"In Forex "Jurnalilin ikinci sayi

Tısbağa şorbasısəh. 31-də

Dolların yolları

Azərbaycanda treyderlər üçün ilk jurnal!

İn Forex 02 (02) aprel, 2010

Səh. 16-da

Avro “qayçı arasında”səh. 14-də

4 qorxuya qarşı 4 qaydasəh. 38-də

Ticarətdə Olimpə necə çatmalısəh. 50-də

Aparıcı banklardan illik proqnozsəh. 15-də

Daimi rubrikalar: Dalğa analizi (5), İşimoku əsasında təhlil (18), MA əsasında təhlil (24)


30MÜNDƏR İCAT2

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

4-də: ............................................................ Qızılın iki rəngi. Neft və qızıl nə vəd edir?5-dən 13-ə qədər:......................................... Dalğa analizi14-də:........................................................... Avro "qayçı arasında". Vahid valyuta böhrandan qurtuldumu?15-də: .......................................................... Aparıcı banklardan illik proqnoz16-17-də: ..................................................... Dolların yolları. Yaşıl valyuta üçün hansı işıq yanacaq18-21-də: ..................................................... "İşimoku" Qrafik Sistemi əsasında təhlil22-23-də: ..................................................... Qızları yox, trendi gözləyən oğlan."Strategiyaların Açıq

Sınağı" layihəsinin növbəti qalibi ilə müsahibə24-27-də: ..................................................... MA əsasında təhlil28-30-da: ..................................................... "Qiymətli qadın". Dünyanın ən məşhur xanım

treyderlərindən biri ilə müsahibə31-37-də: ..................................................... "Tısbağa şorbası". Dadın, peşman olmazsınız38-də:........................................................... "4 qorxuya qarşı 4 qayda"39-40-da: ..................................................... "Gəl, sənin nəvən olum". Görün, yaylıq altında necə

nənələr var!.. 41-44-də: ..................................................... "Heyvanların doğuluşu". Birjaların tarixinə səyahətimiz

çox maraqlı məqamlardan keçir45-də: .......................................................... "Halal olsun". Hər iki mənada 46-47-də: ..................................................... "İtir, itir, bitir". Martingeyl strategiyasının müsbət və mənfi

tərəflərilə daha yaxından tanış olun 48-49-da:...................................................... "Hər risk edən şampan içmir". Ona görə də, düzgün risk

etməyi öyrənin!50-51-də: ..................................................... Ticarətdə Olimpə necə çatmalı? Çatan şəxsin məsləhətləri52-54-də: ..................................................... Test. Və real hesab qazanmaq şansı55-də: ........................................................ Kitab rəfi

Oxuyacaqsınız:


30REDAKTORDAN

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

3

Belə bir zarafat var ki, fevral ən qısa ay olduğu üçünqadınlar bu ayda nisbətən az danışırlar və bunu nəzərəalan kişilər martın əvvəlində onları təbrik edirlər.Bilmirəm, bizim redaksiya heyəti mart ayıda jurnalınüzərində çalışarkən həmin məntiqlə düşünüb, ya yox,amma nəyə görəsə, indi oxuduğunuz aprel sayımızdaqadın faktoru kifayət qədərdir.

Məsələn, Siz bu sayımızda çox “Qiymətli qadın” olanməşhur treyder Linda Raşkenin müsahibəsini oxuyacaq,həmçinin, onun reseptini verdiyi “Tısbağa şorbası”naqonaq olacaqsınız. Bundan başqa, elə bir qadınla da tanışolacaqsınız ki, yəqin, hər kəs elə bir nənəsinin olmasınıarzulayardı.

Azərbaycan treyderlərindən isə “Qızları yox, trendi gö-zləyən oğlan”la yaxından tanış olacaqsınız. Göründüyükimi, yenə də qadın mövzusundan yan keçə bilməmişik.Şekspir haqlı imiş…Yeni başlayan treyderlərin belə bir xasiyyəti var: onlaritirirsə, itirirsə, yenə itirirsə, tezliklə bunu bitirməkistəyir. Bu zaman çoxları vəziyyətdən tez çıxmağa ümidyaradan taktikalara əl atırlar. Amma bu cür çomaqlarınhəmişə iki başı olur. Həmin başlar haqqında martingeylstrategiyasından bəhs edən “İtir, itir və… bitir” materi-alında oxuya bilərsiniz.

Bundan başqa, Siz xəbər tutacaqsınız ki, hazırda niyə“Avro qayçı arasında”dır, “Dolların yolları” hansı is-tiqamətə yönəlib... Jurnalımızın 3 fərqli metod əsasındatəqdim etdiyi analitika ilə birlikdə bütün bunlar Sizəimkan verəcək ki, “Bazarlarda azanlar”dan olmayasınız.

Sizə zövqlü və faydalı mütaliə, seçdiyiniz yoldaOlimpə çatmaq arzulayıram. Yeri gəlmişkən, ox-uduğunuz jurnalda bunu necə etməklə bağlı məsləhətlərdə var.Uğur olsun!

İlqar Vəliyev,Layihənin rəhbəri


30T Ə H L İ L4 Qızılın iki rəngi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Martın son günlərində neftinqiyməti 84,62 dorral/barrelsəviyyəsinə çatmaqla, böhrandansonrakı dövrün yeni rekordunuvurdu. Bu, son 17 ayın ən yüksəkhəddidir. Artımın əsas səbəbi kimi Çin vəYaponiyada iqtisadi aktivliyin yük-səlməsi, həmçinin, beynəlxalqspekulyantların “buğa” mövqeyinitutmaları göstərilir. Çində İstehsalAktivliyi İndeksi martda 55,8-dən57 punkta qalxıb. Yaponiya MilliBankının hər ay dərc etdiyi Tankanindeksi də ölkədə orta və kiçiksahibkarlar arasında nikbinlin art-dığını təsdiqləyir. Belə bir şəraitdətreyderlər neft fyüçerslərini almağamaraq göstərirlər. Neft“buğa”larının arasında iri fondlar

və banklar da var. Göründüyü kimi, neftin bahalaş-ması üçün ciddi fundamentalsəbəblər yoxdur. Buna əsaslanaraqbir sıra ekspertlər “qara qızıl”ınqiymətlərinin “yay baryeri” iləüzləşəcəyini və artımındayanacağını proqnozlaşdırırlar.Bəlli olduğu kimi, adətən yay ay-ları yaxınlaşdıqca neftinqiymətində mövsümi ucuzlaşmamüşahidə olunur. Böyük ehtimalla,neft iyun-iyul aylarında 70−80 dol-lar/barrel dəhlizində dalğalanacaq. “Bloomberg” agentliyinin gəldiyinəticə də belədir ki, qarşıdakıhəftələrdən neftin enişi başlayabilər. Hazırda bu xammal öz realdəyərindən 39% baha satılır. Üstəlik, ABŞ-da neftin kommer-

siya ehtiyatları getdikcə çoxalmaq-dadır. Ötən həftə bu göstərici 2,929milyon barrel artaraq, 354,189 mi-lyona çatıb. Bu, proqno-zlaşdırıldığından daha artıqdır.Bütün bunlar ona dəlalət edir ki,

neftin psixoloji vacib olan 100 dol-lar/barrel səviyyəsini keçəcəyiinandırıcı deyil. Amma onun $85 -$90 diapazonunda möhkəm-lənəcəyi ehtimalı var. Bu, OPEKrəhbərliyinə də sərf edən birsəviyyədir.

Ne 100-ə çatmayacaqQara qızıl “yay baryeri”nə yaxınlaşıb

“CitiFX” bankının analitikləriqızılın artımının davam etməsiüçün kifayət qədər potensialınolduğunu deyirlər. Onlarınfikrincə, “buğa”lar qiymətləri$1135/45 səviyyəsinə qədər çatdırabilərlər. Qızılın $1226-danyuxarıda möhkəmlənməsi həminhədəfə doğru atılan addımlardanbiri olacaq. Əgər artım impulsu formalaşarsa,bir sıra mütəxəssislər hətta qızılınhər troya unsiyasının $1300-aqədər qalxacağını da istisna etmir-lər.Qeyd edək ki, hazırda qızılın gün-lük qrafikdəki hərəkəti “üçbucaq”fiqurunu xatırladır. Trendin hərhansı istiqamətdə bərpa olun-masından əvvəl qiymətin bu fiqu-run ərazisindən çıxmasınıgözləmək lazımdır.

Qızıl “üçbucaq”


30T E X A N A L İ Z

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5

Əvvəlcə onu qeyd edək ki, ötən sayımızda eur/usd cütlüyü ilə bağlı verdiyimiz proqnoz demək olar, 100%dəqiqliklə doğruldu. Müqayisə edin. Bu, əvvəlki sayımızda dərc olunan proqnozdur:

Göründüyü kimi, əvvəlcə üfüqi korreksiyanın – 4-cü dalğanın davam edəcəyi, ardınca aşağıya doğrutrendin bərpa olunacağı gözlənilirdi. Belə də oldu:

İndi isə avro/dolların aprel ayında nə vəd etdiyini aydınlaşdırmağa çalışaq.8

Dalğa analizi

İn Forex 02 (02) aprel, 2010 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Monthly

Aylıq qrafikdə dəyişiklik yoxdur: (A)-(B)-(C) İntermediate formullu klassik ziqzaqın formalaşmasımuşahidə olunur.Əgər versiya doğrudursa, eniş trendinin davam edəcəyi gozlənilə bilər. Təxminən 5 fiqur aşağıda maraqlı hədəf var: trend xətti ilə 38,2 faizlik fibo-səviyyənin kəsişməsi.

8 weekly8

30TE XANAL İ Z6 Dalğa analizi


Weekly

Həftəlik qrafikdəki vəziyyət daha dərin təhlilin aparılmasını tələb edir.

Əgər formalaşan fiqur (A)-(B)-(C) formullu Ziqzaqdırsa, dalğa metodologiyasına əsasən, onun “0”-“B” və

“A” nöqtələrindən keçən kanal qururuq. Hazırda qiymət həmin kanalın orta xəttini test edir. Bu, son dərəcə

vacib səviyyədir. Əgər qiymət onu yararaq, aşağısında möhkəmlənə bilərsə, “C” dalğasının davamı üçün zə-

manət verilmiş olacaq. Əksinə, qiymət orta xəttdən dönərək, 61%-lik səviyyənin (qrafikdə göy rənglə

göstərilib) üzərində möhkəmlənsə, “buğa”lar aktivləşə bilərlər.

Əgər orta xətt yarılarsa, növbəti dəstək və hədəflər şəkildə göstərilib

8 daily8

30TE XANAL İ Z Dalğa analizi 7


Daily

Diqqət! Qrafikdə göstərilən variant yalnız qiymət kanalın daxilində qalacağı təqdirdə doğrudur. Əgər

kanalın yuxarı sərhədi yarılarsa, bu ssenari qüvvədən düşəcək.

İstisna deyil ki, “ayı” impulsunun 5-ci dalğası uzana bilər. Bu halda, qiymət “2” və “4” nöqtələrindən quru-lan “impuls kanalı” prinsipinə əsasən, şəkildə göstərildiyi kimi, kanalın aşağı sərhədinə doğru hərəkət edəbilər. Cari minimumun təzələnməsi bu variantı təsdiqləyən arqument olacaq. Hazırda əsas müqavimət xətti – kanalın yuxarı sərhədidir. Bütün ticarət qərarları qiymətin ona nisbətdəvəziyyəti nəzərə alınaraq qəbul edilməlidir.

88



Gbp/usdWeekly

Əvvəlki şərh: Funt/dolların həftəlik qrafikdə cızdığı trayektoriya “ikiqat ziqzaq”: W-X-Y Minor for-

masiyasını xatırladır. Cütlük çox vacib olan bir müqaviməti – 61,8 faizlik fibo-nisbəti sınaqdan keçirir.

Digər vacib müqavimət səviyyəsi də qrafikdə əks olunub.

Hazırkı hərəkət – irimiqyaslı korreksiyadır. Y Minor dalğası tam bitəndən sonra artım trendinin bərpa olu-

nacağı gozlənilir.

Davamı: Dalğa ssenarisi qüvvədə qalır. Cütlük 61,8 faizlik fibo-nisbəti (Bu, çox vaciv dəstək zonasıdır)

üçüncü cəhddə də yara bilmədiyi üçün yuxarıya doğru hərəkətə başladı. Bunun nə hərəkət olması haqda ver-

siya irəli sürmək üçün aşağı zaman miqyasını nəzərdən keçirək.

8 daily8



Daily

Bu TF-də dalğaları alternativ formada – üçqat ziqzaq şəklində işarələmək daha cazibəli görünür. Nəzəri

cəhətdən [w]-[x]-[y]-[xx]-[z] formasiyası tamamlanmış təsir bağışlayır. Şəkildə göründüyü kimi, qiymət

61,8 faizlik fibo-nisbətin üzərində “üçqat dib” modeli formalaşdırıb. Bu iki variant birlikdə funt/dolların

[0]-[x] nöqtələrindən çəkilmiş trend xəttinə (qırmızı xətt) doğru artımı variantını aktuallaşdırır.

Amma geniş mənada nə qədər ki, qiymət [0]-[x] nöqtələrindən çəkilmiş qırmızı trend xəttinin aşağısındadır,

eniş trendinin bərpası riski qüvvədə qalacaq.

Ssenari üçün təsdiqləyici (conformative) və kritik (critical) səviyyələr qrafikdə göstərilib.

8 8



Usd/chfWeekly

Dollar/frank cütlüyündə dalğa mənzərəsi tam aydın deyil. Nəzəri cəhətdən (Y) İntermediate dalğasının üçüncü A-B-C Minor ziqzaqının formalaşması versiyası dahareal görünür. Amma qrafikdə təsvir olunan ssenarinin mütləq təsdiqə ehtiyacı var. Məsələn, qiymətin trendxəttinin (göy) üzərinə qalxması, yaxud təsdiqləyici (conformative) səviyyənin keçilməsi kimi.Kritik (critical) həddin keçilməsi isə ssenarini avtomatik olaraq qüvvədən salacaq.

8 8



Usd/jpyWeekly

Ötən sayımızda qiymətin göy müqavimət xəttini yaracağı təqdirdə yuxarıya hərəkət edəcəyini, əks haldavəziyyətin qeyri-müəyyən qalacağını bildirmişdik. Belə də oldu:

Yuxarıya hərəkətin hansı xarakterli olduğu və nə vəd etdiyini araşdırmaq üçün aşağı dalğa səviyyəsinə nəzərsalaq.

8 daily8



Daily

Minor səviyyəsində formalaşmaqda olan modelin potensial “Çiv” (Wedge, Клин), yoxsa Ziqzaq olduğunu

indidən demək tezdir. Amma hər iki variant üçün dalğa prinsipinə əsaslanan (“0”-“B” və “A” nöqtələrindən

keçən) kanal qurmaq mümkündür. Hazırda hədəf – bu kanalın yuxarı sərhədidir.

Qiymət kanalın 38.2-61.8 faizlik orta zolağından çıxıb. Formalaşan dalğa impuls tipli hərəkət dalğasına

oxşayır. Bu halda göstərilən hədəfin test olunma ehtimalı böyükdür.

8



30TƏHL İ L14 Aktual

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

“Yunan problemi” üzündən Avropa

Birliyində yaranan vəziyyət bir

qədər sabitləşsə də, məsələnin

həllindən danışmaq hələ çox tezdir.

Afina xarici borclarının

səviyyəsini yol verilən həddə qay-

tarmaq üçün üçün bu il ərzində

€50 milyard tapmalıdır. Büdcə

kəsirinin azaldılması isə daha ciddi

məsələdir. Aydın məsələdir ki,

xarici kreditlər olmadan yunanlar

bu problemləri yoluna qoya

bilməyəcəklər. Amma Yunanıstana

kredit vermək istəyənlər də

növbəyə düzülməyib. Lap düzül-

səydi belə, AB-nin nizamnaməsi

üzv ölkələrə bu tip maliyyə

yardımlarının göstərilməsini

qadağan edir.

Fəqət Avropa Birliyi vəziyyətin

gərginliyini nəzərə alaraq, bəzi

fövqəladə addımlar atmağa çalışır.

Martın 15-də Avrozona ölkələrinin

maliyyə nazirlərinin toplantısında

Yunanıstana yardım göstərilməsi

haqda qərar verilsə də, bunun necə

ediləcəyinə aydınlıq gətirilmədi.

