"In forex" jurnalinin 3-cu sayi

Vəziyyət yunancadırsəh. 4-də

Yuanın anı

Azərbaycanda treyderlər üçün ilk jurnal!

İn Forex 03 (03) may, 2010

Səh. 13-də

Bazar mexanikasısəh. 28-də

9 ölümcül tələsəh. 40-da

Divergensiyanın sirrlərisəh. 19-da

İki maraqlı strategiyasəh. 32-də və 44-də

Daimi rubrikalar: Dalğa analizi (5), İşimoku əsasında təhlil (15), MA əsasında təhlil (22)

“Əjdaha”-“Qartal”çəkişməsi

Beynəlxalq MaliyyəBazarına nə vəd edir

İn Forex 03 (03) may, 2010

30MÜNDƏR İCAT2

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

4-də...................................... Vəziyyət yunancadır. Avro hara yuvarlanır?5-də...................................... Dalğa analizi13-də.................................... Yuanın anı. “Qartal”-“Əjdaha” mübarizəsi maliyyə bazarlarına nə vəd edir?..15-də.................................... “İşimoku” Qrafik texnikası əsasında analiz19-da.................................... Düzgün və gizli. Divergensiyalar necə olur və onlardan nə cür istifadə etməli22-də.................................... MA əsasında təhlil26-da.................................... Qannadlı treyder. Qann adlı treyder tarixə necə düşüb28-də.................................... Bazarın mexanizmi. Gəlin, birjanı söküb, necə işlədiyinə nəzər salaq32-də.................................... Az götür, saz götür. Gəliri damla-damla toplayanlar üçün “Puria metodu”34-də.................................... “Dövrün ən vacib küçəsi”. Yəqin bildiniz, birja tarixinin harasındayıq...37-də.................................... Zolaqlı adam. Ağlınıza kim gəldi?39-da.................................... “Gücü necə ölçməli”40-da.................................... “9 ölümcül tələ”. Və onlara düşməməyin yolları42-də.................................... “Sehirli formul nağıllarda olur”. Sehirsiz-filansız qazanan şəxsin dedikləri44-də.................................... “80-20”. Bazar dönəcəyini nə zaman pıçıldayır51-də.................................... “Bazarlarda azanlar”54-də.................................... “Düşün və qazan”. Napoleonun taktikası

Oxuyacaqsınız:

İn Forex 03 (03) may, 2010

30REDAKTORDAN

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

3

Bu sayımızı diqqətlə oxuyandan sonra Sizlərdə bir sual yarana bilərki, onu bəri başdan cavablandırmaq istəyirəm.

Ötən dəfə verdiyimiz vədə əməl edərək, bu sayımızdan uğurun fəl-səfəsinə dair materialların dərcinə başlayırıq. Bu məqsədlə seçdiyimizilk əsər Napoleon Hill-in “Düşün və qazan” adlı məşhur araşdırmasıoldu. Sizə təqdim etdiyimiz parçanı oxuyanda görəcəksiniz ki, oradaməqsədə doğru getmək üçün inadkarlığın önəmindən danışılır.

Amma treyderin psixologiyasına aid təqdim etdiyimiz digər iki ma-terialda əksinə, iddia olunur ki, inadkarlıq treyderi məhv edə bilər.Treyder elastik olmalı, mövqeyini çevik dəyişməyi bacarmalıdır.

İndi bunlarda hansı düzdür?Əslində, ikisi də. Məsələ ondadır ki, biz “inadkarlıq” deyəndə bu

sözün pozitiv mənasını nəzərdə tuturuq. Treyder əgər səhv əməliyyatıbağlamaq istəmirsə, bu, sağlam inadkarlıq deyil. Bu, inadkorluqdur,mənasız tərslikdir. Amma tutaq ki, treyder üzləşdiyi uğursuzluqlardanusanmadan, ruhdan düşmədən bazarı öyrənməkdə davam edirsə, bu,sağlam inadkarlıq sayıla bilər.

Fərz edək ki, Szin yolunuzun üzərində çox yekə bir bir daş var. Onugötürmək vacibdir. Amma bunu etməyə heç cür fiziki gücünüz çatmır.Burada inadkarlıq iki cür meydana çıxa bilər: Birinci halda, Siz daşagüc vurmaqda davam edirsiniz: “Yox eee, necə ola bilər ki, mənimbuna gücüm çatmasın?” Bu, sonda orqanizmin ifrat gücə düşərək,zədələnməsilə qurtara bilər. Ondan sonra daha istəsəniz də, daşı tər-pədə bilməyəcəksiniz.

İkinci halda isə Siz daşa gücünüzün çatmaması faktı ilə barışır,amma onu götürmək ideyasından əl çəkmirsiniz. Variantlar axtarır, pultoplayır, fəhlə tutur, lazım gəlsə lap traktor çağırır, amma axır ki, daşıoradan götürürsünüz.

Birincisi inadkorluqdur, ikincisi inadkarlıq. Birincisi eqoizmdəndoğur, ikincisi müdriklikdən.

Hamınıza treyder üçün çox vacib olan bu keyfiyyəti: sağlam vəxəstə inadkarlığı bir-birindən fərqləndirmək qabiliyyətini arzu edirəm.

Zövqlü mütaliələr.

İlqar Vəliyev,Layihənin rəhbəri

İnadkarlıq vəinadkorluq

İn Forex 03 (03) may, 2010

AY I N M Ö V Z U S U4 Fundamental təhlil

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Nəhayət ki, 2 aylıq müza-kirə və mübahisələrdənsonra Avropa Birliyi ilə

Beynəlxalq Valyuta Fondu Yu-nanıstana yardım paketinirazılaşdıra bildilər. AB 3 il müd-dətinə 80 milyard, BVF isə 30 mil-yard avro kredit təklif edir. Üstəlik,Afinaya büdcə kəsirini ÜDM-in3%-nə qədər azaltmaq üçün 2014-cü ilə qədər vaxt verildi (əvvəlcə2012 gözlənilirdi). Əlavə olaraq,Yunan banklarına dəstək verməküçün xüsusi fond yaradılacaq.Amma sonuncu məsələnin təfər-rüatları hələ açıqlanmır.

Amma çətin ki, bu yardımdansonra Yunanıstan tezliklə və asan-lıqla ayağa qalxmağı bacarsın.Əvvəla, məbləğ sadəcə olaraq,azlıq edə bilər – Yunanıstana“yanğını söndürmək üçün” ən azı45 milyard avro lazımdır (World

Street Journal hətta tələb olunan

məbləği 80 milyard avro

hesablamışdı). Digər tərəfdən, bu yardımı qəbul

etməklə ölkənin kredit qa-biliyyətliyi azalır. Yunanıstanın

kredit reytinqini A2-dən A3-əendirən Moody's Beynəlxalq reyt-inq agentliyi də azalmanın davamedə biləcəyini istisna etmir. Agent-lik bunu dövlət borclarının göz-lənildiyindən daha çox olması iləizah edir. “S&P” isə Yunanıstanınreytinqini birdəfəyə 3 addım azal-daraq, BB+ səviyyəsinə salıb. Bu,o deməkdir ki, kreditlər restrukti-zasiya olunsa belə, hər avrodan ən

yaxşı halda 30−50 senti qayrtar-maq mümkün olacaq.

Bu vəziyyətdə ölkə üçün ənvacib problem olan maliyyəsabitliyi təmin edilə bilməyəcək.Belə bir şəraitdə Yunanıstana kre-ditin ayrılması əsl “Pirr qələbəsi”-dir.

Ekspertlər bütün bu proseslərdəAB-nin acizliyini görürlər. Vahidvalyuta da artıq beşinci aydır ki,davamlı şəkildə zəifləməklə sankibu ehtimalı təsdiqləyir. Dekabrdanbu yana Avro artıq 18% ucuzlaşıb.Üstəlik, İspaniya, Portuqaliya, İr-landiya və İtaliya da ciddi nara-hatlıq yaratmağa başlayıblar. Artıqbeynəlxalq reytinq agentlikləri on-ların da kredit reytinqlərini azaldır-lar. Və bu da dərhal özünüAvronun kursunda göstərdi.

Belə bir şəraitdə AB-nin özününvə valyutasının perspektivlərinə dəşübhələr artmağa başlayır.Çexiyanın prezidenti, eyni za-manda bacarıqlı iqtisadçı kimitanınan Vatslav Klaus ölkəsinin“Ekonom” jurnalında dərc et-dirdiyi məqalədə Avronu “təbitəinsəhvi” adlandırıb. Onun vikrincə,Avronun mövcudluğu Avropa iqti-

sadiyyatına və avropalılara bahabaşa gələcək. Qeyd edək ki, bufikirləri Polşa Milli BankınınSmolenskdəki təyyarə qəzasındahəlak olan rəhbəri SlavomirSkşipek də bölüşürdü. Onunfikrincə, Yunanıstan dərsinin əsasnəticəsi budur ki, heç bir dövlət özproblemlərini bildiyi kimi həlletmək imkanlarını əldən verməmə-lidir.

Bir sıra ekspertlər bufikirdədirlər ki, AB-nin rəhbərliyiqitənin maliyyə və fond bazarların-dakı vəziyyətə nəzarəti itirib.Avropanın aparıcı fondbazarlarında gizli təşviş davam et-məkdədir. Risklərdən qaçış meyliən yüksək həddə çatıb.Nəticədəqəribə vəziyyət yaranıb: Yunanıs-tana yardım sanki edilib, ammaedilməmiş kimi bir şeydir. Bazarbilmir ki, bu yardım faktını necəqiymətləndirsin. İştirakçıların çoxuqeyri-müəyyənlik içindədirlər.Bəzi ekspertlər bu il ərzindəavro/dolların 1,20–1,25 zonasınaenəcəyini proqnozşaldırırlar. Bütünhallarda, yaxın aylar ərzində Avro-nun kursunun durmadan enəcəyiən real ssenariyə bənzəyir.

Vəziyyətyunancadır

İn Forex 03 (03) may, 2010

T E X A N A L İ Z

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5

EUR/USD

Monthly

...Əvvəlcə yada salaq ki, iki ay əvvəl “İn Forex” jurnalının ilk sayındaeur/usd cütlüyünün təxminən 500 punkt enəcəyi haqqında proqnoz ver-mişdik:

Bu ay həmim proqnoz təsdiqi tapdı: eur/usd göstərilən dəstək səviyyəsini (38.2 %-lik fibo-nisbət

ilə trend xəttinin kəsişməsi) sınaqdan keçirdi:

Elliot Dalğalarının AnaliziŞərti işarələr:

>A - «A» dalğası hələdavam edir

…A - “A” dalğasınınbaşlayacağı gözlənilir

- Müqavimət səviyyəsiyarılsa, qiymət yuxarıyahərəkət edəcək

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,qiymət aşağıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyəkeçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

Critical - Bu səviyyəkeçiləndə ssenari qüvvədəndüşəcək

8

05 mart 2010

İn Forex 03 (03) may, 2010 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Qiymətin bu cür hərəkəti Pri-mary səviyyəsindəki dalğa sse-narisinin düzgün olduğunugöstərir. Yəni: hazırda (A)-(B)-(C) İn-

termediate Ziqzaqının (>C)dalğası formalaşmaqdadır.

Bu ziqzaq tamamlanandansonra [B] Primary dalğasınıəmələ gətirəcək.

Detalları dəqiqləşdirmək üçünaşağı dalğa səviyyələrinə nəzərsalaq.

Weekly

Göründüyü kimi, (C) İntermediate dalğasının bitdiyinə dair hələ ki heç bir əlamət yoxdur. Demək, uzun-müddətli perspektivdə eniş riski qüvvədə qalır. Amma bunun üçün öncə qiymət qrafikinin Ziqzaq kanalınınorta xəttinin altında möhkəmlənməsi lazımdır.

İstisna deyil ki, eniş trendi sürət yığmazdan əvvəl qiymət bir müddət üfiqi hərəkətdə ola bilər. Bu, Bminor dalğası olacaq.

8 8

T E X A N A L İ Z6 Dalğa analizi


Daily

Alternativ ssenari

Bu varianta əsasən, A minor dalğasının formalaşması hələ bitməyib və onun sonuncu [a] minute dalğasıEnding Diagonal şəklini almaqdadır.

Əgər ehtimal doğrudursa, qarşıdakı günlərdə qiymət şəkildə göstərilən sxem üzrə hərəkət edə bilər.

8 8

T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 7


GBP/USD

Weekly

Böyük ehtimalla, (A)-(B)-(C) İntermediate formullu Ziqzaq formalaşmaqdadır. (B) dalğasının bitdiyinədair hələ ki heç bir arqument yoxdur, üstəlik, qiymətin [0]- [x] trend xəttinin altında olması eniş riskininqaldığından xəbər verir. Hazırda qrafik həmin xətlə (A) dalğasının 61,8%-lik fibo-bölgüsünün arasındadır.Məhz həmin diapazondan çıxış qiymətin istiqamətini müəyyən edəcək.

Bütün hallarda, biz geniş perspektivdə “buğa” trendi (yəni (C) İntermediate dalğası) gözləyirik.

8 8



Daily

Bu dalğa səviyyəsində funt/dollar kartlarını açmaq istəmir. Ona görə də, >Y Minor dalğasının bitib-bit-mədiyi barədə konkret söz demək çətindir. Biz vəziyyəti ümumilikdə proqnoza gəlməyən hesab edirik.

Amma [z] olduğu ehtimal edilən ekstremumdan sonrakı hissənin (rəngli kvadratın daxili) daha kiçik TF-də təhlili müəyyən ipucları verə bilər.

8

8



H4

Bu zonada formalaşan dalğa sxemi korreksiya modelini xatırladır.Ortamüddətli perspektivdə yuxarıya doğru (c) dalğasının gözlənildiyi istisna deyil.

8 8



USD/CHF

Gəlin, ötən sayımızda usd/chf cütlüyü ilə bağlı verdiyimiz proqnozu xatırladaq:

Proqnoz, demək olar ki, 100 faiz doğruldu. Ona görə də, hələ ki ssenarini dəyişməyə əsas görmürük.

5 aprel 2010

8 8



USD/JPY

Daily

Yenə də əvvəlcə ötən sayımızdakı proqnoza nəzər salaq. Hadisələrin inkişafı ssenarinin doğru olduğunutəsdiqlədi. Qiymət [iii] minute zirvəsini formalaşdıraraq, [iv] minute korreksiyasına başladı, indi isə [v]minute dalğasına davam edir:

8

5 aprel 2010


İn Forex 03 (03) may, 2010

AY I N M Ö V Z U S U Fundamental təhlil

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

13

Hazırda dünya maliyyə

dairələrinin gündəmində

olan bir nömrəli məsələ

Çinin milli valyutası olan

Yuanın taleyidir. Çinin

dünya ilə münasibətləri “üç

“T” hərfi” prinsipinə əsasən

qurulub: Tayvan, Tibet və

Ticarət (üstünlüyü). So-

nuncu “T” - yəni Ticarət

üstünlüyü isə həm də

Yuanın kursunu süni şəkil-

də azaltmaqla həyata keçir-

ilir. Halbuki, Beynəlxalq

Valyuta Fondunun nizam-

naməsinə görə, dövlətlər

ticarət üstünlüyü qazanmaq

üçün öz valyutaları ilə ma-

nipulyasiya etməməlidirlər.

Di gəl ki, BVF-nin ondan

kredit götürmədiyi üçün

Çinə heç bir təzyiq etmək

imkanı yoxdur. Bu halda

meydanda iki güc qalır: Çin

və onun əməlindən ən çox

ziyan çəkən dövlət – ABŞ.

Əjdaha və Qartal.

Aprel ayında 130 konqresmenprezident Barak Obamandan Çini“valyuta manipulyatoru” kimi rəs-mən tanımağa və uyğunsanksiyalar tətbiq etməyə çağırdı.Amma bunun üçün Amerikamütləq əvvəlcə özünə müttəfiqlərtapmalıdır. Vaşinqton bu rolda

“Böyük iyirmilik” dövlətlərinigördüyünü gizlətmir. G20 bu işəəncam çəkməklə həm də özününqlobal iqtisadi rolunun nə dərəcədəolduğunu təsdiqləməlidir. Bunagörə də, aprel ayında Amerikaözünün Çinlə bağlı hesabatınınaçıqlanmasını təxirə saldı.Hesabatda deyilir (daha doğrusu,deyiləcəkdi) ki, Pekin Yuanınkursunu süni şəkildə azaltmaqkimi “cığal” metodlarla ticarətdəüstünlüklər qazanmağa çalışır. Bu

hal Çin malların Amerikabazarında satışını sərfəli, Amerikamallarının Çin bazarında satışınıisə sərfəsiz edir.

Yada salaq ki, Çin sonuncu dəfəöz valyutasının məzənnəsini 2008-ci ilin iyulunda 6,83 yuan=1 dollarşəklində müəyyənləşdirib.Amerika hakimiyyəti bunu rəqabətqaydalarını pozmaq kimi dəyər-ləndirir. Rəsmi Pekin isə əksinə,heç bir ədalətsizliyə yol ver-mədiyini bildirir.

Bəs “Səma imperiyası” G20klubunun sözünə baxacaqmı?

Birmənalı cavab verməkçətindir. Hazırda Çinin gedəbiləcəyi maksimum güzəşt Sinqa-pur kimi "BBS" siyasətinəkeçmək ola bilər (valyuta zən-

bili+diapazon+asta dəyişiklik).Amma bu zaman Pekin yuanınməzənnəsini müəyyən etməkimkanını heç bir vəchlə əlindənburaxmaq istəmir.

