་ལས་མ་བས་པ་དང་འཕད་པ་དང་

བས་པ་ཆད་ཟ་བའ་སན་ག་ལ་ཡད། དའ་ཕར་ང་སན་ག་ཚ་འད་དང་འདར་

གར་ཏ་ཞས་དན་པའང་འཐད་པ་ཡན་ན། །འ་ན། སན་པས་ང་སན་བཟད་

པ་ས་བ་ཞས་བ་བའ་དང་སང་ད་གར་ཞས་གསངས་པའ་དན་ཇ་ལར་ཞ་

ན། སན་མད་ད། དས་ན་གཉས་ཀ་ཐགས་རད་གཅག་ཏ་བསན་པ་ཡན་ག།

སན་པ་རང་ཉད་ད་དང་གཅག་ཏ་གར་པར་མ་བསན་པའ་ཕར་ཏ། ད་གཉས་

གཅག་ཡན་པ་ལ་རགས་པ་ཡང་དག་གས་གནད་པའ་ཕར་ཏ། ད་གཉས་

364

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

གཅག་ཡན་ན། སངས་རས་དང་སམས་ཅན་ཡང་གཅག་ཏ་ཐལ་བ་དང༌།

ད་བཞན་ད་རབ་ཏ་བང་མ་བང་དང༌། རན་གཞན་དང༌། ས་བ་ས་ཕ་རམས་

དང༌། འག་བ་རགས་དག་ག་གཞ་མཐན་ཡང་ཡད་པར་ཐལ་བ་སགས་ས་

འགར་ར། །གཞན་ཡང་ད་གཉས་གཅག་ཏ་མ་རང་ས། ར་ཤ་ལས། སན་

ཚ་རམས་ས་གང་བང་བ། །ད་ཉད་འད་ན་མ་ཡན་ན། །ཞས་གསངས་པའ་

ཕར། གལ་ཏ་ས་དའ་ང་ད་ཕ་དའ་ང་ཡན་པ་ལ་སན་མད་སམ་ན། ཡད་ད།

ད་ལ་ན། རན་གཞན་ག་གཞ་མཐན་ཡད་པར་ཐལ་བར་མ་ཟད་ས་ད་ཕ་དའ་

གཞ་འཐན་དང༌། ད་བཞན་ད་ཉན་ཞག་ས་ཕ། ཟ་བ་ས་ཕ། ལ་ས་ཕའ་གཞ་

འཐན་ཡད་པ་སགས་ས་ཐལ་བར་འགར་བའ་ཕར་ར། །ལ་ས་ཕ་གཉས་ཀ་

གཞ་འཐན་ན་མད་ད། ལ་ཕ་མ་སས་པའ་ཚ་ལ་ས་མ་མད་པའ་ཕར་ཏ། ལ་

ཕ་མའ་འག་བཙགས་པའ་ཚ་ལ་ས་མ་རགས་ནས་ཞག་པའ་ཕར་ཏ། ལ་

སན་མའ་གདགས་གཞ་ཟ་བ་བཅ་གཉས་པ་རགས་པས་ལ་ད་རགས་པའ་

ཕར་ཏ། རའ་ར་ཤའ་རམ་བཤད་ལས། དའ་ཕར་ལ་རགས་པ་ལ་ཟ་བ་བཅ་

གཉས་རགས་དགས་ཤང༌། དའ་འག་ཏ་ལ་ད་མ་གནས་པས་རན་ཐམས་

ཅད་ཀང་རང་གབ་པའ་དས་སད་ཅག་གཉས་པར་མ་སད་པའ་སད་ཅག་མ་

ཡན་ན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །ཟ་བ་དང་ཞག་དས་ལའང་ད་བཞན་

ད་སར་བར་བའ། །རགས་པ་ད་དག་གས་ས་དའ་དས་ཀ་མ་ད་ཕ་དའ་དས་

ཀ་མ་མ་ཡན་པར་ཤས་པར་བ་ས། ས་དའ་དས་ད་ཕ་དའ་དས་མ་ཡན་པའ་

ཕར་ཏ། དས་འགར་བ་བཞན་ད་མ་ད་ཡང་འགར་བའ་ཕར་ར། །མ་འགར་

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

365

ན་ན། མ་ད་རག་པ་ཉད་ད་ཐལ་བར་འགར་ར། །གང་ད་བརད་པ་ད་དག་ར་

བ་མའ་བཞད་པ་ཡན་ཏ། ར་བ་ཤས་རབ་ཀ་ཊཀ་ལས་རས། ལས་བན་གས་

དས་ས་ཕའ་བདག་ས་སར་མ་ཕ་བར་ངའ་སམ་ད་འཛན་པའ་དམགས་པའ་

གཞར་གར་པའ་བདག་ན་ཐག་མ་མད་པ་ནས་ཞགས་པའ་བདག་ཙམ་ཡན་

ལ། ལ་ལ་སགས་པའ་ལས་བངས་དས་ཀ་འག་བ་ས་ས་བའ་བདག་རམས་

ན་ས་མའ་བ་བག་ར་རའ། །ལས་བན་གས་ས་བ་ས་སར་ཕ་བའ་བདག་ལ་

ངའ་སམ་ད་གཟང་བའ་བདག་ན་ཚ་ར་རའ་བདག་ཕགས་ར་བ་ཡན་ན། །

ཞས་དང༌། ཚ་འདའ་ལས་བན་གས་སན་ག་ས་བ་དན་པ་ན། ང་སར་ད་དང་

དར་སས་འདག་སམ་ད་དན་པ་ཡན་ག། ཚ་འདའ་དས་ཀས་ཁད་པར་ད་

བས་ནས་སང་ད་དང་དར་སས་འདག་སམ་ད་མ་དན་པ་བཞན་ན། །དས་ན་

ཚ་འདའ་ལས་བན་གས་གང་ལ་དམགས་ནས་ངའ་སམ་པ་ས་བའ་དམགས་

པར་གར་པའ་བདག་ན་ཚ་རབས་ས་མ་རམས་ས་ཡང་ཡད་པས་ད་ལར་དན་

པ་མ་འགལ་ལ། ཚ་འདའ་ལ་བན་ཚ་ས་མར་ཡད་ན་རག་པར་འགར་བ་དང་

མ་འདའ། །ད་བཞན་ད་མ་འངས་པའ་གང་ཟག་ས་བ་ལ་ཡང༌། ཚ་འདའ་དས་

ཀ་གང་ཟག་ད་ཉད་ཕ་མར་མ་འག་ཡང༌། ངའ་སམ་པའ་དམགས་པ་ང་ཙམ་

ཞག་དར་ཡང་རས་ས་འག་བས། རང་ཉད་ས་བ་ཕ་མ་རམས་ས་སག་བསལ་

གས་དགས་ནས་དའ་ར་མ་དག་བ་སང་བ་དང༌། བད་བར་བ་བའ་ཕར་ད་

འདར་དག་བ་ལ་བརན་པ་ཡང་འཐད་ད། དཔར་ན་ད་རང་ག་དས་ཀ་མ་འད་

སང་ག་དས་ས་མད་ཀང་སང་བཀས་སམ་ག་སག་བསལ་བང་གས་དགས་

366

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ནས་ད་རང་ནས་བཟའ་བཏང་སག་པ་དང༌། རས་པའ་ཚ་སག་བསལ་གས་

དགས་ནས་གཞན་དས་ནར་སག་པ་བཞན་ན། །འད་ཐམས་ཅད་ཀང་ཡལ་

དས་འདའ་བདག་ཅས་ས་སར་མ་འབད་པར་སར་བདག་བད་བ་ཐབ་འདད་

དང་སག་བསལ་དང་བལ་བར་འདད་ནས་བད་ལ། བདག་ཙམ་ཡང་དས་ད་

དག་ཏ་རས་ས་འག་བས་ངས་ཡལ་ལ་འཁལ་བ་ཡང་མན་ན། །དས་ན་ངའ་

སམ་ད་ཐ་སད་འདགས་མཁན་ག་མང་དང་ཐ་སད་བཏགས་པའ་བདག་ཉད་

ཁབ་མཉམ་ད་མ་བཟང་བར་མ་ད་བདག་དའ་ཆ་ཤས་གཅག་ཡན་པར་ཤས་

པར་གས་ཤག །འད་རམས་རན་འབལ་ས་དང་ཁད་པར་ད་ལས་དཀར་ནག་

ག་འབས་བ་བད་སག་འབང་བའ་ངས་པ་ལ་ཁད་ཆ་བར་སང་བས་ཕགས་

ཙམ་བརད་པའ། །ཞས་གསངས་པ་ལར་ཤས་པར་བ་ས། གཞན་ད་ན་ལས་

འབས་ས་དང་ཚ་ས་ཕའ་བ་བད་ཐམས་ཅད་ལ་རངས་བཞན་ད་འཆ་བར་

འགར་བ་དང༌། རངས་བཞན་ད་དའ་རམ་གཞག་ཀང་འདད་དགས་པར་

འགར་ར། །གལ་ཏ་རང་ག་ང་ས་ཙམ་ད་ས་ཕ་ཐམས་ཅད་ད་ཡད་ན། ད་རག་

པར་མ་འགར་རམ་ཞ་ན། མ་འགར་ཏ། དཔར་ན་མ་དང་མ་རག་པ་ས་ཙམ་

ཞག་དས་ཀན་ཏ་ཡད་ཀང་ད་རག་པ་ཡན་མ་དགས་པ་བཞན་ན། །

གསམ་པ་དས་གསམ་ག་རམ་གཞག་བཤད་པ་ལ་གཉས། དངས་

དང༌། འཕས་དན་ན། །དང་པ་ལ། བ་བག་ས་བ་རམས་ན། མ་ག་ལ་སགས་

པ་ར་ར་ཡང་དས་གསམ་ད་འཇག་ཅང༌། མ་གའ་འདས་མ་འངས་གཉས་

ཀའ་དས་སའང་མ་ག་ཡད་པར་འདད་ད། ད་ཡང་བཙན་པ་ཆས་སབ་ན།

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

367

མ་ག་མ་འངས་པ་ན་ད་ལར་བ་དང་ད་ལར་བ་ནས། འདས་པར་འཇག་པ་

ན་མ་འངས་དང་ད་ལར་བའ་ང་བ་འདར་ག། དའ་དས་ཀ་རས་མ་འདར་ཏ།

དཔར་ན་གསར་ག་སད་བཅམ་ནས་རན་བད་པ་དང་འ་མ་ཞར་འགར་བ་ན་

དབབས་དང་ར་གཞན་ད་འགར་ག། ཁ་དག་གཞན་ད་མ་འགར་བ་བཞན་

ན་ཞས་འདད། དབངས་སགས་ན། དས་ར་ར་ཡང་དས་གསམ་ཀའ་མཚན་

ཉད་དང་ལན་མད་ཀང་གང་ཤས་ཆ་བ་དའ་ས་ནས་དས་གསམ་པ་གང་རང་

ད་འཇག་ས། དཔར་ན། སས་པ་གཅག་བད་མད་གཅག་ལ་ཆགས་པ་ཤས་

ཆ་བར་གར་པའ་ཚ་ད་ལ་ཆགས་ཞས་བརད་ཀ་བད་མད་གཞན་ལ་ཆགས་

པ་དང་བལ་བ་མན་པ་བཞན་ན་ཞས་འདད། དབག་བཤས་ན། མ་ག་ལ་བའ་

དངས་པ་གཅག་ཉད་ཀང་མ་འངས་པ་ལ་སགས་པའ་གནས་སབས་ས་སར་

ཕན་པ་ན་དར་འཇག་ས། དཔར་ན། རལ་ལ་གཅག་ཉད་གཅག་དང་བར་དང་

སང་ག་ཤད་མག་ཏ་བཞག་ན་གཅག་དང་བར་དང་སང་ག་ཐ་སད་བད་པ་

བཞན་ན་ཞས་འདད། སངས་རས་ལ་ན། གཞ་ལ་ལས་ནས་གཞན་ད་འཇག་

ས། དཔར་ན། བད་མད་གཅག་ཉད་རང་ག་མ་ལ་ལས་ནས་བ་མ་དང་རང་

ག་བ་མ་ལ་ལས་ནས་མར་འཇག་པ་བཞན་ན་ཞས་འདད་ད། །མད་ས་པ།

སམས་ཙམ་པ། རང་རད་པ་རམས་ཀས་ན། སར་དངས་པ་ད་ཉད་ས་བའ་

ར་ཡད་ཅང་ད་ལ་དངས་པ་དར་མ་སས་པ་ད། མ་འངས་པ་དང༌། ད་ལ་སས་

ཟན་པའ་དངས་པ་ད་ཉད་སར་ཞག་པ་ད་འདས་པ་དང༌། སས་ལ་མ་འགགས་

པ་ད། ད་ལར་བར་འདད་ཅང༌། འདས་པ་དང༌། མ་འངས་པ་གང་རང་ཡན་ན།

368

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

དངས་མད་ཡན་པས་ཁབ་ཅས་ཁས་ལན་པར་ཡང་མཚངས་ཞས་སང་ཐན་

ལས་བཤད། འན་ཀང་དངས་པ་དའ་དས་ས་འདས་མ་འངས་གང་རང་ཡན་

ན། དངས་མད་ཡན་པར་ཁབ་ཅས་མ་བཞད་ད། མ་གའ་ར་ད་མ་གའ་དས་

ས་འདས་པ་དང༌། མ་གའ་འབས་བ་ད་མ་གའ་དས་ས་མ་འངས་པར་འདད་

པའ་ཕར་ར། །མ་གའ་འདས་མ་འངས་གང་རང་ཡན་ན། མ་གའ་དས་ས་

འདས་མ་འངས་གང་རང་ཡན་མ་དགས་ཏ། མ་ག་ཞག་པའ་ཆ་ད་མ་གའ་

འདས་པ་ཡན་ཡང༌། མ་གའ་དས་ས་འདས་པ་མན་ལ། མ་གར་ར་ཞག་མ་

སས་ཀང་མ་གར་འགར་རང་ག་ཆ་ད། མ་གའ་མ་འངས་པ་ཡན་ཀང༌། མ་

གའ་དས་ས་མ་འངས་པ་ན་མན་ན། །ད་ལ་ནའང་མ་གའ་ཞག་པ་ད། མ་གའ་

འདས་པའ་དས་ཡན་མན་དཔད་པར་བ་ས། དས་ཞས་པ་ན་དངས་པའ་སང་

ནས་འཇག་དགས་པའ་ཕར་སམ་མ། །མད་སམས་རང་རད་པ་གསམ་གས་

ན། སར་མ་གའ་འདས་པ་དང་མ་འངས་པ་གཉས་དངས་མད་ད་འདད་པ་

ཡན་ཏ། ར་ཤའ་ཊཀ་ཆན་ལས། ཞག་པ་དང་མ་སས་པའ་མ་འངས་པ་གཉས་

དངས་མད་ད་འདད་ད། འད་ན་དབ་མ་ཐལ་འགར་བ་མ་གཏགས་མད་ས་

བ་ཡན་ཆད་ཀ་རང་ས་རམས་ཀས་འདད་པའ། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར།

།ད་གསམ་གས་མ་ག་རང་བཞན་གས་གབ་པར་འདད་པའ་དབང་གས། མ་

ག་ཞག་པའ་འདས་པ་ད་དངས་པ་མན་པར་འདད་པ་ཡན་ཏ། འཇག་པའ་

རམ་བཤད་ལས། ད་ཡང་དངས་པ་རང་བཞན་གས་གབ་པར་འདད་པའ་

ཕགས་ཐམས་ཅད་ལ་ཞག་པ་དངས་པར་མ་རང་ལ། ཞས་གསངས་པའ་

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

369

ཕར་ར། །ད་དངས་པ་མན་པར་འདད་པའ་ར་མཚན་ཡང་ཡད་ད། མ་ག་ལ་

བ་རང་ག་དས་སད་ཅག་གཉས་པར་མ་བསད་པ་དངས་པ་མན་པའ་ཕར་ཏ།

མ་ག་ལ་བའ་དངས་པ་ཅག་ཞག་པ་ན། མ་གའ་ཆ་ཤས་ཀ་དངས་པ་ཐམས་

ཅད་ན་མད་ལ། ད་མ་ག་ལས་གཞན་པའ་བམ་པ་ལ་སགས་པའ་དངས་པ་

གཞན་གང་ད་ཡང་ལ་ཐབ་པའ་ཕར་སམ་པའ། །

ཐལ་འགར་བའ་ལགས་ཀ་དས་གསམ་ན། དཔལ་ལན་ཟ་བས་བཞ་

བར་བའ་འགལ་པ་ལས། ད་ལ་མ་འངས་པ་ན་ད་ལར་བའ་དས་ས་མ་ཕན་

པའ། །འདས་པ་ན་ད་ཉད་ལས་འདས་པའ། །ད་ལར་བང་བ་ན་སས་ལ་མ་

འགགས་པའ་ཞས་གསངས་པ་ལར། དཔར་མཚན་ན། མ་ག་རང་ག་དས་

སད་ཅག་གཉས་པར་ཞག་པ་ན་མ་ག་འདས་པའ་དས་དང༌། སར་ས་བའ་ར་

ཡད་ཀང་དགན་དས་ལ་བར་ར་ཞག་རན་མ་ཚང་བའ་དབང་གས་མ་གར་

མ་སས་པའ་ཆ་ད། མ་ག་མ་འངས་པའ་དས་དང༌། སས་ལ་མ་འགགས་པའ་

མ་ག་རང་ཉད་ད་ལར་བའ་དས་ས། །དས་ན་དའ་འདས་པའ་དས་ཡན་ན།

དའ་དས་ས་འདས་པ་ཡན་མ་དགས་ས། །འད་ཙམ་ཞག་ན་མད་ས་བ་ནས་

ཐལ་འགར་བའ་བར་ཐམས་ཅད་ཀང་ཁས་ལན་ཡང་ཁད་པར་ཡད་ད། གང་

ད་བརད་པ་ལར་མད་ས་བ་སགས་གསམ་གས་ན། མ་ག་ལ་བ་འདས་མ་

འངས་གཉས་དངས་མད་ད་འདད་ལ། ཐལ་འགར་བས་ན་ད་གཉས་དངས་

པར་བཞད་པའ་ཕར་ར། །ད་ཡང་མ་ག་རང་ར་ལས་སས་པ་ད་བཞན་ད། ད་

ཞག་ཟན་འདས་པ་དང་མ་འངས་པ་ཡང་རང་ར་ལས་སས་པར་འདད་ཅང༌།

370

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

མ་ག་ཞག་པ་ད་སས་ལ་རང་དས་ས་མ་འགགས་པ་ཡན་ཀང༌། ད་ལར་བ་

ན་མན་ཏ། སར་ད་ཞག་པ་ཁ་ན་ཡན་པའ་ཕར་འདས་པའ། །མ་འངས་པ་

ན་སར་སས་པ་ཡན་ཡང་ར་ཞག་རང་འབས་དངས་པ་དར་མ་སས་པའ་ཆ་

ལ་འཇག་པས། ད་ལར་བ་ན་མན་ན། །མ་གའ་ཞག་པ་དངས་པ་ཡན་པ་ད་

བཞན་ད་དའ་ཞག་པའ་ཞག་པ་སགས་ཞག་པའ་རགས་འད་ཕ་མ་རམས་

ཀང་ཞག་པ་ཡན་པས་འདས་པ་ཡན་ག། མ་འངས་པ་དང་ད་ལར་བ་གང་

ཡང་མན་ན། །འདར་ཞག་པ་དངས་པ་ཡན་ཏ། ཤ་བ་དངས་པ་ཡན་པའ་ཕར་

ཏ། ས་བའ་རན་གས་ར་ཤ་འབང་བའ་ཕར། གཞན་ཡང༌། ད་དངས་པ་ཡན་

ཏ། མད་ས་པ་སགས་ཀས་ན་ཞག་པ་བཏགས་དན་བཙལ་ནས་འཇག་པས་

དངས་པར་མ་འདད་ཀང༌། ཐལ་འགར་བའ་ལགས་ལ་མ་ག་བཏགས་དན་

མ་བཙལ་བར་ཐ་སད་ད་འཇག་པ་ལར། ཞག་པ་ཡང་བཏགས་དན་མ་བཙལ་

བར་ཐ་སད་ད་དངས་པར་འཇག་ནས་པར་བཞད་པའ་ཕར། དས་གསམ་ག་

ནང་ནས་འདས་མ་འངས་གཉས་ད་ལར་བ་ལ་ལས་ནས་འཇག་དགས་པས་

ད་ལར་བ་གཙ་བ་ཡན་ག། འདས་མ་འངས་གཉས་གཙ་བ་མན་ན། །

གཉས་པ་འཕས་དན་མཐའ་དཔད་པ་ལ། ཁ་ཅག །མ་ག་འདས་པ་

མ་གའ་སན་ད་བང་བ་དང༌། མ་ག་མ་འངས་པ་མ་གའ་རས་ས་བང་བར་

འདད་པ་ན་ཆར་འཁལ་བ་ཡན་ཏ། ད་ལར་འདད་པ་ན་མ་གའ་འདས་པ་དང་

མ་གའ་དས་ས་འདས་པ་གཉས་ཀ་ཁད་པར་དང༌། མ་གའ་མ་འངས་པ་དང་

མ་གའ་དས་ས་མ་འངས་པའ་ཁད་པར་མ་ཕད་པའ་སན་ཡན་པའ་ཕར་

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

371

ཏ། ཁད་པར་ན་སར་བཤད་ཟན་ཏ། །དས་ན་མ་ག་འདས་པ་ན། མ་གའ་

རས་ས་བང་བ་ཡན་ལ། མ་ག་མ་འངས་པ་ན། མ་གའ་སན་ད་འག་བ་ཡན་

ན། ཁ་ཅག །རག་པའ་རགས་རམས་ད་ལ་བ་ཡན་ཀང༌། ད་ལར་བ་ཡན་མ་

དགས་ཞས་གསངས་ཏ་དཔད་པར་བ་ཞང༌། ར་བང་ག་ར་དང་ནམ་མཁའ་

ལ་བ་ན། མ་འངས་ཀང་མ་འངས་པ་ན་མན་ན། །འ་ན། ཁ་སང་ག་མ་ག་ལ་

བ་འདས་པ་དང༌། སང་ག་མ་ག་ལ་བ་མ་འངས་པར་མ་འཇག་གམ་ཞ་ན། མ་

འཇག་ས། ད་དག་ད་ལར་བ་ཁ་ན་ཡན་པའ་ཕར་ཏ། ད་ལར་བ་ན་དངས་པ་

རང་དས་ལ་ལས་ནས་བར་དགས་ཀ། དས་ཀ་ཐ་སད་བད་པ་པའ་བརད་

བཞན་པའ་ད་རང་ག་དས་ན་ད་ལར་མ་ཡན་པ་ཙམ་གས་ན་ད་ལར་བ་མ་

ཡན་པར་མ་འགར་བའ་ཕར་ར། །དས་ན། ཁ་ཅག ཁ་སང་དང་ལ་ཟ་སན་

མ་དང༌། དའ་དས་ཀ་མ་རམས་འདས་པ་དང༌། སང་དང་ལ་ཟ་ཕ་མ་དང༌།

དའ་དས་ཀ་མ་རམས་མ་འངས་པར་འཇག་པ་ན་འཁལ་པ་ཆན་པ་ས། ད་ན་

གཞང་ཆ་བ་ནས་བཤད་པའ་དས་གསམ་ག་འཇག་ལགས་གང་ཡང་མ་ངས་

པར། དས་ཀ་ཐ་སད་བརད་པ་པའ་དས་ཁ་ན་ལ་ད་ལར་བ་དང༌། དའ་དས་

ས་འདས་པ་ལ་འདས་པ་དང༌། དའ་དས་ས་མ་འངས་པ་ལ་མ་འངས་པས་

ཁབ་པར་བཟང་བའ་སན་ཡན་པའ་ཕར་ར། །དས་ན། སར་དས་གསམ་ག་

འདད་ཚལ་དང༌། བརད་པ་པ་རང་དས་ལ་ལས་པའ་དས་གསམ་ག་ཁད་

པར་རམས་ཕད་པར་བའ། ཁ་ ཅག །དའ་ཁད་པར་མ་ཕད་པར་བསལ་བ་

དང་པའ་མ་རམས་ཤ་ཟན་ནས་འདས་པ་ཡན་ན་ཞས་ཟར་བ་ན་མ་རགས་

372

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

པ་ཆན་པ་ས། ད་ལར་ཡན་ན་ད་རམས་མ་ཡང་མ་ཡན་པར་འགར་བའ་ཕར་

ར། །དས་ན་བསལ་བ་དང་པའ་མ་རམས་ན་སར་ཤ་བ་མན་ཏ། སག་ལན་

ཡན་པའ་ཕར་ཏ། མ་ཡན་པའ་ཕར་ར། །དར་མ་ཟད། སན་ག་དས་ས་བན་

ཟན་འདས་པ་དང་མ་འངས་ན་འབང་འགར་ག་སངས་རས་བང་སམས་ཉན་

རང་རལ་བན་པཎ་གབ་དང༌། སམས་ཅན་གཞན་གང་དག་འབང་བ་རམས་

དང༌། རང་ག་ཚ་ས་ཕའ་སམས་ཅན་ད་རམས་ན་ད་ལ་མད་ཀང་སར་ཡད་

ད། །ད་བཞན་ད་ལ་ཟ་ཞག་དས་ས་ཕ་རམས་ན་ད་རང་ག་དས་ས་མད་ཀང་

སར་ཡད་པ་དང༌། སར་བས་པ་དང་ཕས་བད་པར་འགར་བའ་ལས་དག་

སག་སགས་ཀང་ད་ལ་མད་མད། སར་ཐ་སད་ད་ཡད་པར་ཁས་ལན་དགས་

པ་ཡན་ན། །ད་ཡང་རན་ཅང་འབལ་བར་འབང་བ་ཚད་མར་བས་ཏ། ཀན་

རབ་ས་མ་བཞན་ད་ཡད་པར་འདད་ཀ། ད་ལ་རང་རའ་ཡད་དན་འགར་མད་

ལང་ངར་སང་བ་ལར་རང་ངས་ནས་གབ་པ་ན་མན་ཏ། ལམ་རམ་ཆན་མ་

ལས། འདས་པ་ལ་སགས་པ་འད་དག་ཡ་མད་ཡང་མན་ལ། རང་ག་ང་བས་

གབ་པའང་མན་པ་དང་ལག་པའམ་བརན་པའ་དན་རན་འབལ་ག་དན་ཡན་

ག། ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །དས་ན་སན་བང་ཟན་པ་རམས་ད་ལའ་

