"In Forex"#22 : Milyardlari kim qazanacaq?

Ticarətdən

Qorxanda

Azərbaycanda ilk və tək!

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011

səh

. 7

Dekabr ayı üçün proqnozlar

Milyardı kim qazanacaq?u,x ao ğ an cy laal rın xo iı ll aa s n er tu !J

Peşəkarınbir günüHesabında

$100000olsaydı...

səh. 23

səh. 26

səh. 36səh. 16

Ekspert rəyləri .............................42Kompleks texanaliz......................44İşimoku analizi.............................48Dalğa analizi................................52

Supermodel Dou-Consu

üstələyir

səh. 9

Gözəllik böyük

qüvvədir!

2012: Avronun sonu?

Nəyə görə məntiq treyderin

zehni üçün buxova çevrilir

səh

. 5

səh

. 30

səh

. 34

“Tanıdığım treyderlərin

10%-i qazanır”


30MÜNDƏR İCAT2

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5-də...................................................The €nd. 2012-ci il avronun sonu olacaqmı?

6-da...................................................Neft İranı gözləyir. 250 dollar/barrel qiyməti

nə qədər realdır?

7-də...................................................Milyardı kim qazanacaq? Frank yeni

sorosların meydana çıxması üçün şərait yaradır

8-də...................................................İntervensiya neçəyədir9-da...................................................Supermodel Dou-Consu üstələyir10-da.................................................Robotların hücumu. Birjalarda alqoritmik

ticarət sürətlə genişlənir

11-13-də............................................Krossların sirrləri. Qazanmağa yardım edən

incəliklər

14-də.................................................Bazarın amansız dərsi. Baha, amma effektiv

16-18-də............................................Sistem+Sən. Treyder sistemin işinə

qarışmalıdırmı?

19-da.................................................Bazara necə aldanmayaq?20-22-də............................................Eybəcər “ikiqat dib”. Məşhur patternin

əkiz qardaşı

23-də.................................................Hesabında $100000 olsaydı...24-26-da............................................“Tanıdığım treyderlərin 10%-i qazanır”.

Treyderlə müsahibə

27-28-də............................................Bədən quruluşunun ticarətə təsiri30-31-də............................................Peşəkarın bir günü32-33-də............................................“Üç toxunuş” sistemi34-35-də............................................Ticarətdən qorxanda. Və ya niyə öz

qərarlarımızı yerinə yetirmirik?

36-37-də............................................“Qara kvadrat”. Bazara təhlükəsiz giriş

38-40-da.............................................Şamları söndürün. “Yapon şamları”nın

effektivliyi statistika güzgüsündə

42-43-də..............................................Son ayın gözləntisi. Dekabr üçün ekspert

proqnozları

44-47-də..............................................Kompleks texanaliz48-51-də..............................................İşimoku sistemi əsasında təhlil52-56-da..............................................Elliot Dalğalarının analizi57-59-da..............................................Varlı kimi düşün. Çünki hər şey

təfəkkürdən başlayır

60-da....................................................Kitab rəfi

Oxuyacaqsınız:

Jurnalı forumda müzakirə et

http://inforex.az/forum_new/viewforum.php?f=23&sid=985eaf393f1d88c8f64b3370a69cca35


REDAKTORDAN Oxucuya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

3


Sizə çox xoşladığım birpritçanı qısaca danış-maq istəyirəm. Gün-

lərin birində şah ona dönükçıxan vəzirini cəzalandırmaqfikrinə düşür. Vəziri bir darağacı və bir qara qapı olan mey-dana gətirirlər. Şah ona seçimetməyi təklif edir: ya darağacını seç, ya da bağlı qaraqapıdan içəri gir! Qara qapınınarxasında nəyin olduğunu heçkim bilmir.

Sizcə, vəzir hansını seçir? Düzdür, asılmağı!Niyə? Ona görə ki, dar ağacını

seçəndə başına nəyin gələcəyiniəvvəlcədən bilirsən. Nə qədərağır olsa belə. Qara qapının oüzündə səni nəyin gözləyəcəyiniisə bilmirsən. Bəlkə də xilasgözləyir? Bəlkə də ölümdəndaha dəhşətli bir şey? Qeyri-müəyyənlikdə həddindən artıqçox variantlar ola bilər (Mövzu-

dan xeyli uzaqlaşmaq olsa da,

deyim ki, ölüm də elə qeyri-

müəyyənliyinə görə qorxulu gəlir

- biz “qara qapı”nın o biri

üzündə nəyin olduğunu bilmirik).Bu sayımızda biz treyderin

bazardan qorxusu mövzusunatoxunmuşuq. İnsanın psixikasıelə qurulub ki, biz qeyri-müəyyən olan hər şeydən qor-xuruq. Qeyri-müəyyən taledən,qeyri-müəyyən sabahdan, qeyri-müəyyən münasibətlərdən,qeyri-müəyyən işdən... İnsan hərşeydə aydınlıq, sabitlik, proq-nozayatımlıq axtarır. Ammabazar belə deyil. Bazarda hətta

ən mükəmməl proqnoza belə,ümid və güman yoxdur. Bazar –nəhəng bağlı qara qapıdır. Bunagörə də insan psixikasının ondanqorxması təbiidir. Çünki şüuru-muz bizim üçün bilinən, aydınolan yerlər, işlər axtarır.

Fəqət bir məsələ var ki,psixikamız onu nəzərə ala bilmir.Bzim psixikamızın yarandığıdövrdə qeyri-müəyyən olmaqtəhlükənin sinonimi idi. Ammamüasir dövrdə belə deyil.Çünki postindustrializmdövründə informasiya əsasaparıcı qüvvəyə çevrilib. İnfor-masiya isə tez-tez dəyişir. Onagörə də, demək olar, hər şeyqeyri-müəyyəndir. Biz özümüzbu reallıqda yaşamağaalışmışıq, psixikamız isə hələadaptasiya olmayıb. Nəticədəbiz bazarın qeyri-müəyyən per-spektivi qarşısında daxili qorxukeçiririk. Hətta riskləri idarəetmək üçün yaxşı işlənmişmetodikalar olsa belə!

...Qayıdım əvvəldəki pritçaya.Həmin qara qapının arxasındaazadlıq var idi. Yəni vəzir onuseçsə, həbsdən qurtulubgedəcəkdi. Amma o, bilinənölümü bilinməyən azadlıqdanüstün tutudu. Necə ki, bir çoxinsanlar yaxşı yaşamağa qeyri-müəyyən cəhd etməkdənsə, bi-linən kasıblığı üstün tuturlar.Siz onlardan olmayın.

Zövqlü və faydalı mütaliələr.

Bağlı qapınınarxası

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri



REK LAM4

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza



AKTUAL Qaynar mövzu

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5

Əli Abasov

Tam qətiyyətlə deyəbilərik ki, hazırdaAvronun taleyi həll olu-

nur. İspan və İtaliya obli-qasiyalarının gəlirliyi 9% kimikritik həddə yaxınlaşıb. Yunanıs-tanın ardınca İtaliyanın borcböhranı gərginləşir. Fransa vəAlmaniya öz aralarında vahidbüdcə müqaviləsi bağlamağahazırlaşırlar. Bəzi xəbərlərdəhətta gizli danışıqların getdiyi dəiddia edilir. Bunun baş verməsiAvrozonanın sonunun çatmasıdemək olacaq.

Bir sıra informasiya mən-bələrinin yaydığı xəbərlərdə deyi-lir ki, artıq Almaniyanın vahidvalyuta zonasını tərk etməsi üçünplan hazırlanıb. Onun hətta müəli-fiin adı da çəkilir: Hamburq Uni-versitetinin professoru HelmutŞmit Dirk Mayer. Almaniyanınardınca Fransa, Niderland və digərölkələrin də avrozonadan çıxa-caqları deyilir. Bu, Avronun rəh-mətə göndərilməsinin ən ucuzssenarisi olsa da, €225-€340 mil-yarda (Almaniyanın ÜDM-nin10-14 faizi) başa gələcək.

Bu əsnada ABŞ prezideti BarakObama bəyan edib ki, Avropaproblemlərini müstəqil şəkildə

həll etməlidir. Avropa lider-lərilə Ağ Evdə görüşü zamanıObama Avropadakı böhranıamerikalı vergiödəyicilərininhesabına həll etməyinmümkün olmayacağını bəyanedib. Bununla da Vaşınqtonyaxasını qitənin problem-lərindən kənara çəkib.

Obamanın iqtisadiməsələlər üzrə yeni təyinolunmuş məsləhətçisi,məşhur alim Nuriel Rubiniisə Avropanın xilası üçün özreseptlərini açıqlayıb. Rubinideyir ki, artıq Yunanıstanınməsələsi aydın olduğundan, hərşey İtaliyanın probleminin necəçözüləcəyindən asıldır. ƏgərRoma üçün 2 trilyon avro tapıl-masa, İtalyanın lirəyə dönməkdənbaşqa çarəsi qalmır. Bu da avrozo-nanın sonu demək olacaq.

Hazırda 2 trilyon dolları tap-maq praktik olaraq mümkündeyil: bu qədər vəsait nə AvropaSabitləşdirmə Fondunda var, nədə Beynəlxalq Valyuta Fondunda.Artıq BVF İtaliyaya rəsmən“Basta!” deyib. Ümid AvropaMərkəzi Bankına qalır. Əgər onuntəzə seçilmiş şefi Mario Draqiİtaliyanın borcunun ödənilməsinəqərar versə, avronu radikal şəkildədevalvasiya gözləyir: bu halda,

Nuriel Rubininin hesablamalarınagörə, vahid valyuta 30-40%qiymətdən düşəcək.

Bu günlərdə Fransanın tanınmışiqtisadçısı, Avropa Yenidənqurmavə İnkişaf Bankının eks rəhbəriJak Attali mətbuata açıqlamasındabildirib ki, avro Yeni İlə sağ çıx-maya bilər. Ya da, Yeni İli dar-madağın olmuş vəziyyətdəqarşılaması mümkündür. Atta-linin bu fikrini Britaniyanınkeçmiş baş naziri Toni Bleyer dəbölüşüb.

İndi bütün gözlər Avropa lider-lərinin dekabrın 9-da keçiriləcəksammitinə dikilib. İsitsna deyil ki,məhz bu görüş avronun taleyinəhəlledici təsir göstərə bilər.


2012: Avronun sonu?

The €nd?



GÜNDƏM6 Ayın mövzusu

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

İranın ətrafındakı vəziyyətgetikcə gərginləşir. İsrailprezidenti Şimon Peres

noyabrda bəyan etdi ki, nə qədərTehran nüvə silahına sahiblən-məyib, iri dövlətlər sanksiya qoy-maqdan real hərəkətlərəkeçməlidirlər. Və bu cür fikir-ləşən, güman ki, təkcə Peresdeyil. Ona görə də, İranın vuru-lacağı ehtimalını artıq çoxlarıciddi qəbul etməyə başlayıblar.

Aydındır ki, belə bir hadisə başverəcəyi təqdirdə neft bazarınaciddi təsir göstərəcək. Bu təsir ilknövbədə hərbi əməliyyatların nə qədər uzanacağından və İranın nədərəcədə müqavimət göstərəcə-yindən, həmçinin bölgənin neft in-frastrukturuna nə qədər ziyandəyəcəyindən asılıdır.

Neft bazarı artıq bu gözləntilərəreaksiya verib və tədrici artım nü-mayiş etdirir. İranın ətrafındagərginliyin artması ilə paralel şə-kildə neftin qiyməti də 16% baha-laşıb. Bu da təəccüblü deyil:Səudiyyə Ərəbistanı və Rusiyadansonra İran dünyada neftin üçüncüən böyük ixracatçısıdır. 2010-cu

ildə ölkə gündə2,6 milyon barrelneft satıb. Onunəsas alıcılarıYaponiya, Çin vəHindistandırlar.Bundan başqa,gündə 15-16 mil-yon barrel neftinkeçdiyi Hörmüzboğazı da İranınnəzarətindədir.Əgər hərbiəməliyyatlarbaşlasa,Tehranın həminboğazı bağlaya-cağı şübhədoğurmur.

Ekspertlərəgörə, bütünbunlarınnəticəsində neftinqiyməti hər barrelinə görə 200dollara qədər qalxa bilər. Əgərhücum baş versə, onun ilk saat-larındaca neft 23 dollar bahalaşa-caq. İranın rəsmiləri isə daha dauzağa gedərək, neftin hər bar-relinin 250 dollara qalxacağınıbəyan edirlər.

Amma İranla müharibə təkcəneftin qiymətinə təsir göstər-məyəcək. Amerika mətbuatıhesablayıb ki, hərbi əməliyyatınilk həftəsi ABŞ-a 1 milyard dol-lara başa gələcək. Bu isə maliyyəbazarlarına təsir göstərməyəbilməz.


Neft İranı gözləyir

Son günlərdə neft 1,9% bahalaşaraq, iki-həftəlik maksimumuna çatıb. Buna həm dədünyanın bir sıra aparıcı mərkəzi banklarınınmaliyyə bazarında gərginliyi azaltmaq haqdarazılaşması səbəb olub. Həmin qurumlarınsırasına Federal Ehtiyatlar Sistemi, KanadaBankı, Yaponiya Mərkəzi Bankı, AvropaMərkəzi Bankı və SNB daxildirlər. Mövcuddollar svoplarının aşağı salınması haqdaqərardan sonra Brend markalı neftin hər bar-

reli 111.50 barrelə çatıb.

Müharibə başlasa, hər barrelin qiyməti 250 dollara qədər qalxa bilər

ABŞ-ın dövlət borcu yeni rekordhəddə çatıb. Amerikanınmaliyyə nazlirliyinin noyabrınsonunda yaydığı açıqlamaya

görə, borcun miqdarı 15 trilyon dolları keçib. Hazırda dövlər borcu üçün rəsmi limit 15 trilyon 194 milyard dollardır.İlin sonuna qədər bu rəqəmə çatılacağı istisna deyil. Bu isə Amerikaiqtisadiyyatının zəifləməsindən xəbər verir. Yada salaq ki, sentyabrda ABŞ-ın dövlət borcu 14,9 trilyon dollar idi.

Yeni antirekord



FÜR SƏT Həssas məqam

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

7

Valyuta bazarının fun-damental təhlili za-manı məzənnələrə tə-

sir göstərən makroiqtisadi amil-ləri hərtərəfli nəzərdən keçirməklazım gəlir. Müxtəlif faktorlarbazara fərqli təsirə malik olurlar.Əksər iqtisadi təqvimlərdə xəbə-rin vaxtı ilə yanaşı, ehtimal olu-nan təsir gücü də göstərilir. Ənvacib xəbərlərin sırasına ÜDM-in həcmi, faiz dərəcələri, ticarətbalansı, işsizliyin səviyyəsi və in-fliyasiya daxildir.

Bundan başqa, beynəlxalqpraktikada eyni vaxtda iki vacibfaktorun valyuta kursuna təsiriniifadə edən indeks də mövcuddur.Söhbət ticarət balansı saldosununÜDM-ə nisbətindən gedir. Bugöstərici həmin ölkənin valyu-tasının gücünü müəyyən etməyəimkan verir.

Göstəricinin yüksək (müsbət)olması ölkəyə xarici kaptalaxınının mövcudluğunu göstərir.Və əksinə: göstəriciin aşağı(mənfi) olması o deməkdir ki,ölkə idxal malları hesabınayaşayır, onların isə qiymətiniödəmək lazım gəlir. Nəticədəxarici valyutaya ehtiyac yaranır.

Birinci halda xarici valyuta çoxolduğundan (təklif yüksəkdir),onun qiyməti düşür, ikinci halda(tələb yüksəkdir) qiyməti qalxır.

Gəlin, ayrı-ayrı ölkələrinsözügedən göstəricisinə nəzərsalaq. Cədvəldə 2010-cu ilə aidrəqəmlər faktdır, 2011-2012-ciillər üçün proqnozlar isə BVF-ninmütəxəssislərinin rəyi əsasındahazırlanıb. Cədvəldə görürük ki,ticarət balansı saldosunun ÜDM-ənisbətinin ən yaxşı göstəricisiİsveçrədədir. Sadəcə, İsveçrə MilliBankının (SNB) frankın kursunuavroya bağlamaq qərarı onunartımına imkan vermir. Əgər gün-lərin birində bu qərar ölkə daxi-lində güclü narazılığa səbəb olarsa(indiki şərt daxilində ixracatçılarınəl-qolu açılsa da, sosial vəziyyətpisləşir) və SNB qərarını ləğvedərsə, onda frank sıçrayışla artabilər. Və Soros kimi spekulyantlaryeni milyardlar qazana bilərlər.

Cədvəldən görürük ki, Rusiyavə Yaponiyada da vəziyyət

yaxşıdır. Avstraliya dollarınınhazırkı zəifliylinin səbəbini isəcədvələ baxanda başa düşməkolar. BVF-nin ekspertlərinin2012-ci ili üçün proqnozlarınainansaq, gələn il “aussi” daha dazəifləməlidir. Buradan belə qə-naətə gəlmək olar ki, uzunmüd-dətli perspektivdə Avstraliyadollarını yena, yaxud dollarlacütlükdə satmaq olar.

Dollara gəlincə, cədvəldəngörürük ki, onunla bağlı nikbingözləntilər var. Ona görə, or-tamüddətli perspektivdə dollarıaud, nzd və cad qarşısında almaqyaxşı taktika kimi görünür.

Britaniyanın vəziyyəti də onadəlalət edir ki, funt göstəricininpis olduğu ölkələrin valyutalarınanisbətdə güclənə bilər.


Milyardı kim qazanacaq?Ortamüddətli fundamental proqnoz

Frankın hazırkı vəziyyəti yeni soroslarınmeydana çıxmasına şərait yaradır



AKTUAL8 Müzakirə mövzusu

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Ueyd Hansen

Bir çox treyderlərdüşünürlər ki, qazancgətirən sistemlər müt-ləq mürəkkəb və qəlizolmalı, çoxlu indika-torların sintezindənyaranmalıdır. Butəsəvvürün reallığaheç bir dəxli yoxdur.Əslində sistemmümkün qədər sadəolmalıdır. Öz ticarə-tinizi mürəkkəbləş-dirməklə siz qazan-cınızı artıra bilməyə-cəksiniz. Hər halda,mənim tanıdığım heçkim bu yolla daha çoxqazanmağa nail ol-mayıb.

Treyderlər düşünür-lər ki, sistemdə qaydavə indikator nə qədərçox olarsa, siqnallarda o qədər dəqiq ola-

caq. Reallıqda isə in-dikatorların və qay-daların bolluğusistemin effektivliyiniyalnız azaldır. Çünkiindikatorlar bir-bir-lərilə mübarizəaparmağa başlayırlar.Bir çox uğursuzluq-ların kökü məhz bu-rada gizlənib. Buyerdə “biri yaxşıdırsa,ikisi əladır” prinsipikeçmir. Əgər elə olsa,3 indikator əsasındaqurulan sistem lapyaxşı, 4 indikatordanibarət sistem əla, 5 in-dikatorlu sistem isəümumiyyətlə, fısqırıqnəticələr verməliydi.Fəqət mən 2 indikatorəsasında qurulan eləsadə sistemlər gör-müşəm ki, 6-7 indika-tordan ibarət sistemlərdən qat-qat yaxşınəticələr verib.

Ona görə də, trey-derlərə məsləhətimbudur: sistemin key-fiyyətini indikatorlarınsayında axtarmayın.Əgər çoxlu adam eynişeyi qışqırırlarsa, bu,hələ o demək deyil ki,onlar haqlıdırlar.


Son vaxtlar İsveçrəMilli Bankı (SNB) ənfəal mərkəzi banklar-dan birinə çevrilib.Sentyabrda o,avro/frank cütlüyüüçün 1,20 minimalsəviyyəsini müəyyənetməklə bazarısilkələdi. Bir gündəfrankın məzənnəsiavroya və dollara nis-bətdə 10% düşdü.

