96

INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi
Page 2: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi
Page 3: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

i

IZIBHENGEZO ................................................................................................................................................ III

INKCAZELO EQINISEKISIWEYO....................................................................................................................... IV

1. INTSHAYELELO KAVIMBA WOLWAZI ...................................................................................................... 1

Kutheni lo vimba wolwazi ebalulekile njena?............................................................................................... 1 Intshayelelo ngezesini .................................................................................................................................. 2 Ubudlelane bokungalingani kwamandla ...................................................................................................... 2

2. YINTONI UBUNDLOBONGELA OBUPHATHELELE KWEZESONDO? ........................................................... 3

Imizekelo ...................................................................................................................................................... 3 Iziphumo ....................................................................................................................................................... 4

3. AMANQAKU ABABHEXESHI ................................................................................................................... 5

Ukusebenzisa le ncwadi – indima yombhexeshi .......................................................................................... 5 Isakhiwo sale ncwadi .................................................................................................................................... 5 Ukubhexesha iingxoxo zeqela ...................................................................................................................... 5 Izikhokelo zokubhexesha iingxoxo ezimalunga nezihloko ezibuthathaka .................................................... 6 Ukudala indawo ‘ekhuselekileyo’ ................................................................................................................. 6 Ukuqonda kombhexeshi ubundlobongela obuphathelele kwezesondo ...................................................... 7

4. UKUGUQULA IZIFUNDO ZEBHAYIBHILE NGOKUZISEBENZISA NJENGEENTSHUMAYELO ......................... 9

5. ISIXHOBO SOKUZIHLOLA NGOBUNDLOBONGELA OBUPHATHELELE KWISINI ....................................... 10

Indlela yokusebenzisa isixhobo .................................................................................................................. 10

6. IZIFUNDO ZEBHAYIBHILE ..................................................................................................................... 14

Izifundo zeBhayibhile zibaluleke kakhulu: .................................................................................................. 14 Ukuhlangabezana neenkxalabo .................................................................................................................. 14 Ukugcinwa kwexesha ................................................................................................................................. 14 Umthandazo nokunqula ............................................................................................................................. 14

I. UBUNDLOBONGELA OBUPHATHELELE KWEZESONDO EBHAYIBHILENI ................................................ 16

IBALI LIKATAMARE ...................................................................................................................................... 16 Isifundo seBhayibhile: Eyesi-2 kuSamuweli 13:1–22 .................................................................................. 17

II. UKUQUKWA NGOKUPHELELEYO KWAMAXHOBA OBUNDLOBONGELA OBUPHATHELELE KWEZESONDO19

Isifundo sebhayibhile: UYohane 4:1-30 ...................................................................................................... 20

III. UMZIMBA KAKRISTU UHLELWE BUBUNDLOBONGELA OBUPHATHELELE KWEZESONDO ..................... 22

Isifundo sebhayibhile: Eyoku-1 kwabaseKorinte 12:12–27 ........................................................................ 23

IV. ISINI NOKUVUSELELWA KOBUDLELANE ............................................................................................... 25

Isifundo seBhayibhile: IGenesis 1:26–28 .................................................................................................... 26

V. UKUPHELISA UKUBEKWA IBALA NOCALUCALULO ................................................................................ 28

Isifundo seBhayibhile: UYohane 8:1–11 ..................................................................................................... 29

VI. UKUKHUSELA ABONA BASESICHENGENI .............................................................................................. 31

Isifundo seBhayibhile: AbaGwebi 19:16–29 ............................................................................................... 32

VII. UYESU USIKELELA ABANTWANA ABANCINCI ....................................................................................... 34

IZIQULATHO

Page 4: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

ii

Isifundo seBhayibhile: UMarko 10:13-16 ................................................................................................... 35

VIII. UMTSHATO OSEKELWE KUTHIXO NOSAPHO KWINTLALO YANAMHLANJE ........................................... 38

Isifundo seBhayibhile: Abase-Efese 5:21–33 .............................................................................................. 39

IX. UMFANEKISO WOBUDODA OBUNOVELWANO .................................................................................... 41

Isifundo seBhayibhile: UMarko 5: 24–34 noMateyu 1:18-25 ..................................................................... 42

X. UKUTHANDANA NOMNTU ONESINI ESIFANAYO NESAKHO EBHAYIBHILENI ........................................ 44

Isifundo seBhayibhile: IGenesis 19:1-26 ..................................................................................................... 44

XI. UBULUNGISA, UKUXHASA NOKUVUSELELA ......................................................................................... 47

Isifundo seBhayibhile: UNehemiya 4:1–20, 6:15–16 .................................................................................. 48

XII. UKUTHANDAZELA IZIDINGO EZIBONAKALAYO ..................................................................................... 50

Isifundo seBhayibhile: UMateyu 25:37–40 ................................................................................................ 51

XIII. UMENZI WOBUBI WOBUNDLOBONGELA OBUPHATHELELE KWEZESONDO ......................................... 53

Isifundo seBhayibhile ngoMenzi wobubi wobuNdlobongela obuphathelele kwezeSondo 2 Samuweli 1-2754

XIV. IMINGENI YOKUKHULISA UMNTWANA................................................................................................ 57

Isifundo seBhayibhile kwiMiceli-mngeni yokuKhulisa abantwana: uLuka 15:11-32 .................................. 58

XV. UKUPHAWULA NGOKURHWEBA NGABANTU NEMPEMBELELO YAKO KUBUNDLOBONGELA

OBUPHATHELELE KWEZESONDO NGOKWAYAMENE NESINI ........................................................................ 62

Itekisi yeBhayibhile: IGenesis 37: 12-36 ..................................................................................................... 63

7. INGCEBISO EZIBONAKALAYO ZEMISEBENZI ......................................................................................... 66

Imfihlo ........................................................................................................................................................ 68 Indlela yokujongana nobhengezo lobundlobongela obuphathelele kwezesondo ..................................... 69 Ukuxhasa abo babandakanyekayo ............................................................................................................. 70 Izikhokelo ................................................................................................................................................... 71 Ukuphulaphula amaxhoba ......................................................................................................................... 71 Ukolulekwa kwengqondo ........................................................................................................................... 71 Okwenziwayo nokungenziwayo xa uxhasa ixhoba ..................................................................................... 72 Ukwazi amalungelo akhon ......................................................................................................................... 73

IZICATSHULWA ZEBHAYIBHILE ..................................................................................................................... 74

ULUHLU LWEENKCAZELO ............................................................................................................................. 82

OKUNYE EMAKUFUNDWE NEMATHIRIYELI KAVIMBA WOLWAZI EBALULEKILEYO .................................... 84

Page 5: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

iii

Aba bantu balandelayo banikeze ubulumko ngengqiqo ngelixa lokuveliswa kwalo vimba wolwazi:

Evie Vernon, (Us); Mercinta-Elaine Maras (Papua New Guinea); Rev. Domnic Misolo (Kenya);

Ulwazi olusetyenzisiweyo lufunyenwe: Tearfund’s ‘Hand in Hand’ HIV Bible Studies and Restorer’s

‘Churches Resource Pack’ in the development of this resource and Ujamaa Centre for Biblical and

Theological Community Development and Research.