དས་ལ་ལས་ནས་འདས་ཟན་ཀང༌། སར་འདས་ཟན་པ་མན་ལ། མ་འངས་པ་

ན་འབང་འགར་ད་དག་ཀང་ད་ལའ་དས་ས་མ་འངས་ཀང༌། སར་མ་འངས་པ་

མན་ན། །དས་ན། སད་པ་ལས། རལ་བ་འདས་དང་མ་བན་ཕགས་བཅར་

གང་བཞགས་པ། ཞས་གསངས་པ་ལར། བརད་པ་པ་རང་དས་ལ་ལས་པའ་

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

373

དས་གསམ་ག་རམ་གཞག་བད་ན་ན། སན་ག་དས་དང༌། ད་ལའ་དས་དང༌།

ཕ་མའ་དས་དང༌། ད་དག་ག་དས་ས་བན་པ་དང༌། བཞགས་པ་དང༌། འབན་

པའ་སངས་རས་ཞས་བས་ན་བདའ། །འདས་མ་འང་ག་དས་གཉས་ད་ལའ་

དས་ས་མ་གབ་ཀང༌། སངས་རས་ཀས་མཁན་པའ་ཚ་ཅག་ཅར་ད་མཁན་

པ་ཡན་ཏ། མཁན་དས་དང་གབ་དས་མཉམ་མ་དགས་པའ་ཕར་ཏ། དཔར་

ན། ད་རང་ག་དས་ས་ཁ་སང་བས་པ་ད་མད་ཀང་དན་པ་བཞན་ན། །གལ་

ཏ་སན་ག་དས་ས་བང་ཟན་པའ་སམས་ཅན་ད་རམས་ན། །སར་ཡད་ན།

ད་ལ་ཁ་ཅག་གས་གཞན་ཞག་ལ་ཁད་ཀ་ཕ་མ་ཡད་དམ་མད་ཅས་དས་པ་

ན། དས་བདག་ག་ཕ་མ་ཤ་ཟན་མད་ཅས་ལན་འདབས་ལ་འད་ཇ་ལར་ཡན་

ཞ་ན། སན་མད་ད། ངས་ཚག་གས་ད་ལར་བརད་ཀང་བསམ་དན་ན་སར་

ཤ་བའ་དས་བང་ནས་བརད་པའ་དས་དར་མད་པ་ལ་བསམས་པས་ན་མ་

འགལ་བའ་ཕར་ ར། །ད་ལ་མ་ཡན་པར་ཚག་ཟན་ལར་ན། ང་རང་ག་ཕ་མ་

ལས་མ་སས་པར་འགར་ཏ། དའ་ཕ་མ་ཤ་ནས་མད་པའ་ཕར་ར། །མ་ཁབ་

ན། མད་པ་ལས་བ་ས་བར་ཐལ་ལ། །ད་ལ་ནའང་མ་ཤ་བ་ཡད་ཀང༌། ཤ་

བའ་མ་ན་མད་ད། མ་ཡན་ན་གསན་པ་ཡན་དགས་པའ་ཕར་ར། །དས་ན་

མཁས་པ་ཁ་ཅག །རལ་པ་གང་དར་ཤ་བ་ཡན་ཟར་དགས་ཞས་གསངས་པ་

ན། རགས་པའ་གནད་ཕ་མ་མ་མཁན་པའ་གཏམ་མ། །ཚལ་འད་ལ་བ་ས་བ་

ལ་ཁ་བ་ཅག་ག་རགས་པའ་ཟད་མཐའ་མད་ཀང་མང་ད་དགས་ནས་མ་སས་

ཤང༌། ཐ་སད་འཇག་ཚལ་གཞན་དག་ཀང་འདར་བརད་པའ་རགས་འགས་

374

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཀས་ཤས་པར་བ་ས། ད་དག་ག་ཁད་པར་རགས་པ་ལ་རངས་ན་ན། ས་བ་

ས་ཕ་དང་ལས་འབས་སགས་ཁས་བངས་ཀང་དད་པས་དངས་པའ་ཡད་

དཔད་ཙམ་ཡན་ག། ཚད་མས་དངས་པའ་ཡད་ཆས་བརན་པ་ཐབ་པ་མན་

པའ་ཕར་ར། །དས་ན་ར་ཉད་ཀས་གསངས་པ་ལར་རང་རད་ལ་བག་ཆགས་

བཟང་ཞང་འཐག་པ་ཞག་འཇག་པར་འདད་ན་ན། ཚད་མས་ངས་པའ་ག་བ་

བརན་པ་བཙལ་བར་བའ། །མདར་ན་དངས་པ་རང་བཞན་གས་མད་ཀང༌།

ཐ་སད་ད་ས་མ་དང་སལ་པ་ལར་ལས་འབས་ལ་སགས་པའ་བ་བད་ཀ་རན་

འབལ་ཐམས་ཅད་ལགས་པར་འཐད་པའ་ཚལ་ཤས་དགས་ཏ། ད་ལར་ཤས་

ཤང་གས་ན་ན་ཕན་ཡན་ཡད་པར་མ་ཟད། རང་ལ་སན་ག་བག་ཆགས་

བཟང་བ་ཡད་པའ་རགས་ཀང་ཡན་ཏ། སད་པ་ལས། གང་ཞག་ཆས་འད་

སལ་དང་ས་མ་འདར་ཐས་ནས། །སམ་ཉ་མད་ཅང་སབ་ལ་ཕར་ཞང་སར་

བད་པ། །སམས་ཅན་ད་ན་རང་ནས་ཐག་ཆན་ཞགས་རགས་བ། །སངས་

རས་བ་བ་ཁག་ཁག་མང་ལ་ལག་བས་ཡན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །

གཞན་ཡང་ད་ལར་ཤས་དགས་ཏ། མ་ཤས་ན་དད་པ་ཡད་ཀང་རག་ཆད་ཀ་

མཐར་ལང་ནས་འཁར་བར་འཁར་ལ། ཤས་ན་ན་མཐའ་ད་གཉས་ལས་གལ་

ཏ་འཁར་བ་ལས་ཐར་བར་འགར་བའ་ཕར་ཏ། མགན་པ་ཀ་སབ་ཀས། ཡད་

པས་རམ་པར་མ་གལ་ཏ། །མད་པས་སད་པ་འད་ལས་ན། །དངས་དང་དངས་

མད་ཡངས་ཤས་པས། །བདག་ཉད་ཆན་པ་རམ་པར་གལ། །ཞས་དང༌། ཡད་

པ་པ་ན་བད་འགར་འག། །མད་པ་པ་ན་ངན་འགར་འག། །ཡང་དག་ཇ་བཞན་

དབ་མའ་ལགས་ཀ་ཟབ་དན་ག་སང་བ་བསས་པ་ཞས་བ་བ།

375

ཡངས་ཤས་ན། །

གཉས་ལ་མ་བརན་ཐར་བར་འགར། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར།།

སས་པ། སན་པ་མཆག་དང་ཀ་སབ་ཟ་གགས་ཀ། །དགངས་པ་ར་བཙན་བ་

མས་བཀལ་བ་བཞན། །ཟབ་དན་སང་བ་བསས་པའ་ཆ་འགའ་ཞག །དན་

གཉར་ཅན་ལ་ཕན་ཕར་ལགས་པར་བཤད། །རད་དང་བཀར་ས་གགས་

འདད་གཏན་སངས་ནས། །ཟབ་མའ་དན་འད་འཆད་ལ་ཞགས་གར་ཏ། །ས་

གསམ་རམ་དཀར་ཅ་སད་བསན་ད་ཡང༌། །མཐའ་བལ་ལ་བའ་ལམ་བཟང་

རས་ཕར་བས། །

ཅས་པ་འད་ན། ཤཀའ་དག་སང་གགས་པ་བཤད་སབ་རང་ཉད་ཀས་

མཁས་པའ་དགངས་པ་ཇ་ལར་རགས་པ་བཞན་དད་པས་ཀན་ནས་བསངས་

ཏ་ཅ་ན་དགན་ཉད་ད་སར་བའ། །ཤ་བ། བཀ་ཤས།། །།

376

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་

པར་བཤད་པ་ཐར་ལམ་གསལ་བད་ཅས་བ་བ།

༄༅། །ན་མ་མཉ་ཤ་ཡ། ས་བ་ཟ་མད་འདན་པ་ཟས་གཙང་སས།།

བམས་བརའ་གཏར་ཆན་མ་ཕམ་འཇམ་པའ་དབངས། །ཤང་ར་ཆན་པ་

ཀ་སབ་ཐགས་མད་སགས། །འཛམ་གང་རན་གར་མཁས་པའ་ཚགས་ལ་

འདད། །རལ་བའ་མཁན་པའ་རང་གཟགས་འཇམ་པའ་དབངས། །ངར་སག་

གར་རལ་ར་བཙན་ཙང་ཁ་བ། །ཡབ་སས་བརད་པར་བཅས་པའ་ཞབས་

བཏད་ནས། །བདག་མད་ལ་བའ་རམ་པ་རབ་བཤད་བ། །

ད་ལ་འདར་ཐར་འདད་ཀ་སས་བས་གང་ད་འཇག་པར་བ་བའ་གཞ་

ན། རལ་བའ་བསན་པ་རན་པ་ཆ་ཉད་ཡན་ལ། དར་འཇག་པའ་ས་ལ་མ་

འད་བ་ཡད་ཀང་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བ་ཁས་ལན་མ་ལན་ག་ས་ནས་

ཀང་བསན་པ་ལ་ཞགས་མ་ཞགས་ས་འཇག་པ་ན་ས་གཅག་ཡན་ན། །བསན་

པ་ལའང་ལང་རགས་གཉས་ཡད་པ་ལས། རགས་པའ་བསན་པའ་གཙ་བ་

ན་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བ་ཉད་ཡན་ལ། རགས་བའ་བདག་མད་ལ་ཕ་

རགས་ཀས་ཕ་ན་མང་ཡང་འབད་པའ་ཚ། གབ་མཐའ་རམ་པ་བཞའ་འདད་

ཚལ་དང་བསན་དགས་ཀ། ད་བཞ་བ་གང་རང་དང་མ་མཐན་པའ་བདག་

མད་རགས་པའ་ལ་བ་ཡད་པར་ཁས་ལན་ད་མ་རང་ས། བདག་མད་ཁས་

ལན་པའ་ཚལ་ལ་ན་གབ་མཐའ་བཞར་ངས་པའ་ཕར་ཏ། མཁས་གབ་རས།

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

377

ད་ཡང་བད་བར་གཤགས་པའ་བསན་པ་ལ་བདག་མད་ཁས་ལན་པའ་གབ་

མཐའ་བཞར་ངས་ཀ། བཞ་བ་གང་དང་ཡང་མ་མཐན་པའ་བདག་མད་པའ་

ལ་བ་དང་ད་ཉད་གམས་པར་བད་པའ་རམ་གཞག་ས་ཞག་གས་ཅ་ཙམ་སས་

ས་ཟན་ཀང༌། རལ་བའ་བསན་པ་ལས་ཕ་རལ་ཏ་གར་བར་བརད་པར་བའ།

མཁས་པ་དགས་པའ་ལམ་ད་བ་གས་དང་ལན་པ་དག་གས་ཡད་ཆས་པར་

བ་བ་མན་ན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །དས་ན་བདག་མད་ཕ་རགས་

རམས་གབ་མཐའ་བཞའ་འདད་ཚལ་ག་རམ་པ་དང་མཐན་པར་ར་ཡབ་སས་

ཀ་བཞད་པ་ཇ་ལ་བ་བཞན་གཏན་ལ་དབབ་པར་བའ། །

འད་ལ་གཉས། སར་བསན་པ་དང༌། ས་སར་བཤད་པའ། །དང་པ་ན།

རང་ཅག་ག་རད་ཀ་བདག་འཛན་ན་འཁར་བའ་ར་བ་ཡན་ལ། ད་དངས་ས་

སང་བའམ་སང་བའ་བག་ཆགས་འཐག་པ་འཇག་པ་ན་བདག་མད་རགས་པ་

ལ་རག་ལས་པས་ད་ལ་ཐས་བསམ་གས་འཇག་དགས་ས། །དས་ན་གབ་

མཐའ་བཞ་བས་ཀང་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བ་ད། ཐར་བར་བགད་པའ་

ལམ་ག་སག་ཡན་པར་འདད་པ་ལ་ཁད་པར་མད་ད། བདག་མད་མ་རགས་

པར་ཐར་བ་ཐབ་པ་མ་སད་ཅས་འདད་པ་ལ་ཁད་པར་མད་པའ་ཕར་ར། །ད་

ལ་ནའང་བདག་མད་འདད་ཚལ་ལ་ཁད་པར་ཡད་ད། བ་བག་ས་བ་ཁ་ཅག་

གང་ཟག་རག་གཅག་རང་ཅན་གས་སང་བ་ད། གང་ཟག་ག་བདག་མད་ཕ་

མའ་དན་ད་འདད་ལ། དབ་མ་རང་རད་པ་མན་ཆད་ཀ་རང་ས་རམས་ཀས།

གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ཡད་ཀས་སང་བའ་སང་ཉད། གང་ཟག་ག་

378

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བདག་མད་ཕ་མར་འདད་པ་ལ་ཁད་པར་མད་པའ་ཕར་ཏ། མཁས་གབ་རན་

པ་ཆས། བ་བག་ས་བ་དང་མད་ས་བ་དང་སམས་ཙམ་པ་དང་དབ་མ་རང་

རད་པ་དག་གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ཡད་རམ་པར་བཅད་ཙམ་རགས་

པས་གང་ཟག་ག་བདག་མད་མཚན་ཉད་རགས་པ་རགས་པར་བཞད་པ་ལ་

འད་མད། ཞས་གསངས་ཤང༌། ཚལ་ད་བཞན་ད་རའ་དང་ངས་རམ་འབད་

དང༌། མཁས་གབ་ཀ་སང་ཐན་སགས་ད་མ་ལས་བཤད་པའ་ཕར་ར། །ཐལ་

འགར་བས་ན་ད་འདའ་བདག་མད་ད། གང་ཟག་ག་བདག་མད་རགས་པར་

བཞད་ད། །

སར་ནང་ས་ཐམས་ཅད་ཀས་ན་རག་གཅག་རང་དབང་ཅན་གས་

བདག་མད་ཐབས་ལན་པར་མཚངས་པ་ཡན་ཏ། འད་ལར་གཞན་ས་ཕ་རལ་

བ་རམས་ཀས། བདག་ད་རང་ག་ཕང་བ་དང་གཅག་གམ་ཐ་དད། རག་གམ་

མ་རག་གང་ཡན་དཔད་པ་ན། ར་མཚན་ཕན་ཅ་ལག་ལ་བརན་ནས། བདག་

ད་ཉད་ཕང་བ་དང་དན་གཞན་ད་ཁས་བངས་པ་ཡན་ལ། ད་ཡང་བདག་ད་

རང་ར་བར་བ་ངར་སང་བས་ཕང་བ་དང་གཅག་ཏ་མ་འཐད་པར་མཐང་ནས་

ད་དང་ང་བ་ཐ་དད་ཡན་པར་ཁས་བངས་པའ་ཕར་ར། །ཕང་བ་ས་འཇག་

བད་ཀང་བདག་ད་ན་ས་འཇག་མ་བད་པའ་རག་དངས་དང༌། ཆ་ཤས་མད་

པའ་གཅག་པ་དང༌། ཕང་བ་སགས་ལ་མ་བལས་པའ་རང་དབང་ཅན་ག་

ཁད་ཆས་གསམ་དང་ལན་པར་འདད་པ་ན། ཕ་རལ་པ་རམས་ལ་ཁད་པར་

མད་ལ། ཚད་སགས་ཀ་ཁད་པར་འདད་ཚལ་མ་འད་བ་མང་ང༌། །རང་ས་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

379

སངས་རས་པ་རམས་ཀས་ན་བདག་ད་རང་ག་ཕང་བ་དང་གཅག་གམ་ཐ་

དད་རག་གམ་མ་རག་གང་ཡན་དཔད་པ་ན། ཕང་བ་མ་རག་པས་བདག་ཀང་

མ་རག་ཅང༌། ཕང་བ་ལས་དན་གཞན་པའ་བདག་ཡད་པ་ལ་རགས་པས་

གནད་པར་མཐང་ནས། ཕང་བ་ལའམ་ལ་བ་གང་རང་དང་གཅག་ཡན་པའ་

བདག་ཞག་ངས་པར་ཡད་དགས་སམ་ས། བ་བག་ས་བ་ཁ་ཅག་ཕང་བ་ལ་

ར་ར་དང་ལའ་ཚགས་པ་དང་རན་གང་རང་གང་ཟག་ཏ་འདད་ལ། སམས་

ཙམ་པས་ཀན་གཞའ་རམ་པར་ཤས་པ་དང༌། རང་རད་པ་དང་མད་ས་བས་

ཡད་ཀ་རམ་ཤས་ཉད་གང་ཟག་ག་མཚན་གཞར་འདད་ད། །ད་ལ་བ་ལ་

དགངས་ནས། འཇག་པ་ལས། ལ་ཆར་ཡང་འདད་ཁ་ཅག་སམས་གཅག་

འདད། ཞས་དང༌། འཇག་པའ་རམ་བཤད་ལས་ཀང༌། རང་ག་ས་བ་རམས་

ཀས་ཀང་ཕང་བ་ལས་ང་བ་ཐ་དད་པའ་བདག་མད་ད་སམ་ཞང་འཁལ་བས་

ཕང་བ་ཙམ་བདག་ཏ་ཁས་བངས་ཏ། ད་གཉས་གང་རང་ཞག་ཏ་ཁས་བངས་

དགས་སམ་ད་བསམ་པའ། །ཞས་གསང༌། ཐལ་འགར་བས་ན་རང་ག་ཕང་

བ་ལས་དན་གཞན་པའ་བདག་དང༌། ཕང་བ་ཉད་བདག་ཏ་མ་འདད་ཀང་ཕང་

བ་ལ་བཏགས་པའ་ང་ཙམ་ཞག་བཞད་ད། །

ད་ཡང་ཕ་རལ་པས་བདག་ཁས་ལན་དགས་སམ་ནས་གང་ཟག་ག་

བདག་ཁས་ལན་པ་ཡན་ལ། ནང་བས་ན་བདག་ཙམ་ཁས་ལན་ཡང་གང་

ཟག་ག་བདག་ཁས་མ་ལན་ན། །དན་ས་ས་གཉས་ཀས་ཆས་ཀ་བདག་མད་

ཀ་ཐ་སད་མ་བད་ཀང༌། ཆས་ཀ་བདག་ཁས་ལན་པ་མན་ལ། རང་རད་པ་

380

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

མན་ཆད་ཀ་རང་སས་ན། ཐར་བ་ཙམ་ཐས་པ་ལ་ཆས་ཀ་བདག་མད་རགས་

དགས་པར་མ་བཞད་ད། གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ཡད་ཀས་སང་བའ་

བདག་མད་རགས་ཤང་གམས་པར་བས་པ་ཙམ་གས་ཐར་བ་ཐབ་ནས་པར་

བཞད་པའ་ཕར་ར། །ཐལ་འགར་བས་ན་ཆས་དང་གང་ཟག་ག་བདག་མད་

གཉས་ཀ་མ་རགས་པར་ཐར་བ་ཐབ་ནས་པར་མ་བཞད་ད། །

བ་བག་ས་བ་ཁ་ཅག་གང་ཟག་རག་གཅག་རང་དབང་ཅན་ད་འཛན་

པའ་རག་པ་ད། བདག་འཛན་ལན་སས་ས་འདད་པ་དང༌། ཁ་ཅག་རང་མད་

ས་བ་ཡན་ཆད་ཀས་ད་ཡན་ན། བདག་འཛན་ཀན་བཏགས་ཡན་པས་ཁབ་

པ་ཅས་བཞད་ལ། གང་ཟག་རང་ས་ཐབ་པའ་རས་ཡད་ད་འཛན་པའ་རག་

པ་ལ། བདག་འཛན་ལན་སས་ཁབ་ཆ་བར་བཞད་ད། སང་ཐན་ཆན་མ་

ལས། བ་བག་ས་བ་ནས་དབ་མ་རང་རད་པའ་བར་ཐག་པ་ཆ་ཆང་ག་རང་

ས་སའ་ལགས་ལ་ཡང་གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ཡད་ད་འཛན་པ་ཉད་