Bu intervensiyanınSNB-yə neçəyə başagəlməsi məlum deyil– qurum informasi-yanı gizli saxlayır.Amma ekspertlərinqeyri-rəsmi dəyər-ləndirmələrinə görə,avqustdan bu yanaİsveçrə Milli Bankıbazara 40 milyardfrank həcmində inter-vensiya edib. Ciddirəqəm olsa da, 2010-cu ilin mayında baştutan 85 milyard fran-klıq inervensiyanınyanında insanıheyrətləndirmir.

Faktlar ona dəlalətedir ki, SNB-ninbazara müdaxilələrihələ davam edəcək.

Bu il bankın balansı68% artıb. HazırdaSNB-nin ehtiyatları305 milyard frankhəcmindədir. Buehtiyatların 55%-iavro, 25%-i isə dol-larda saxlanılır.

Sentyabr ayında bank5.8 milyard frank gəlirəldə edib. Bütün bun-lar ondan xəbər verirki, bank valyutastrategiyasını, o cüm-lədən, intervensiya-ları davam etdirə bilər.

Amma Avropadaböhran dərinləşərsə,bankın hazırkı srate-giyası daha böyük xər-clər tələb edə bilər.Qitədə maliyyə duru-munun yaxşıya doğrugetmədiyini nəzərəalsaq, bu minvallaavro/frank cütlüyünü1.20 ərafında saxla-maq üçün SNB ciddiməbləğ sərf etməliolacaq.

Qəlizlikdənsadəliyə

İntervensiyaneçəyədir?



I NDE X Müqayisə

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

9

Məşhur iqtisadçı,

“Forbes” jurnalının

eksperti Fred Fuld

maraqlı və eyni zamanda qəribə

bir eksperiment aparıb. O,

dünyanın ən bahalı model-

lərindən biri – Braziliya gözəli

Jizel Bundhenin gəlirlərinin

artımnı Dou-Cons indeksi ilə

müqayisə edib. Və məlum olub

ki, modelin indeksi 2007-ci ildən

bəri 25% artıb, Dou-Cons isə 4%

azalıb.

Lap sadə dildə bu, o deməkdirki, Amerikanın 30 ən böyük şirkə-tinin səhmlərinin ümumi artımtempi bir gözəl qızın gəlirlərininartım tempindən geri qalır. Ammaən maraqlısı budur ki, məsələtəkcə gözəllikdə deyil, Jizel Bund-henin gəlirlərnin artmasında onunağlı da az rol oynamayıb. Belə ki,reklam müqaviləsi imzalayarkan,o, “General Motors” və ya“Ford”u təmsil etməyi qərara alsa,xeyli az qazanacaqdı. AmmaVolkswagen-i seçməklə modelçox düzgün gediş edib. Çünkiəvvəlki iki avtomobil şirkətiböhran zamanı özlərini müfliselan edərək, dövlətdən yardım

istəyiblər. Beləliklə, Bundhen

təkcə gözəl yox, həmdə ağıllı olduğunusübut edib. Top-mode-lin bacarıqlı investorkimi qərar verə biləcəyikimin ağlına gələrdi?Amma bu, faktdır.

Bundan başqa, top-modelin“Victoria's Secret” modalar evi iləmünasibətləri də iqtisadçınındiqqətini cəlb edib. 2007-ci ilinmayında Bundhen ona ildə 5 mil-yon dollar qazandıran həminbrendlə müqaviləsini uzatmaya-cağını bəyan edib. Bundan birqədər sonra “Victoria's Secret”insəhmləri 31,5% düşüb. Yənimodel “batan gəmi”ni vaxtındatərk edib.

İqtisadçı qeyd edir ki, əgər JizelBundhen “Apple” ilə müqaviləsiniuzatsa, gəlirləri daha da çox olabilərdi.

Böhranlı 2007-2009-cu illərdə“Jizel” indeksi 15,7% azaldığıhalda, Dou-Cons indeksi 30%enib.2008-ci ilin əvvəlindən mo-delin indeksi 39%, Dou-Cons isə

cəmi 4% artıb. Jizel və Dou in-dekslərinin müqayisəsi cədvəldəgöstərilib.

Bəlkə, bu artım təsadüfidir?Xeyr. Modelin əkiz bacısı vəmeneceri Patrisiya Bundheinindediyinə görə, onlar hər hansı birşirkətlə müqavilə imzalamamış-dan əvvəl onun haqqında mümkünqədər çox informasiya əldə et-məyə çalışırlar. Və şirkətin hazırkıvəziyyətini, perspektivlərini təhliledirlər. Eynilə investor səhmlərinialmağa hazırlaşdığı şirkəti öyrən-dyi kimi.

Qeyd edək ki, hazırda 31 yaşlı

Jizel şou-biznesdə ən varlı qadın-

ların siyahısında 16-cı yeri tutur.

Onun 70 milyon dollardan çox

sərvəti var.


SupermodelDou-Consuüstələyir

Qadın böyük qüvvədir!



TENDENS İ YA10 Robotreydinq

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Son zamanlar dünyada

alqoritmik ticarət (tica-

rət robotları, ekspertlət)

getdikcə daha deniş yayılmaq-

dadır. Belə ticarət zamanı

bazarın izlənməsi və əməliyyat-

ların açılması treyderin əvvəl-

cədən hazırladığı alqoritm

əsasında avtomatik həyata keçi-

rilir. Alqoritmik ticarətin danıl-

maz üstünlüyü budur ki, trey-

derin yorucu “əl əməyi” robotun

üzərinə düşür.

Alqoritmik ticarətin tarixi elə

də böyük deyil: bi metod XXI

əsrin əvvələrində ABŞ-da yayıl-

mağa başlayıb. Amma on il ərzin-

də bu üsulun xeyli tərəfdarı mey-

dana çıxıb. Hazırda inkişaf etmiş

bazarlarda əməliyyatların 50%-

dən çoxunu alqoritmlər həyata

keçirirlər. Məhz alqoritmlərin

ticarətə qoşulmasının nəticəsində

Nyu-York Fond Birjasında

(NYSE) 2005-ci ildən bəri

ticarətin həcmi 164% artıb.

Hazırda Amerika birjalarında

ticarətin ümumi həcminin 54%-i

robotların payına düşür. Avropa

birjalarında bu göstərici bir qədər

aşağıdır: 35%. Bir qədər gecikmiş

olsa da, digər ölkələrdə də ticarət

prosesi sürətlə robotlşmaqdadır.

Rusiyanın MMVB birjasında

2008-ci ildə əməliyyatların 4%-i

alqoritmlərin payına düşürdüsə,

2010-cu ildə 11%-i, 2011-ci ildə

15%-i robotlar tərəfindən həyata

keirilib. RTS birjasında isə robot-

laşma artıq 50%-ə çatıb.

Bazarın monitorinqi baxımın-

dan insan robotlarla müqayisə

oluna bilməz: mexaniki alqoritm-

lər minlərlə dəfə daha sürətli

işləyirlər. Əməliyyatların açılması

və bağlanması da müqayisəolun-

maz dərəcədə sürətli baş verir.

Demək, robotların köməyilə eyni

vaxt ərzində daha çox əməliyyat

açmaq mümkündür.

Düzgün və savadlı tətbiq

edilərsə, alqotreydinqin çox yaxşı

effekt verməsi Amerika birjala-

rında sübuta yetirlib. Misal üçün,

2009-cu ildə robotların gəlirliyi

illik 25-40%-dən 200%-ə qədər

dəyişib. Skalper alqoritmləri bəzi

hallarda qısa vaxt ərzində 1000%-

dən çox gəlirlik nümayiş etdiri-

blər.

Alqoritmlər bir platforada quru-

laraq, müxtəlif bazarları izləyə və

multiəməliyyatlar açmağa qadir-

dirlər. Bu, investorlara çevik sis-

temlər yaratmağa imkan verir.

Belə alqoritmlər korrelyasiya əm-

salını hesablayır və ona uyğun

olaraq, sinxronluğun olduğu bütün

bazarlarda eyni vaxtda gəlir

götürə bilirlər. Məsələn, neft ba-

halaşırsa, robot bütün neft

şirkətlərinin səhmlərini almaqla

gəliri xeyli artıra bilər.


Robotların “hücumu”Birjalarda alqoritmik ticarət sürətlə genişlənir

Müxtəlif bazarlarda alqoritmik ticarətin artım dinamikası



B İ L , E T İncəliklər

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

11

Boris Şlossberq

Dünya valyuta baza-

rının həcmi nə qədər

böyük olsa da, trey-

derlərin az qala 90%-i ancaq

Amerika dolları və onun cütlük-

ləri ilə ticarət aparır. Hər gün

milyonlarla treyder terminalını

açanda ilk növbədə dollarla necə

rəftar edəcəyini düşünür. Bunun

səbəbini anlamaq çətin deyil:

dollar dünya valyutasıdır və

planetdəki əksər resurslar məhz

dollarla qiymətləndirilirlər.

Tutaq ki, Avstraliya neft almaqistəyir. Bunun üçün o, əvvəlcə özmilli valyutasını

dollara dəyişməlidir. Eynifikir Çinə, Hindistana, Yaponiya-ya və digər ölkələrə də aiddir. Onagörə də təəcübblü deyil ki, hər birölkə öz ehtiyatlarının bir qisminidollar şəklində saxlayır. Nəticədə,korporativ və spekulyativsövdələşmələrin əksəriyyəti dol-

larla həyata keçirilmiş olur.

Amma treyderlərin təkcə dol-ların cütlüklərilə işləmələri on-ların imkanlarını məhdudlaşdırır.Əgər fond bazarında 5000-dənçox şirkətin səhmlərinin arasındanseçim etmək olursa, valyutabazarında niyə dolların 7-8 majorcütlüyü ilə kifayətlənməliyik?Ona görə də, kross-kursları heçbir halda diqqətdən kənarda qoy-maq olmaz.

Likvid krosslar

Kross-kursların arasında dahalikvid olanlar bunlardır:

eur/jpy - Dünyanın iki vacibiqtisadi zonasında cərəyan edənhadislələrin təsirilə hərəkətə gəlir;

eur/gbp – Britaniya AvropaBirliyinin üzvü olsa da, valyutazonasına daxil deyil. Ona görə, ikitərəfin fundamental iqtisadivəziyyəti arasındakı fərqlərcütlüyü dalğalandırır;

cad/jpy - Son vaxtlar bukrossda çox aktiv ticarət aparılır.Neftin qiymətinə sıx şəkildəbağlıdır.


Krossların sirrləriDollarsız cütlüklərlə ticarətin hansı incəlikləri var

cad/jpy krossu neftin

qiyməti ilə haradasa 80-90%-lik

korrellyasiya göstərir.

8


İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Kanada – böyük neft ehtiyatlarıolan ölkədir, “qara qızıl” baha-laşanda onun iqtisadiyyatına xeyiredir. Ölkə iqtisadiyyatının 8%-ienergetika sektoru ilə əlaqəlidir,35%-i isə bu və ya digər şəkildəneftin qiymətindən asıldır.Yaponiya isə əksinə, işlətdiyineftin 99.4%-ni idxal edir.Nəticədə cad/jpy krossu neftinqiyməti ilə haradasa 80-90%-likkorrellyasiya göstərir.

gbp/jpy – “carry trade” aparan-lar üçün ən populyar cütlüklərdənbiridir. Carry trade – ölkələrarasındakı faiz dərəcələrinin

fərqindən qazanmağa imkanyaradan taktikadır. Ənənəviolaraq Britaniya Mərkəzi Bankıfaiz dərəcələrini başqalarına nis-bətən yuxarıda saxlamağı üstüntutur. Yaponiyada isə əksinə,adətən çox aşağı faiz dərəcələri

olur. Beləliklə, trey-derlər gbp/jpycütlüyündə yaxşısvopa ümid edə bilir-lər.

eur/chf – Volatil-liyin az olduğu kross-lardan biridir. İsveçrəilə yaxın qonşusuAvropa Birliyinin fun-damental iqtisadi fon-ları arasındakı fərqcütlüyü hərəkətəgətirən əsas qüvvədir.İsveçrə frankıhəmçinin ənənəvi sığınacaq

aktivikimi məşhurdur. İnvestorlar müx-təlif tipli böhranlar zamanı adətənbu valyutaya üz tuturlar. Elədövrlərdə cütlük enişə meyili olur.

Təmiz oyun

Krosslarla ticarət aparmaq ona

görə maraq doğurur ki, bu zamantreyder Amerika dollarınınhərəkətini nəzərə almaya bilər.Tutaq ki, Britaniyada müsbətiqtisadi göstəricilər dərc olunub.Onlar il ərzində funtun yuxarıyahərəkətini təmin edə bilərlər. Buzaman gbp/usd cütlüyündə alışəməliyyatı açan treyder gəlir

götürəcəyinə böyük ümid bağlayabilmir, çünki Amerikadan gələnmüsbət xəbərlər hər şeyi dəyişəbilər. Amerika dünyanın ən böyükiqtisadiyyatı olduğundan, ona aidxəbərlər də təbii ki, bazarda dahaağır çəkiyə malik olacaq. Beləvəziyyətdə gbp/jpy cütlüyündəalış əməliyyatı açan treyderinqazanmaq şansı daha çox olur.

Krosslara təsir

göstərən qüvvələr

Ümumilikdə krosslara üç qüvvətəsir göstərir:

1) Valyutaların aid olduqlarıölkələrin iqtisadi artım templəri;

2) Həmin ölkələrdəki faizdərəcələri;

3) Bu ölkələrdəki iqtisadi (kor-porativ) fəallıq.


Krosslarla ticarət apararkən

treyder Amerika dollarının hərəkətini

nəzərə almaya bilər.

8 8

B İ L , E T12 İncəliklər



Sonuncu amilin bazara qlobaltəsiri az olur, amma gün daxilindəciddi hərəkətlər əmələ gətirə bilər.

Krosslarla ticarət aparan val-yuta treyderləri fond bazarların-dakı vəziyyəti də diqqətlə izləyir-lər. Əgər hansısa Britaniyakonserni Avropanın irişirkətlərindən birini almağa hazır-laşırsa, bu, eur/gbp cütlüyününartmasına səbəb olacaq. Çünkihəmin konsern əvvəlcə avronu al-malıdır. Fəqət bu artım qısamüd-dətli xarakter daşıyacaq. Uzun-müddətli perspektivdə isə cüt-lüyün istiqamətini makroiqtisadigöstəricilər və faiz dərəcələrimüəyyən edəcək.

Təmiz siyasət

Krosslarla ticarətin iki vacibprinsipi var. Birincisi, spred nəqədər böyükdürsə, cütlük o qədərvolatildir. Çünki “carry trade”aparanlar həmin krossa daha çoxüz tuturlar.

İkincisi, krosslar valyutalarınaid olduğu ölkələrdəki siyasi –ic-timai vəziyyətə daha həssas reak-siya verirlər. Siyasi proseslərinnəbzini tutmağı bacaran treyderlərçox vaxt bundan böyük mənfəətgötürə bilirlər.

Məsələn, 2005-ci ilin mayındaAvropa Birliyinin konstitusiyasını

qəbul etmək cəhdinin iflasa uğra-ması avro/funtun kəskin enişinəsəbəb olmuşdu (şəkil 1).

Həmin ilin payızında isə həmAlmaniyada, həm də Yaponiyadaseçkilər keçirilirdi. YaponiyadaKoidzuminin başçılığı ilə Liberal-Demokrat Partiyası qələbə çaldı.Almaniyada isə vəziyyət mürək-kəb idi, xristian-demokrat vəsosial-demokrat partiyaları uzunmüddət koalisiya formalaşdırabilmirdilər. Nəticədə siyasətiizləyən treyderlər avro/yenacütlüyündə yaxşı gəlir götürəbildilər - cütlük 4 günə 300 punktdüşdü (şəkil 2). Yer kürəsinin ikiəks tərəfində olan ölkələrdəkisiyasi proseslər bir qiymətqrafikində bu cür əksini tapdı.

Göründüyü kimi, krosslarlaticarət aparmaq çox maraqlı vəgəlirli ola bilər. Və əgər siz indiyəqədər ancaq dolların cütlükləri iləişləyirdinizsə, boşluğu doldur-mağın vaxtıdır. Yeni yollar sizigözləyir.


Şəkil 2. Almaniya və Yaponiyadakı seçkilərin eur/jpy

krossuna təsiri: cütlük 4 günə 300 punkt düşüb

Şəkil 1. Avropa Birliyinin konstitusiyasını qəbul etmək cəhdinin

iflasa uğraması avro/funtun kəskin enişinə səbəb olub

8

B İ L , E T İncəliklər 13

2005, 29 may. Fransa AB

konstitusiyasının əleyhinə

səs verəndən sonra

EUR/CHF 200 punkt düşür

2005, Sentyabr.

Yaponiya və Almaniyadakı

seçkilərdən sonra

EUR/JPY 4 günə 300

punkt düşür



B A Ş A G Ə L Ə N L Ə R14 Treyder əhvalatları

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Con F. Karter

15il əvvəl mən öz

ticarət gündəliyim-

də belə bir sual

yazmışdım: Niyə fərdi treyderlər

özlərini bu qədər aldadırlar?

Fərdi treyderlər siçovul fer-

masındakı ac pişiyə bənzəyirlər.

Fond menecerlərindən fərqli

olaraq, onlar tam azaddırlar və

istədiklərini edə bilərlər. Bəd-

bəxtlikdən, bu azadlıq fərdi trey-

derlərdə pis vərdişlərin yaran-

masına gətirib çıxarır.

Şəxsən mənim karyeramdahəmin səhvlər ən pis, deyərdim ki,hətta faciəli əməliyyatımın həyatakeçirilməsinə səbəb olmuşdu. Oəməliyyatdan sonra mən az qaladəli olacaqdım. Amma xoşbəxt-likdən, dəli olmaq yerinə ticarətəbaxışlarımı dəyişə bildim. Məhzhəmin pis əməliyyat mənimticarətə yanaşmamı elə dəyişdi ki,sonradan ardıcıl uğur qazanmağavə sabit şəkildə gəlir götürməyəbaşladım.

90-cı illərin əvvələrində bizyeni evə köçməli idik. Həmin vaxtmənim ticarət hesabımda 150000dollar var idi. Mən hesabdan30000 dollar çıxararaq, evin pu-lunu ödəməyi düşünürdüm.Amma sonra fikrim dəyişdi: niyə

də bir neçə iri əməliyyat açaraq,əlavə 30000 dollar qazanmayım?Onda hesabımdakı 150000 dollarda toxunulmaz qalar. Bax, bu fikirbeynimə dolandan sonra mənkofeinə “oturdum” və gecə-gün-düz qrafikləri analiz etməyəbaşladım. Nə qədər çox analizedirdimsə, bir o qədər möhkəməmin olurdum ki, əsas fond in-deks ləri artıq güclü dəstək səvi-yyəsinə çatıb və səhər onlarıalmaq olar. Elə də etdim. Əvvəlcə100 opsionluq order yerləşdirdim.Ertəsi gün bazar bir qədər qalxdıvə mən tamahıma güc gələ bilmə-yərək, daha 100 opsionluq əməliy-yat açdım. Artıq 80000 dollarlıqəməliyyatla bazarda idim. Məndüşünürdüm ki, qiymət cəmi birqədər qalxsa, əməliyyatı bağlayavə yeni evin pulunu çıxarabilərəm! Bundan sonra mənimdahiliyimə Eynşteynin özü beləqibtə etməlidir!