Ibhalwe ngu: Bongi Zengele

Inkxaso yohlaziyo: Chammah J Kaunda

Amagalelo avela ku: Sarah Reilly and Douglas Dziva

Ihlelwe ngu: Seren Boyd

IZIBHENGEZO

Page 6: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

iv

Imanyuwali yoQeqesho: UVimba weCawe ngobuNdlobongela obuPhathelele kwezeSondo

nobuLungisa kwezeSini

Lo nguvimba wezobuThixo ophandwe ngokugqibeleleyo obhalelwe abantu gabalala abaneentliziyo

zokulangazelela iinjongo zikaThixo zobudlelwane obuphathelele kwezesini. Icawe ayinakuthi cwaka

ngeli xa isiqhelo sobundlobongela sibonakala ‘sisisithethe’ kuMzantsi Afrika wezenkolo wasemva

kwengcinezelo. Njengesixhobo esiluncedo, le manyuwali yoqeqesho iza kuhamba umgama omde

ekuxhobiseni abefundisi bezobuKristu, iinkokeli zezenkolo nezasekuhlaleni ekuhlangabezeni

neenkxalabo ezayamene nokuxhatshazwa ngokwesondo nobundlobongela obusekelwe kwezesini

kwilizwe lethu eliyintanda. Langa iphupha lecawe namanye amaziko ezenkolo njengeendawo

‘ezikhuselekileyo’ ezidandalaziswe kwimanyuwali ngokusetyenziswa kweBhayibhile, lingaxhobisa

wonke umntu ukuphelisa izoyikiso zokuxhatshazwa ngokwesondo nobundlobongela obusekelwe

kwezesini ngandlela zonke. Ubulungisa mabuhle njengamanzi nanjengomsinga ompompoza

unaphakade.

Inkcazelo eQinisekiswe nguMfu. Gq. Mvume Dandala

INKCAZELO EQINISEKISIWEYO

Page 7: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

1

Le ncwadi inezifundo zeBhayibhile ezahlukeneyo, ezikhethwe ngabantu abathile abasebenze kwizifundo

zeBhayibhile ezayamene nomxholo kwaye bayayiqonda imiba yobundlobongela obuphathelele kwezesondo

nobulungisa ngokuphathelele kwisini iicawe ezizamana nazo kuMzantsi Afrika weNkulungwane yama-21.

Isixhobo sokuzihlola sikunceda ukuba uchonge iindawo onokuncedakala ngokujongana nazo kuqala. Ukuba

ufumana inqaku eliphantsi kwinkalo ethile ngexesha lokuzihlola, ungasebenzisa isifundo seBhayibhile

esifanelekileyo ukujonga lo mba ngokucacileyo ngaphezulu. Izifundo zeBhayibhile zilandela isicwangciso

esicacileyo. Unganqwenela ukufotokopa amaphepha okuzihlola namaphepha ezifundo zeBhayibhile ukuba

uwanike abanye kwiqela.

Injongo kavimba wolwazi kukunikeza ulwazi nezixhobo zokunceda abantu, iicawe zengingqi noluntu

ukulungiselela:

ukudala kokuqondwa kobundlobongela obuphathelele kwezesondo nempembelelo yabo

ukuphonononga okutshiwo yiBhayibhile malunga nabo kwaye nendlela ukufundisa ngabo

ekungasetyenziswa ngayo

ukuchonga ukuba ingaba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo kuyenzeka na kweyabo icawe

nakwingingqi yabo

ukuqonda indima yabo noxanduva lwabo ngokunxulumene nobundlobongela obuphathelele

kwezesondo

ukudala imeko-bume ‘ekhuselekileyo’ ezicaweni ukulungiselela amaxhoba obundlobongela

obuphathelele kwezesondo

ukuququzelela inkxaso efanelekileyo yamaxhoba ngelixa ezama ukuhlangabezana neziphumo

zobundlobongela obuphathelele kwezesondo

Kutheni lo vimba wolwazi ebalulekile njena?

Ubundlobongela obuphathelele kwezesondo nobundlobongela obuphathelele kwisini ziindidi

zobundlobongela ezenzeka xa umntu esebenzisa amandla akhe kubantu abasesichengeni ngokuqhelekileyo.

Ubundlobongela obuphathelele kwezesondo siso nasiphi na isenzo esiphathelele kwezesondo okanye

ukuzama ukufumana isenzo esiphathelele kwezesondo. Oku kuquka nobudlwengu kunye/okanye

ukunyanzela ngokubonakalayo nabani na ukuba abelane ngesondo okanye enze izenzo eziphathelele

kwezesondo. Ubundlobongela bungenzeka phakathi kwemitshato, amakhaya, iicawe nabahlali.

Ubundlobongela bungabangelwa ngumntu owaziwayo lixhoba okanye ngumntu ongaziwayo konke konke.

Ubundlobongela bungehlela nabani na, kungajongwanga buhlanga, budala okanye ubume bezentlalo.

Ngokuqhelekileyo kubakho iintloni nesazela eziviwayo kwanokoyika ukubekwa ibala, ucalucalulo

nobundlobongela obubobunye, obukhokelela kumba ongaxelwanga okanye ongathethwanga ngokuphandle.

Kubalulekile ukudala imeko-bume apho amadoda, amakhosikazi, amantombazana namakhwenkwe aziva

ekwazi ukuthetha ngale miba kwaye babelane ngamava abo obuqu. Lo vimba wolwazi ulangazelela

ukuxhobisa onke amalungu ecawe noluntu uze uwancede ukuba aqonde imiba ngokumanyeneyo.

Injongo: ukuxhobisa iicawe ngenjongo yokuba nempembelelo elungileyo ukunqanda

nokusabela kubundlobongela obuphathelele kwezesondo kwicawe yazo nakwingingqi.