Son xəbərlərə görə, AB Yunanıs-

tana €20– €25 milyard kredit ayır-

mağa hazırdır. Amma bu, hələ

rəsmi təsdiqini tapmayıb.

Avropa Birliyinin martın son gün-

lərində keçirilən sammitində isə

Yunanıstana büdcə yırtıqlarını ya-

mamaq üçün yardımın

göstərilməsi haqqında anlaşmaya

gəlinsə də, radikal addımların

haqqında heç nə deyilmədi. Hal-

buki, hazırkı dövrdə məhz onlara

ehtiyac vardı.

Bütün bunlar Avropa Birliyində

sistem böhranının davam etdiyini

göstərir. Bəzi ehtimallara görə, in-

diki vəziyyət haqqında çoxdan

söhbətlər dolaşan Avropa Valyuta

Fondunun yaradılmasına gətirib

çıxara bilər. Birliyin bəzi liderləri

– məsələn, Almaniyanın kansleri

Angela Merkel,- bu ideyanı

dəstəkləyirlər.

Bütün hallarda, Yunan böhranın-

dan sonra Avropa Birliyində

müəyyən sistem islahatlarının

aparılması zamanın tələbidir. “The

Guardian” qəzetinin yazdığı kimi,

“Bütün bunlar Avropa Birliyi üçün

dönüş nöqtəsi ola bilər”. Amma

hansı istiqamətdə? Hamletin sözü

olmasın, “Sual, bax, budur”.

Bu cür siyasi-iqtisadi zid-

diyyətlərin fonunda Avronun per-

spektivi ekspertlərə o qədər də

ürəkaçan görünmür. Vahid valyuta

bir tərəfdən AB-dəki vəziyyətin,

digər tərəfdən isə FES-in atacağı

addımların əmələ gətirəcəyi

“qayçı”nın arasına düşə bilər.

Bura belə bir məqamı da əlavə

etmək lazımdır ki, hazırda Al-

maniya hökuməti Avronun zə-

ifləməsində maraqlıdır. Çünki bu,

Almaniyanın ixracatına dəstək

verir. Məhz ona görə Almaniya Yu-

nanıstana yardım göstərilməsini

əngəlləməyə çalışırdı. Amma eyni

şeyi Birliyin digər üzvlərinin

haqqında demək olmaz. Çünki on-

ların çoxunun ixracatı elə də böyük

deyil, büdcə yaralarını sağaltmaq

üçün isə güclü Avro tələb olunur.

Yaranmış vəziyyəti nəzərə alan

“BlueGold Capital Management”

şirkətinin ekspertləri avronun

$1,20 səviyyəsinə qədər düşə

biləcəyini istisna etmirlər.

Mənzərəni əhatə etmək üçün bir

məqama da toxunmaq lazımdır.

Hazırda maliyyə dairələrində

dolaşan şayiələrə görə məşhur

spekulyant Corc Soros 1 Avro=1

Dollar paritetinə nail olmaq üçün

planlar cızır. Yəni milyardçı 18 il

əvvəl Funt ilə göstərdiyi fokusu

indi də Avro ilə təkrarlamaq

istəyir. Və deyəsən, bu yolda heç

də tək deyil: Avronun çöküşünü

proqnozlaşdıranların arasında

Nyu-York Universitetinin profes-

soru, məşhur ekspert Nuriel Ru-

bini, həmçinin, “Société Générale”

bankının rəhbərləri də var.

Avro “qayçı arasında”?


30P R İ Z M A

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

15

Aparıcı bankların illik proqnozuay ay ay ay ay ay ay ay ay ay ay ay

ay ay ay ay ay ay ay ay


Hazırda maliyyə bazarlarınıniştirakçılarını ən çox düşündürənməsələlərdən biri ilin yenibaşlayan 2-cü rübündə Amerikadollarının məzənnəsinin necə də-yişəcəyidir. Dolların 1-ci rübdəmüşahidə olunan ümumi tenden-siyası davam edəcəkmi? YoxsaAmerika valyutasını dönüş göz-ləyir? Onun hərəkətinə daha çoxhansı faktorlar təsir göstərəcək?

Amerikanın “yunanıstan”ı

İndiki həssas dövrdə Amerika büd-cəsinin cari vəziyyəti haqqındakıhər bir xəbər investorların dollarlabağlı fikirlərinə dərhal təsirgöstərir. Bəzi ekspertlər həttaAmerika büdcəsinin vəziyyətiniYunanıstanın problemləriləmüqayisə edirlər. ABŞ-ın cariborcları $12 trilyona, büdcə kəsiri

isə $1,6 trilyona çatıb. Bu rəqəmbüdcə kəsirinin ÜDM-ə nisbətdəyol verilən həddini çoxdan aşıb.Lakin hazırda nə ABŞ-da, nə dəbaşqa bir ölkədə büdcə kəsiriniazaltmaq üçün real plan mövcuddeyil. Digər tərəfdən, əgər Avropadakıproblemlər investorları öz və-

saitlərini Avrodan Dollara çevir-məyə sövq edərsə, bu, dolların ba-halaşmasına səbəb olmaqla,Birləşmiş Ştatların ixracatına zərbəvuracaq. İndiki məqamda belə birssenari Amerika ixracatçılarına“sərf etmir”.

Gözlər qıyılır…

Başqa bir problem isə Çinləbağlıdır. Hazırda dolların sabitli-yinə müsbət təsir göstərən əsasfaktor Çinin ABŞ-ın dövlətborclarını maliyyələşdirməsidir.Amma Pekin Amerika

obliqasiyalarını almaqda davamedəcəkmi? Yəqin ki, hə, çünki Çinhökuməti Amerikaya getdikcəartan ixracatın gətirdiyi dollaraxınını likvid və təhlükəsiz olanAmerika obliqasiyalarını almağayönəltməkdə maraqlıdır. Di gəl ki,Amerikanın özü bundan narahatolduğu üçün Çinlə “ticarət

müharibəsi”nə başlaya bilər. Songünlərdə Konqresdə Çin mallarınaəlavə rüsumların tətbiq edilməsi vəgömrük tariflərinin qaldlrlmasıhaqqında fikirlər tez-tez səslən-məkdədir. Əgər belə olarsa, PekinAmerikanın obliqasiyalarını al-mağı dayandıracaq. Bu haldaAmerikanın dövlət borcları vəbüdcə kəsiri dərhal bomba kimipartlayaraq, dolları yıxa bilər. Bussenarinin gerçəkləşməsi ehtimalıyüksək olmasa da, hər halda, var.Çünki Çin rəhbərliyi VaşinqtonunYuanı devalvasiya etmək (dollaranisbətdə dəyərini qaldırmaq) haqdaisrarlı təkidlərini inadlaqulaqardına vurmaqda davam et-məkdədir. Amerika tərəfi düşünürki, hazırda Çin öz valyutasınınqiymətini süni yolla 40% endirib.Bu isə Çin mallarının Amerikadasatışını sərfəli, Amerika mallarınınÇində satışını sərfəsiz edir.Nəticədə ikitərəfli ticarətəlaqələrində Amerikanın illikziyanı artıq 300 milyard dollarıkeçib.

İşsizlik - uzun işdir

Atlanta Federal EhtiyatlarBankının prezidenti DennisLokhart martın son günlərində et-diyi çıxışda dolların ehtiyat val-yuta statusunun getdikcə zəif-ləməsinə diqqət çəkirdi. Onun söz-lərinə görə, ABŞ Federal EhtiyatlarSisteminin yaxın gələcəkdə pul-kredit siyasətini sərtləşdirəcəyi vəfaiz dərəcələrini qaldıracağıhaqqında düşünmək hələ çoxtezdir.

8

Dolların yollarıAmerika iqtisadiyyatında yaranmış vəziyyət ekspertləri

dollarla bağlı proqnozlar verməkdən çəkinidirir

30TƏHL İ L16 Aktual


30TƏHL İ L

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

17

İndiki vəziyyət hələ qeyri-müəyyən dövr ərzində davam edəbilər. Amma güman ki, faizdərəcələrinin qaldırılması işsizliyinsəviyyəsi indiki 9,7%-dən enməyəbaşlayandan sonra həyata keçiri-ləcək. Bütün hallarda, hələ ən azıbu rüb ərzində “yumşaq” pul-kredit siyasətinin davam edəcəyigözlənilir. Yalnız əmək bazarındavəziyyət müsbətə doğru dəy-işəndən sonra FES bu siyasətinidəyişmək haqqında düşünə bilər. Bəs bu “xoş gün” nə zamanyetişəcək? Düzdür, Əmək Statistikası Bürosu-nun aprelin ilk günündə açıqlananmart ayı ilə bağlı işsizlik statis-tikası müsbət idi və dollara təkanverməyi də bacardı. LakinAmerikada işsizliyin heç olmasa1% azalması üçün ilin axırınaqədər hər ay belə artımın olmasılazımdır. Bu isə az inandırıcıdır.Böyük ehtimalla, mart ayınıngöstəricisi (nonfarm payrolls + 162000) mövsümu amillərlə bağlıdır.Belə ki, fevralın qarlı-şaxtalıhavasında işdən çıxan 100 000-əyaxın insan yenidən özünə iş tapıb.Bu isə, təbii ki, hər ay olmayacaq.Bundan başqa, orta saatlıqəməkhaqqlarının 0.1% azalması daəmək bazarı üçün xoşagələn faktordeyil.

FES “iki od arasında”

Hazırda aktual olan başqa birməsələ isə budur: FES iqtisadiy-yata pul intervensiyalarınıdayandıracaqmı? Daha doğrusu, nəvaxt dayandıracaq? Vaşinqtondakı“Krull” Korporasiyasınınekspertlərinin fikrincə, nə qədər kiqlobal bazarların sabitləşdiyi tamtəsdiqini tapmayıb, Amerika iqti-

sadiyyatına maliyyə “inyek-siyaları” davam edəcək. Əkstəqdirdə kütlənin bazarlara inamıitə bilər. Nəticədə hətta yeni “mini-böhran”ın yaranması da istisnadeyil. Yaranan vəziyyətdə elə bir planaehtiyac var ki, həm iqtisadiyyatıstimullaşdıra bilsin, həm də bazariştirakçılarının sistemə olan ina-mını sarsıtmasın. Anna belə bir

plan hazırlanacaqmı? İndiki vəziyyətdə FES iki daşınarasındadır: qurum 0% - 0,25%arasında olan dərəcələri nə azaldabilir, nə də artıra. Onun keçmişsədri Alan Qrinspenin fikrincə,uzunmüddətli faiz dərəcələriFES-in “Axilles dabanı”dır. Di gəl ki, bütün bu ehtiyat tədbir-ləri də ABŞ-da iqtisadiyyatın bər-pasının davamlı olacağına zəmanətvermək üçün yetərli deyil. Əksinə,FES-in infliyasiyaya nəzarəti əldənburaxmaq riski meydana çıxa bilər.

Müəyyən qeyri-müəyyənlik

Göründüyü kimi, hələ ki, dünyanınən böyük mərkəzi bankı dünyanınən böyük iqtisadiyyatının problem-lerilə bağlı suallara aydınlıq gətirəbilmir. Və nə qədər ki, bu is-tiqamətdə aydınlıq yaranmayacaq,istər dolların, istər ABŞ iqtisadiyy-atının, istərsə də qlobal iqtisadiyy-atın vəziyyətini birmənalı

qiymətləndirmək də mümkün ol-mayacaq. Bəzi ekspertlər hətta böhranın iki-nci dalğasının başlayacağını da is-tisna etmirlər. Bu halda bütün millivalyutaların dollara nisbətdəenəcəyi gözlənilir. Bir sıra in-vestorlar isə hətta 1 Avronun 1 dol-lar səviyyəsinə qədər düşəcəyikimi proqnozları da nəzərdənkeçirirlər. Amma bütün bunlar birdaha onu təsdiqləyir ki, hazırdadolların hansı istiqamətdə hərəkətedəcəyi haqqında birmənalı proq-noz vermək sadəcə olaraq,mümkün deyil.

8

Dolların yolları


30T E X A N A L İ Z18

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Eur/usd

Weekly. Nəhayət, cütlük buludu yarıb keçsə də, dərhal “buğa haramisi” fiquru formalaşdırdı.

Hələ də bazardan kənarda qalmaq məsləhətdir.

8

“İşimoku” qrafiktexnikası əsasında təhlil


Gbp/usd

Weekly. Funt/dollar, gözlənildiyi kimi, 400 punktluq enişdən sonra konsolidasiya olunmağa başlayıb.

“Ichumoku” sisteminin bütün xətləri ümumi istiqamətin aşağı olduğunu göstərir. Lakin “yapon şamları”

buğa fiquru əmələ gətirib. Ona görə də, öncə Tenkan Sen xəttinin 1.54** zonasında test olunmasını gö-

zləyirik.

8 8

30TE XANAL İ Z “İşimoku” əsasında təhlil 19


Usd/chf

Weekly. Dollar/frank buludun təzyiqi altında aşağıya doğru istiqamətləndi. Vaxtında satış əməliyyatı açaraq,

“stop” əmrlərini buldun aşağı sərhədinin o biri üzündə yerləşdirənlər qazandılar. Hazırda qiymət Tenkan Sen

xəttindədir, eniş müvəqqəti olaraq dayanıb.

Bazardan kənarda qalmaq daha doğru mövqe kimi görünür.

8 8

30TEXANAL İ Z20 “İşimoku” əsasında təhlil


Usd/jpy

Weekly. Kijun-Sen və Tenkan-Sen xətlərinin kəsişməsindən sonra dollar/yena qalxaraq, buluda çatdı və hətta

onu yarmağı da bacardı.

“Stop” əmrlərini Senkou Span B xəttindən yuxarıda yerləşdirmək şərtilə (=95.**) satış üçün uğurlu fürsət

axtarmaq olar.

8

30TE XANAL İ Z “İşimoku” əsasında təhlil 21


30MÜSAH İB Ə22 Ayın qalibi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

“İnforex” şirkətinin keçirdiyi unikal “Strategiyaların açıq sınağı” müsabiqəsinin fevral ayındakı qalibi “fun-tik” ləqəbli treyder oldu. “Funtik”in steytmenti “V”-şəkilli hərəkətlə çox maraqlı bir trayektoriya cızıb.Victory!

Onun müsahibəsi də maraq baxımından əsla steytmentindən geri qalmır. “İn Forex” jurnalı Sizə fevralayında real hesabda ən yaxşı nəticə göstərən treyderlə müsahibəni təqdim edir.

8

“V”-şəkilli qələbə

Qızları yox, trendigözləyən oğlan

- Deyəsən, uşaqlıqda “Neulovimıy

Funtik” multfilmini çox

sevmisən. Yoxsa, “Funtik”

nikinin başqa mənası da var?

- “Funtik” – “funt” sözündəndir.Bu valyutanı çox sevirəm.

- Əməliyyatları necə açdığını

təsvir edə bilərsənmi?

...Səhər açıldı, yuxudan durdun,

əl-üzünü yuyarkən yadına düşdü

ki, bu gün əməliyyat açmaq

lazımdır... Sonra nələr olur?

- Səhər yeməyindən sonra moni-tora yaxınlaşır və mənim sevimliindikatorum olan RSI-ın nəgöstərdiyinə baxıram. Əgər o desəki, almaq lazımdır – alıram; sat-maq lazımdır – satıram. Yox, əgəro desə ki, dincəlmək lazımdır –dincəlirəm.

- Sən əməliyyatlarından birini

xeyli müddət açıq saxlamaqla

yaxşı mənfəət görtürdün. Nə

bilirdin ki, trend dəyişməyəcək?

Yoxsa Siz trendlə sadəcə dost

yox, çox yaxın dostsunuz və o,

Sənin qulağına nəsə pıçıldayır?..

- Bu haqda mənə RSI məlumatverir. Trendin dönüşü və əməliy-yatın bağlanmasının vaxtının nəzaman yetişdiyini də mənəhəmçinin o “pıçıldayır”...

- Başqa bir halda isə trendin

dönüşünü çox vaxtında proq-

nozlaşdırmışdın. Doğrudanmı,

bütün treyderlər mütləq qəhvə

içməli və onun xıltında fala bax-

malıdırlar?

- Səhərlər qəhvə içmək olar, ammamən çaya üstünlük verirəm.