Növbəti gün bazarda qəribəhadisələr baş verdi. Əvvəlcəqiymət bir qədər qalxdı. Ammasonra 4 gün ərzində sürətlə endi!Məh hər gün ümid edirdim ki,vəssalam, artıq enişin son tikinigörürəm və bundan sonra qiymətqalxmalıdır. Amma belə olmadı...Dördüncü gün hesabımda qalanmiskin 15000 dollarla bazardançıxdım. Bu, faciə idi!.. Cəmi 4günə 135000 dolları havaya sovu-rmuşdum... Yazının əvvəlindədediyim kimi, ağlımı itirməkdərəcəsinə çatmışdım. Həminhadisədən sonra 6 ay ticarət

aparmadım. Evin pulunu isəbankdan götürdüyüm kreditləödədim. Düşdüyüm uğursuzluğuyaxınlarıma danışa bilmədiyim-dən, stressin öhdəsindən gəlməkikiqat çətin idi.

Yarım ildən sonra tədricənözümə gəlməyə başladım. Uğur-suzluğumun səbəblərini araşdır-mağa girişdim. Ticarət intizamıhaqqında kitablar oxudum. Başadüşdüm ki, bazarda əsas məsələpul qazanmaq deyil, qazandığınısaxlamaqdır. Peşəkarlar üçün –yəni mən treydinqlə dolananlarınəzərdə tuturam,- əsas məsələməhz budur: qazandığını qoruyubsaxlamaq. Mən öz təcrübəmləəmin olmuşam ki, ancaq qazan-maq məqsədilə ticarət aparmaqgec-tez faciə ilə nəticələnəcək.Hətta mənim bu yazıda təsvir et-diyim əməliyyat yaxşı qurtarsaydıda, xeyri yoxdur, gec-tez mən hərşeyi itirəcəkdim. Çünki ancaqqazanmaq üçün ticarət aparırdım,qazandığımı necə saxlamaqhaqqında isə düşünmürdüm.

Bunu dərk edəndən sonramənim ticarət vərdişlərim dəyişdi.Anladım ki, ticarət - bir əməliy-yatın yox, əməliyyatlar silsiləsininümumi nəticəsidir. Bunu dərkedəndən sonra ayrı-ayrı əməliy-yatlardan dördəlli yapışmağı tər-gitdim. İndi mən 15 ildir ki, uğur-lu ticarət aparıram. Əlbəttə, heç dəhər əməliyyatım uğurlu olmur,amma ümimi nəticələr treydinqlədolanmağıma imkan verir.


Bazarın amansız dərsi



REK LAM

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

15




S İMB İOZ16 İnsan amili

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Ueyd Hansen

Ticarət dünyasında iki

əsas qayda var: 1)

Trend – sənin dostun-

dur və 2) Ziyanı tez götür, gəliri

gec. Bu postulatlar kifayət qədər

müdrik fikirlərdir. Elə isə niyə də

onlara əməl etməyək? Treyder

həyatınızın gərginliyini azaldın

və qaydalar üzrə ticarət aparın.

Amma bir problem var ki, əksər

hallarda həmin qaydalar heç də

ancaq xeyir gətirmirlər.

Bazarı hərəkətə gətirən qlobalqüvvələrin təsiri nəticəsindəForexdə tez-tez uzunmüddətlitrendlər formalaşır. Hər zaman ənazı 5-6 cütlükdə belə trendlər tap-maq mümkündür. Makroiqtisadiamillər, faiz dərəcələri və s. uzun-müddətli planda qiymətlərə is-tiqamət verir.

Misalüçün, əgər Britaniyada faizdərəcələri yuxarı, Yapanoyada

aşağıdırsa, aydın məsələdir ki,gbp/jpy

cütlüyü uzunmüd-dətli, sabit artım trendində olacaq.Çünki bu halda investorlarYaponiyada kredit götürərək, ona

Britaniya aktivlərini ala bilirlər.2000-2007-ci illərdə biz məhzbelə bir trend müşahidə etmişdik(şəkil 1).

Bəs belə trendləri necə yaxala-maq olar? Mən sizi sadə birticarət metodu ilə tanış etməkistəyirəm. Bu metod sizin gündəbir neçə dəqiqə sərf etməklə, əsastrendin istiqamətini tutmağınızayardım edəcək.


Sistem+Sən

Treyder sistemin işinə qarışmalıdırmı?

Hər şeyi indikatorların öhdəsinə buraxmaq olmaz!

Şəkil 1. Gbp/usd cütlüyünün 7 illik artımı faiz dərəcələrindəki fərqlərdən irəli gəlirdi

Hər zaman ən azı 5-6 cütlükdə

trendlər tapmaq mümkündür

8



Metod bazara giriş üçün dəqiqvə birmənalı qiymətlər göstərir,çıxış məsələsini isə treyderin öz“yaradıcılığının” öhdəsinə buraxır.Niyə belədir? Ona görə ki, bazardaim dəyişir. “Sehirli” sistem ax-taranlar bunu unutduqlarından,eyni səhvə yol verməkdə davamedirlər. Heç bir sistem daimgəlirlə işləyə bilməz. Siz davamlışəkildə ona korrektələr etməli-siniz. Qoy, nə vaxt almaq, nə vaxtsatmaq lazım gəldiyini sistemdesin, amma

elə qərarlar var ki,onları mütləqözünüz qəbul et-məlisiniz.

Əlbəttə, kimsədeyə bilər ki, buyanaşma düz deyil.Amma mənəminəm ki, bazarda heç nə insanıtam əvəz edə bilməz. Bunu öztəcrübəmdən bilirəm. Bir dəfəmənim sistemim giriş istiqamə-tində haradasa 470 punkt hərəkətedəndən

sonra, teyk-profitə cəmi 3 punktqalmış, qiymət geriyə döndü. Mənsistemə tam əməl etmək lazımgəldiyini düşünərək, əməliyyatıbağlamadım. Nəticədə sistemqazandığının böyük hissəsini –haradasa 400 punktu bazara geriverəndən sonra əməliyyat bağ-landı. Bu hadisə mənə çox güclütəsir etdi: əgər 470 punkt götürəbilərdimsə, mən niyə 70 punktlabazardan çıxmalıyam?

Bu hadisədən sonra mən sis-temin işinə korrektələr etmək

hüququnu özümə “qaytardım”.İndi mənim üçün “sistem” yox,“dinamik sistem” anlayışı var.Bu, o deməkdir ki, bazara girən-dən sonra mən, əgər vəziyyət də-yişərsə, teyk-profit və stop-lossəmrlərini tənzimləyə bilərəm. Bu,qazandığım gəliri təkrar bazaraverməmək üçün lazımdır.

Indi isə, gəlin sizin tətbiq edəbiləcəyiniz dinamik sistem modeliilə yaxından tanış olaq. Sistemsadə alətlərdən ibarətdir: DəyişənOrta Göstərici (EMA), MACD,stop-loss. Trend istiqamətindəuğurlu əməliyyatlar açmaq üçünbu üçü bizə bəs edəcək.

Alış qaydası: Əgər MACD “0”xəttini aşağıdan yuxarıya doğrukəsirsə və bu zaman EMA dayuxarıya yönəlibsə (ya da üfiqivəziyyətdədirsə), biz alış siqnalıəldə edirik.


Şəkil 2. Giriş və çıxış siqnalları

Qoy, nə vaxt almaq, nə vaxt satmaq

lazım gəldiyini sistem desin, amma elə

qərarlar var ki, onları mütləq özünüz

qəbul etməlisiniz.

8 8

S İMB İOZ İnsan amili 17



Satış qaydası: Əgər MACD “0”xəttini yuxarıdan aşağıya doğrukəsirsə və bu zaman EMA daaşağıya yönəlibsə (ya da üfiqivəziyyətdədirsə), biz satış siqnalıəldə edirik.

Hər iki halda MACD “0” xət-tini əks istiqamətində kəsəndə,yaxud stop-loss işə düşəndəbazardan çıxırıq.

EMA xətti qısamüddətli ol-malıdır ki, bazardakı dəyişikliyəçevik reaksiya verə bilsin. Misalüçün, 5 periodlu EMA işimizəyaraya bilər. Günlük qrafikdəticarət aparanda 5 periodlu EMAkeçən həftənin istiqamətini əks et-dirir.

MACD-a gəlincə, 8-17-9 peri-odları ilə başlamaq olar. O, bizivaxtsız giriş və çıxışlardan qoru-yacaq.

Bu qaydalara uyğun olaraq girişvə çıxış siqnalları şəkil 2-də

göstərilib.

Bizim stop-loss isə, belə deyək,“ikiqat stop” olacaq. O, həmMACD-ın sıfır xəttini kəsməsi,həm də sizin seçdiyiniz hər hansı

səviyyə əsasında qoyulacaq. Bizona görə belə edirik ki, bazardavəziyyət qəfil dəyişəndə MACDona reaksiya verənə qədər gəliri-mizin bir hissəsini itirməyək.

Misal üçün şəkil 3-ə baxın.MACD-ın siq-nalı əsasındabazardan çıxan-da biz gəlirim-izin xeylihissəsini geriyə -bazara verməlioluruq. Halbuki,EMA-nın dönü-şü əsasındaçıxanda bizədaha çox xeyirqalır. Əlbəttə,qabaqlayıcıçıxışın məhz MAəsasında olmasıvacib deyil. Bizöz düşüncəmizə

uyğun olaraq, başqa faktlarəsasında da belə qərarlar verəbilərik. Tutaq ki, hansısa vacibfundamental xəbərin bazarı geriyəitələyəcəyini düşünsək, indika-torun siqnalını gözləmədənəməliyyatı bağlamaq olar. Vəyaxud, vacib səviyyə kəsilərsə, in-dikatorun siqnalını gözləmədənbazardan çıxa bilərik. Bu haldagəlirimzin daha çox hissəsini qo-rumuş olacağıq.

Bu sadə sistemi real bazardatətbiq edəndə mən 4 aya 506punkt gəlir götürmüşəm. Subyek-tivlik amilinin mövcudluğununəzərə alsaq, daha çox və ya dahaaz götürmək də mümkün idi. Bu,onu göstərir ki, sistemli iş zamanısubyektivlikdən qorxmaq lazımdeyil. Çünki sizin təcrübənizi vəbazarı duymaq qabiliyyətinizi heçbir cansız alət əvəz edə bilməz.


Şəkil 3. İki çıxış nöqtəsinin müqayisəsi

8

S İMB İOZ18 İnsan amili



KLA S S İ KA Oxu zalı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

19

Məzahim Məmmədov

Bilirik ki, insan ünsiyyətinin3 əsas prinsipi var:

Prinsip 1: Eşitdiklərimizin90%-i yalandırİnsan beynində baş verənləri

sözlərlə ifadə etmək olmur. Fikirvə hisslər istəyimizlə, qorxuları-mızla və gözləntilərimizlə dəyişir.Elə hesab edək ki, mən sizinmüdirinizəm və mənim şirkətimdəişinizin necə olması ilə maraqlanı-ram. Sizin isə məndən və şirkət-dən xoşunuz gəlmir və ancaqmaddi durumunuza görə buradaişləyirsiniz. Fəqət bu situasiyadasiz heç vaxt “Boss, mən sizə vəşirkətinizə nifrət edirəm”deməzsiniz. Biz şəraitdən asılıolaraq bir-birimizə ünvanladığı-mız ismarıcların quruluşunu dəy-işirik.

Prinsip 2: Siz bütün kanallarüzrə yalan deyə bilməzsinizAdətən biz iki əlaqə kanalı va-

sitəsilə ünsiyyət yaradırıq: işıq vəsəs dalğaları. Əgər mən sizinləeyni otaqdayamsa, o zaman sizməni yaxşı görə və eşidə biləcək-siniz. Ünsiyyəti öyrənən alimlər,

daha beş əsas və iki əlavə daxilikanalları kəşf ediblər. Poliqraf-yalan detektoru, ünsiyyətlə əlaqəliüç kanalın yoxlanışına əsaslanıb.Yalan detektorundan alınmışnəticələrdə çox vaxt səhvlər oldu-ğuna görə, o, məhkəmədə sübutkimi istifadə oluna bilməz. Poliq-raf 9 kanalın hamısını izləyəbilmir. Ən yaxşı detektor insanınözüdür. Adətən biz bunu “intu-isiya” adlandırırıq. Əgər mənyalan desəm, çiynimin azacıq tər-pənməsi, ayaqlarımın hərəkətiməni satacaq. Mən yüngülcə tər-ləyə bilərəm, dilim topuq vurabilər. Bu və digər əlamətlərmənim yalan deməyimigöstərəcək. Başqa sözlə desək,bizim hərəkətlərimiz söylədik-lərimizdən daha səmimidir.

Prinsip 3: İnsanlar ancaqözlərindən danışmağaqadirdilərƏgər mən “Otaqda istidir”,-

deyirəmsə, bu zaman otağın mühi-tini təyin eləmirəm. Mən öz əsəbsistemimin hazırkı durumunusöyləyirəm. Əgər mən desəm ki,“O, çox qəşəng qızdır”, mən yenədə özümün gözəllik standartlarımıbildirəcəyəm. Bu, o demək deyilki, həmin qız həqiqətən dəgözəldir.

İnsan ünsiyyətinin prinsipləri və bazar

Bazar da insan ünsiyyətininprinsiplərinə riayət edir. Bazarminlərlə insanın birləşdiyi yerdir.Gəlin, bu prinsiplərə başqatərəfdən bir daha baxaq.

1. Bazar haqqında eşitdiklərim-izin 90%-i yalandır. Növbəti dəfəsiz iqtisadi xəbərləri izləyəndəbilin ki, onları yazanlara vədeyənlərə bu işlərinə görə pulverirlər. Onlar əslində bazardanəyin baş verdiyini bilmirlər.

2. Bazar özü-özlüyündə yalandeyə bilməz. Obliqasiyalarınqiyməti ona görə qalxır ki,alıcıların təzyiqi satanların təzyiq-indən daha çox idi. Desək ki, bu,texniki sıçrayış idi, düzgün olmaz.Adətən biz bazarda iki infor-masiya kanalını izləyirik: qiymətvə həcm. Amma insanda olduğukimi, burda da bir neçə kanal var.Fraktal analizin istifadəsinəticəsində bütün beş kanal işədüşür.

3. Bazar ancaq özü haqqındadanışa bilər. Bazarın dili isəqiymətin minimal dəyişməsidir.Qiymətin minimal dəyişməsi (tik)bazarın özünü necə hiss etməsinibizə həmişə bildirəcək.

Sonda belə bir nəticəyə gəlməkolar: “Sözləri yox, musiqini din-ləyin”. Musiqi real bazardır.


Bazara necəaldanmayaq?

İnsan eyni vaxtda bütün kanallarla yalan deyə bilməz. Bazar da həmçinin



TE XANAL İ Z20 Pattern

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Tomas Bulkovski

Bir neçə il əvvəl mən“ikiqat dib” model-lərini tədqiq edəndə

belə bir maraqlı effekt gör-müşdüm: “dib”lərin arasındaqiymət fərqi olanda pattern dahayaxşı işləyir. Bu zaman“dib”lərin arasındakı qiymətfərqi 0-5 % arasında dəyişə bilər.Elə isə, sual yaranır: bəs qiymətfərqi 5-15 % arasında olarsanecə? Onda pattern daha yaxşı,yoxsa pis işləyəcək? Bu sualıncavabı məni yeni patternin tapıl-masına gətirib çıxardı ki, onu da“Eybəcər İkiqat Dib” (UglyDouble Bottom - UDB) ad-landırdım.

Şəkil 1-də “Eybəcər İkiqatDib” patterninə misal göstərilib.Qiymət mart zirvəsindən (“1”nöqtəsi) kəskin bucaq altındaenib. Sonra (“2” nöqtəsində) enişbucağı daha da kəskinləşib və “3”nöqtəsində birinci dib yaranıb.Daha sonra korreksiya baş verib(“5” nöqtəsi), ardınca əvvəlkiminimum test olunub (“4”nöqtəsi). Fəqət “4” nöqtəsindəqiymət əvvəlki minimumdan

təxminən 5 % yuxarıda dayanıb.Qiymət iki minimumun arasındakızirvəni keçəndə alış siqnalı veri-lib.

Enişlərin təhlili

Mən bu patternləri toplayıb,təhlil edib, kataloqlaşdırmağaxeyli vaxt sərf etmişəm. Və buzaman eniş hərəkətinin xüsusiy-yəti də aşkara çıxıb. Əvvəlcəqiymət yeni minimumlar yarada-yarada gedir (şəkil 2-də “1”, “2”,“3”, “4” nöqtələri). Amma qiymət“5” nöqtəsinə çatanda vəziyyətdəyişir. “5” nöqtəsi kiçik mini-mum olsa da, əvvəlki, “4” nöqtə-sindəki minimuma çata bilməyib.Bu, trendin dəyişməsinə dair ilkişarələrdəndir. Qiymət “6” nöqtə-sindən də yuxarıya qalxanda trenddəyişir. “5” nöqtəsi “4” nöqtəsin-dən 5%-dən daha çox yuxarıdadır.Demək, “Eybəcər İkiqat Dib”

modeli yaranıb. Əvvəlki trendbərpa olunana qədər bazar 11 %qalxıb.

Bəs sonra nə baş verir? Qrafikəbaxaq: “4” və “А” nöqtələrininəmələ gətirdiyi fiqura “Eybəcərİkiqat Dib” deyə bilərikmi? Xeyr.Ona görə ki, patternin təsdiqlən-məsi üçün qiymət iki dibin arasın-dakı aralıq zirvəyə (“B”nöqtəsinə) çatmalı idi, lakin bu,baş verməyib. Ona görə də, “4”və “А” nöqtələri adi minimum-lardırlar və heç bir pattern əmələgətirmirlər.

Daha sonra qiymət eniş hərəkə-tini davam etdirib, yenə də bir-birindən aşağıda yerləşən mini-mumlar əmələ gətirə-gətirə “7”nöqtəsinə qədər düşüb. Burada“7” və “8” nöqtələri “Eybəcərİkiqat Dib” patterni əmələ gəti-riblər.


Eybəcər İkiqat DibMəşhur patternin əkiz qardaşı da var:

Şəkil 1. Eybəcər ikiqat dib

8



Çünki “8” nöqtəsi “7” nöqtəsin-dən 5% yuxarıdır və aralıq zir-vənin ( “9” nöqtəsinin) keçilməsipatterni təsdiqləyir. Bu dəfə pat-tern əsas trendin dönüşü barədəsiqnal verib.

Statistika nə deyir

“Eybəcər İkiqat Dib” patterniilə qrafiklərdə tanış olandan sonra,gəlin onu adi “ikiqat dib” modeliilə müqayisə edək. Cədvəl 1-də

statistik məlumatlar əks olunub.Həmin məlumatları toplamaqüçün mən 1991-2004-cü illəriəhatə edən xeyli qrafiki nəzərdənkeçirmişəm. Ümumilikdə 461qrafikdə 1452 adi “ikiqat dib” pat-terni qeydə alınıb.

“Eybəcər İkiqat Dib” patterniniisə nisbətən kiçik bazada axtar-mışam: 100 qrafikdə 562 beləmodel tapılıb. Bu, o deməkdir ki,“Eybəcər İkiqat Dib”lə biz dahatez-tez rastlaşırıq, nəinki adi“ikiqat dib” ilə.

Hər iki patterndə siqnal xətti

keçiləndən sonra orta artımgöstəricisi təxminən eynidir: 33.7%.

Patternin reallaşmaması faizi“Eybəcər İkiqat Dib” üçün dahayüksəkdir. “Reallaşmamaq”deyəndə mən qiymətin siqnal xət-tini keçəndən sonra 5%-dən çoxarta bilməməsini və eniş trendininbərpasını nəzərdə tuturam.

Pattern necə işləyir

“Eybəcər İkiqat Dib” patterninecə işləyir? Bütün patternlərüçün ümumi olan göstərici onlarınhündürlüyüdür. Belə ki, hündürpatternlər yastılara nisbətən dahayaxşı işləyirlər. Qeyd edək ki, buqayda təkcə “Eybəcər İkiqatDib”lərə yox, sizə bəlli olan bütündigər fiqurlara da aiddir.