Yuanın anı

“Əjdaha”-“Qartal” çəkişməsiBeynəlxalq Maliyyə Bazarına nə vəd edir

8


Digər tərəfdən, G20ölkələrindən ikisinin – Yaponiyavə Güney Koreyanın Çində böyükyatırımları olduğundan, onlar buməsələdə neytral qalmağı üstün tu-turlar.

Avropa dövlətləri də çətin ki,Pekinə təzyiq göstərməkdə maraqlıolsunlar. Son bir il ərzində ABölkələrinin Çinə ixracatı 4 faizartıb. Ona görə də, AB rəsmiləriPekinlə Vaşinqtonu dialoqa çağır-maqla kifayətlənirlər. AB-ninkomissarı Karl de Quxt həttabildirib ki, Yuanın kursunun aşağısalınması ilə heç nəyə nail olmaqmümkün deyil.

Bu əsnada işə siyasət də qarışdı:Ağ Ev aşkar şəkildə nümayiş et-dirdi ki, Pekinin İrana qarşısanksiyalara dəstək verməsininmüqabilində Yuan məsələsini arxaplana keçirə bilər.

Amma bütün bunlara baxma-yaraq, Konqresdəki qüvvələr ki-fayət qədər qətiyyətli görünürlər.Konqresin büdcə komissiyasınınsədri Sander Levin bəyan edib ki,əgər Çin Yuanın kursunu qaldır-masa, Amerika ona qarşı tədbirlərgörməli olacaq. “Düşünürəm ki,ildə 2-3 faiz artım kifayət deyil.Çin öz valyutasının daha çox baha-laşmasına yol verməlidir”,- deyəLevin “Reuters” agentliyinəbildirib. Onun və həmkarlarınınfikrinincə, hazırda Yuanın dəyəriən azı 40 faiz aşağı salınıb!

Qeyd edək ki, Levinin başçılıqetdiyi komissiyanın özünün dəÇinə qarşı addımlar atmaq imkanıvar: ticarət və vergi məsələləriməhz bu qurumun yurisdiksiyasın-dadır. Əgər G20 Çinə qarşı tədbir

görməsə, komitə özü hərəkətedəcəyini bəyan edib. G20-ninsamiti isə iyunun sonlarına qədərbaş tutmalıdır.

Amerikalı ekspertlər bufikirdədirlər ki, Pekin, hər haldagüzəştə gedəcək və Yuanındəyərini 12 ay ərzində 2,93%qaldıracaq. Bəzi iqtisadçılara görə,mayın 10-dan başlayaraq, Çin

yuanın dollara nisbətdə məzən-nəsini süni şəkildə saxlamaqsiyasətindən əl çəkə bilər. Bir sıraamillər ona dəlalət edir ki, hazırda"Səma imperiyası" valuyta siyasə-tini inkişaf etdirməyə hazırlaşır.Ola bilər ki, Yuanın artım tempikonqresmenlərin tələb etdiyi qədərsürətli olmayacaq. Amma davamlıolacağı inandırıcıdır. Bundanbaşqa, Çin hökuməti milli valyuta-larının dalğalanma diapazonunudaha "liberal" edərək, 1-2 punkt-dan 10-20 punkta qaldıracaq.

Başa düşmək çətin deyil ki,bunun baş verəcəyi təqdirdə əks-sədası maliyyə bazarlarında mütləqözünü göstərəcək. Hər şeydənəvvəl, bu halda Yaponiyayenasının möhkəmlənməyə başlay-acağı qaçılmaz olacaq. Çin iqti-sadiyyatının Uzaq Şərq iqtisadiməkanındakı təsirini nəzərə alsaq,Avstraliya və Yeni Zelansiyanın damilli valyutasının artımını gözləyə

bilərik. Avropa Birliyinin ikinci ənböyük ticarət tərəfdaşının bu ad-dımı vahid valyutaya da təsirsizötüşməyəcək. Amma Avronun bufonda özünü necə aparacağı iləbağlı ekspertlərin fikirlərihaçalanır.

Beləliklə, “Sarı əjdaha”nın tər-pənişinin qarşıdakı həftələrdəmaliyyə bazarlarında titrəyişlərdoğuracağı şübhəsizdir.

8

AY I N M Ö V Z U S U14 Fundamental təhlil

İn Forex 03 (03) may, 2010

T E X A N A L İ Z

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

15

Avro/dollar

Avro/dollar buludun aşağı sərhədindən geriyə sıçrayaraq, yenidən təzyiq altına düşüb. Tenkan-Sen vəKijun-Sen xətləri aşağıya yönəliblər. “Stop-loss” əmrini “Tenkan-Sen”dən yuxarıda yerləşdirməklə satmaqolar.

Günlük qrafikdə “ölü xaç” və qiymətin buludun altında olduğunu görürük. Bu isə istiqamətin cənubayönəldiyindən xəbər verir. “Stop-loss” əmrlərini 1.3460 səviyyəsindən yuxarıda yerləşdirmək lazımdır.

“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil

8


Funt/dollar

Həftəlik qrafikdə istiqamət yenə də aşağıyadır. Aamma bir məqamı nəzərə almaq şərtilə: qiymət buluduniçinə daxil olub ki, bu da üfiqi hərəkətdən xəbər verə bilər. Kijun-sen xəttinin üfiqi olması da bu ehtimalınxeyrinə işləyir. Qiymət buluddan aşağıya doğru çıxarsa, satmaq olar.

Günlük qrafikdə qiymət buludun daxilində yerləşir, Tenkan-Sen və Kijun-Sen xətlərinin hər ikisi ufiqivəziyyətdədirlər. Bunun isə bir izahı var: reync. Qiymət buluddan çıxmayınca, bazardan kənarda qalmaqməsləhətdir.

8 8

T E X A N A L İ Z16 İşimoku


Dollar/frank

Bulud yarılıb. Üfiqi hərəkət, yaxud buludun yuxarı sərhədinin test olunması istisna deyil.

Günlük qrafikdə bütün xətlər “buğa” trendinə işarə edir. Almaq üçün yaxşı məqam yarana bilər.

8 8

T E X A N A L İ Z İşimoku 17


Dollar/yena

Yena da buludun daxilindədir. Bulud “ayı” rəngində olsa da, Tenkan-Sen və Kijun-Sen xətləri üfiqivəziyyətdədirlər. Deyəsən, “buğa”lar əldən düşürlər... Şamların analizi də buna işarə edir. “Stop” əmrini bu-luddan yuxarıda yerləşdirməklə satmaq üçün fürsət axtarmaq olar.

Günlük qrafikdə “qızıl xaç” və “tərsinə çevrilmiş çəkic” modellərini görürük. Dolaşıq vəziyyətdir. Buvəziyyətdə 93.00 səviyyəsində Tenkan-Sen xəttinin sınaqdan keçirilməsi yaxşı konsensus ola bilərdi. Daha

sonra isə həftəlik şamın buluda nəzərən necə bağlanmasını izləmək lazım gələcək.

8 :

T E X A N A L İ Z18 İşimoku

İn Forex 03 (03) may, 2010

METOD

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

19

Cudi MakKeyqen

Düzgün divergensiya... Gizli di-

vergensiya... “Necə də gözəl alət-

dir, o, həqiqətən işləyir!..”, “Mən

divergensiyanı hər yerdə görürəm

və bütün siqnallarda ticarət

aparsaydım, çoxdan müflis olmuş-

dum. Bu, mənim üçün işləmir!..”

Bu cür mülahizələri treyderlərdənçox eşitmək olar. Bu yazıda diver-gensiya ilə bağlı bir sıra anlaşılmazməqamlara aydınlıq gətirməyəçalışacağıq. Ümidvarıq ki, bundansonra siz Düzgün və Gizli diver-gensiyanı uğurla texniki ticarətalətləri arsenalınıza əlavə edəbiləcəksiz.

Divergensiya qiymətin texnikiindikatorlarla müqayisəsidir. Bu,həmçinin, istənilən iki qrafiksimvolun müqayisəsi də sayılabilər. Divergensiyalar müqayisə et-diyiniz qrafik simvollarının fərqliistiqamətlərdə hərəkəti zamanımeydana gəlir. Divergensiyayaxınlaşmaqda olan trend dəyişik-liyi və ya trendin davam etməsihaqqında xəbər verə bilər.

Divergensiya ilə ticarətdə Sto-xastik, MACD, RSI, CCI və bunlarkimi bir çox digər indikatorlardanistifadə oluna bilər.Yüksək zamanintervalında yaranan divergensiyasiqnalları daha əhəmiyyətli qiyməthərəkətlərinə işarə edəcək.

Aşağıda gətirəcəyimiz nü-munələrdə qiymətin hərəkəti Sto

xastik və MACD indikatorları iləmüqayisə olunur. Hər qrafikdə 50periodlu eksponensial DəyişənOrta Göstərici (göy), 200 peri-odlu EMA (qırmızı), 9/3/3 peri-odlu Stoxastik və 7/10/5 parametrliMACD histoqramından istifadəolunub. Stoxastik və MACD-ınayrı parametrlər də divergensiyanıyaxşı göstərə bilir.

Düzgün Divergensiya (DD)əvvəlki maksimum və ya mini-mumlar sınaqdan keçirilərkən dahayaxşı nəticə göstərir. Bir çox trey-derlər bu məqamı ikiqat və yaüçqat təpənin/dibin formalaşmasıkimi qiymətləndirirlər. Güclü artımtrendi vaxtı qiymətin 3 və ya 4daha yüksək maksimumlarının in-dikatorun 3 və ya 4 daha kiçikmaksimumları ilə, yaxud eniştrendi vaxtı qiymətin 3 və ya 4daha aşağı minimumlarının in-dikatorun 3 və ya 4 daha yüksəkminimumları ilə müşayiət olun-masına rast gəlinir. Bu hal üçqat vəya dördqat Düzgün Divergensiyaadlanır. Belə Düzgün Divergensiyailə indikator mövcud trendin zəif-ləməsindən və dəyişə bilmə ehti-malının yarandığından xəbər verir.Bəzi treyderlər bunu stop-orderləribir qədər yaxına çəkmək, bəziləriisə gəliri fiksasiya etmək kimi başadüşəcəklər.

Gizli Divergensiya (GD)trendin inkişafı dövründə trend is-tiqamətində əməliyyatlar açmaqüçün daha münasibdir. Əksər hal-

larda qiymət Gizli Divergensiyayamüvafiq hərəkət edəcək. Hərhalda, hərəkətin sonuncu maksi-mumu və ya minimumuna doğrugedərək, əməliyyatımızın gəlir\risknisbətini hesablamağa şəraityaradacaq. Əgər siqnal əldə etdi-yimiz nöqtə ilə hərəkətin sonuncumaksimumu və ya minimumuarasında kifayət qədər məsafə yox-dursa, treyderlərin çoxu beləəməliyyatları buraxmağı üstün tu-turlar. Gizli Divergensiyanınverdiyi siqnalla əməliyyatı ozaman açmamaq daha düzgündürki, artım trendində son III maksi-mum və ya eniş trendində son IIIminimumda Düzgün Divergensiyamüşahidə olunsun.

Düzgün Divergensiya ilə GizliDivergensiyadan bir yerdə istifadəetmək uğurlu əməliyyatların sayınıxeyli artıra bilər. Bunun nədərəcədə mümkün olması treyderinticarət stilindən asılıdır.

Növbəti iki qrafik Düzgün Di-vergensiyaya misaldır. Artımtrendində iki maksimumla və yaeniş trendində iki minimumlamüqayisədə Düzgün Divergensiyagörürüksə, bu, hələ dərhaləməliyyat açmaq üçün siqnal deyil.Əgər trend güclüdürsə, siz korrek-siya vaxtı yenidən trendin axarınadüşə bilərsiniz. Düzgün Divergen-siya trendin yeni impuls alıb-alma-ması ilə bağlı suala cavab verməküçün faydalı alət ola bilər.

Düzgün və gizliDivergensiyanın bu iki növünü tanımaq

Sizə çox böyük üstünlük yarada bilər

8


Artım trendi zamanı Düzgün Di-vergensiya qiymətin və indikatorunyeni maksimumlarını müqayisə et-məklə aşkarlanır. Diqqət yetirin ki,qiymət yeni maksimumlara çatdığıhalda, Stoxastik və MACD dahaaşağı maksimumlar göstərir. Bu datrendin zəifləməsinə işarədir.

Növbəti qrafik həm də üçqatDüzgün Divergensiyaya nümunədir.Qiymət qrafikindəki hər yeni mini-mum MACD-da daha yüksək mini-mumla müşahidə olunur. DüzgünDivergensiya trendin faktik dəyiş-məsindən əvvəl IV və V ekstremum-ları da göstərə bilər.

Gizli Divergensiya (GD) zamanı isə artım trendində qiymətin kor-reksiya zamanı göstərdiyi daha yüksək minimumlar indikatorun dahaaşağı minimumları ilə, eniş trendində qiymətin korreksiya zamanıgöstərdiyi daha aşağı maksimumlar indikatorun daha yüksək maksi-mumları ilə müşayiət olunur. Gizli divergensiya mövcud trendindavam edib-etməyəcəyini müəyyənləşdirməyə kömək edir.

Növbəti qrafikdən görünür ki, Gizli Divergensiyaya əsaslanaraq,

trendin bərpa olunacağını necə aşkarlamaq olur. İstifadə etdiyinizindikatorda trend xətti çəkəndə yaxşı olar ki, onun uzunluğu qiymətqrafikində çəkilən trend xəttinin uzunluğuna uyğun olsun. Bir çoxtreyderlər Gizli Divergensiya qeydə alınandan sonra MACD indika-toru “0” səviyyəsini yenidən kəsəndə bazara girirlər.

Diapazonda hərəkətdən sonra bazar həmin diapazonun yuxarı vəaşağı sərhədlərini sınaqdan keçirərkən də divergensiya formalaşır.Növbəti qrafik iki nöqtə əldə edən kimi (soldan qırmızı oxlar) trendxətti çəkməyin üstünlüyünü nümayiş etdirir. Qiymətin trend xəttinəhər toxunuşuna Gizli Divergensiyanın aşkara çıxma məqamı kimibaxılır. Bu qrafikdə həmçinin görürük ki, əgər ticarət üçün Gizli Di-vergensiya siqnalı verilirsə, meydana çıxan hərəkətin sonuncu mini-muma çata bilməyəcəyini Düzgün Divergensiya necə xəbər verəbilər.

8 8

METOD20 Divergensiya


Növbəti qrafik göstərir ki, divergensiyadan trendxətləri və MACD-ın “0” səviyyəsini keçməsi ilə bir-likdə necə istifadə etmək olar. Divergensiya ona işarəedir ki, qiymət trend xəttinin müqavimətini qırabiləcək gücə malik olacaq. Fraqmentdə daha böyükzaman intervalındakı vəziyyətə diqqət yetirin.Göründüyü kimi, kiçik zaman intervalına keçməkdaha az risklə bazara girməyə imkan verərdi.

Qrafikdə göstərilir ki, divergensiya trend xəttininkəsilməsi (mavi xəttlər), həmçinin MACD indika-torunun “0” səviyyəsini keçməsi fonunda daha aşağırisklə 2 “uzun” əməliyyatın açılmasına necə siqnalverib. Aşağı riskli II uzun əməliyyat da həmçinin öznövbəsində Gizli Divergensiyaya malikdir. Dahaböyük zaman intervalında göstərilmiş III Düzgün Di-vergensiyaya (dairənin içində) da diqqət yetirməklazımdır.

Bu qrafikdə həmçinin bir çox digər Düzgün vəGizli Divergensiyalar göstərilib.

Trend xəttləri, Fibonaççi səviyyələri, dəstək vəmüqavimət zonaları, həmçinin qrafik modellərə təs-diqlənən divergensiya siqnalları daha etibarlıəməliyyatlar açmağa kömək edəcək.

Siz bu yazıdakı ideyaların hər hansı birini götürüb,öz ticarət sisteminizə əlavə də edə bilərsiniz. Trey-derlər buna “ticarət kokteyli” deyirlər.

8

METOD Divergensiya 21

İn Forex 03 (03) may, 2010

T E X A N A L İ Z22

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Eur/usd

Əgər aprel ayında Avronun təzyiq altında qal-masına həsr olunmuş məqalələr “Yunanıstan prob-lemi....” ilə başlayırdısa, may ayında “Yunanıstan,İspaniya, Protuqaliya problemləri...” ilə başlayanxəbərlər əsas müzakirə mövzusu olacaq. Aprelayında eur/usd yeni minimuma (1.3100 ətrafı) endi,

lakin ardınca 1.32-1.33 aralığına yüksəldi. Ümumimənzərə qiymətin 1.34, daha sonra 1.36-ya çatmasınıistisna etmir. Lakin Avro 1.38-1.39 ətrafına qalxabilərsə, yenidən ciddi təzyiq altına düşəcək.

Yeri gəlmişkən, UBS-in ekspertləri də Avronun 3aya 1.30-1.29 zonasına qalxacağını düşünürlər. Olabilər ki, may ayında eur/usd Aprelin minimumu testedib, “W” şəkilli dib formalaşdırsın. Hər halda, alışəməliyyatlarında çox ehtiyatlı olmaq lazımdır:istənilən bəd xəbər “ayı”ları ayılda bilər...

MA əsasında təhlil

8


Funt/dollar

Britaniya hazırda Avropada baş verən problem-lərdən bir növ kənardadır. Amma funtun da özünəuyğun fundamental problemləri var.

Aprel ayında gbp/usd 1.55-1.52 diapazonundahərəkət edib. 1.52 dəstək xətti sanki Funtu “uçurum-dan qoruyur”. Yuxarıda isə 1.55-1.56 zonası“ayı”ların aktivləşməsi üçün yaxşı imkanlar vəd edir.Mayın 6-da Parlament seçkilərindən sonra ciddivalotilik müşahidə oluna bilər.