1. INTSHAYELELO KAVIMBA WOLWAZI

Page 8: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

2

Intshayelelo ngezesini

Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji

phakathi kwabo. Isini ikwayindlela uluntu oluchaza ngayo abantu neendima zabo. Ngale ndlela, imikhwa

eyahlukeneyo kwaneempawu zithathwa ngokuba zilungele okanye zifanele esi sini okanye esinye. Umzekelo,

inkcubeko noluntu zingathi amakhosikazi kufuneka babe novelwano, bazole kwaye bakhulise, ngelixa

amadoda kufuneka abe nenkani kwaye abe namandla kwaye athabathe ubunkokeli. Kodwa ingaba oku

kunjalo kuwo onke amadoda namakhosikazi kuzo zonke iinkcubeko? Kubalulekile ukuqonda ukuba isini

njengokwakha asimanga okanye asilolitye elisisikhumbuzo kodwa siyaguquguquka kwaye siyatshintsha

ekuhambeni kwexesha neemeko. Ngako oko ke, isini njengesazisi sibhekisa kwindlela abantu abazibona

ngayo njengokuba ngabasebuhlanti okanye ngabasetyhini okanye zombini okanye kungabikho nanye.

Ubudlelane bokungalingani kwamandla

Amadoda namakhosikazi anxulumana ngokwahlukeneyo, banamava amandla ngokwahlukeneyo kubudlelane

babo. Obu budlelane bamandla awohlukeneyo bukhona ezicaweni ngokunjalo, njengoko kucacile ngendlela

izicatshulwa zeBhayibhile ezithile ezifundiswa ngayo. Kubalulekile ukuqaphela ukuba kukho imiyalezo

enembambano kwiBhayibhile ngomba weendima zesini, umzekelo, kwiivesi ezilapha ngezantsi:

KumaGalati 3:28, kubonakaliswa okuchaseneyo apho kuqinisekiswa ukulingana ngokupheleleyo

kwamakhosikazi: ‘Akukho mYuda okanye mGrike, ikhoboka okanye okhululekileyo, indoda okanye

inkosikazi, kuba nonke niyalingana phambi kobuso bukaYesu Kristu.’

Eyoku-1 kuTimoti 2:11–12: ‘Inkosikazi kufuneka ibe ngumfundi, imamele ngokuthe cwaka

nangokuthobela. Andiyivumeli inkosikazi ukuba ibe yititshala, nokuba inkosikazi ivelele endodeni;

kufuneka ithule.’

Ngelishwa, ubudlelane phakathi kwamadoda namakhosikazi abulingani, kuba uluntu oluninzi lunika amadoda

amagunya angaphezulu kunamakhosikazi. Oku kuchaphazela indlela amakhosikazi namadoda anxulumana

ngayo ekuhlaleni. Abantu abakwizikhundla ezinamagunya bangasebenzisa amagunya abo akhokelela

kubundlobongela obuphathelele engqondweni, kwimvakalelo nasemzimbeni. Umzekelo, utitshala

angalukuhla umfundi ukuba abelane naye ngesondo ukuze amphe amanqaku aphezulu.

Page 9: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

3

Ubundlobongela obuphathelele kwezesondo luhlobo

lobundlobongela obuphathelele kwisini. Ubundlobongela

obuphathelele kwezesondo kokunye ukuxhatshazwa

kwamalungelo oluntu okumosha ngokubalaseleyo

ehlabathini kodwa kokona kungasiwa so ngokungaphaya.

Ngokobuninzi isinye kwisithathu samakhosikazi

sibethiwe, sanyanzelwa ngesondo okanye saxhatshazwa

ngenye indlela – ngokuqheleke kakhulu ngumntu

amaziyo, ukuquka nomyeni wakhe okanye enye indoda elilungu losapho. Kubalulekile ukwazi ukuba

ubundlobongela obuphathelele kwezesondo ngokuqhelekileyo kwehlela amakhosikazi nabantwana, nangona

kunjalo amadoda nawo anokwehlelwa bubundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Ubundlobongela obuphathelele kwezesondo kubhekiselele kuso “nasiphi na isenzo sezesondo

esingafunwayo. Zininzi iindidi zobundlobongela obuphathelele kwezesondo, ukuquka kodwa kungaphelelanga

kwezi: ubudlwengu, ukunyanzelwa ngesondo, ukuxhatshazwa kwabantwana okuphathelele kwezesondo,

ungcungcuthekiso oluphathelele kwezesondo, ubudlwengu ngaphakathi emtshatweni / ubudlelane,

ukunyanzelwa ngomtshato, ubundlobongela obusekelwe kwimbeko, ukusikwa kwelungu lobufazi, urhwebo

olungekho mthethweni, ukusetyenziselwa ezesondo, nobundlobongela obuphathelele kwizithethe.

Ubundlobongela obuphathelele kwezesondo bungaqhutywa ngumntu ongaziwayo konke konke, okanye

ngumntu owaziwayo kwaye futhi othenjiweyo, njengomhlobo, osebenza naye, ilungu losapho, iqabane

okanye iqabane langaphambili.” 1Luhlobo lobundlobongela obuphathelele kwisini njengoko ngokuqhelekileyo

busenziwa emntwini ngenxa yesini sakhe okanye ukuqhelaniswa ngezesondo.

Ubundlobongela obuphathelele kwezesondo benzeka xa omnye umntu (umenzi wobubi) esebenzisa

ngokungalunganga amagunya akhe komnye umntu (ixhoba), ngendlela yezesondo. Kwiimeko ezininzi, oku

kwenzeka kwindawo efihlakeleyo okanye eyodwa apho kungekho mangqina. Ubungqina bokuhlaselwa

ingangamabala egazi, amadlozi okanye nawuphi na umenzakalo obonakalayo wohlaselo. Ixhoba

linganezilonda ezibonakalayo, ezasengqondweni nezemvakalelo kuhlaselo oluphathelele kwezesondo.

Kwiingingqi ezininzi, izibonelelo ezikhoyo zokuxhasa amaxhoba emva kokuba kwenzeke umenzakalo

zinqongophele kakhulu. Ukuba akukho mangqina wohlaselo oluphathelele kwezesondo, ixhoba lingabona

ngathi akukho namnye umntu oza kulikholelwa ukuba lixela umcimbi lowo emapoliseni.

Kubalulekile ukuba icawe noluntu baqonde ngokungaphaya malunga nobundlobongela obuphathelele

kwezesondo kwaye nokunokubangela ukuba kwenzeke uhlaselo. Ixhoba MALINGAZE ligxekelwe uhlaselo.

Amaxhoba afuna unakekelo nenkxaso nanjengoko elangazelela ukuchacha kumenzakalo. Kwamanye amazwe,

ubundlobongela obuphathelele kwezesondo lityala lolwaphulo-mthetho kwaye kubalulekile ukuba amaxhoba

axhaswe ukuze azive ekwazi ukuxela uhlaselo emapoliseni nakoogunyaziwe bengingqi ukuba kunjalo.