Hündür patternlər üçün gəlirgöstəricisi təxminən 36%, yastıpatternlər üçün isə 32% olub.“Patternin hündürlüyü” deyəndəmən ən aşağı dibdən aralıq zirvə-yə qədərki məsafəni nəzərdə tutu-ram.

Patternlərin orta davamiyyətiisə 17 günə bərabərdir. Hündür-lüklə eni birləşdirəndə bəlli olurki, hündür və ensiz patternlər dahayaxşı işləyirlər. Qiymət bu pat-ternləri tərk edəndən sonra orta-lama 38% qalxır. Əgər patternsiqnal verən gün “gap” yaranırsa,artım 39%-ə də çata bilər. Həm-çinin həcmin böyük olması və art-ması da patternin xeyrinə işləyənamildir.

59% hallarda qiymət patterndənçıxıb yuxarıya sıçrayış edəndənsonra yenidən geriyə qayıdaraq,siqnal səviyyəsini test edib. Beləhallarda qiymət əvvəlcə ortalama33% yuxarıya qalxıb. Şəkil 4-dəbiz belə vəziyyətə misal görürük.


Şəkil 2.

Cədvəl 1 8

8

TEXANAL İ Z Pattern 21



Qiymətin artım potensialınıproqnozlaşdırmaq üçün biz klas-sik qaydalardan istifadə edə bilə-rik. Misal üçün, şəkil 4-də ənaşağı dib “А” nöqtəsidir (15.81).Patternin zirvəzi “С” nöqtəsində(17.70) yerləşir. Onun hündürlüyü1.89 punkta bərabərdir. Bugöstəricini yarılma səviyyəsinə(17.70) əlavə edir və oriyentiralırıq: 19.59. Sübut olunub ki,76% hallarda qiymət bu cürhesablanmış hədəflərə çatır.

Qayıdaq lap əvvəldəki suala:bəs diblərin arasındakı fərq 5%-dən çox olanda nə baş verir?

Statistika göstərir ki, belə hal-larda qiymət siqnal xəttinikeçəndən sonra təxminən 39%artır.

“Eybəcər” ticarət

“Eybəcər İkiqat Dib” patterniilə necə ticarət aparmaq olar?Əvvəla, patterni düzgün identi-fikasiya etdiyinizə əmin olun.

Diqqət yetirin ki, ikinci dib birin-cidən azı 5% yuxarı olmalıdır.Gözəyarı ölçməyin, kalkulyator-dan istifadə edin.

Sonra patternin təsdiqlənməsinigözləyin. Bu, o deməkdir ki, qiy-mət iki dibin arasındakı zirvədənyuxarıda bağlanmalıdır. Şəkil 4-dəbu, “C” nöqtəsidir. Əgər patterntəsdiqlənməsə, qiymət eniş trend-inə davam edəcək.

Bundan başqa, qiymətin pat-ternə qədərki hərəkəti kəskin eniş

trendi olmalıdır. Yaxşı olar ki, butrend 60 dərəcə, ya da daha yuxarıbucaq altında olsun. Həmin bucaqşəkil 4-dəki yaşıl xəttin mailliyideməkdir.

Adətən ilk dibin yaranması iləpatternin alış siqnalı verməsininarasında təxminən 7 gün vaxtkeçir. Vəziyyəti əyani görməküçün aralıq zirvədən müqavimətxətti keçirmək məsləhətdir (şəkil2-dəki kimi).


Şəkil 4.

8

TEXANAL İ Z22 Pattern

Məşhur investor Uorren

Baffet bəyan edib ki,

Yaponiyaya 10 mil-

yard dollar yatırım qoymaq

istəyir. “Berkshire Hathaway

Inc.” şirkətinin rəhbəri bu

haqda Yaponiyaya səfəri zamanı

açıqlama verib.

81 yaşlı investor bu vəsaitiYapon şirkətlərinin alınmasınasərf etmək niyyətindədir. “Bir

qədər əvvəl biz Lubrizol şirkətini8,7 milyard dollara almışdıq. İndidə buna bənzər bir əməliyyat həy-ata keçirmək istəyirik", - deyəBaffet bildirib.

Ekspertlər diqqəti bir məqamayönəldirlər ki, bu il ərzindəYaponiyanın əsas fond indeksiolan Nikkei 18% düşüb. Ona görədə, Uorren Baffetin investisiyasıYaponiya iqtisadiyyatına yaxşı

müsbət stimul verə bilər.

Qeyd edək ki, bu il Baffet “In-ternational Business MachinesCorp.” (IBM) və “Lubrizol Corp.”kimya şirkətinin səhmlərinə biryerdə 10 milyard dollar xərcləyib.

81 yaşlı investor hazırda 39milyard dollar sərvətlə dünyanınən varlı adamlarından biridir.

Baffet Yaponiyaya$10 milyard yatıracaq



E K S P E R İ M E N T Ciddi söhbət

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

23

İqor Okişev

Hesabı qısa müddətdə

itirmək üçün nə

lazımdır? Bunun bir

neçə yolu var. Ən geniş yayılan və

ən effektiv metod risklərin idarə

olunması qaydalarına əməl et-

məməkdir. “Stop” qoymamaq da

kifayət qədər məşhur üsuldur...

İndi isə ciddi danışaq. Mən,ümumiyyətlə, anlaya bilmirəm ki,“stop” orderləri qoymadan necəişləmək olar. Hətta vaxtın azlığın-dan order qoymağa fiziki cəhət-dən imkanı olmayan skalper -treyderlər belə, onu ağıllarında tu-turlar. Çünki əla bilirlər ki, xırda-xırda qazandıqlarını bir andaitirmək axmaqlıqdır.

“Stop”u qoymayanlar çox vaxtbunu belə izah edirlər ki, bazarda“stop-loss ovçuları” var və onlarkimlərinsə orderlərinin işə düşmə-si üçün qiyməti bilərəkdən dalğa-landırırlar. Mən bu yanaşmanı da

ciddi qəbul edə bilmirəm. Çünkibazarın həcmi ilə müqayisədəsizin əməliyyatlar o qədər kiçik vəəhəmiyyətsizdir ki, heç varlığıhiss olunumur. Siz Soros dey-ilsiniz ki, milyardlarla dollar həc-mində əməliyyat açasınız vəbazarda kimlərsə sizə qarşı xüsusioyunlar qursunlar. Ona görə, beləşeyləri ağlınıza salmayın və“stop” vasitəsilə risklərinizi idarəedin!

Ticarəti elə aparmalısınız ki,sanki siz artıq böyük bir fondunmenecerisiniz və hesabınızda ənazı yüz min dollarınız var. Və sizbunun necə ciddi bir məbləğolduğunu başa düşürsünüz. Əsasolmadan bazara girməkdənsə,hərəkəti buraxmağı üstün tutur-sunuz. Bir fikirəşin: depozitinizdə100000 dollar olsa, siz başqa cüredərdinizmi? Məncə, yox. Mənbalansında yüz min dollar olanadamlar tanıyıram. Onların birəməliyyatda riski 1000-5000 dol-lardan çox olmur. Gözlədikləri

gəlir isə 3000-15000 dollararasında dəyişir.

Təsəvvür edin ki, sizin də bal-ansınızda 100000 dollar var. Sizçox sayıq, diqqətli, məsuliyyət-lisiniz. Heç vaxt intizamı pozmur-sunuz. Siz lotoreya oynamırsın-mız, siz işləyirsiniz. Çünki zarafatdeyil, hesabınızda 100000 dollarvar!

Hesabınızda 100000 dollar ol-saydı, siz heç vaxt dönüşləri tut-mağa çalışmayacaqdınız. Çünkibir neçə punkt artıq qazanmağagörə belə ağır riskə girmək sizəağılsızlıq kimi görünəcəkdi. Sizancaq trendləri gözləyib, trenddəticarət aparcaqdınız. Hətta deyəbilərəm ki, orta və böyük zamanmiqyaslarında işləyəcəkdiniz,çünki aşağı zaman miqyaslarındatrendlər kiçik və əhəmiyyətsizolur.

Hesabınızda 100000 dollar ol-saydı, siz bazarı yaxşı-yaxşıöyrənmədən əməliyyat açmaya-caqdınız. Nəinki bazarı, konkretolaraq seçdiyiniz cütlüyü dərindəntəhlil edəcək, onun xasiyyətini,hərəkət tərzini, hansı fiqurlaryaratmasını əzbər biləcəkdiniz.Zarafat deyil – ortada $100000söhbəti var!..

Və mən əminəm ki, siz bazardauduzmayacaqdınız. Çünki 100000dollar sizi dəyişəcəkdi. Sizi yet-kin, təmkinli, düşüncəli edəcəkdi.

Elə isə, bundan sonra hər dəfəəməliyyat açanda elə təsəvvüredin ki, hesabınızda doğrudan da,$100000 var! Və bütün hərəkət-lərinizi buna uyğunlaşdırın. Buki, çətin deyil... Sadəcə yoxlayınvə görün, nəticə dəyişirmi?


Ciddi pul treyderi ciddiləşdirir

Hesabında$100000olsaydı…

Bazara ciddi yanaşantreyderlər uduzmur



MÜSAH İ B Ə24 Dmitriy Qələbiyev

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

“İnForex”in müsahibərubrikasında siz hər dəfəadətən treyderlərlə tanış

olursunuz. Bu dəfəki qonağımızisə treydinqlə ikiqat əlaqəli olanbir şəxsdir. Belə ki, o, həm trey-derdir, həm də trader.az saytınınyaradıcısı.

Dmitriy Qələbiyev1986-cı ildəBakıda anadan olub. AzərbaycanDövlət İqtisad Universitetindəmaliyyə ixtisası üzrə təhsil alıb.Forexlə tanışlığı 2005-ci ildənbaşlayır.

- Treyderlər üçün sayt yarat-maq ideyası necə meydanagəldi?

- 2005-ci ildə “İnforex” şirkə-tinin təhsil kursunu bitirəndənsonra mən bu mövzuda əlavə in-formasiya axtarmaq üçün inter-netdə xeyli vaxt keçirirdim.Müxtəlif saytlara baxır, çoxluməqalələr oxuyurdum. Nəticədəmənim kompüterimdə kitab vəməqalələrdən ibarət sanballı birbaza yarandı. Həmin vaxt mənimartıq sayt yaratmaq təcrübəm dəvar idi. Bu ikisinin bir arayagəlməsindən indiki saytımın ilkversiyasi - «forexcity.az» yarandı.O vaxtdan bəri sayt xeyli dəyişik-liyə məruz qalıb, «trader.az» ün-vanına köçüb və külli miqdardakitab, məqalə, film, mini təhsilkursları ilə zənginləşib.

- Səncə, Azərbay-canda treyder çox-durmu?

- İldən-ilə busahəyə üz tutanlarınsayı artır. MənimAzərbaycandakıpeşəkar treyderlərinsayı ilə bağlı dəqiqməlumatım yoxdur,amma düşünürəmki, onların sayı azdeyil.

- Gələcəkdəsaytın azərbaycan-dilli versiyasını hazırlamaqfikrin varmı?

- Hazırda bunun üzərindəişləyirəm. Xüsusi diqqət tələbedən bir sıra texniki məqamlarvar, amma düşünürəm ki, gələnilin ortaları oxucular saytın azər-baycandilli versiyası ilə tanış olabiləcəklər. Bundan başqa, saytınfunksiyaları da artacaq, daha in-teraktiv olacaq və həm yenibaşlayan, həm də peşəkar treyder-lər orada özləri üçün maraqlışeylər tapa biləcəklər.

- Özün də ticarət aparır-sanmı? Forex haqqında şəxsifikrin necədir?

- Forexlə tanış olandan dərhalsonra real hesabda ticarətəbaşlamışam. Gözlənildiyi kimi, ilk

depozitimi itirdim. Bəlkə də,“itirdim” yox, “təcrübəyə çe-virdim” demək daha düzgünolardı. Axı ancaq real hesabda an-lamaq mümkündür ki, ticarətidavam etdirməyə dəyər, ya yox.İndiyə qədər də real hesabdaişləyirəm.

Bazarla bağlı şəxsi fikriməgəlincə, düşünürəm ki, Forex –iqtisadiyyatın ciddi insanlarçalışan nəhəng bir sahəsidir. Onaoyun kimi yox, ciddi zəhmət tələbedən maliyyə peşəsi kimi yanaş-maq gərəkdir. Ancaq daim öyrən-məklə və təcrübə toplamaqlauğura nail olmaq mümkündür.Əks halda, gərək bu işlə məşğulolmayasan.


“Tanıdığım treyderlərin10%-i qazanır”

Dmitriy Qələbiyev: “Forexdə fantastikqazanc vəd edən elanlara inanmayın”

8



- Treyderlər arasındatanışların çoxdurmu?

- Saytımın üzərində işləyərkənmən forexlə maraqlanan küllimiqdarda insanla tanış olmuşam.Bəzilərinə özüm bazara gəlməyiməsləhət görmüşəm.

- Bəs onların arasında stabilqazananlar nə qədərdir?

- Onların arasında sabit şəkildəqazananlar təxminən 10%-dir.Qalan 90%-in problemi,düşünürəm ki, bazara ciddi yanaş-mamaqla bağlıdır. Yeni başlayan-lar ilk növbədə cah-cəlal, qayğısızhəyat, tropik çimərliklər, tamtəmin olunmuş gələcək fikriləyaşayır və reallıq hissini itirirlər.Halbuki, belə olmalı deyil. Trey-dinq – dediyim kimi, ciddi zəhməttələb edən işdir. Orada uğurqazanmaq üçün daim öyrənməlivə çalışmalısan, özünü ticarətəhəsr eləməlisən. Ancaq bu halda

xeyrini görəcəksən.

- Bəs treydinqi yaxşı öyrənmək üçün, səncə,nə tələb olunur?

- Məqsədyönlü olmaq, öyrən-mək istəyi, daim öyrənməyə səygöstərmək və müəyyən itkilərəhazır olmaq. Corc Soros çox mü-drik bir fikir deyib: “Sənin haqlı,ya haqsız olmağının heç birəhəmiyyəti yoxdur. Əhəmiyyətiolan ancaq budur ki, sən haqlıolanda nə qədər qazanır, haqsızolanda nə qədər itirirsən”.

- İnternetdə, eləcə də sizinsaytda xeyli hazır strategiyalartəqdim olunur. Amma bəziləribu fikirdədirlər ki, qazancverən strategiyanı heç kimbaşqaları ilə bölüşməz... Sənnecə düşünürsən?

- Heç nəyə 100% əmin olmaqmümkün deyil. Xüsusilə də, əgər

söhbət Forexdən gedirsə... Bu günyaxşı işləyən strategiya sabahözünü doğrultmaya bilər. Strate-giyanın həqiqətən gəlirli olduğunayəqinlik hasil etmək üçün onuxeyli treyder sınaqdan keçirmə-lidir.

Mən iddia edə bilmərəm ki, buvə ya digər saytın təqdim etdiyistrategiya gəlirli və ya ziyanlıdır.Amma onu deyə bilərəm ki, han-sısa saytda cazibəli hərflərləyazılmış “Ən gəlirli strategiya”,“1 saata eur/usd-də 1000$”, “De-pozitin gündə 150% artımı” kimielanlar görsəniz, inanmayın. Beləşeylər olmur.

- Şəxsən özün stabil qazancverən strategiya yaratsan,başqaları ilə bölüşərsənmi?

- Bu suala indi cavab verməkasan deyil... Amma düşünürəm ki,bəli. Və bunu öz saytımın va-sitəsilə edərdim.


Hit-list

- Saytında xeyli kitab təqdim olunur...Özünün treydinq barədə xoşladığınkitab hansıdır?

- Stiv Nisonun “Yapon şamları: maliyyə

bazarlarının qrafik analizi” kitabı.

- Eyni sualı filmlərə də aid etmək olar.Saytda təqdim olunan filmlərdən han-sını daha çox bəyənirsən?

- “Uoll Strit: Pullar yatmır” və “Riskin son

həddi” (Margin Call) filmləri çox xoşuma

gəlir. Düzdür, onlar fond bazarı haqqın-

dadırlar, amma bu, qohum sahədir.

Komediyalardan “Yerdəyişmə” (Trading

places) xoşuma gəlir. 8

8

MÜSAH İ B Ə Dmitriy Qələbiyev 25



- Azərbaycanlı treyderlərinbarəsində nə deyə bilərsən? On-ların hansısa fərqli xü-susiyyətləri varmı? Güclü vəzəif cəhətləri hansılardır?

- Azərbaycanlı treyderlərin əsasproblemi doğma dildə praktikolaraq heç bir resursun olma-masıdır. Bu, müəyyən çətinliklərdoğurmaya bilməz. Başqa şeylərəgəlincə, düşünürəm ki, bütündünyanın treyderləri bərabərdirlər.Kim informasiyaya hakimdirsə, o,dünyaya hakimdir.

- Forexin Azərbaycandakıperspektivləri barədə fikrinibilmək maraqlı olardı...

- Son bir neçə ildə forex-trey-dinq Azərbaycanda irəliyə doğruaddımlar atıb. Yeni resurslar mey-dana çıxıb. Bununla yanaşı, bizim

treyderlər başqa ölkələrdə olduğukimi aktiv deyillər.

Mən düşünürəm ki, bu bazarınAzərbaycanda böyük perspek-tivləri var. Hazırda Forexi pulsuzöyrənmək və cəmi 50 dollara realbazarda özünü yoxlamaqmümkündür. Bu, Forexin ən cazi-bəli tərəflərindən biridir.

- Saytınızda onlayn konsal-tinq xidməti də var... Müraciətedənləri adətən nə maraq-landırır?

- Əgər saytın işi, kitablar vəfilmlər haqqında sualları nəzərəalmasaq, ən çox soruşulan sualbudur ki, məzənnə düşəcək, yaqalxacaq? Baxmayaraq ki, bizimsaytımız fasebook-dakısəhifəsində proqnozlarını bölüşür,bildiyiniz kimi, bu tip suallara bir-mənalı cavab vermək mümkündeyil.

- Azərbaycanlı treyderlərləbağlı sənə maraqlı görünən han-sısa hadisələr olubmu? Olubsa,bizimlə də bölüş...

- Bir tanışım Forexdə ticarətəbaşlamaq istəyirdi. Hesab açmaz-dan əvvəl mən onu Forexdə nəqədər insanın pulunu itirməsihaqqında statistika ilə tanış etdimvə əvvəlcə tədris kursu keçməsinitövsiyə elədim. Amma o, heçqulaq asmaq da istəmədi.

Bir müddətdən sonra nə başversə, yaxşıdır? O, mənə öz steyt-mentini göndərdi. Və mən təəc-cüblə gördüm ki, o, bir ayadepozitini 150% artırıb. Heç dəpis nəticə deyil.

Amma maraqlıdır ki, ticarətiningəlirli olmasına baxmayaraq, o,bu işi davam etdirmədi. Hesabetdi ki, bu sahə ona görə deyil.


8

ABŞ dollarının indeksi(USDX) 1973-cü ilunmartında, Bretton-Vud

sisteminin fəaliyyəti dayandırıl-dan sonra tətbiq olunmağabaşlayıb. İndeks ABŞ dollarınınaltı valyutadan ibarət zənbilə nis-bətini əks etdirir. Həmin valyuta-lar bunlardır: eur, jpy, gbp, cad,chf və sek (norveç kronu).

Həmin valyutaların hər birininzənbildə xüsusi çəkisi var: Eur – 57,6%Jpy – 13,6%Gbp – 11,9%Cad – 9,1%Sek – 4,2%Chf – 3,6%Bu faizlər ehtiyac yarananda FES-in qərarına əsasən dəyişdiriləbilərlər.

İndeks yeni tətbiq olunandaqiyməti 100 götürülmüşdü. Onuntarixi minimumu 2008-ci ilinmartında (70,7 punkt),maksimumu isə 1985-ci ilin fevralında qeydəalınıb (148,1 punkt).İndekslə əsasən ICE(Intercontinental Ex-change) birjasındaticarət aparılır.