8 8

T E X A N A L İ Z 23


Usd/chf

İsveçrə Bankının rəsmiləri “Biz frankın möhkəm-lənməsini bacardığımız qədər idarə edəcək və defly-asiya risklərini azaltmaq üçün əlimizdən gələn səyləri

əsirgəməyəcəyik”,- deməklə ümumi vəziyyətə aydın-lıq gətiriblər. Texniki analiz hələ də cütlüyün diapa-zondan (1.0900-1.0500) çıxmadığını deməyə əsasverir. Nə qədər ki, bu müqavimət və dəstək xəttləriqüvvədədir, cütlük çətin vaxtlar yaşayacaq. Lakinqiymətin günlük qrafikdə 50-100-200 SMA-danyuxarıda hərəkəti artım trendinin davam etmə ehti-malını əks etdirir.

8 8

T E X A N A L İ Z24


Usd/jpy

Yaponiya Bankı faiz dərəcələrini hazırkı səviyyədəsaxlasa da, iqtisadiyyatda əhəmiyyətli irəliləyişlərdiqqətdən yayınmır. Aprelin sonları keçirilən iclasdabəlli oldu ki, ölkədə deflyasiya təhlükəsi xeyli azalıb,2010-2011-ci illər üçün ÜDM proqnozları isə artıb.

Hazırda bir sıra ekspertlər qiymətin 95.00/96.00-

dan yuxarı qalxacağını proqnozlaşdırırlar. Ammaiqtisadçıların qeyd etdiyi kimi, bu, yalnız ilin sonunakimi reallaşa bilər.

MA analizi cütlüyün hazırda 92.00 - 94.50 diapa-zonunda olmasından xəbər verir. Bu dəstək vəmüqavimət xəttlərinin kəsilməsi müvafiq istiqamətdəhərəkəti proqnozlaşdırmağa əsas verir. Aylıq qrafikdəqiymət ifrat satış zonasından xeyli aralıdır. Bu, USD-JPY-in qalxmağa daha çox meylli olmasını əks et-dirir. 94.50 müqavimət xətti və 92.00 dəstək xəttidiqqətdən yayınmamalıdır.

8

T E X A N A L İ Z 25

İn Forex 03 (03) may, 2010

USTAD26

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Hamının V.D.Qann kimitanıdığı Vilyam DelbertQann birja tarixindəki ənböyük treyderlərdən birisayılır. Onun metodlarındanindiyə qədər bir sıra uğurlutreyderlər məharətlə isti-fadə edirlər. Qannınəməyinin birja tarixindətayı-bərabəri yoxdur.

Vilyam Delbert Qann 1878-ci iliyunun 6-da Texasın Lafkinaşəhərindən 7 mil aralıda yerləşənfermada anadan olub. O, SemHyuston Qann və Syuzan Qannın11 uşağından birincisi idi. Qannailəsi çox balaca bir evdəyaşayırdı. Onlar çox kasıb idilər vəVilli oxumaq üçün 7 mil aralıdayerləşən Lafkinə 3 il ərzindəpiyada gedib-gəlirdi.

Vilyamın atası fermer idi. Birqayda olaraq, bütün ailə ilboyuyetişdirilən pambığın sonda hansıqiymətə satılacağına görə həyəcankeçirirdi. Əgər siz Villidənböyüyəndə Texasın qərbində tor-

paq becərmək istəyib-istəmədiyinisoruşsaydınız, çox güman ki,“yox” cavabı alardınız. O, biznes-men olmağı arzulayırdı. Buna bax-mayaraq, fermada gördüyü iş ailəsiüçün vacib idi, ona görə də oVilyam Qann böyük oğul kimiüzərinə düşən məsuliyyəti yerinəyetirirdi. Yəqin, gərgin şəkildəişləmək vərdişlərinin başlanğıcıməhz o illərdə qoyulmuşdu.

Bir neçə ilsonra VilyamTeksarkandakıbroker kon-torunda işədüzəlir, axşam-lar isə biznesməktəbinə get-məyə başlayır.1903-cü ildəVilyam 25yaşında Nyu-Yorka köçərək,əmtəə və fondbirjalarındaticarətə

başlayır. 1908-ci ildə özünün şəxsi“W.D.Gann and Co.” adlı brokerkontorunu açır.

Birinci Dünya Müharibəsiərəfəsində Vilyam Qann 1918-ciilin noyabrında Kayzerinsəlahiyyətlərindən əl çəkəcəyini vəmüharibənin sonunu qabaqcadanxəbər vermişdi.

Treyderlərin bu gün tanıdığı ro-lunda isə V.D.Qann ötən əsrin 20-ci illərində meydana atılır. Özününxüsusi texniki analiz metodundanistifadə edərək, Qann birjada 50milyon dollardan çox pul qazanır!Bugünki bazar şəraitində buməbləğ 500 milyon dollar edərdi!..

Bir neçə uğulu onillikdən sonraQann Florida ştatının Mayamişəhərinə köçür və burada 1955-ciilin 14 iyununa – yəni ömrününaxırına kimi tədqiqatlarını davametdirir.

Qann öz ticarət metodunu əksərsistemlərdən fərqli olaraq, qiymətəyox, zamana bağlayırdı.

QANNadlı treyderVilyam Delbert Qann əsl kahinliyəbənzəyən proqnozları necə verirdi...

8


Bu, ona nəinki trendin nə vaxtdəyişəcəyini aydınlaşdırmağa,həmçinin, bazara giriş və çıxışüçün ən yaxşı qiyməti müəyyən et-məyə imkan verirdi. Qannınmetodları o qədər dəqiq idilər ki,onun maliyyə bazarı nü-mayəndələrinin gözü qarşısında 25günə həyata keçirdiyi 282əməliyyatdan 264-ü uğurlu alın-mışdı!

1933-cü il ərzində Qann 479əməliyyat yerinə yetirmiş, onlar-dan 422-si uğurlu, 57-si uğursuzalınmışdı. Onun kapitalınıngəlirliliyi təxminən 4000% təşkiledirdi!

Əksər hallarda Qann əvvəlcədənmüəyyən aksiya və əmtəələrinsatılacağı dəqiq qiymətləri verirdi.O, üstünlük təşkil edən qiymətlərləyanaşı, hələ yoxlanılmamışkəmiyyətləri də bildirirdi. Karye-rası boyunca Qann bir il qabaq-cadan bir çox bazarlar üçün təəc-cüb doğuracaq dərəcədə düz çıxanproqnozlar verərək, daim inanıl-maz ticarət nailiyyətlərini təkraredirdi. O, proqnozlarında təbiət qa-nunlarından və dairəyə, kvadrata,üçbucağa əsaslanan həndəsi nis-bətlərdən istifadə edirdi. Bumetodlar 50 il əvvəl olduğu kimi,

indi də fond vəəmtəə birjalarındaaktuallığını saxla-maqdadır. Onunmetodları istənilənbazarda və istənilənzaman kəsimindəişləyir. Bu metodlarbir çox treyderlərəqeyri-adi və mistik gəlsə də, özünüdəfələrlə təsdiqləyib.

Qannın göstəriciləri misilsiz idi.O, əsl “Wall Street Alimi” idi.Bazarın dönüşlərini bir il qabaq-cadan proqnozlaşdıra bilirdi. Onunheyrətləndirici proqnozlarından

biri 1921-ci ilin dekabrında bu-raxılmış aksiyalara 1922-ci ildəverdiyi rəy idi. Proqnoza əsasən,“buğa” dalğasının birinci pikiapreldə, II piki avqustda, sonuncupiki və “buğa” bazarının sonu 8-15oktyabrda olmalı idi. Qəribəsi odurki, 20-yə yaxın sənaye aksiyasınınorta qiyməti 14 oktyabrda ən yük-sək həddə çatır və bu tarixdənsonra 30 gün ərzində 10 punkt

enir. Bunun ardıncaQann noyabrın 10-14-də “təşvişiçində enişin” ola-cağını proqnoz-laşdırır. Və bu dəfədə düz hədəfivurur: noyabrın 14-də Nyu-York FondBirjasında ticarətiaparılan səhmlərinən minimal qiymətiqeydə alınır!

Qann elmimetodlara və riyazihesablamalaraəsaslanan

möhtəşəm proqnozları ilə hamınıheyrətə gətirirdi.

Onun təcrübəsi müdrik fikir-lərində əks olunub:

- Son 10 il ərzində ömrümün

hər bir anını spekulyativ bazarları

öyrənməyə həsr etmişəm. Çoxları

kimi, mən də minlərlə dollar uduz-

muşam, yeni başlayan ticarətçilərə

xas tərzdə, tam savada malik ol-

madan bazara atılmışam. Amma

tezliklə başa düşdüm ki, bütün

uğurlu insanlar - vəkillər, həkimlər,

alimlər və başqaları öz sənətlərilə

pul qazanmağa başlamazdan əvvəl

onu illər boyu təkmilləşdirir və

tədqiq edirlər.

Qannın bu sözlər tarixə əbədihəkk olunacaq, çünki bunlardüşünməyə və tədqiqatlara stimulverən böyük fikirlərdir. Tarixtəkrarlanır; böyük pullar qazanmaqtamahı və istəkləri dəyişmir. Bun-lar insanın təbiətinə xas ele-mentlərdir və bu elementlər hərkəsə təsir göstərərək, onupullarının itirilməsinə gətiribçıxara bilər. Bu, Qanndanöyrəndiyimiz qiymətli dərslərdənbiridir.

...bütün uğurlu insanlar - vəkillər,həkimlər, alimlər və başqaları öz sənətləriləpul qazanmağa başlamazdan əvvəl onu illər

boyu təkmilləşdirir və tədqiq edirlər...

USTAD 27

İn Forex 03 (03) may, 2010

İ Ş P R İ N S İ P İ28

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Təəssüf ki, çoxlarımız Bazar mexanikasının işprinsiplərini anlayaraq, öz ticarətimizdə tətbiq edəbilmirik. Xoşbəxtlikdən, qiymətin hərəkətinin təkrar-lanan elementləri bazarla ayaqlaşmaq üçün yaxşıişarələr verir. Maraqlıdır ki, qiymətin hərəkətininprinsipləri müasir elmin dünyadakı qanunauyğun-luqların öyrənilməsinə tətbiq etdiyi prinsiplərlə üst-üstə düşür. Və bu da təsadüfi deyil.

Məsələn, kütlənin emosiyaları ilə riyaziyyatarasında sıx bağlılıq var. Bu bağlılıq qiymətinhərəkətində Fibonaççi nisbətləri şəklində üzə çıxır.Nəticədə qiymətin ilk baxışdan adi görünənhərəkətində dərin alt qatların olduğu aşkarlanır.Uğurlu treyderlər bu mexanikanı intuitiv olaraq hissedirlər. Onların qabiliyyəti beynin sağ və solyarımkürələrinin funksiyasını eyni işin – ticarətinüzərində cəmləşdirməyə imkan verir.

İstisna deyil ki, gələcəkdə texniki analitiklərtəbiətin qanunları ilə bazarın hərəkəti arasındakıəlaqələri daha dərindən öyrənərək, qiymətin is-tiqamətini proqnozlaşdırmağın yeni yollarınıtapacaqlar. Biz isə hələlik bazarların fiziki xü-susiyyətlərinin əsasında dayanan bir neçə ilkinməqamlarla tanış olacağıq.

1. Ətalət qüvvəsi

Fizikadan bildiyimiz kimi, hərəkətdə olan cisim buhərəkəti davam etdirməyə meyillidir.

Yeni trendlər adətən hərəkətin zəif olduğu üfiqidiapazonlardan çıxarkən yaranır. Trendin ilkinmərhələsində hərəkətlik artır, lakin inersiya qiymətdəyişikliyini yavaşıtmağa çalışır. Nəticədə qrafikdətəkrarlanan modellər formalaşır, eyni səviyyələr birneçə dəfə sınaqdan keçirilir. Nəhayət, qiymət impulsformalaşdıraraq, diapazondan çıxır və bu zamanonun hərəkəti şaquli vektor şəklini alır. Yeni trendlərsürət yığarkən onların dayanması çox çətin olur.Çünki trend hər addımda enerji cəlb edir (pul vəemosiyalar şəklində).

BazarBazar

memeхахаnikasınikası

Fizkianın qanunlarınıForex-də necə tətbiq etmək olar

8


Enerji alan hərəkəti isədayandırmaq mümkün deyil. Buamil qiymətə imkan verir ki, kə-nardakı qüvvələrin qoyduğusədləri (hədəfləri) vurub dağırtsın.

Amma heç bir trend sonsuzdavam edə bilməz. Nəhayət, ener-jinin daxil olması zəifləyəndə əksqüvvə vəziyyətə nəzarəti öz əlinəalacaq.

2. Sürtünmə qüvvəsi

Bu qüvvə, məsələn, diyirlənəntopu dayanmağa məcbur edir.Aktiv trendlər eyni qüvvənibazarın qravitasiyası şəklində hissedirlər. Belə bir fikir var ki, artımtrendinin davam etməsi üçün daimyeni alıcılar gəlməlidir, eniş isəbazarın öz “ağırlığı” altında dagedə bilər. Hər bir Bazarda gizli“qravitasiya mərkəzi” var ki,qiyməti özünə “cəzb edir”.Qiymətin olduğu hazırkısəviyyədən həmin gizli mərkəzəqədərki məsafə hər bir zamananında bazarın hərəkətinimüəyyənləşdirir. Bu, həmçininqiymət dalağalanmasında ticarətaparmaq üçün imkan yaradır.“Bollincer zolaqları” bu gizli“yay”ın gərilməsini ölçmək üçünişlədilən alətlərdən biridir.Mərkəzdən uzaqlaşmaq prinsipiəsasında işləyən digər indikatorlarda bu işin öhdəsindən gələ bilərlər.

Adi qrafik modellər də buməqsədlə işə yarayır. Məsələn,güclü trenddən sonra “yapon şam-ları”nda “Batan ulduz” (“Shootingstar”) modelinin yaranması trey-derə xəbərdarlıq edir ki, qiymətinhərəkəti yekunlaşmaq üzrə olabilər.

Ona görə də, tutalım, “Bollincerzolaqları” ilə yapon şamı model-lərinin birləşdirilməsi bizəBazardakı “sürtünmə qüvvəsi”nintəsirini aşkarlamaqda kömək edəbilər.

Diqqət yetirin ki, “İmmunex”insəhmlərinin yuxarı zolağıkəsəndən sonra “Batan ulduz”şamı formalaşdıraraq, yenidən zo-lağın daxilində bağlanmasınınardınca qiymət necə hərəkət edib.

3. Nyutonun üçüncü qanunu:

Hər bir təsir özünə bərabər

əks-təsir doğurur

Treyderlər bütün səviyyələrdəqiymətin dalğavari hərəkətiləüzləşməli olurlar. Əgər onlar özstrategiyalarını müəyyən tsikllərəuyğun qurmasalar, uğursuzluğadüçar ola bilərlər. Bu dalğalar“buğa” və “ayı”ların mübarizəsini,həmçinin, diapazonun əsas oxunuəks etdirir. Qiymət yeni sədlərəçatanda dəyişkənliyi azalır, həcmaşağı düşür və trendi əks is-tiqamətə çəkən qüvvələr dövrəyəgirir. Lakin bazar dayanıqlıvəziyyətinə qayıdan kimi təsir-əkstəsit tsikli yenidən bərpa olunur vəqiymətin dəyişkənliyi artır. Yeniimpuls qiyməti ya yeni səviyyəyəçatdırır, ya da əvvəlkinə qaytarır.

Amma bu zaman ortaya sualçıxır: bir halda ki, trend və əks-trend qüvvələri bərabərdirlər, niyəbazar iki üfiqi səviyyənin arasındadalğalanmır?

Məsələ ondadır ki, aktivbazarlar istiqamətlənmiş qüvvənibir növ ətrafa “yayır”lar. Gec-tezhər bir alıcı satmalı, hər bir satıcıisə almalıdır. Bu hal müxtəliftiskl “təbəqə”lərinin yaranmasınagətirib çıxarır. Nəticədə müəyyənvaxtdan sonra qiymətin hərəkət vəəks-hərəkət qüvvələri bərabərləşir.

8 8

İ Ş P R İ N S İ P İ Bazar mexanikası 29


Treyderlər bu dinamik prosesi qrafikin müxtəlifzonalarının fərqli nisbətlər alması şəklində müşahidəedirlər. Misal üçün, bazar günlük qrafikdə güclü ralligöstərdiyi halda, saatlıq qrafikdə eniş trendi, 5dəqiqəlikdə isə üfiqi hərəkət ola bilər. Bu tsiklikproses ilk baxışdan xaotik görünə bilər, amma əs-lində təsir-əks təsir qütbləşməsinin nəticəsidir. Trenddiapazonunun bu üçölçülü oxundan əlavə faydagötürmək mümkündür. Bunun üçün onlar üst-üstədüşərkən bazara girmək lazımdır. Bu zaman kütlə,tutaq ki, alış üçün məqamın yetişdiyini düşünəndəsvinq-treyder satış əməliyyatı açır. İrrasional məntiqkimi görünsə də, qazananlar məhz bunun sayəsindəqazanırlar.

3 zaman miqyasındakı qiymət aktivliyi dəstək vəmüqavimət zonalarına münasibətdə fərqli baxışlardoğura bilər. Gəlin, “Qualcomm” qrafikinə nəzəryetirək. Günlük qrafikdə 6 aylıq minimumun yanındadönüş fiquru olan “çəkic” formalaşıb. 60 dəqiqəlikqrafik GAP ilə birlikdə “ayı” korreksiyası göstərir. 5

dəqiqəlik qrafikdə isə alıcıların qazanması üçünimkan yaranıb.