གང་ཟག་ག་བདག་འཛན་ལན་སས་ཀ་འཛན་སངས་ཡན་པར་འདད་ལ།

ཞས་དང༌། རང་ས་ཁ་ཅག་རག་གཅག་རང་དབང་ཅན་ག་གང་ཟག་ཏ་འཛན་

པ་གང་ཟག་ག་བདག་འཛན་ལན་སས་ས་འདད་པ་དང༌། ཁ་ཅག་ད་ཀན་

བཏགས་ཡན་ཀང༌། ཞས་སགས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །འ་ན། ད་འདའ་

བདག་མད་ད། མད་གང་ག་དན་ཡན་ཞ་ན། ད་འཁར་ལ་དང་པས་བསན་

པའ་བདག་མད་ཀ་དན་ཡན་པར་གབ་མཐའ་ས་བ་བཞས་འདད་ལ། ཐལ་

འགར་བས་ན་ད་ཙམ་མན་པར་ཡང་བཞད་ད། །ད་ལར་ཡན་ཀང༌། འཇག་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

381

པའ་ཊཀ་ལས། གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ཡད་ད་འཛན་པ་ན། གབ་

མཐས་བ་མ་བསར་བ་ལ་ཡང་ཡད་མད་ཀང༌། གང་ཟག་ཕང་བ་དང་མཚན་

ཉད་མ་མཐན་པར་གཞན་ད་ཡད་པར་འཛན་པ་ན་གབ་མཐས་བ་མ་བསར་

བ་ལ་མད་ད། །ཞས་ཕ་མ་འད་ལ་ཀན་བཏགས་ཀས་ཁབ་པར་བཤད་པ་ན་

ཐལ་འགར་བའ་ལགས་ཀ་དབང་ད་བས་པར་གསལ་ཏ། གཞན་ད་ན་དང་

ངས་རམ་འབད། སང་ཐན། དཀའ་འགལ། ས་བདན་མན་སལ་སགས་ནས།

གང་ཟག་རང་ག་ཕང་བ་དང་མཚན་ཉད་མ་མཐན་པའ་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་

ཡད་ད་འཛན་པའ་རག་པ་ཉད། རང་རད་པ་མན་ཆད་ཀ་རང་སའ་ལགས་ཀ་

བདག་འཛན་ལན་སས་ས་བཤད་པ་དང་འགལ་བའ་ཕར་ར། །མདར་ན་ཐག་

པ་གསམ་ཀའ་མཐང་སམ་བར་ཆད་མད་ལམ་དང་རམ་གལ་ལམ་ག་དངས་

ཀ་གཞལ་བ་གང་ཡན་ལ་ཚག་ཙམ་བརད་པའ་བརལ་བརགས་ཀས་ཕན་

དཀའ་བས། ད་དག་ག་གཞལ་བ་བདག་མད་རམས་འདར་འཆད་པ་བཞན་

རང་གས་ངས་པར་བ་དགས་ས། །

གཉས་པ་ས་སར་བཤད་པ་ལ་བཞ་ལས། དང་པ་ན། བ་བག་ས་བ་ཁ་

ཅག་ཕང་བ་དང་གཅག་དང་ཐ་དད་གང་དའང་བརད་ད་མད་པའ་བདག་ཁས་

ལན་ལ། ཁ་གཅག་རང་ར་ཐབ་པའ་བདག་ཁས་ལན་ཡང༌། ད་ཐམས་ཅད་

ཀང་རག་གཅག་རང་དབང་ཅན་ག་བདག་མད་པར་འདད་པ་ལ་འདའ། །རག་

གཅག་རང་དབང་ཅན་ཞས་པ་ན་སར་བཤད་པ་ལར་ཡན་ལ། ད་འགག་པའ་

རགས་པ་མང་ཡང༌། བས་ན། གང་ཟག་ཆས་ཅན། རག་གཅག་རང་དབང་

382

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

མ་ཡན་ཏ། མ་རག་ཅང་གཞན་དབང་ཅན་ཡན་པའ་ཕར། དཔར་ན་བམ་པ་

བཞན། ཁབ་ས། མ་རག་ན། རག་གཅག་རང་དབང་ཅན་ཡན་པར་འགལ་བའ་

ཕར། རགས་དར་ཐལ། གདགས་གཞའ་ཕང་བ་མ་རག་ཅང་གཞན་དབང་

ཅན་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཕང་བ་ས་ཞང་འཇག་པ་དང་ལས་ཉན་ག་

གཞན་དབང་ཅན་ཡན་པའ་ཕར། ས་མ་ལ་ཁབ་པ་ཡད་ད། གང་ཟག་རང་

ག་ཕང་བ་ལ་བརན་ནས་འཇག་དགས་པའ་ཕར་ར། །ད་ལར་དཔད་པའ་ཚ་

གང་ཟག་མ་རག་པར་རགས་པས། རག་གཅག་རང་དབང་ཅན་ཡན་པར་བ་

ངར་ཁགས་ལ། ད་ཁགས་པས་གང་ཟག་རང་ག་ཕང་བ་ལས་དན་གཞན་ད་

ཡད་པར་ཁགས་ནས། རག་གཅག་རང་དབང་ཅན་ག་བདག་མད་པར་ངས་

པར་འགར་ར། །ད་འདའ་བདག་མད་ངས་ཤང་བསམས་ན། བདག་མད་ཕ་

མ་བསམས་པ་མ་ཡན་པས་བདག་འཛན་ལན་སས་ལ་དངས་ས་མ་གནད་

ཀང༌། བདག་མད་རགས་པ་བསམ་པ་ཡན་པས་བདག་འཛན་ཀན་བཏགས་

ལ་ན་དངས་ས་གནད་པ་ཡན་ན། །

གཉས་པ་ལ། རང་ར་ཐབ་པའ་བདག་མད་ད་གང་ཟག་ག་བདག་མད་

ཕ་མ་མཚན་ཉད་རགས་པར་རང་རད་པ་མན་ཆད་ཀ་རང་སས་འདད་ཀང༌།

མད་ས་བའ་འདད་པའ་གཙ་བ་ཡན་པས་སབས་འདར་བཤད་ན། རའ་དང་

ངས་རམ་འབད་ལས། གང་ཟག་ག་བདག་མད་ན། རང་ས་ཐག་པ་ཆ་ཆང་

ག་གབ་མཐའ་ས་བ་གཞན་ག་ལར་ན། གང་ཟག་ཕང་བ་དང་མཚན་ཉད་མ་

མཐན་པའ་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ས་མད་པ་ཙམ་ལ་འདད་ད། །དའ་ཚལ་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

383

ན། ང་ཞས་འཛན་པའ་གཞའ་བདག་འད་ཕང་བའ་ར་བ་ལ་བ་དང༌། ཕང་བ་

རམས་དའ་ཁལ་བ་ལར་འཛན་ཏ། ངའ་གཟགས། ངའ་ཚར་བ་ཞས་སགས་

ས་འཛན་པས་ཕང་བ་རམས་བདག་དའ་ཡན་ན་ཞས་པས་དབང་བསར་

བར་འཛན་པའ་ཕར་ར། །དས་ན་ར་ཁལ་ལར་ཕང་བ་དང་མཚན་ཉད་མ་

མཐན་པར་རང་ར་ཐབ་པར་སང་བ་ད་བཞན་ད་ཡད་པར་ཞན་པ་ན་རས་

ས་ཡད་པར་འཛན་པའ། །ད་བཀག་པ་ན་གང་ཟག་ད་ཕང་བ་ལ་བཏགས་པ་

ཙམ་ད་འགར་ཏ། ཙམ་གས་ན་ཕང་བ་ལས་དན་གཞན་ད་ཡད་པ་གཅད་

ད། །ཞས་དང༌། ད་བཞན་ད་སང་ཐན། ས་བདན་མན་སལ་སགས་ལས་ཀང་

བཤད་ད། །

དས་ན་གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ཡད་ད་འཛན་པའ་རག་པ་

དས། གང་ཟག་ད་རང་ག་ཕང་བ་ལ་བཏགས་པའ་ཆས་ས་མ་འཛན་པར་ད་

ཕང་བ་ལ་ཕར་མ་བལས་པའ་དབང་སར་བ་པའ་ར་བ་ལ་བ་དང༌། ཕང་བ་

རམས་ད་ལ་ཚར་བལས་པའ་ཁལ་བ་ལ་བར་དབང་བསར་བར་འཛན་པ་

ན། དའ་འཛན་ཚལ་ཡན་ལ། རག་པ་འད་ལ་གང་ཟག་ཕང་བ་དང་ང་བ་ཐ་

དད་པའ་འཛན་ཚལ་ཡད་ཀང༌། གང་ཟག་ཕང་བ་དང་རས་ཐ་དད་ད་འཛན་

པའ་ཐ་སད་འཇག་རན་ལ་མད་ད། དང་ངས་རམ་འབད་ལས། ད་ལ་ཕང་

བ་དང་མཚན་ཉད་མ་མཐན་པའ་གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ཡད་ད་

འཛན་པ་ན་གང་ཟག་རང་ལག་སགས་ཀ་ཆས་ལས་རས་གཞན་ད་འཛན་

པ་ཡན་པས། ཞས་དང༌། ར་ཤའ་རམ་བཤད་ལས། བདག་དང་ཕང་བ་ར་

384

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཁལ་ལར་འཛན་ན་ད་གཉས་ང་བ་ཐ་དད་པར་འཛན་པར་མ་འགར་རམ་སམ་

ན། ད་གཉས་རས་གཞན་ད་འཛན་པ་འཇག་རན་ག་ཐ་སད་ལ་མད་ད། ཞས་

གསངས་པའ་ཕར་ར། །གཞན་ཡང༌། རག་པ་ད་ལ་རས་ཐ་དད་ཀ་འཛན་

སངས་ཡད་ད། རག་པ་ད་མངན་གར་ད་རད་ལ་ཡད་པའ་གང་ཟག་གས།

རང་ག་ལས་ངན་པ་འད་དང༌། ལའ་ལས་བཟང་བ་ལ་བ་བར་དབང་བང་

ན་བར་བ་པར་མངན་གར་ད་ཞན་པ་ཡད་པའ་ཕར་ཏ། རམ་འགལ་ལས།

མཆག་གཞན་དན་ད་གཉར་ཕར་དང༌། །ས་འཇག་བ་ཅན་ཉད་ཀ་ཕར། །ས་

བ་འད་ཡས་དབང་སགས་ལས། །བདག་ན་ཐ་དད་ཤས་པར་འགར། །ཞས་

གསངས་པའ་ཕར་ར། །

གཞན་ཡང་འཇག་ཊཀ་ལས། ལགས་ད་དག་གས་གང་ཟག་རས་

ཡད་ད་མད་པར་རགས་པར་འདད་ཀང༌། རམ་ཤས་གཉས་པ་རས་ཡད་ད་

མད་པར་རགས་པར་མ་འདད་པས། གང་ཟག་རང་ར་ཐབ་པའ་རས་ས་མད་

པར་ས་བ་ན། གང་ཟག་ག་རང་ག་ལག་པ་ནས་ཡན་ག། གང་ཟག་ག་མཚན་

གཞ་རམ་ཤས་ལ་ད་ལར་འདད་པ་མན་ན། །ཞས་འབང་བ་ལར། ཁད་པར་

ཕད་དགས་ཏ། རང་རད་པ་དང་རམ་རག་པ་སགས་ཀས་གང་ཟག་རང་

ལག་ནས་བཏགས་ཡད་ད་འདད་ཀང༌། རམ་ཤས་ཡན་པའ་གང་ཟག་ན་རས་

ཡད་ད་འདད་པས་ས། །ད་འདའ་བདག་མད་གཏན་ལ་འབབ་བད་ཀ་རགས་

པ་མང་ཡང༌།

འདར་ཅང་ཟད་བརད་པ་ལ་གཉས། རགས་འགད་པ་དང༌། ཚལ་སབ་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

385

པའ། །དང་པ་ན། རང་ར་ཐབ་པར་སང་བའ་བདག་ཆས་ཅན། ཕང་བ་དང་

མཚན་ཉད་མ་མཐན་པའ་རང་ར་ཐབ་པའ་བདག་ཏ་མད་ད། ཕང་བ་དང་

རང་ར་ཐབ་པའ་གཅག་དང་རང་ར་ཐབ་པའ་ཐ་དད་གང་རང་ད་མ་གབ་པའ་

ཕར། དཔར་ན། ར་བང་ག་ར་བཞན་ཞས་པ་ན། འབལ་ཟ་མ་དམགས་པའ་

རགས་ས། །ཚལ་སབ་པ་ལ་གཉས། ཁབ་པ་དང༌། ཕགས་ཆས་ས། །དང་པ་

ན། སར་གཅག་དང་ཐ་དད་གང་ད་མད་ན་མད་པར་ངས་པའ་སབས་ཀས་

འགབ་ལ། ཕགས་ཆས་ཀ་ཟར་དང་པ་ན། ད་ལར་སང་བའ་བདག་ཆས་ཅན།

ཕང་བ་དང་རང་ར་ཐབ་པའ་གཅག་ཏ་མད་ད། ཕང་བ་དང་ཐ་དད་ད་སང་

བའ་ཕར། ཁབ་ས། ཕང་བ་དང་རང་ར་ཐབ་པའ་གཅག་ཏ་ཡད་ན། ད་དང་

གཅག་ཡན་དགས་ལ། ད་དང་གཅག་ཡན་ན་ཐ་དད་ད་སང་བ་མ་འཐད་པའ་

ཕར་ར། །རགས་ས་མ་སབ་པ་ན། ད་ཆས་ཅན། ཕང་བ་དང་ཐ་དད་ད་སང་

བ་ཡན་ཏ། ད་དང་རང་ར་བར་སང་བའ་ཕར་ར། །རགས་རད་གཞའ་སང་

ད་གབ་པ། ཟར་ཕ་མ་ན། ད་ཆས་ཅན། ཕང་བ་དང་རང་ར་ཐབ་པའ་ཐ་དད་

ད་མད་ད། ཕང་བ་ལས་དན་གཞན་ད་མད་པའ་ཕར། ཁབ་ས། རང་ར་ཐབ་

པའ་ཐ་དད་ད་ཡད་ན། ཕང་བ་ལ་མ་བལས་པར་ཡད་དགས་པའ་ཕར་ར། །

ཕགས་ཆས་ཀ་ཟར་ས་མའ་རགས་ན། འགལ་ཟ་དམགས་པའ་རགས་ཡན་

ལ། ཕ་མ་འད་འབལ་ཟ་མ་དམགས་པའ་རགས་ཡན་ན། །གང་ག་རགས་

ཕ་མ་ད་སབ་པ་ན། ད་ཆས་ཅན། ཕང་བ་ལས་དན་གཞན་ད་མད་ད། ཕང་

བའ་སང་ད་བཏགས་ནས་བཞག་པའ་ཕར་ར། །རང་རད་པ་མན་ཆད་ཀ་

386

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

རང་སས་ད་འདའ་བདག་མད་ད་རགས་ཤང་གམས་པར་བས་པ་ཉད་ཀས་

བདག་འཛན་སངས་ཏ་ཐར་བ་ཐབ་ནས་པར་བཞད་ཅང༌། ས་སའ་རད་ཀ་ད་

འདའ་བདག་འཛན་ལན་སས་ད་འཁར་བའ་ར་བར་ཡང་བཞད་ད། །

གསམ་པ་ན། སམས་ཙམ་པའ་ལགས་ཀ་གང་ཟག་ག་བདག་མད་ན་

སར་བཤད་ཟན་པ་ལར་ཡན་ལ། ཆས་ཀ་བདག་མད་འཇག་ཚལ་ན་གཉས་

ཏ། ང་བ་དང་ཁད་པར་ལ་ཀན་བཏགས་པའ་ཀན་བཏགས་རང་ག་མཚན་

ཉད་ཀས་མ་གབ་པ་དང༌། གཟགས་ས་སགས་ཕ་དན་གས་སང་བའ། །ད་

གཉས་ཀའང་འཁར་ལ་བར་པའ་བསན་དན་ཡན་པར་འཁར་ལ་ཐ་མས་

བསབ་པར་འདད་ལ། དགངས་འགལ། བང་ས། ཐག་བསས། བས་བ་སགས་

ནས་བཤད་པའ་དན་ར་ཉད་ཀས་ལགས་བཤད་སང་བ་ལས་གཏན་ལ་ཕབ་

པ་ལར། མཁས་གབ་རན་པ་ཆས་སང་ཐན་ནས་རས་པར་བཤད་པའ་སང་

བ་བས་ན་འད་ལར་ཡན་ཏ། ཉན་ཐས་ས་གཉས་ཀས་གཟགས་སགས་ང་

བ་དང་ཁད་པར་ད་ཀན་བཏགས་ཀ་གཞར་རང་ག་གནས་ལགས་ཀ་དབང་

གས་གབ་པར་འདད་ལ། ད་འདའ་ཀན་བཏགས་ན། སན་པ་སགས་ལ་འད་

ན་གཟགས་ས་ཞས་བཏགས་པ་ན་ང་བ་དང༌། འད་ན་གཟགས་ཀ་ས་བའ་

འགག་པའ་ཞས་སགས་ས་བཏགས་པ་ན་ཁད་པར་ད་བཏགས་པ་ཡན་

ལ། སན་པ་སགས་ང་བ་དང་ཁད་པར་ད་ཙམ་ད་ཡད་པས་མ་འགག་ཅང་

དར་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པ་འགག་པ་ཡན་ ན། །ད་ཡང་གཟགས་

སགས་ང་བ་དང་ཁད་པར་ག་ཐ་སད་ཀ་གཞ་ཡན་པ་ན། མང་བརས་བཞག་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

387

པ་ཙམ་ཡན་ཀང་ཡད་ལ། དར་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པ་ན་མད་པས་

ད་ལར་སང་བ་ལར་གབ་པ་ཁགས་དགས་ས། །ད་ལ་གཟགས་སགས་ང་བ་

དང་ཁད་པར་ག་ཐ་སད་ཀ་གཞར་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པ་རགས་པ་

ལ་སང་བའ་སང་བ་ཙམ་ན། རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་མ་གབ་པའ་ས་བཏགས་

ས་མད་ས་པས་ཀང་གབ་ཅང༌། རག་པ་ད་འཁལ་ཤས་སའང་དས་གབ་པས་

སང་བ་ད་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་མ་གབ་པ་ཙམ་ཆས་ཀ་བདག་མད་ཕ་མ་

མན་ན། །འ་ན་ཅ་ཞ་ན། འདར་ན་མད་ས་བས་བག་ཆགས་བརན་པ་ལས་བང་

བའ་མག་ག་རམ་ཤས་སགས་དབང་ཤས་རམས་ན་རང་ག་སང་ཡལ་ལ་

མ་འཁལ་བར་འདད་ཅང༌། དབང་ཤས་ད་རམས་ལ་ཡལ་གཟགས་སགས་

རམས་ང་བ་དང་ཁད་པར་ག་ཐ་སད་བཏགས་པའ་གཞར་རང་ག་མཚན་

ཉད་ཀས་གབ་པར་སང་ཞང་སང་བ་ལར་གབ་པར་འདད་པས། དར་གབ་པ་

བཀག་ནས་བཀག་པ་ད་ཆས་ཀ་བདག་མད་ད་འཇག་ག ད་ཡང་རམ་རག་

པའ་སབས་འདར་བར་བང་ག་སས་བས་སན་པ་མཐང་བའ་ཚ། མག་ཤས་

ད་ལ་སན་པ་སན་པར་སང་བ་དང༌། སན་པ་ཕ་རལ་དན་ད་སང་བ་དང༌།

སན་པ་འད་ན་གཟགས་ས་འད་ན་གཟགས་ཀ་ས་བའ་ཞས་སགས་ཀ་ཐ་

སད་འཇག་པའ་འཇག་གཞར་གར་བའ་སན་པར་སང་བའ་སང་ཚལ་གསམ་

ཡད་ད། །

དའ་ར་མཚན་ན། མག་ཤས་ལ་སན་པ་ཚལ་ཇ་ལར་སང་བའ་སང་

བ་ད་ཉད་དན་པའ་ཡལ་ད་བས་ནས་ད་ལ་ཞན་ཏ་འད་ན་སན་པའ་འད་སན་

388

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

པའ་ས་བའ་ཞས་སགས་ཀ་ཐ་སད་བད་པའ་རག་པ་སན་འཛན་མག་ཤས་

དས་རང་སབས་ཀས་འདན་ཅང༌། སན་པའ་ཞས་བརད་པའ་དན་དའ་ང་

བ་གང་ཡན་དས་ན། སན་འཛན་མག་ཤས་ལ་སན་པ་ཇ་ལར་སང་བའ་སང་

བ་ད་ཉད་ལ་ཞན་ནས་དའ་ང་བ་གཟགས་ཡན་ན་ཞས་ལན་འདབས་པའ་

ཀན་སང་ག་རག་པ་མག་ཤས་དའ་སབས་ཀས་འདན་ནས་པས་ས། །དས་

ན་སན་འཛན་མག་ཤས་ལ་སན་པ་སན་པར་སང་བའ་ཚ་མང་བརའ་བཞག་

ཙམ་མ་ཡན་པར་རང་ག་གནས་ཚལ་ག་ངས་ནས་གབ་པར་སང་བའ་སང་

ཚལ་ཡད་པར་ཤས་པས། མག་ཤས་ཀ་ང་བར་སན་པ་སན་པ་ཞས་པའ་ཐ་

སད་འཇག་པའ་འཇག་གཞར་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པར་སང་བའ་

དན་ན་ད་ཡན་ན། །ད་ལར་ནའང་རགས་དཀའ་བའ་གནས་ཡན་པས་བ་ནང་

ད་ཕགས་པའ་རམ་དཔད་ཅན་དག་གས་རགས་ནས་ཀ། གཞན་ན་ཚག་

ཙམ་ལའང་འཁལ་བར་འགར་ར། །

དའ་ཕར་རམ་རག་པས་ས་སའ་རད་ཀ་སན་འཛན་དབང་བའ ་

མངན་སམ་ཡང་རང་ག་སང་ཡལ་ལ་འཁལ་བར་འདད་ཅང༌། དས་དངས་

ནས་སས་པའ་རག་པ་ད་ཞན་ཡལ་ལ་འཁལ་པའ་ཆས་ཀ་བདག་འཛན་ད་

འདད་ད། །དན་ས་ས་གཉས་ཀས་སན་པ་ལ་སན་པའ་ཞས་བརད་པའ་སའ་

བརད་བའ་རང་ལག་རག་བཏགས་ཡན་པས་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་མ་

གབ་ཅས་འདད་ཀང༌། སན་པ་སན་པ་ཞས་པའ་ས་འཇག་པའ་གཞར་རང་ག་

མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པར་འདད་པས་རམ་རག་པ་དང་མ་འད་བའ་ཁད་པར་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

389

ཆའ། །ད་གཉས་ཀ་ཁད་པར་སར་ག་བད་བར་བརད་ན། འདར་རམ་རག་པ་

དང་དན་ས་ས་གཉས་ཀ་འདད་ཚལ་ལ་ཁད་པར་ཡད་པར་ཐལ། རམ་རག་

པའ་སབས་འདར་གཟགས་སགས་རང་འཛན་རག་པའ་ཞན་གཞར་རང་

ག་མཚན་ཉད་ཀས་མ་གབ་པར་འདད་པ་ན་རག་པའ་ཞན་གཞའ་རང་ལག་

ཙམ་ལ་མ་བད་ཀ། དའ་གཞ་ལག་བག་ཆགས་བརན་བང་ག་དབང་ཤས་ལ་

གཟགས་སགས་ཀ་ཐ་སད་གང་ལ་འཇག་པའ་གཞར་སང་བའ་སང་ཚལ་

ལར་ག་དན་ལ་འདད་ཅང༌། སང་བ་ལར་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་མ་གབ་པར་