İndeks yuxarıda qeydolunan valyutalarınəsasında xüsusi for-mulla hesablanır:

USDXt=50,14348112 x (EURt)-0,576 x (JPYt)0,136 x (GBPt)-0,119 x (CADt)0,091 x(SEKt)0,042 x (CHFt)0,036

Yadda saxlamaq lazımdır ki, dol-ların indeksi əksər valyutalarınkurslarına təsir göstərir. Dollarıngüclü, ya zəif olması barədə ilk

mənbə də məhz onun indeksidir.Aydındır ki, dolları indeksi ar-tanda onunla cütlükdə olan valyu-talar enirlər və əksinə.

Dolların indeksi necə hesablanır?

MÜSAH İ B Ə26 Dmitriy Qələbiyev



D Ə X L İ VA R Fiziologiya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

27

Bilirsinizmi, nəyə görə

kütlə Frenk Sinatranın

vokal səhvlərini bağış-

layır və onun musiqisindən in-

diyədək ləzzət alır? Çünki, o öz

kompozisiyalarında hisslərini

ötürürdü. Hisslərin prosesə qo-

şulması çox vacibdir. Hisslər –

bax, sizin indiyədək ticarətdə is-

tifadə etmədiyiniz amil məhz

budur!

Təcrübəli treyderlər özləriləbazar arasında əlaqə hiss edirlər.Onlarda bazardan kənarda qalmaqhissi yoxdur. Onlar bizim “bazar”adlandırdığımız böyük orqaniz-min bir hissəsinə çevriliblər. Ba-zarı hiss eləməmişdən öncə bizgərək özümüzü tanıyaq, başa dü-şək. Aşağıdakı faktlar və fikirlərbizə bunda kömək edəcək.

Bədən strukturunuzun

ticarətə təsiri

Spermatozoidin yumurtalığadüşməsi və onu mayalandırmasınəticəsində energetik partlayış baş

verir. Bu enerji qeyri-bərabər pay-lanır. Onun konsentrasiyası üçhissədən birində daha çox olur:(1) endosperma (mərkəzi hissədə),(2) mezoderma (mərkəzi və sətharasında), (3) ektoderma (səthəyaxın). Uşağın gələcəkdə hansıbədən formasını alması, enerjininharda toplanmasından asılıdır.

Enerjinin mərkəzi hissədə kon-sentrasiyası bədənin anadangəlməyumru formalaşmasına səbəb olur.Əgər konsentrasiya mərkəz ilə

səth arasındadırsa, o zaman bədənüçbucaq formalı və əzələli olur.Konsentrasiya səthə yaxın olandaisə bədən düz forma alır. Bubədən formaları uyğun olaraqtibbi adlar alıblar: endomorf,mezomorf və ektomorf.

Bu üç tip insan kopüterdəqrafikə baxdıqları zaman tama-milə müxtəlif hisslər keçirirlər.Faktik olaraq eyni qrafik bu insan-ların gözünə fərqli görünür. Gəlin,bu insan formalarının xü-susiyyətlərinə daha dərindən nəzəryetirək, sonra isə müşahidələri-mizi ticarətə tədbiq edək.

Şəkildən də göründüyü kimi,hər üç tip müvafiq sözlərlə sinif-ləşdirilib: endomorf-çəki,

mezomorf-güc, ektomorf-sürət.Bu üç struktura malik insanlarınhər birinin müvafiq xasiyyətlərivə onları qıcıqlandıran şeylər var.Misal üçün, endomorf öz həkiminigörəndə mədə-bağırsaq sistemin-dən şikayət edir. Mezomorf ürəkvə əzələlərindən gileylənir. Ekto-morf isə dəri və əsəb sistemindənnarahatdır.

Bu, əsla təəccüblü deyil ki,müxtəlif tip insanlar fərqli stimul-lara ehtiyac duyur və motivasiyaalırlar. Endomorf insanlar üçünmotivasiya komfortdur.


Bədən quruluşununticarətə təsiri

Təcrübəli treyderlər özlərilə

bazar arasında əlaqə hiss edirlər.

8



Əgər ətrafınızda belə insanlarvarsa, o zaman onların hərəkət-lərinə, oturmaqlarına fikir verin.Onlar hər zaman rahatlıq axtarır-lar. Ticarət də daxil olmaqla, bir işzamanı onlar daha rahat yollaçalışmağı üstün tuturlar.

Mezomorf insanlar isə onlardantam fərqli təbiətə malikdirlər.Bəzən insana elə gəlir ki, onlarqəsdən diskomfort axtarırlar.Aqressiv, enerji dolu insanlardır-lar. Əzələli bədən quruluşuna ma-likdirlər.

Ektomorf insanlar daimözlərinin üstünlüklərini göstər-məyə can atırlar. Bu insanlar hərgün plan üzrə eyni darıxdırıcı işigörən insanlardır.

Bu tiplərdən heç biri nə pisdirnə də yaxşı. Onlardan heç biridigərindən üstün deyil. Həttakimyəvi preparatlar və qida da buüç tip insanlara müxtəlif cür təsiredir. Şəkildə spirtli içkilərin insan-lara təsiri göstərilir. Endomorf in-sanlar mehriban olurlar.Mezomorf insanlar öz səs ton-

larını artırırlar, dalaşmaq istəyir-lər. Ektomorf insanlara isə bu, de-pressant kimi təsir edir. Onlarspirtli içki içəndən sonra yuxularıgəlir və məclisi tez tərk etməliolurlar.

Bəs bütün bu informasiyanıniçində ticarətimizdə istifadə üçünfaydalı şeylər varmı? Çoxdur! Sizbunlardan istifadə edərək özünüzüçün ticarət zamanı sizə maneətörətməyən, əksinə, rahatlıq verənbir mühit yarada bilərsiniz.

Əgər siz nisbətən kök insan-sınızsa, o zaman öz “ticarət mey-dançanızı” hərtərəfli rahatquraşdırın. Mənim özünü maddi

cəhətdən yaxşı təmin edən bir köktreyder tanışım var. O, evində,yekə rahat kreslosunda əyləşibyekə ekranlı televizoruna baxırdı.O, bütün iş saatı ərzində istirahət-lə məşğuldur, ticarəti isə ancaqtelefonla aparırdı.

Nəzər saldığımız tiplərin hərüçü uğurlu ticarət apara bilər.Bunun üçün sizi qıcıqlandıran,maneə törədən amilləri özünüzdənkənar edin, tipinizə uyğun mühityaradın. Bazarı hiss edin.Özünüzü bazarın, bazarı isəözünüzün bir hissəsi kimi qəbuledin.


8

D Ə X L İ VA R28 Fiziologiya

- Mən böhran illərində Forex

bazarını davamlı izləyirdim. Bəzi

valyutaların güclü trendindən

başqa heç bir qeyri-adi halın

şahidi olmadım. Doğrudanmı,

böhranın Forexə təsiri olmayıb,

yoxsa mən görməmişəm?

Fuad M.

- İlk növbədə onu demək lazımdırki, böhran zamanı valyutabazarında hadisələr çox sürətli vəkəskin inkişaf edir. Bu da bir sıra

treyderlərin işini çətinləşdirir:onlar bazarın ritmi ilə ayaqlaşabilmirlər. Bundan başqa, böhran zamanımüxtəlif ölkələrdə rəsmi şəxslərinaçıqlamalı bazara daha ciddi təsiredir. Bazar informasiyalara qarşıadi vaxtlardakından xeyli həssasolur. Nəticədə düzgün ticarətqərarlarının ümumi sayı azalır.Əksər treyderlər informasiyanınnəhəng həcmi ilə bacara bilmirlər.Amma digər tərəfdən, bazarı rit-

mini tutan treyderlər böhran za-manı çox yaxşı qazanırlar. Bəzivalyutalar dayanıqlı və uzunmüd-dətli eniş nümayiş etdirirlər ki,nəticədə onların trendini tutmaqçox asan olur. Ona görə də, bizdəolan məlumata əsasən, dünyadasonuncu böhran zamanı qazananvalyuta treyderlərinin sayı xeyliçox olub. Axı fond bazarındanfərqli olaraq, forexdə qiymətinistənilən tərəfə hərəkəti qazancgətirə bilir.

Böhrandan qazananlar



REK LAM

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

29


http://inforex.az/forum_new/viewtopic.php?f=1&t=1524&p=104448#p104448



N Ə E T M Ə L İ30 Master-klass

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Con F. Karter

Məndən tez-tez soru-

şurlar ki, bazarı

necə təhlil edirəm,

ticarət aparacağım qrafikləri

necə seçirəm, əməliyyatı nəyin

əsasında açıram... Ona görə də,

bütün bu sualları bir yazıda ca-

vablandırmağı qərara aldım.

Beləliklə, mənim ticarət günüm

necə keçir?

Adətən axşamdan 30-a yaxınqrafiki təhlil edirəm ki, səhərişləyəcəyim cütlükləri seçim. On-ların arasında həm valyutalar, həmdə qızıl, neft, CFD və indeks- lərolur. Qrafikləri təhlil edərkən birneçə məqama diqqət yetirirəm.Gəlin, misal üçün birlikdə nzd/usdcütlüyünün qrafikinə nəzər salaq(şəkil 1).

Biz bu qrafikdə nə görürük?Əvvəla, cütlük 100 periodluEMA-nın altındadır. Və onu artıq4 dəfə test edib. Demək, ehtimalvar ki, növbəti dəfə EMA-nı yarıbkeçə bilər. 14 periodlu RSI-ın“buğa” divergensiyası göstərməsimənim bu ehtimalımı daha dagücləndirir.

Belə vəziyyətdə yatmağa get-məzdən qabaq mən ЕМА(8)-dən15 punkt yuxarıda, 0.6238 səviy-yəsində “buy stop” orderi yer-ləşdirirəm. Kapitalın idarə edil-məsi qaydalarına görə, 0.6196səviyyəsində stop-loss qoyuram.Hədəfim 0.6380-də yerləşir.

Səhər termianlı açanda görürəmki, order icra olunub və hazırdaqiymət 16 punkt qalxaraq,0.6254-ə çatıb. Mən bilirəm ki, bugün FOMC-un qərarı dərc olu-nacaq, demək, bazarda güclühərəkət və

yüksək volatillik gözlənilir.Ona görə də öz “stop”umu0.6222-yə çəkirəm.

Əslində mən adətən belə yük-

sək volatillik olan günlərdə ticarətaparmağı xoşlamıram və bazardankənarda qalmağı üstün tuturam.Amma açıq-aşkar setaplargörəndə bazara grirəm. Üstəlik,şəxsi təcrübəmdən bilirəm ki, birçox hallarda

vacib iqtisadi xəbərlər ərəfəsindəqiymət yuxarı hərəkət edir vəvacib texniki səviyyəyə çatandadayanır. Yalnız xəbərin dərcindənsonra aldığı impuls əsasında qətiistiqamətini seçir.


Peşəkarın bir günü

Şəkil 1.

Adətən axşamdan 30-a yaxın

qrafiki təhlil edirəm ki, səhər

işləyəcəyim cütlükləri seçim

8



Bu cütlükdə mənim etdiklərimhələ ki, bu qədərdir. Paralel olaraqdiqqətimi seçdiyim ikinci qrafikəyönəldirəm. Bu, Dou-Cons indek-sidir. Qrafikə nəzər salanda (şəkil2) mən orada 11.330 səviyyəsinin3 dəfə test olunduğunu görürəm.Bu, həm də əvvəlki hərəkətin61,8%-lik fibo nisbətidir.

Bundan bir neçə gün əvvəl iş-sizliklə bağlı mənfi qəbul olunanxəbərlər çıxmışdı. Sonra isə faizdərəcələri ilə bağlı müsbət xəbərgözləntisi bazara hakim olduğun-dan, qiymət qısamüddəti artım nü-mayiş etdirdi. Hazırda “ayı”laryenidən üstünlüyü ələ almaqdadır-lar. İndi qiymət 11.330səviyyəsinin bilavasitə altındadır.Ləng stoxastik dönməyə hazırlaşırki, bu da satış dalğasının başlayabiləcəyinə işarə edir.

Bu qrafikdə əməliyyat üçünmən nzd/usd-dən fərqli olaraq,heç bir "overnight” order qoymu-

ram. Qərara gəlirəm ki, səhərinaçılmasını gözləmək və hadisə-lərin necə inkişaf edəcəyini,dəstək və müqavimət səviyyə-lərinin özlərini necə aparacaq-larını bilavasitə müşahidə etməklazımdır.

Səhər mən kiçik artımın başaçatmasını gözləyib, “qısa”əməliyyat açıram. Belə vəziy-yətlərdə adətən qısa “stop”lardanistifadə edirəm: 20 punkt. BazarFOMC-un qərarını gözlədyindən,konkret hədəf təyin etmirəm.Çünki faiz dərəcələri qaldırılarsa,bazar xeyli enə bilər. Əlbəttə, olada bilər ki, mən yanılıram – heçkim bazarda məhz nəyin necə başverəcəyini bilmir. Mənim etməliolduğum ancaq budur ki, order-lərimi yerləşdirim və hadisələrinnecə inkişaf edəcəyini gözləyim.Onu da edirəm. Qalanı bazarınişidir.

...Gözləyrəm. FOMC-unhesabatının dərcinə 4 dəqiqə qalır.

Hazırda hər iki əməliyyatımmənim əleyhimə gedir. Ammanarahat deyiləm - “stop”larımyerindədir. Budur, qərar çıxır: faizdərəcələri olduğu kimi saxlanılıb.Nzd/usd yuxarıya sıçrayaraq, birneçə dəqiqəyə mənə 50 punktgəlir verir. Amma Dou-Cons daqalxır: indeksdə 10 punkt ziyanımvar. 20 punktluq “stop”umyerindədir. Ona görə də heç nə et-mirəm, sadəcə oturub hadisələrininkişafını seyr edirəm. Kifayətqədər sakitəm. Bu arada onu dadeyim ki, indi nə çay, nə kofe, nədə tərkibində kofein olan heç nəiçmirəm - ancaq su içirəm.Əvvəlcə buna alışmaq çətindir,amma 3 həftədən sonra insanözünü daha rahat və enerjili hissedir. Hər gün mən 3 litrə yaxın suiçirəm. Ona görə, stressi azaldanvasitələrə ehtiyacım yoxdur.

Daha bir neçə dəqiqə keçir vəhər iki bazar yenidən dönüş edir.İndi nzd/usd aşağı enir və mənimgiriş qiymətimdən bir neçə punktyuxarıda ticarət aparılır. Dou-Cons isə 80 punkt düşür. Mən biraz da gözləyib, 101 punktlaəməliyyatı bağlayıram. Qalırnzd/usd. Getdikcə mənə aydınolur ki, o, gözlədiyim teyk-profitsəviyyəsinə çata bilməyəcək.Birazdan bu əməliyyat “stop-loss”ilə bağlanır. Mən 16 punktitirirəm. Düzdür, “stop” işədüşəndən az sonra qiymət 100punkt qalxır, amma artıq mənbazardan kənardayam.

Beləliklə, bu gün mənim üçün+101 punkt və -16 punktla başaşatır. 85 punkt gəlirim var. İndi birqədər dincəlmək və sabahkıticarət gününə hazırlaşmaqlazımdır.


Şəkil 2.

8

N Ə E T M Ə L İ Master-klass 31



METOD32 Strategiya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Əksər hallarda treyderlərin əməliyyatlarıba- zarın ritmi ilə üst-üstə düşmür. Bunagörə də, artım zamanı almalarına və eniş

zamanı satmalarına baxmayaraq, onlar itki iləüzləşirlər. “Üç toxunuş” strategiyası trend zamanıbazara daha uyğun nöqtələrdə girmək üçündür.

Bu məqsədlə strategiyada trend xəttindən istifadəolunur. Əslində strategiya kifayət qədər sadədir:artım trendi zamanı birinci iki nöqtədən trend xəttiçəkirik və qiymət korreksiya edib həmin xəttə toxu-nan zaman alış üçün fürsət axtarırıq (Eniş trendi za-manı bu əməliyyat tərsinə həyata keçirilir). Bazaraəsasən limit orderləri ilə girilir, amma cari qiymətüzrə də əməliyyat açmaq olar.

Texanalizin əsas postulatına görə,əgər biz ardıcılgələn və ikincisi birincidən yüksək olan iki mini-mum və maksimum görürüksə, demək, bazardaartım trendi var. Bu zaman həmin iki minimumdanartım terdni xətti çəkirik. Bu minimumlar fraktalnöqtələri olmalıdırlar (yəni özlərindən əvvəlki vəsonrakı iki şamı götürməklə, 5 şamın arasında ənaşağı minimum məhz onların olmalıdır). Qiymətüçüncü dəfə trend xəttinə toxunanda, artıq dediyimizkimi, almaq lazımdır.

Stop-lossu ikinci minimumun altında qoymaqolar. Əgər kinci minimum çox uzaqda olarsa, trendxəttindən 20 punkt aşağıda “stop” qoymaqmümkündür.


“Üç toxunuş”

Şəkil 1

8



Teyk-profit əmri ya vacib lokal maksimumda, yada Fibonaççi genişlənməsi alətinə əsasən qoyulur.Teyk-profit qoymadan “treylinq-stop”la işləmək dəmümkündür. Hədəfin yuxarı zaman miqyaslı qrafik-lərdə müəyyən edilməsi daha yaxşı effekt verə bilər.

Gəlin, konkretmisala nəzər salaq.Şəkil 1-də biz ardıcılgələn bir-birindənyüksək minimumlarvə maksimumlargörürük. İlk iki mini-mumdan çəkilən bozrəngli xətt uzunmüd-dəti trend xəttidir.Uzunmüddətli pers-pektivdə qiymətinona toxunuşunu dagözləmək olar, ammatezliklə qiymətnövbəti maksimumvə minimumu for-malaşdıraraq, bizədaha yaxın əməliyyatimkanı yaradır. Onagörə, qiymətini qır-

mızı xəttə üçüncü tox-unuşunu gözləyirik.

Şəkil 2-də qiymətüçüncü dəfə xəttə to-xunur və alış imkanıyaranır. Qeyd edək ki,əməliyyatların dəqiq-liyini artırmaq üçün os-sillyatorlardan da isti-fadə etmək olar. Qiyməttrend xəttindən yuxa-rıda qaldıqca əməliy-yatları açıq saxlamaqolar. Növbəti şansyarananda əməliyyataəlavə etməkmümkündür.

Bir sıra hallarda “1”və “2” nöqtələrinimüəyyən edib xətti

çəkəndən sonra aşağı zaman periodlarına enib,əməliyyatı orada açmaq daha yaxşı effekt verir.

Birinci şəkildə gördüyümüz boz rəngli xəttinuzunmüddətli perspektivdə necə işlədiyini şəkil 3-dəgörürük.


Şəkil 2

Şəkil 3

8

METOD Strategiya 33



Ö Z Ü N Ü TA N I34 Treyderin reallığı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Fərid Hüseynov

Sizdə belə hal olubmu ki,

hər hansı əməliyyatı

p l a n l a ş d ı r m ı s ı n ı z ,

amma sonra yerinə yetir-

məmisiniz? Budur, bazar sizin is-

tiqamətdə gedir, sizin proqno-

zunuz doğrulur, amma siz

əməliyatı açmadınız və gəlir

götürmədiniz. Səbəb nədir?

Belə bir hal da olur: gəlirliəməliyyatlar alınır, amma sizonu çox az lotla açırsınız.Ziyanlı əməliyyatlar isə çox irihəcmlə açılır. Düzdürmü?

Saatlarla qrafikləri izləmək,korrelyasiyaları hesablamaq vəqiymət hərəkətinin səbəblərinibaşa düşməyə çalışmaq olar.Amma bəlkə bazarda gəlir götür-mək bazarın tam mahiyyətini başadüşməkdən asılıdır? Bazar bizətəsir edir. Biz bu təsir nəticəsindəuğursuz əməliyyat da aça bilərik,uğurlu əməliyyat da. Bu, bazardanasılıdır, yoxsa bizdən?