Fuad Məmmədov: “…Bazarı deyil, özünü söymək lazımdır”Fevral ayının qalibi özünü belə təqdim etməyi

üstün tutdu: “Fuad Məmmədov, ayın treyderi,vətəndaş, eksperimentator, xəyalpərvər …”

İn Forex 02 (02) aprel, 2010 www.inforex.az

Qəhvəni qoy Braziliya serial-larında içinlər. Mənə o, gərək deyil– çünki fala baxmıran, indikatorundediyinə fikir verirəm.

- Ümumiyyətlə, əməliyyatları nəqədər müddət ərzində açıq saxla-maqla bağlı konkret şərtlər ol-malıdırmı? Məsələn, bəzidaytrayder-lər sabaha açıqəməliyyat saxlamamağı tövsiyəedirlər... Sən necə düşünürsən?- Mən düşünürəm ki, trendi sondamlasına qədər “sağmaqlazımdır”. Bir çox treyderlər

ziyanlı əməliyyatları açıq saxla-maqla itkiləri axıra qədər “sağ-mağı” üstün tuturlar. Halbuki,əksinə eləmək lazımdır.

- Belə çıxır ki, çox səbrli treyder-sən... Erik Nayman yazır ki “Əgər

Siz görüşə gecikən qızı bir neçəsaat gözləyə bilmirsinizsə, Sizdəntreyder olmaz...” Sən neçə saatgözləyə bilərsən?..- Əgər lazım gəlsə, lap bir həftə dəgözləyərəm. Amma qızı 15dəqiqədən çox gözləməyinədəyməz.

- Əgər sirr deyilsə, öz strate-giyanın mahiyyətini zəhmetkeşlərüçün açıqlaya bilərsənmi?- Hamısını təbii ki, deməyəcəyəm.Amma ümumi şəkildə strategiyambundan ibarətdir ki, RSI-ın kömə-yilə trendi müəyyənləşdirmək,həmin istiqamətdə bazara girmək,

sonra isə gözləmək, gö-zləmək, gözləməklazımdır.

- Bəs bu qaydalardanəlavə, nəsə xüsusi birməqam da varmı?“Kunq-fu Panda” fil-mindəki “sirli in-qrediyent” kimi?..- Səbr.

- Səncə, niyə bəzi in-sanlar Forexdə uğurqazana bilmirlər?

- Səbr etməyi bacarmırlar, onagörə.

- Forexdə ciddi uğursuzluqlarınolumbu? Həmin anlarda hansıhissləri keçirmisən?- Əlbəttə, olub. Kimin belə anları

olmayıb ki?Məğlubiyyətinacısını hiss et-mişəm, bazarısöydükcəsöymüşəm...Amma sonraanladım ki,bazarı yox,özünü söyməklazımdır.

- Səni Forexə cəlb edən nədir?Şəxsi təyyarə haqqındakı xəyal-ları çıxmaq şərtilə...- Özüm olaraq qalmaq imkanı.

- Necə düşünürsən, başqa heç biryerdə işləmədən, sadəcə Forexlədolanmaq mümkündürmü? Riskliolmaz ki?- Hələ ki bu haqda düşün-məmişəm. Amma bu, mənim plan-larıma daxildir. Zənnimcə, bazardabir ildən az təcrübəsi olanların buhaqda düşünmələri çox tezdir.

- Öz ticarətində fundamentalxəbərlərdən istifadə edirsənmi?- Xeyr, etmirəm.

- Qarşıda Forexlə bağlı hansıplanların var? Nə zaman UorrenBaffetə işbirliyi təklif edəcəksən?- Maşın almağı planlaşdırıram.Ümid edirəm ki, növbəti intervüyəqədər ala biləcəyəm.

- Və nəhayət, Forexdə hələ kiuğur qazana bilməyənlərə hansıməsləhətləri verərdin?- Özünüzdən soruşun: Sizinnəyiniz Sorosdan əskikdir?

8

30MÜSAH İ B Ə Ayın qalibi 23

http://inforex.az/azeri/index.php?option=com_content&view=article&id=59&Itemid=73


30TE XANAL İ Z24

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Martda Yunanıstanla bağlı problemlərin daha da dərinləşməsi və bir sıra digər narahatlıqlar investorları

cütlüyü 1.3450-1.3500 diapazonundan çıxarmağa sövq etdi. Lakin sonda Brüssel sammitində qəbul olunmuş

qərar onun yenidən möhkəmlənməsinə səbəb oldu.

Hazırda cütlüyün ortamüddətli perspektivdə artımını müşahidə edirik. Qiymətin 1.3800/1.3850 müqavimət

xətlərini test etmə riskinin olduğunu düşünürük. Əgər Avro bu səviyyəyə kimi möhkəmlənə bilməsə, onun

1.3200, 1.3030.1.2930 dayaq nöqtələrini sınaqdan keçirməsi ehtimalı aktuallaşacaq.

8

MA əsasında təhlilEur/usd

Daily


Gbp/usd

Mart ayı funt/dollar üçün mübarizə ayı oldu. “Ayı”lar gərgin səylərinə baxmayaraq, Funtu 1.5000-1.4800zonasından aşağı sala bilmədilər. Hazırda qiymətin aprel ayının ortalarına kimi artaraq, 1.5300/1.5400 zonasına çatmaq perspektivi görünür.Lakin ümumi tendensiyanın aşağı olması və İngiltərənin siyasi-iqtisadi problemləri enişin davam edəcəyiniistisna etmir. 1.4800 səviyyəsinin kəsilməsi 1.4500/1.4400 aralığına kimi eniş ehtimalını gücləndirəcək.

8 8

30TE XANAL İ Z MA əsasında təhlil 25


Usd/chf

Cütlük hazırda 1.09-1.05 diapazonunda ticarət aparır. Mövcud situasiya onu deməyə əsas verir ki,

dollar/frank çox gərgin nöqtədədir. Belə ki, əgər cütlük 1.0500-dən aşağı düşsə, onda 2008-ci ilin sonların-

dan başlayan eniş trendini yenidən bərpa etmiş olacaq. Yox, əgər 1.0900/1.1000-dən yuxarıda möhkəmlənə

bilsə, bu, “ayı”ların estafeti “buğa”lara verməsi anlamına gələcək.

8 8

Daily

30TE XANAL İ Z26 MA əsasında təhlil


Usd/jpy

Bloomberg analitiklərinin proqnozlaşdırdığı 91.75 qiymətinin kəsilməsi (200DMA) cütlüyün 4% artacağı

barədə proqnozları daha da aktuallaşdırdı. Hazırda “buğa”ların fəallığı 94.00 ətrafında səngiyə bilər. Lakin

bu müqavimətin də qırılması 100.00-a doğru uzunmüddətli proqnozu aktivləşdirəcək.

Cütlüyü aşağıya doğru getməyə ortamüddətli perspektivdə 89/87, uzunmüddətli perspektivdə isə 82/80

dəstək xətləri qoymur.

8

Daily

30TE XANAL İ Z MA əsasında təhlil 27


30MÜSAH İB Ə28

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

8

Linda Raşke bazarı da musiqi kimi dinləməyi məsləhət görür

Linda Raşke (Linda BradfordRaschke) 1981-ci ildən peşəkartreydinqlə məşğuldur. O, kar-yerasına birja zalında treyder kimibaşlayıb, sonra "LBRGroup"unkapitalını idarə edib. Cek Şvagerin“Bazarın yeni sehirbazları”kitabına düşəndən sonraməşhurlaşıb. Daha sonra özününyazdığı “Uoll-Stritin virtuozları”kitabı ilə şöhrət qazanıb. Bundanbaşqa, xanım Raşkenin treydinqhaqda yazdığı məqalələr də böyüknüfuz qazanıb (Onlardan birini busayımızda Sizə təqdim edirik).Linda Raşke 30 illik təcrübəsinəbaxmayaraq, indinin özündə dəhər gün bir neçə saatını qiymətqrafiklərin analizinə sərf edir. O,ticarətdə intizamın kəskin tərəf-darıdır. Öz ticarətində sadəliyəüstünlük verir və mürəkkəb sistem-lərdən kənar qaçır.“İn Forex” jurnalı ən məşhurxanım treyderin son illərdə verdiyimüsahibələrdən seçilmiş məqam-ları Sizə təqdim edir.

- İlk dəfə nə zaman bazarlarlatanış olmusunuz?

- Mənim atam birjada ticarəti çoxxoşlayır, amma qazana bilmirdi.Ailənin böyük uşağı kimi,işlərində atama kömək etmək üçünyüzlərlə qrafikin dərc olunduğuhesabatları vərəqləməli olurdum.Mənim vəzifəm onlarda xüsusifiqurları tapmaq idi. Bazarla ilktanışlığım bax, belə olub.

- Bəs treyder işləməyə nə zamanbaşladınız?- Kolleci bitirəndən sonra San-Fransiskoya gedərək, iş tapmaqüçün broker firmalarına müraciətelədim. Lakin onların heç birimənə ciddi yanaşmadılar. Nəhayətki, “Crown Zellerbach” firmasındaanalitik vəzifəsinə düzələ bildin.Bu şirkət Sakit Okean Fond Bir-jasından cəmi iki məhəllə aralıdaidi. Beləcə, mən hər gün həminbirjaya getməyə başladım.

- Orada nə edirdiniz ki?- Heç nə, sadəcə, baş verənlərətamaşa edirdim. Günlərin birindəoradakı treyderlərdən biri mənəopsion ticarətinin necə aparılmasıhaqqında danışanda, “AmanAllah,- dedim,- axı bunu mən dəedə bilərəm!” Açığını desək, treydinq üçün elədə dərin savad tələb olunmur.Mənim tanıdığım ən yaxşı treyder-lərdən bəziləri çimərlikdə vaxtöldürən insanlar idi. Sadəcə, for-mal təhsilləri var.

- İlk dövrlərdə Siz necə ticarətaparırdınız?- Mən sadəcə real dəyərindən aşağı

görünən opsionları alır, realdəyərindən yuxarı görünənləri isəsatırdım. Bu zaman açdığıməməliyyatları digər opsion vəsəhmlərlə hedc edirdim.

- Bəs təcrübəli brokerlərlə rəqabətaparmaq Sizə çətin gəlmirdi?- Yox, 80-ci illərdə opsionlarbazarı çox effektiv idi. Orada pulqazana bilmək üçün IQ-nün 100-dən çox olması tələb olunmurdu.Cəmi üç aya mən təxminən 25 mindollar qazandım. Hərçənd, sonrasəhmlərlə apardığım əməliyyatdabir gecədə 80 min dollar itirdim.

- O zaman nə hiss edirdiniz? - Emosional vəziyyətim elə də pisdeyildi. Çünki başqa treyderlərindaha çox itirdiklərini görürdüm.Bundan savayı, başa düşürdüm ki,bu biznesdə birdən-birə böyükpullar itirirsənsə, birdən-birəböyük pullar qazanmaq damümkündür. Doğrudan da, bundansonra mən sabit şəkildə qazanmağabaşladım.

- Sizin ticarət üslubunuz nədənibarətdir?- Mən qısamüddətli ticarətləməşğulam. Uzunmüddətliəməliyyatlarım nadir hallarda olur.Düşünürəm ki, qiymətin yalnızqısamüddətli hərəkətini proq-nozlaşdırmaq mümkündür. Proqnozların müddəti artdıqca,dəqiqliyi azalır. Mən xaosnəzəriyyəsinin tərəfdarıyam. İki ayərzində bazarda gözlənilməyən çoxşey baş verə bilər.

Qiymətli qadın


Mənim üçün əməliyyatın idealmüddəti 10 gündür. Amma 10dəqiqə, yaxud bir neçə saat sürənəməliyyatlarım da çox olur. Mən həmçinin ona da möhkəminanıram ki, qiymətin hərəkətiniproqnozlaşdırmaq mümkündür,lakin bu hərəkətin nə qədər davamedəcəyini yox. Ona görə də, adətənəvvəlcədən hədəflər müəyyən-ləşdirmirəm. Bazardan o zamançıxıram ki, bazar özü buna işarəverməyə başlayır. Siz bazar nəverirsə, onu götürməlisiniz. Əgərbazar çox şey vermək istəmirsə,tərəddüd etmədən mənfəətigötürərək, sağollaşmaq lazımdır. Mən ən yaxşı giriş nöqtəsini tapabilmək üçün çox səy göstərirəm.Qısamüddətli ticarətdə yaxşı girişnöqtəsi son dərəcə vacibdir. Bəzənbazara giriş yoxlama xarakterliolur. Tutaq ki, Siz bazarın yuxarıqalxacağını gözləyərək, alışəməliyyatı açırsınızsa, amma bazarqalxmağa tələsmirsə, gözləməyinmənası yoxdur, çıxmaq məsləhət-dir. Bəzən isə başqa iştirakçılar təlaşiçində olanda çox uğurlu əməliy-yatlar açmaq mümkün olur. Beləhallarda kütlə özünü çox məntiqsizaparır. Bu zaman Siz qiymətintarazlıq xətti ətrafında necə dalğa-landığını görürsünüz. Qiymətözünü dartılan rezin kimi aparır.Belə hallarda mən rezinin axıraqədər darılmasını gözləyirəm.

- Bunu necə müəyyən edirsiniz? - Qiymət qrafiki adətən hər 2-4gündən bir nisbi minimumlardannisbi maksimumlara doğru (vəəksinə) hərəkət edir. Bu, insandavranışının doğurduğu bir qa-nunauyğunluqdur. Bazar bir neçəgün ərzində artmalıdır ki, onunartımı kütlənin diqqətini cəlb

eləsin. Məhz bu zaman hamı al-mağa can atır, amma mənim kimiprofessionallar isə, əksinə, satırlar. Yaxud, tərsinə: bazar bir neçə günenəndə hamıda “ayı” əhvalı yara-narkən mən almağı üstün tuturam.Əlbəttə, hərdən elə də olur ki,bazar istiqamətini dəyişmir. Ozaman tərəddüd etmədən bağlan-maq lazımdır. Mənim əsas prinsi-plərimdən biri belədir: Pisəməliyyatdan gəlir gözləmə, çıx vəbazara daha yaxşı giriş üçün fürsətaxtar!

- İtkilərlə üzləşərkən gərginlikkeçirirsinizmi?- Əsla yox. Heç vaxt itkilərə görəkədərlənməmişəm, çünki həmişədəqiq bilirəm ki, uduzduğumuqaytara biləcəyəm.

- Bizə dərs olsun deyə, əsassəhvlərinizdən danışabilərsinizmi?- Mənim ən zəif cəhətim həmişəəməliyyatı vaxtından qabaq aç-mağım olub. Boşuna demirlər ki,“Ox həmişə qabaqda gedənədəyir”. Həmin oxa tuş gəlməməküçün üç şey lazımdır: səbr, səbr,səbr! İndi mən həmişə əməliyyatüçün ideal vaxtı gözləyirəm.Həmin vaxt çatanda əvvəlcəyavaş-yavaş 10-a qədər sayıram.Bazarda pis fikri yaxşı vaxtda hə-yata keçirmək yaxşı ideyanı pisvaxtda reallaşdırmaqdan dahaxeyirli olur.Başqa bir səhv isə eyni vaxtda birneçə bazarda işləməklə bağlıdır.

- Sizin əməliyyatların neçə faizimənfəət gətirir?- Təxminən 70 faizi.

- Bəs orta mənfəətlə orta ziyanınnisbəti necədir?- Qısamüddətli əməliyyatlarda ortamənfəət adətən hər kontrakta görə450 dollar, orta ziyan isə 200 dol-lardan bir qədər çox olur.

- Bu halda Siz hər ayı mənfəətləbaşa vurursunuz?- Bəli! Mən, demək olar ki, hərhəftəni mənfəətlə başa vururam.Çünki ticarətə sənət kimi yanaşırvə dolanışığımı buradanqazanıram.

- Ticarətinizdə indikatorlarahansı yeri ayırmısınız?- Qərarlarımın 90 faizi bilavasitəqiymətin özünə əsaslanır. İndika-torlar qiymətdən törəyirlər. Onagörə də, qiymətin hərəkəti həmişəindikatoru bir addım qabaqlaya-caq. İndikatorun verə biləcəyi ən böyükfayda qiymət yeni maksimuma vəya minimuma çatarkən hərəkətindavam edib-etməyəcəyi haqqındabizi xəbərdar etməsidir.