འདད་ལ། མད་ས་བས་ན་སན་པ་ལ་གཟགས་ས་ཞས་པའ་སའ་བརད་བའ་

ཆ་ལ་བ་རང་གས་མཚན་ཉད་ཀས་མ་གབ་པར་འདད་ཀང༌། བཤད་མ་ཐག་

པའ་སང་ཚལ་ལར་རང་གས་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པར་འདད་པའ་ཕར་ར། །

དའ་ར་མཚན་ཡང་ཡད་ད།

མད་ས་པས་ན་དབང་ཤས་དན་མཐན་ལ་ད་ལར་ཤར་བ་ད་དངས་

པའ་གནས་ཚད་ཀས་ཤར་བར་འདད་ལ། རམ་རག་པས་ན་མག་ཤས་

སགས་ལ་ད་ལར་སང་བ་ད་རང་ག་གནས་ཚད་ཀ་དབང་གས་ཤར་བ་མན་

ག། མ་རག་བག་ཆགས་ཀ་དབང་གས་ཤར་བར་མ་ཟད། ཐག་མ་མད་པ་

ནས་འད་ན་གཟགས་ས། །འད་ན་གཟགས་ཀ་ས་བ་དང་འཇག་པའ་ཞས་

སགས་ང་བ་དང་ཁད་པར་ད་འདགས་པའ་ཐ་སད་ཡང་ཡང་གམས་པའ་

བག་ཆགས་ཀ་དབང་གས་ཤར་བར་འདད་པའ་ཕར་ར། །བག་ཆགས་ད་ལ་

ན་མངན་པར་བརད་པའ་བག་ཆགས་ཞས་བའ། །དས་ན། བག་ཆགས་བརན་

390

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

བང་ག་དབང་ཤས་གཅག་ལའང་སན་པ་སང་བའ་ཚ། སན་པ་སན་པར་སང་

བ་དང༌། སན་པ་ཕ་རལ་དན་ད་སང་བ་དང༌། སན་པ་སན་པ་ཞས་པའ་ཐ་

སད་འཇག་པའ་གཞར་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པར་སང་བ་གསམ་དང་

དས་དངས་པའ་རག་པའང་གསམ་ཡད་པ་ལས། ས་མ་ན་རགས་མཐན་པའ་

བག་ཆགས་ཀས་སང་བ་ཡན་པས་མ་འགག་ཅང༌། ཕ་མ་གཉས་ས་སང་བ་

ལར་གབ་པ་འགག་པ་ཡན་ཏ་འཆད་པར་འགར་ར། །ད་ཡང༌། ཐག་བསས་

ལས། མང་ག་ས་རལ་བ་མད་ཕར། །མང་བའ་ཕར་དང་མ་འདས་ཕར། །ད་

ཡ་བདག་ཉད་བདག་མང་དང༌། །བདག་འདས་འགལ་བས་གབ་པར་འགར། །

ཞས་རགས་པ་གསམ་བསན་པའ་དང་པ་ན། ལ་ལར་བ་སགས་ལ་རང་རང་

ག་མང་འཇག་པ་ད་རང་ག་གནས་ཚད་ཀས་དབང་གས་འཇག་ཅང་འཇག་

གཞ་དར་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པ་ཡན་ན། ལ་ལར་བ་ཆས་ཅན།

ཁད་ལ་བམ་པ་ཞས་པའ་ཐ་སད་འཇག་པ་ད་བར་ལ་མ་བལས་པར་ཐལ།

ཁད་བམ་པའ་ཞས་བརད་པའ་ཐ་སད་ཀ་གཞར་དངས་པའ་གནས་ཚད་ཀ་

ངས་ནས་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པའ་ཕར། འདད་ན། ལ་ལར་བ་ལ་

བམ་པའ་སམ་པའ་བ་ས་བ་ད་བར་ལ་མ་བལས་པར་ས་བར་ཐལ། འདད་པ་

དའ་ཕར། འདད་ན། ལ་ལར་བ་ལ་བམ་པའ། །ཞས་མང་མ་བཏགས་པའ་ས་

རལ་ནས་ལ་ལར་བ་མཐང་ཙམ་ཉད་ནས་ཀང་འད་ན་བམ་པའ་སམ་པའ་བ་

ས་བར་ཐལ་ལ། །དས་ན། ལ་ལར་བ་ཆས་ཅན། ཁད་བམ་པའ་ཞས་བརད་

པའ་ཐ་སད་ཀ་གཞར་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་མ་གབ་ས། ཁད་ལ་བམ་པའ་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

391

ཞས་མང་མ་བཏགས་པའ་གང་རལ་ནས་དའ་སམ་པའ་བ་ས་བ་མད་པའ་

ཕར་ར། །རགས་པ་གཉས་པ་ན། སས་བ་གཅག་ལ་དབང་བ་དང་བར་བན་

དང་མག་སང་ཅན་སགས་མང་མ་འད་བ་ད་མ་བཏགས་པའ་ཚ་མང་ད་དག་

སས་བ་ད་ལ་དངས་པའ་དབང་གས་འཇག་པར་ཐལ། དན་ད་མང་ད་དག་

འཇག་པའ་འཇག་གཞར་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པའ་ཕར། འདད་ན།

མང་ད་མ་ཡན་པ་ལར་འཇག་གཞའ་དན་ཡང་ད་མ་ཡན་པར་ཐལ་ལ། །ད་

ལར་ཐལ་བ་ལས། དན་གཅག་མང་ད་མའ་འཇག་གཞར་རང་ག་མཚན་ཉད་

ཀས་མ་གབ་ས། དན་གཅག་པ་ད་ད་མར་མ་འགར་བའ་ཕར་ར། །རགས་པ་

གསམ་པ་ན། སས་བ་མ་འད་བ་གཉས་ལ་བཀ་ཤས་ཞས་མང་འད་བ་གཅག་

བཏགས་པའ་ཚ་མང་ད་དན་ད་གཉས་ལ་དངས་དབང་གས་འཇག་པར་

ཐལ། དན་མ་འད་བ་གཉས་པ་ད་མང་གཅག་པ་འཇག་པའ་འཇག་གཞར་

རང་ག་གནས་ལགས་ཀ་དབང་གས་གབ་པའ་ཕར། འདད་ན། མང་གཅག་

པ་ལར་དན་གཉས་ཀང་གཅག་ཏ་ཐལ་ལ། །ད་ལར་ཐལ་བ་ལས་དན་གཉས་

པ་ད་ཆས་ཅན། མང་གཉས་པ་ད་འཇག་པའ་འཇག་གཞར་རང་གས་མཚན་

ཉད་ཀས་མ་གབ་ས། ཁད་མ་འད་བའ་ཐ་དད་ཡན་པའ་ཕར་ར། །

འན་ཀང༌། མད་ས་བ་ལར་ན་བམ་པ་ཞས་པའ་བརའ་དངས་ཀ་བརད་

བ་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་ན། བམ་པའ་སམ་པའ་བ་ས་བ་ད་བར་

འབལ་བས་པ་ལ་མ་བལས་པའ་སན་ཡད་ཀང༌། དབང་ཤས་ལ་ལ་ལར་བ་

ད་བམ་པའ་མང་འཇག་པའ་གཞར་སང་ཚལ་ལར་རང་གས་མཚན་ཉད་

392

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཀས་གབ་པ་ལ་ད་ལ་བའ་སན་མད་ཅས་ས་ཡང༌། རམ་རག་པས་ད་འདའ་

ཁད་པར་དབ་མ་ནས་པར་རགས་པས་འཕལ་ནས་འགག་པ་ཡན་ན། །བང་

ས་དང་བས་བ་གཉས་ལས་ཀང་ད་འདའ་རགས་པ་བཤད་ད། ཆས་གཞན་

ལའང་སར་བར་བའ། །འ་ན། རགས་པ་ད་དག་གས་ང་བ་དང་ཁད་པར་ལ་

ཀན་བཏགས་པའ་ཀན་བཏགས་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་མ་གབ་པ་རགས་

ནས་ཀང༌། གཟགས་སགས་ཕ་རལ་དན་གས་སང་བ་ཇ་ལར་རགས་ནས་

ཞ་ན། ནས་ཏ། བཤད་མ་ཐག་པ་ལར་གཟགས་སགས་རང་འཛན་རག་པའ་

ཞན་གཞར་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པར་ཁགས་པ་ན། དའ་ཚ་སང་

བ་ལར་ཞན་པའ་རག་པ་ད་ཞན་ཡལ་ལ་འཁལ་བར་འགབ་ལ། ད་གབ་པའ་

སབས་ཀས་ད་ལར་སང་བའ་དབང་ཤས་རམས་ཀང་རང་ག་སང་ཡལ་ལ་

འཁལ་བར་འགབ། ད་གབ་ན་དབང་ཤས་ལ་སན་པ་སགས་ཀ་རམ་པ་ཤར་

བ་ད། ཕ་རལ་དན་གས་རང་འདའ་རམ་པ་ཚར་གཏད་ནས་ཤར་བ་མ་ཡན་

ག། རང་སང་མཁན་ག་དབང་ཤས་རམས་ས་སགས་ད་དང་དའ་བདག་ཉད་

ད་སས་པར་རགས་པས། ས་སགས་རང་སང་མཁན་ག་ཤས་པ་དང་རས་

གཅག་ད་གབ་པ། ད་གབ་ན། ས་སགས་རང་སང་བའ་ཤས་པ་ལས་རས་ཐ་

དད་ཀས་སང་བར་འགབ་པའ་ཕར་ན་ཕ་རལ་ག་དན་མད་པར་ཁང་ད་ཆད་

པར་འགར་བ་ཡན་ན། །

གཞན་ཡང་དབང་ཤས་ལ་ལས་པའ་ཕ་དན་འགག་པ་ལ། ཕ་རལ་ག་

དན་ཞས་པ་ད་ཇ་ལ་བ་ཞ་ན། འད་ལ་ཐག་མར་དན་ས་ས་གཉས་ཀས་ཕ་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

393

དན་འདད་ཚལ་ཅང་ཟད་བརད་པར་བ་ས། སར་ད་གཉས་ཀས་གཟགས་

འཛན་པའ་སས་བ་ལ་གཟགས་རངས་ཆད་ཀ་ཚལ་ད་སང་བ་ལར་གབ་

པས་ཕ་དན་ཡད་ཅས་འདད་ལ། ཁད་པར་བ་བག་ས་བས་ད་ལར་སང་བའ་

སན་པ་ལ་བ་མག་དབང་གས་རམ་མད་ཐག་ཕད་ད་འཛན་པར་འདད་ཅང༌།

མད་ས་པས་མག་ཤས་ལ་ད་འདའ་རམ་པ་ཤར་བའ་ས་ནས་འཛན་པར་

འདད་ད། །ད་ཡང་རལ་ཕན་དབང་ཤས་ཀ་ཡལ་མན་པས། རལ་ཕན་ཆ་མད་

བསགས་པའ་རགས་པ་ད་ཕ་རལ་ག་དན་ད་འདད་ད། །ཐལ་འགར་བས་

ཕ་དན་འདད་ཀང་བཤད་པ་ཐག་པའ་ཕ་དན་མ་འདད་པས། ཕ་དན་འགག་

པའ་རགས་པས་རལ་ཕན་ཆ་མད་བསགས་པའ་རགས་པ་ཕ་རལ་ག་དན་

ཡན་པ་ཁགས་ཀང༌། སར་ཕ་དན་ཁགས་པར་མ་བཞད་ད། །མད་ས་བས་

སན་པ་དང་སན་འཛན་དབང་ཤས་གཉས་རངས་ཆད་ད་སང་བ་ལར་གབ་

པར་འདད་ཅང་ད་ལར་སང་བ་ད། ཡལ་ག་ངས་ནས་རང་འདའ་རམ་པ་ཚར་

གཏད་ནས་ཤར་བའ་ཕ་དན་ཡན་པར་འདད་ད། །རང་རད་པ་དང་སམས་

ཙམ་པ་གཉས་ཀ་ལགས་ལ་ཕ་རལ་ག་དན་མད་པས། ད་གཉས་ཀས་ཚར་

མཐང་ག་རད་ཀ་སན་འཛན་དབང་ཤས་ལ་སན་པ་རངས་ཆད་ད་སང་བ་

ལར་མ་གབ་པར་འདད་ད། དའ་ར་མཚན་ཡང༌། སན་འཛན་དབང་ཤས་

ལ་སན་པ་རངས་ཆད་ཀ་ཚལ་ད་སང་བའ་ས་ནས་དའ་རམ་པར་ཤར་བ་

ན། ཐག་མ་མད་པ་ནས་གམས་པའ་མངན་པར་བརད་པའ་བག་ཆགས་ཀ་

དབང་གས་ཤར་བ་ཙམ་ཡན་ག། ཡལ་གས་ཚར་བཞག་པའ་རམ་པ་མ་ཡན་

394

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཏ། ཡན་ན། རགས་པས་གནད་པའ་ཕར། གནད་ཚལ་ན་འཆད་པར་འགར་

ར། །སན་འཛན་དབང་ཤས་ལ་སན་པ་སང་བའ་ཚ་སན་པ་ད་ནང་ཤས་པའ་

བདག་ཉད་ཡན་ག་ཕ་རལ་ག་དན་མན་ལ། ད་རང་འཛན་ཤས་པའ་བདག་

ཉད་ཡན་ཀང་ཤས་པ་མན་པས། ཕ་དན་མད་ཀང་གཟགས་ས་ད་སགས་

ཡད་ད། །ཚལ་འད་ངས་དཀའ་བ་ཡན་ཏ། སན་ག་རམ་རག་པའ་ལགས་

འཛན་པའ་མཁས་པ་མང་བས་ཀང་སམས་ཙམ་པའ་ལགས་ལ་གཟགས་

ས་སགས་རང་འཛན་ཤས་པའ་བདག་ཉད་ཡན་པའ་ཕར་ཤས་པ་ཡན་ཞས་

འདད་ལ། ཁ་ཅག་འད་བའ་ལགས་ལ་གཟགས་ས་སགས་ཁས་མ་ལན་ཅས་

ཟར་འབང་ང༌། །

ཕ་དན་འགག་ཚལ་ལ་རགས་པ་མང་ཡང༌། གཙ་བ་འགའ་ཞག་བརད་

ན། མད་ས་པས་འདད་པ་ལར་ག་ཕ་དན་མད་ད། རལ་ཕན་ཆ་མད་བསགས་

པའ་རགས་པ་མད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། རལ་ཕན་ཆ་མད་མད་པའ་ཕར།

དར་ཐལ། རལ་ཡན་ན། ཆ་བཅས་ཡན་དགས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་ཡན་

ན། ཕགས་ཆ་ཡད་དགས་པའ་ཕར་ཏ། ད་ཡན་ན། ག་ས་མནན་ནས་ས་

ཡད་དགས་ལ། ད་ལ་ན་ཕགས་ཆ་དང་བཅས་པར་འགབ་པའ་ཕར། ཆ་མད་

འགག་ཚལ་འག་ཏ་འཆད་པར་འགར་ར། །གཞན་ཡང༌། ཕ་རལ་ག་དན་མད་

ད། སན་འཛན་དབང་བའ་མངན་སམ་ལ་སན་པ་རངས་ཆད་ད་སང་བ་ལར་

མ་གབ་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་ལ་སན་པའ་རམ་པ་ཤར་བ་ད། ཡལ་ག་ངས་

ནས་ཚར་གཏད་ནས་ཤར་བ་མ་ཡན་ག། ཤས་ངར་བག་ཆགས་ཀ་དབང་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

395

གས་ཤར་བ་ཡན་པའ་ཕར། གལ་ཏ་ཡལ་གས་རང་འདའ་རམ་པ་ཚར་གཏད་

ནས་ཤར་བ་ཡན་ན། སས་བ་གཅག་ག་གཟགས་ལ་དག་གཉན་གཉས་ཀས་

བལས་པའ་ཚ། སས་བ་དའ་གཟགས་ཡད་ད་འང་མ་འང་གཉས་ཀའ་བདག་

ཉད་ཡན་པར་ཐལ། དའ་ཚ་ཤས་པ་གཉས་ལ་ཡད་ད་འང་མ་འང་ག་རམ་པ་

གཉས་ཤར་བ་གང་ཞག །ད་ཡལ་རང་ངས་ནས་ཚར་གཏད་པའ་རམ་པ་ཡན་

པའ་ཕར་ར། །རགས་ཕ་མ་ལས། འདད་མ་ནས་ས། །གཞན་ཡང༌། དགའ་

ཕགས་ཕམ་མ་ཞས་པའ་གཏམ་བརད་པ་ད། དག་གཉན་བར་མ་གསམ་

གས་ཐས་པའ་ཚ། གཏམ་ད་འདད་མ་འདད་བར་མ་གསམ་ཀ་ཡན་པར་

ཐལ། དའ་ཚ་ད་གསམ་ཀ་ལ་གཏམ་ད་འདད་མ་འདད་བར་མ་གསམ་མམ་

སན་མ་སན་བར་མ་གསམ་ག་རམ་པ་ས་སར་ཤར་བ་གང་ཞག །ད་ལར་ཤར་

བ་ད་ནང་ག་བའ་དབང་གས་བཞག་པ་མ་ཡན་པར་ཡལ་ག་རང་ངས་ནས་

ཚར་གཏད་པའ་རམ་པ་ཡན་པའ་ཕར། རགས་ཕ་མ་ལས། ད་ན་རམ་འགལ་

ལས། ངས་པའ་བདག་ཉད་རང་ང་བས། མ་ཡན་ད་མའ་བདག་སན་ཕར།

།ཞས་སགས་གསངས་པའ་རགས་པའ། །གཞན་ཡང༌། མག་ཤས་ལ་སན་

པའ་རམ་པ་ཤར་བ་ད་ཕ་རལ་དན་གས་གཏད་པའ་རམ་པ་མ་ཡན་ཏ་ཡན་

ན། ཆ་ཕར་གང་ལ་ལས་ཅན་ག་ལ་མ་ཡ་དགས་གསམ་གས་ཅག་ཅར་ད་

བལས་པའ་ཚ། ཆ་ད་ལ་ལ་བདད་ར་མ་ལ་ཆ་ཡ་དགས་ལ་རག་ཁག་ཏ་སང་

བ་ན། ཆ་ད་ཉད་དངས་པ་ད་གསམ་ཀའ་གཞ་མཐན་ཡན་པར་ཐལ། འདད་

པ་དའ་ཕར། ད་ན་ཐག་བསས་ལས། ཡ་དགས་དད་འག་མ་རམས་དང༌། །ལ་

396

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

རམས་ཇ་ལར་རགས་རགས་ས། ། དངས་གཅག་ཡད་ན་ཐ་དད་ཕར། །དན་

མ་གབ་པར་འདད་པ་ ཡན། །ཞས་གསངས་པའ་རགས་པའ། །གཞན་ཡང༌།

ཕ་རལ་ག་དན་མད་ད། གཟགས་འཛན་མག་ཤས་སགས་ལ་རང་ཡལ་ག་

རམ་པ་ས་ཚགས་པ་ད་དང་དར་སང་བ་ན། ཤས་པ་རམས་ད་དང་དའ་རམ་

པ་ཅན་ད་སས་པ་ཙམ་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ལངར་གཤགས་པ་ལས།

ཕ་རལ་སང་བ་ཡད་མད་ད། །སམས་ན་ས་ཚགས་རམས་ས་སང༌། །ཞས་

གསངས་པའ་ཕར་ར། །གཞན་ཡང༌། ཕ་རལ་ག་དན་མད་ད། སན་འཛན་

མག་ག་རམ་ཤས་དང༌། སན་པ་གཉས་རས་གཞན་མ་ཡན་པའ་ཕར། དར་

ཐལ། ད་གཉས་རས་གཅག་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་གཉས་ལན་ཅག་

དམགས་ངས་ཡན་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ལན་ཅག་དམགས་ངས་ད། སན་

པ་དང་སན་འཛན་ཚད་མ་རས་གཞན་མ་ཡན་པར་སབ་པའ་རགས་ཡང་

དག་ཡན་པའ་ཕར། ད་ཡང་སན་པ་ཆས་ཅན། སན་འཛན་ཚད་མ་དང་རས་

གཞན་མ་ཡན་ཏ། ད་དང་ལན་ཅག་དམགས་ངས་ཡན་པའ་ཕར། དཔར་ན།

བས་པ་དང་མ་རག་པ་བཞན་ཞས་པ་ས། རགས་དའ་དན་ངས་དཀའ་བས་

བཞད་པ་མ་མཐན་པ་མང་ད་སང་ཡང༌། མཁས་གབ་རན་པ་ཆས་བཤད་པ་

ལར། འདར་ལན་ཅག་ན་ཡལ་དས་གཅག་པ་དང༌། དམགས་པ་ན་ཚད་མས་

དམགས་པ་དང༌། ངས་པ་ན་ཁབ་པའ་དན་ཡན་ན། །དས་ན་སབས་འདར་ན་

སན་འཛན་ཚད་མས་སན་པ་ནམ་དམགས་པའ་ཚ། སན་འཛན་ཚད་མ་ཡང་

རང་མང་བའ་རང་རག་གས་དམགས་པས་ཁབ་ལ། སན་འཛན་ཚད་མ་ད་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

397

རང་མང་བའ་རང་རག་གས་ནམ་དམགས་པའ་ཚ་སན་པ་ཡང་སན་འཛན་

ཚད་མས་དམགས་པས་ཁབ་པའ། །དའ་ཚ་ད་གཉས་རས་གཅག་ཡན་ལ།

སན་འཛན་ཚད་མ་ལ་སན་པ་རངས་ཆད་ཀ་ཚལ་ད་སང་བ་ལར་གབ་ན། ད་

གཉས་རས་ཐ་དད་ཡན་པར་འགར་བས་ལན་ཅག་དམགས་མ་ཡན་པར་

འགར་ར། །ཕ་དན་མད་ན། འ་ན། རང་ཅག་རམས་ཀ་དབང་བའ་མངན་སམ་

ལ་གཟགས་ས་སགས་རངས་ཆད་ཀ་ཚལ་གས་གཟགས་འཛན་རས་ཐ་

དད་པར་ཕ་རལ་དན་ད་སང་བ་འད་ཅ་ཡན་ཞ་ན། རམ་རག་པས་ད་ན། ཀན་

གཞའ་རམ་ཤས་ཀ་སང་ད་ཕ་རལ་དན་སང་ག་བག་ཆགས་བཞག་པ་སན་

པའ་སང་བ་ཡན་ཞས་བཞད་ལ། ད་ཡང་ཐག་མད་ནས་གམས་པའ་བག་

ཆགས་ཀ་དབང་གས་ཀན་རག་ལ་ད་ལར་ད་སང་བ་ཡན་ཏ། མད་ས་རན་

ལས། ཇ་ལར་ཚལ་བཞན་བས་པའ་ར་མ་ལ། །མཐ་དམན་མད་ཀང་སང་བའ་

ཚལ་ད་ལར། །ཡང་དག་མ་ཡན་རག་ལ་རམ་ཀན་ཏ། །གཉས་པ་མད་ཀང་

རག་ཏ་སང་བར་འགར། །ཞས་གསངས་པ་ལར་ཡན་པའ་ཕར་ར། །འདར་ཕ་

དན་མད་ཀང་བ་བད་འཐད་ཚལ་རས་པར་འཆད་དགས་ལ་ཡད་ནའང་མང་

ད་འགར་དགས་པས། རམ་རག་པའ་ལགས་རགས་ནས་པའ་ཤས་རབ་ཅན་

ཡན་ན། སར་བཤད་པ་ད་དག་ག་དན་ལགས་པར་ཤས་པར་བའ། །

སམས་ཙམ་པས་རགས་པས་བསབས་པའ་ཕ་རལ་དན་གས་སང་

བའ་སང་ཉད་ད། ཐལ་རང་གཉས་དང་སགས་ཀ་སབས་སའང་ཁས་ལན་

དགས་པར་ར་ཡབ་སས་ཀས་བཤད་ད། །བ་མད་ཀ་སབས་ས་ཡང་ཁས་

398

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ལན་པ་ཡན་ཏ། གསང་འདས་ར་རད་ལས། གཟང་དང་འཛན་པ་རམ་སངས་