Bəs belə bir vəziyyət barədəheç fikirləşmisinizmi: təsəvvüredək ki, sizin müsbət riyazi göz-ləməyə malik, bəktest olunmuşsuper gəlirli ticarət sisteminiz var.Nəzəri cəhətdən eyni lotla ticarətaparmaq şərtilə gəlir gətirən bir

sistem. Siz ticarətə başlayırsınız.Məsələn, depozit 0.5 lotlaəməliyyat açmağa yetir. Sistemsatışa/alışa siqnal verir. 0.5 lotla -yəni bütün depozitlə bazaragirirsiniz. Qiymət lazımi is-tiqamətə getmir və əməliyyatziyanla bağlanır. Yeni siqnal –yenə ziyan. Sistemli əməliyyatüzrə sistemli ziyan. Yeni siqnal vənəhayət, gəlir! Ura, amma əvvəlkiitkilərə görə depozit bir qədər

azaldığından, 0.4lotla əməliyyata yetdi. Əməliyyatgəlir versə də, əvvəlki itkiləri tamqayarmadı. Amma biz heyfsilən-mirik, ticarəti davam etdiririk:beləliklə, 0.4 lotla ticarət aparırıq.Daha bir ziyan! Eybi yox. Yeniəməliyyat – yenə ziyan. Biz inad-karıq. Bizdə gəlirli strategiyadır.Biz sistemin siqnallarını yerinəyetiririk. Yeni siqnal – ziyan. İndiisə 0.3 lotla əməliyyata keçirik.Siqnal - səbirsizliklə gözləniləngəlir. Amma gəlir 0.4 lotdan yox,0.3 lotdan əldə olunub.

Bu da bizim sistem! Elə ziyanverir... Bu cür vəziyyət “gamblesruin” adlanır, mənası gəlirli strate-giyaya malik ola-ola və dərkedərək depoziti itirmək anlamınagəlir. Mənə məlum olan məşhursistemlərin çoxu 1:10 kreditçiynində depoziti yox edir. Bəstreyder könüllü şəkildə qeyri-adekvat riskə girirsə, bunda

birjamı gü-nahkardır? Treyder təkcə mümkünaddıma yox, mümkün addımlar-dan hansının gəlirli olduğunaqərar verməlidir. Belə çıxır ki,hətta gəlirli strategiya ilə yüksəkriskli ticarət adi strategiya iləməhdud riskli ticarətdən uğursuz-dur.

Hər şeyi bilmək mümkün deyil.Və həmişə nə edəcəyimizibilməyəcəyimiz vəziyyətlə rast-laşa bilərik.


Ticarətdənqorxanda

Və ya, niyə öz qərarlarımızı icra etmirik

...Bu cür vəziyyət “gambles ruin”

adlanır, mənası gəlirli strategiyaya malik

ola-ola və dərk edərək depoziti itirmək

anlamına gəlir

8



Müasir dünyada informasiyanınartması ilə qeyri-müəyyənlik dahada çoxalır. Belə ki, informasiyaeksponensial artır və onu tamhəzm etmək mümkün deyil.Nəticədə paradoks yaranır: İnfor-masiya həddindən artıq çoxolduğuna görə, çatışmır. Treydernəyisə bilmədiyi qeyri-müəyyənbir vəziyyətdə qərar verməyibacarmalıdır.

Bəzi heyvanlar nəsə gözlənil-məz, hazır olmadıqları bir şeygörəndə yerlərində donub qalırlar.Sonra hadisələr iki istiqamətdəcərəyan edə bilər: ya qaçacaqlar,ya da hücuma keçəcəklər (yəniaqressiya). Qeyd edək ki, hər ikireaksiya (qaçış və hücum) qorxu-dan irəli gəlir.

Qaçış - əməliyyatı bağlayıbaradan çıxdığımız andır.

Aqressiya – bazara onun səhvolduğunu sübut etməyəçalışdığımız andır.

Bazar ona qarşı donmuş vəziy-yət alanları da amansızlıqla udur.Qaçış - strategiyaların ən yaxşı-sıdır. Sakitcə qıraqda oturmaq itir-

ilmiş kapitalın dərdini çəkməkdənyaxşıdır. Amma əgər həmişə vax-tından əvvəl stop-lossa bazardançıxsaq, yəni stop-lossu düzgünhesablamasaq, bu cür ticarət dəitkili ola bilər.

Bəs niyə biz öz qərarlarımızıicra etmirik? Ona görə icra et-mirik ki, öz sistemimizə inanmırıq(bəlkə, o, heç mövcud deyil?).Dalbadal ziyandan sonra necəinanasan? Necə müəyyən etməkolar ki, sistem yaxşıdır, yoxsaticarət üçün yararsızdır?

Bütün hallarda, əgər siz“stop”suz əməliyyat açırsınızsa,bu, pis plandır. Optimist olaraqqiymətin mütləq sənin xeyrinəgedəcəyini düşünmək səhv ad-dımdır – siz özünüz də bunu yaxşıbilirsiniz. Ticarət zamanı yenistrategiya fikirləşmək və ya dəyiş-mək – bu, səhvdir, real kapital iləstrategiyanın testidir.

Ziyanlar adamı yaralayır. Şüurağrıdan qaçmağa, rahat vəziyyət-də qalmağa çalışır, ona görə dəağrı verə biləcək və məyusluqdoğuran əməliyyatlardan yankeçir. Təsəvvür edin ki, küçə iləgedərkən nəsə vacib bir şey haqda

düşünürsünüz. Birdən qarşısınızaçala çıxır və dərhal kimsə sizinşüurunuzu vacib məsələdən buçalaya yönləndirir. Kim elədibunu? Belə çıxır, həmin kimsəsizdən də vacib və əsasdır.

Şüurunuzla necə razılığa gələbilərsiniz? Mən hardan bilim, axıbu, sizin şüurunuzdur, sizsiniz!Düşünürəm, yolları çoxdur, mənsadəcə məsələnin vacibliyinivurğuladım. Sizin yerinizə sizindaxili aləminizə nəzər salabilmərəm. Bunu özünüz etmə-lisiniz.


8

Ö Z Ü N Ü TA N I Treyderin reallığı 35

Dekabr ayında yeniseminarlarımızı gözləyin

Seminarların vaxtı və mövzusu

saytımızda elan olunacaq. Bizi izləyin

http://inforex.az/azeri/index.php?option=com_content&view=article&id=182&Itemid=105



TE XN İKA36 Ticarət

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Mən ilk dəfə birjaya

gələndən anladım

ki, bu, həyatım boyu

məşğul olmaq istədiyim işdir. Və

mənim burada uğur qazan-

mağım bazar iştirakçıların-

dan, yaxud bütün maliyyə

xəbərlərini bilməyimdən asılı

deyil. Əminlikdən və çətin

ticarət dövrlərində dözümlü ol-

maqdan asılıdır.

Siz, yəqin, soruşacaqsınız ki,“çətin ticarət dövrləri necə olabilər?” Bəli, hətta peşəkarlarda dabelə günlər olur! Belə günlərdətreyder nə edəcəyini bilmir vəköməksiz uşaq kimi bazarınhərəkətini izləyir. Belə məqamlarpeşəkarlar üçün adi, yeni başla-yanlar üçün isə tamamilə anlaşıl-maz olur.

Bu məqalə nə günlük ticarətə,nə uzunmüddətli ticarətə, nə dəkapitalın idarə olunmasına həsrolunub. Həmçinin burda milyon-ları necə qazanmaqdan, necə itir-məkdən və psixoloji amilin insana

təsirindən danışılmır. Məqaləninhədəfi başqadır: biz professionalşəkildə bazara girməyi və bazar-dan çıxmağı öyrənəcəyik.

Əgər kimsə gedən qataratullana bilirsə, bu, hələ o deməkdeyil ki, qəniməti ələ keçirdikdənsonra qatardan təhlükəsiz düşməyi

də bacaracaq. Əgər siz bazarauğurlu girməyi və çıxmağı öyrənəbilsəniz, onda pullarınız daim təh-lükəsiz vəziyyətdə qalacaq - həttatrendi düzgün təyin edə bilmə-yəndə belə! Axı az itki ilə sudanquru çıxmaq kapitalın yarısını itir-məkdən daha yaxşıdır. Pulun daimfasiləsiz hərəkət etdiyi birdünyada həmişə ayıq olmaq,uğurlu əməliyyat açmağa vəticarət sessiyasını başa vurub,bazardan qalib çıxmağa hazırolmaq lazımdır.

Bu məqalədə “Qara kvadrat”metodundan danışacağıq. Elə birmetoddan ki, sizə nəinki uğurlubazara girməkdə, həmçinin çıx-maqda da kömək edəcək. Nəqədər gəlir götürmək isə sizlikdir.Niyə biz məhz bu məqama böyükdiqqət ayırırıq? Suala cavab ver-

mək üçün istərdim,diqqətinizi ilkin mətləbəyönəldim:


Bazara təhlükəsiz giriş

Cədvəl 1. Ticarət faktorları

“Qara

kvadrat”

8

Əgər kimsə gedən qatara tullana

bilirsə, bu, hələ o demək deyil ki,

qəniməti ələ keçirdikdən sonra qatardan

təhlükəsiz düşməyi də bacaracaq



bazarda işin necə təşkil olun-masına və maliyyə alətləri iləticarət zamanı əsas və əlavə fak-torlara. Bu faktorlar olmadanticarət aparmaq mümkün deyil.

Bir qayda olaraq, artım və eniştrendlərini müəyyən etmək elə dəçətin deyil, əlbəttə, əgər trend for-malaşdıran kanal yenicə yaran-mağa başlamırsa. Sizə kanalınistiqamətini təyin etməyi öyrət-mək bizim məqalənin mövzusudeyil, ona görə də ikinci faktorakeçirik.

Trendin istiqamətini bilməkləvə ya ümumiyyətlə bilmədən, de-pozitin 2%-i və ya 50%-ni riskeləməklə, gündəlik maliyyə ana-lizinə peşəkarcasına bələd olaraqvə ya heç nə başa düşmədən,bütün mümkün indikatorları tətbiqetməklə və ya etməməklə ticarətaparan zaman yalnız bazarauğurlu giriş sizi itkidən qoruya-caq. Bu işdə pul - əsas xammaldır,ona görə də bizim hədəfimizticarətin istənilən vəziyyətində in-vestisiyanı qoruyub

saxlamaqdır. Bazar hər gün dadlımaliyyə piroqundan bir dilimqoparıb yeməyə imkan verir, əsasməsələ onu necə etməyibilməkdir. Ona görə də, biz hərşeydən əvvəl, ziyanı minimumaendirməyə çalışırıq.

Beləliklə, “Qara kvadrat”metodu nədir? Şəklə diqqət ye-

tirək. Qrafiki bir neçə hissəyəbölməklə məzənnənin necə də-yişdiyinə diqqət yetirin. Bununhansı valyuta olması, qiymətindəyişiklik səbəbləri vacib deyil,məzənnənin dəyişdiyi tenden-siyanı izləmək və

nəyəəsaslandığını hiss etmək vacibdir.

Trend istiqamətində güclü də-yişiklik baş verən zaman şamlarınnecə dəyişdiyini çox diqqətləizləmək lazımdır. Əgər qrafikdəardıcıl iki artım və ya enən şamyarandısa, trendin müvafiq is-tiqamətdə hərəkətini davam et-dirəcəyinə ehtimalı çox yüksəkdir.Bazara giriş anında MACD(7,16,9) və Moving Average (pe-

riod 5) indikatorlarından istifadənitəklif edirəm.

Tendensiyanın istiqamətindədəyişikliyin necə baş verməsini vəindikatorların bu zaman özününecə aparmasına diqqət yetirin.İkinci enən şam yaranan kimiMoving Average-ə baxın: əgər o,trendi kəsirsə və şam enişinidavam etdirirsə, MACD-a fikirverin. Belə ki, o da tenden-siyanın dəyişdiyini əks etdirmə-lidir. Bundan sonra xırda birstopla rahat bazara girmək olar.Məzənnə bir qədər sonra daha

da aşağı düşsə, ya qazanclaəməliyyatı bağlamaq, ya datrendin uzunmüddətli olacağınaümid edərək, “stop”u itkisizvəziyyətə gətirmək barədə qərarverin. Qərar sizindir, ammaəməliyyat 35 punkt xeyrinizə get-dikdən sonra “stop”u itkisizvəziyyətə gətirməyi məsləhətgörürəm. Qaydanı yadınıza salın:pul itirməkdənsə, şansı itirməkyaxşıdır.


8

Bazar hər gün dadlı maliyyə

piroqundan bir dilim qoparıb yeməyə

imkan verir, əsas məsələ onu necə etməyi

bilməkdir

TEXN İKA Ticarət 37



METOD38 Pro et Contra

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Robert Kolbi

1991-ci ilə qədər“Yapon şamları” özvətənlərindən kə-

narda elə də məlum deyildilər.Amma ötən əsrin 90-cı illərindənbaşlayaraq, şamlar qiymətinanalizi metodu kimi sürətlədünyada yayılmağa başladılar.Metodun tərəfdarları iddiaedirlər ki, şamlar, həmçinin şammodelləri qiymət barədə çoxətraflı məlumat və yaxşı siqnallarverməyə qadirdirlər. Doğru-danmı, belədir? Suala cavab ver-məyin ancaq bir yolu var:qrafiklərin keçmiş hərəkətininsimulyasiyası üzərində şam mo-dellərini obyektiv şəkildə testetmək.

Şamları sınaqdan çıxarmaq

üçün mən 38 fyüçers konraktının

günlük qrafiklərinin son 15 illik

hissəsini tədqiq etmişəm. Araşdır-

malar zamanı sadədən mürəkkəbə

qədər müxtəlif şam strategiyaları

sınaqdan keçirilib.

Ən sadə strategiyalardan biri

budur ki, əgər bugünkü şamın

bağlanış qiyməti dünənkinin

bağlanışından yuxarıdırsa, almaq,

aşağıdırsa, satmaq lazımdır. Bu,

trendi izləmə strategiyasıdır.

Sınaq zamanı bu metodla açılan

38 əməliyyatdan 24-ü gəlirli, 14-ü

itkili olub.

Digər yanaşmaya görə (bu tak-

tikanı şərti olaraq R1 adlandıraq),

əməliyyatı ancaq şamın “bədəni”

istiqamətində açmaq lazımdır.

Yəni formalaşan şam ağdırsa

almaq, qaradırsa, satmaq gərəkdir

(Əlbəttə ki, şamların rəngi şər-

tidir, onları hər kəs özünün

istədiyi kimi dəyişə bilər).

Şəkil 1-də oxlar harada almaq,

harada satmaq lazım gəldiyini

göstərir. 15 illik dövrdə aparılan

test bu strategiyanın 39.7% gəlir

verdiyini ortaya qoyub. Amma bu

strategiya fyüçerslərdə daha yaxşı

işləyir, nəinki valyutalarda. Valyu-

talarda bu metod ancaq ziyan

verib.

Növbəti taktikaya (bunu da

şərti olaraq R2 adlandıraq) görə,

əməliyyat şamın bədəni istiqa-

mətində açılmalıdır, amma bir

şərtlə ki, əvvəlki şam dönüş

işarəsi vermiş olsun. Yəni o

zaman almaq lazımdır ki, cari

şamın rəngi ağdır, eyni zamanda,

dünənki şamın bağlanış qiyməti

srağagünkü şamın bağlanış

qiymətindən aşağıdadır.

Satış əməliyyatı üçün bunun

əksi həyata keçirilir: yəni cari

şamın rəngi qaradır, eyni zaman-

da, dünənki şamın bağlanış

qiyməti srağagünkü şamın bağ-

lanış qiymətindən yuxarıdır.

Şamın rəngi dəyişəndə isə

əməliyyatdan çıxırıq.

Şəkil 2-də bu taktikanın işinə

misal göstərilib. Sınaqlar əməliyy-

atların 39.81 %-nin gəlirli

olduğunu ortaya qoyub.


“Şam”ları

söndürün

Şəkil 1. 8



Üçüncü taktika (R3): Bazara

şamın “bədəni” istiqamətində

giririk, bir şərtlə ki, o, əvvəlki

günün trendinin əksinə olsun.

Yəni almaq üçün şamın rəngi ağ,

dünənki günün minimumu isə

srağagünkünün minimumundan

aşağı olmalıdır. Satmaq üçün

şamın rəngi qara, dünənki günün

maksimumu isə srağagünkünün

maksimumundan yuxarı olmalıdır.

Şamın rəngi dəyişəndə əməliyyatı

bağlayırıq. Testlər metodun 40.10

% gəlir verdiyini göstərib.

Dördüncü taktika (R4): Alış

əməliyyatı o zaman açılır ki,

şamın rəngi ağdır, iki əvvəlki

şamın bağlanış qiyməti isə əvvəlki

şamlarda olduğundan aşağıdır.

Satış üçün şamın rəngi qara, iki

əvvəlki şamın bağlanış qiyməti isə

əvvəlki şamlarla müqayisədə

yuxarı olmalıdır. Şamın rəngi də-

yişəndə əməliyyatdan çıxırıq.

Bu taktikaya misal şəkil 3-də

göstərilib. Davamlı tətbiq olu-

nanda metod 40 % gəlir verir.

Beşinci taktika (R5): Alış

əməliyyatı o zaman açılır ki,

şamın rəngi ağ, əvvəlki iki şamın

minimumları isə özlərindən

qabaqkılarla müqayisədə aşağıdır.

Satış əməliyyatı o zaman açılır ki,

şamın rəngi qara, əvvəlki iki

şamın maksimumları isə özlərin-

dən qabaqkılarla müqayisədə

yuxarıdır. Şamın rəngi dəyişəndə

əməliyyatdan çıxırıq. Testlər

strategiyanın 39.8 % gəlir

verdiyini göstərir.

Altıncı taktika (R6): Əməliy-

yat üçgünlük trendin dönməsi za-

manı şamın “bədəni” istiqamətin-

də açılır. Alış üçün şamın rəngi ağ

olmalı, əvvəlki üç şamın bağlanış

qiymətləri isə getdikcə azalmalı-

dır. Satış üçün şamın rəngi qara

olmalı, əvvəlki üç şamın bağlanış

qiymətləri isə getdikcə artmalıdır.

Şəkil 4-də bu taktikaya misal

göstərilib. Testlər zamanı taktika

39.72 % gəlirlik nümayiş etdirib.


Şəkil 2.

Şəkil 3.

Şəkil 4.

8 8

METOD Pro et Contra 39



Yeddinci taktika (R7): O

zaman alış əməliyyatı açırıq ki,

cari şamın rəngi ağdır, əvvəlki

şam isə günlük qrafikdə ЕМА(5)-

dən yuxarıda bağlanmalıdır.

Satış əməliyyatı açmaq üçün

cari şamın rəngi qara olmalı,

əvvəlki şam isə günlük qrafikdə

ЕМА(5)-dən aşağıda bağlan-

malıdır.

Şamın rəngi dəyişəndə

bazardan çıxırıq.

Bu metod uzunmüddətli per-

spektivdə 38.97 % gəlirlik

göstərib.

Bu taktikaların nəticələri

ümumi şəkildə cədvəl 1-də əks

olunub. Nəticələr ondan xəbər

verir ki, şam modelləri hətta

trendi izləyən ən sadə strategiya

ilə müqayisədə belə, heç bir

üstünlük yaratmır. Hələ cədvəl-

dəki nəticələr fyüçers bazarı

üçündür, valyuta bazarında qat-qat

aşağı, bəzən sıfıra yaxın nəticə

görürük. Şamlar əsasında qurulan

taktikalar çox vaxt trendin əksinə

bazara girməyi nəzərdə tuturlar ki,

bu da yüksək volatilliyin mövcud

olduğu valyuta bazarında xeyli

risklidir. Valyuta bazarında əksər

hallarda yalnız trendin is-

tiqamətində siqnal verən şam

modellərilə işləmək lazımdır.