- Gündaxili ticarət zamanı hansızaman miqyaslarını izləyirsiniz?- 30, 60 və 120 dəqiqəlik interval-ları təhlil etməyi daha üstün tutu-ram. Bu, bazarın istiqamətiniaşkarlamaq üçün yaxşı imkanyaradır. Bu 3 intervaldan birindəmütləq hansısa modeli, fiqurugörəcəksiniz.

- Ən çox hansı indikatordan isti-fadə edirsiniz?- Qiymətin özünü, bir də TRIN in-dikatorunu izləyirəm.

8 8

30MÜSAH İ B Ə Linda Raşke 29


- Necə düşünürsünüz, treyder

kimi uğur qazanmağınızın əsas

səbəbi nədədir?

- Yəqin, ondadır ki, mən bazardaqanunauyğunluqlar tapmağıbacarıram. İstisna deyil ki, bubacarıq musiqiyə olan sevgimdənqaynaqlanır. Axı musiqi notları daqanunauyğunluq və harmoniyadanibarətdir. Ola bilər ki, mənimmusiqi məktəbində saatlarla not-larla işləyərək, harmoniya axtar-mağım beynimin uyğun bölməsiniinkişaf etdirib. Bundan başqa,musiqi alətində hər gün bir neçəsaat məşğul olmaq intizamı vədiqqəti artırır. Hər ikisi treyderüçün son dərəcə vacib keyfiyyət-dir.Musiqi əsərinin sakit interlüdiyası,inkişafı və tədricən kulminasiyayayüksəlişi olur. Bazar da belədir:korreksiya, trend, maksimum/min-imum. Musiqi əsərinin necəinkişaf etməsini dinləmək üçünsəbr lazımdır. Bazarın dahəmçinin. Siz əsəri başdan-başaqavraya bilmək üçün onu hissə-hissə öyrənməliniz. Bazarda daayrı-ayrı taymfreymləri təhliletmək lazım gəlir.

- Professional treyderlər arasında

qadınlar elə də çox deyil. Sizcə,

niyə?

- Yəqin ki, qadınların təbiəti onlaramüəyyən qədər mane olur. Ammamən belə bir niyyəti olan bütünqadınlara tövsiyə edərdim ki, geriçəkilməsinlər. Əgər sizinnəticənizin uğurlu olduğunurəqəmlər təsdiqləyirsə, vəssalam,kimlərinsə fikirlərinə önəm ver-məyin. Yox, əgər nəticəniz yox-dursa, onda lap kişi olsanız belə,heç nə Sizə kömək etməyəcək.Qadınların treydinqdə bir üstün-lükləri də var: onlar bu işə öz

“Mən”ini təsdiqlmək vasitəsi kimiyanaşmırlar. Onlar özlərinibazardan güclü və ya ağıllı hesabetmirlər. Halbuki bu hisslər çoxtreyder kişilərin axırına çıxıb.Mənim tanıdığım dahi treyder-qadınlar isə, həmişə sakit, tə-vazökar ticarət aparıblar.

Bundan başqa, qadın treyderlərinintuisiyası kişilərə nisbətən dahagüclü olur.

- Siz öz metodlarınızı başqa trey-

derlərlə də bölüşürsünüz. Bəs

qorxmursunuz ki, bu metodlar

qüvvələrini itirərlər?

- Xeyir. Onsuz da insanların çoxuemosiyalarından qurtula və sisteməəməl edə bilmirlər. Bundan başqa,onsuz da treyderlərin çoxu, lapşəxsən öyrətsəm belə, mənim sis-temimə əməl etməyəcəklər –hərənin bir xasiyyəti var. Onlarmənim metodumu tətbiq edərkənmənim kimi rahat hiss etməyəcək-lər özlərini.Amma lap tutaq ki, mənim öyrət-diyim qanunauyğunluqları bütüntreyderlər tətbiq etdilər və onlar daqüvvədən düşdü... Nə olsun?Onsuz da yeni qanunauyğunluqlar

yaranacaq ki, mən onları da mütləqtapacağam.

- Yeni başlayanlara hansı məs-

ləhətləri verərdiniz?

- Heç vaxt unutmayın ki, bazarıöyrənmək üçün illər tələb olunabilər. Bütün varlığınızla qrafiklər

və ticarət dünyasına dalın. Qalanhər şeyi unudun. Uğurlu treyder-lərlə mümkün qədər çox təmasdaolun. Özünüzə uyğun gələn birbazar və bir sistem seçərək, onunbütün incəliklərini öyrənin.Bazarın hərəkətini duymağaçalışın. Müqavimət və dəstəksəviyyələrini hiss edin. Səhv et-məkdən qorxmayın! Səhv edəndəvəziyyəti mürəkkəbləşdirməyin,sadəcə, bazarı tərk edin.

8

30MÜSAH İ B Ə30 Linda Raşke


30ST RATEG İ YA

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

31

“Tısbağa şorbası” – qiymət dalğalanmalarına vəvolatilliyə əsaslanan ticarət strategiyalarındanbiridir. O, trendə qarşı işləmək üçündür və bazarındönüşünü tutmaq məqsədi daşıyır. İlk baxışdan busistemlə ticarət aparmaq bir qədər çətin görünə bilər.Lakin ona alışandan sonra Siz trendin mümkündönüş nöqtələrini proqnozşaldırmaq üçün yaxşımetoda sahiblənmiş olacaqsınız. Amma bu sisteməmexaniki qaydada əməl etmək lazım deyil. Siz şəraitəuyğun olaraq göstərişlərə bəzi dəyişikliklər edəbilərsiniz. Bundan başqa, əməliyyat açarkən mütləqkapitalın idarə olunması qaydaları nəzərə alın-malıdır.

Əməliyyatın açılması qaydaları

Alış üçün:

1. Qiymətin son 20 günün minimumunu təzələməsini

gözləyin

2. Əvvəlki 20 günlük minimumdan sonra ən azı 4

ticarət sessiyası qədər vaxt ötmüş olmalıdır. Bu,

vacibdir.

3. Elə ki, bazar əvvəlki 20 günlük minimumu

təzələdi, həmin (yəni əvvəlki) minimumdan 4-5

punkt yuxarıda alış əmri yerləşdirin. Bir gün ərzində

işə düşməsə və növbəti gün trend davam etsə,

order ləğv edilməlidir.

4. Əgər alış əmri icra olunsa, yeni minimumdan bir

punkt aşağıda “stop-loss” əmri yerləşdirin.

5. Əməliyyat mənfəət gətirməyə başlayanda gəliri

qorumaq üçün “sürüşən” orderdən istifadə edə

bilərsiniz. Vəziyyətdən asılı olaraq bəzi əməliyyatlar

2-3 saat, bəziləri isə bir neçə gün çəkə bilər.

6. Təkrar giriş qaydası: Əgər əməliyyatın 1-ci, yaxud

2-ci günü ərzində “stop” əmri işə düşsə, yenidən

əvvəlki giriş nöqtəsində alış orderi yerləşdirmək olar.

Yaxud vəziyyətdən asılı olaraq, 3-6 bar sonra

əməliyyatı bağlaya bilərsiniz.

Satış üçün Eyni qaydaları tərsinə tətbiq etməklazımdır:

1. Qiymətin son 20 günün maksimumunu

təzələməsini gözləyin

2. Əvvəlki 20 günlük maksimumdan sonra ən azı 4

ticarət sessiyası qədər vaxt ötmüş olmalıdır. Bu,

vacibdir.

3. Elə ki, bazar əvvəlki 20 günlük maksimumu

təzələdi, həmin (yəni əvvəlki) maksimumdan 4-5

punkt aşağıda satış əmri yerləşdirin. Bir gün ərzində

işə düşməsə və növbəti gün trend davam etsə,

order ləğv edilməlidir.

4. Əgər satış əmri icra olunsa, yeni maksimumdan bir

punkt yuxarıda “stop-loss” əmri yerləşdirin.

5. Əməliyyat mənfəət gətirməyə başlayanda gəliri

qorumaq üçün “sürüşən” orderdən istifadə edə

bilərsiniz. Vəziyyətdən asılı olaraq bəzi əməliyyatlar

2-3 saat, bəziləri isə bir neçə gün çəkə bilər.

6. Təkrar giriş qaydası: Əgər əməliyyatın 1-ci, yaxud

2-ci günü ərzində “stop” əmri işə düşsə, yenidən

əvvəlki giriş nöqtəsində satış orderi yerləşdirmək

olar. Yaxud vəziyyətdən asılı olaraq, 3-6 bar sonra

əməliyyatı bağlaya bilərsiniz.

8

ısbağa şorbasıBu strategiya Linda Raşke və Larri Konnorsun “Birja sirləri” kitabında təsvir olunub.“İn Forex” jurnalı onu müəyyən ixtisar və dəyişikliklərlə Sizin diqqətinizə təqdim edir


Gəlin, praktikada bu qaydaların necə tətbiq edilməsi ilə tanış olaq.

1-ci misal

“1” nöqtəsində qızıl 20 günlük minimuma çatır və yuxarıya doğru korreksiya edir. Səbirlə minimumun

təzələnməsini gözləyirik. Bu, “2” nöqtəsində baş verir. Aradan 4 sessiyadan çox vaxt ötdüyü üçün, order yer-

ləşdirmək olar. Əvvəlki minimumdan – yəni “1” nöqtəsindən 5 punkt yuxarıda “buy stop” orderi qoyuruq.

“Stop –loss”umuz isə yeni minimumun – yəni “2” nöqtəsinin altındadır. Order icra olunandan və əməliyyat

gəlir gətirəndən sonra onu “traling-stop”la əvəzləyirik.

8 8

30ST RATEG İ YA32 Tısbağa şorbası


2-ci misal

“1” nöqtəsində qızıl 20 günlük maksimuma çatır. “2” nöqtəsində maksimum təzələnir. Aradan 4 sessiyadan

çox vaxt ötdüyü üçün, order yerləşdirmək olar. Əvvəlki maksimumdan – yəni “1” nöqtəsindən 5 punkt

aşağıda “sell stop” orderi qoyuruq. “Stop –loss”umuz isə yeni maksimumun – yəni “2” nöqtəsinin

üstündədir. Order icra olunandan və əməliyyat gəlir gətirəndən sonra onu “traling-stop”la əvəzləyirik.

8 8

30ST RATEG İ YA 33Tısbağa şorbası


3-cü misal

Avro/dollar “1” nöqtəsində 20 günlük maksimuma çatır. “2” nöqtəsində maksimum təzələnəndə “sell-stop”

əmri yerləşdiririk. Amma order 1 gün ərzində işə düşmür və trend davam edir. Buna görə də onu ləğv edirik.

Növbəti 20 günlük maksimum “3” nöqtəsində formalaşır. Korreksiya başa çatandan sonra keçən dövr

ərzində arada 20 gün (20 şam) olmadığı üçün, bu, yeni zirvə yox, əvvəlki trendin maksimumu sayılır.

Demək, indi onun təzələnməsini gözləməliyik.

“4” nöqtəsində, nəhayət ki, 24 gün sonra maksimum təzələnir. Aradan 4 sessiyadan çox vaxt ötdüyü üçün,

order yerləşdirmək olar. Əvvəlki maksimumdan – yəni “3” nöqtəsindən 5 punkt aşağıda “sell stop” orderi

qoyuruq. “Stop–loss”umuz isə yeni maksimumdan – yəni “4” nöqtəsindən 1 punkt yuxarıda yerləşməlidir.

Order icra olunandan və əməliyyat gəlir gətirəndən sonra onu “traling-stop”la əvəzləyirik.

8 8

30ST RATEG İ YA34 Tısbağa şorbası


4-cü misal

Avro/yena krossu “1” nöqtəsində 20 günlük maksimuma çatır. “2” nöqtəsində maksimum təzələnir. Aradan

4 sessiyadan çox vaxt ötdüyü üçün, order yerləşdirmək olar. Əvvəlki maksimumdan – yəni “1” nöqtəsindən

5 punkt aşağıda “sell stop” orderi qoyuruq. “Stop –loss”umuz isə yeni maksimumun – yəni “2” nöqtəsinin

üstündə olmalıdır. Order icra olunandan və əməliyyat gəlir gətirəndən sonra onu “traling-stop”la

əvəzləyirik.

8 8



5-ci misal

Avro/yena “1” nöqtəsində 20 günlük minimuma çatır və yuxarıya doğru korreksiya edir. 59 gün diapa-

zonda hərəkət edəndən sonra, nəhayət, “2” nöqtəsində kross minimumu təzələyir. Əvvəlki minimumdan –

yəni “1” nöqtəsindən 5 punkt yuxarıda “buy stop” orderi qoyuruq. “Stop –loss”umuz isə yeni minimumun –

yəni “2” nöqtəsinin altındadır. Order icra olunandan və əməliyyat gəlir gətirəndən sonra onu “traling-stop”la

əvəzləyirik.

8 8

30STRATEG İ YA36 Tısbağa şorbası


***

Biz “Tısbağa şorbası” strate-giyasını təsvir edərkən əsasən gün-lük şamlardan danışdıq. Ammaonu digər zaman miqyaslarında datətbiq etmək olur. Bu strategiyanın bir qədər dəy-işmiş forması da var ki, o da “Tıs-bağa şorbası+1” adlanır. Orada hərşey olduğu kimidir, amma

əməliyyat o zaman açılır ki, 20günlük minimum təzələnəndən 1gün sonra trend geriyə dönmüşolsun.

***

Unutmayın ki, “Tısbağa şorbası” –trendə qarşı yönəlmiş strategiyadırvə bazarın dönüşlərini yaxalamaqməqsədi daşıyır. Ona görə də“stop” əmrlərindən istifadə etməkvacib şərtlərdən biridir.

Əgər Siz bu strategiya ilə ticarətaparmasanız belə, 20 günlük ek-stremumların təzələnməsini daimizləməyi və digər strategiyalarlayanaşı tətbiq etməyi məsləhətgörürük. Bu metod Sizə trendindəyişməsini vaxtında tutmaqdayardımçı ola bilər.

8


Depoziti bir aya necə 3 dəfə artırmaq olar?

Siz bunu öz depozitini hamının gözü qarşısında 3 dəfə artıranLətif Baxışovdan öyrənə bilərsiniz. O, özünün bazarabaxışlarını Yanvar ayında "İnforex"in keçirdiyi "StrategiyalarınAçıq Sınağı" müsabiqəsində real hesabda tətbiq edərək, depozi-tini 300 faiz artırmağa nail olmuşdu.

Uğurlu treyder 80 dəqiqə ərzində öz strategiyasının sirrləriniSizinlə bölüşəcək. Seminarda real misallardan və videomaterial-lardan istifadə ediləcək. Siz peşəkar qərarların qəbulu pro-sesinin addım-adım şahidi olacaqsınız. Bundan başqa, uğurluəməliyyatların əsasını təşkil edən texniki analiz və risk-menec-ment qaydaları açıqlanacaq.

Seminar bazarda iş təcrübəsi olan və bacarığını artırmaq istəyənfərdi treyderlər üçün nəzərdə tutulub. Seminar bütün iştirakçılara müəllifin sisteminə əsaslanan şəxsisistemini yaratmağa imkan verəcək.

Seminarın proqramına daxildir:

~ Metodun tarixçəsi. Bazar, yoxsa Kazino?~ Ehtimallar~ Risklər və onların idarə olunması. Risk-Menecment.Əməliyyatın optimal həcminin müəyyənləşdirilməsi~ Bazara giriş üçün texniki səviyyələrin müəyyənləşdirilməsi,stop-orderlərin qoyuluşu, hədəflərin müəyyənləşdirilməsi.~ Öz əməliyyatlarının təhlili, səhvlərin üzərində iş~ Psixoloji məqamlar. Tövsiyələr. Suallara cavablar

Seminar ödənişlidir.Keçirilmə tarixi: 2010-cu il aprelin 22 və 23-ü

Qeydiyyatdan keçmək üçün ofizimizə müraciət edin və yaxud,onlayn ərizəni doldurun.

(012) 436 7844, 437 5323

Lətif Baxışov: “Treydinq oyun deyil”

®


30P S İ XOANAL İ Z38 Özünü tanı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Tomas Karr (və ya “DoktorStoks”) “Trend TradingSystems”də aparıcı treyderdir. O,həmçinin, Oksford Universitetindəfəlsəfə doktorudur. Onun ticarətpsixologiyası haqda fikirləri “WallStreet Journal”, “US News” və“World Report” kimi nəşrlərdədərc olunub.“İn Forex” Sizə Tomas Karrınböyük marağa səbəb olanməqalələrindən birini təqdim edir.