པ། །ཞས་པའ་སབས་ས་བཤད་ཅང༌། །རམ་ལ་གསལ་སན་ལས་ཀང༌། །བད་

སང་སར་བ་ལ་ཐ་ནའང་རམ་པར་རག་པ་ཙམ་ག་ལགས་ཀ་གཟང་འཛན་

རས་ཐ་དད་ཀས་སང་པའ་སང་ཉད་ཙམ་ཞག་ལ་ངས་པ་ལགས་པར་རད་

དགས་ཏ། ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །

བཞ་པ་ལ་གཉས། དབ་མ་རང་རད་པ་དང༌། ཐལ་འགར་བའ་ལགས་

ས། །དང་པ་ལ། འད་བའ་ལགས་ཀ་གང་ཟག་ག་བདག་མད་ཇ་ལར་ཡན་པ་

ན་སར་བཤད་ཟན་ལ། ཆས་ཀ་བདག་མད་འཇག་ཚལ་ལ། །ཐག་མར་དགག་

བ་དང་ད་འཛན་པའ་བདན་འཛན་ངས་གཟང་བར་བ་ས། ད་ཡང་ཐལ་འགར་

བས་ན་ས་སའ་རད་ཀ་གཟགས་ས་སགས་འཛན་པའ་གནད་མད་ཀ་བ་

དན་མཐན་རམས་ལ་ན། ཡལ་གཟགས་ས་སགས་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་

གབ་པར་སང་ཡང་སང་བ་ལར་མ་གབ་པས། ད་རམས་སང་ཡལ་ལ་འཁལ་

བར་འདད་ལ། རང་རད་པས་ན། བ་ད་རམས་ལ་ད་ལར་སང་ཞང་སང་བ་

ལར་གབ་པར་འདད་པས། སང་ཡལ་ལ་མ་འཁལ་བར་བཞད་ད། ཐལ་རང་

གཉས་ཀ་དགག་བ་ལ་ཕ་རགས་ཀ་ཁད་པར་ཆའ། །དས་ན་འད་བའ་ལགས་

ལ་ཆས་ཐམས་ཅད་བ་དན་མཐན་ནམ་གནད་མད་ལ་སང་བའ་དབང་གས་

བཞག་པ་ཙམ་ད་བཞད་པས། བ་གནད་མད་ལ་སང་བའ་དབང་གས་བཞག་

པ་ཙམ་མན་པར་ཡལ་རང་ག་སད་ལགས་ཀས་ངས་ནས་གབ་པ་ན་རགས་

ཀ་དགག་བ་ཡན་ལ། ད་ལར་གབ་པ་ཞག་བང་ན། བདན་པར་གབ་པ་དན་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

399

དམ་པར་གབ་པ་སགས་ས་འགར་བ་ཡན་པས། ད་ལར་གབ་པར་འཛན་པ་

ན་བདན་འཛན་ལན་སས་ས་འདད་ཅང༌། བདན་འཛན་ལ་ཤས་སབ་ཀས་

ཁབ་པར་བཞད་ད། །ཐལ་འགར་བས་ན། ཆས་ཐམས་ཅད་མང་དང་ཐ་སད་

འདགས་པའ་བའ་དབང་ཙམ་གས་འཇག་ནས་པར་འདད་ལ། འད་བས་

ད་ཙམ་གས་མ་ནས་ཀ། འཕལ་ག་འཁལ་རའ་གནད་པ་མད་པའ་དབང་

བའ་ཤས་པ་སགས་ལ་སང་བའ་དབང་གས་འཇག་དགས་པར་འདད་པས་

འཇག་ཚལ་ཁད་པར་ཆའ། །བ་ལ་སང་བའ་དབང་གས་འཇག་ཚལ་འཇག་

ཊཀ །དང་ངས་རམ་འབད། སང་ཐན་གསམ་ག་དགངས་པ་བསས་ཏ་དཔའ་

སང་ནས་བཤད་ན། དཔར་ན། ས་མ་མཁན་གས་རའ་དང་ཤང་བ་སགས་

ར་གང་སགས་ས་སལ་པའ་ཚ་ན། སང་ཚལ་གསམ་འབང་བ་ཡད་ད། ས་མ་

མཁན་རང་ཉད་ལ་གཞ་ད་ར་གང་ད་སང་བ་ཡད་ཀང་ཞན་པ་མད། སགས་

དང་རས་ཀས་མག་བསད་པའ་ལད་མ་བ་ལ་ད་ར་གང་ད་སང་ཞན་གཉས་

ཀ་ཡད། མག་མ་བསད་པའ་ལད་མ་བ་ཕས་སབ་པ་ལ་དར་སང་ཞན་གཉས་

ཀ་མད་ད། །དའ་ཚ་སལ་གཞ་ད་ར་གང་སགས་ས་སང་བ་ཡད་ཀང༌། སང་

བ་ད་ས་མ་མཁན་ལར་ན་ཡལ་རང་ག་སད་ལགས་ཀ་ངས་ནས་མ་ཡན་ག།

སགས་རས་ཀས་བསད་པའ་བའ་དབང་གས་ཡན་ལ། མག་བསད་པའ་

ལད་མ་བ་ལར་ན་བ་ལ་སང་བའ་དབང་གས་བཞག་པ་མ་ཡན་པར་ཡལ་རང་

ངས་ནས་ར་གང་ག་སད་ལགས་ས་ཡད་པར་འཛན་ན། །དཔ་ད་དན་ལ་སར་

ན། མག་བསད་པའ་ལད་མ་བ་ས་མའ་ར་གང་ཇ་ལར་སང་བ་ད་བཞན་ད། མ་

400

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

རག་པས་བསད་པའ་ཐ་མལ་པའ་སམས་ཅན་རམས་ལ་ཆས་འད་དག་སང་

བ་ན་བ་ལ་སང་བའ་དབང་གས་བཞག་པ་མ་ཡན་པར་རང་ག་སད་ལགས་

ཀ་ངས་ནས་གབ་པར་སང་ང༌། །ནམ་ད་ལར་ད་སང་བའ་སད་ཚལ་ད་རགས་

པས་ཁགས་པ་ན། ས་མ་མཁན་ལ་ར་གང་ཇ་ལར་སང་བ་ལར་ཕ་ནང་ག་ཆས་

རམས་བ་ལ་སང་བའ་དབང་གས་བཞག་པ་ཙམ་ད་ཤས་ནས། དའ་དབང་

གས་མ་བཞག་པའ་སད་ལགས་ས་ཡད་པར་མ་འཛན་ན། །མ་ག་ས་བ་ན་

བའ་དབང་གས་བཞག་པ་ཡན་ཀང༌། སར་མ་ག་རང་ག་ངས་ནས་ས་བན་

ལས་ས་བ་ན། དའ་ཚ་སལ་གཞའ་ངས་ནས་ར་གང་ད་སང་བ་དང་འདའ། །

འཇག་པའ་བ་ན་གནད་མད་ཞག་དགས་ཀ། ཞན་ཡལ་ལ་འཁལ་པའ་བ་ལ་

སང་བ་ཙམ་གས་འཇག་ནས་པར་མ་འདད་ད། །གཟགས་ས་སགས་ན་ད་

དག་འཛན་པའ་དབང་བའ་ཤས་པ་ལ་སང་བའ་ས་ནས་འཇག་ལ། ད་བཞན་

ད་ཆས་ཐམས་ཅད་ཀང་རང་ཉད་རགས་པའ་བ་ད་དང་ད་ལ་སང་བའ་ས་

ནས་འཇག་ག །མག་མ་བསད་པ་ལ་ར་གང་ད་སང་ཞན་གཉས་ཀ་མད་པ་

ལར། ཇ་ལ་བ་མངན་སམ་ད་རགས་པའ་འཕགས་པའ་ཡ་ཤས་ཀ་གཟགས་

ངར་བདན་གབ་ཀ་སང་ཞན་གཉས་ཀ་མད་ད། །

དགག་བ་ད་འགག་པའ་གཅག་ད་བལ་ག་རགས་པ་འཆད་པ་ལ་

གཉས། རགས་འགད་པ་དང༌། ཚལ་སབ་པའ། །དང་པ་ན། མ་ག་ཆས་ཅན།

བདན་པར་མད་ད། བདན་གབ་ཀ་གཅག་དང་བདན་གབ་ཀ་ད་མ་གང་རང་

ད་མ་གབ་པའ་ཕར། དཔར་ན་གཟགས་བརན་བཞན། གཉས་པ་ལ་གཉས།

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

401

ཁབ་པ་དང་ཕགས་ཆས་སབ་པའ། །དང་པ་ན། བདན་གབ་ཀ་གཅག་དང་

དའ་ད་མ་གང་རང་ད་མ་གབ་ན། བདན་པར་མད་པས་ཁབ་ས། བདན་གབ་

ཏ་ཡད་ན། ད་གཉས་གང་རང་ད་ཡད་དགས་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ཕགས་ཆས་སབ་པ་ལ་གཉས་ལས་དང་པ་ན། མ་ག་ཆས་

ཅན། བདན་གབ་ཀ་གཅག་ཏ་མད་ད། ཆ་བཅས་ཡན་པའ་ཕར། ཁབ་ས།

བདན་གབ་ཀ་གཅག་ཡན་ན། ཆ་མད་ཀ་གཅག་ཡན་དགས་པའ་ཕར། དར་

ཐལ། ཆ་ཤས་ཀ་དབ་བ་ཡད་ན། ཕན་ཚན་བལས་ནས་གབ་པས་བདན་གབ་

ཡན་པར་འགལ་བའ་ཕར། གང་ག་རགས་དར་ཐལ། ཡད་པ་གང་ཞག །ཆ་

མད་ཤས་བ་ལ་མ་སད་པའ་ཕར། ཕ་མ་དར་ཐལ། འདས་བས་ལའང་མད།

འདས་མ་བས་ལའང་ད་མད་པའ་ཕར། དང་པ་དར་ཐལ། གཟགས་ལའང་

མད། ལན་མན་འད་བད་ལའང་མད། ཤས་པ་ལའང་མད་པའ་ཕར། དང་པ་

དར་ཐལ། གཟགས་རགས་པ་ལའང་མད། ཕ་བ་ལའང་མད་པའ་ཕར། དང་

པ་དར་ཐལ། བམ་པ་ལ་བ་རགས་པའ་གཟགས་རམས་ན་ཕགས་ཆ་དང་

བཅས་པར་མངན་སམ་གས་དམགས་པའ་ཕར། གལ་ཏ་རལ་ཕ་རབ་ད་ཆ་

མད་ཡན་ན། །ཞ་ན། འ་ན་རལ་ཕན་གཅག་ལ་ད་དག་གས་བསར་བའ་ཚ་ན་

ཤར་རལ་གས་དབས་རལ་ལ་རག་པའ་ངས་དར་ནབ་རལ་གས་རག་གམ།

མ་རག རག་ན། དབས་རལ་དའ་ག་ས་ན་ཤར་རལ་ཡད་པར་ཐལ། དམ་

བཅའ་འཐད་པའ་ཕར། འདད་ན། ག་ས་དར་རལ་ཕན་གཞན་ལ་ཡང་ཡད་

པར་ཐལ། འདད་པ་དའ་ཕར། འདད་ན། རལ་ཕན་ཅ་ཙམ་བསགས་ཀང་

402

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

གང་བ་ཆན་པར་འགར་མ་སད་པར་ཐལ་ལ། །མ་རག་ན། དབས་རལ་ད་

ལ་ཤར་རལ་གས་རག་མ་རག་ག་ཆ་གཉས་ཡད་པར་ཐལ། ད་ལ་ཤར་རལ་

གས་རག་ཅང་ནབ་རལ་གས་མ་རག་པའ་ཆ་ཞག་ཡད་པའ་ཕར། འདད་

ན། ཆ་བཅས་ས་གབ་པ། ད་ན་ཐགས་མད་ཀས། ཉ་ཤ་བ་ལས་དག་གས་

ཅག་ཅར་སར་བ་ན། །ཕ་རབ་རལ་ཕ་ཆ་དག་འགར། །དག་པ་དག་ཀང་ག་

གཅག་ན། །གང་བའང་རལ་ཕན་ཙམ་ད་འགར། །ཞས་གསངས་པའ་རགས་

པའ། །ལན་མན་འད་བད་ལ་ཆ་མད་མ་སད་ད། གང་ཟག་གམ། དས་སགས་

ལའང་མ་སད་པའ་ཕར། དང་པ་དར་ཐལ། གང་ཟག་ལ་འདག་འགང་སད་

སད་ཡན་ལག་སགས་ཀ་ཆ་དང་བཅས་པའ་ཕར། དས་ལ་མ་སད་ད། ལ་ན་

ཟ་བ། ཟ་བ་ན་ཞགཞག་ན་དས། དས་ན་ས་ཕ་སགས་ཀ་ཆ་དང་བཅས་པའ་

ཕར། དས་མཐའ་སད་ཅག་མ་ད་ཆ་མད་ཡན་ནམ་སམ་ན། ད་ཡང་མ་འཐད་

ད། ད་རང་ག་སད་ཅག་ས་མ་དང་འབལ་བའ་ཆ་དང་བཅས་པའ་ཕར། དར་

ཐལ། རང་ག་སད་ཅག་ས་མ་མད་པར་འབང་མ་སད་པའ་ཕར་ར། །ཤས་

པ་ལ་ཆ་མད་མ་སད་ད། ཤས་པ་ས་ལ་ས་འཕགས་ཀ་ཤས་པ་དང༌། དན་

མཐན་དང་དན་མ་མཐན་སགས་ཀ་དབ་བའ་ཆ་ཡད་ལ། གང་ཟག་གཅག་

ག་རད་ཀ་ཤས་པ་ལའང་གསལ་མ་གསལ་དང་དས་ཀ་རམ་པའ་ཆ་ད་མ་

དང༌། ཤས་པ་སད་ཅག་ཐ་མ་ཡང་རང་ག་སད་ཅག་ས་མ་དང་འབལ་བའ་ཆ་

དང་བཅས་པའ་ཕར་ར། །འདས་མ་བས་ལ་ཆ་མད་མ་སད་ད། ནམ་མཁའ།

འགག་བདན། ཆས་ཉད་ལའང་མ་སད་པའ་ཕར། དང་པ་དར་ཐལ། ནམ་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

403

མཁའ་ལ་ཐགས་བཅས་ཀ་གཟགས་རགས་པ་དང་འབལ་མ་འབལ་ག་ཆ་

དང༌། ཤར་ནབ་ཀ་དབ་བས་བཞག་པའ་ཆ་དང༌། ཤར་ག་བམ་པའ་ཁང་

སང་ད་ཁབ་ཅང་ནབ་ཀ་བམ་པའ་ཁང་སང་ལ་མ་ཁབ་པའ་ཆ་སགས་ཡད་

པའ་ཕར། འགག་བདན་ལ་ད་མ་སད་ད། ད་ལ་སང་བ་མ་འད་བ་སངས་པའ་

ཆ་ཐ་དད་པ་མང་བའ་ཕར། ཆས་ཉད་ལ་ད་མ་སད་ད། ད་ལ་སང་གཞ་ཆས་

ཅན་ཐ་དད་ཀ་དབ་བས་བཞག་པ་དང་གང་ཟག་ས་སས་རགས་མ་རགས་

ཀ་ཆ་སགས་དང་བཅས་པའ་ཕར། གཉས་པ་བདན་པའ་ད་བལ་ན། མ་ག་

ཆས་ཅན། བདན་གབ་ཀ་ད་མར་མད་ད། བདན་གབ་ཀ་གཅག་མད་པའ་

ཕར། ཁབ་ས། ད་མ་ཡད་ན་གཅག་ཀང་ཡད་དགས་པའ་ཕར་ར། །རགས་

ན་ཆ་མད་བཀག་པས་འགབ་པ། །ད་ལར་ཆས་ཐམས་ཅད་ཆ་བཅས་ས་

གབ་ན་ཆས་ར་ར་ལའང་ཆ་དང་ཆ་ཅན་གཉས་ར་ཡད་པར་འགབ་པ། ཆ་

དང་ཆ་ཅན་གཉས་ང་བ་གཅག་ཏ་གནས་ཀང་བ་ལ་སང་བའ་ཚ་ང་བ་ཐ་དད་

ད་སང་བ་ན་བསན་ད་མད་པས་སང་ཚལ་དང་གནས་ཚལ་མ་འད་ས། ད་

གཉས་གནས་ཚལ་ང་བ་གཅག་ཏ་གནས་ཀང་སང་ཚལ་ང་བ་ཐ་དད་ད་སང་

བའ་ཕར་ར། །ད་འད་བ་ད་ཉད་བ་ལ་སང་བའ་དབང་བའ་བཞག་པའ་བརན་

པའ་སད་ལགས་ཡན་ག། བདན་པར་གབ་པའ་སད་ལགས་ན་མ་ཡན་ཏ།

བདན་པར་གབ་ན་སང་ཚལ་དང་གནས་ཚལ་མཐན་དགས་པའ་ཕར་ཏ། མ་

མཐན་བདན་པར་གབ་པའ་དན་མ་ཚང་བའ་ཕར་ར། །ཆ་དང་ཆ་ཅན་གཉས་

སང་ཚལ་དང་གནས་ཚལ་མ་མཐན་ཏ། མཚན་ན་བམ་པ་ད་རང་ག་ཆ་ཤས་

404

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

རམས་དང་གནས་ཚལ་ང་བ་གཅག་ཏ་ཡད་ཀང༌། བ་ལ་སང་བའ་ཚ་ང་བ་ཐ་

དད་ད་སང་བའ་ཕར། ཕ་མ་གབ་ས། བམ་འཛན་དབང་ཤས་ལ་ན་བམ་པའ་

མཆ་ཞབས་དང་ལ་བ་མགན་པ་སགས་ཀ་ཆ་རམས་ས་སར་སང་བ་གང་

ཞག །བམ་པ་ད་ཉད་ཆ་ཅན་གཅག་ཏ་གནས་པའ་ཕར། བམ་འཛན་རག་པ་

ལའང་ད་བཞན་ད་སར། ཆ་དང་ཆ་ཅན་གཉས་ང་བ་གཅག་ཡན་ཏ། ཆ་ཤས་

རམས་ཆ་ཅན་ད་དང་བདག་གཅག་ཏ་འབལ་བ་ཡན་པའ་ཕར། བམ་པའ་

མཆ་ཞབས་སགས་བམ་པ་དང་བདག་གཅག་ཏ་འབལ་བ་བཞན་ན། །ད་ལར་

ཤས་ན་ན་དར་སང་དང་དས་སང་ཚགས་པའ་བརན་པ་ཡན་པར་ངས་ནས་

པས་ས་མ་བཞན་དའང་ངས་ནས་ས། །གཅག་ཏ་བལ་ག་རགས་འད་ཁབ་

བད་མ་དམགས་པའ་རགས་ཡན་ལ། ཆ་བཅས་དང་རན་འབལ་ག་རགས་

གཉས་ན། མ་ག་བདན་མད་ད་སབ་པའ་འགལ་ཟ་དམགས་པའ་རགས་ཡང་

དག་ཡན་ན། །རང་རད་པའ་སབས་འདར་ཡང་རན་འབལ་ག་རགས་དང་ར་

ར་གཟགས་མའ་གཏན་ཚགས་སགས་ཡད་ཀང་མང་ད་དགས་པས། དའ་

ཁད་པར་མདར་བསས་ཞག་ཐལ་འགར་བའ་སབས་ས་འཆད་པར་འགར་

ར།། མཐན་དཔ་གཟགས་བརན་ལ་བརན་ནས་བདན་མད་ངས་ཚལ་ན། བད་

བཞན་ག་གཟགས་བརན་ད་བད་བཞན་ད་སང་ཡང་སང་བ་ལར་མ་གབ་པ་

ངས་ས་བས། ད་ངས་ཟན་ནས་དཔ་ད་བཞན་ད། མ་ག་ལ་བ་ཡང་རང་རའ་

བ་ངར་བདན་པར་སང་ཡང་སང་བ་ལར་མ་གབ་པའ་ཞས་ངས་པར་བད་པ་

ཡན་ ན། །ད་ལར་རང་རད་པའ་ལགས་ཀ་ཆས་ཀ་བདག་མད་ངས་པ་ཞག་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

405

བང་ནའང་མཆག་ཡན་པར་བཤད་པས། སམ་པར་བད་པ་ལ་ཅ་སས། ད་

ལ་ན་དབ་མ་རང་རད་པའ་ལགས་ཀ་ལ་བ་ཤས་སམ་པའ་ཁངས་པ་ཡད་ན་

ན་གང་ད་བཤད་པའ་དན་ད་རམས་ཚག་ཙམ་ད་མ་སང་བར་ངས་པར་གས་

ཤག་དང་ཡན་ན། །

གཉས་པ་ཐལ་འགར་བའ་ལགས་ལ་གཉས། དའ་ལ་བ་གཏན་ལ་

དབབ་པ་དང༌། གལ་ས་གཅད་ཚལ་བཤད་པའ། །དང་པ་ན། འད་བའ་ལགས་

ལ་ཆས་རམས་རག་པའ་དབང་གས་འཇག་ཚལ་ཤས་དགས་ཏ། ད་ཤས་

ན། ཆས་རམས་རག་པས་བཏགས་ཙམ་ད་འགབ་ལ། ད་གབ་ན་རག་པས་

བཏགས་ཙམ་མ་ཡན་པའ་ཆས་མད་པར་ག་བས་ས། །ད་ལར་ན། རག་པས་

བཏགས་ཙམ་མ་ཡན་པའ་སད་ལགས་ས་གབ་པ་ན། རགས་ཀ་དགག་བའ་

ཚད་མཐར་ཐག་པ་ཡན་ལ། ད་དང་བརན་ནས་བཞག་པ་མ་ཡན་པའ་ཡད་

པ་དང༌། རང་བཞན་གས་གབ་པ། རང་ངས་ནས་གབ་པ། རང་ག་མཚན་ཉད་

ཀས་གབ་པ། བདན་པར་གབ་པ་རམས་དན་འདའ། །རག་པས་འཇག་ཚལ་

ན། ཟ་བས་བཞ་བར་བའ་འགལ་པ་ལས། རག་པ་ཡད་པ་ཁ་ནས་ཡད་པ་

ཉད་དང༌། རག་པས་མད་པར་ཡད་པ་ཉད་མད་པ་ད་དག་ག་གར་མ་ཆག་

པར་ཐག་པ་བསགས་པ་ལ་བཏགས་པའ་སལ་ལར་རང་ག་ང་བས་མ་གབ་

པར་ངས་ས། །ཞས་གསངས་པ་ལར་ཆས་ཐམས་ཅད་རག་པས་བཏགས་

ཙམ་ད་འཇག་ག །ད་ཡང་ཁ་བའ་ཁ་དག་དང་དབབས་ལ་བལ་ལགས་སལ་

དང་འད་ཞང་ཡལ་མ་གསལ་བ་ན་གནས་པའ་ཚ་ཐག་པ་ལ་འད་སལ་ལ་

406

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

སམ་པའ་རག་པ་འབང་ང༌། །དའ་ཚ་ཐག་པ་དའ་ཁ་དག་དང་དབབས་དང་ཆ་

ཤས་དང་ཚགས་རན་གང་ཡང་སལ་ག་མཚན་གཞར་གཟང་ར་མད་ཀང༌།

རག་པས་སལ་ད་བཏགས་པ་ཙམ་ཞག་ན་ཡད་ད། །ད་བཞན་ད་རང་ག་ཕང་

བའ་སང་ད་ངའ་སམ་པའ་བ་ས་བ་ན་ཕང་བའ་ཚགས་རན་དང་ཆ་ཤས་དང་

དབབས་སགས་གང་ཡང་ངར་འཇག་ཏ་མ་རང་ཡང༌། རག་པས་བཏགས་

པའ་ང་ཙམ་ཞག་ན་ཐ་སད་ད་ཡད་ད། །ད་ན་འཕགས་པས་རན་ཆན་འཕང་

བ་ལས། སས་བ་ས་མན་ཆ་མ་ཡན། །མ་མན་རང་མན་ནམ་མཁའ་མན། །

རམ་ཤས་མ་ཡན་ཀན་མན་ན། །ད་ལས་གཞན་པའ་སས་བ་གང༌། །ཞས་

པས་ཀང་བསན་ཏ། ད་ཡང་ས་མན་ནས་རམ་ཤས་མན་ཞས་པའ་བར་གས་

སས་བའ་ཁམས་དག་ས་ས་ནས་བདག་ཏ་འཇག་པ་བཀག་ལ། ཀན་མན་

ཞས་པས་ཁམས་དག་ག་ཚགས་པ་དང༌། ད་ལས་གཞན་ན་སས་བ་གང་

ཞས་པས་ཁམས་དག་ལས་ང་བ་ཐ་དད་པའ་གང་ཟག་འཇག་པ་བཀག་ནས།

སས་བ་ཁམས་དག་འདས་པའ་ཕར། ། ཞས་པས། ཁམས་ཀ་ཚགས་རན་

ལ་བརན་ནས་བཏགས་པ་ཙམ་ག་གང་ཟག་འཇག་པ་ཡང་བཤད་ད། །ཚལ་

ད་ན་ཆས་ཐམས་ཅད་ལ་འད་ས། སད་པ་ལས། བདག་ཇ་འད་བ་ད་འདར་

སམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤས། །སམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཇ་འད་ད་འདར་ཆས་