Cədvəl 1.

8

METOD40 Pro et Contra

UBS bankının proqnozlarına

görə, 2020-ci il ərəfəsində qlobal

valyuta bazarında əməliyyatların

həcmi gündə 10 trilyon dollara

qədər artacaq. Bu artımın

səbəblərindən biri mərkəzi ban-

kların, müxtəlif fondların və

sığorta şirkətlərinin öz valyuta

zənbillərini diversifikasiya et-

mələridir.

Ekspertlər vurğulayırlar ki,

belə bir həcmə malik bazara təsir

etmək mərkəzi banklar üçün son

dərəcə çətin olacaq. Onlara inter-

vensiyalarda uğur qazanmaq daha

çox vəsait və daha artıq qətiyyət

lazım gələcək.

Qeyd edək ki, bu ilin

sentyabrında

Forex-də

gündəlik

əməliyyatların

həcmi 4 trilyon

dolları

keçmişdi. Bu

artım və likvid-

lik bazara yeni-

yeni

investorları

cəlb edir. Forex

onlar üçün həm də investisiya

portfellərini diversifikasiya etmək

baxımından maraq doğurur.

Forex 10 trilyona çatacaq


İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

“İn Forex”intəhlil və

proqnozlarbürosu

“İn Forex”intəhlil və

proqnozlarbürosu

41



E K S P E R T R Ə Y İ42 Təhlil

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Səbinə Məmmədqızı

1) Avro/dollarda gündəlikqrafikdə 1.32 səviyyəsi hələ ki,enişin davam etməsinin qarşısınıalır. Amma artım cəhdləri dəzəifdir və 1.3210 dəstəyininyenidən yoxlanmaq ehtimalı var.Onun qırılması qiymətin 1.3150və 1.3020 səviyyələrinə qədərdüşməsi ilə nəticələnə bilər.

Müqavimətlər 1.3460-1.3510,

1.3670, 1.3780 səviyyələrindəyerləşir.

2) Funt/dollar 1.5425 dəstəyiniqıra bilməyib,amma 1.5750müqavimətindən də yuxarıdamöhkəmlənə bilməyərək, aşağıdüşüb.Deyilən müqavimətqırılarsa, 1.5950 səviyyəsi or-tamüddətli perspektivdə ilkinhədəf olacaq. Müqavimətin qırıl-mayacağı halda ilkin dəstək1.5465 ola bilər. Funt/dollarhazırda dəstək xəttinin ətrafındaticarət aparır.

Qafar Imanverdiyev

1) Eur/usd cütlüyündə ümumitendensiya aşağıya görünsə də,yaddan çıxarmaq lazım deyil ki,

həftəlik qrafikdə artıq korreksiyaformalaşıb. Cütlük bu gedişatadavam etsə, hazırkı qiymətdən(yəni 1.3369) 1.4248-ə qədərqalxa bilər.


Son ayın gözləntisiDekabr ayı üçün ekspert proqnozları

Bazar “yelləncək” rejimindədir: artımlarqəflətən enişlə əvəzlənir və əksinə…Ona görədə, treyderlər nəyin baş verməsi və hansı is-

tiqamətdə ticarət aparmaqla bağlı birmənalı qəraragələ bilmirlər. Konsolidasiya bitibmi? Hansı is-tiqamətdə trend gözləməyə dəyər? Ekspertlərimiz yenə də iki ənənəvi sualı cavablandırır-lar:

1) Dekabr ayında avro/dollardan nəgözləyirsiniz?

2) Başqa hansı cütlüklərə diqqətyetirməyi məsləhət görürsünüz?

Bir cümlə ilə

Səbinə Məmmədqızı:- Avro/dollarda 1.32 səviyyəsi

hələ ki, enişin qarşısını alır.

Qafar Imanverdiyev:- 9 illik təcrübəmə əsaslanaraq

deyə bilərəm ki, bazarda əsas

hərəkətlər bu ayın 3-cü

həftəsinin ortalarından ayın 27-

28-nə kimi olacaq.

Fərid Hüseynov- Bu ay baş verəcək hərəkətlərin

70-80% eniş olacağını

düşünürəm.

Mavlet Baqiyev:- Məncə avroda “buğa” əh-

valının yaranması üçün qiymət

əvvəlcə 1,3666-ya çatmalıdır.

İlqar Vəliyev:- Ayın axırına qədər avro/dollar

1,29-1,30 rayonuna enə bilər.

8



Eyni zamanda neqativ proq-nozu da nəzərinizə çatdırmaqistəyirəm. Avropada bu ay iqtisadixəbərlərin pis, Amerkada yaxşıçıxması ilə əlaqədar olaraq,eur/usd cütlüyü çox asanlıqla1.3145-1.2864-1.2582 hədəflərinəenə bilər.

Bütün treyderlərin nəzərinə çat-dırmaq istəyirəm ki, hazırda ilinaxırı olduğu üçün bazar özünü çoxqəribə aparacaq. 9 illik təcrübəməəsaslanaraq deyə bilərəm ki,bazarda əsas hərəkətlər bu ayın 3-cü həftəsinin ortalarından ayın 27-28-nə kimi olacaq. Təcrübəlitreyderlərə məsləhət görərdimki,hər ilin axırında baş verənardıcıllığa diqqət edib, tələs-mədən, zaman intervallarını göz-ləyərək əməliyyatlar yerləşdir-sinlər.

2) İlin sonu olduğunu nəzərəalaraq, major cütlüklərin hamısınadiqqətlə nəzər yetirmək lazımdır.

Fərid Hüseynov:

1) Bu da 2011-ci ilin sonu.. Fik-sasiya ayı.. Bu ay baş verəcəkhərəkətlərin 70-80% eniş ola-cağını düşünürəm. Qısamüddətli

artım hərəkətləri müşahidə olunabilər, amma güclü eniş tenden-siyası aktuallığını saxlamaqdadır.

Fundamental cəhətdənsiyasətçilərin, aparıcı Avropaölkələrinin səylərinə baxmayaraq,investorların Avroya inamı xeyliazalıb. Əsas diqqət ayın orta-larında Yunanıstana ayrılacaqnövbəti tranşa yönəlib.

2) Düşünürəm ki, usd/chf vəusd/cad-a diqqət yetirmək maraqlıolardı. Belə ki son iki aydaqiymətin hərəkəti ikiqat təpə fiqu-runu formalaşdırıb. Gbp/jpykrossunda isə daily miqyasdaHigher Low yarandığını görürük.

Mavlet Baqiyev:

1) Nə demək olar... Bu,bazardır, cənablar, bazar! Dekabr– istirahət ayıdır. Əsas odur ki,bazar pessimist əhval-ruhiyyənintəsirinə düşməsin. Məncə avroda“buğa” əhvalının yaranması üçün

qiymət əvvəlcə 1,3466 və 1,3666-ya çatmalıdır. Əgər 1,3466-nıkeçə bilməsək, yolumuzaşağıyadır və spekulyantlar avro-nun fatihəsini verə bilərlər.

Artım hədəfləri: 1,3466,1,3566, 1,3666, 13899, 1,4066

Eniş hədəfləri: 1,3233,1,3001,2666

2) Alternativ kimi eur/cad-adiqqət yetirməyi üstün tuturam.

İlqar Vəliyev:

1) Avro/dollar yeni minimum-ları fəth etməyə hazır görünür.Ayın axırına qədər cütlük 1,29-1,30 rayonuna enə bilər.

2) Qızıla diqqət yetirməyitövsiyə edirəm. Gümüşdən fərqliolaraq, qızıl az korreksiya etdi ki,bu da artım potensialınıngücündən xəbər verir.


Facebook-da bizə qoşulun

E K S P E R T R Ə Y İ Təhlil 43

8

http://www.facebook.com/pages/Inforexaz/103717423006873?ref=ts

http://www.facebook.com/pages/Inforexaz/103717423006873?ref=ts



T E X A N A L İ Z44 Kompleks baxış

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Eur/usd

Proqnozlara görə, dekabr ayında Avronu eniş gözləyir. Amma bu informasiyanın ictimaiyyətə həddindən

artıq aşılanması bazarlarda əks effekt yarada bilər. Belə ki, spekulyantlar vahid valyutanı almaqla məzən-

nəni süni şəkildə qaldıra bilərlər. Hazırkı ssenariyə görə mühüm dəstək səviyyəsi 1,3200, mühüm müqa-

vimət səviyyəsi 1,3500 ətraflarında yerləşir.


Kompleks texanaliz Fərid Hüseynov təqdim edir:

Xülasə:

Proqnozların eyniliyi bazardaəks effekt yarada bilər



Gbp/usd

Funtun son aylardakı hərəkətləri avro ilə analojidir. Halbuki, Britaniyanın rəsmi dairələrindən bazarları

canlandıracaq xəbərlər eşidilmir. Sanki böhranın bütün yükü Avronun üzərinə düşüb. Ona görə də, müvafiq

olaraq bu valyuta cütlüyündə də fiksasiya ilə bağlı eniş gözləmək olar.

Amma qrafiklərə diqqətlə baxsaq, çox mühüm və sensasion bir dəstək səviyyəsini müşahidə etmiş olarıq.

Bu, 1,5400-1,5300 dəstək baryeridir. Həmin səviyyə 2010-cu ilin avqustundan öz önəmini saxlayır. Mənim

fikrimcə, əgər bu baryer qırılsa, cütlüyü 1,4900-1,5000 həndəvərlərinə qədər eniş gözləyir.


Xülasə:

Cütlük son dərəcə vacibbaryerə yaxınlaşır

T E X A N A L İ Z Kompleks baxış 45



Usd/chf

Cütlük son aylarda kifayət qədər artım nümayiş etdirə bilib. Necə deyərlər, “xırda-xırda özünə gəlir”.

Hazırda cütlüyün qarşısında çox mühüm bir müqavimət səviyyəsi var. Belə ki, 0,9350-0,9400 müqavimət

baryeri 2010-cu ilin may ayından bu ilin avqust ayına qədər olan hərəkətin yarısına təsadüf edir. Düşünürəm,

əgər bu baryer dəf edilə bilməsə, dekabrın sonu-yanvarın əvvəli 0,8550-0,8600 dəstək səviyyəsinin yenidən

testini görə bilərik.


Xülasə:

Cütlük vacib müqavimətlərastlaşmaq üzrədir

T E X A N A L İ Z46 Kompleks baxış



Usd/jpy

Cütlük cari ilin avqust ayından böyük bir reyncə girib. Bu diapazonun yuxarı sərhədi 79.50-80.00 aralı-

ğından, aşağı sərhədi 75.50-76.00 aralığından keçir. Baxmayaraq ki, milli bank intervensiyaları ilə dollara

dəstək verməyə çalışıb, görünür, bu, istənilən effekti verməyib. Düşünürəm, bu konsolidasiya artıq yekun

mərhələsinə yetişir - ya dekabr, ya da yanvar ayında trendin hansı istiqamətdə bərqərar olacağı görünəcək.

Hələlik bu sərhədlər daxilində qısamüddətli və ortamüddətli əməliyyatlarla ticarət aparmaq daha

məqsədəuyğun olardı.


Xülasə:

Konsolidasiya artıq yekunmərhələsinə yetişir

T E X A N A L İ Z Kompleks baxış 47



T E X A N A L İ Z48 İşimoku

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

EURUSD

WEEKLY

«Bulud» yarılıb və uğurla test

olunub. Şam bağlananda, yəni

bu həftənin sonunda testin

nəticəsi qüvvəyə minəcək. 1,29-

u hədəf götürərək, satmaq olar.

“Stop”lar 1,36 zonasında yer-

ləşdirilməlidir.

DAILY

“Ayı” mənzərəsinin formalaşması gedir. Tenkan-Sen də aşağıya dönsə, mənzərə tamamlanacaq. Həmin

xəttin dönməsi üçün qiymətin 1,3376-dan aşağıda bağlanması bəs edəcək. Ondan sonra 1,31-i hədəf götür-

məklə satmaq olar. “Stop”lar Kijun xəttindən yuxarıda qoyulmalıdır: 1,3550.


“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil

Ay, yoxsa sübhün qarı...Gözəlliklər seyr edib,bildiyim tək yaşadımİl də belə qurtarır.

Maçuo Base



GBPUSD

WEEKLY

Vəziyyət avro/dollardakına bənzərdir: “bulud” yarılıb və klassik qaydalara uyğun şəkildə test olunub.

Hədəf: 1,52, stop: 1,58.

DAILY

Qiymətin Tenkan-Sen xəttinin altında (1,5595) möhkəmlənməsini gözləyirik. Ondan sonra 1,55-i hədəf

götürərək, satmaq olar. Stop - 1,58.


T E X A N A L İ Z İşimoku 49



USDCHF

WEEKLY

Korreksiya gözləsək də, qiymət “bulud”a daxil oldu. Vəziyyət aydınlaşana qədər bazardan kənarda qal-

maq məsləhətdir.

DAILY

Almaq üçün yaxşı şans yaranıb. “Stop”ları təzəcə yarılan 0,92 səviyyəsinin altında yerləşdiririk. Hədəf

0,96-dır (həftəlik qrafikdə buludun yuxarı sərhədi).


T E X A N A L İ Z50 İşimoku



USDJPY

WEEKLY

“Ayı” əhvalı qüvvədə qalıb. Hədəf əvvəlki həftədə olduğu kimidir: 76.

DAILY

Günlük qrafikdə vəziyyət daha dolaşıqdır. Ona görə də, qısamüddətli proqnozlardan çəkinməyi üstün tutu-

ruq.


T E X A N A L İ Z İşimoku 51



T E X A N A L İ Z52 Dalğa analizi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Eur/usdweekly

Avro/dollar cütlüyü, belə görünür ki, dalğa ssenarisi seçimini edib. Cütlük (A) İntermediate dalğasını for-malaşdırıb, indi (B) İntermediate korreksiyası gedir. O, W-X-Y Minor strukturuna malikdir. Korreksiya76,4%-lik fibonaççi səviyyəsinə qədər enə bilər.

Kritik xəttin pozulması bu ssenarinin qüvvədən düşməsi demək olacaq.


Elliot Dalğalarının AnaliziŞərti işarələr:

>A - «A» dalğası hələ davamedir

…A - “A” dalğasının başlaya-

cağı gözlənilir

- Müqavimət səviyyəsiyarılsa, qiymət yuxarıya hərəkətedəcək

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyəkeçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

Critical - Bu səviyyə keçiləndəssenari qüvvədən düşəcək

Vüsal Məmmədovun təqdimatında

8



Eur/usddaily

Bu zaman miqyasında görürük ki, Y Minor dalğası hələ inkişaf edir. O, aşağı miqyaslı ikiqat ziqzaq əmələgətirir: [w]-[x]-[y] minute. Bu mürəkkəb korreksiya strukturunun hazırda ikinci ziqzaqı, yəni [y] inkişaf edir.Onun özü də ikiqat ziqzaq şəklindədir: (w)-(x)-(y) minuette. Bu dalğanın da (w) alt dalğası hazırdır, indi (x)inkişaf edir. Detallar şəkildə göstərilib.

h4Bu taymfreymdə (w) minuette dalğası yekunlaşıb, indi (x) və (y) minuette-nin inkişafını gözləyirik. O da

ikiqat ziqzaq olacaq. Ümumiyyətlə, son iki ayda eur/usd-də bütün miqyaslarda ikiqat ziqzaqlar formalaşır. Bu da bazarda qeyri-

müəyyənliyin güclü olmasından xəbər verir.


8 8

T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 53



Gbp/usdweekly

Artıq neçə aydır ki, (B) İntermediate dalğasının formalaşmasını müşahidə edirik. Onun sonuncu C minordalğası yaranır. Güman ki, C minor ending diagonal modeli (yəni “üçlük”lərdən ibarət “beşlik”) yaradır. Buhalda onun yuxarıya doğru daha bir “üçlük” əmələ gətirəcəyini gözləyirik. Amma hazırda hərəkətdəolan eniş korreksiyası bitəndən sonra. Detallar qrafikdə göstərilib.

dailyBu zaman miqyasında [iv] minute dalğasının inkişafı davam edir. O, (w)-(x)-(y) minuette ikiqat ziqzaqı

şəklini alır. Hazırda ikinci ziqzaqın - (y) dalğasının formalaşması gedir. O, a-b-c klassik ziqzaqı formasın-dadır. Bu ziqzaqın da a və b dalğaları hazırdır, c-nin inkişafını izləyirik.


8 8




Usd/chfweekly

İstisna deyil ki, dollar/frankın aşağıya doğru uzunmüddətli yolçuluğu başa çatıb. Ya da irimiqyaslı korrek-siya fasiləsi yaranıb. Hazırda (5) İntermediate dalğasının formalaşmasından sonrakı artım cəhdlərinin yarat-dığı dalğa strukturlarını müşahidə edirik. Mövcud variantlar və qiymətin mümkün hərəkət sxemi qrafikdəgöstərilib. Yəni 2 or B dalğasının yeni mürəkkəb forma alacağı istisna deyil.

dailyGöründüyü kimi, 2 or B Minor dalğasının bitib-bitməməsi əsas sualdır. Korreksiya mürəkkəb formalar-

dan birini ala bilər. Amma əgər 2 or B Minor dalğası bitibsə (hazırda bunun təsdiqini gözləyirik), qiymətin3 or C dalğası ilə yuxarıya hərəkətinin şahidi olacağıq.


8 8

T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 55



Usd/jpyweekly

Dollar/yena irimiqyaslı (5) İntermediate dalğasında hərəkətinə davam edir. Hazırda ending diagonal mo-delinin sonuncu üçlüyünün (A-B-C) formalaşması prosesi gedir. Onun da birinci A minor dalğası tam şək-ildə yekunlaşıb. Hazırda B minor dalğası inkişaf edir.

dailyBu qrafikdə B minor dalğasının necə başlamasını müşahidə edirik. Hələ ki yuxarıya doğru cəmi bir im-

puls hazırdır. Cütlükdə volatilliyin çox aşağı olması dalğaların formalarına da təsir edir və tanınmasını çətin-ləşdirir.


8




F Ə L S Ə F Ə Həyat dərsi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

57

Harv Eker

Əgər siz ehtiyacsız yaşa-mağı arzulayırsınızsa,gərək öz həyatınızı

özünüzün idarə etdiyinizəinanasınız. Xüsusilə də maliyyəməsələlərində. Əgər inanabilmirsinizsə, deməli, öz hə-yatınızın sizdən asılı olmasına vətaleyinizdə baş verənlərə zərrəcətəsir edə biləcəyinizə inanmırsınız.Bu, o deməkdir ki, yaşamınızınmaliyyə tərəfini nəzarətdə saxlayabilmirsiniz. Bu cür yanaşma sizivarlandıra bilməz.

Yəqin, fikir verməmiş olmaz-sınız: kasıb adamlar lotoreyabiletlərinə xeyli pul xərcləyirlər.Onlar inanırlar ki, varlanmaq yalnızbu yolla mümkün olacaq. Və bütünaxşamı televizordan qopmayaraq,verilişi izləyirlər ki, heç olmazsabu dəfə var-dövlətin başlarınatökülməsini görsünlər.

Əlbəttə ki, lotoreya uduşundanheç kəs imtina etməz. Hətta varlılarda arada lotoreya bileti alırlar.Lakin bunu əyləncə xətrinə edirlər.Əvvəla, onlar heç vaxt qazanc-larının yarısını buna xərcləmirlər,ikincisi, cek-pot onlar üçün yeganəimkan pəncərəsi deyil.

Siz inanmalısınız ki, özünüz uğuryarada bilərsiniz, gəlirinizin miq-darını özünüz təyin edə və həy-

atınızı qura bilərsiniz. Bu halda pulvə xoşbəxtlik üçün mücadiləaparmağa qadirsiniz. Şüurlu və yaşüursuz sürətdə olsa belə, bu dəy-işikliyi öz həyatınıza gətirin.Kasıblar öz həyatlarına cavab-

dehliyi üzərlərinə götürmək əvəz-inə, qurban roluna girməyi üstün tu-turlar. Bu qurbanın əsas fikri də“kasıbam, mən kasıbam” olur.