Bu gün özünüzü necə hissedirsiniz? Xoşbəxtsinizmi?Kədərlisiniz? Hirslisiniz? Sa-kitsiniz?.. Ümumiyyətlə, Siz nəvaxtsa gündəlik emosiyalarınızınticarətinizə necə təsir edəcəyibarədə düşünmüsünüzmü? Əgərdüşünəmisinizsə, indi bunu et-məyin tam zamanıdır.

Əlbəttə, istənilən uğurlu ticarətinəsasını ilk növbədə əməliyyatlarınyerinə yetirilməsi və kapitalınidarə olunması zamanı plana sadiqqalmaq, bir də yaxşı yoxlanılmışticarət strategiyası təşkil edir.Lakin strategiyanı yaratmaq üçündə müəyyən psixoloji əhvallazımdır. Siz bazar haqqında çoxşey bilə bilərsiniz. Siz fundamentalvə texniki analiz üzrə mütəxəssisola bilərsiniz. Siz bir çox uğurlutreyderlərdə müşahidə olunan incəintuisiyaya sahib ola bilərsiniz.Lakin hətta ən intellektual, səriştəlitreyder belə, gələcəkdə emosionalməqamları nəzərə almasa, müflisola bilər.Əməliyyatları həddindən artıq çoxsaxlamaq, çox tez çıxış və çox gecgiriş - bütün bunlar səhv ticarətsisteminin əlamətləri deyil,ticarətdə düzgün psixoloji əhvalınolmamasının nəticəsidir.Bəs uğurlu treyderlərinpsixologiyası necə olmalıdır?..

Mark Duqlas məşhur “Zonadaticarət” kitabında treyderlərdə olan4 ilkin qorxunu sadalayır. Buduronlar: “səhv etmək qorxusu”, “pulitirmək qorxusu”, “əməliyyatıqaçırtmaq qorxusu” və “gəlirigötürməmək qorxusu”. Mark Duqlasa görə, ticarətdədavamlı qazananlarla davamlıitirənlərin arasında əsas fərq bun-dan ibarətdir ki, “yaxşı treyderlərqorxmurlar”!Bəs çoxlarının bazarda təbii olaraq

keçirdiyi qorxunu biz necəüstələyə bilərik?Bununla bağlı bir sıra təkliflər var:Hər bir potensial əməliyyatınızıanaliz edəndə özünüzə sual verin:“Riski mümkün qədər azaltmaqüçün mən nə etmişəm?” Bazara giriş qiymətinizin yaxşıqiymət olduğuna əmin olun. Əgərsiz səviyyənin kəsilməsi əsasındaticarət aparırsınızsa, stop-order-lərinizi potensial dönüş zo-nalarında yerləşdirmədiyin. Kor-reksiya zamanı o bitənə qədər gözləyin.

Hər hansı bir əməliyyatı həd-dindən artıq yükləməkdən uzaqolun. S&P-nin məşhur treyderi

Mark Kuk kompüterində beləyazmışdı: “Az-az götür!” Bu,hamımız üçün yaxşı məsləhətdir.

Bu vəziyyətlərin hər hansıbirində ümumiyyətlə, ticarətdənuzaq olun:- Hirsli və ya dilxor olanda;- Maliyyə problemləri və yaborclarla bağlı narahatlıqkeçirəndə; - Özünüzü fiziki cəhətdən pis hissedəndə;

- Bazarın hərəkətinə 100% əminolmayanda;- Özünüzü bazarın “qurbanı” hesabedəndə. Sadə, lakin qiymətli qaydanıheç vaxt unutmayın: Plana uyğunticarət aparın və ticarətinizi plan-laşdırın. Bu devizikonkretləşdirməyin yollarındanbiri ticarət əməliyatlarını dəftərdəqeyd etməkdir. Risk və gəlirlərhaqqında qeydlər də daxil olmaqla,yeni əməliyyatı açmazdan əvvəlona daxil olma səbəblərini yazın.Hər günün axırında bunları oxuyunvə ticarət qaydalarınızı təkmil-ləşdirin. “Stop” və “Profit” order-lərinizi tənzimləyin.

4 qorxuya qarşı 4 qaydaTreyder qorxularını cilovlamaqla

ziyanını da azalda bilər


30MÜSAH İB Ə Fövqəlnənə

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

39

İnqeborqa Mooz qoca təqaüdçüqadındır. Onun 83 yaşı var, Al-maniyanın Gisen şəhərində, ba-laca bir evdə yaşayır. Mənziliköhnə mebellər və saralmış şəkil-lərlə bəzədilib. Bir sözlə, İnqe-borqa nənə adi qoca qarı sayılabilərdi, amma bir “əmma” ol-masaydı... Həmin “əmma” dabudur ki, frau Mooz Almaniyanınən bacarıqlı fərdi spekulyantların-

dan biridir. Tənha təqaüdçü qadın8 ilə birjalarda 500 min avroqazanıb! Hazırda o, Almaniyadaən tanınmış treyderlərdən biridir.İnqeborqa Mooz treydinqhaqqında kitablar yazır, semi-narlar keçirir və digərtəqaüdçülərə də birjalarda necəqazanmağın sirlərini öyrədir. “İn Forex” jurnalı Sizə İnqeborqaMoozun müxtəlif vaxtlarda verdiyimüsahibələrdən ən maraqlıməqamları təqdim edir.

- Necə oldu ki, birja işinə maraqgöstərməyə başladınız?.. - Taledən qaçmaq olmaz. Mən öm-rümün 75 ilini çox kasıbyaşamışam. Ərim çox simic adamidi, üstəlik, məni işləməyə də qoy-

murdu. Deyirdi ki, “Əgər işləyərəkpul qazanacağını düşünürsənsə,onda çox səfeh qadınsan!” Gün-lərin birində mən təngə gələrəkona dedim ki, birjalarda pul qazan-mağa başlayacağam. Deyəsən, o,mənim bu sözlərimi ciddi qəbul

elədi. Çünki il yarım sonra canınıtapşırmazdan qabaq VEBA kon-serninin min marka dəyərindəsəhmlərini aldı. Mən bunu taleyinbir işarəsi kimi qəbul etdim: bir-jada qazanmaq istəyirdim – buyur,göydən min markalıq səhm düşdü.Mən özüm-özümə dedim ki, bumin səhmdən milyon qazan-malıyam. 1997-ci ildə hesabım100 faiz artdı, 1998-ci ildə isə 130faiz. Halbuki, bu, bütün dünyadaböhran ili idi. 8 ildən sonra mənimmin markam artıq 500 min avroyaçevrilmişdi. 3 il əvvəl bacımın qızı özününtopladığı pulları artırmaq üçünmənə verdi. Mən həmin pullarla100 min avro qazandım, o daözünə ev aldı.

Bir sözlə, artıq mən təqaüdlə yaşa-mağa məhkum olan kasıb dulqadın deyiləm!

- Heç bir xüsusi təhsil və təcrübəolmadan 8 ilə yarım milyonu necəqazandınız? Özü də ahıl yaşda?!- Çox sadə. Səhmləri alıb-sat-maqla. Ərimdən mənə miras qalansəhmləri 1 ildən sonra 100 faizlikgəlirlə satdım. Həmin vəsaitə IKBvə “Commerzbank”ın səhmlərinialdım. Bir qədər bahalaşmalarınıgözləyərək, onları da satdım... Bu-rada çətin var ki? Bunu hər birevdar qadın bacarar, elə deyilmi?Sadəcə səhmləri alırsan, 1-2 il gö-zləyib, bahalaşandan sonra satır-san. Qurtardı getdi.

- Mən belə deməzdim. Düzdür,səhmləri alıb-satmaq çətin işdeyil. Amma haradan bilmək olarki, məhz hansı səhmlər bahalaşa-caq?- Bu da çox asandır! Mən öz üsu-lumu heç kimdən gizlətmirəm.Əvvəla, o şirkətləri seçirəm ki, on-lara etibar etmək olar. Bunlarsəhmləri DAX-30 indeksini for-malaşdıran şirkətlərdir. Onlarınarasında yaşı 100-ə yaxın, yaxud100-dən çox olanları seçirəm. Əgərbu şirkət 100 il yaşayıbsa, demək,hələ ən azı 1-2 il də yaşayacaq.Mən onların törəmə şirkətlərininsəhmlərinə də pul qoyuram. İkinciqayda: mən ancaq bankların səhm-lərini alıram. Hə, onu da deyim ki,mən kompüterdə işləyə bilmirəm.

8

Gəl, sənin nəvən olum!83 yaşlı İnqeborqa nənə yarım milyonunecə qazanmasının sirrini açıqlayır


Ona görə də qəzetləri açaraq, birjaxəbərlərinə baxıram. Orada mənicəmisi üç rəqəm maraqlandırır:seçdiyim şirkətin səhmləri hazırdaneçəyədir, bir də son ilə ərzində ənböyük və ən kiçik qiymətləri neçəolub. Əgər hazırkı qiymət mini-muma yaxındırsa, demək, şirkətçətin günlərini yaşayır. Amma yüz

ilin şirkəti mütləq o çətinlikdənçıxacaq. Demək, səhmləri də ba-halaşacaq. Buna əmin olmaq üçünmən son beş ildə onun səhmlərininən çox nə qədər düşdüyünüyoxlayıram. Daha sonra şirkətin özsəhmdarlarına nə qədər dividentverdiyi öyrənirəm. Əgər buməbləğ azdırsa, onun səhmlərinmialmaqdan imtina edirəm. Nəhayət,onun səhmdarlarının kimlərolduğunu dəqiqləşdirirəm. Əgərşirkətin səhmlərinin çoxu bir neçəiri səhmdara məxsusdursa, bu, pishaldır.

- Vəssalam? Hər şey bu qədər

sadədir?

- Elədir ki, var! Bilirsiniz, mənhərdən özümü Bibliyadakı Davidəbənzədirəm. Yəni yaşlı və zəif birqadın təklikdə Qoliafla – nəhəngbirja sistemilə döyüşürəm. Vəbunu son dərəcə sadə bir silahlaedirəm. Öz təcrübəmdə əmin ol-muşam ki, birja Qoliafının zəifyeri var – iri şirkətlərin səhm-

lərinin dövri dalğalanması. İndimənim məqsədim bütün insanlarabunu öyrətməkdir. Milyonlarlainsan bütün günü ofislərdəçalışaraq, pul qazanmağa çalışırlar.Halbuki, pul onların bir addım-lığındadır. Problem ondadır ki, in-sanlar maliyyə işlərində tamamiləsavadsızdırlar. Və iri şirkətlərləbanklar bu savadsızlığın qalmasıüçün əllərindən gələni edirlər.Onlar sadə insanların özlərininqazanmasını istəmirlər. Belə olsa,investisiya şirkətləri nəyinhesabına qazanacaq? Ona görə də,mən öz bildiklərimi hamıya

öyrədirəm. Məni tanıyanlar hamısısoruşurlar ki, nədən başlamaq vəhansı səhvlərdən qaçmaq lazımdır.

- Bəs Siz onlara nə cavab

verirsiniz? Mənə dediklərinizdən

başqa...

- Bir neçə praktik məsləhətverirəm. Birinci məsləhət: yenibaşlayanlar hansı məqsədlərə canatdıqlarını dəqiq bilməlidirlər. Bu,

real və Sizin gücünüzçatan bir hədəf ol-malıdır. İkinci məs-ləhət: Səbirli olun,amma vaxtında qatar-dan tullanmağı dabacarın. Üçüncü məs-ləhət: Qazandığınızpula xərclik kimi bax-mayın. Onları yenisəhmlər almağayönəldin. Tutaq ki,qazandığınız pullarıoyundan çıxardınız vəmaşın aldınız. Bəssonra? Təzədənmaaşlamı dolanmağabaşlayacaqsınız? Onagörə də, səbirli olun vəimkan verin, kapi-talınız böyüsün. İs-tehlakçı şüuru iləyaşamayın. Qarşınıza

milyon qazanmaq məqsədi qoyunvə addım-addım bu məqsədə doğrugedin.

- Bəs Siz pullarınızı itirməkdən

heç qorxmursunuzmu?

- Əsla. Mən pul hərisi deyiləm.Əsas odur ki, tamahını boğub,qazana biləcəyindən artıq pulundalınca qaçmayasan. Və yavaş-yavaş öz milyonuna doğrugedəsən.

8

30MÜSAH İ B Ə40 Fövqəlnənə


30B İ R J A TA R İ X İ Hər şey necə başlayıb...

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

41

Amsterdamın “birja inqilabı”

Köhnə Amsterdam birjasıtəxminən 1530-cu ildə yaradılmış,1631-ci ildə yeni binayaköçmüşdü. Həmin dövrünşahidlərinin sözlərinə görə, XVIIIəsrin əvvəllərində günortalar Ban-kla Birja arasındakı meydanayığışan insanların sayı 4500-əçatırdı. Əvvəllər Amsterdam bir-jasında yalnız əmtəələr alınıb-satılırdı. Lakin bir qədər sonrabirja ticarətində qiymətli kağızlar-dan da istifadə olunmağa başladı.Bununla əlaqədar olaraq, Amster-dam birjasını tez-tez “ilk fond bir-jası” da adlandırırlar. Lakin buiddia tam dəqiq deyil. Dövlət borciltizamları ilə ticarətə hələ XIVəsrdə İtaliyada başlamışdılar.Səhmlərlə ticarət də Holland ixti-rası deyildi. Hələ XV əsrdəLeypsinq yarmarkalarında almanmədənlərinin “payları” ilə ticarətaparılırdı.Amsterdam birjası hər şeydənəvvəl, qiymətli kağızlar bazarında

o zamana qədər görülməyən ticarəthəcmləri, likvidlik və spekulyativəməliyyatların açıqlığı ilə seçilirdi.Birja iri və xırda şirkətlərin ak-siyaları, veksellər, dövlət borc ilti-

zamları, girovlarla azad ticarətinaparıldığı mərkəzə çevrilmişdi.Bununla yanaşı, Birja hesablaşmaəməliyyatlarının effektiv, etibarlıvə sürətli həyata keçirilməsinitəmin etmək üçün Bankla əmək-

daşlıq edirdi. Holland bankirləritərəfindən yaradılmış dəqiq me-xanizm Amsterdam birjasındaticarəti sadələşdirmişdi. Əgər XVIəsrin əvvəllərində aksiyalarlaticarətdə iri burjuaziyanıntəxminən 20-yə yaxın imtiyazlıtəmsilçisi iştirak edirdisə, əsrin or-talarına yaxın Amsterdam bir-jasında əhalinin böyük bir qismiiştirak edirdi. Bu, artıq həqiqətəndə bizim bu gün tanıdığımız birjaticarəti idi.

Zanbaq xəstəliyi

O dövrdə yaranan “köpüklər”müasir dövrdə meydana gələnlərlə

müqayisədə kifayət qədər böyükidi. Misal kimi Hollandiyadakıməşhur “Zanbaq xəstəliyi”ni xatır-lamağa dəyər.

8

Heyvanların doğuşuZanbaqlar, “köpüklər”, qəhvəxanalar və çinar ağacı...

18-ci əsrdə birjalar hansı yollardan keçib.......XVII əsrdə Amsterdam dünyanın kredit və ticarət mərkəzinəçevrildi. Bunun əsası hələ XVI əsrin ortalarında – Antverpeninəzəmətli dövründə qoyulmuşdu. Başda taxıl və gəmiqayırma lə-vazimatları olmaqla, dünya yük daşımalarının 60%-i Amsterdamlimanlarında cəmlənmişdi. Hər gün limana bütün dünyadan 1000-dən 8000-dək gəmi daxil olurdu. Mühüm ticarət yollarınınkəsişməsində yerləşməklə yükboşaltma məntəqəsinə çevrilənşəhər beynəlxalq ticarətin sayəsində getdikcə çiçəklənirdi. Brüggevə Antverpendən fərqli olaraq, Amsterdamın özünün iri ticarətdonanması var idi və hollandlar Avropanın əmtəə mübadiləsindəhəlledici rol oynayırdılar. Bu fonda Amsterdamda birjalar dasürətlə inkişaf edirdilər.