ཀན་ཤས། །ཞས་གསངས་པས་ས། །ང་ཞས་ཐ་སད་བཏགས་པའ་དན་ཇ་

འད་ཞག་ཏ་གབ་བཙལ་ན་མ་རད་ཀང༌། མ་བཏགས་མ་དཔད་པའ་ཚ་རག་

པས་བཏགས་ཙམ་ད་ཡད་པ་ད་བཞན་ད། བམ་སགས་ཀ་ཆས་ཐམས་ཅད་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

407

ལ་འད་བ་ཡན་མད། སས་བ་དང་བམ་སགས་རམས་རག་པས་བཏགས་

པའ་ཡད་པ་ཡན་ཚལ་དང༌། ཐག་པ་ལ་སལ་ད་བཏགས་ཀང་དར་སལ་མད་

པའ་ཁད་པར་རམས་ལགས་པར་ཕད་དགས་ས། །

འདར་འཇག་པའ་རམ་བཤད་ལས་རས་དབ་མའ་ལ་བ་མཐར་ཐག་

པའ་དཀའ་ས་ཡང་འད་ཉད་ད་ཞས་བཤད་པ་ལར་དཀའ་བའ་གནས་ཡན་

པས་རང་བཞན་མད་པ་ལ་བ་བད་འཐད་ཚལ་རས་པར་འཆད་དགས་

ནའང་མང་ད་དགས་ལ། ཡང་ད་ཉད་ལས། ལགས་དམ་པ་འདས་ན་ཡན་

ལག་ཚགས་པ་ཙམ་དང་དའ་ཡ་གལ་སགས་གང་ཡང་ཡན་ལག་ཅན་ལ་

སགས་པའ་མཚན་གཞར་མ་རང་ཡང༌། ཡན་ལག་ཅན་ལ་སགས་པ་མང་

ད་བཏགས་པ་ཙམ་ལ་བ་བད་ལགས་པར་འཇག་ནས་པ་གསང་རབ་ཀ་དན་

ད་འགལ་བ་ཐབ་པའ་དགངས་པ་ཐན་མང་མ་ཡན་པ་ཡན་པས་དགངས་

འགལ་ལགས་འད་ལ་སང་བར་བའ། །ཞས་གསངས་པ་ལར་ཡན་པས་ཤས་

དགས་ས། །ད་ལར་ན་ཆས་ཐམས་ཅད་བཏགས་དན་མ་བཙལ་བར་མང་

གས་ཐ་སད་ཀ་དབང་གས་འཇག་པར་ག་ནས་ལ། མང་ག་ཐ་སད་ཀས་

དབང་ཙམ་གས་བཞག་པ་མན་པའ་ཡད་པར་འཛན་པ་ན། རང་བཞན་གས་

གབ་པ་དང༌། བདན་པར་གབ་པའ་འཛན་ཚལ་ཡན་པས། ད་ལར་འཛན་པའ་

རག་པ་རམས་བདན་འཛན་ཡན་ལ། དས་བཟང་བ་ལར་གབ་པ་ན་བརག་

པ་མཐའ་བཟང་ག་བདན་ཚད་ད། །འད་བའ་ལགས་ལ་བདན་འཛན་ཡན་

ན། ཉན་མངས་ཡན་པས་ཁབ་པའ་ཕར་རང་རད་པ་སགས་དང་མ་འདའ།

408

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

།ཆས་རམས་མང་ག་ཐ་སད་ཙམ་གས་འཇག་ཚལ་ན་མཚན་ན། ལ་ལར་བ་

ལ་འད་ན་བམ་པའ་ཞས་མང་ད་བཏགས་པ་ད་ཙམ་གས་བམ་པ་ད་འཇག་

ནས་པ་ཡན་ཏ། ད་ཙམ་གས་ཚམ་ནས་བཏགས་དན་གང་ཡན་མ་དཔད་

པར་བང་དར་ལ་ཞགས་ན་ཀན་རབ་ཏ་བ་བད་མ་བས་བ་ཡན་ག། དས་མ་

ཚམ་པར་ད་དང་བཏགས་དན་བམ་པ་ད། ལ་ལར་བ་དའ་ལ་བ་དང་མཆ་དང་

མགན་པ་དང་ཞབས་སགས་ཆ་གང་ཡན་བཙལ་བ་ན་བམ་པ་མ་རད་པས་

བང་དར་བ་ར་མད་པར་འགར་བའ་ཕར་ར། །ད་བཞན་ད་ཆས་ཐམས་ཅད་

ལའང་སར་བར་བའ། །འད་དག་ན་ཚག་གས་བརད་ཤས་པ་ཙམ་གས་མ་

ཆག་ག །རང་རད་ཀ་བའ་སང་ནས་དན་ལ་ངས་ཤས་འདན་ནས་པ་ཞག་

དགས་ཏ། ཐ་སད་ད་བརན་ནས་བཞག་པ་ཉད་ཀས་བཏགས་ཡད་དང༌།

བཏགས་ཡད་མན་པ་ཉད་ཀས། རང་ག་ང་བས་གབ་པ་མད་པའ་ཚལ་སང་

ཐག་པ་ནས་མ་ག་ཕན་ཆད་རང་བཞན་གས་མད། བདན་པར་མད་ཅས་ཅ་

ཙམ་སས་ཀང་དན་གཏང་ནས་ག་བ་མ་ཡན་པའ་ཕར་ར། །ད་ལར་མང་དང་

བརས་བཞག་ཙམ་མ་ཡན་པའ་རང་བཞན་ད་ལ་དགག་བའ་བདག་ཅས་བ་

ལ། ད་ཉད་གཞ་གང་ཟག་ག་སང་ད་བཀག་པ་ན་གང་ཟག་ག་བདག་མད་

དང༌། མག་ར་སགས་ཆས་ཀ་སང་ད་བཀག་པའ་ཆས་ཀ་བདག་མད་ད། །

དས་ན་དགག་བའ་བདག་དང་ཐ་སད་པའ་བདག་གཉས་ཀ་ཁད་པར་དང༌།

ངའ་སམ་པའ་བ་ལན་སས་དང་ངར་འཛན་ལན་སས་ཀ་ཁད་པར་རམས་ཕད་

པར་བའ། །

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

409

བདག་མད་རགས་པས་སབ་ཚལ་མདར་བསས་བཤད་པ་ལ་གཉས།

གང་ཟག་ག་བདག་མད་དང༌། ཆས་ཀ་བདག་མད་རགས་པས་སབ་པའ། །

དང་པ་ལ་གཉས། གཅག་ད་བལ་ག་རགས་པ་དང༌། རམ་བདན་ག་རགས་

པའ། །དང་པ་ལ། གནད་བཞ་ས། དགག་བ་དང་ཁབ་པ་དང་བདན་པའ་

གཅག་བལ་དང་བདན་པའ་ད་བལ་ངས་པའ་གནས་དང་བཞ་ཡད་པས་ས།།

དང་པ་ན། ངར་འཛན་ལན་སས་འདས་ཕང་བ་ལའ་སང་ད་ད་ལ་མ་བལས་

པའ་ང་ཚང་བ་ཞག་གམ། ང་ད་རང་ག་ཕང་བའ་སང་ད་བཏགས་པ་ཙམ་མ་

ཡན་པར་ཕང་བའ་སང་ད་གདད་མ་ནས་གབ་གབ་པ་ཞག་ཏ་འཛན་ཚལ་

ཡད་པས་ད་ངས་པར་བ། གཉས་པ་ན། སར་ཡད་ན། གཅག་དང་ད་མ་གང་

རང་ད་ཡད་དགས་པའ་ཁབ་པ་ངས་པ་ལ་བརན་ནས་འགབ་པ། །

གསམ་པ་ན། ད་ཕང་བ་དང་གཅག་ཡན་པ་ལ་རགས་པས་གནད་པ་

འབབ་ཚལ་དང༌། བཞ་པ་ན། ད་དང་ཐ་དད་དམ་ང་བ་ཐ་དད་ཡན་ན་རགས་

པས་གནད་ཚལ་ལ། །འདར་ཆས་ཅན་ད་འཛན་ཚལ་གཉས་ལས། དང་པ་ན།

ང་ཆས་ཅན། རང་ག་ཕང་བའ་སང་ད་རང་བཞན་གས་མ་གབ་ཏ། དའ་སང་

ད་ད་དང་རང་བཞན་གས་གཅག་དང་རང་བཞན་གས་ཐ་དད་གང་དའང་མ་

གབ་པའ་ཕར། དཔར་ན། གཟགས་བརན་བཞན་ན། ཁབ་ས། རང་བཞན་

གས་གབ་ན། རང་བཞན་གས་གཅག་དང་ཐ་དད་གང་རང་ད་གབ་དགས་

པའ་ཕར་ཏ། ཡད་ན་གཅག་དང་ད་མ་གང་རང་ད་ཡད་དགས་པའ་ཕར་ཏ།

གཅག་དང་ད་མ་གཉས་དངས་འགལ་ཡན་པའ་ཕར། ཕགས་ཆས་སབ་པ་

410

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ལ་གཉས་ཀ། དང་པ་ན། ང་ཆས་ཅན། ཕང་བའ་སང་ད་ད་དང་རང་བཞན་

གས་གཅག་ཏ་མ་གབ་ས། ད་དང་ཆ་མད་ཀ་གཅག་ཏ་མ་གབ་པའ་ཕར།

དར་ཐལ། ཆ་བཅས་ཡན་པའ་ཕར། རགས་སར་བཞན་བསབ་པ། གཉས་པ་

ན། ད་ཆས་ཅན། ཕང་བའ་སང་ད་ད་དང་རང་བཞན་གས་ཐ་དད་ད་མ་གབ་

ས། རང་བཞན་གས་གཅག་ཏ་གབ་པ་མད་པའ་ཕར། ཁབ་པ་ཡད་ད། ད་མ་

གཅག་བསགས་པ་ལ་བརན་ནས་འཇག་དགས་པའ་ཕར། གཞན་ཡང༌། ང་

ཆས་ཅན། ཕང་བའ་སང་ད་རང་བཞན་གས་ཐ་དད་ད་མད་ད། ཕང་བ་དང་

འབལ་མད་དན་གཞན་ད་མད་པའ་ཕར། ཁབ་ས། རང་བཞན་གས་གབ་ན།

ཕང་བ་དང་མ་འབལ་བར་ལགས་ས་བཟང་ད་ཡད་དགས་པའ་ཕར་ཏ། ཕང་

བ་ལ་བལས་པའ་རག་ལས་པ་ཡན་ན། རང་བཞན་གས་མད་པར་གབ་པའ་

ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། ངར་འཛན་ལན་སས་ཀས་བཟང་བ་ལར་གབ་པའ་

བདག་ད་ཆས་ཅན། ཕང་བའ་སང་ད་མད་ད། ཕང་བའ་སང་ད་ད་དང་གཅག་

དང་ད་མ་གང་རང་ད་མ་གབ་པའ་ཕར། ཁབ་པ་སབ་ཚལ་ན་སར་ལར་ར། །

རགས་སབ་པ་ལ་གཉས་ཀ་དང་པ་ན། ད་འདའ་བདག་ད་ཕང་བའ་སང་ད་

ད་དང་གཅག་ཏ་མ་གབ་ས། གབ་ན་རགས་པ་གསམ་གས་གནད་པའ་ཕར་

ཏ། བདག་ཁས་ལན་པ་དན་མད་ད་ཐལ་བ་དང༌། བདག་གཅག་ཉད་ལའང་

ད་མར་དབ་རགས་པར་ཐལ་བ་དང༌། ད་འདའ་ང་ད་ས་འཇག་བད་པར་

ཐལ་བའ་རགས་པ་གསམ་གས་གནད་པའ་ཕར། གནད་བད་དང་པ་ཡད་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

411

ད། སར་བདག་ན་ཕང་བའ་ཉ་བར་ལན་པ་པ་དང༌། ཕང་བ་ན་དའ་ཉ་བར་

བང་བ་ཡན་པ་ལ། ད་འདའ་བདག་ད་ཕང་བའ་སང་ད་ད་དང་གཅག་ཏ་གབ་

ན། དབར་མད་ཀ་གཅག་ཏ་འགར་བས། དའ་ཚ་གང་གས་ཉ་བར་ལན་པ་

པ་དང༌། གང་ཉ་བར་བང་བར་བ་བའ་རམ་གཞག་མ་འཐད་པའ་ཕར་ཏ། ད་

ལ་ནང་ཕང་བ་དང་ཕང་བ་ཡང་ང་ཡན་པར་ཐལ་བས། འདར་མ་ཤ་བར་ཕང་

བ་དང་བཅས་བཞན་ད་ས་བ་ལན་པའམ། ཡང་ན་ཕང་བ་འད་ཉད་ས་བ་མ་

ལན་པ་ད་བཞན་ད་བདག་ཀང་ས་བ་མ་ལན་པར་འགར་བའ་ཕར་ར། །སན་

གཉས་པ་ཡད་ད། སར་གང་ཟག་གཅག་ལ་ས་བ་ས་ཕ་དང་དས་ཀ་རམ་

པས་བདག་ད་མ་ཡད་པ་ལ་སན་མད་ཀང༌། ད་འདའ་ང་ད་ཕང་བ་དང་གཅག་

ཡན་ན། ཕང་བ་ལ་ཡད་པ་ལར་བདག་ཀང་མ་འད་བ་ལ་ཡད་པའམ། ཡང་

ན་ང་གཅག་ཡན་པ་ད་བཞན་ད་ཕང་བ་ལ་ཡང་གཅག་ཏ་འགར་བའ་ཕར་

ར། །སན་གསམ་པ་ཡད་ད། སར་ང་ཙམ་ས་འཇག་བད་པ་ལ་སན་མད་

མད། ད་འདའ་ང་ད་ས་འཇག་བད་ན་སན་བཞ་ཡད་ཀང་བས་ན་བདན་གབ་

ཀ་ས་འཇག་བད་པར་སང་བའ་ཕར་ས་བ་ལན་པའ་ཚ་ང་བ་འགར་ད་མ་

རང་བས་འག་བ་རགས་དག་ག་གཞ་མཐན་པ་ཡད་པར་འགར་ར། །རགས་

གཉས་པ་ན། ད་འདའ་བདག་ད་ཕང་བའ་སང་ད་ད་དང་ཐ་དད་ད་མ་གབ་ས།

ད་ལར་གབ་ན་ཕང་བ་ལ་བལས་མད་ད་གབ་དགས་པས། ཕང་བ་ལས་ཡན་

གར་ལགས་ས་ཡད་དགས་པ་ལས་ད་མད་པའ་ཕར། དང་པ་དར་ཐལ། རང་

བཞན་གས་གབ་ན། གཞན་ལ་རག་མ་ལས་པར་གབ་དགས་པའ་ཕར་ར།།

412

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

དས་ན་ད་འདའ་བདག་མད་མད་སམ་ད་བསམ་མ། །ད་ལར་ལགས་པར་

དཔད་པ་ན་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བ་རད་པར་འགར་ཏ། ད་རད་པའ་ཚད་

ན་རའ་ར་ཤའ་རམ་བཤད་ལས། ད་ལར་བདག་རང་ག་ང་བས་གབ་ན་བདག་

ཕང་བ་དང་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པའ་གཅག་དང་ཐ་དད་གང་རང་ད་

གབ་དགས་པ་དང༌། ད་གཉས་ཀ་ལའང་རགས་པས་གནད་པར་མཐང་བ་ན་

བདག་ན་རང་ག་ང་བས་གབ་པ་ཅང་ཟད་ཀང་མད་ད་སམ་ད་ངས་བརད་པ་

ན། འཇག་ལ་ལན་སས་ཀ་ངར་འཛན་པའ་ཡལ་རང་བཞན་མད་པར་རགས་

པའ་ལ་བ་རད་པ་ཡན་ན། །ཞས་དང༌། མཁས་གབ་ནར་བཟང་ར་མཚས་

ཀང༌། གཅག་ད་བལ་ག་རགས་པས། ད་ལར་དཔད་པ་ལས་དཔད་དན་ལ་

ངས་ཤས་ཚད་མ་སས་པ་དའ་ཚ། དའ་དས་ས་མ་ག་སགས་རན་འབང་

ག་ཆས་རམས་རང་བཞན་གས་མ་གབ་པར་རགས་པ་ཡན། ཞས་གསངས་

པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། འཇག་པ་ལས། ཤང་ར་རང་ཡན་ལག་ལས་གཞན་འདད་

མན། །གཞན་མན་མ་ཡན་ད་ལན་ཡང་མན་ཞང༌། །ཡན་ལག་ལ་མན་ཡན་

ལག་དག་དར་མན། །འདས་པ་ཙམ་མན་དབབས་མན་ཇ་བཞན་ན། །ཞས་

ཤང་ར་རམ་བདན་ག་རགས་པས་བཙལ་ན་མ་རད་པ་ལར། བདག་ཀང་ད་

དང་དཔ་དན་སར་ནས་གསངས་པ་བཞན་བརད་ན། ཤང་ར་ད་རང་ག་ཡན་

ལག་རམས་དང་རང་བཞན་གས་གཅག་དང་ཐ་དད་སགས་བདན་པ་གང་ད་

ཡང་མ་གབ་ས། ཤང་ར་ཆས་ཅན། རང་ག་ཡན་ལག་རམས་དང་རང་བཞན་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

413

གས་གཅག་མན་ཏ། ཡན་ན། ཡན་ལག་རམས་ད་མ་ཡན་པ་བཞན་ན་ཁད་

ཀང་ད་མར་ཐལ་བ་དང༌། ཡང་ན་ཁད་གཅག་ཡན་པ་ད་བཞན་ད་ཡན་ལག་

རམས་ཀང་གཅག་ཏ་འགར་བའ་ཕར་ར། །ད་ཆས་ཅན། རང་ག་ཡན་ལག་

རམས་དང་ང་བས་གབ་པའ་ས་ས་བ་མ་ཡན་ཏ། ཡན་ན་བམ་པ་དང་སམ་བ་

བཞན་ད་ཁད་རང་ག་ཡན་ལག་ལས་ཡན་གར་ད་ས་སར་དམགས་དགས་

པ་ལས་ད་མ་མཐང་བའ་ཕར་ར། །ད་ཆས་ཅན། ཁད་རང་ག་ཡན་ལག་ག་

རན་ད་རང་བཞན་གས་མད་ད། མཁར་གཞང་ཞའ་རན་ད་ཡད་པ་ལར་རང་

ག་ཡན་ལག་རམས་ཀ་རན་ད་ང་བ་ཉད་ཀས་ཐ་དད་ད་མད་པའ་ཕར། ད་

ཆས་ཅན། ཁད་རང་ག་ཡན་ལག་ལ་རང་བཞན་གས་བརན་ནས་ཀང་མད་

ད། ར་ལ་ལ་ལས་བན་འདག་པ་ལར་རང་ག་ཡན་ལག་ལ་བརན་ནས་ང་བ་

ཉད་ཀས་ཐ་དད་ད་མད་པའ་ཕར། ད་ཆས་ཅན། རང་ག་ཡན་ལག་དང་ང་

བ་ཉད་ཀས་ལན་པའང་མན་ཏ། ལས་བན་བ་ལང་དང་ལན་པ་ལར་ད་དང་ང་

བ་ཐ་དད་པའ་ཚལ་དའང་མ་ལན་ལ། ལས་བན་ར་བ་དང་ལན་པ་ལར་ད་དང་

ང་བ་གཅག་ཏ་རང་བཞན་གས་མ་ལན་པའ་ཕར་ར། །གལ་ཏ་ཤང་རའ་ཡན་

ལག་ཚགས་པ་དང་དབབས་ཤང་ར་ཡན་ན་སམ་ན། དང་པ་མ་འཐད་ད། ད་

ལ་ན་ཡན་ལག་མ་བསགས་པའ་ཚགས་པ་ལའང་ཤང་ར་ཡད་པར་འགར་

བའ་ཕར་ར། །ཕ་མ་ཡང་མ་རགས་ཏ། ཡན་ལག་ར་ར་བ་དང་ཚགས་པའ་

དབབས་གང་ཡང་ཤང་རར་མ་རང་བའ་ཕར་ར། །ད་ལར་བཙལ་བའ་ཚ་མ་

རད་ཀང་ཤང་ར་ཐ་དད་ད་ཡད་ད། འཇག་པ་ལས། ད་ན་ད་ཉད་དའམ་འཇག་

414

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

རན་ད། །རམ་པ་བདན་གས་འགབ་འགར་མན་མད་ཀ། །རམ་དཔད་མད་

པར་འཇག་རན་ཉད་ལས་ འད། །རང་ག་ཡན་ལག་བརན་ནས་འདགས་པ་

ཡན། །ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །ཤང་ར་རང་ག་ཡན་ལག་དང་ཐ་སད་ད་