Kuphela xa kuxoxwe ngokuphandle ngobundlobongela obuphathelele kwezesondo apho abantu baza

kuqonda ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo abuvumelekanga baze babone ukuba

lunganqandwa uhlaselo ukuba lwenzeke.

Imizekelo

Nabani na angalixhoba lobundlobongela obuphathelele kwezesondo kwaye bungenzeka kwizimo zentlalo

ezahlukeneyo. Imizekelo yobundlobongela obuphathelele kwezesondo ingaquka ubudlwengu, ukuzisondeza

1 INgxaki yobuDlwengu eNgilane naseWales, “ubudlwengu nobundlobongela obuphathelele kwezesondo,” http://www.rapecrisis.org.uk/ [18 Nov. 14].

Ubundlobongela obuphathelele

kwezesondo bubhekiselele kuso nasiphi

na isenzo, inzame okanye ukoyikiswa

okwayamene nezesondo okugqibelela,

okanye okungagqibela kumenzakalo

wasemzimbeni, wasengqondweni

nowemvakalelo.

2. YINTONI UBUNDLOBONGELA OBUPHATHELELE KWEZESONDO?

Page 10: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

4

ngokuphathelele kwisondo okungafunwayo, ukunyanzelwa ngomtshato/ngokuqhomfa urhwebo olungekho

mthethweni lokusetyenziselwa ezesondo.

Ubundlobongela obuphakathi kwabantu: ubundlobongela obuphathelele kwezesondo bungenzeka

ngaphakathi emtshatweni okanye kubudlelane. Iimeko ezinjalo amaxesha amaninzi ziyafihlwa kuba

zenzeka phakathi kwekhaya, kude nalapho kunokubonwa ngabantu. Oku kungayimeko enzima

ukuyisombulula, nokuba ngaba ixhoba lifuna ukuba ubundlobongela buphele.

Iziqhelo zenkcubeko eziyingozi: ezinye izithethe zenqanaba lobudala eziphathelele kwinkcubeko

okanye iziqhelo zingayingozi. Inkcubeko ibaluleke kakhulu kodwa, ukuba isiqhelo eso siyingozi,

kubalulekile ukuba siqwalaselwe ngokusondeleyo kuze kuzanywe iziqhelo ezizezinye. Umzekelo

woku ingakukusikwa kwelungu langasese lobufazi (i-FGM/C)

Ubundlobongela bomntu ongaziwayo: ubundlobongela obuqhutywa ngumntu ongaziwayo lixhoba

Iziphumo

Iziphumo zobundlobongela obuphathelele kwezesondo zingabonakala kwaye zingangabonakali, zichaphazele

abantu kuzo zonke iinkalo zasekuhlaleni. Ubundlobongela obuphathelele kwezesondo bungenzeka naphi na

phakathi ekuhlaleni, kwaye nakubani na. Ubundlobongela obuphathelele kwezesondo buwashiya amaxhoba

nomenzakalo wasengqondweni nobonakalayo wexesha elide, bugqibelela kuchithakalo lobudlelane phakathi

kweentsapho nabahlali, kwaye bukhona ekuhlaleni kuzo zonke iimeko, ukuquka nabo behlelwa yimbambano.

Page 11: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

5

‘Yiya ebantwini. Hlala nabo. Funda kubo. Bathande.

Qala ngabakwaziyo. Yakha ngabanako.

Kodwa ngezona nkokeli zingcono, xa umsebenzi ugqityiwe,

Umsebenzi wexeshana ufezekisiwe, abantu baza kuthi,

“Sikwenze oku ngokwethu.”’

U Lao Tsu, eTshayina (700 BC)

Le ncwadi ijonga izicatshulwa ezininzi eBhayibhileni ngenjongo yokunceda amaKristu afumane iingqiqo

eziluncedo kwimpembelelo yobundlobongela obuphathelele kwezesondo kwiingingqi zethu nasezicaweni,

kwaye icebisa ngeendlela esinokusabela ngazo.

Ukusebenzisa le ncwadi – indima yombhexeshi

Ezi zifundo zeBhayibhile zingasetyenziswa ngabantu ngokuzimeleyo kodwa ukufunda okungaphaya

kunokubakhona ukuba izifundo zisetyenziswa kumaqela amancinci anje ngamaqela ezifundo zeBhayibhile,

iintlanganiso zoManyano looMama, amaqela olutsha okanye amanye amaqela ecawe.

Ezi zifundo ziyilelwe iingxoxo zamaqela nokufunda. Akukho mfuno yokuba kubekho ‘utitshala’. Endaweni

yoko, umbhexeshi uyafuneka. Umbhexeshi olungileyo anganceda ukudala umoya omhle novulelekileyo apho

abantu beziva bekhuselekile kwaye benokwabelana ngeengcinga zabo buqu namava ngokunjalo. Umbhexeshi

kufuneka alangazelele ukwakha ubudlelane kwiqela lesifundo. Oku kunceda ukuba imiba ebuthathaka okanye

enzima iphakanyiswe kwaye kuxoxwe ngayo.

Umbhexeshi kufuneka abe kudidi oluthile lobunkokeli ecaweni. Nangona kunjalo, umfundisi angangabi

ngoyena mntu ungcono ukubhexesha ezi zifundo. Abantu bangabalindela ukuba ‘bafundise’ kwaye banikeze

iimpendulo ‘ezizizo’. Umbhexeshi kufuneka akonwabele ukuxoxa ngokuphandle ngemiba abantu abasoloko

beyibaleka; isondo, umzekelo, akuxoxwa ngalo ngokuphandle kwiqela.

Umbhexeshi angafuna inkxaso eyongezelelweyo kuko konke ukusetyenziswa kwale nkqubo, nanjengoko

benikeza inkxaso kubathabathi-nxaxheba abahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo ubuqu.

Kunokwenzeka ukuba umbhexeshi uphila amava abo kuzo zonke iiseshini.

Isakhiwo sale ncwadi

Le ncwadi inesicwangciso

esicacileyo. Wonke umntu

uqala ngokugcwalisa

isixhobo sokuzihlola: oku

kugxininisa iindawo abantu

abanokuba banolwazi

olunqongopheleyo ngazo

okanye ukuqonda. Ngalinye

kumacandelo okuzihlola

liqhagamshelana nesifundo seBhayibhile. Izimvo ziyacetyiswa ukulungiselela iimpendulo ezibonakalayo,

ebantwini ngokuzimeleyo nasezicaweni, kodwa aziphelelanga kwezi konke konke. Ngokungathandabuzekiyo

kukho ezinye iimpendulo ezininzi ezinokuba khona. Kubalulekile ngamaxesha onke ukuqinisekisa ukuba

amaxhoba ayabandakanywa ekucwangcisweni impendulo ukuze ihlangabezane neemfuno zawo

ngokufanelekileyo.