Birjalarda alınıb-satılan bir məhsulkimi o dövrdə Zanbaq toxum-larının qiyməti fantastik şəkildəqalxmışdı. Vəziyyət o yerə çat-mışdı ki, hətta 1 dəstə Zanbağa 2at qoşulmuş təzə kareta almaqolardı. O dövrdə birja maklerləri qiymətli

kağızların məzənnəsinin “lazımi”istiqamətdə hərəkət etməsi üçünçoxlu fırıldaqlara əl atırdılar. Bu-rada birja ticarətinin mücər-rədləşməsi daha yüksək səviyyəyəçatdı. Sadə alış və satış əməliyyat-larının yerini spekulyasiyalartutdu. Amsterdam birjasında əmtəəvə qiymətli kağızların məzənnələrifərqi gəlir əldə etmək vasitəsinəçevrilmişdi. Spekulyasiya obyektikimi hazırda neft müqavilələrindəistifadə olunan və “kağız barellər”adlandırılan şərti qiymətli kağızlar-

dan da istifadə olunurdu.

İlk “köpüklər”

O dövrdə xeyli Səhmdar Birlikləriyaradılırdı. Bunlar əsasən dənizyükdaşmaları və ticarəti məqsədiləyaradılan “Ost-Hind” kimi kom-paniyalar idi. Belə Səhmdar Birlik-lərindən biri də Afrikadan Cənubi

Amerikaya qaradərili qulları daşı-maq məqsədilə 1711-ci ildə İn-giltərədə yaradılmış “Cənubdənizləri” kompaniyası oldu. Onunfəaliyyəti əsasən maliyyəspekulyasiyalarından ibarət idi.Şirkətin rəhbərliyinin təşəbbüsüyləaksiyaların nominaldan xeyliyuxarı qiymətə satışını təşkil edəngeniş sistem yaradıldı. Kompaniyaçox yüksək dividentlər vəd edirdi,reklamdan geniş istifadə olunurdu.Nəticədə onun səhmlərinə tələbatkəskin artdı. 1720-ci il aprelin or-

talarında səhmin qiyməti 300 funtsterlinq idisə, iyulun ortalarında burəqəm 1000-ə çatmışdı.Bu dövrdə İngiltərədə “Cənubdənizləri” kimi aksiyaların məzən-nəsini şişirtmə strategiyasını hə-yata keçirən çoxlu Səhmdar Birlik-ləri yaradılmışdı. Təhlükəlivəziyyəti tənzimləmək məqsədilə1720-ci ildə Kral Birjası və Lon-don Sığorta Korporasiyasıhaqqında Akt (sonradan “Sabunköpükləri haqqında Akt” adınıqazandı) qəbul edildi. Parlamentinbu sərəncamına əsasən, bütün qey-diyyatsız Səhmdar Birlikləri qeyri-qanuni elan edildi. Bu hadisə1720-ci il yayın axırlarında Səhmbazarında kəskin enişə səbəb oldu.“Cənub dənizləri”nin aksiyasısentyabrın axırlarına qədər 200punkt düşdü. Nəticədə birliyin səhmdarları - nüfuzlu siyasətçilər,maliyyəçilər, həmçinin kralailəsinin üzvləri ciddi ziyanadüşdülər.

Londonun yüksəlişi

Amsterdamdan sonra estafet Lon-dona keçir. Hələ XVI əsrdə ingilistacirləri Antverpendə yun vəmahudla ticarət aparırdılar. Lakinİngiltərə Antverpendən asılı olmaqistəmirdi. 1566-cı ildə maliyyəçivə iri tacir, Holland ticarətinin xü-susiyyətlərilə yaxından tanış olanTomas Qreşer Londonda Kral Bir-jasının əsasını qoyur. Binanın ti-kintisinə çəkilən bütün xərcləriQreşem öz cibindən ödəyir. Öz ad-dımına dəstək almaq üçün LordÇemberlenə yazdığı məktubundaQreşem bildirirdi ki, “gəmilərdənizdə susuz gedə bilmədiyikimi, tacirlər də birjasız mövcudola bilməzlər”.1571-ci ildə açılan London birjasıtez bir zamanda Antverpenlərəqabətə girməyə başlayır. 8

8

30B İ R J A TA R İ X İ42 Hər şey necə başlayıb...


Bu dövrdə hollandlar Atlantikokeanın digər sahilində - CənubiManhettendə 60 qulden, yaxud 24dollar dəyərində bəzək əşyalarıverərək, hindlilərdən 22000 akrtorpaq sahəsi alırlar. Hollandlartərəfindən əsası qoyulmuş ticarət

məntəqəsi XVII əsrdə ingilis-hol-land müharibəsinin gedişində birneçə dəfə əldən-ələ keçmişdi.Lakin 1674-cü ildə Yeni Amster-damda ingilislər möhkəmlənilər vəşəhər “Nyu-York” adlanmağabaşlayır. XVIII əsrdə Nyu-Yorkmühüm ticarət limanına çevrilir.Lakin Londonda birja fəaliyyətiqızğın inkişaf edəndə Nyu-Yorkhələ təzə-təzə formalaşırdı. Londonda Kral birjasında 1695-ciildə artıq dövlət borc iltizamları,holland və ingilis kom-paniyalarının aksiyaları ilə ticarətgedirdi. Qiymətli kağızlar bazarıçox sürətlə inkişaf edirdi və artıq 3ildən sonra birjanın daxili həyətiona dar gəlirdi.

Qəhvəxana hesabı

Brokerlərin fəaliyyətinin yaratdığısəs-küy birja rəsmilərinin ürəyincədeyildi. Bu səbəbdən 1698-ci ildəqiymətli kağızlarla işləyən bir çox

vasitəçilərin rəsmi qərarda qeydolunduğu kimi, “nalayiqhərəkətlərə görə” Kral birjasınagirişi qadağan olundu. Brokerlərbirja yaxınlığındakı qəhvə-xanalarda və meyxanalarda yığış-mağa başladılar. Qiymətli ka-ğızlarla spekulyasiya aparmağıöyrənmiş işbazların əsas görüş yeri“Conatan” qəhvəxanası idi. O vaxt60-a yaxın kompaniyanın ak-siyaları, xəzinədarlıq və Britaniyadəniz idarəsinin veksellərispekulyantların əllərindən keçirdi.Brokerlərin o dövrkü komissiyonuçox aşağı idi – adətən 1.8%. Bro-kerlərlə yanaşı “cobberlər” ləqəblivasitəçilər də faəliyyətgöstərirdilər. Əgər brokerlərəməliyyatdan əldə olunan komis-siyon haqqının hesabına mövcudidilərsə, “cobberlər” öz hesablarıilə əməliyyat aparır və alış ilə satışarasındakı fərqdən qazanırdılar.XVIII əsrin əvvəllərində

gəlirləri/itkiləri hesablamaq, öhdə-liklər və qarşılıqlı hesablaşmalarıhəyata keçirmək üçün brokerlərarasında mütəmadi olaraq qəhvəx-analarda “görüş günləri” keçi-rilirdi. Bu təcrübə birjada keçirilənəməliyyatlar çərçivəsindəödənişlərin sayını və qiymətli

kağızların verilməsini azaltmağaimkan yaratdı. Bu da öznövbəsində fond bazarındaticarətin xeyli sadələşdirilməsinəvə aktivləşməsinə səbəb oldu. Birqədər sonra “görüş günləri” in-giliscə “klirinq” adlanmağabaşladı, 1775-ci ildən isə fond bir-jasında “klirinq ödənişi” meydanagəldi.

“Diri ayının dərisini satma”

İlk dəfə məhz qəhvəxanalarda birsıra spekulyantlar indi hər kəsəyaxşı tanış olan “Buğalar” və“Ayılar” terminlərini işlətməyəbaşlatdılar. Bu sözlərin necə mey-dana çıxması tam şəkildə məlumdeyil. Bir varianta görə, enişə me-yilli iştirakçıların “Ayılar” ad-landırılması köhnə bir məsələəsaslanırdı: “Heç vaxt diri ayınındərisini satma”. Bazarın aqressivartımında maraqlı olan iştirakçıları

isə buynuzları qabağa yönəlmişbuğa kimi inadkar olduqlarına görə“Buğalar” adlandırdılar.1748-ci ildə yanğın Kral birjasıətrafındakı bütün qəhvəxanalarıbərbad hala saldı. Əməliyyatlarınaparılması üçün yeni yer tələbolunurdu. 8

8

30B İ R J A TA R İ X İ Hər şey necə başlayıb... 43


Lakin qəhvəxana brokerləri cüzikapitala malik olduqlarından binatikdirməyə qadir deyildilər. Yalnız1733-cü ildə yeni bina üçün vəsait

toplamaq mümkün oldu. Həminbina əvvəlcə “Yeni Conatan”, son-radan isə “fond birjası” adlanmağabaşladı. Kral birjası 1923-cü iləkimi fəaliyyət göstərsə də, fondbirjası binasını bir neçə dəfə də-yişməsinə baxmayaraq, bu günəqədər qalmaqdadır.XVIII-XIX əsrlərdə Avropa fondbazarlarının üstünlüyü onlardadövlət səhmlərinin payının çox ol-masında idi və bu baxımdan “Du-manlı Albion” hamınıqabaqlayırdı. İngiltərənin apardığımüharibələrə görə borca düşməsivə borclarını vaxtlı-vaxtındaödəməsi dövlət kağızlarına olanmarağı həmişə aktual saxlayırdı.Bu borc 1739-cu ildə 60.000.000funta çatırdı. 1816-cı ildəNapoleonla müharibədən sonra1.003.768.694 funtu aşmışdı.1801-ci ildə London birjasınınyeni binasının əsası qoyulandaonun üzərində dövlət borcunun552730924 funta çatdığını

göstərən yazı var idi.

Qoca çinar bilirdi...

Müharibə xərclərini ödəmək üçündövlət borc iltizamlarının bu-

raxılışı Şimali Amerikada da fondbazarının yaranmasına gətiribçıxardı.XVIII əsrinortalarındacənubi Man-hettenqəhvə-xanalarınınbirinəyığışan bro-kerlərmüstəmləkəəmtəələri iləticarətaparırdılar.Lakin 1790-cı ildəmüstəqillikuğrundamüharibədən sonra böyük xərcədüşən gənc Amerika dövləti özüborc iltizamlarının buraxılışınabaşladı.XVIII əsrin sonlarında Nyu-Yorkda dövlət istiqraz vərəqələri

və digər qiymətli kağızlarla ticarətaparan spekulyantlar Uoll-Stritdəkiçinar ağacının altına yığışırdılar.Məhz bu çinarın atında 17 may1792-ci ildə Amerika fondbazarının təşkilinə doğru ilk addımatıldı: 24 broker öz assosi-asiyalarının yaradılması haqqındarazılaşma imzaladılar.Əslində razılıq iki cümlədən ibarətidi. Ona imza atanlar komisyonhaqqı 0.25%-dən aşağı olduğuhalda qiymətli kağızların nə alışını,nə də satışını həyata keçirməkləbağlı öhdəlik götürürdülər.Maraqlıdır ki, həmin assosiasiyaqiymətli kağızların ictimai hər-racını qadağan edən qanunuüstələmək üçün yaradılmışdı. Bro-kerlər əməliyyatlarına ictimai auk-siyon kimi yox, təşkilatındaxilində şəxslər arasında aparılansövdələşmə kimi baxırdılar. Lakinnə Londonda, nə Nyu-Yorkda bir-jalar hələ mütəşəkkil institut de-yildilər.Bu, yalnız XIX əsrin

əvvəllərində mümkün oldu.

Yeni dövrdə birjaların necə inkişafetməsi haqqında materialı “İnForex”in növbəti sayında oxuyabilərsiniz.

8

30B İ R J A TA R İ X İ44 Hər şey necə başlayıb...


30MÖVQE Mən belə düşünürəm

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

45

u gün Azərbaycanda Forexbarəsində məlumatı olanlarazdır. Düzdür, əvvəlki illərə

nisbətən bu sahə ilə məşğul olanlarxeyli artıb. Lakin yenə də digərölkələrlə müqayisədə azdır. Bununsəbəblərindən biri də odur ki,Azərbaycanda çoxları hələ də buişi qumar, yaxud başaldatma kimibir şey hesab edirlər. Bizimcəmiyyətin mentaliteti elədir ki,“evdə otur və pul qazan” tipli birreklam bannerinə rast gəldikdəhamı ilk növbədə burada nəsə birfırıldaq olduğunu zənn edir. 2008-ci ilin əvvəllərində mən də bu cürfikirləşirdim. Lakin ilin sonunayaxın qərara gəldim ki, maraqüçün özümü bir sınayım. Bu günəkimi peşman deyiləm.Azərbaycanda Forex xidmətigöstərən qurumlardan biri dəhazırda jurnalını oxuduğunuz “İn-forex” şirkətidir. Bu şirkəttamamilə pulsuz ilkin tanışlıqkursu, Webinar (onlaynvideodərslər), kifayət qədər dəyərli

məlumatları və maraqlı mü-sabiqələri olan treyderlər forumu,treyderlər üçün çat, Azərbaycandailk treyder jurnalını təklif edir.Hətta siz heç bir xərc çəkmədən,real hesab sahibi ola bilərsiniz.Pulsuz təhsil alıb, müsabiqələrdəqalib gələrək real hesab qazanmaqvə ticarətə başlamaq mümkündür.İnforex şirkəti bu biznes növünün bəzi xüsusiyyətlərini qəbuledilməzhesab edən, lakin ticarətə böyük həvəsi olanlar üçün də şərait yaradır: “Muslim Accounts”.“Muslim Accounts” nədir?Çoxlarımıza məlumdur ki, İslamagörə ticarət halaldır, lakin ticarətzamanı pulun üzərinə faizgəlməklə qazanc əldə etmək qətişəkildə qadağan edilir və çoxböyük haram sayılır. Qurani-Kərimdən: “...Allah alış-verişihalal, faiz almağı isə haram et-mişdir” (2:275). Əgər Siz Forexdəİslamda qadağan olunmuş faizliəməliyyatlarla ticarət etməkistəmirsinizsə, bu halda “İnforex”şirkətində “Muslim Accounts” tiplihesab aça bilərsiniz. Bu, Sizəölkələrarası faiz dərəcələrinin fərqiolan SWAP ödənişlərindən azad

olan əməliyyat-lar aparmağaşərait yarada-caq. Onun ye-rinə broker həraçılmış lotüçün 0,5-5 dol-lar (0,1-1 lot)komissiyahaqqı alır. Bu

isə elə də böyük məsrəf deyil. Qısa desək “Muslim Accounts”SWAP-suz ticarətdir. SWAP faizolduğundan, İslam dininə görəharam sayılır. Bəs SWAP nədir?SWAP – Açıq əməliyyat növbətigünə keçirilərkən onun üzərinəgəlinən, ya çıxılan faizdir. Tutaqki, Mərkəzi bankların faizdərəcələri Yaponiyada 0.1 %,Yeni Zelandiyada 2.5 %-dir. Buhalda Yeni Zelandiyada banka pulyatırmaq daha sərfəlidir, çünkiorada depozit dərəcələriYaponiyada olduğundan təxminən2.4% çoxdur. Bu halda bizForexdə Yenaya nisbətdə Yeni Ze-landiya dollarını alsaq (buynzd/jpy = buy NZD, Sell JPY)SWAP müsbət olacaq. Çünki bizgəlirliyi böyük olan valyutanı alır,kiçik olanı isə satırıq. Əksəməliyyatda isə (sell nzd/jpy) faizfərqinə görə SWAP mənfi olur...Əlavə edim ki, SWAP-larhəmçinin brokerin komissiyahaqqını da nəzərə alır (təxminən1.5% illik), ona görə də: 1) Mənfi SWAP həmişə müsbətdənböyükdür; 2) İki valyutanın faiz dərəcələribir-birinə çox yaxındırsa, həmBuy, həm də Sell əməliyyatlarındamənfi SWAP əmələ gələ bilər(məsələn, hazırda eur/usdcütlüyündə olduğu kimi).

B

Halal olsun!Halal olsun!Bu sözlər həm “Müsəlman hesabı”na,

həm də “İnforex” şirkətinə aiddir

Malik Novruzov


30METOD46 Risk managment

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Martingeyl strate-giyasının yaşı 3 əsrdən çoxdur. Bustrategiyanınəsasında ehtimaldayanır. Əgər kifayətqədər vəsaitinizvarsa, bu strategiyailə təxminən 100%uğur qazanmaq olar.Ticarət dünyasında“Martingeyl” kimiməşhurlaşmış bu strategiyadanəvvəllər daha çox Las Veqaskazinolarında şövqlü oyunlardaistifadə olunurdu. Strategiyanınmənfi cəhətləri az deyil. Əvvəla,dediyimiz kimi, onu tətbiq etməküçün pulunuz çox olmalıdır.İkincisi, əlavə əməliyyatın riskipotensial gəlirdən daha çoxdur.Amma bu çatışmazlıqlara bax-mayaraq, martingeyl strate-giyasını təkmilləşdirməyinyolları var. Biz də elə o haqdadanışacağıq.