Varlı kimi düşünHər şey insanın təfəkküründən başlayır

Varlılar qurban olmur

Varlılar belə düşünürlər: “Mənöz həyatımın qurucusuyam”. Yox-sullar isə əmindirlər ki: “Heç nəməndən asılı deyil”.

Varlılar işləyirlər ki, varlı ol-sunlar. Kasıblar işləyirlər ki, kasıbolmasınlar.

Varlılar daha da varlanırlar.Kasıblar da varlanmaq istəyirlər.

Varlılar qlobal düşünürlər.Kasıblarsa cılız düşünürlər.

Varlılar hər şeydə imkan görür-lər. Kasıblar maneələrdə ilişibqalırlar.

Varlılar imkanlı, uğur qazanmışadamlarla fəxr edirlər. Kasıblarsazənginlikdən qıcıqlanırlar.

Varlılar adətən imkanlı vəmüvəffəqiyyət qazanmış adamlarlaünsiyyət saxlayırlar. Kasıblar daadəti üzrə kasıb və uğursuzadamlarla əlaqəli olurlar.

Varlılar özlərini və malikolduqları hər şeyi reklam etməyixoşlayırlar. Kasıblar bu tiplireklamlarım hamısından qaçırlar.

Varlı adamlar öz problem-lərindən yuxarıda dururlar.Kasıblar öz problemlərini şişirt-məyə meyllənirlər.

Varlılar taleyin gözlənilməzhədiyyələrini qəbul edirlər.Kasıblar bunu bacarmırlar.

Varlılar öz zəhmətlərininbəhrəsi olan pulları əldə etməyisevirlər. Kasıblar saathesabıəməkhaqqı qazanmağa üstünlükverirlər.

Varlılar “həm onun, həm dəbunun” dadına baxmağa cəhdedirlər. Kasıblar isə “ya onu, yada bunu” seçirlər.

Varlıların pulu onlar üçünişləyir. Kasıblar isə pul üçünişləyirlər.

Varlılar risq etməyi sevirlər.Kasıbların qarşısını qorxu hissikəsir.

Varlılar ömürlərinin hərdəqiqəsində öyrənir və inkişafedirlər. Kasıblar elə zənn edirlərki onlar kifayət qədər bilirlər.

Varlıyla kasıbın fərqi

8



Özünütəlqin qanununa görə, beləinsan nəticədə kasıblığa gəlib çıxır.

Bir də təkrarlayım: Onlar qurbanrolunu oynayırlar. Onlarıngerçəkdən də bir qurban olmala-rını demirəm. Fikrimcə, onlar burolu o ümidlə oynayırlar ki, ətraf-dakılardan nəsə qopara bilsinlər. Birqədər sonra bu fenomenə dahaətraflı baxacağıq.

Bəs necə bilək ki, insan qurban“cildinə” girib? Bunu ayırd etməküçün üç əsas məsələyə diqqət yetir-mək lazımdır.

Qurbanın birinci xüsusiyyəti:Günahlandırmaq

Söz gəlib maliyyə durumunaçıxanda bir çox qurbanlar “gü-nahlandırmaq” oyununa girişirlər.Oyunun məqsədi mümkün qədərçox adama və şəraitə barmaqtuşlayıb, suçlamaqdır. Bircə kərəolsa da, barmaq sahibinə doğrutuşlanmaz. Bu, əslində məzəliəyləncədir - ən azından, qurbanüçün. Təəssüf ki, qurbanın yaxınətrafının hamısı ilk növbədə buatəşə məruz qalırlar.

Qurbanlar iqtisadiyyatı,hakimiyyəti, fond bazarını, oz bro-kerini, biznes sahəsini, müdirini, işəgötürənini, yuxarıda və aşağıdaduran hər kəsi, müştəri xidmətini,partnyorunu və öz həyat yoldaşını,hətta Allahı və öz valideyinlərinibelə günahlandırırlar. Bir sözlə,həmişə günahkar tapırlar.Özlərindən savayı hər kəsdə günahgörürlər.

Qurbanın ikinci əlaməti: Özünə bəraət qazandırmaq

Əgər qurban heç kəsi günah-landırmırsa, ya duruma bəraətqazandırır, yaxud da vəziyyəti buşəkildə izah etməyə çalışır: “Puləsas deyil”. İzninizlə, bir sualverim: əgər siz desəydiniz ki, həyatyoldaşınızın, dostunuzun və hərhansı partnyorunuzun sizin üçün elə

böyük bir əhəmiyəti yoxdur, onlarınsizə münasibəti necə olardı? Pulamünasibətdə də belə ehtiyatlı olmaqgərəkdir.

Seminar keçirərkən dinləyi-cilərimdən bəziləri mənə yaxınlaşıbdeyirlər ki, “Bilirsiniz, pulun elə dəböyük önəmi yoxdur”. Mənsə on-ların düz gözünün içinə baxaraqdeyirəm ki, “Sizin cibi- nizdə qaraqəpik belə yoxdur, düzdürmü?”Onlar ayaqlarına baxaraq mızıl-danırlar: “Eeee..., indi bir qədərmaliyyə çətinliyim yaranıb,amma...” Onların sözünü kəsib,deyirəm: “İndi yox, həmişə. Sizmüntəzəm şəkildə pulsuzdolaşırsınız və ya müflis olmağaçox yaxınsınız”. Onlar başları ilətəsdiqləyir və geri dönüb, öz yer-lərində əyləşirlər. Və daha diqqət-lə oxuyub öyrənməyə çalışırlar,çünki artıq dərk ediblər ki, inan-maq, əmin olmaq onların həyatındanecə faciəli vəziyyət yaratmışdı.

Əlbəttə ki, onların cibi boşdur.Əgər bir motosikletiniz olsaydı,deyərdinizmi ki, o, sizə gərəkdeyil? Əgər evinizdə tutuquşunuzolsaydı, hesab edərdinizmi ki, o,sizə lazım deyil? Əlbəttə ki, yox!Pula münasibət də eynilə belə olur:əgər hesab edirsinizsə ki, o, sizəgərək deyil, pulunuz olacağını gö-zləməyin.

Dostlarınızı belə bir fokuslaheyrətləndirin.

Təsəvvürünüzə gətirin ki, “puləsas deyil” deyən bir tanışınızlasöhbətləşirsiniz. Əlinizi alnınızaqoyub, səmaya diqqətlə baxın,sonra göydən xəbər alıbmış kimibəyan edin: “Sənin cibin boşdur!”Dostunuz heyrətlə soruşacaq: ”Sənharadan bildin?” Bu zaman əliniziirəli uzadıb, deyin: “Səni daha nələrmaraqlandırır? Əlli dollar versən,hamısını deyərəm!”

Gəlin, təmiz danışaq. Pulunəhəmiyyətsiz olmasını deyən yalnızkasıblardır. Varlılar artıq bilirlər ki,

pulun əhəmiyyəti nədir və o, bizimdünyamızda hansı rolu oynayır.Kasıblar isə fərasətsizli- yinə yersizmüqayisələrlə bəraət qazandırmağaçalışırlar: “Sevgi puldan dahavacibdir”. Bu ki, axmaqlıqdır.Yaxşı, bəs əl daha vacibdir, yoxsaayaq? Bəlkə onlar ikisi də eynidərəcədə gərəklidirlər?

Qulaq asın, dostlar, pulla nəyinsəalınıb-alınmamasından asılı olma-yaraq, o, çox vacibdir. Düzdür,sevgi çox gözəl və qiymətlidir,lakin sevgiylə ev, xəstəxana, kilsətikmək mümkün deyil. Sevgi aclıqhissini də yox edə bilmir.

Əgər pulun vacib olmasına hələdə inanmırsınızsa, qaimədəkihesabı sevgi ilə ödəməyə cəhd edin.Ya da banka gedin və hesab açdırıbsevginizi yatırın, görün, nə alı-nacaq.

Qurbanın üçüncü əlaməti:Şikayətlənmək

Şikayətlənmək üçün öz imkanıvə səhhəti barədə danışmaqdan pisheç nə yoxdur! Niyə? Bu universalqanuna mən səmimi şəkildəinanıram: “Diqqət mərkəzində olanhər şey güclənir”. Heç düşün-müsünüzmü ki, siz nədənsəşikayətlənəndə onu gücləndirir-siniz? Diqqət mərkəzində olan hərşey kimi, sizin həyatınızda olanmənfi cəhətlər də böyü- yəcək vənəhəng ölçü alacaq. Pis şeylər dahada çoxalacaq. Şəxsiyyətin inkişafıüçün treninq keçənlərin əksəriyyəti“cazibə qanunu”ndan danışır. Ordadeyilir ki, «hər şey öz bənzərinicəzb edir». Deməli, şikayətlənərkənsiz də neqativi həyatınıza cəzbedirsiniz.

Varlı olmanın prinsipi

Şikayətlənərkən siz mənfi ener-jini cəzb edən canlı maqnitəçevrilirsiniz.


8 8

F Ə L S Ə F Ə58 Həyat dərsi



Heç diqqət yetirdinizmi, mütə-madi ağlayıb-sızlayan adamlarınhəyatı həmişə acı keçir? B

Belə təəssürat yaranır ki, onlarnəyin qulpundan yapışsalar da, heçnədə bəxtləri gətirmir. “Axı necəşikayətlənməyim ki, bütün həyatımbelə zay keçir”,- deyib, dururlar.İşin mahiyyətini bildiyiniz təqdirdəonlara belə demək qalır: “Xeyr, əs-lində naşükür olduğun üçün səninhəyatın zay olur”.

Siz əmin olmalısınız ki,ətrafınızda “şikayətçilər” yoxdur.Əgər onlardan uzaqlaşmanızmümkün olmursa, özünüzlədəmirdən çətir gəzdirin, yoxsa on-ların bədliyi sizin də başınızatöküləcək. Mən belə sızlayan insan-lardan mümkün qədər uzaqgəzirəm. Çünki mənfi enerji çoxyoluxucu şeydir. Bəziləri oturub on-ları dinləməyi sevirlər. Niyə? Çünkiöz növbələrini gözləyirlər!

Belə bir tapşırığı yerinə yetirin.Söz verirəm ki, bu, sizin həya-tınızı dəyişdirəcək. Qarşıdakı 7 günərzində şikayətlənməyi qadağanedirəm. Nəinki bərkdən, hətta qəl-binin dərinliyində olsa belə. Yaddançıxarmayın, mütləq 7 gün tamamolmalıdır. Çünki əvvəlki bir neçəgündə “keçmişin mənfi qalıqları”qala bilər. Təəssüf ki, xoşagəlməzhadisələr işıq sürətilə yox olmur.Odur ki, onlardan tamamən uza-qlaşmaq üçün müəyyən müddətlazımdır.

Bu məsləhəti minlərlə insanavermişəm və onlardan cavabaldıqca heyrətlənirəm ki, bu kiçikməsələ adamların taleyinə necəböyük təsirə malikdir! Sizə də vədedirəm: xoşagəlməz hallaraəhəmiyyət vermədikcə onlarıözünüzə doğru cəzb etməyəcək-siniz.

Əgər taleyinizdən şikayətlən-məyə meyillənirsinizsə, uğurqazanmağı ağlınızdan keçirməyin.

Günahlandırma, şikayət, bəraəthəb kimi bir şeydirlər. Onlar yalnızstressi azaldır, insanın uğur- su-zluqlarından yığılıb qalmışpsixoloji gərginliyi yüngülləşdirir.Bir düşünün, əgər insan müxtəlifxoşagəlməz hallara düçar olma-saydı, özünü müdaifəyə, bəraətə vəkimsəni günahlandırmağa bu qədərehtiyaclı olardımı? Əlbəttə, yox!

Əgər hiss etsəniz ki, bu üçhərəkətin hansısa birini eləməyəbaşlamısınız, dərhal dayanın! Un-utmayın ki, həyatınızı siz özünüzqurursunuz, hər dəqiqəniziyaxşılaşdırmaq və pisləşdirmək özəlinizdədir. Fikirlərinizi, sözlə-rinizi nəzarətdə saxlayın – bu, çoxvacibdir!

İndi sizə dünyadakı ən böyük sir-rlərin birini açacağam.Hazırsınızmı? Diqqətlə oxuyun:varlı qurbanlar olmur!

Anladınız? Bir daha təkrar-layıram: varlı qurban olmur. On-ların şikayətini kim ciddiyə alardı?Məsələn, “vay-vay, mənim yaxtambərk cızılıb” eşidəndə ən münasibcavab “məzələnirsən?!”,- olacaq.

Kasıblığın prinsipi

Varlı qurban olmur! Qurban rol-unda olmanın da özünəməxsusluğuvar. Qurbanın danışması nəyəhesablanıb? Cavab çox sadədir:diqqət qazanmağa. Bu, vacibdirmi?Əlbəttə! Hansi yolla olursa-olsun,bizim əksəriyyətimiz öz şəxsiyyə-timizə diqqət çəkməyə meyilliyik.Bəs niyə insanlar buna can atırlar?Onlar prinsipial səhvə yol verirlər.Bu səhvi demək olar ki, bizhamımız buraxırıq. Biz diqqəti vəsevgini eyniləşdirirk.

İnanın ki, daim diqqətə ehtiyacduymaqla gerçəkdən xoşbəxt vəuğurlu adam olmaq mümkün deyil.Diqqət çəkmək ehtiyacı ətrafdanasılılıq yaradır. Diqqət qazanmaqxatirinə insan heç də az axmaqlıqlartörətmir - bu da bir ayrıca prob-

lemdir.“Məhəbbət” və “diqqət” söz-

lərinin mahiyyətini bir-birindənayırmaq vacibdir. Bu, niyəlazımdır? Əvvəla, siz uğurlu biri-nə çevriləcəksiniz, ikincisi,özünüzü xoşbəxt hiss edəcəksiniz,üçüncüsü, həyatınlızda gerçəksevgiyə yer yaranacaq. Adətəndiqqətlə sevginin fərqini bilməyənadamlar sözün əsil mənasında,gerçəkdən sevməyə qadir olmurlar.Belə insanlar öz eqolarınınmövqeyindən çıxış etməyi sevirlər:“Nəyi ki, sən mənim üçün edirsən,mən onları sevirəm”. Ona görə də,qurulan münasibət ilk növbədəsizin özünüzdən asılıdır. Bunu dərketdikdən sonra siz insanın özünüsevə biləcəksiniz, onun sizin üçünetdiklərini yox.

Dediyim kimi, varlılar qurban ol-murlar. Qurban rolunda qalanlar isəəmin olsunlar ki, onlar varlanmaya-caqlar. Seçim eləmək vacibdir. Qur-ban olmaq və varlı olmaq – ikisieyni zamanda mümkün deyil! Hərdəfə, məhz hər dəfə sizşikayətlənərkən, günahlandırar-kən, bəraət qazanarkən özünüzünmaliyyə loxmanızı kəsib tul-layırsınız. Mən hansısa yumşaqifadə seçə bilərdim, lakin mülayimolmamağı üstün tutdum. Mən sizingözünü açmaq istəyirəm ki,özünüz-özünüzə nə divan tut-duğunuzu görəsiniz! Gücünü topar-lamaq və etiraf etmək lazımdır ki,öz həyatınızı özünüz qurursunuz vəşəraitin bura dəxli yoxdur. Dərkedin ki, var-dövlətə, kasıblığa,gəlirə doğru gedən bütün pil-lələrdəki məsələlərə yalnız özünüzcavabdehsiniz!

Təlimat:Əlinizi ürəyinizin üstünə qoyun

və deyin: “Öz imkanlarıma görəyalnız özüm cavabdehəm!”

Əlinizi alnınıza vurub, deyin:“Mən milyonçu kimi düşünürəm!”


8

F Ə L S Ə F Ə Həyat dərsi 59



K İ TA B R Ə F İ60 Nə oxumalı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Bu kitabın ən uğursuz

cəhəti onun adıdır.

Açığı, ucuz qəzet sen-

sasiyasına bənzəyən bu ad poten-

sial oxucunu maraqlandırmaq-

dan çox, hürküdə bilər. Çünki

axır vaxtlar forex barədə gurul-

tulu bəyanat verənlər yaman ço-

xalıb. Amma bu, yanlış qənaət

olacaq. Çünki əslində kitabın

məzmunu kifayət qədər dolğun və

faydalıdır.

Cons Rayan bazarda qazanabilmək üçün treyderə lazım olanbütün bilikləri oxcuya çatdırır. Xü-susilə də kapitalın idarə olunması,hedcləmə, sistemin qurulması vəoptimallaşdırılması kimi vacibməqamlara böyük diqqət ayırır.

Larri Vilyams kimi, Cons Rayanda risklərin idarə olunmasını trey-dinqdə ən vacib məqam hesab edirvə buna böyük diqqət ayırır.Kitabda riyazi məntiq üstünlüktəşkil edir.

Rayanın ticarət sistemlərinəyanaşması xüsusi maraq doğurur.Belə ki, o, konkret sistemlər yox,mücərrəd sistem haqqında danışır.Və izah edir ki, birincisi, “sehirli”sistem ola bilməz, ikincisi, qazan-maq üçün buna heç ehtiyac dayoxdur. Onun təsvir etdiyi metod-lar treyderə sübut edir ki, düzgünyanaşma zamanı hətta itkili vəgəlirli əməliyyatların nisbəti 70/30olanda belə, qazanmaq

mümkündür.

Ümumiyyətlə, Rayanın fəlsəfə-sinə görə, treydinq – riskoyunudur. Bu oyunun mükafatı isəqazancdır. Ona görə də, qazanmaqistəyən treyder risklərlə oynamağıbacarmalıdır. “Bu oyunda qayda-ları pozanlar mərhəmət gözləmə-sinlər”,- deyir Rayan.

Cons Rayan

Birja oyunu.

Rəqəmlərlə oynayaraq,

milyonlar qazan

“İn Forex”in qiyməti:1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Kitabdan parça

Əksər treyderlər qarşılarınabelə bir məqsəd qoyurlar: mil-yon qazanmaq. Əlbəttə, bu, hə-yata keçirilməsi mümkün olanarzudur. Amma problem ondadırki, treyderlər həmin milyonu çoxtez bir zamanda qazanmaqistəyirlər. Bu kitabla tanış olan-dan sonra siz görəcəksiniz ki,money-management qaydalarınaəməl edərək milyonu qazanmaqüçün əslində treyderə nə qədərvaxt lazımdır.

...Kapitalın idarə edilməsi

niyə son dərəcə vacibdir? Çünkibu halda cəmi 5 il ərzində ortagəlirlik göstərəndən sonra siz ra-hatca təqaüdə gedə bilərsiniz.Əgər treyderlər qazandıqlarınıqoruyub saxlaya bilələr, 5 ilə mi-lyonçu olmaq mümkündür. Bəli-bəli, 5 ilə. Mən dəfələrləgörmüşəm ki, bir ilə 40000 dol-lar qazanan treyder gələn il sıfıraçıxır. Halbuki, kapitalı düzgüidarə etsə, iki ilə 200000 dollaraçatması tamamilə realdır. Bun-dan sonra düzgün money-ma-nagement şəraitində onun hesabı

istənilən itkiyə davam gətirəbilər! Həmin vaxt kapitalın idarəedilməsi qaydasına fikir ver-məyən treyder hələ də sıfırdaolacaq.

Günümüzdə kapitalın idarəolunmasına dair çox şey deyilib.Mən bu ktabda bir qədər fərqliqaydalar təqdim edəcəyəm. Vəsiz görəcəksiniz ki, əksər trey-derlərin düşündüyünə rəğmən,kapitalın idarə olunması heç dədarıxdırıcı bir şey deyil.


Documents

"In Forex"#22 : Milyardlari kim qazanacaq?