4. Parlaq ulduzlar daha tez sönür

Biz trendin gücünüvə zəifliyini onuhərəkət bucağınaəsasən müəyyən-ləşdirirk. Sağlamməntiq diqtə edir ki,daha iri qiymət bar-ları daha güclü

hərəkətdən xəbər verməlidir. Bəs qiymətlərin dəyiş-mə intensivliyi ilə trendin davamlığı arasında hansıəlaqə var?

Əgər bazar “ədalətli” qiymət səviyyəsinə canatırsa, hərəkət mümkün qədər sürətli və dinamik ol-malıdır. Başqa sözlə desək, iri barlar və güclü trendxırda barlar və asta trendə nisbətən daha tez “sönür”.

Amma təəssüf ki, trendin hərəkət bucağı heç dəhəmişə asan müşahidə olunmur və çox vaxt nisbixarakter daşıyır. Bu səbəbdən, “ulduz”un nə qədər

parlaq yandığını müəyyənləşdirmək üçün əvvəlcəqiymət dəyişikliyinin ümumi sistemini araşdır-malıyıq.

Çox vaxt şaquli qiymət hərəkəti əks istiqamətdəkorreksiya üçün əsas hazırlayır. Bollincer zo-laqlarının yuxarı və aşağı sərhədlərindən kənaraçıxan barlar bu baxımdan yaxşı siqnal verə bilər.Yuxarı zaman miqyaslarında həmin barları tapandansonra aşağı periodlarda bazara girmək üçün fürsətaxtarmaq lazımdır.

Kiçik bucaq altında hərəkət edən trendlər də özsonlarının yaxınlaşmasından xəbər verirlər, ammafərqli əlamətlərlə. Məsələn, çivşəkilli formasiyalarəmələ gətirməklə. İstər treyderlər, istərsə də in-vestorlar qətiyyətli hərəkət görmək istəyirlər. Onlarqiymətin yeni səviyyələrə necə can atdığını görmə-lidirlər. “Ləng” trendlər bu ehtiyacı ödəyə bilmir.Belə ki, bazar iştirakçıları trendin hər dəfə yenimaksimumlara çatdığını görsələr də, qətiyyətlihərəkət müşahidə etmədiklərindən, əməliyyataçmırlar. Nəhayət, investorlar bu “astagəllik”dənbezir və daha maraqlı qrafik axtarmaq üçün “gəminitərk edirlər”. Bazar da geniş dəstəyini itirdiyindən,uçuruma yuvarlanır.

8 8

İ Ş P R İ N S İ P İ30 Bazar mexanikası


Təcrübəli treyder daha dinamik və paraboliktrendləri axtarır, sonra isə təbii dönüşsəviyyələrindən bazara girir. Bunun üçün təsbit olun-muş loqarifmik şkaladan başlamaq olar (məsələn,“A” diaqramındakı 15%). Öncə qiymətin hərəkətinindaha şaquli zonasını tapın. Sonra daha rahat şkalayaqayıdın (“B” diaqramı) və daha kiçik risklə bazaragirmək üçün üçölçülü qrafik analiz metodunu tətbiqedin.

5. Enerji mənbəyindən sonra radiasiya,

yaxud tullantılar qalır

Avtomobilin tüstüborusuna taxılan xü-susi cihaz vasitəsiləmaşının daxilivəziyyətindən xəbərtutmaq olar. Treyder-lər də bazarınvəziyyətini başa

düşmək üçün müxtəlif “cihazlar”dan istifadə edirlər.Amma unutmaq olmaz ki, mühəndislər öz cihazların-dan çox dar dairəyə aid informasiya toplamaq üçünfaydalanırlar. Eynilə, treyderlər də “cihazlarını”konkret məqsəd üçün tətbiq etməli və bazardakıküyü filtrdən keçirməlidirlər. Məsələn, qrafik model-lər elə informasiya verirlər ki, onları qeydə almaq vəölçmək olar. Müxtəlif informasiyaların bir-biriləuzlaşması bazara girmək üçün əlverişli imkan yarat-

mağa kömək edir.

Proqnozlaşdırıla bilən qrafiklər bazara girməküçün yaxşı modellər təqdim edir. Məsələn, şəkildə«AMCC»-nin səhmlərinin qrafiki (1) zonasındadönüş ərazisinə girir. Burada Elliotun 5-ci dalğasınınformalaşdığı aşkar sezilir (2). Qiymət 62%-lik Fibo-nisbətə qədər enir (3). Həmin zonanın altında konso-lidasiya (4) müşahidə olunur. Bollincerin alt sərhədi(5) aşağıya doğru genişlənir, bununla da qiymətinenişi üçün qapılar açılmış olur. Bütün əlamətlərondan xəbər verir ki, qiymət aşağıya doğru hərəkə-tini (6) davam etdirəcək. Treyder bütün bu faktlarıqeydə alaraq, bazara girmək haqqında qərar verəbilər.

Nəticə

Müasir treyderlər bazarın hərəkət istiqamətinimüəyyənləşdirməkdə çətinlik çəkirlər. Çünki çox tez-tez vacib qrafik göstəriciləri nəzərə almırlar. Yalnızsadə modellər axtarmaq meyli treyderin bazarın me-xanikasının iş prinsipini anlamasına əngəl törədir.Təkcə bir metodla bazarı anlamağa çalışmaq bir notlamusiqi ifa etməyə bənzəyir.

Bazarın fiziki qanunlarını öz ticarətinizdə tətbiq et-məyə çalışın. Hər bir yeni baxış aspekti Sizin bazarıdaha yaxşı anlamağınıza və gəlirinizi artırmağınızasəbəb olacaq. Unutmayın ki, bazarı hərəkətə gətirənqüvvələrin öz mexanikası mövcuddur. Bunu bilməksizi digər treyderlərdən daha üstün edəcək. Qiymətinhərəkəti ilə kütlənin emosiyaları arasındakı əlaqənianlamaq xeyli vaxt, bəzən hətta bütöv bir ömür tələbedə bilər. Ruhdan düşməyin: bu mürəkkəb tap-macanın hər bir cavabı Sizin ticarət nailiyyətlərinizinaddım-addım yaxşılaşmasına səbəb olacaq.

8

İ Ş P R İ N S İ P İ Bazar mexanikası 31

İn Forex 03 (03) may, 2010

T E X N I K A32 Sistem

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

“Puria metodu” ən məşhur skalpinq

texnologiyalarından biridir. Hesab olunur ki, bu

taktika skalpinq metodu ilə işləyən treyderlərə

gündə ən azı 50 punkt qazanmağa imkan verir.

Amma unutmayın ki, bu metodla işləyərkən gəliri

vaxtında götürmək lazımdır, əks halda, bazar sizə

verdiyini geri ala bilər.

“Puria metodu” ilə işləyərkən, bu valyuta cütlük-

lərində göstərilən zaman periodlarına uyğun mənfəəti

götürmək lazımdır:

Forex bazarında “Puria metodu”na əsasən

əməliyyat açmaq üçün bu qaydalara əməl etmək

lazımdır:

Cədvəldə göstərilən cütlüklərdən birini seçir və

ona uyğun olan zaman perioduna üç Dəyişən Orta

Göstərici (MA) əlavə edirik.

Moving Average 1:

Period – 85

Metod - Linear Weighted

Tətbiq – Low

Rəng – qırmızı

Moving Average 2:

Period – 75

Metod - Linear Weighted

Tətbiq - Low

Rəng – qırmızı

Moving Average 3:

Period – 5

Metod – Exponential

Tətbiq – Close

Rəng – göy

Bunlardan başqa, qrafikə bu cür köklənmiş

MACD əlavə edirik: Cəld EMA – 15, Ləng EMA –

26, MACD SMA – 1.

Bunları tətbiq edəndən sonra Sizdə belə bir qrafik

alınmalıdır:

Əməliyyata giriş qaydaları:

Satış üçün: Göy MA iki qırmızı MA-nı yuxarıdan

aşağıya doğru kəsəndən sonra MACD-ın 1 barı “0”

səviyyəsindən aşağıda bağlanırsa, satırıq.

Alış üçün: Sarı MA iki qırmızı MA-nı aşağıdan

yuxarıya doğru kəsəndən sonra MACD-ın 1 barı “0”

səviyyəsindən yuxarıda bağlanırsa, alırıq.

8

Az götür, saz götür


Stop-loss: Adətən maksimum 14 punkt məsləhət görülür. Amma bizim fikrimizcə, yaxşı olar ki, qoşa qır-

mızı MA-nın əks tərəfində yerləşdirilsin

Take profit: Cədvəldə göstərilənə əsasən.

Nümunə:

8

T E X N I K A Sistem 33

İn Forex 03 (03) may, 2010

B İ R J A TA R İ X İ34 Keçilən yol

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Cerom Klapka Ceromunsözlərilə desək “bu dəli-divanə XIX əsr” Bri-

taniyanın çiçəklənmə əsri oldu.Simvolik olaraq bir faktı qeydetmək olar ki, London Birjasınınbinasının əsası həmin əsrinəvvəlində – 1801-ci ilin mayın 18-də qoyulub. Amma təzələnən yal-nız bina deyildi. Binanıntikintisinə başlamazadan 2 ayəvvəl, 1801-ci il martın 3-də fondbirjası yenidən təşkil olunmuşdu.O dövrdə artıq yalnız formal şəki-ldə qeydiyyatdan keçmiş brokerlərbazarın iştirakçısı ola bilərdilər(Buna qədər isə günlük haqq

ödəyən hər kəsin birjada ticarət

aparmasına icazə verilirdi). Bunagörə də həmin gün dünyada ilktənzimlənən birjanın yaranmagünü hesab olunur. Hərçənd, sis-temləşdirilmiş birja nizamnaməsiyalnız 1812-ci ildə meydan gəlib.

Napoleona qarşı istiqraz

XIX əsrin əvvəlində İngiltərəninAvropada yeni rəqibi meydanaçıxdı: Napoleon Fransası.Napoleonun müharibələrinəticəsində İngiltərənin dövlətborcu iki dəfə artır. İngilis xənizə-darlığı yeni istiqraz vərəqələrininburaxılışına başlayır ki, bu da fondbirjasının canlanmasına təkan

verir. Fransa da müharibəninəvvəlindən istiqraz vərəqələri bu-raxmağa başlayır. Dövlət qiymətlikağızlarının yerləşdirilməsi üçünNapaleon 1801-ci ildə Paris fondbirjasının tikilməsinə fərman verir.Tikinti 1826-cı ildə başa çatır,1840-cı ildə isə bu birjadatəxminən 130 adda qiymətli kağı-zlarla ticarət aparılırdı.

London fond birjasına rəhbərlikedənlər rəqiblərinin yaranmasın-

dan ehtiyatlanaraq, digər birjadaticarət aparmasınlar deyə, üzvlərinsayını artırmağa başlayırlar.Mövcud birja üzvləri isə rəqabət-dən və gəlirin azalacağından çəki-nərək, ticarət iştirakçılarının tərk-ibinin genişlənməsini istəmirdilər.Yaranmış ziddiyyətləri aradanqaldırmaq üçün birjanın sahiblərıvə iştirakçıları 1812-ci ildə birjanizamnaməsi hazırlayırlar. Həminnizamnamədə təsbit edilmiş bal-anslı və elastik idarəçilik sistemi

bütün XIX əsr boyunca effektiv,uğurlu birja işinin əsasını təşkiledib. Birjanın iştirakçıları ilə sahi-blərinin bir-birlərinə təsir etməkimkanı var idi: rəhbərlik edənlərüzvlük haqqının qədərini,ticarətlərin vaxtını və şərtlərinitəyin edirdilər, üzvlər isə kiminyeni birja iştirakçısı ola biləcəyinimüəyyənləşdirirdi.

Amerika hücumu

Tənzimlənən birja və təşkilolunmuş bazarın yaradılmasıişində Nyu-York Londondan birqədər geri qalmışdı. Nyu-Yorkbirjasının nizamnaməsi 5 il gec –1817-ci ilin martın 8-də təs-diqlənib. Lakin onlar bunuamerikasayağı ediblər: birja kon-stitusiyasını təsdiqləmək və prezi-dent seçmək yoluyla.

Amma bu əsnada BirləşmişŞtatlar İngiltərə ilə müharibəyəgirir. “Dənizlər hökmdarı”nın başıAvropanın yarısını tutmuş kor-sikalını əhilləşdirməyə qarışdığın-dan, amerikalılar ingilislərinKanadadakı mülklərinin hesabınagenişlənmək qərarına gəlirlər.Nəticədə 1811-1812-ci illərin in-gilis-amerikan müharibəsi başlayır.

Dövrün ən vacib küçəsi

“Wall Street”in yaranması, “Paravoz

eyforiyası”, “kabel” və “Dow Jones”...

Birjaların tarixinə səyahətimiz

çox vacib dönəmdən keçir Uoll-Strit. XIX əsrin orataları

London fond birjasının köhnə binası

8


Məhz bu savaşın nəticəsindəyeni dövlətin səhmlərinin dalğasıAtlantik okeanının hər iki tərəfindəfond bazarını canlandırır.

Yeni hüquqi mexanizmlərin işəsalınması XIX yüzilliyin əvvəlindəmədənçıxarma və nəqliyyat sek-torunda kəskin artıma səbəb olur.Bütün dünya birjaları investorlarındəmir yolları və paraxodşirkətlərinin, həmçinin

mədənçıxarma və maşınqayırmamüəssisələrinin qiymətli kağız-larına artan marağı izləyirdi. XIXəsrin 30-40-cı illərində dəmir yoluşirkətlərinin səhmləri London vəNyu-Yorkda dominant mövqedəidi. “Paravoz eyforiyası” Nyu-Yorkda Londondan bir neçə ilqabaq meydana gəlmişdi. Cəmi 7ilə günlük ticarətlərin orta həcmi50 dəfə artaraq, 1835-ci ildə 8500aksiyaya çatır. Təəccübüdür, lakinticarət həcmləri hətta binası beləolmayan birjada qeydə alınmışdı.Əgər Londonda işgüzar adamlar iri

birja binasına gəlirdilərsə, onlarınNyu-Yorkdakı həmkarları 1817-ciildən bəri əməliyyatları ayı 200$-aicarəyə götürdükləri Wall-Street,40 ünvanındakı mənzillərdə həyatakeçirirdilər.

İxtiralar dönəmi

Londonda “dəmir yoluxəstəliyi” 1845-ci ildə pik nöqtə-sinə çatır. Sənaye-nəqliyyatsahələrindəki canlanma ticarət işti-rakçılarının sayının artmasına

səbəb olur. Yeni birja idarəçiliyisistemi buna imkan yaradırdı.Artan rəqabət fonunda brokerləryeni qiymətli kağızlarla ticarətiöyrənirdilər. Nəticədə birjaya dahaçox qiymətli kağızlar yatırılmağabaşladı.

Nyu-York fond birjası 1865-ciildə yeni binaya köçürülür. Broud-Stritdəki korinf dəbində 6 cərgəliağ fasad ictimaiyyətin hafizəsinəAmerika fond birjasının simvolukimi möhkəm həkk olunub. O vaxtbirjada aksiyalarla birbaşa ticarətetmək hüququna yalnız idarə heyə-

tinin qərarı ilə ömürlük verilmiş“yerlərin” xoşbəxt sahibləri malikidilər. 1868-ci ildə Nyu-York bir-jasının idarə heyəti yerlərin sayını588-ə qədər azaltmaq qərarınagəlirlər. Bununla da ticarəti məh-dudlaşdıran yüzillik ənənəninbaşlanğıc qoyulur. Londonda məh-dudiyyət yox idi, əksinə, ilbəil işti-rakçıların sayı artırdı. Nyu-Yorkbirjasındakı yerlər isə ayrı-ayrıbrokerlərə məxsus olur. Vaxtkeçdikcə yerlərin maskimal həddibir neçə dəfə artırılır. 1954-cü ildəyerlərin sayı 1366-a çatır və 50 ilərzində dəyişməz qalır.

XIX əsrin II yarısı Nyu-Yorkbirja ticarətindəki müxtəlif yenilik-lər baxımından çox zəngin dövrolub. Birja ticarət aksiyalarınıödənişli etməklə, onların listinqpraktikasının tətbiqinə başlayır.1866-cı ildə London və Nyu-Yorkubirləşdirən Transatlantik teleqrafkabel xətti çəkilir. Bugününözündə də funt sterlinqin dollaraolan məzənnəsi həmin teleqrafxəttinin xatirəsinə “cable” (xətt)adlandırırlar.

1867-ci ildə ilk birja tikeri mey-dana gəlir. Teleqraf xətti sistemininköməyilə investorlar birjanınözündən minlərlə kilometr uzaqda,demək olar ki, ani olaraq səhm-lərin cari məzənnələrini öyrənəbilirdilər.

Əlavə aksiyaların gizli bu-raxılışına qadağa qoyulur.

Birja mütəxəssisləri vasitəsiləticarət praktikası başlayır.

1878-ci ildə Nyu-York ticarətmeydanlarında ilk telefonlar mey-dana gəlir.

Yüzilliyin sonuna yaxın Nyu-York birjasında klirinq ödənişitəsis olunur.

Nyu-York birjası XIX əsrin ortalarında

8 8

B İ R J A TA R İ X İ Keçilən yol 35

8


“Dow Jones”un yaranması

1896-cı ildə “Wall Street Jour-nal” ilk dəfə 12 Amerika şirkə-tinin aksiya məzənnələri əsasındahesablanmış “Dow Jones Indus-trial Average” indeksini dərc edir.Onların arasında hazırda da in-deksin komponentlərindən biriolan “General Electric” də var idi.