Ukubhexesha iingxoxo zeqela

Iingxoxo zeqela ezikhokelwe ngokukuko zingavumela imiba enzulu ukuba ize ngaphambili kwaye kuxoxwe

ngayo ngokuphandle ngendlela enesiqhamo esibonakalayo kunangeencoko ezininzi zabantu bodwa.

Ukuqinisekisa ukuba lonke uluntu lufumana ithuba lokuthabatha inxaxheba kubaluleke kakhulu kwaye

kusisakhono sokwenyani.

3. AMANQAKU ABABHEXESHI

Page 12: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

6

Ukubhexesha kumalunga…

Ukuqinisekisa Ukunceda

ukuba wonke umntu uvelisa uluvo lwakhe

ukuba wonke umntu lixatyisiwe igalelo lakhe

umntu ngamnye afumanise isakhono sakhe

wonke umntu asebenze kunye nabanye ukuqulunqa iingxaki ezifanayo

Izikhokelo zokubhexesha iingxoxo ezimalunga nezihloko ezibuthathaka

Ubundlobongela obuphathelele kwezesondo sisihloko esibuthathaka kwaye kubalulekile ukuba umbhexeshi

adale imeko-bume eyiyo ukuze abantu baxoxe ngomba lowo. Thathela ingqalelo ezi ngcebiso zilandelayo xa

ubhexesha amaqela:

Yiqonde inkcubeko yeqela. Yiqonde into yokuba eminye imiba kunganzima ukuthetha ngayo

ngokuphandle okanye kumaqela axubeneyo.

Xa usazisa isihloko esibuthathaka, cinga ngeendlela ezahlukeneyo zokusithi thaca kubathabathi-

nxaxheba, njengokusebenzisa ukudlalwa kwendima, ukubalisa ibali, ukubonisa imifanekiso ethile

ukubonakalisa ingxaki okanye ukucela amaqela ukuba axoxe ngemiba ethile. Abanye abantu

bangakufumana kulula ukuthetha malunga namava abo ngokuthi libali elimalunga nomnye umntu.

Mhlawumbi cebisa ukuba kungasetyenziswa magama ukwenzela ukuba kugcinwe ubumfihlo.

Thathela ingqalelo ngokwahlula amaqela amakhulu abe ngamaqela amancinci abantu abahlanu

okanye abathandathu. Oku kungafuneka kwenziwe ngokusekelwe kwisini nobudala (umzekelo, iqela

lamadoda angaphezulu kweminyaka eli-18 ubudala).

Khetha inkokeli kwiqela ngalinye ezithembileyo ngokwaneleyo ukunikeza ingxelo kwiqela elikhulu

ukuba kuyimfuneko.

Cela amaqela ukuba avumelane ngemiqathango ukuze umntu ngamnye azive ekhululekile

ukwabelana ngezimvo zakhe.

Apho kunokwenzeka, cela amaqela arekhode ingxelo yabantu ephepheni – ngemifanekiso okanye

amagama. Le yirekhodi ebalulekileyo yeengxelo. Yiba novelwano ngamanqanaba elitherasi kwiqela,

zama kwaye uqinisekise ukubandakanya wonke umntu nokuba ngaba bayakwazi ukufunda

nokubhala.

Sebenzisa ubuchule obahlukeneyo ukuqinisekisa ukuba akusoloko kuthetha umntu omnye lonke

ixesha. Umzekelo, umntu angathetha kuphela xa ephethe into ethile.

Cela amaqela amancinci ukuba athi thaca kwaye abelane ngeengxoxo zawo neqela elikhulu

kusetyenziswa imizobo nokudlalwa kwendima. Oku kunceda ukuba abanye beve iingcinga zabo.

Zama ukushwankathela okuthethwe rhoqo, umzekelo emva kokuba iqela ngalinye lithethe neqela

elikhulu. Khangela ukuba wonke umntu ukuqondile okwabelwene ngako.

Qinisekisa ukuba kukho amathuba ekhefu amaninzi nemisebenzi eyonwabisayo ukuthoba izibilini

zeengxoxo ezibuthathaka.

Ukudala indawo ‘ekhuselekileyo’

Kubalulekile ukudala indawo apho abantu beziva bekhululekile ukuxoxa ngokuqonda kwabo

ngobundlobongela obuphathelele kwezesondo. Ubundlobongela obuphathelele kwezesondo ngamava

anomenzakalo kwaye kungathabatha ixesha elide ukuba umenzakalo wexhoba uphile. Kungathabatha ixesha

Page 13: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

7

ukudala imeko-bume apho amaxhoba aziva amkelekile kwaye emanyelwa. Ngako oko ke kubalulekile

ukuqhubeka nokumamela ngokuzithoba amaxhoba kwaye uwabandakanye kuyo yonke imiba yengxoxo.

Zama ukuqinisekisa ukuba ukolulekwa kwengqondo okusecaleni kuyafumaneka ukulungiselela amaxhoba

kwaye nokuba ngawo onke amaxesha usebenzele ukudala imeko-bume ‘ekhuselekileyo’ ukulungiselela

amaxhoba kwaye uwakhusele kwiingxoxo zasesidlangalaleni.

Izikhokelo/iingcebiso ezibonakalayo:

Nikeza inkxaso nokolulekwa kwengqondo kuye nawuphi na umntu ongathanda ukuthetha ngamava

akhe.

Gxila ekudaleni imeko-bume apho bonke abantu beziva bezithembile ngokubandakanyeka

kwiingxoxo. Ukuba abantu abathile abathabathi nxaxheba, babuze bucala ukuba kungaba kukho

nantoni na enokwenziwa ukubanceda ukuba bathabathe inxaxheba.

Isimo-ngqondo esingagwebiyo sibalulekile ukuze amaxhoba akhuthazwe ukuba abe selubala kwaye

abelane ngamava awo, ngaphandle kokoyika ukuba abantu baza kuthini na ngabo.

Wamamele amaxhoba: benze bazi ukuba bayaviwa. Basakube bekwazi ukuthetha malunga namava

abo, amaxhoba anganceda ukunakekela nokuxhasa amanye amaxhoba.

Ixhoba lingaziva lingakwazi ukuvakalisa izimvo zalo ixeshana emva kohlaselo kwaye lingakwenza oko

kuphela xa liziva likhuselekile kwaye limthemba umntu omameleyo.

Ukuqonda kombhexeshi ubundlobongela obuphathelele kwezesondo

Kukho izinto ezingundoqo ekufuneka umbhexeshi ngamnye aziqonde xa ekhokela iingxoxo ngobundlobongela

obuphathelele kwezesondo.