ཐ་དད་ཡན་ལ་རན་བརན་པ་དང་ང་བ་གཅག་ཏ་ལན་པ་ཡང་ཡན་པས། ད་

དག་འགག་པ་ལ་དགག་བའ་ཁད་པར་ངས་པར་སར་དགས་ས། །ད་དན་

ལ་སར་བ་ལ། ཤང་ར་ད་རམ་བདན་ག་རགས་པས་བཙལ་ན་མ་རད་པ་ད་

བཞན་ད་གང་ཟག་ལའང་འག་ས། འད་ལར། གང་ཟག་ཆས་ཅན། རང་ག་

ཕང་བའ་སང་ད་རང་བཞན་གས་མད་ད། རང་ག་ཕང་བའ་སང་ད་ད་དང་

རང་བཞན་གས་གཅག་ཏའང་མད། ད་དང་རང་བཞན་གས་ཐ་དད་དའང་

མད། ཕང་བའ་རན་དའང་རང་བཞན་གས་མད། ཕང་བ་ལ་བརན་ནས་ཀང་

རང་བཞན་གས་མད། ཕང་བའ་ཚགས་པ་ཁད་མ་ཡན། ཕང་བའ་དབབས་

ཀང་ཁད་མ་ཡན་པའ་ཕར། རགས་ས་མ་ལའ་སབ་བད་ན། ཤང་ར་ལ་བཤད་

པ་བཞན་བསབ་པར་བ་ཞང༌། དར་མ་ཟད། གཅག་དང་ཐ་དད་ཀ་ཕགས་

གཉས་སར་གཅག་ད་བལ་ལ་བཤད་པ་བཞན་རགས་འག་སར། རགས་ཕ་

མ་ལ། ཕང་བའ་ཚགས་པ་ཆས་ཅན། བདག་མ་ཡན་པར་ཐལ། གང་ཟག་ག་

གདགས་གཞ་ཡན་པའ་ཕར། ཁབ་ས། གདགས་གཞ་ན་དའ་བཏགས་ཆས་

ས་མ་འཐད་པའ་ཕར་ར། །ཕང་བའ་དབབས་ཆས་ཅན། བདག་ཏ་མ་འཐད་

པར་ཐལ། གཟགས་ཡན་པའ་ཕར། ཁབ་ས། གང་ཟག་ན་གཟགས་ས་མ་

འཐད་པའ་ཕར་ཏ། ད་ལན་མན་འད་བད་ཡན་པའ་ཕར་ར། །ད་ལར་ཤང་རའ་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

415

དཔས་གང་ཟག་རང་བཞན་མད་པར་ངས་ནས་པ་ཡན་ཏ། ལམ་རམ་ཆན་

མ་ལས། ཤང་རའ་དཔད་པ་ད་འད་བ་དས་ན། ད་ཁ་ན་ཉད་རང་བཞན་མད་

པའ་དན་ག་གཏང་མར་ད་དཔག་པར་གསངས་པས་འད་ན་ཤན་ཏ་གནད་

ཆ་བར་སང་ང༌། །ཞས་དང༌། ར་ནར་བཟང་ར་མཚས་ཀང༌། ཤང་ར་རང་

བཞན་གས་ཡད་ན་བརགས་དན་རམ་པ་བདན་ད་བཙལ་ན་རད་དགས་པའ་

ཁབ་པ་ངས་པར་བས་པའ་རས་ས། རམ་པ་བདན་ད་བཙལ་བས་མ་རད་པ་

དའ་ཚ་ཤང་ར་རང་བཞན་གས་མད་པར་ངས་པ་ཡན་ཏ། ཞས་གསངས་པ་

ལར་གང་ཟག་ལ་ཡང་མཚངས་པའ་ཕར་ར། །ད་ལར་གང་ཟག་རམ་བདན་ག་

རགས་པས་བཏགས་དན་བཙལ་བའ་ཚ་མ་རད་པས་གང་ཟག་རང་བཞན་

གས་མད་ཀང་ཐ་སད་ད་ཡད་པ་དང༌། ད་ལ་བརན་ནས་ཆས་ཐམས་ཅད་ཀང་

ད་བཞན་ད་ཤས་དགས་ཏ། ལགས་པར་ཤས་ན་ན་རལ་བའ་དགངས་པ་ཇ་

བཞན་ཤས་པའ་གངས་ས་འག་བའ་ཕར་ཏ། རའ་འཇག་ཊཀ་ལས། བཅམ་

ལན་འདས་ཀ་དགངས་པ་ཤན་ཏ་ཕ་བའ་གནས་རམས་རན་ཆར་ད་སན་པའ་

མཁས་པའ་དབང་བའ་བཞད་པ་ཐན་མང་མ་ཡན་པ་འད་རམས་ལགས་པར་

ཤས་པ་ལ་འབད་པར་གས་ཤག །ཅས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ཆས་ཀ་བདག་མད་རགས་པས་སབ་ཚལ་ལ། གཅག་ཏ་

བལ་ག་གཏན་ཚགས། ར་ར་གཟགས་མ། ཡད་མད་ས་འགག །མ་བཞ་ས་

འགག །རན་འབལ་ག་གཏན་ཚགས་དང་ལ་ཡད་པ་ལས། དང་པ་ན་སར་

བཤད་ཟན་ལ། འན་ཀང་འདར་ཅང་ཟད་བཤད་ན། དཔར་ན། མ་ལང་ད་

416

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཤར་བའ་བད་བཞན་ག་གཟགས་བརན་ད། བད་བཞན་གས་སང་ཡང་སང་

བའ་ཚ་ཆ་ཐམས་ཅད་ནས་བད་བཞན་ད་སང་བ་ལར། གཟགས་སགས་རང་

བཞན་གས་སང་ཡང་མ་རག་པས་བསད་པའ་ས་སའ་དབང་བའ་ཤས་པ་ལ་

ལ་གཟགས་སགས་སང་བ་ན་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པར་སང་བ་མ་

གཏགས། སང་ཚལ་གཞན་མ་འབང་བས། ཐལ་འགར་བའ་སབས་འདར་

རང་ཅག་ས་སའ་ཤས་ངར་གཟགས་ས་སགས་སང་བ་ན་ཡད་མད། སང་

ཚལ་ལར་གབ་པ་འད་ཀ་རང་རགས་ཀ་དགག་བ་ཡན་ཞས་བཞད་པར་སང་

བས། འད་འགག་པའ་ཚ། བམ་པ་ལ་མཚན་ན། ད་ཆས་ཅན། ས་སའ་ཤས་

ངར་སང་བ་ལར་མ་གབ་ས། སང་བ་ལར་གཅག་དང་སང་བ་ལར་ཐ་དད་གང་

རང་ད་མ་གབ་པའ་ཕར། ཁབ་པ་སར་ལར་བསབ། ད་ཆས་ཅན། སང་བ་

ལར་གཅག་ཏ་མ་གབ་ས། རང་ག་གདགས་གཞ་ལ་བཏགས་པའ་བཏགས་

ཆས་ཙམ་ཡན་པའ་ཕར། ཁབ་ས། ས་སའ་ཤས་ངར་བམ་སགས་རང་ག་

གདགས་གཞ་ལ་བཏགས་པའ་བཏགས་ཆས་ཙམ་ད་མ་སང་བར་གདགས་

གཞ་དང་བཏགས་ཆས་གཉས་མ་ཕད་པའ་ཚལ་གས་རང་ངས་ནས་གབ་

པར་སང་བའ་ཕར། གཞན་ཡང༌། བ་བད་ཐམས་ཅད་གཅག་ད་ཐལ་བའང་

འཕན་ན། །རགས་ས་མ་དར་ཐལ། བམ་སགས་ཀ་ཆས་ཐམས་ཅད་ཀང་རང་

རང་ག་གདགས་གཞའ་སང་ད་མང་བརས་བཞག་ཙམ་ཡན་པའ་ཕར། དར་

ཐལ་ཆས་ཐམས་ཅད་གདགས་གཞ་རང་ལག་མན་པ་གཞན་ཞག་ག་སང་

ནས་འཇག་དགས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཆས་ཐམས་ཅད་གདགས་གཞ་ཆ་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

417

ཤས་གཞན་ལ་བརན་ནས་བཞག་པའ་རན་འབང་ཡན་པའ་ཕར། ད་ཆས་

ཅན། ས་སའ་ཤས་ངར་སང་བ་ལར་ཐ་དད་ད་མ་གབ་ས། རང་ག་གདགས་

གཞ་ལ་བལས་ནས་གབ་པའ་ཕར། ཁབ་ས། སང་བ་ལར་ཐ་དད་ད་གབ་ན།

རང་ག་གདགས་གཞ་ལ་མ་བལས་པར་གབ་དགས་པའ་ཕར་ར། །གཞན་

ཡང༌། ས་སའ་དབང་བའ་ཤས་པ་ལ་གཟགས་ས་སགས་སང་ཚལ་ལར་མ་

གབ་པར་ཐལ། དའ་ངར་ཀན་རབ་ཀ་ཆས་རམས་སང་བ་ལར་མ་གབ་པའ་

ཕར། དར་ཐལ། རང་རད་པའ་ལགས་ལ་སང་བ་ལར་གབ་པའ་ཀན་རབ་

ཡད་པས་ཡང་དག་ཀན་རབ་ཡད་ཅས་འདད་ཀང༌། ཐལ་འགར་བའ་སབས་

འདར་སང་བ་ལར་གབ་པའ་ཀན་རབ་མད་པས་ཡང་དག་ཀན་རབ་མ་བཞད་

པའ་ཕར། ཕ་མ་དར་ཐལ། ཀན་རབ་ཡན་ན། སང་ཚལ་དང་གནས་ཚལ་

མ་མཐན་པས་ཁབ་པར་བཞད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་ཡན་ན། སང་ཚལ་

བདན་པར་སང་ཡང་གནས་ཚལ་བདན་པར་མད་པས་ཁབ་པར་བཞད་པའ་

ཕར་ར། །འད་གནད་ཆ་བས་རས་པར་འཆད་དགས་ནའང་མང་ད་དགས་

ལ། ས་སའ་ཤས་ངར་སང་བ་ལར་མ་གབ་ཅས་པ་འད་དགག་བ་འགག་ཚལ་

ཤན་ཏ་ཕ་བས་རང་ཅག་ལ་བའ་བ་ཁག་ཏ་ཆད་དཀའ་བའ་གནས་ཡན་ཏ་

ཞབ་ཆ་འབད་དགས་པ་ཡན་ན། །

གཉས་པ་ར་ར་གཟགས་མའ་གཏན་ཚགས་ལ་ཕགས་སའ་འདད་

ཚལ་ན། གངས་ཅན་གས་སར་ས་བ་ཞག་ཡན་ན། ཡད་དགས་པས་མ་ག་

ཡང་རང་ག་ར་དས་ས་མད་ན་མ་ས་བས་དའ་དས་ས་མ་གསལ་བའ་ཚལ་

418

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

གས་ཡད་པ་ཉད། སར་གསལ་བར་ས་བས་བདག་ས་ཡད་ད། །ཞས་འདད།

རང་རད་པ་སགས་ཀས་མ་ག་ལ་བ་རང་ག་མཚན་ཉད་ཀས་གབ་པའ་ར་

གཞན་ལས་ས་བས་གཞན་ས་ཡད་ཞས་འདད། གཅར་བ་པས་ར་བམ་ལ་བ་

འཇམ་པའ་བདག་ཉད་ལས་ས་བས་བདག་ས་ཡད་ལ། ར་མཁན་གས་བད་

པས་གཞན་ས་ཡང་ཡད་ཅས་འདད། རང་འཕན་པས། ར་བའ་མདངས་ཀ་

ཁ་དག་དང༌། ཚར་མའ་ར་བ་དང༌། སན་མའ་ཟམ་པ་ལ་བ་གང་གས་ཀང་མ་

བས་པས་ར་མད་ལས་སའ་ཞས་འདད་ཅང༌། ཐམས་ཅད་ཀང་ས་ན་རང་

ངས་ནས་ས་བར་འདད་པ་ལ་འདའ། །འདར་འགག་ཚལ་ག་བད་བའ་དབང་

ད་བས་ན། ད་ལ་མ་ག་ཆས་ཅན། རང་ངས་ནས་མ་ས་ས། བདག་ལས་མ་ས།

གཞན་ལས་ཀང་མ་ས། གཉས་ཀ་ལས་ཀང་མ་ས། ར་མད་ལས་ཀང་མ་ས་

བའ་ཕར། དང་པ་གབ་ས། རང་ག་རའ་དས་ནས་གབ་ཟན་མ་ས་བའ་ཕར།

དར་ཐལ། དའ་དས་ས་གབ་ཟན་ན་ན། སར་ཡང་ས་བ་ལ་དགས་པ་མད་པའ་

ཕར། དར་ཐལ། དགས་པ་ཡད་ན། ཡང་ཡང་ས་དགས་པས་ཐག་མད་ད་

ས་བར་འགར་བའ་ཕར་ར། །གཞན་ཡང༌། བདག་ས་མད་པར་ཐལ། རང་ག་

རའ་དས་ས་གབ་ཟན་འགར་མད་ད་ས་བ་མད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ས་བན་

རམ་པར་མ་འགར་བཞན་ད་འབས་བ་ས་བ་མད་པའ་ཕར་ར། །གཞན་ཡང༌།

བདག་ས། མད་པར་ཐལ། ད་ཡད་ན། ཚ་འདའ་མར་ས་བ་ལན་པའ་ཚ་ས་

བ་ས་མའ་བདག་ཉད་བཞན་ད་ས་དགས་པས་འག་བ་རགས་དག་ག་གཞ་

མཐན་ཡད་པར་ཐལ་བ་དང༌། རན་པའ་ལས་འད་བཞན་དའང་མའ་མངལ་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

419

ན་ཡད་པར་འགར་བའ་ཕར་ར། །

གཉས་པ་ན། མ་ག་ཆས་ཅན། གཞན་ལས་མ་ས་ས། རང་ག་མཚན་

ཉད་ཀས་གབ་པའ་ར་གཞན་ལས་མ་ས་བའ་ཕར། དར་ཐལ། རང་ག་ར་

དང་མ་འབལ་བར་ས་བ་མད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། རང་ག་ར་ལ་མ་བལས་

པར་ས་བ་མད་པའ་ཕར། ད་ཡད་ན། ར་ཡན་མན་ཐམས་ཅད་ལས་འབས་བ་

ཡན་མན་ཐམས་ཅད་ས་བར་འགར་ར། །འདའ་རགས་པའ་འཕལ་འཚམས་

ཤས་པ་གནད་ཆའ། །གསམ་པ་གཉས་ཀ་ལས་ས་བ་ན། སར་ག་རགས་པ་

དས་ཁགས། བཞ་བ་ན། ད་ཆས་ཅན། ར་མད་ལས་མ་ས་བར་ཐལ། རང་ག་

ར་རན་ལས་སས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། རང་ག་ས་བན་ལས་སས་པའ་ཕར།

གཞན་ཡང༌། ར་མད་ལས་ས་བ་མད་པར་ཐལ། ད་ཡད་ན། བ་རག་སགས་

ལས་ཀང་ར་བའ་མདངས་ས་བ་སགས་ས་འགར་བའ་ཕར་ར། །གཞན་

ཡང༌། ར་བའ་མདངས་ད་རང་ག་ར་ལས་སས་པར་ཐལ། ད་ར་བའ་ཐན་

མང་མ་ཡན་པའ་ལས་དང་རང་ག་ཉར་ལན་ས་མ་ལས་སས་པའ་ཕར་ཚར་

མའ་ར་བ་དང་སན་མའ་ཟམ་པ་ད་རང་ག་ར་ལས་སས་པར་ཐལ། ད་རང་ག་

ས་བན་རམ་པར་འགར་བའ་རན་ལས་བང་བའ་ཕར། གཞན་ཡང༌། ར་མད་

ལས་ས་བ་མད་པར་ཐལ། ད་ཡད་ན་རག་ཏ་ས་བའམ། ཡང་ན་ནམ་ཡང་མ་

ས་བར་འགར་བའ་ཕར་ར།། །།

གསམ་པ་ཡད་མད་ས་འགག་ན། མ་ག་ཆས་ཅན། རང་ངས་ནས་མ་

ས་ས། རང་ག་རའ་དས་ས་ཡད་པར་ཡང་མ་ས། དའ་དས་ས་མད་པར་ཡང་

420

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

རང་ངས་ནས་མ་ས། དའ་དས་ས་ཡད་མད་གཉས་ཀའ་རང་བཞན་ད་ཡང་

མ་ས། དའ་དས་ས་ད་གཉས་གང་རང་མ་ཡན་པའ་རང་བཞན་ད་ཡང་མ་ས་

བའ་ཕར། དང་པ་ན། སར་ལར་འགག །གཉས་པ་ལ། ད་ཆས་ཅན། གཏན་

མད་པར་ས་བར་ཐལ། རང་ག་རའ་དས་ས་མད་པར་རང་ངས་ནས་ས་བའ་

ཕར། ཁབ་ས། རང་ངས་ནས་གབ་ན། དས་གཅག་ག་ཚ་མད་ན་གཏན་ནས་

མད་དགས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། རང་ངས་ནས་གབ་ན་གཞན་ད་འགར་བ་

མ་འཐད་པའ་ཕར་ར། །

རང་ལགས་ལ་མ་ག་ད་རང་ག་རའ་དས་ས་མད་ཀང༌། རན་དའ་

དས་ས་ཡད་པའ་ཚལ་གས་ས་བས་མ་འགལ་ལ། ། གསམ་པ་དང་བཞ་བ་

སའ། །བཞ་བ་མ་བཞ་ས་འགག་ན། འབས་བ་རམས་རང་ངས་ནས་མ་ས་ས།

ར་གཅག་ཁ་ན་ལས་འབས་བ་གཅག་ཁ་ན་ཡང་མ་ས། ར་ད་མ་ཁ་ན་ལས་

འབས་བ་ད་མ་ཁ་ན་ཡང་མ་ས། ར་ད་མས་འབས་བ་གཅག་ཁ་ན་ཡང་མ་

བསད། ར་གཅག་གས་འབས་བ་ད་མ་ཁ་ན་ཡང་མ་བསད་པའ་ཕར། སབ་

ཚལ་གཞན་ད་ཤས། ལ་བ་རན་འབལ་ག་གཏན་ཚགས་ན། མ་ག་ཆས་ཅན།

རང་བཞན་གས་མ་ས་ས། རན་འབལ་ཡན་པའ་ཕར། དཔར་ན། གཟགས་

བརན་བཞན། རན་འབལ་ལ་ཐན་མང་བ་དང་ཐན་མང་མ་ཡན་པ་གཉས་

ལས། དང་པ་ན། ཆས་ཐམས་ཅད་ཀང༌། རང་ག་ཆ་ཤས་དང༌། ཆ་ཤས་རམས་

ཀང་རང་རང་ག་ཆ་ཤས་དང་བཅས་པ་ཡན་ཚལ་གང་ག་ཆ་མད་འགག་པའ་

རགས་པས་ཤས་དགས་ལ། ཐན་མང་མ་ཡན་པ་ན་ཐལ་འགར་བའ་ལགས་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

421

ཀ་རག་པས་བཏགས་ཙམ་ད་གབ་པའ་ཚལ་ཤས་དགས་ཏ། སར་ག་རགས་

པ་ད་དག་ཐམས་ཅད་ཀང་མཐར་གཏགས་ན་རན་འབལ་ག་རགས་པ་ལ་

ཐག་པས་ས། །གཞན་ཡང༌། ཆས་ཐམས་ཅད་རང་བཞན་གས་མ་གབ་ས།

ཤས་བ། རག་པ། དངས་པ། བམ་པ་སགས་ས་ཡན་པ་རམས་ན། རང་བཞན་

གས་མད། ས་མ་ཡན་པའ་ཆས་བ་བག་རམས་ཀང་རང་བཞན་གས་མད་

པའ་ཕར། དང་པ་དར་ཐལ། ཤས་བ་ད་ཆས་ཐམས་ཅད་ཀ་སང་ནས་མང་

ཙམ་གས་བཞག །རག་པ་ད། རག་པའ་རགས་བ་བག་པའ་སང་ནས་མང་

ཙམ་གས་བཞག དངས་པ་དང༌། བམ་པ་ཡང་དངས་པའ་རགས་དང་བམ་

པའ་རགས་བ་བག་པའ་སང་ནས་མང་བརས་བཞག་པ་ཡན་ག། བ་བག་

ལས་དན་གཞན་པའ་ས་ཡན་པ་ཅ་ཡང་མད་པའ་ཕར། ད་བཞན་ད་ས་

གཞན་ཐམས་ཅད་ལ་སར་བར་བ་ས། དཔད་ཤས་ན་ས་ཡན་པ་རམས་ན།

རང་བཞན་གས་མད་པར་ངས་ཅང་སའ། །ས་མ་ཡན་པའ་བ་བག་རམས་

ཀང་རང་བཞན་གས་མད་ད། འདས་བས་ལ་ཡང་མད། འདས་མ་བས་

ལའང་མད་པའ་ཕར། འདས་བས་ལ་མད་ད། གཟགས་ཤས་ལན་མན་འད་

བད་གསམ་པ་གང་རང་ལ་མད་པའ་ཕར། ས་མ་ཡན་པའ་གཟགས་རང་

བཞན་གས་གབ་པ་མད་ད། མདན་ན་མངན་སམ་ད་ཡད་པའ་བམ་པ་གཅག་

ལ་བ་ན། རང་ག་མཆ་ཞབས་སགས་ལ་བཏགས། རང་ག་ལས་ལ་བ་ན། ཡན་

ལག་ག་སང་ད་བཏགས། ར་གཅག་ལ་བ་ན་ས་ར་སགས་ཚགས་པའ་སང་

ནས་བཏགས་པའ་ཕར། ས་མ་ཡན་པའ་ཤས་པ་ན་རང་བཞན་གས་གབ་པ་

422

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

མད་ད། ད་ལ་ས་མ་ཐག་པའ་རང་ག་ཤས་རབ་ལ་བ་ན་ཤས་པ་གཞན་ལས་

རགས་ལས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཤས་པ་གཞན་ག་ཆ་ཤས་ཡན་པའ་ཕར།

ས་མ་ཡན་པའ་ལན་མན་འད་བད་རམས་རང་བཞན་གས་མད་ད། གང་ཟག་

རང་ཉད་གཅག་ལ་བ་ན། རང་ག་ཕང་པ་ལ་བརན་ནས་བཞག །དའ་སང་ག་

མ་རག་པ་ལ་བ་ན། གང་ཟག་ད་ཉད་ལ་བལས་ཏ་བཞག་པའ་ཕར་ར། །འདས་

མ་བས་ལའང་སར་བཞན་རགས་པ་སར། མདར་ན། རང་ག་ཆ་ཤས་དང་ས་

རག་གས་བཞག་པ་ལ་མ་བལས་པར་རང་དབང་ད་གབ་པའ་ཆས་མད་པས་

རང་བཞན་གས་གབ་པའ་ཆས་མད་པ་ཡན་ཏ། བཞ་བ་བར་པ་ལས། འད་

ཀན་རང་དབང་མད་པ་ས། དས་ན་བདག་ན་ཡད་མ་ཡན། ཞས་གསངས་

པའ་ཕར་ར། །འ་ན་ད་ལར་རགས་པས་དཔད་པའ་དཔད་མཐར་སམ་ཚལ་

ཇ་ལར་ཡན་ཞ་ན། འད་ལ་བཞད་པ་མ་འད་བ་ཡད་ཀང༌། མཁས་གབ་ནར་

བཟང་ར་མཚའ་བཞད་པ་བཞན་བཤད་ན། དའ་གསང་འབམ་ཐར་བ་ལས།

ད་ཡང་ཞ་གནས་མ་ཐབ་པའ་གང་རལ་ད་ལས་དང་པ་པས་ལ་བ་སང་ཚལ་

མདར་བསས་ཏ་བརད་ན། དང་པར་གང་ད་བཤད་པ་ལར་གཅག་ད་བལ་

སགས་ད་ཁ་ན་ཉད་ལ་དཔད་པའ་རགས་པ་རམས་ཀས་དཔད་ད་བང་བར་

བས་ནས། ལ་བ་དངས་གཞ་སང་བའ་ཚ། རང་བཞན་གས་གབ་པ་ལ་བའ་

དགག་བ་ད་ཡད་ན། རང་བཞན་གས་གབ་པའ་གཅག་དང་ཐ་དད་གང་རང་

ལས་མ་འདས་པའ་ངས་པ་བསད་ད། ད་ནས་ང་ལ་བ་རང་བཞན་གས་གབ་

པའ་གཅག་དང་ད་མ་གང་རང་ད་གབ་མ་གབ་དཔད་པས་གང་ད་ཡང་མ་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