1899-cu ildə aksiyaları birjadaalınıb-satılan şirkətlərinfəaliyyətləri barədə mütəmadiolaraq maliyyə hesabatları verməsitələbi qoyulur.

Bu cür dəyişikliklər Londondada baş verirdi. London birjasınıneffektiv idarə sistemi qısa vaxtdayeni birja təcrübəsinin tətbiqinəşərait yaradır. Bu yeniliklər xeylixərc tələb etdiyindən, birjasahibkarları üzvlük haqqını qaldır-mağa başlayırlar. Buna cavabolaraq birja ticarətçiləri idarəet-mədə daha böyük iştirak tələbedirlər. Növbəti dəfə maraqlar1876-cı ildə London fond bir-jasında mülkiyyətin strukturunun

yenidən qurulması nəticəsindətoqquşur. İndi bütün yeni ticarətiştirakçıları birja səhmdarları ol-

malı idilər. Nəticədə aksionerlərinsayı 1876-cı ildə 268-dən 2366-yaqədər artır. Bəziləri iddia edirlər ki,bu addım birjanın effektivliyiniartırmasına və XX əsrdə Bri-taniyanın təsirinin zəifləməsi fo-nunda yüksək statusunu qoruyubsaxlamasına kömək etdi. Digərlərideyirlər ki, birjanın idarə olun-

masında üzvlərinin iştirakı artanxarici təsirlərə reaksiya verəbilmək qabiliyyətini və çevikliyini

yavaş-yavaş sarsıdırdı. Hər necə olsa da, London bir-

jasına və Britaniya iqtisadiyyatınaəsl zərbəni endirən bir qadın olur.Əvvəlcə onun inkişafına xidmətedən bir qadın. Bu haqda növbətisayımızda geniş söhbət açacağıq.

London fond birjasının ticarət meydançası. 1847-ci il

B İ R J A TA R İ X İ36 Keçilən yol

İn Forex 03 (03) may, 2010

MÜSAH İ B Ə Master-klass

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

37

Məşhur treyder və anali-tik Con Bollinceri xüsusitəqdim etməyə ehtiyac yox-dur. Treydinq sahəsindəaz-çox bilgisi olan hər kəsonu yaxşı tanıyır. Ən azı osəbəbdən ki, Bollincerin özadını daşıyan məşhur zo-laqları kifayət qədər tanın-mış texniki indikatorlardanbiridir.

“İn Forex”in Sizə təqdimetdiyi bu müsahibədəmüasir dövrün ən məşhurtreyderlərindən biri həm özindikatorundan, həm dəbazar haqqındakı digərtəsəvvürlərindən söz açır.

- Bazarda konsolidasiya və

artım dövrlərinin dəyişdiyini necə

hiss edirsiniz? Hansı əlamətləri

var?

- Konsolidasiyanın əvvəlindəhamı “al və saxla” prinsipinə əməledir. Amma konsolidasiyamərhələsinin sonunda bu prinsip

daha işləmir. Bu vaxt svinq-trey-derlər bazarların krallarına –istənilən halda qazana bilənyeganə insanlara çevrilirlər. Kon-solidasiya vaxtı zamanın seçilməsison dərəcə vacibdir. Beləvəziyyətdə trend xətləri, MACD,Orta Dəyişən Göstəricilər (MA)kimi indikatorlar və ifrat alış-satışosillyatorları yaxşı işləyir.

Ümumiyyətlə, treyderlərin uğu-runun açarı bazarın vaxtını vəalətləri düzgün seçməyi bacar-maqdır. Başqa sözlə desək,bazarların vaxtını makro və mikrosəviyyələrdə seçməkdir.

- Sizin fikrinizcə, uzunmüddətli

“buğa” trendində treyder haradan

ticarətə başlamalıdır?

- Bu tip bazarda nisbi alətlərdaha yaxşı işləyir. Yəni yaxıngələcəyə nisbətən hazırda nə başverdiyini əks etdirən alətlərdənsöhbət gedir. Əlbəttə, “yaxıngələcək” dövrünü müxtəlif trey-derlə müxtəlif cür başa düşürlər.Lakin nisbi alətlərin üstünlüyüondan ibarətdir ki, siz onlarıməqsədlərinizə uyğunlaşdırabilərsiniz. Məsələn, “Bollincer zo-laqları” qiymətlərin aşağı və yayuxarı səviyyələrilə bağlıəsaslandırılmış informasiya verir.Əgər qiymət yuxarı zolağa çatırsa,onda siz digər alətləri analiz

edərək, bu yüksəkliyin hələ də“sağlam” olduğunu, yaxud, satışüçün potensial imkan yaratdığınımüəyyənləşdirə bilərsiniz.Müşahidə etdiyim səhvlərdən biriodur ki, insanlar Bollincer zo-laqlarına mövcud imkanların ənsadəsi kimi baxırlar. Onlar mexa-niki şəkildə düşünürlər ki,Bollincerin yuxarı zolağı satış,aşağı zolağı alış siqnalı verir. Bu,heç də belə deyil. Əslində, nadirhallar istisna olmaqla, “Bollincerzolaqları” ayrılıqda işlədilməmə-lidir. Siz onu digər alətlərlə kombi-nasiya etməlisiniz. Mən özüm buməqsədlə həcm indikatorundan is-tifadə edirəm.

- Risk və gəlir nisbətini necə

müəyyən edirsiniz?

- İşin effektivliyini artırmağıniki yolu var. Əvvəla, uğurluəməliyyatlarınızın sayını uğursuzəməliyyatlara nisbətən artırabilərsiniz. Düşünürəm, əgərəməliyyatlarınızın 65-i uğurluolsa, bu, yaxşı nəticədir.

İkincisi, siz uğurlu əməliyyat-larınızın həcmini uğursuzlara nis-bətən artıra bilərsiniz. Deyək ki,sizin uğurlu əməliyyatlarınızınhəcmi uğursuzlardan iki dəfə çox-dursa, bu, kifayət qədər yaxşıdır.

Con Bollincer öz indikatorunun necə dahayaxşı tətbiq etməyin yollarından danışır

Zolaqlı adam

8


Əgər sizin əməliyyatların 60-65%-i uğurludursa, onda pulqazanmağın yolunu kifayət qədərtez tapacaqsınız. Siz uğurluəməliyyatlarınızın sayını düzgünindikatorlar tapmaq və analiziniziyaxşılaşdırmaqla artıra bilərsiniz.

- Trendin istiqamətindən asılı ol-

mayaraq, vacib ticarət kompo-

nentləri barədə nə deyə bilərsiniz?

- Düşünürəm ki, ticarəti uğurqazanmaq ehtimalının yüksəkolduğu istiqamətdə aparmaq çoxvacibdir. Əgər ticarətinizi bazarınortamüddətli hərəkəti is-tiqamətində aparsanız, siz uğurunəsas şərtlərindən birinə əməl etmişolacaqsınız.

Zaman formatına gəlincə, əgərBollincer zolaqlarından istifadəedirsinizsə, 20 və 2kəmiyyətlərindən başlamaq olar.Bunlar adətən yaxşı işləyir.

- Bu deyilənlərə konkret misalda

nəzər sala bilərikmi?

- Əlbəttə. Məsələn, Microsoft-un (MSFT) səhmlərinin qrafikinəbaxsanız, kifayət qədər klassiksəhnənin şahidi olarsınız. Aksiya

bu yaxınlarda “W” formalı dib for-malaşdırıb: W-nin sağ tərəfi soltərəfindən daha aşağıdır. Hər ikitərəf aşağı zolağı test edib və sonraaksiya W-nin sağ tərəfindənqalxanda həcm artmağa başlayıb.Həmin gün də alış siqnalı yaranıb.

Mənim fikrimcə, hər şey idealgedib: Aksiya asanlıqla görəbiləcəyimiz dəqiq dönüş nöqtəsiformalaşdırıb və sonra yeni rallininbaşladığı istiqamətdə həcmin art-ması fonunda təsdiq siqnalıyaranıb.

- Bazarın uzunmüddətli konsoli-

dasiya mərhələsində işləyərkən

hansı zaman intervalından anali-

zinizə başlayırsınız?

- Bu, sizin nə etmək

istədiyinizdən asılıdır. Əgər siz or-tamüddətli periodda bazarın ak-tivliyi barədə məlumat almaqistəyirsinizsə, düşünürəm, 3- 6aydan 1 ilə kimi olan hərəkətiqiymətləndirə bilərsiniz – bu,keçmişdə baş verənlərin modeliolacaq. Həftəlik barlar bu infor-masiyanı vizuallaşdırmaq üçünyetərlidir.

Konkret bazar alətləri iləəməliyyat açmaq üçün isə günlükbarları məsləhət görürəm. Bu,mənim şəxsi fikrimdir. Mənqrafikləri uzun illər boyu analiz et-mişəm və mənə bu zaman inter-valında işləmək rahatdır.Qısamüddətli treyderlər üçün isə 1saatlıq qrafiklərdə ticarət aparmaqson dərəcə faydalı olacaq. 5dəqiqəlik və tik qrafikindən isti-fadə etməklə daha qısa zaman in-tervallarında ticarət aparantreyderlər də var. Lakin konsepsiyazaman intervallarından asılı olma-yaraq, eynidir: uzunmüddətlizaman intervalında nə başverdiyini bilməklə daha kiçik peri-odda əməliyyatlarınızı düzgün is-tiqamətləndirə bilərsiniz.

Əgər siz “uzun” əməliyyataçmaq üçün yaxşı siqnal əldəedirsinizsə və bu zaman bazarartım dalğasındadırsa, bu, “qısa”pozisiya üçün yaranan siqnaldandaha etibarlıdır.

Əgər siz “uzun” əməliyyat açmaq üçünyaxşı siqnal əldə edirsinizsə və bu zaman bazarartım dalğasındadırsa, bu, “qısa” pozisiya üçün

yaranan siqnaldan daha etibarlıdır.

8

MÜSAH İ B Ə38 Master-klass

İn Forex 03 (03) may, 2010

İ N D İ K AT O R Laboratoriya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

39

Treyderlərin “ADX” kimi tanıdıqlarıOrta Meyllik İndeksini Veles Vayldertrendin gücünü qiymətləndirmək məqsədiləyaradıb. Bazarın trenddə, yoxsa diapazondahərəkət etdiyini müəyyənləşdirmək çoxvacibdir. Çünki məhz bundan asılı olaraqtreyder başqa hansı indikator, yaxud osil -lyatorlardan istifadə etməyə qərar vermə-lidir.

Orta meyllik indeksi 0 və 100 arasında dəyişənosillyatordur. Göstəricinin 20-dən aşağı olmasıtrendin yoxluğundan, 40-dan yuxarı olması isə güclütrenddən xəbər verir. İndikator nadir hallarda 60-danyuxarı qalxır.

ADX trendin “Buğa” və ya “Ayı” istiqamətliolduğunu müəyyən etmir, sadəcə, istiqamətindən asılıolmayaraq, onun gücünü qiymətləndirir. Məsələn,göstəricinin 40-dan yuxarı olması güclü artan trendəişarə etdiyi kimi, güclü enən trendə də işarə edə bilər.

Orta Meyllik İndeksindən bazarın trenddən diapa-zona dönüşünü müəyyən etmək üçün də istifadəoluna bilər. Əgər indikator 20-dən aşağıya düşəndənsonra istiqamətini dəyişərək, 20-dən yuxarıya doğru

hərəkət edirsə, bu, yan diapazonda ticarətin bitdiyinəvə trendin başlanmasına işarədir.

ADX 40-dan yuxarı qalxandan sonra zəifləyərək,40-dan aşağıya doğru istiqamət alırsa, bu, hazırkıtrendin zəiflədiyinə və bazarın yan diapazondaticarətə keçə biləcəyinə işarədir.

Orta Meyllik İndeksi həmçinin Veles Vayldertərəfindən hazırlanmış digər iki indikatorla birlikdədə işlədilir. Bunlar Müsbət Meyllik İndikatoru (+DI)və Mənfi Meyllik İndikatoru (-DI) adlanırlar.

Orta Meyllik İndeksi barədə daha ətraflı infor-masiyanı Veles Vaylderin “Texniki ticarət sistem-lərində yeni konsepsiyalar” kitabından əldə edəbilərsiniz. Vaylderin indikatoru bugün də məşhur in-dikatorlardan biri olaraq qalmaqdadır.

Gücü necə ölçməli

İn Forex 03 (03) may, 2010

P S İ XOANAL İ Z40 Nə etməməli

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Cefri Vayld

Bu yazıda özünüzü daim göz-

ləməli olduğunuz 9 vəziyyət

sadalanır. Onlardan istənilən

biri sizin ümidlərinizi və maliyyə

planlarınızı məhv edə bilər.

Buna görə də, çalışın ki, heç vaxt

həmin vəziyyətlərə

düşməyəsiniz.

1-ci vəziyyət:

İtirməyə razı olmayacağınızpullarla ticarət

Uğurlu ticarətin ən böyükçətinliklərindən biri itiril-məsinə razı olmayacağınız

pullardan istifadə etməkdir. Onlaragirov, hesab ödənişləri və s. və-saitləri misal gətirmək olar. Bunabəzən “qorxulu pullarla ticarət” dədeyirlər. Çünki treyder əgər həyativacib pullarla işlədiyini düşünürsə,onda məntiqlə yox, qorxuylaticarət aparacaq. Əgər siz də beləvəziyyətdəsinizsə, israrla sizə itkisiciddi maliyyə probleminəçevrilməyəcək bir hesab açanaqədər ticarəti dayandırmağı məs-ləhət görürük.

2-ci vəziyyət:

Əminlik axtarışı

Hamının açdığı əməliyya-tının düzgünlüyünə əminolmağa ehtiyacı var. Ona

görə də biz bazara daxil olmaqüçün təsdiqləyici əlamətlər ax-tarırıq. Bu, fundamental xəbər,yaxud texniki siqnal ola bilər.Bəziləri müxtəlif məsləhətçilərinvə analitiklərin fikirlərini gözləyir-lər. Bütün bunlar müəyyənsəviyyəyə kimi yaxşıdır. Ammahəddindən çox vaxt itirmək vəticarətin sizsiz davam etməsinəimkan vermək böyük səhvdir.Maraqlıdır ki, həddindən artıq çox

gözləyəndə siz faktik olaraq, riskiartırırsınız. Çünki bazar aləti get-dikcə irəliləyir, bazara daxil olacaqtreyderlərin sayı azalır, nəticədətrend yekunlaşa da bilər.

Əlavə əminlik üçün gözləyəntreyderlər adətən zirvədə alan vədibdə satanlardır. Sonra da özləriniqınayırlar ki, bazarı düzgünseçməyiblər. İş bazarda deyil, za-manın seçimindədir.

Həmişə bilmək lazımdır ki,ticarətdə heç vaxt tam əminlik olabilməz. Bizim edə biləcəyimizgözlənilən gəlirlə birlikdə düzgünriskdir!

3-cü vəziyyət:

Qazanılmamış gəlirinxərclənməsi

Çox sayda əməliyyat aç-maqdan cəlbedici heç nəyoxdur. Hərçənd, bu, ciddi

problemlərə də səbəb ola bilər:çünki bu tip ticarətlə siz eyforiyayaqapılır və hələ əldə etmədiyinizgəlirlərin arzusuyla yaşayırsınız.Bazar sizə qarşı dönəndə vəgəlirinizi “yeyəndə” siz bazardançıxmağa hazır olmursunuz. Onagörə ki, real vəziyyətiqiymətləndirmək istəmirsiniz.

Bu vəziyyətdən sadə çıxış yoluondan ibarətdir ki, siz bazaragirəndə nə vaxt gəlirigötürəcəyinizi bilməlisiniz. Birşeyi anlayın ki, bazar siz istəyənqədər yox, özü istədiyi qədərhərəkət edəcək.

9

ölümcül

tələ

Əgər bazarda sağ qalmaq istəyirsinizsə,bu hallara düşməkdən özünüzü gözləyin!

8


4-cü vəziyyət:

Fikrin formalaşdırılması

Unutmayın: siz və sizinfikriniz bazarı əsla maraq-landırmır. Hətta bu fikir

mükəmməl analizə və nüfuzluanalitiklərin proqnozlarınaəsaslanırsa belə, yenə də heç birəhəmiyyətə malik deyil!

5-ci vəziyyət:

Ümid, İstək, Xahiş

Siz bazarda olarkən yuxarıdaqeyd olunanlardan han-sınısa etmisinizsə, deməli,

sizin böyük problemləriniz var!Artıq deyildiyi kimi, bazar üçünsizin əhəmiyyətiniz yoxdur.Dünyadakı bütün ümidlər, istəklərvə xahişlər belə, itkili əməliyyatıgəlirliyə çevirməyəcək. Siz səhvolanda vəziyyəti düzəltmək üçünyalnız bir söz var: BAĞLAYIN!

6-cı vəziyyət:

Plana sadiq qalmamaq

Pis hadisələr o vaxt başlayırki, treyder öz strate-giyasına əməl etmir.

Metodları tez-tez dəyişmək dəadətən acınacaqlı qurtarır. Onagörə ki, treyder nəyin necəişləməsinə heç vaxt əmin olabilmir.

Nə qədər ki, sizin metod yaxşıstatistika ilə təsdiqlənir, onu dəyi-şməyə çalışmayın. Bu metodişləyirsə, onunla pul qazanmağınyolu sizə verdiyi üstünlükdən isti-fadə etməklə, davamlı ticarətaparmaqdır. Bir faktı bilmək vacib-dir: hər itkilərdən sonra bir metod-dan digərinə keçən treyder zəiftreyderdir. Və heç vaxt da güclən-məyəcək.