A. Umbhexeshi kufuneka aqonde isimo-ngqondo sakhe ngobundlobongela obuphathelele kwezesondo

Oku kuthetha ukuba umbhexeshi kufuneka aqonde ezakhe iinkolelo kwaye kufuneka abhengeze nawaphi na

amampunge anokuba ebewakholelwa, kwanokuqonda indlela inkcubeko neenkolelo ezibumbe ngayo

ukuqonda ubundlobongela obuphathelele kwezesondo. Eli linyathelo lokuqala nelona libalulekileyo: ukuba

selubala ngokuthatha kakubi kwakho nokungaqondi kakuhle kwakho kubalulekile ukubhexesha iingxoxo

ezingathathi cala kwaye nokuba amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo kufuneka azive

ebandakanyekile kwezi ngxoxo. Likwavumela umbhexeshi ukuba afumane amava okukhula yena buqu

nokufunda ngokunjalo.

Isixhobo sokuzihlola (kumaphepha 10-14) sisixhobo esinceda umbhexeshi ukuba abonakalise kwaye aqonde

izimo-ngqondo zakhe nemikhwa ngokwayamene nemiba yobundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Kubalulekile ukuqonda ukuba sonke sinezimvo nezimo-ngqondo ezahlukeneyo ngobundlobongela

obuphathelele kwezesondo. Umbhexeshi angafunda kubahlali kwaye abe nomngeni ngelixa emamele amava

abantu.

Ubumfihlo ngumthetho-siseko obalulekileyo kwiinkalo ezininzi, kwaye ingakumbi xa kusetyenzwa ngamaxhoba

obundlobongela obuphathelele kwezesondo. Kubalulekile ukuqinisekisa ukuba naluphi na ulwazi lobuqu

akwabelwana ngalo nabanye, ngaphandle kokuba ixhoba likunika imvume yokwenza oko. Kukho iimeko apho

unokufuna ukuxelela iqela lesithathu malunga nohlaselo, umzekelo xa umntu exela ubundlobongela

obuphathelele kwezesondo.

Page 14: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

8

B. Umbhexeshi kufuneka aqonde ukuba iingxoxo zeqela zingabandakanya amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Umbhexeshi kufuneka abe novakalelo xa ebhexesha iingxoxo malunga nobundlobongela obuphathelele

kwezesondo nanjengoko abanye abathabathi-nxaxheba banokuba banamava abuhlungu kwaye mhlawumbi

bengakhange bafumane nkxaso nonyango ukubanceda ukuba baphile. Kubalulekile ukuba kubekho

umoluleki-ngqondo okufutshane okanye abe nako ukuthumela amaxhoba kunakekelo nenkxaso yengcali.

C. Umbhexeshi kufuneka aqonde ngezehlo zakutshanje zobundlobongela obuphathelele kwezesondo kumajelo eendaba

Ezi zehlo zinokuba zixeliwe kumaphephandaba, okanye

kuthethwe ngazo eluntwini okanye kunomathotholo. Indlela

ezi zehlo ezixelwe ngayo nayo iza kuchaphazela iingcinga

neenkolelo zomntu malunga nobundlobongela obuphathelele

kwezesondo.

‘Kufuneka ube lutshintsho ofuna

ukulubona ehlabathini.’

Mahatma Gandhi

Page 15: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

9

Ezi zifundo zeBhayibhile ziyilelwe ukuxhobisa abefundisi neenkokeli zecawe ngezibonelelo nolwazi

eziludingayo ukukwazi ukunceda ibandla ukuba liqonde ngokunzulu ngobundlobongela obuphathelele

kwezesondo. Ziza kunceda wonke umntu ukuba abe nengqiqo enyanisekileyo, engakhethiyo, ngengqiqo

yebhayibhile ngemiba emayela nobundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Isihloko ngasinye esilungiselelwe isifundo seBhayibhile sinokunikeza isiseko esibalaseleyo seentshumayelo.

Icawe inesibophelelo esiphathelele kwibhayibhile esicacileyo sokusebenza phakathi kwabahluphekileyo nabo

bacalucalulwayo kwiingingqi zethu. Ngokuqhelekileyo oku kuza kuquka abantu abaphenjelelwe

bubundlobongela obuphathelele kwezesondo ngeendlela ezahlukeneyo. Icawe idlala indima ephambili

ngokwazisa amalungu ayo ngobundlobongela obuphathelele kwezesondo kufundisa oko kukhuthazwa

ngokwayamene nebhayibhile. Iinkokeli zecawe ziyalela intlonipho kwaye zinamagunya, hayi nje kuluntu

lwecawe kuphela kodwa ngokuqhelekileyo kuluntu ngokubanzi nangokunjalo. Zibekwe ngendlela eyiyo

ukulwa nokubekwa kwebala, izimo-ngqondo ezingancediyo namampunge amoshayo, nokuxhasa abona

basesichengeni eluntwini.

Ngokuqhelekileyo, iinkokeli zecawe ziyathandabuza ukuxoxa nokushumayela ngezinto ezibuthathaka ezinje

ngokuphathelene nesini, ubudlelane phakathi kweentsapho, ubundlobongela obuphathelele kwezesondo

neziqhelo zezenkcubeko eziyingozi. Le ntandabuzo ivumela ukuzinza kokuswela ulwazi, okumosha

imiphefumlo emininzi, ngakumbi imiphefumlo yabantu abatsha. Sifuna iinkokeli ezikhuthazayo ezinokuthetha

inyaniso ngokwasebhayibhileni ngothando kwaye ikhuthaze amalungu ayo ukwabelana ngothando lukaYesu

kwiingingqi zabo. Le ncwadi ijonga ngokutsha kwizicatshulwa zeBhayibhile ezininzi kwaye izifundo apha

zingaguqulwa ngokulula njengomthombo wemathiriyeli yentshumayelo. Qala ngokusebenzisa ulwazi

lwemvelaphi nentshayelelo kwisifundo ngasinye seBhayibhile esifanelekileyo ukuhlaziya okwakho ukucinga

nokuqonda. Ungafuna ukuphanda izimvo ngokunzulu kakhulu ngokusebenzisa iireferensi ezinikiweyo.

Xa usebenzisa izifundo zeBhayibhile njengesiseko seentshumayelo, sicebisa ukufundwa ngononophelo

kwezicatshulwa, kulandelwe kukubonakalisa. Izicatshulwa zeBhayibhile ezongezelelweyo ezinikezwa

ekupheleni kwesifundo seBhayibhile nazo zingumthombo otyebileyo wezimvo. Thathela ingqalelo iimpendulo

ezinokuvela kwimibuzo yengxoxo enxulumene nezicatshulwa zasebhayibhileni kwaye uzisebenzise ukunikeza

intshayelelo ukuchaza isicatshulwa seBhayibhile uze ukrwelele umgca amanqaku.