423

གབ་པའ་ངས་པ་རད་པ་ན། ར་མཚན་ད་ཉད་ཀས་ན། ང་རང་བཞན་གས་

གབ་པ་ལ་བའ་དགག་བ་ཞ་ཕག་ལ་བཞག་ནས་མད་མད་སམ་པའ་མད་

དགག་ག་འཛན་སངས་ཉད་སང་བ་ཡན་ན། །ཞས་གསངས་པ་ལར་བའ། །

འཛན་སངས་ཞན་ད་སང་ན། རགས་པ་དན་ཙམ་བས་ཏ། སང་ཚལ་ད་ལར་

ད་གབ་པ་མད་མད་སམ་ད་བསམ་ཞང་སར་ནས་བསམ་པར་བ་ལ། རས་

ཐབ་ཏ་གཟགས་སགས་བདན་གབ་ཏ་ལམ་ལམ་འཆར་བ་ན། འད་རམས་ད་

ལར་ད་གབ་པ་མད་མད་སང་སང་ཚགས་པའ་ས་མ་ལ་བ་ས་ཨ་མ་ང་མཚར་

ཆའ། །སམ་ད་བལ་བར་བའ། །བརལ་བརག་མང་ད་བད་ཤས་ཀང༌། འད་

འདའ་དན་ལ་བཤར་སམ་ཙམ་ཡང་མད་ན་དགས་དན་ག་སང་བ་སར་བ་

ཡན་པས་འབད་པར་བའ། །འ་ན། ཐལ་རང་གཉས་ཀའ་ལགས་ཀ་བདག་

མད་རགས་པའ་ལ་བ་ད་མད་གང་ག་དན་ཡན་ཞ་ན། ད་ན་ཏང་འཛན་རལ་

པ་ལ་སགས་པའ་མད་གཞན་ག་དན་ཡང་ཡན་མད། གཙ་བ་ན་ཡམ་གསམ་

ལ་སགས་པ་འཁར་ལ་བར་པའ་དན་ཡན་པར་གཉས་ཀས་འདད་ད།

།གཉས་པ་གལ་ས་གཅད་ཚལ་ལ། ས་རབས་པ་ཁ་ཅག་ན་ར། ནམ་མཁའ་ལ་

མཐའ་དབས་བཟང་ད་མད་པ་ད་བཞན་ད། བས་གང་ད་མ་འཛན་ཅང་ཅ་

ཡང་ཡད་ལ་མ་བད་པ་ད། གནས་ལགས་སམ་ཚལ་ཡན་ན་ཞས་ཟར་བ་

ཡང་མ་འཐད་ད། ད་ཧ་ཤང་ག་ལ་བ་སམ་ཚལ་ཡན་པའ་ཕར་ར། ཁ་ཅག

ཆས་གང་ལའང་འད་ཡན་འད་མན་ངས་བཟང་ད་མད་པར་སམ་པ་ད།

གནས་ལགས་སམ་པ་ཡན་ན་ཟར་བ་ཡང་མ་འཐད་ད། ད་ལར་ན་སངས་

424

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

རས་ཡན་པ་དང་སམས་ཅན་ཡན་པ་སགས་གང་ཡང་མད་པར་འགར་བའ་

ཕར་ར། ཁ་ཅག །ང་ད་ལས་ཀ་ཕ་ནང་སད་སད་བར་གསམ་ད་བཙལ་ན་མ་

རད་པས་ང་ཞས་བ་བ་ཅང་ཟད་ཀང་མད་ད་སམ་ད་སམ་པ་ད། གནས་

ལགས་སམ་པའ་ཟར་བ་ཡང་མ་འཐད་ད། །ད་སར་འདབས་ཀ་ལ་བ་ཡན་

པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་ལར་བཙལ་བའ་ཚ་ང་མ་རད་ཀང་ང་ཡད་པའ་ཕར་

ར། ཁ་ཅག །ང་ད་ཁ་དག་དང་དབབས་གང་དའང་བཟང་ད་མད་པས་རང་

བཞན་གས་མ་གབ་པའ་སམ་ད་སམ་པ་ད། གནས་ལགས་སམ་པའ་ཟར་བ་

ཡང་མ་འཐད་ད། ངའ་ཁ་དག་དང་དབབས་ན་ཡད་པས་མ་རགས་ལ། ང་ཁ་

དག་དང་དབབས་ས་མ་གབ་པར་རགས་པ་ཉད་ཀས། ང་རང་བཞན་མད་

པར་རགས་མ་ནས་པའ་ཕར། ཕ་མ་དར་ཐལ། ང་གཟགས་མན་པར་རགས་

པ་ཙམ་གས། ང་རང་བཞན་མད་པར་རགས་མ་ནས་པའ་ཕར། ཁ་ཅག

སམས་ཁ་དག་དང་དབབས་ས་མ་གབ་པས། སམས་ཅ་ཡང་མད་ད་སམ་པ་

དང༌། སམས་རང་བཞན་གས་མད་ད་སམ་ད་སམ་པ་ད། གནས་ལགས་

སམ་པའ་ཟར་བ་ཡང་མ་འཐད་ད། དའ་ས་མ་ན་སར་འདབས་ཡན་ལ། ཕ་མ་

ཡང་ཅང་མ་འཐད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། སམས་ཤས་པ་ཡན་པས། ཁ་དག་

དང་དབབས་ས་མ་གབ་པ་ཤན་ཏ་ངས་ས་བས། ད་ཙམ་གས་ན་སམས་རང་

བཞན་གས་མད་པར་ངས་མ་ནས་པའ་ཕར། ཡང་ཁ་ཅག སམས་དང་པར་

ཁ་ཚང་ག་ནང་ནས་འབང་བ་ལར་གང་ནས་ཀང་མ་འངས། བར་ད་རལ་པ་

གདན་ལ་བཞགས་པ་ལར་གང་དའང་མ་གནས། མཐར་བ་བ་ཁང་ད་འཛལ་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

425

བ་ལར་གང་དའང་མ་འག་བའ་གཞ་མད་ར་བལ་ད་རགས་ནས་རང་བཞན་

གས་གབ་པ་མད་ད་སམ་ད་སམ་པ་ད། སམས་ཀ་གནས་ལགས་སམ་པའ་

ཟར་བ་ཡང་ཅང་མ་འཐད་ད། ད་ན་སམས་གཟགས་ཅན་བཞན་ད་ཡད་པའ་

འཚལ་ལགས་ཡན་པས། རང་བཞན་གས་མད་ཞས་བརད་ཀང་ད་ལ་ངས་

པ་འདན་མ་ནས་པའ་ཕར། དར་ཐལ། ཚལ་དས་སམས་གཟགས་ཅན་ད་

གབ་པའ་ས་འགག་གནས་གསམ་དང་བལ་བར་རགས་ཀང༌། སམས་རང་

བཞན་མད་པ་རགས་མ་ནས་པའ་ཕར། ནས་ན་དངས་ས་བ་རམས་ཀས་

ཀང་ད་རགས་ནས་པར་འགར་ར། །གཞན་ཡང༌། ད་མ་འཐད་ད། ས་འགག་

གནས་གསམ་རང་བཞན་གས་གབ་པ་མད་པའ་འཚལ་ཚལ་ད་ལར་མ་ཡན་

པའ་ཕར། དར་ཐལ། ད་འཚལ་ཚལ་ན། སམས་སར་མད་གསར་ད་རང་

བཞན་གས་མ་ས་བ་དང༌། རང་དས་ས་རང་བཞན་གས་མ་གནས་པ་དང༌།

རང་གབ་པའ་དས་སད་ཅག་གཉས་པར་རང་བཞན་གས་མ་འགག་པར་

དཔད་དགས་པའ་ཕར། ཁ་ཅག སམས་གབ་ཙམ་ནས་གསལ་བའ་ང་བར་

སས་ཤང༌། གསལ་ཙམ་ད་ལ་བརགས་ཤང་དཔད་ན། ཁ་དག་དང་དབབས་

གང་དའང་མ་རད་པས། གསལ་བའ་དས་ན་སང་བ་སང་བའ་དས་ན་གསལ་

བས་གསལ་སང་དབར་མད་ད་སམ་པ་ད། གནས་ལགས་སམ་པའ་ཟར་བ་

ཡང་མ་འཐད་ད། ད་ན་སམས་ཀ་ཀན་རབ་པའ་ང་བ་མཐང་བ་ཙམ་ཡན་

པས་གནས་ལགས་སམ་པ་མ་ཡན་པའ་ཕར། ཡན་ན། གསལ་ཞང་རག་

པར་རགས་པ་ཙམ་ཡང་གནས་ལགས་སམ་པར་ཐལ་བར་འགར་ར། ཁ་ཅག

426

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

རག་པ་སད་ཅག་ས་ཕ་སས་མ་ཐག་པའ་ང་བ་ལ་ཅར་གས་བལས་པའ་ཚ།

རང་ཡལ་ད་འག་བ་སམ་པ་ན། གནས་ལགས་སམ་པའ་ཟར་བ་ཡང་མ་

འཐད་ད། ད་རག་པ་སད་ཅག་ས་ཕ་རམས་རང་ག་དས་སད་ཅག་གཉས་པར་

མ་སད་པར་བསམ་པ་ཙམ་ཡན་ག། གནས་ལགས་ཀ་དན་མཐང་བ་མ་ཡན་

པའ་ཕར། ཡན་ན། སད་ཅག་མ་མཐང་བས་ཀང་གནས་ལགས་མཐང་བའ་

ག་ཆད་པར་ཐལ་ལ། ཁ་ཅག ད་ལར་བལས་པའ་ཚ་རག་པ་རང་ཡལ་ད་སང་

བའ་སང་སང་མཐང་བ་ད། སམས་ཀ་གནས་ལགས་དང་ཆས་སའ་རང་ཞལ་

མཐང་བའ་ཟར་བ་ཡང་མ་འཐད་ད། རགས་པ་ས་མ་དས་ཁགས་པའ་ཕར་

ར། ཁ་ཅགསམས་གཡ་མད་ད་བཞག་ནས་རག་པའ་ང་བ་ལ་ཅར་གས་

བལས་པའ་ཚ། སམས་ནམ་མཁའ་ལར་སང་སང་ད་འཆར་བ་ད་ཉད་སམ་པ་

གནས་ལགས་སམ་པའ་ཟར་བ་ཡང་མ་འཐད་ད། ད་ན་སམས་ཐགས་བཅས་

ཀ་རག་པ་དང་བལ་བར་མཐང་བ་དང༌། སམས་རང་ག་དས་སད་ཅག་གཉས་

པར་མ་སད་པར་མཐང་བ་གང་རང་ཞག་ཡན་པས་གནས་ལགས་ཀ་དན་

མཐང་བ་མ་ཡན་པའ་ཕར། ཁ་ཅག རམ་རག་ས་བ་འགག་མ་དགས་ཀ། རག་

པ་གང་སས་ཐམས་ཅད་ཡ་ཤས་ཆས་སར་བསམས་པ་ན། རག་པ་བཟང་

ངན་ཐམས་ཅད་ལམ་ད་འཁར་བ་ཡན་ལ། འཁར་འདས་ཐམས་ཅད་རམ་རག་

ལས་མ་འདས་པས། རམ་རག་ཐམས་ཅད་ཆས་སར་ར་སམས་ད་སམ་

དགས་པ་ཡན་ན་ཟར་བ་ཡང་མ་འཐད་ད། རག་པ་ཡ་ཤས་ཆས་ས་མ་ཡན་

པའ་ཕར་དང༌། ར་སམས་ཀ་དན་ད་མ་འཐད་པའ་ཕར། དར་ཐལ། འཐད་ན་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

427

བཟང་ངན་ཐམས་ཅད་ཀང་ར་སམས་ད་འགར་བས་བཟང་ངན་འབང་གསམ་

མད་པར་ཐལ་བའ་ཕར་ར། ཁ་ཅག་ཐག་མར་ནམ་མཁའ་སང་སང་ད་ངས་

པར་བས་རས། ད་དང་རང་ག་སམས་བསས་ནས་སམ་པ་ད། གནས་

ལགས་སམ་པའ་ཟར་བ་ཡང་མ་འཐད་ད། ད་ན་ནམ་མཁའ་ཐགས་བཅས་ཀ་

རག་བས་སང་བ་ལར་སམས་ཀང་དས་སང་བ་ཙམ་སམ་པ་ཡན་པའ་ཕར་

ར། །འ་ན། མད་ལས་ནམ་མཁའ་དཔར་མཛད་པ་ད་ཅ་ཡན་ཞ་ན། ད་ན་ཁད་

འདད་པ་ལར་མན་ག། ནམ་མཁའ་ད་ཐགས་བཅས་ཀ་རག་བ་བཀག་ཙམ་

ཡན་པ་ད་བཞན་ད་སམས་ལ་སགས་པའ་ཆས་ཐམས་ཅད་ཀ་ཆས་ཉད་ད།

དགག་བ་བདན་གབ་བཀག་ཙམ་ལ་འཇག་ཞས་པའ་དན་ཡན་པས་ས། །

ཡང་གནས་ལགས་སམ་པ་ལ་བ་ཁ་ཕགས་པ་ཁ་ཅག་ན་ར། བདག་མད་

རགས་པའ་ལ་བ་རད་ཕན་ཆད་ནས། རགས་པས་དཔད་པ་ཚར་གཅག་བས་

རས་མ་རག་པར་བཞག་པ་ཐམས་ཅད་ཀང༌། གནས་ལགས་ཀ་དན་སམ་

པའ་ཟར་བ་ཡང་མ་འཐད་ད། ད་ལ་ན་དའ་རས་ས་གཉད་འཐག་པ་ལག་པ་

དང༌། བརལ་བའ་ཚ་ཡང་གནས་ལགས་སམ་པར་ཐལ་བའ་ཕར་ར། ཁ་

ཅག །ད་རད་ཕན་ཆད། བདན་པར་མད། རང་བཞན་གས་མད་སམ་པ་ཙམ་

གས་གནས་ལགས་སམ་པའ་ཟར་བ་ཡང་མ་འཐད་ད། ད་ན་བདན་མད་ཀ་

ས་ས་ཡད་བཟས་བས་པ་ཙམ་ད་སང་ག །བདན་མད་ཀ་དན་ངས་ནས་སམ་

པ་མ་ཡན་པའ་ཕར་ར། ཁ་ཅག ། བདན་མད་ཀ་དན་ངས་ཟན་ནས་སར་

སམ་པའ་ཚ། འཇག་སམ་ཁ་ན་བད་ཟར་བ་དང༌། ཁ་ཅག དངས་གཞའ་

428

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

སབས་ས་ཡང་ཡང་དཔད་ཀན་སམ་དགས་ཟར་བ་ཡང་ཅང་མ་འཐད་ད།

ལས་དང་པ་བས་ཞ་གནས་མ་ཐབ་ཚན་ལ་བ་དང་དངས་གཞའ་ཚ་བར་བར་

ད་ཅང་ཟད་ར་དཔད་ནས་འཇག་སམ་བད་པ་ཡན་ག། འཇག་སམ་ཁ་ནས་

ལག་མཐང་མ་འགབ་ལ། དཔད་པ་ཧ་ཅང་མང་ན། རད་པ་ས་བས་ཞ་གནས་

མ་འགབ་པའ་ཕར་ར། །

རང་ལགས་ཀ་སམ་ཚལ་ན་སར་བཤད་ཟན་ཏ། །གང་ད་བཤད་པའ་

ལ་བ་ད་རམས་ན་ས་མ་ས་མ་ལས་ཕ་མ་ཕ་མ་མཆག་ཡན་ལ། འན་ཀང་གང་

བསམས་ནའང་ཐར་པའ་ས་བན་འཇག་ནས་ས། །ལ་བ་ད་དག་བསམས་ན་

ཕན་ཡན་ཆན་པ་འབང་བར་མ་ཟད། ཐས་བསམ་ཙམ་བས་ནའང་ཕན་ཡན་

གཞན་དང་མ་འད་བར་བཤད་ད། ལང་མང་ད་དགས་ནས་མ་བས་ས། །

དགས་པ་མཚན་ཙམ་ཞག་བསན་ན། སད་འཇག་ལས། ཡན་ལག་འད་དག་

ཐམས་ཅད་ན། །ཐབ་པས་ཤས་རབ་དན་ད་གསངས། །ད་ཡ་ཕར་ན་སག་

བསལ་དག །ཞ་བར་འདད་པས་ཤས་རབ་བསད། །ཞས་དང༌། བམས་པས་

ཀང༌། ཤས་རབ་ལས་གཞན་འད་དག་ག །སང་ར་གཞན་མད་ད་ཡ་ཕར།།

ཤས་རབ་མཆག་ཡན་ད་གཞ་ན། །ཐས་པ་ད་ཕར་ཐས་པ་མཆག །ཞས་

དང༌། ཏང་འཛན་རལ་བ་ལས་ཀང༌། གལ་ཏ་བདག་མད་ཆས་ལ་ས་སར་

རག །ས་སར་ད་བརགས་གལ་ཏ་སམ་བད་ན། །ད་ན་མ་ངན་འདས་ཐབ་

འབས་བའ་ར། །ར་གཞན་གང་ཡན་དས་ན་ཞར་མ་འགར། །ཞས་གསངས་

པ་ལར་ར། །བདག་མད་ཀ་དན་ལ་ཐས་བསམ་སམ་གསམ་བད་པའ་རམ་པ་

བསན་པའ་སང་པ་བདག་མད་རགས་པའ་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ།

429

ཇ་ལར་ཞ་ན། ཡད་ད། ལམ་རམ་ཆན་མ་ལས། དས་ན་གང་ཉམས་ས་བང་ར་

ད་དང་པར་གཞན་ལ་ཐས་ནས་གཞན་སབས་ཀས་ངས་པར་བད། ད་ནས་

ཐས་པའ་དན་ད་རང་གས་ལང་དང་རགས་པས་ཚལ་བཞན་ད་བསམས་ཏ་

རང་སབས་ཀས་ངས་པར་བད། ད་ལར་ཐས་བསམ་གས་ངས་པར་བས་

ཏ་ཐ་ཚམ་དང་བལ་བ་ན་ཡང་ཡང་ད་འདས་པ་ལ་བསམས་པ་ཞས་ཟར་

བས། ཞས་གསངས་པ་ལར་བ་དགས་པའ་ཕར་ར། །ཐས་བསམ་བསམས་

གསམ་མང་ཉང་གས་ཉམས་ལན་ཀང་མང་ཉང་འང་བར་གསངས་ཏ། ལམ་

རམ་ཆན་མ་ལས། དས་ན་ཐས་པ་ཇ་ཙམ་མང་བ་ཙམ་ད་ད་ལས་བང་བའ་

ཤས་རབ་མང་ལ། ད་མང་བ་ཙམ་ད་བསམ་པ་མང་བ་དང་ད་མང་བ་ཙམ་ད་

ད་ལས་བང་བའ་ཤས་རབ་མང་བ་དང༌། ད་ཇ་ཙམ་མང་བ་བཞན་ད་བསམ་

པས་ཉམས་ས་ལན་པ་མང་བ་ལ། ཞས་གསངས་པའ་ཕར་ར། །འན་ཀང་

ཐས་པ་ཁ་ཕར་བལས་ཁ་ནར་མ་སང་བ་ཞག་དགས་པར་མངན་ན། །དས་ན་

ཐས་པའ་ཤས་རབ་དང་ད་ལས་བང་བའ་ཤས་རབ། བསམ་པ་དང་ད་ལས་

བང་བའ་ཤས་རབ། བསམ་པ་དང་ད་ལས་བང་བའ་ཤས་རབ་ཀ་ཁད་པར་

ཡང་ཤས་དགས་ས།། །།

སས་པ། བསན་པའ་སང་བ་བདག་མད་ལ་བ་ཉད། །གབ་མཐའ་རམ་

བཞའ་དབ་བ་དང་འབལ་བར། །ར་བཙན་ཆས་ཀ་རལ་བ་བཙང་ཁ་བའ། །

དགངས་པ་ཇ་བཞན་མདར་བསས་བདག་གས་བཤད། །ཚལ་འད་ལ་གས་

ཙམ་ཞག་དན་གཉར་ལ། །ཉ་བར་མཁ་བ་འགའ་ཡང་ཡད་མན་ཀང༌། །དམ་

430

ཅ་ན་ར་བཙན་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀ་གསང་འབམ་དབ་མའ་སར། ༼བད་ང་པ།

ཆས་བདད་རའ་ར་མཆག་མང་འདད་པའ། །བ་ལན་དག་ལ་ཕན་སད་སམ་

ནས་ བས། །ཚལ་འདར་འབད་ལས་རབ་དཀར་དག་བ་ན། །གངས་རའ་ཏག་

འད་ཇ་སད་ཐབ་པ་ད། །བསན་པའ་སང་བ་ཡན་རང་གནས་པ་དང༌། །མཐར་

ཡང་སངས་རས་ཐབ་པའ་རར་བསའ། །

ཅས་གབ་མཐའ་བཞ་དང་འབལ་བར་ལ་བའ་རམ་པ་རམ་པར་བཤད་པ་ཐར་ལམ་གསལ་

བད་ཅས་བ་བ་འད་ན། དད་པ་དང་རམ་དཔད་ཟང་ད་འབལ་བའ་ར་ཐང་དཀའ་བཅ་བ་འཇམ་དབངས་

སན་པས། ཇ་སད་ད་རའ་ཞལ་ནས། བསན་པའ་སང་བ་སང་བ་ཉད། ཅས་བཤད་པ་ལར། བདག་

མད་རགས་པའ་ལ་བ་ཉད་ཆས་ཀ་སང་བར་མཐང་ནས། རང་བཞན་འགའ་ལ་ཕན་པར་འགར་སམ་

ད་བསམས་ཏ། འད་ལ་བ་ཞག་གས་དང་ཁ་བས་པར་ད་བར་བར་བའ་ཞས་བསལ་བ་ལ་བརན་ནས་

རགས་པའ་ཚལ་ལ་བ་གས་ཀ་སང་བ་ཅང་ཟད་ཐབ་པ་ཤཀའ་དག་སང་གགས་པ་བཤད་སབ་ཀས།

ཤང་སལ་ནག་པ་ཟ་བའ་ཡར་ཚས་ལ་སར་བ་ས། འདས་ཀང་ར་བ་མའ་བསན་པ་ལ་ཕན་ཐགས་པར་

གར་ཅག བཀ་ཤས།། །།

ཡག་ནར་དང་ཆད་ལག་ཡད་ཚ་འབལ་བ་གནང་ན་དགའ་སའ་ངང་ནས་བཟ་བཅས་ཞ་ཆག

་ᩂ་ᨮ་᪣ᩏ་ᨎ marjamson618@gmail.com