7-ci vəziyyət:

İtkili əməliyyatdan çıxabilməmək

Bir çox treyderin pisəməliyyatdan dəqiq çıxışplanı yoxdur; onlar

əməliyyatlarına ümid edir, xahişedir, arzu edir, amma bazardançıxmırlar. Yenə təkrar edək: bazarısizin nə düşündüyünüz maraq-landırmır. O, nə edirsə, onu da edirvə əgər siz səhvsinizsə, deməli,səhvsiniz!

Pis əməliyyatların daha da pis-ləşməsinə imkan verməməyin ənasan yolu bazara hələ girməmişdən

qabaq harada çıxacağınızımüəyyən etməkdir.

8-ci vəziyyət:

Təkəbbürlük

Digər fəaliyyət sferalarındauğur qazanan insanlarticarətə başlayanda yük-

sək təkəbbürlə düşünürlər ki, heçvaxt uduza bilməzlər. Onlarınlovğalığı bədbəxtliklərinə çevrilir.Çünki səhvə yol verdikləriləbarışmır və pis əməliyyatlardanimtina etmirlər.

Bir daha bildirək ki, sizin kimolduğunuz, haradan gəldiyinizbazar üçün heç bir əhəmiyyətə

malik deyil. Bütün cazibəniz,inandırmaq bacarığınız, divardanasdığınız diplomlar siz səhv olandanə qədər etsəniz belə, bazarıyerindən tərpətməyəcək.

9-cu vəziyyət:

Yersiz sevgi

Nəyi nəzərdə tutduğumuzuanlatmaq üçün bir nü-munə gətirək. 1999-cu

ilin yazında “EFAX” həqiqətən“qaynar” aksiya idi. Mən onun en-məsini gözlədim və alış əməliyyatıaçdım. Bir sıra səbəblərə görə“EFAX” şirkəti mənim xoşuma

gəlirdi. Buna görə də aksiyalarısaxlamaqda davam edirdim.Nəticədə hətta ondan imtina etməliolduğumu bildiyim halda, edəbilmədim. Özümə belə bəraətqazandırırdım ki, “əziz dostum”normaya düşməlidir, lakin o, bunuetmirdi. Nəhayət, mən aldığım həraksiya 19$-dan 9$-a düşəndə busevgi macərama son qoymağaməcbur oldum.

Bu əhvalatın tərbiyəviəhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, heçvaxt bazar alətinə “vurulmayın”…Hələ evlənməkdən danışmırıq. Bu,sizə baha başa gələr!

8

P S İ XOANAL İ Z Nə etməməli 41

İn Forex 03 (03) may, 2010

M Ü S A H İ B Ə42

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

- Forex Sizi nəyə görə özünəcəlb edir?

- Dünya iqdisadiyyatı ilə dahadərindən məşğul olmaq imkanıverdiyinə görə.

- Sizcə, başqa bir işlə məşğulolmadan, sırf Forex hesabınadolanmaq mümkündürmü?

- Mümkündür. Düzdür,Foreksdə depozitini itirmək təh-lükəsi həmişə var. Amma hansısabir firmada işləyəndə də vəzifəniziitirmək təhlükəsi daim mövcuddur.

Əgər siz öz işinizi professionalşəkildə bacarmırsınızsa. Peşəkarlarüçün isə təhlükə varsa da, mini-mumdur.

- Bu – yəni ancaq Forexinhesabına dolanmaq,- çox riskliolmaz ki?..

- Risk? Elə bir iş, həyatda elə birməqam yoxdur ki, o, risksiz olsun.Kimsə sabahı dəqiq proqnozlaşdırabilməz.

- Sizcə, niyə treyderlərin çoxu

Forex-də uğur qazana bilmirlər?- Çox təəssüf ki, əksər insanlar

öz nəfslərini cilovlaya bilmirlər.Tamah onlara qalib gəlir. Nəticədəöncə depressiya yaranır, sonra isəbirjaya qarşı aqresiya.

- Ticarət sisteminiz haqqındaməlumat verə bilərsinizmi?Əgər sirr deyilsə...

- Fundamental analizi əsas tu-taraq, dalğa analizi metodunaüstünlük verirəm. Yəni “texnikianaliz” metoduna. Amma heç vaxtunutmaq olmaz ki, biz dünyamaliyyə bazarında işləyirik.Bazarın istiqamətini formalaşdıranisə təbii ki fundamental amillərdir.Buna görə, fundamental analizinönəmini heç vaxt azaltmaq olmaz.

- Sizə sabit qazanmaqsəviyyəsinə çata bilmək üçünneçə ay vaxt lazım olub? Ümu-miyyətlə, bu işi nə qədər müddətərzində öyrənmək lazımdır?

“Sehirli formul nağılda olur”

Çingiz Hacızadə

real bazarda

uğur qazanmağın

fəlsəfəsini açıqlayırBu sayımızda Sizə ölkənin ən uğurlu fərdi treyderlərindən

biri ilə müsahibəni təqdim edirik. Əgər həmsöhbətimizinsteytmentini açıqlamaq mümkün olsa, şübhə yoxdur ki, bu,bütün oxucularımızda xoş heyrət doğura bilərdi. Ammatəəssüf ki, o, bunu istəmir. Eynilə, şəkildə tam görünməkistəmədiyi kimi.

Beləliklə, budəfəki müsahibimizlə tanış olun: ÇingizHacızadə. Ali təhsilli iqtisadçıdır. Təhsilini aspiranturadadavam etdirir. “Birjaların İqtisadiyyatda Transfor-masiyası” adlı elmi işin üzərində çalışır.

...Pula hərislik hissini

özünüzdə boğun. Çünki pul bir

vasitədir, vacib olan sizin doğ-

malarınız və sizi sevən insan-

lardır. Bir sözlə, ən böyük

nemət məhz biz insanlarıq...

8


- Ay? İllər lazımdır bu peşəyəlayiqincə yiyələnmək üçün!

Özünüz baxın: 11 il orta mək-təbdə oxuyuruq, sonra 5 il ali təh-sil alırıq. Hələ bəziləri üçündavamı da gəlir. Nəyin uğrunda?Hansısa şirkətdə işləyərək,müəyyən qədər məvacib almaqüçün.

Ancaq Forex kimi dəryanı birneçə aya öyrənib, tez bir zamandaböyük uğurlar əldə etməkistəyirik... Gerisini özünüzdüşünün, buna nə qədər vaxtlazımdır.

- Belə bir fikir var ki, Forex-dəqazanmaq üçün çox şey bilməyəehtiyac yoxdur, bu, əksinə,adamı dolaşdıra bilər... Həminfikirlə razısınızmı?

- Bilik və savad heç vaxt çoxolmur. Bunların çox olması heçzaman nə həyatda, nə də qlobalmaliyyə bazarında sizi uğursuzluğaapara bilər. Amma bir şərtlə: Siz obiliklərdən düzgün istifadə edib,lazımı qərarları zamanında,emosiyalarınıza qapılmadan ver-məyi bacarmalısınız.

- Xüsusi rəğbət bəslədiyinizanaliz metodu varmı?

- Fundamental xəbərləri üstüntutaraq, trend xətlərinin vasitəsi ilə“Kvant analizi” metodu. Və təbiiki, Elliotun dalğa nəzəriyyəsi.Dalğa analizinin digər təhlilmetodlarının tamamlanmasındaçox dəyərli rolu var, onu danmaqheç cür mümkün deyil.

- Başqalarının siqnallarından,proqnozlarından istifadəedirsinizmi?

- Strategiya və analiz metod-larının üst–üstə düşdüyü hər birkəsin fikirlərinə hörmətlə yanaşır

və əsaslandırılmış proqnozlaradiqqət yetirirəm.

- Sabit qazanmaq səviyyəsinəçıxmaq üçün Sizə hansı maneəniadlamaq lazım gəlib?

- Foreks sürpizlərlə doludur. Bu-rada hər bir uğur

müvəqqəti sayıla bilər.

- Əməliyyat açmazdan qabaqbazarı təxminən nə qədər, necəvə hansı rakurslardan təhliledirsiniz?

- Yuxarıda sadalanmış analizmetodlarını nəzərə alaraq, özqərarımı verirəm. Zaman vacibdeyil, çalışmaq lazımdır ki, qərarəsaslandırılmış olsun.

- Həmişə qazanc gətirən “se-hirli” formulların olduğunainanırsınızmı?

- Biz nağıllarda yaşamırıq ki“sehir” axtaraq. Ancaq səbrə vəmalik olduğuna, həmçinin ol-madıqlarına şükr etmək bacarığınasahibsinizsə, deməli, o “sehirli”dediyiniz formula maliksiniz. Uğursizinlə olacaq. Əks halda, çalışın,özünüzdə bu xüsusiyyətləriyaradın.

- Forex-i lotoreyaya, pokerəbənzədənlərlə razısınızmı? Sizcə,bu biznesi təxminən nəyə oxşat-maq olar?

- Qlobal maliyyə bazarını han-sısa ucuz bir oyun növunəbənzətmə uğursuzluğunbaşlanğıcıdır. Çox təssüf ki, xeyli

insan bunu belə qəbul edir. Yəqinki, bu işin əslində nə qədər mə-suliyyətli olduğunu dərk edəbilmirlər, ona görə.

- Hələ ki sabit qazanabilməyən treyderlərə nə məsləhət

verərdiniz?- Səbrli olmaq lazım, öz strate-

giyanızı qurub, onu heç bir haldapozmamaq şərti ilə irəliləməkgərəkli.

Pula hərislik hissini özünüzdəboğun. Çünki pul bir vasitədir,vacib olan sizin doğmalarınız vəsizi sevən insanlardır. Bir sözlə ənböyük nemət məhz biz insanlarıq.

- Bu biznesdə nəyə nail olmağıplanlaşdırırsınız?

- Bu da bir sənətdir. Daha mə-suliyyətli və qlobal bir sənət.Maraqli və cəlbedici. İxtisasımlabilavasitə bağlı olduğu üçün təbiiki, daim məşğul olaraq, yavaş–yavaş daha böyük zirvələrə addım-lamağı düşünürəm. Gələcəkdə özbiliklərimi həmvətənlərimlə pay-laşıb, onların da uğurlu treyderkimi yetşmələrinə kömək göstər-mək istəyirəm.

M Ü S A H İ B Ə Çingiz Hacızadə 43

8

- Sizə sabit qazanmaq səviyyəsinə çata

bilmək üçün neçə ay vaxt lazım olub?

Ümumiyyətlə, bu işi nə qədər müddət ərzində

öyrənmək lazımdır?

- Ay? İllər lazımdır bu peşəyə layiqincə yiyələn-

mək üçün!

İn Forex 03 (03) may, 2010

ST RATEG İ YA44

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

“80-20” (80-20's) - deytreydinq

məqsədilə istifadə olunan strate-

giyadır. Bu metod “Teylorun

Ticarət Texnikası” adlanan kitab-

dan götürülüb. Teylorun meto-

dunun mahiyyətini qısaca belə

izah etmək olar ki, bazarlar öz

təbii ritmlərilə hərəkət edirlər. Bu

ritmdə istər alış, istərsə də satış

üçün xüsusi günlər var. Sadəcə,

onları fərqləndirməyi bacarmaq

lazımdır.

Bu metodologiyanı Stiv Murun

(Moore Research Center) araşdır-

maları da təsdiqləyir. Stiv günlük

diapazonunun yuxarı 10 faizlik

zonasında bağlanan günlərin statis-

tikasını aparıb və maraqlı bir qa-

nunauyğunluq aşkarlayıb. Bəlli

olub ki, əgər bazar yuxarı (aşağı)

diapazonunun 10 faizlik zonasında

bağlanıbsa, onda 80 faiz ehtimalla

ertəsi gün artım (eniş) hərəkəti

davam edəcək, amma bu zaman

yalnız 50 faiz ehtimalla bazar

həmin diapazonun üstündə (al-

tında) bağlanacaq. Başqa sözlə,

növbəti günün ortasında bazarın

dönüşünü yaxalamaq üçün yaxşı

şans yarana bilər.

Bəs bu dönüş fenomenindən

necə istifadə etmək olar?

Tanınmış treyderlər Larri Kon-

nors və Linda Raşke “Birja sirləri”

adlı kitablarında həmin prinsipə

əsaslanan “80-20” adlanan ticarət

sistemini təsvir edirlər. Bu sistemə

əsasən, əgər bu gün bazar öz gün-

lük diapazonunun aşağı 20 faizlik

zolağında açılıb, yuxarı 20 faizlik

zolağında bağlanırsa, onda sabah

əməliyyat açmaq üçün fürsət

yaranacaq. Strategiya gecə ses-

siyasını nəzərə almır və yalnız

gündüz sessiyası əsasında işləyir.

8

“80-20”

Alış üçün:

1. Dünən bazar günlük diapa-

zonunun yuxarı 20 faizlik zo-

lağında açılmalı və aşağı

20 faizlik zolağında

bağlanmalıdır.

Əgər barların xarici

görünüşü ilə göstərəsi

olsaq, təxminən belə bir

bar formalaşacaq:

2. Bu gün bazar dünənki günün

minimumunu təzələməlidir. Ən

azı 5-15 punkt. Amma bu,

ümumi prinsipdir, dəqiq rəqəm

yoxdur.

3. Bundan sonra dünənki mini-

mumun səviyyəsində alış əmri

yerləşdirmək lazımdır.

4. Əməliyyat açılandan sonra

bugünkü minimumdan aşağıda

“stop-loss” yerləşdirilir. Gəlir

artdıqca, stopu yuxarı çəkmək

lazımdır.

Satış üçün:

1. Dünən bazar günlük diapa-

zonunun aşağı 20 faizlik zo-

lağında açılmalı və

yuxarı 20 faizlik zo-

lağında bağlanmalıdır.

Əgər barların xarici

görünüşü ilə göstərəsi

olsaq, təxminən belə bir

bar formalaşacaq:

2. Bu gün bazar dünənki günün

maksimumunu təzələməlidir.

Ən azı 5-15 punkt. Amma bu,

ümumi prinsipdir, dəqiq rəqəm

yoxdur.

3. Bundan sonra dünənki mak-

simumun səviyyəsində satış

əmri yerləşdirmək lazımdır.

4. Əməliyyat açılandan sonra

bugünkü maksimumdan

yuxarıda “stop-loss” yer-

ləşdirilir. Gəlir artdıqca, stopu

aşağı çəkmək lazımdır.

Beləliklə, əməliyyata giriş qaydaları:


Unutmayın: bu strategiya yalnız deytreydinq üçün yararlıdır.

Gəlin, vəziyyəti daha aydın təsəvvür etmək üçün bir neçə əyani misala diqqət yetirək.

Misal 1. Obliqasiyalar. 15 dəqiqəlik barlar.

1. 1995-ci ilin 26 oktyabrında obliqasiya bazarı öz diapazonunun yuxarı 20 faizlik zolağında açılıb və

aşağı 20 faizlik zolağında bağlanıb.

2. Ertəsi gün qiymət əvvəlki minimumdan azı 5 punkt aşağı enir və geriyə dönür. Alış əməliyyatı açmaq

olar.

ST RATEG İ YA “80 - 20” 45

8 8


Misal 2. Pambıq. 15 dəqiqəlik barlar.

1. 1995-ci ilin 6 oktyabrında Pambıq bazarı öz diapazonunun yuxarı 20 faizlik zonasında açılır və aşağı

20 faizlik zonasında bağlanır.

2. Ertəsi gün bazar əvvəlki minimumdan ən azı 5 punkt aşağı enəndən sonra geriyə dönür. Alış əməliyyatı

açmaq və “stop” əmrini yerləşdirmək üçün çox yaxşı fürsət var. 85.80-də “buy” əməliyyatı açaraq, 85.50-yə

“stop-loss” yerləşdiririk. Bazar 200 punktdan çox yuxarıya qalxır.

Amma unutmayın ki, bu strategiya daha çox skalpinq texnologiyasıdır. Ona görə, burada böyük miqdarda

punktlar qazanmaq heç də həmişə mümkün olmur.

ST RATEG İ YA46 “80 - 20”

8 8


Misal 3. Soya. 15 dəqiqəlik barlar.

1. 1995-ci il noyabrın 9-da Soya bazarı öz diapazonunun yuxarı 20 faizlik zolağında açılır, aşağı 20 faizlik

zolağında isə bağlanır.

2. Növbəti gün qiymət əvvəlki minimumdan azı 5 punkt aşağı enir və geriyə dönür. Bizim 682.00

səviyyəsində yerləşdirdiyimiz order icra olunur. “Stop” əmri 677.00 səviyyəsində yerləşdirilməlidir. Qiymət

bir qədər üfüqi hərəkətdən sonra artmağa başlayır.

ST RATEG İ YA “80 - 20” 47

8 8


Misal 4. Funt/dollar, 1 saatlıq barlar.

1. 2010-cu il martın 5-də funt/dollar öz günlük diapazonunun aşağı 20 faizlik zolağında açılıb, yuxarı 20

faizlik zolağında isə bağlanıb.

2. Növbəti gün qiymət əvvəlki minimumdan azı 5 punkt yuxarı qalxıb və geriyə dönüb. Bizim 1.5165

səviyyəsində yerləşdirdiyimiz satış orderi icra olunub. “Stop” əmri 1.5197 səviyyəsində yerləşdirilməlidir.


8 8


Misal 5. Funt/dollar, 1 saatlıq barlar.

1. 2010-cu il fevralın 15-də funt/dollar öz günlük diapazonunun aşağı 20 faizlik zolağında açılıb, yuxarı

20 faizlik zolağında isə bağlanıb.

2. Növbəti gün qiymət əvvəlki minimumdan azı 5 punkt yuxarı qalxıb və geriyə dönüb. Bizim 1.5795

səviyyəsində yerləşdirdiyimiz satış orderi icra olunub. “Stop” əmri 1.5816 səviyyəsində yerləşdirilməlidir.