Thathela ingqalelo imibuzo yengxoxo enxulumene nanamhlanje kwimeko yobundlobongela obuphathelele

kwezesondo. Ngawaphi amanqaku aphambili anokuphuma apha? Sebenzisa okufunyenweyo okuphambili

njengoluhlu lokukhangela ukuqinisekisa ukuba amanqaku aphambili afikelelwe na ekufundiseni kwakho

intshumayelo.

Xa ugqibezela, jonga iinjongo zesifundo nempendulo ebonakalayo. Jonga kwakhona amanqakwana akho

entshumayelo – zeziphi iinguqulelo ofuna ukuzenza…?

ekuqondeni kwabantu nakulwazi lwabo?

kwizimo-ngqondo zabantu neentliziyo zabo?

kwimpendulo ebonakalayo yabantu kwintshumayelo yakho?

-eyiphi imiceli-mngeni oza kuyishiya nabantu? Unethemba lokuba baza kuphendula njani?

-Ungawabandakanya amaphononongo omba othile, amabali namava obuqu kwinkonzo eziza kuyenza

intshumayelo yakho iphile kwaye ibe lulutho ebandleni?

4. UKUGUQULA IZIFUNDO ZEBHAYIBHILE NGOKUZISEBENZISA NJENGEENTSHUMAYELO

Page 16: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

10

2Esi sixhobo sinceda abantu ngabodwa nangamaqela ukuba babonakalise kwaye baqonde izimo-ngqondo

zabo okanye indlela yokuziphatha ngelixa sikwabonakalisa imeko yangoku kwicawe yabo nasekuhlaleni.

Sisebenza njengesiboniso esinceda abantu neecawe ukuba bafumanise abakwaziyo malunga neenkalo

zesifundo ezithile. Siza kubanceda futhi ukuba benze isigqibo ngesifundo seBhayibhile esinokuba

nempembelelo kubo, ngokuzimeleyo nangokwecawe, ngelixa belangazelela ukunqanda nokusabela

kubundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Indlela yokusebenzisa isixhobo

Kukho iinkalo ezingundoqo ezilishumi isixhobo esinceda abasebenzisi ukuba bazibonakalise. Inkalo nganye

inenqanaba elingu- 0 ukuya kwisi-3. Funda inkcazelo nganye kwiibhokisi ngesihloko ngasinye uze urhangqe

impendulo echaza ngokwaneleyo ulwazi lwangoku nezimo-ngqondo. Bhala inqaku elinxulumene nalo

nkcazelo kwisithuba esishiyiweyo.

Umzekelo: kwisihloko ‘ukuqonda ubundlobongela obuphathelele kwezesondo’, ucinga ukuba inkcazelo

‘Ndiwuxoxa lo mba nabanye’ uchaza ngokwaneleyo ulwazi lwakho nezenzo. Oku kuphantsi ‘kwenqanaba lesi-

2’, ngako oko ke bhala isi-‘2’ kwisithuba esishiyiweyo.

Icandelo ngalinye lesi sixhobo linesifundo seBhayibhile esinxulumene nalo (jonga iinombolo zamaphepha

kwitheyibhile elapha ngezantsi ngesifundo esifanelekileyo). Sicebisa ukuba uqale ngesifundo seBhayibhile

esinxulumene ‘nesihloko esingundoqo’ apho ufumene awona manqaku aphantsi. Ngoku ke, usakube

usigqibile isifundo seBhayibhile, buyela kwisixhobo ukubeka iliso impembelelo esibenayo isifundo

seBhayibhile.

ISIHLOKO ESINGUNDOQO

INQANABA 0 INQANABA LOKU-1 INQANABA LESI-2

INQANABA LESI-3 Unxulumene ngaliphi

inqanaba?

Iphepha lesifundo

seBhayibhile esinxulu-meneyo

1 Ukuqonda ubundlobongela obuphathelele kwezesondo

Andiqondi ukuba yintoni na ubundlobongela obuphathelele kwezesondo

Ndiyazazi iinyani ezingundoqo neenkcukacha-manani ngobundlobongela obusekelwe kwezesondo

Ndiyaxoxa ngomba lowo nabanye

Ndiyakwazi ukufundisa nokuqeqesha abanye ngobundlobongela obusekelwe kwezesondo

12

2 Ukuqukwa kwamaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo

Andazi nabaphi na abantu abahlelwe bubundlobon-gela obuphathelele kwezesondo

Ndiyawaqonda amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo kodwa ndizama nganeno ukuwabandakanya kwimisebenzi

Ndilangazelela ngokusebenzayo ukubandak-anya amaxhoba kwimisebenzi endiyibhexe-shayo

Amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo abandakanyeka ngokusebenzayo kwiingxoxo, imisebenzi nokusabela kwecawe kubundlobongela obuphathelele kwezesondo

14

2 Iguqulwe kwi-Integral Mission, “i-GBV – IsiXhobo sokuziHlola”, http://integralmission.net/wp-content/uploads /2013/12/GBV-IsiXhobo-sokuziHlola-uhlelo-olwandisiweyo-lwe-C2C.pdf. [19 Nov. 2014].

5. ISIXHOBO SOKUZIHLOLA NGOBUNDLOBONGELA OBUPHATHELELE KWISINI

Page 17: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

11

ISIHLOKO ESINGUNDOQO

INQANABA 0 INQANABA LOKU-1 INQANABA LESI-2

INQANABA LESI-3 Unxulumene ngaliphi

inqanaba?

Iphepha lesifundo

seBhayibhile esinxulu-meneyo

3 Ukushumayela nokuthandaza ngobundlobon-gela obuphathelele kwezesondo

Akushunyayelwa kwaye akuthandazwa ngobundlobon-gela obuphathelele kwezesondo

Ubundlobongela obuphathelele kwezesondo buyakhankanywa ecaweni ngamanye amaxesha (epulpitini nasemthandaz-weni)

Iintshumayelo nezifundo zeBhayibhile ziyabukhanka-nya ubundlobon-gela obuphathelele kwezesondo rhoqo

Ndiyaqhubeka nezifundo zeBhayibhile ngokunxulumene nezikutshoyo malunga nobundlobongela obuphathelele kwezesondo Ndiyasabela kwimiba yobundlobongela obuphathelele kwezesondo ngokusekelwe kwezi zifundo zeBhayibhile

16

4 Umakulingwane ngokwesini

Oku akunamsebenzi: amadoda adalelwa ukuphatha amakhosikazi, kwaye amakhosikazi akhonze amadoda