Kimdir bu Martin?

XVIII əsrdə məşhurlaşmış mar-tingeyl strategiyasının yaradıcısıPaul Pyer Levi adlı fransızriyaziyyatçısı hesab olunur. Bustrategiyaya görə, oyun vaxtıbanka qoyulan pul hər məğlu-biyyətdən sonra ikiqat artırılırdı.Nəticədə 1 qələbənin qazancıbütün uğursuzluqlar silsiləsinikompensasiya edirdi. Məhz bu sistemin geniş yayılmasınəticəsində “ruletka” oyunundaqaydalar dəyişdirilərək, “0” ilə

yanaşı, “00” da tətbiq olunmağabaşladı, üstəlik, oyunda iki cür pulqoymaq sistemi yaradıldı: tək/cüt,qırmızı/yaşıl. Bundan sonra mar-tingeyli daha əvvəlki effektlə“ruletka” oyununda tətbiq etməkmümkün olmadı.

Bu, necə işləyir?

Martingeyl strategiyasınınmahiyyətini başa düşmək üçüngəlin sadə bir nümunəyə baxaq.Təsəvvür edək ki, 1$-dan başla-yaraq, qəpik atıb “gerb”, yoxsa“bayraq” düşəcəyindən mərcəgiririk. Əgər kifayət qədər pulunuz varsa, bir istiqamətdə (tu-talım, ancaq “gerb”) mərc etsəniz,qəpiyin sizə lazım olan tərəfini gözləməklə gec-tez bütün it-kilərinizi qaytara bilərsiniz. Strate-giya bir qaydaya əsaslanır: bütünuduzduqlarınızı qaytarmaq üçün 1dəfə udmaq lazımdır.

I ssenari (“gerb” yoxsa “bayraq”,ehtimal 50\50)

Tutaq ki, 10$-nız var və 1$-dan

başlayaraq ilk mərcə girirsiniz.“Gerb”-ə mərc edirsiniz və udur-sunuz, balans 11$ olur. Uduzanaqədər hər dəfə mərcə girəndəhəmin 1$-ı “Gerb” tərəfə qoyur-sunuz. Növbəti gedişdə uduzur-sunuz və pulunuz 10$-a düşür.Növbəti dəfə 2$-la yenə “Gerb”tərəfə o ümidlə mərcə girirsiniz ki,“Gerb” düşəcək və siz nəinkiitirdiyinizi qaytaracaqsınız,həmçinin əlavə gəlir də əldəedəcəksiniz. Təəssüf, qəpik yenə“Bayraq” tərəfində düşür və 2$itirməklə pulunuz 8$-a düşür.Strategiyaya uyğun olaraq, budəfəki gedişiniz əvvəlkinin ikiqatına, yəni 4$-a bərabər olmalıdır.Xoşbəxtlikdən, siz bu dəfə udur-sunuz və pulunuz 12$ olur.Göründüyü kimi, sizin qalibgəlməyiniz üçün yeganə uğurlugediş lazımdır.Gəlin görək, ardıcıl olaraquduzsanız, nə baş verəcək:

Yenə də 1$-dan mərcə girməyə10$ pulunuz var. İlk gedişdəuduzursunuz və pulunuz 9$-a aza-lır. Mərci ikiqat artırsınız və yenəuduzursunuz - 7$ pulunuz qalır.

8

İtir, itir və… bitir!Martingeyl strategiyası ilə itkilərin axırı ikicür qurtara bilər: ya o yanlıq, ya bu yanlıq

Mərc Miqdar Nəticə Gəlir/İtki Hesab

Gerb 1$ Gerb -1$ 11$

Gerb 2$ Bayraq -1$ 10$


Gerb 4$ Gerb 4$ 8$

Mərc Miqdar Nəticə Gəlir/İtki Hesab




Gerb 3$ Bayraq -3$ sıfır


III gedişdə artıq 4$-dan mərcə

girirsiniz, lakin yenə də uduzur-

sunuz və balans 3$-a enir. Gedişi

ikiqat artırmaq üçün pulunuz ol-

madığından hamısını gedişə qoyur-

sunuz. Uduzsanız, pulunuz 0-a

enəcək, udsanız belə, 10$-dan çox

uzaqda olacaqsınız.

Bəli, gətirməyəndə belə olur.

Martingeylin treydinqə tətbiqi

Siz düşünə bilərsiniz ki, yuxarıda

qeyd olunan vəziyyətə nadir hal-

larda təsadüf edilir. Lakin valyuta-

larla ticarət aparanda bilməlisiniz

ki, onlar trendə meyllidirlər, trend

isə uzun müddət davam edə bilər.

Və əgər hər dəfə onun əksinə oy-

nasanız, bu, ciddi problem yarada

bilər.

Martingeylin treydinqə tətbiq

olunmasının xarakterik cəhəti

ondan ibarətdir ki, əməliyyat

ziyana gedəndə ilk lotun ikiqatı

həcmiylə yenidə bazara girisiniz.

Məsələn, belə bir nümunəyə

baxaq: Tutaq ki, 2 lotla EURUSD-

də alış əməliyyatı açmısınız və

qiymətin 1.3650-dən 1.3700-ə

artımını proqnozlaşdırırsınız.

Lakin qiymət sizin əksinizə gedir.

1.3645-də 4 lotla yeni bir

əməliyyat açırsınız. Bu dəfə isə

qiymətin 1.3645-dən 1.3700-a

kimi artımını proqnozlaşdırırsınız.

Əgər nəzərə alsaq ki, qiymət

1.3570-ə kimi düşsə, 100 punkt

itirəcəksiniz, qiymətin 1.3589-a

qalxmağı lazımdır ki, balans itkisiz

vəziyyət alsın. Misal əyani şəkildə

göstərir ki, bu metodun tətbiqi

üçün nəyə görə böyük kapital tələb

olunur. Əgər ticarət hesabınızda

cəmi 5000$ pulunuz var idisə,

qiymət 1.3570-ə çatmamışdan

artıq iflasa uğrayardınız. Valyuta

cütlüyü istiqamətini dəyişə belə,

Siz bazardan çıxarılmış ola-

caqdınız.

Nəyə görə Foreks?

Ona görə ki, valyutalar aksiyalar-

dan fərqli olaraq, nadir hallarda 0-

a düşür. Şirkətlər asanlıqla iflasa

uğraya bilərlər, lakin ölkələr yox.

Valyutanın devalvasiya edildiyi

vaxtlar olur, amma kəskin eniş za-

manı belə, onun dəyəri heç vaxt

sıfıra düşmür.

Forex bazarı Martingeyllə

işləməyə kifayət qədər kapitalı

olan treyderlər üçün daha bir

unikal üstünlüyə malikdir. Faiz

dərəcələrinin fərqindən gəlir əldə

etmək treyderlərə itkilərin bir

hissəsini kompensasiya etmək

imkan verir. Bu, o deməkdir ki,

Martingeyllə işləyən fərasətli trey-

der bu metodla yalnız müsbət is-

itiqamətli svopa malik valyuta

cütlüklərində ticarət aparacaq.

Yəni yuxarı faiz dərəcəli valyutanı

alacaq, aşağı faiz dərəcəlini isə sa-

tacaq. Yuxarı lotla bazara girəndə

faizlərdən əldə edilən gəlirlər çox

əhəmiyyətli ola və öz növbəsində

bazara girişin ortaq qiymətinin

azalmasına xidmət edə bilər.

Riski unutmayın!

Martingeyl strategiyası nə qədər

cəlbedici görünsə də, biz bu

metodla ticarət aparmaq istəyən

treyderləri son dərəcə ehtiyatlı ol-

mağa səsləyirik. Bu strategiyanın

əsas problemi ondan ibarətdir ki,

siz itkilərinizi kompensasiya edənə

qədər bütün balansınız artıq 0-a

enə bilər. Bir sözlə, bu yolla gedən

treyder bir əməliyyatda hesabının

böyük bir hissəsini (bəlkə də

hamısını) itirməyə hazır olmalıdır.

Ona görə, Martingeyl strategiyası

heç də hamı üçün uyğun deyil.

8

EURUSD LotlarBazara girişin ortaqqiyməti və ya itkisizvəziyyət

Yığılmış itkiİtkisizliyə qədərolan məsafə

1.3650 1 1.3650 0 $ 0 punkt1.3630 2 1.3640 -200 $ +10 punkt

1.3610 4 1.3625 -600 $ +15 punkt

1.3590 8 1.3605 -1400 $ +17 punkt

1.3570 16 1.3588 -3000 $ +18 punkt

1.3550 32 1.3569 -6200 $ +19 punkt

30METOD Risk managment 47


30PRAKT İKA48

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Niyə bəzən yaxşı açılmışəməliyyatlar uğursuzluqla yekun-laşır, əhəmiyyətsiz pozisiyalar isəəksinə, xeyrimizə olur? Cavab birqədər çaşdırıcı olsa da, çoxsadədir. Ticarət – hər an hər şeyinbaş verə biləcəyi şans oyunudur.Bazar bizim istəyimizdən asılı ol-mayaraq, gedəcəyi istiqamətdəhərəkət edəcək. Ona görə də, idealəməliyyatlar axtarmaq əvəzinə, ilk

olaraq risklərin idarə olunmasınıöyrənmək lazımdır. Gəlir riskə qarşı

Hər bir əməliyyatı açmazdan əvvəlgözlənilən gəlirlə mümkün riskarasındakı nisbəti qiymətləndirməkvə buna əsaslanaraq bazara girməklazımdır. Yaxşı dəstək səviyyəsinınyaxınlığında “uzun” əməliyyataçmaq riski azaltmaq deməkdir.Eynilə, yaxşı müqavimətsəviyyəsinin yaxınlığında “qısa”əməliyyat açmaq kimi.

Bazara giriş nöqtənizlə çıxışnöqtəsi kimi götürdüyünüz səviyyəarasındakı məsafə gözləniləngəlirdir. Qiymət Sizin tərəfəhərəkət etməyəcəyi təqdirdəbazardan çıxacağınız nöqtəyəqədər olan məsafə isə mümkünriskdir. Bazara girməyə qərar ver-məzdən əvvəl həmişə gözləniləngəlirlə mümkün risk arasındakınisbəti bilmək lazımdır.

Adətən qiymət güclü maneəyəyaxınlaşanda bazardan çıxmaqüçün əlverişli vəziyyət yaranır.Bazara girməzdən əvvəl potensialgəliri planlaşdıranda bunu nəzərəalmaq vacibdir. Hədəf (profit tar-get) dönmə riskinin artacağısəviyyədə yerləşməlidir. Treyderlərqiymət həmin səviyyəyə çatandaya pozisiyanı bağlamalı, ya dadönüşün baş verəcəyi təqdirdəgəliri fiksasiya etmək üçün “stop-order” yerləşdirməlidirlər. Hər bir

pozisiya üçün hadisələrin inkişafssenarisinin dəyişdiyi səviyyələrvar. Həmin səviyyə keçiləndədərhal “qayıqdan düşməklazımdır”. Treyderlərin çoxu yeniinformasiyaları qısa vaxtda analizetməkdə çətinlik çəkirlər. Ona görədə əvvəlcədən hazırlanmış planlaticarət aparmağı üstün tutur vəpozisiyalarını qorumaq üçün“sürüşən” stop-orderlərdən istifadəedirlər. Ticarətin ilkin ssenarisinin pozul-duğu qiyməti necə müəyyən etməkolar? Hər şeydən əvvəl, müqav-imət və dəstək səviyyələrinin yarıl-ması zamanı bunu görməkmümkündür. Həmçinin bunu OrtaDəyişən Göstəricilərin (MovingAverage) kəsişməsi, qrafik model-lərin pozulması və “gap” vaxtımüəyyənləşdirmək olar. Hərvəziyyət digərindən fərqlənir, onagörə də itkilərin səviyyəsinimüəyyən etmək üçün bütün ticarətbiliklərinizi səfərbər etməklazımdır.Əməliyyatdan yaxşı çıxış yaxşıgirişdən daha önəmlidir. İtkiləriqəbul etmək lazım gələndəemosiyalar adətən çox güclü olur.Ona görə də, dərindən nəfəs alınvə pozisiyanı bağlayıb, rahat olun.Gəlir və itki nisbətinin idarə

olunması

Əgər bazar siqnalları kifayətqədər birmənalı deyilsə,pozisiyanın həcmini azaldın. “Pis” bazar alətləri üçünseçilmiş yaxşı vaxt “yaxşı” bazaralətləri üçün seçilmiş pis vaxtdandaha çox xeyir gətirə bilər.Yaxşı siqnallar texniki analizinbir çox aspektlərində üst-üstədüşür.

8

Hər risk edən şampan içmir...Bazarda qazanmaq üçün hər şeydən əvvəl, düzgün risk etməyi öyrənmək lazımdır

Money management


Gəlirlərinizi və itkilərinizi plan-laşdıranda sağlam düşüncə vəriyazi məntiqi üstün tutun.Ən gəlirli pozisiyalar kütlə səhvvarianta üz tutanda baş verir.Risklərin idarə olunmasının 15

qaydası

Treyderlərin çoxu gəlir/risk nisbə-tini inkar edir, nəsə düz getməsə,bəxtlərinin gətirəcəklərinidüşünürlər. Bu, onların çoxununuğursuzluğa düçar olmalarınınbaşlıca səbəbidir. Gəlir/risk nisbə-tinin idarə olunması bazarda uğurqazanmağın bir nömrəli şərtidir.Gəlir/risk nisbəti açıq əməliyyat-ların ətrafında “təhlükəsizlik di-varı” yaradır. Bu, hər əməliyyatdanə qədər qazanıb, yaxud, nə qədəritirəcəyinizi əvvəlcədən bilməküçün təyin olunub. İkinci məqsədisə ondan ibarətdir ki, fikrinizisakit bir şəkildə ancaq qiymətinhərəkətində cəmləyərək,emosiyaları aradan qaldırasınız. Gəlin, ticarətinizi təkmilləşdirəcək

15 qaydanı nəzərdən keçirək.

1. Əməliyyatı həmişə daha yüksəkşansa malik istiqamətdə açın. Əgərhadisələr gözlənildiyi kimi get-mirsə, əməliyyatdan çıxın.2. Əməliyyatları daha yüksək“gəlir” və “itki” nisbətində açın.3. Bazar trend və əks-trenddalğalarında hərəkət edir. Bir çoxtreyderlər əks-trend hərəkəti za-manı təşvişə düşür və yaxşımövqeləri tərk edirlər. Əvvəlcədənmüəyyənləşdirin ki, bazar Sizinəksinizə gedərsə, nə qədər itki ver-məyə hazırsınız. 4. Qiymətin keçməli olduğu köhnəmaksimum və minimumları ax-tarın. Onların hər biri dəf edilməliolan bir maneədir.5. Əməliyyatın açıq saxlanma vax-tını bazara girişlə gəlir səviyyəsiarasında olan məsafəyə əsasla-naraq seçin.