ST RATEG İ YA “80 - 20” 49

8 8


Misallardan da göründüyü kimi, “80-

20” strategiyası treyderlərə az risklə əlve-

rişli şəraitdə bazara girmək imkanı yaradır.

Xüsusilə də “stop-loss” əmrini yaxın

məsafədə yerləşdirmək mümkün olur ki,

bu da riskləri minimuma endirir.

Bu, qiymət dalğalanmalarında ticarət

aparmağa imkan yaradan tipik svinq-trey-

dinq sistemidir.

Amma bu sistemə mexaniki əməl et-

məyə çalışmayın. Məqsəd bazarın gücünün

tükəndiyi dönüş anlarını yaxalamaqdır.

Ona görə də, səhv girişlərdən sığortalan-

maq üçün “stop-loss” əmrlərini hər dəfə

yerləşdirmək vacib şərtlərdən biridir.


8

Buradasizin reklam

ola bilər

(012) 436 78 44

İn Forex 03 (03) may, 2010

S EM INAR

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

51

Jurnalımızın əvvəlki sayında məlumat verdi-yimiz kimi, aprelin 22-də “İnforex”inofisində “Maximus” ləqəbilə tanınan treyder

Lətif Baxışovun seminar-məşğələsi keçirilib. O, buşərəfə “İnforex”in təşkil etdiyi “Strategiyaların açıqsınağı” layihəsində real hesabda 300%-lik nəticəgöstərdiyinə görə layiq görülmüşdü. Treyder semi-narda 1 aya balansı necə 300 faiz artırmağın yol-larını açıqlayıb. Biz Lətifdən bəzi suallarımızacavab verməsini xahiş etdik.

- Seminar keçirmək fikri haradan yarandı?

- Mən hələ treyder sənətini təzə-təzə mənim-səyəndə həmişə düşünürdüm ki, bir gün Forexbazarında öz sistemimi yarada bilsəm, onu mütləqhər kəslə bölüşəcəyəm. Çünki vaxtilə özüm də inter-netdə işlək sistemlər axtarmışam, tapmayanda pis ol-muşam. Ona gorə də, sistemimin həqiqətən dəqazanclı olduğunu görəndə bunu başqa treyderlərlədə bölüşməyi qərara aldım.

- Əksər professional treyderlər öz sistemlərini gizli

saxlayırlar. Düşünürlər ki, gəlir gətirən sistemi

açıqlasalar, effekti itə bilər. Bəs siz necə oldu ki, ayda

300 % gəlir verən sistemi açıqlamağı qərara aldınız?

- Əvvəla onu deyim ki, özümü professional treyderhesab etmirəm. Çünki professional treyder olmaqüçün çox bilmək yox, çox işləmək lazımdır. Təcrübəböyük olmalıdır. Bazarın şıltaqlıqları çoxdur. Olabilər ki, bazarın hansısa bir şıltaqlığının qurbanıolum. Ancaq professional treyder davamlı qazan-malıdır.

O ki qaldı sistemim barədə seminar keçiməyə, heçdə bununla sistemin effektinin itəcəyindən qorxmu-ram. Düşünürəm ki, nə qədər populyarlaşsa da, busistem Azərbaycandan kənara çıxmaz.

- Belə semnarları mütəmadi olaraq keçirməyi

düşünürsünüzmü? Yoxsa bir seminarla ki-

fayətlənəcəksiniz?

- Əlbəttə, düşünürəm. Hazırda bazarda daha çoxgəlir gətirən müxtəlif sistemleri araşdırmaqla məşğu-lam. Uğurlu nəticələr əldə edən kimi bunu həmkar-larımla da bölüşmək niyyətindəyəm.

- Sizcə, bu sisteminizlə hər ay eyni nəticə əldə

etmək olar, ya bu, bir dəfə baş verdi?

- Yox, ayda 300% gəlir hər dəfə baş verə bilməz.Ancaq bazarın muəyyən vaxtları olur ki, qiymətlazım olan həddə tez bir zamanda gedib çatır. Bəzənisə bazar yerində donur. Qiymət nə qədər sürətlihərəkət etsə, nəticə də bir o qədər fərqli olar. Ümu-miyyətlə, mən bu sistemi 6 aydır yoxlayıram. 50-300% arası nəticə ilə başa vurmuşam hər ayı.

Onu da əlavə edim ki, “İnforex” mənim strate-giyama uyğun ticarət şərtləri təklif edən yeganəşirkətdir. Çünki “200:1” nisbətində kredit dəstəyi və0.01 lotla ticarət aparmaq imkanı Azərbaycanda yal-nız “Inforex” şirkətinin öz müştərilərinə təqdim et-diyi ticarət platformasına məxsusdur. Bu da mənimüçün, həmçinin bütün yeni başlayan treyderlər üçünolduqca əlverişlidir.

300%-lik cavab

İn Forex 03 (03) may, 2010

30TƏCRÜBƏ52

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Ticarətdə uğursuzluğun əsas

səbəblərindən biri itkiləri qəbul

etməməkdir. Bu səhv, adətən,

əməliyyat açıldıqdan sonra

konkret çıxış nöqtəsinin

yoxluğundan başlayır. Ona görə

də, hər dəfə mütləq özünüzdən

soruşun: “Əgər səhvəmsə,

harada və nə vaxt bazardan çı-

xacağam?”

Siz bir treyder kimi məqsədlərinizi

tam anlayırsınızmı? Ticarət

haradasa qolf oyununa bənzəyir.

Qolfdan həzz alan xeyli oyunçu

var ki, onlar heç vaxt bu işdən pul

qazanmayacaqlar. Bunu özləri də

bilirlər. Qolfdan pul qazanmaq

niyyətində olan çox az oyunçu var

ki, onlar günbəgün səhvlərini

düzəldərək, texnikalarını inkişaf

etdirirlər. Onlar uğur qazanmaq

üçün müəyyən məbləğ ödəməyə

razıdırlar.

Bəs treyderlərdə necədir? Qolf

oyunçularından fərqli olaraq, trey-

derlərin çoxu ticarətdən pul qazan-

maq istəyirlər. Hərçənd, bunu necə

edəcəklərini dəqiq bilmirlər. Onlar

öz səhvlərinin üzərində işləmirlər.

Nəsə asan bir yol axtarırlar. Çox

vaxt açdıqları əməliyyatları da

məntiqi şəkildə əsaslandıra bilmir-

lər.

Bazara qarşı çıxmaq – treyder

üçün intihar deməkdir. Bu tip trey-

derlər, məsələn, artan bazarda

dönüşə ümid edərək, satış əməliy-

yatı açırlar. Sonra isə hər gün

tunelin sonunda işıq görmək

ümidilə gözləyirlər. Yeganə prob-

lem ondan ibarətdir ki, işıq əks

tərəfdə yerləşir.

Eyforiya ilə aparılan ticarətdə heç

bir gəlirin fiksasiyası planı olmur.

Qızğın bir dövr ərzində hər sonrakı

əməliyyat əvvəlkindən daha böyük

olur. Nəticədə bütün əvvəlki gəlir

bazara qoyulur. Sonda treyder

bütün qazancını itirir, hesabı tez-

tez “0-a enir.

Özünüzü tanıyın

Siz niyə ticarət aparırsınız? Bir

treyder kimi məqsədləriniz nədir?

Sizin müsbət cəhətləriniz han-

sılardır? Sizin mənfi cəhətləriniz

hansılardır? Fikirlərinizdə nə qədər

sabitsiniz?

Əgər bu suallardan istənilən birinə

qənaətbəxş cavabınız yoxdursa,

onda bu məsələnin üzərində

işləməyin tam zamanıdır.

Bu sualların “düzgün” cavabı yox-

dur. Düzgün cavab – Sizin

verəcəyiniz cavabdır. Əgər Siz

özünüzə qarşı səmimisinizsə, onda

bazarda acı məyusluğunuz olmaya-

caq.

Bazarı tanıyın

Hər bazar fərdi xüsusiyyətlərə ma-

likdir. Gözlənilməz valotilliyə

gətirib çıxaran vacib xəbərlər də

olur, durğunluq dövrləri də. Ticarət

apardığınız bazarı nə qədər yaxşı

tanıyırsınızsa, bir o qədər çox

üstünlüyə maliksiniz.

Bazarlarda azanlarƏgər onların sırasına qoşulmaq istəmirsinizsə,

bu yazıdakı tövsiyələrə əməl edin

8

Treyder uğur qazanmaq istəyirsə,daim səhvlərinin üzərində işləməlidir

İn Forex 03 (03) may, 2010

30TƏCRÜBƏ

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

53

Stilinizi tanıyın

Siz Mexaniki stildəmi ticarətaparırsınız? Tədqiqata vaxtınızvarmı? İstək, inad və digər bu tipemosiylarınızı idarə etməyibacarırsınızmı?Əgər bu xüsusiyyətlərdən hansın-dasa çatışmazlıqlarınız varsa, olabilsin ki, Siz ticarətə mexanikiyanaşmağı öyrənməlisiniz. Buhalda unutmayın:- Ticarətin mexaniki metodları it-kili əməliyyatı bağlamaqla gəlirliəməliyyatı saxlamaq arasındakompromisdir. - Ticarətin mexaniki metodu ozaman uğurlu ola bilər ki, onaardıcıl surətdə riayət olunsun.

Siz intuitiv treydersinizmi? Buhalda “bazarı hiss edərək” pulqazanmalısınız. Amma əsla unut-mayın:

1. Treyder gördüyü ilə ticarətaparmalıdır, fikirləşdiyi ilə yox.2. Yaxşı ticarət imkanlarını gö-zləmək üçün səbirli olmaqlazımdır. 3. Az gəlir vəd edən əməliyyatlar-dan çəkinməyi bacarmaq gərəkdir.4. Ticarət aparmaq xətrinə ticarətaparmaq olmaz.5. Ticarət vərdişlərini təkmil-ləşdirmək üçün hər gün məşğulolmaq lazımdır.

Uğurlu treyderin əlamətləri:

- Uyğun həcmdə kapital (bunsuz

digərlərinin də əhəmiyyəti yoxdur);- Cəsarət;- Səbir;- Sabitlik;- İntizam.

Uğurlu ticarətin 10 qaydası

1. Ticarət planı olmalıdır

Sizin istənilən vəziyyətdən necəçıxmaqla bağlı qabaqcadancızılmış hərəkət sxeminiz ol-malıdır. Və ona mütləq sadiq qal-

malısınız. Çox vaxt emosiyalarınızSizi ticarət planınızda qeyd olu-nanlara qarşı addımlara təhrik edir.Yalnız əvvəlcədən hazırlanmış for-mula sadiq qalmaqla stress vətamaha qalib gələ bilərsiniz.

2. Əmin deyilsənsə, etmə!

Əgər sizin açıq əməliyyatınız ola-ola özünüzə, haqlı olub-ol-madığınıza əmin deyilsinizsə onubağlayın.

3. Proqnozlarınızın 40%-i düzolduqda belə, gəlir götürməyibacarmalısınız

Spekulyativ ticarətdə hər açılanəməliyyatın düz olacağını göz-ləmək ağılsızlıqdır. Xüsusi ticarətmetodları ilə treyder itkilərini ixti-sar etməli, gəlirlərinin artmasınaimkan verməlidir ki, həttagələcəkdə əməliyyatların yarısın-

dan azı düz olsa belə, gəlir götürəbilsin. Bu nüans növbəti qaydadadaha dəqiq araşdırılıb.

4. İtkiləri azaldın, gəlirin isə art-masına imkan verin

Treyderlərin ümumi səhvi ondan

ibarətdir ki, onlar gəlirləri ixtisaredir, itkilərin isə artmasına yolverirlər. İnsan səhvini etirafedərkən son dərəcə xoşagəlməzhiss keçirir. Ona görə də, treydersona qədər bazarın dönəcəyinə vəözünün haqlı olduğunun üzə çıxa-cağına ümid edərək, itkilərin dahada artmasına imkan verir. Gəliri isədərhal götürmək və bununla haqlıolduğunu sübut etmək istəyir. İn-sanın təbiəti belədir...Köhnə bir deyim var: “Siz xırdaitkiləri götürməklə heç vaxt iflasauğramayacaqsınız”. Eyni zamanda,az gəlirlə razılaşmaq daspekulyasiyalarda pul qazanmaqüçün düzgün psixoloji əhval deyil.Əgər siz əməliyyat açanda düzgünqərar vermisinizsə, bunu tezlikləbiləcəksiniz. Eyni zamanda, səhvetdiyinizi də tezliklə anlaya-caqsınız. Qalır yalnız onu özünəetiraf etmək...

8 8

Əgər axırda başınızı tutmaq

istəmirsinizsə, əvvəldə planınızı tutun

İn Forex 03 (03) may, 2010

30TƏCRÜBƏ54

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Xırda bir itkini qəbul etmək heç də

fikirlərinizdə səhv olduğunuz

demək deyil. Bu, sadəcə, o

deməkdir ki, Siz zamanı düzgün

seçməmisiniz və bazara ikinci dəfə

girmək üçün əlverişli vəziyyəti

gözləməlisiniz. Yadda saxlayın:

istənilən spekulyativ vəziyyətdə

bazar - sonuncu hakimdir. Treyder

bazara onun nə vaxt səhv, nə vaxt

düz olduğunu deməyə imkan ver-

məlidir. Əgər siz gəlir

görürsünüzsə, onun artmasına

imkan verin. Digər tərəfdən, bazar

Sizə səhv etdiyinizi deyirsə,

onunla mübahisə etmək ciddi səhv

olardı.

5. Əgər uduza bilmirsinizsə,

qazana da bilməyəcəksiniz

4-cü qaydada qeyd olunduğu kimi,

ticarətdə itkilər təbi haldır. Əgər

sizin itkiləri qəbul etməyə nə

psixoloji, nə maddi imkanınız yox-

dursa, onda siz uğurlu ticarət apara

bilməzsiniz. Ticarət yalnız əlavə

pullarla aparılmalıdır, gündəlik

xərclər üçün həyati vacib pullarla

yox!

6. Fərqli bazarlara girməyin

Yeni başlayan treyder çoxlu müx-

təlif bazarları eyni dərəcədə təhlil

etmək iqtidarında deyil. Ona görə

də, öz bazarınızı seçin!

7. Həssas bazarda ticarət

aparmayın

Bazarda likvidlik çatışmırsa, orada

istədiyinizə nail olmaq çətin ola-

caq. Belə bazarı vaxtında tərk

etmək məsləhətdir.

8. “Trend – sizin dostunuzdur”

Bazarda kimin – “buğa”ların yoxsa

“ayı”ların ağalıq etdiyini bilmək

treyder üçün həyati vacib

məsələdir. Bunlardan hansı güc-

lüdürsə, ona qarşı çıxmaq ağılsız-

lıq olardı. Amma trendin nə vaxt

zəiflədiyini müəyyən etməyi də

mütləq öyrənmək lazımdır. Bunu

bacaran treyder özünü bazarda

lazım olduğundan artıq qalmaqdan

qoruyacaq və trend dəyişəndə

mövqeyini operativ şəkildə dəyişə

biləcək.

9. “Lap aşağıda” almağa və “lap

yuxarıda” satmağa çalışmayın!

Əgər sehrli güzgünüz, yaxud

mistik qüvvəyə malik hansısa

başqa bir alətiniz yoxdursa, bunu

edə bilməyəcəksiniz. Trend öz təs-

diqini tapana qədər səbr edin.

10. Heç vaxt əməliyyatın əsirinə

çevrilməyin!

Düzdür, itkini qəbul etmək

olduqca çətindir. Amma bu itki-

lərdən asılı vəziyyətə düşmək –

açıq-aşkar mənasızdır. Siz heç bir

halda özünüzə və vəziyyətə

nəzarəti əldən buraxmamalısınız.

Siz əməliyyatı idarə etməlisiniz,

əməliyyat Sizi yox! Sizin məntiqlə

idarə edə biləcəyinizdən böyük

əməliyyata girməyiniz ciddi

səhvdir. Bu, baş verəndə Sizin

fikirləriniz bazardakı vəziyyətdə

yox, əməliyyatı həcmində qala-

caq.

8

Fikriniz əməliyyatın həcminə yox,

bazardakı vəziyyətə yönəlməlidir

:

İn Forex 03 (03) may, 2010

MÜTAL İ Ə Uğurun fəlsəfəsi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

55

İstənilən zənginliyin kökündə ilknövbədə Fikir dayanır.

Napoleon Hill

1. Fikir - əşyadır

Necə etmək olar ki, həyat uğuragedən yolda Sizin yardımçınızolsun?

Hər şeydən əvvəl, Sizin qəti vəaydın Niyyətiniz və həmin Niyyətipula, yaxud hansısa başqa maddinemətə çevirmək üçün şiddətliarzunuz, bir də inadkarlığınız ol-malıdır.

Günlərin birində Edvin S.Barns“Əgər zəngin olmaq istəyirsənsə -düşün” prinsipinin necəişləməsinin şahidi olmuşdu. O,daim Tomas Edisonun tərəfdaşı ol-mağı arzulayırdı. Dəqiqləşdirsək,o, Edisona işləməyi yox, Edisonlaişləməyi istəyirdi. Bunu necəetmək haqqında heç bir fikri yoxidi, amma ən əsası budur ki,Niyyəti var idi.

Barns Edisonu heç tanımırdı,üstəlik, Nyu-Cersiyə gəlmək üçünpulu da yox idi. İnsanların çoxu buvəziyyətdə ruhdan düşərək, özarzusunu bir kənara tullayardı,

amma Barns əksinə - arzusuna çat-maq üçün daha da alışıb-yanırdı.