6. Orta şanslı pozisiyalardanözünüzü saxlayın və yaxşı imkan-ları gözləyin. Lazım gəlsə, uzunmüddət gözləməyə hazır olun.Bazar sizə heç nə təklif edəbilməyəndə kənarda dayanıbmüşahidə etməlisiniz.7. Yaxşı əməliyyatlar ilk baxışdanbirmənalı görünməyə də bilər. Buhalda “lehinə” arqumentlər kifayətqədər yığılanda ziddiyyətli infor-masiyanı analiz edin və əməliyyataçın. Bəzən ən yaxşı yol yanıla-cağınız təqdirdə nə qədəritirəcəyinizi hesablayaraq, bazaragirmək olur.8. Unutmayın ki, “Əməliyyat aç-mamaq özü də bir əməliyyatdır”.9. Hər treyder riski bir cürqavrayır. Əgər axşam rahat yatabilmirsinizsə, risklərinizi azalt-malısınız. 10. Əgər bazardan nə vaxt çıxa-cağınızı bilmirsinizsə, bazara gir-məyin. Ticarət “alıb saxlamaq”məşğələsi deyil. Bazardan çıxa-cağınız qiyməti müəyyənləşdirinvə qrafik həmin səviyyəyə çatandaplanlaşdırdığınıza əməl edin.11. İnformasiya gəlirin ekvivalenti

deyil. Qrafiklər bir səviyyədəndigərinə aramla hərəkət edir. On-ların arasında gəlir və itkilərin bir-birilə konfliktə girdiyi “bazarsəs-küyü” baş verir.12. Yeni başlayanların bəxtiningətirməsinə aldanmayın. Uzun-müddətli ticarət ciddi nizam-inti-zam tələb edir. Qısa müddətdə pulqazanmaq asandır. Amma nə qədərki, risklərin idarə olunmasıplanınını hazırlamayıbsınız, bazarSizə verdiyini qəpiyinə kimi gerialacaq. 13. Aşağı riskdə bazara girin,yuxarı riskdə bazardan çıxın. Bu,çox vaxt dəstək zonasında alışa vəmüqavimət zonasında satışa uyğungəlir. 14. Qiymət yüksək risk zonasınagirəndə pozisiyanızı bağlayın.15. Əməliyyatın hər iki tərəfindənriski idarə edin. Giriş və çıxışnöqtələrinin optimizasiyasına fikirverin və müxtəlif istiqamətliqiymət dalğalarını öyrənin. Yaddasaxlayın ki, aşağı risklə pisəməliyyata girmək yuxarı riskləyaxşı əməliyyat açmaqdan dahaçox effekt verir.

8

30PRAKT İKA 49Money management


30M Ə Q A M L A R50 Addım-addım

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

8

Ticarətdə Olimpə necə çatmalıLinda Bredford Raşke

Ticarətlə idmanın arasında oxşar-lıqlar az deyil. Ticarət də idmankimi yüksək nizam-intizam tələbedir. Hər məşhur idmançı kimi hərbir treyder də daha yüksəknəticələr əldə etməyə çalışacaq.Olimpiadada iştirak edən hər biridmançı ağır fiziki məşğələlərdənkeçib, lakin heç də hamı medalqazana bilmir. Bunu bacarmaqüçün fiziki hazırlıqdan əlavə,qələbəyə psixoloji olaraq köklən-mək də lazımdır. Bəs ticarətdəOlimpə çatmaq üçün nə tələb ol-unur?

Həvəs. Siz məşğul olduğunuzişdən həzz almalısınız. Əvvəlböyük həvəs gəlir, sonra nailiyyət.

Əminlik. Yüksək nailiyyət yüksəkəminlikdən asılıdır. Siz vəziyyətə

nəzarət edə biləcəyinizə və çətinvəziyyətdən çıxacağınıza əmin ol-malısınız.

Təmərküzləşmə. Siz fikrinizinəticənin yox, prosesin üzərindətoplamalısınız.

Elastiklik. Nəticələyə nail olmaqüçün səhvləri tezliklə unudaraq,ayrı istiqamətə dönməyi bacarmaqlazımdır.

Çağırış. Özünüzə meydan oxuyun:bu çətin əməliyyatı götür! Əgər o,baş tutmasa, qorxulu heç nə yox-dur – sizin riskiniz məhdud-laşdırılmışdı və özünüzlə fəxr edəbilərsiniz ki, heç olmasa, cəhd et-diniz.

Rahatlıq. Siz rahat olanda reflek-sləriniz və zamanı hiss etməyinizdaha yüksək səviyyədə olur, onagörə ki, Siz azadsınız. Siz səhvedəndə özünüzü edam edirsiniz?Yoxsa özünüzə deyirsiniz ki,

“gələn dəfə böyük uğura nail ola-cağam, çünki mənim gözəl ticarətstrategiyam var və mən mükəmməltreyderəm!” Özünüzə inanın. Əgər

siz nəsə edə biləcəyinizəəminsinizsə, sonda buna nail ol-mağın yolun tapacaqsınız. Digər tərəfdən, mənfi əhval-ruhiyyə şübhələri artırır və özünəəminliyi azaldır.

Müsbət əhval-ruhiyyə yenibaşlayanlar üçün bir nömrəli alətola bilər. Lazımlı ədəbiyyatı oxu-maq da həmçinin güclü alətdir. Buməqsədlə Norman Vinsent Pil,Napoleon Hill və digərlərini məs-ləhət görə bilərik. (Gələnsayımızda “İn Forex” SizəNapoleon Hill-dən bəzi material-ları təqdim edəcək – red.) RiçardMarçinkonun “Hiyləgər döyüşçü”kitabı da treyderləri ruhlandırabilər.Özünü yönləndirmək və müvafiqkitabları oxumaqla yanaşı,xəyalınızı da inkişaf etdirin.Pullarınızla nə etməyə hazır-laşdığınızı vizuallaşdırın. Məsələn,arzularınızdakı evi vizuallaşdırın.Fikrinizi elə cəmləşdirin ki, elə bil,siz artıq oradasınız. Arzu etməkdənçəkinməyin.

Hazırlıq. Hər bir treyder bazaraçılana qədər hazır olmalı, yəni“ev tapşırığını” etməlidir! Günlükticarət planınızı əvvəlcədən tutun.Bazara dirməzdən qabaqəsəbləriniz sakit olmalıdır. Heç nəfikrinizi cəmləşdiməyə əngəl törət-məməlidir. Bunun üçün özünüzəuyğun rituallar sistemi yaradabilərsiniz. İdman edin – bu,beyinin oksigenlə zənginləşməsinəvə qan dövranının yaxşılaşmasınakömək göstərir.


Səbr. Səbrli olun. Vaxtı çatmamışəməliyyat açmayın. Gözləyin!

İdarəetmə. Yaxşı əməliyyatınızınardınca gedin, onu idarə edin.Stop-orderi sürüşdürün. Çıxmağatələsməyin.

Elastiklik. Elastik olun - əgərqərarınız lazımı nəticəni vermirsə,onu dəyişin.

İmkanları qiymətləndirmə. Qali-blər nəyə qadir olduqlarını bilirlər.Onlar imkanlarını, mümkün edəbiləcəkləri səhvlərin faizini vərəqabət səviyyələrini əvvəlcədənmüəyyənləşdirirlər. Həftəlikitki/gəlir nisbətini, ticarətinizinsıxlığını və aylıq orta gəlir / itkiniizləyin. Yalnız nəticələri ölçməkləişinizin effektivliyinin artıb-azal-ması, məqsədinizə doğru gedib-getmədiyiniz barədə mühakiməyürütmək olar!Döyüş meydanı bazarda deyil,sizin daxilinizdədir.

Və sonda: unutmayın ki, bütünyaxşı treyderlər uğursuzluqlardanöz ticarət strategiyalarını təkmil-

ləşdirmək üçün istifadə edirlər.Yaxşı ticarət sistemlərinin bir çoxuböhranlardan sonra meydana gəlib.Əgər hər şey yağ kimi getsə, biztox və xoşbəxt olsaq, öyrənmək vətəkmilləşdirmək üçün stimulolardımı? Biz çətin vəziyyətə düşəndə ayağa

qalxmalı və sübut etməliyik ki,yolumuza çıxan istənilən maneənidəf etməyi bacarırıq. İlk kiçik

mənəvi qələbə - Everesti fəth et-məyə doğru birinci böyük ad-dımdır. Əgər siz balaca, ammamöhkəm addımlar atmağa davamedirsinizsə, onda gec-tez Olimpəçatacaqsınız.

8

30MƏQAMLAR Addım-addım 51


1. ABŞ dollarının iştirak etmədiyi valyuta cütlükləri

necə adlanır?

2. Mərkəzi Bankın kommersiya banklarına verdiyi

kreditin faizi necə adlanır?

3. Şəkildə hansı fiqur görünür?

4. Məzənnənin ən kiçik dəyişməsi necə adlanır?

5. Treyderin bütün ziyanlı əməliyyatlarının broker

tərəfindən məcburi bağlanması proseduru necə ad-

lanır?

6. Valyutaların alış və satış qiymətlərinin arasındakı

fərq bunlardan hansıdır?

7. Şəkildə hansı fiqur görünür?

8. “Kredit çiyni” nədir?

9. Hansı valyuta cütlüyünə “kabel” deyilir?

8

Forex-test“İnforex” şirkətinin müştərisi olmayan oxucularımızdan testin bütün suallarına hamıdanqabaq düzgün cavab göndərən 10 nəfər real hesabla təltif olunacaq. Tələsin!

“İnforex” şirkətinin müştərisi olan oxucularımız isə özlərini bir daha sınaya bilərlər.

a) Svop-kurs

b) Carry Trade

c) Kross-kurs

d) Overnayt

a) Kapital faizi c) Təkrar maliyyələşmə faizi

b) Diskont faiz d) Banklararası faiz dərəcələri

a) Davamiyyət üçbucağı

b) “Bayraq”

c) Dönüş üçbucağı

d) “Tikan”

a) Svop

b) Lot

c) Spred

d) Punkt

a) Margin limit

b) Stop-loss

c) Margin call

d) Stop-out

a) Spot

b) Spred

c) Marja

d) Svop

a) Genişlənən üçbucaq c) Bayraq

b) Davamiyyət üçbucağı d) Dönüş üçbucağı

a) Girovun məbləğilə həmin girova görə ayrılan

kapitalın nisbəti

b) Balansla itkilərin fərqi

c) Treyderin kapitalı ilə açdığı əməliyyatın

həcminin arasındakı nisbət

d) Risk edilən məbləğin balansa nisbəti

a) EUR/USD

b) GBP/USD

c) USD/CHF

d) CHF/JPY

TE ST52 Özünü sına


8

8

10. “Lot” nədir?

a) Açılması mümkün olan ən kiçik əməliyyatb) Açıq əməliyyatların həcmic) Birjada əməliyyatın ölçü vahidid) Qiymətin dəyişmə göstəricisi

a) Konvergensiyab) Divergensiya

c) İfrat alışd) Heç biri

12. Treyderlər nəyi “Old Lady” adlandırırlar?

a) Başa çatmaqda olan trendib) Zəif fundamental göstəriciləric) Britaniya Bankınıd) Böyük tərtibli Moving Average-ləri

16. “Locking” nə deməkdir?

a) Eyni istiqamətdə bir neçə əməliyyat açmaqb) Eyni cütlükdə müxtəlif istiqamətlərdə iki

əməliyyat açmaq c) Eyni valyutanın iştirak etdiyi iki krossda eyni

vaxtda əməliyyat açmaq d) Hər dəfə qiymət yuvarlaq səviyyələri keçəndə

əməliyyat açmaq

14. “Yapon şamları”nın analizinə əsasən, bu şam

necə adlanır?

a) “Qara bulud” (“Dark cloud”) b) “Tərsinə çevrilmiş çəkic” (“İnverted hummer”)c) “Axan ulduz” (“Shooting star”)d) “Dar ağacı” (“Hanging man”)

15. "Equity" nə deməkdir?

a) Açıq əməliyyatlardakı itkilərin cəmib) Açıq əməliyyatlara görə qoyulan girovc) Açıq əməliyyatlardakı ziyan nəzərə alınmaq

şərtilə hesabdakı məbləğd) Açıq əməliyyatlardakı ziyan nəzərə alınmamaq

şərtilə hesabdakı məbləğ

13. Bunlardan hansı texniki analizin postulatı

deyil?

a) “Tarix təkrarlanır” b) “Qiymət hər şeyi nəzərə alıb”c) “Qiymətin hərəkəti istiqamətli olur”d) “Bazarı xəbərlər hərəkətə gətirir”

11. Şəkildə qrafiklə indikatorun qarşılıqlı münasi-

bətində bu vəziyyətlərdən hansı mövcuddur?

TE ST Özünü sına 53


30TE ST54 Özünü sına

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

8

20. “Qep” (“Gap”) nə deməkdir?a) Serverin texniki səhvi

b) Qiymətin bir neçə punkt sonraya qəfil sıçrayışı

c) Qrafikdə boşluq

d) Məzənnənin olmaması

18. “İşimoku” indikatorunun bu siqnalı necə ad-lanır?

a) “Banzay!”

b) “Yüksələn bulud”

c) “Qızıl xaç”

d) “Xarakiri”

19. “Alliqator” indikatorunun xətləri necə adlanır?

a) Dodaq, dişlər, dil

b) Dodaq, dişlər, çənə

c) Alt çənə, dişlər, üst çənə

d) Baş, bədən, quyruq

17. Qrafikdə hazırkı qiymətdən aşağı qiymətə alışəmrinin yerləşdirilməsi necə adlanır?

a) Buy if Touch

b) Buy Limit

c) Buy Stop

d) Buy if Rich


30KLA S S İ KA Kitab rəfi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

55

“Ticarət Xaosu. Qazancın artırılmasının ekspert metodları”

Bill VilyamsCiddi, “akademik”texniki analizi kifayətqədər effektiv saymayan-lar, şübhəsiz, Bill Vilyam-sın “Ticarət Xaosu”kitabını bəyənəcəklər. Bu,bazarın hərəkətini proqnozlaşdırmağıntamamilə yeni və qeyri-adi üsuludur. Vilyamsbazarı iqtisadi mexanizmkimi yox, təbii hadisəkimi qəbul edir və təbiətinqanunlarına əsaslanaraqtəhlil etməyə çağırır.Təbiətdə isə hər şey“nizamlı xaos”dan vəfraktal quruluşdan ibarət-dir. Bu mənada, qoy“Xaos” sözü Sizi qorxut-masın. O, heç də

qarışıqlıq, hərc-mərclikdemək deyil. Xaos – niza-mın daha yüksək for-masıdır. Onun da özqanunları var. Vilyamsagörə, bazarda uğur qazan-maq istəyənlər əvvəlcəhəmin o qanunlarla tanışolmalıdırlar.

“Mən birjada necə oynayır və uduram”Qeri Smit

Birja işi ilə bağlı nəzərivəsaitləri heç də hamı tamşəkildə qavraya bilmir. Bukitab məhz ciddi dərslik-lərdən və ensiklope-diyalardan uğurlu ticarətiöyrənə bilməyənlərüçündür. Qeri Smitinkitabı bazarın analizimetodları üzrə dərs və-saiti deyil, birja trey-derinin uğura doğrugedən çətin yolundanbəhs edən səmimi əh-valatdır. Treyder sənətininmahiyyəti barədə fikirlər,səhvlərin və uğursu-zluqların analizi, birjaişində uğurun sirrləri –

maliyyə rifahına nail ol-mağı bacarmış müəllifbütün bunları öz oxucu-ları ilə paylaşır.

“Trader Vic II. Professionalspekulyasiyanın prinsipləri”

Viktor SperandeoViktor Sperandeo birjaticarətində böyüktəcrübəyə malik bir şəxs-dir. Ona görə də, bazarlabağlı ümumi qəbuledilmiş nəzəriyyələrə tən-qidi münasibət bəsləyəbilir. Müəllifin praktiktəcrübəsi dəfələrlə təs-diqləyib ki, vaxtındaaşkara çıxarılmış vədüzgün istifadə edilmişekspert səhvləri yaxşıgəlir gətirə bilər. Speran-deo öz tərəfdaşlarınapraktik metodları məs-ləhət görür: bazarınhərəkətini düzgünproqnozlaşdırmaq üçünəvvəlki dövrlərin funda-

mental və texniki ana-lizinin statistik göstəri-cilərindən ağılla istifadəetmək lazımdır. “Necə”sualına isə öz kitabındancavab verir.

“ D e y t r e y d e r . U ğ u r u n q a n ı ,t ə r i v ə g ö z y a ş l a r ı ”

Leuis BorselinoMəşhur treyder LuisBorselino burada çox şey-dən danışır: ata nəsihətləribarədə uşaqlıq xatirələri,Çikaqo əmtəə birjasındakuryer işləyərkənkeçirdiyi həyəcanlar,müstəqil treyder olmağınçətinlikləri... Amma bukitab təkcə müəllifin trey-dinqin zirvələrinə doğrutəkamülünü nəql etmir,birja ticarətinin özünün dəinkişafını təsvir edir: birjameydanından tutmuş, İn-ternetə qədər. Əlbəttə,müəllif kitabı maliyyəbazarının proqnozlaşdırıl-ması və analizi, fəaliyyəti

barədə qiymətli fikirlərilə,həyat təcrübəsilə zəngin-ləşdirməsəydi, kitab sondərəcə sentimental alı-nardı.

Documents

"In Forex "Jurnalilin ikinci sayi