Günlərin birində o, hər haldagəlib Edisonun laboratoriyasınaçıxır və böyük ixtiraçıya onunlaişləmək niyyətinin olduğunu bəyanedir. Sonralar Edison həmin görüşübelə təsvir edirdi: “O, əsl avarayaoxşayırdı. Amma sifətindəki ifadəşübhəyə yer qoymurdu ki, bu adamdüşündüyü şeyə nail olacaq. Mənəaydın oldu ki, bu şəxs artıq öz şüu-runu əhilləşdirərək, seçdiyi hədəfədoğru yönəldib. Zaman da təs-diqlədi ki, mən yanılmamışam”.

Əlbəttə, həmin birinci görüşBarnsı Edisonun tərəfdaşına çevir-mədi. Amma o, az qazancla olsada, Edisonun yanında işə düzələbildi. Bir neçə aydan sonra zahirənheç nə dəyişməsə də, Barnsın şüu-runda məqsədə doğru xeyli yolgedilmişdi. Psixoloqlar haqlıdırlar:insan nəyəsə qəti olaraq kök-lənəndə, bu, onun zahirigörünüşündə də əksini tapır. Barnsisə Edisonla tərəfdaşlığa tam hazıridi. Və buna nail olacağına birsaniyə belə olsun, zərrəcə şübhəetməmişdi.

Edison özünün SəsyazmaAparatının üzərində işləyəndəticarət agentləri o qədər də

Treyderin ən böyük düşmənlərindən biri də ruh düşgünlüyüdür. Uğur heç vaxtasan və ani qazanılmır, ona gedən yol həmişə çətin və daşlı–kəsəkli olur. Əsas olanbu yolda daim ruh yüksəkliyini qoruyub saxlamaqdır. Amma necə?

Bunun yollarından biri də “Uğurun fəlsəfəsi” silsiləsinə aid edilən ədəbiyyatı mün-təzəm oxumaqdır. Azərbaycan dilində bu cür ədəbiyyatın az olduğunu nəzərə alaraq,“İn Forex” jurnalı Sizə dünyanın ən böyük uğur filosofunun məşhur əsərini ixtisarlarlatəqdim edir.

Napoleon Hill

DÜŞÜN VƏ QAZAN

Napoleon Hill 1883-cü ildəVirciniyada anadan olub. Gənc-liyində jurnalist kimi məşhurlaşıb.25 yaşı olanda müsahibə götürməküçün tanınmış biznesmen, mil-yarder Endryü Karnegi ilə görüşürvə bu görüş onun həyatınıkökündən dəyişir. Karnegi onaböyük bir işi həvalə edir:Amerikanın 500 ən varlı insanı iləgörüşərək, onların necə uğurqazanmalarını öyrənmək, sonra isəUğurun Universal Formulunumüəyyənləşdirmək.Beləliklə, Napoleon Hill uğurunnecə qazanılmasının sirrini bu yoluşəxsən keçən insanlardan öyrən-məyə başlayır. Düz 20 il sonra –1928-c ildə o, uğurun fəlsəfəsihaqqında ilk kitabını dərc etdirir. “Düşün və qazan” (“Think andgrow Rich”) kitabının son ver-siyasını isə Napoleon Hill 1952-ciildə tamamlayıb. Bundan sonra o,öz adını daşıyan Assosiasiyayaradaraq, uğur fəlsəfəsini təbliğetməyə başlayıb.

8


məmnun deyildirlər. Çünki belə biraparatı satmağın mümkünlüyünəinanmırdılar. Amma Barns əksinə,buna inanır, Edisona öz xidmətinitəklif edir, ixtiraçı da razılaşır.Nəticədə Barns aparatı elə tezlikləsatır ki, Edison onunla bütünölkədə öz mallarını satmaqhaqqında müqavilə imzalayır.

Bununla da ən əsas addımatılmış olur: Barns inanır ki, Fikirmaddi dəyərə çevrilə bilər. Əlbəttə,bəzi prinsiplərə əməl olunmaq şər-tilə.

İnsanların məqsədə çatabilməməsinin əsas səbəblərindənbiri budur ki, onlar ilk uğursu-zluqla rastlaşan kimi dərhal ruhdandüşür və fikirlərini dəyişirlər. Bu,ciddi səhvdir.

...Vaxtilə cənab Derbinin babasıqızıl axtarmaq həvəsinə düşmüşdü.O, Qərbə yollanır, özünə sahə alırvə qazmağa başlayır. Bir neçəhəftə sonra zəhməti bəhrə verir:Qızıl filizi tapılır. Amma onunböyük həcmdə çıxarılması üçünəlavə işçi qüvvəsi və alətlər lazımidi. Baba şaxtasını ört-basdıredərək, öz şəhərinə qayıdır, qo-humları, dost-tanışı yığaraq,məsələdən hali edir; onlar pultoplayıb, qayıdır və şaxtanı işlət-məyə başlayırlar. Nümunələrgöstərir ki, doğrudan da, buradazəngin qızıl ehtiyatları olmalıdır.Həqiqətən də, əvvəlcə bir neçəaraba qızıl filizi çıxarılır, ammaqazıntı işləri dərinə endikcə,ümidlər dayazlaşmağa başlayır.Qızıl harasa yoxa çıxır. Nə qədərqazsalar da, heyhat, qızıl tapılmırki, tapılmır.

Nəhayət, qızılaxtaranlar ruhdandüşür və torpağı üzərindəkiavadanlıqlarla birlikdə ucuzqiymətə bir dəllala satırlar. Həmindəllal isə mühəndis dəvət edərək,

sahəni yoxlatdırır və bəlli olur ki...Cənab Derbinin qazdığı yerdəncəmi 3 fut aralıda zəngin qızılyatağı varmış!

Dəllal milyon- çuya çevrilir,amma Derbi də milyonlaradəyəcək bir təcrübə qazanmış olur:Arzu qızıla çevrilə bilər! Əsas ruh-dan düşməməkdir!

Sığorta biznesinə keçən Derbibu prinsipi əsas tutaraq, tezlikləqızılda qazana bilmədiyi bütünpulları orada qazanır.

...Siz uğura qovuşmazdan əvvəlnə qədər uğursuzluq və məğlu-biyyətlə üzləşməlisiniz! Əsas olanbu zaman ruhdan düşəməmək vəNiyyətinə gedən yoldan bir addımda olsun, sapmamaqdır. Bu kitabınmüəllifi Amerikanın 500-dən artıqən uğurlu insanları ilə görüşərəksöhbətləşib. Onların hamısı təs-diqləyirlər ki, böyük uğurlarınıməğlubiyyətlərlə üzləşib, ruhdandüşməyəndən sonra qazanıblar.

Cənab Derbinin babasının fer-masında bir neçə zənci ailəsiişləyirdi. Bir gün o, babasınadəyirmayanda buğda üyütməyəkömək edərkən qapı açılır və zənciişçilərdən birinin balaca qızı içərigirir. Baba onun nə istədiyinisoruşanda qız belə cavab verir:

- Anam dedi ki, Sizdən 50 sentalım. Bu pula onun böyük ehtiyacıvar!..

- Vermirəm! Çıx, get evinizə!- Oldu, cənab.- Qız cavab verir,

amma heç yerə tərpənmir.Babanın başı öz işinə qarışır. Bir

qədər sonra o, başını qaldırıb qızınyerində durduğunu görəndə hirsləqışqırır:

- Nədir? Nə istəyirsən?- Anam dedi ki, Sizdən 50 sent

alım. Bu pula onun böyük ehtiyacıvar!..

- Heç nə verməyəcəyəm!Cəhənnəm ol burdan!

- Oldu, cənab.- deyə qız cavab

verir, amma yenə də heç hara tər-pənmir.

Babanın başı təzədən işinəqarışır. Amma bir qədər vaxtdansonra yenə də görür ki, qız hələ dəolduğu yerdə dayanıb.

- Lənət şeytana! Demədim,cəhənnəm ol! Yoxsa bu dəqiqəpayını alacaqsan!

- Oldu, cənab.Amma qız bu dəfə də yerindən

tərpənmir.Baba kisəni yerə tullayaraq,

qızın üstünə yeriyir. Bu vaxt onunsifətindən zəhrimar yağırdı vəbabasının xasiyyətinin tündlüyünəyaxşı bələd olan cənab Derbininiçinə sancı dolur ki, bu saat kişininəlindən xata çıxacaq. O, acıqla gəlib qıza çatanda uşağınqətiyyətli səsi eşidilir:

- Cənab, mənim anama 50 sentçox vacib lazımdır!

Baba bu səsi eşidəndə sanki yer-inə mıxlanır. Bir dəqiqə matdım-matdım uşağa baxandan sonrayavaş-yavaş əlini cibinə salır və 50sent pul çıxarır... Uşaq isə gözünüelə bu dəqiqə fəth etdiyi insandançəkmədən, yavaş-yavaş pulu alır.

Cənab Derbi bu hadisədən çoxtəsirlənir. O, həyatında ilk dəfə idiki, balaca zənci uşağın ağ adamanecə qalib gəldiyini görürdü.

Nəyin hesabına? Babanın fikrinidəyişən, onu qurddan quzuyadöndərən nə idi? Vəziyyəti hansıqüvvə dəyişdi?

Cənab Derbi bu suallarınüzərində çox düşünmüş və həya-tında ona kömək edən vacibnəticələr çıxarmışdı. Bu nəticələrio, elə həmin hadisənin baş verdiyidəyirmandaca mənə danışmışdı.Mən də Sizə deyəcəyəm. Ktabınnövbəti bölümündə Sizi balacazənci qıza kömək edən qüvvə ilətanışlıq gözləyir.

(Davamı növbəti sayımızda)8

MÜTAL İ Ə56 Uğurun fəlsəfəsi

İn Forex 03 (03) may, 2010

MÜSAB İQƏ Sınaq

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

57

1. Forexdə açıq saxlanılan əməliyyatlarda“svop”un üçqat artımı nə zaman baş verir?

a) Cümədən şənbəyə keçən gecəb) Şənbədən bazara keçən gecəc) Çərşənbədən Cümə axşamına keçən gecəd) Cümə axşamından Cüməyə keçən gecə

2. “Non-farm payrolls” nəyin göstəricisidir?

a) Aqrar sektorda işini itirənlərinb) Kənd təsərrüfatındakı yeni iş yerlərininc) Kənd təsərrüfatı istisna olmaqla yeni iş yerlərinind) Fermerlərin gəlirlərinin

3. Bazarda müntəzəm üfiqi hərəkət daha çox nəzaman müşahidə olunur?

a) Xəbərlər proqnoza uyğun çıxmayanda b) Asiya sessiyası vaxtıc) Hər ayın əvvəlindəd) Böhran vaxtı

4. “Yapon şamları”nın analizinə əsasən, şəkildəhansı fiqur göstərilib?

a) “Rikşa” b) “Budda”c) “Harami” d) “Tatami”

5. Əgər neftin qiyməti qalxırsa, bu zamanKanada dolları böyük ehtimalla, necə hərəkətedəcək?

a) Reaksiya verməyəcək b) Artacaqc) Azalacaq d) Üfiqi hərəkət edəcək

6. Əgər Gbp/Cad krossunda “buy” əməliyyatıaçılıbsa, bunlardan hansı həmin əməliyyatı hedcedəcək?

a) Gbp/Usd sell b) Eur/Cad sellc) Cad/Chf buy d) Gbp/Chf buy

7. Şəkildə hansı qrafik alət göstərilib?

a) Kanal b) Qann şəbəkəsic) Endryüs çəngəli d) Fibonaççi yelpəyi

«İnforex» şirkətinin müştərisi olmayan oxucularımızdan testin bütün suallarına hamıdan qabaqdüzgün cavab göndərən 10 nəfər real hesabla təltif olunacaq. Tələsin!

«İnforex» şirkətinin müştərisi olan oxucularımız isə biliklərini bir daha sınaya bilərlər.

8

Forex-Test

8


8. Avropa Mərkəzi Bankı neçənci ildəyaradılıb?

a) 1869 b) 1945c) 1998 d) 2000

9. İnfliyasiya zamanı faiz dərəcələri adətən:

a) Artırb) Azalırc) Dəyişmird) Onların bir-birilə əlaqəsi yoxdur

10. Əgər eyni vaxtda həm eur/usd, həm dəusd/chf cütlüklərində “buy” əməliyyatı açılıbsa,onda bu vəziyyət necə adlanır?

a) Lok etmək (locking)b) Hedc etmək (hedging)c) Piramidinqd) Carry-trade

11. Bunlardan hansı Fibonaççi nisbəti deyil:

a) 38,2 % b) 50 %c) 61,8 % d) 76,4 %

12. Şəkildə hansı fiqur təsvir olunub:

a) Kanal b) Üçbucaqc) Bayraq d) Kvadrat

13. NYSE nəyin abbreviaturasıdır?

a) Yeni Zelandiya Əmtə Birjasınınb) Nyu-York Fond Birjasınınc) Nyu-York Valyuta Birjasınınd) “Nasdaq”ın Nyu-York şöbəsinin

14. Tutaq ki, gbp/usd 200 punkt, nzd/usd 100punkt artıb. Bu zaman gbp/nzd krossu necəhərəkət edib?

a) Bilmək olmazb) Artıbc) Bunların bir-birinə dəxli yoxdurd) Azalıb

15. Bir valyutanın hərəkətinin digərilə əlaqəliolması necə adlanır?

a) Deflyasiyab) Nominasiyac) Korrellyasiyad) Volyuntarizm

16. Cerald Appel hansı indikatoru yaradıb?

a) Stochasticsb) RSIc) MACDd) Momentum

17. Qiymətin hərəkətini dalğaya ilk dəfə kimbənzədib?

a) Ralf Nelson Elliotb) Çarlz Douc) Tomas de Markd) Uilyam Qann

18. Öz sahibinə zamanı çatanda hansısa aktiviəvvəlcədən razılaşdırılmış qiymətə satmaqhüququ verən opsionlar necə adlanır?

a) Sell-opsion b) Call-opsionc) Buy-opsion d) Put-opsion

8

MÜSAB İQƏ58 Sınaq

8


19. Valyuta cütlüklərində hansı valyutanın bi-rinci, hansının ikinci (məsələn, gbp/usd) yazıl-ması nə ilə bağlıdır?

a) Həmin ölkələrdəki faiz dərəcələri iləb) Tarixi ənənə iləc) Dünya Bankının qərarı ilə d) Təsadüfən belə alınıb

20. “Üçbucaq” fiqurunun əmələ gəlməsiüçün qiymət üçbucağın hansı hissəsinə

daxil olmamalıdır?

a) Belə bir məhdudiyyət yoxdurb) Son ¼-nəc) Son 1/3-nəd) Üçbucağın növündən asılıdır

Sınaq 59

İn Forex 03 (03) may, 2010

KLA S S İ KA60 Kitab rəfi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Cek Şvayger əmindir: məşhurlaşmış treyderlərin uğurlarının əsasında

xüsusi magiya dayanır. “Top-treyderlərlə intervü” kitabında birja

spekulyantları uğura gedən yollarından və gizli sirrlərindən danışırlar.

Bu kitab həmin treyderlərin şəxsi və biznes sirrləri, metodologiyaları və

strateji prinsipləri haqqındadır. Onun hər bir qəhrəmanı özünün uğura

doğru fərdi yolunu keçib. Bu yolda hamı üçün ümumi olan amil isə

tükənməz inam, inad və intellektdir.

Cek Şvager“Bazarın yeni sehirbazları. Amerikanın uğurlu

treyderləri ilə müsahibələr”

Cek Şvager“Fond bazarlarının sehirbazları. Səhm bazarının

aparıcı treyderləri ilə intervülər”

Piter Krass“İnvestisiya müdrikliyi kitabı”

Cek Şvager“Birja sehirbazları. Top-treyderlərlə intervü”

Bu kitabda ABŞ-ın maliyyə bazarında çalışan uğurlu spekulyantların

əhvalatları və söhbətləri cəmlənib. Məşhur treyderlər müəllifə verdikləri

müsahibələrdə məmnuniyyətlə uğurlarının sirlərini açıqlayır, həmçinin

daha uğurlu həmkarlarından öyrəndikləri təcrübəni, faydalı həyat bil-

gilərini bölüşürlər. Bu kitab ABŞ-da əbəs yerə bestseller olmamışdı –

Sizi həm faydalı, həm də çox maraqlı əsər gözləyir.

Bu, Şvaygerin birja “magiyasına” həsr olunmuş trilogiyasının

üçüncü və sonuncu kitabıdır. Müəllif bu dəfə də ən uğurlu treyderlərlə

müsahibələri kitabında cəmləyib. Səhm bazarının tanınmış simaları

zəngin ticarət təcrübələri, inanılmaz karyeraları, maraqlı həyat hadisə-

ləri, son dərəcə heyrətləndirici nəticələrin əldə olunmasının sirləri

haqqında səmimi və maraqlı söhbətlər edirlər. Bu, eyni meydanda

özünü sınamağa hazırlaşanlar üçün nadir informasiyadır.

Bu əsərdə maliyyə dünyasındakı 46 tanınmış şəxsiyyətinin müdrik-

liyi toplanıb. O, maliyyə bazarının iştirakçıları üçün çox qiymətli infor-

masiya mənbəyidir. Cors Sorosun, Benjamin Qremin, Donald Trampın,

Çarlz Dounun və digər məşhurlaşmış spekulyantların təcrübələri, birja

işinin təşəkkülü və inkişafı kimi mövzulardan onların birbaşa iştirakçısı

olmuş şəxslər danışırlar. Həm də elə danışırlar ki, bu kitab təkcə trey-

derlər yox, geniş oxucu kütləsi üçün də son dərəcə maraqlı alınıb.

Documents

"In forex" jurnalinin 3-cu sayi