Ndicinga ukuba amakhosikazi kufuneka abe nokulingana kwezinye iindawo ebomini bethu

Ndikholelwa ukuba amadoda namakhosi-kazi adalelwe ukuba alingane, ngokomfanekiso weziQu eziThathu

Ndingumququzeleli kamakulingwane ngokwesini: Ndithetha ngokuchaseneyo nokungalingani kuzo zonke iindawo ezikhokelela kubundlobongela obuphathelele kwezesondo

18

5 Ubunkokeli ecaweni

Iinkokeli zecawe azibonakalisi mdla ekusabeleni kubundlobon-gela obuphathelele kwezesondo

Iinkokeli zecawe zinokuqonda okuthile ngemiba enxulumene nobundlobongela obuphathelele kwezesondo

Iinkokeli zecawe zixoxa ngokumandla ngobundlo-bongela obuphathelele kwezesondo kwicawe yazo nakwingingqi

Iinkokeli zecawe ziyawaphulaphula amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo kwaye zikhuthaza icawe ukuba ithethe ngokuphandle malunga nobundlobongela obuphathelele kwezesondo kwaye isabele kwizidingo zamaxhoba

20

6 Ukunqanda Andazi okungunoban-gela wokwenzeka kobundlobon-gela obuphathelele kwezesondo

Ndiyaqonda ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo benzeka ngenxa yokusetyenziswa kakubi kwamagunya kubudlelane

Amanyathelo okuxhat-shazwa nokusetyenzi-swa ngokungekuko kwezibhalo kucelwa umngeni kuko ecaweni nasekuhlaleni

Icawe ikhuthaza ubudlelane bokuthandana nobunentlonipho ecaweni nasekuhlaleni

22

Page 18: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

12

ISIHLOKO ESINGUNDOQO

INQANABA 0 INQANABA LOKU-1 INQANABA LESI-2

INQANABA LESI-3 Unxulumene ngaliphi

inqanaba?

Iphepha lesifundo

seBhayibhile esinxulu-meneyo

7 Ukubandakanya amadoda namakhwenkwe

Ukusebenza namadoda namakhwenkwe akuncedi nto ekupheliseni ubundlobongela ngokuchasene namakhosikazi (ukuquka nobundlobon-gela obuphathelele kwezesondo)

Ndiyaqonda ukuba kukho imfuneko yokusebenza namadoda namakhwenkwe ngokunjalo, kodwa andazi ukuba njani

Amadoda namakhwen-kwe kufuneka abandakanye-ke macala onke ukuphelisa ubundlo-bongela ngokuchase-ne namakhosi-kazi. Ndenza iinzame zokuwaban-dakanya ngamanye amaxesha

Amadoda namakhwenkwe ayabandakanywa kwiincoko zobundlobongela ngokuchasene namakhosikazi. Sisebenza namadoda ukutshintsha imikhwa yawo, izimo-ngqondo nezenzo, kwaye sinikeza indawo yokuba abe ngabaququzeleli botshintsho.

24

8 Unakekelo nenkxaso (ukuquka ukolulekwa kwengqondo)

Akukho kolulekwa kwengqondo kubonakalayo okanye unyango lwamaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo

Kukho ulwazi oluthile malunga nonyango nokolulekwa kwengqondo okufunwa ngamaxhoba

Ndiqonda ngokuphele-leyo ngesidingo sokuxhaswa kwamaxhoba obundlobon-gela obuphathelele kwezesondo kwaye ndiyawabuza ngenkxaso ayifunayo

Kukho amaqela enkxaso amiselweyo namalinge okuxhasa amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo

26

9 Ubulungisa

(jonga inqaku elilapha ngezantsi)

Akukho nto ndiyiqondayo ngowiso-mthetho olukhoyo elizweni lethu ngokwayamene nobundlobon-gela obuphathelele kwezesondo

Ndiyayiqonda imfuneko yokufuna ubulungisa kumaxhoba kwaye kuxelwe ubundlobongela obuphathelele kwezesondo emapoliseni

Icawe ithetha namapolisa neenkundla ukuqinisekisa ukuba abenzi bobubi bayatshuts-hiswa

Icawe isebenza ngokuhlangene nabanye ukuqinisekisa ukuba imithetho iyalandelwa kwaye amaxhoba anako

28

Page 19: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

13

ISIHLOKO ESINGUNDOQO

INQANABA 0 INQANABA LOKU-1 INQANABA LESI-2

INQANABA LESI-3 Unxulumene ngaliphi

inqanaba?

Iphepha lesifundo

seBhayibhile esinxulu-meneyo

10

Uphuhliso lwezoqoqosho lwamaxhoba

Andiqondi ukuba amaxhoba afuna nayiphi na inkxaso eyongezelelweyo yemali

Ndiyaqonda ukuba amaxhoba kufuneka ashiye amakhaya xa exele ubundlobongela obuphathelele kwezesondo kwaye angafuna inkxaso yokubuyisela ubomi

Icawe inikeza inkxaso yezoqoqosho amaxhoba ukuba ayayicela inkxaso leyo. Esi sisipho esinikwa kube kanye

Icawe isebenzela ukuquka amaxhoba kumaqela okonga nawemali-mboleko – ifuna ukunikeza inkxaso egqibeleleyo

30

Imibuzo yokuzikhangela

Kukwesiphi ‘isihloko esingundoqo’ ofumene kuso inqanaba eliphantsi?

Khangela isizathu sokuba ufumane inqanaba eliphantsi.

Yeyiphi inguqulelo onokuyenza ukuphucula eli nqanaba liphantsi?

Zeziphi iinkalo ofumene kuzo inqanaba eliphezulu?

Khangela ukuba ungayikhonza na icawenoluntu kwezi nkalo?

Emva kokuba abantu abasecaweni besebenzise isixhobo sokuzihlola, beka amalungu ngokwamaqela

amancinci ukulungiselela iingxoxo apho banokwabelana ngamava abo okusebenzisa isixhobo.

Imibuzo yengxoxo yeqela

Zeziphi ‘izihloko ezingundoqo’ abantu abaninzi abafumene kuzo elona nqanaba liphantsi ?

Yeyiphi inkalo afuna ukugxila kuyo kuqala amalungu ecawe?

Zeziphi iinkalo ezingundoqo abantu abaninzi abafumene kuzo elona nqanaba liphezulu?

Xoxa ngemizekelo ethile ngendlela icawe okanye abantu abaphendula ngayo ngoku kwiinkalo

ezingundoqo abafumene kuzo inqanaba eliphezulu.

Ngokulandela iingxoxo, iqela lingenza isigqibo sesifundo seBhayibhile elingathanda ukuqala ngaso. Iinombolo

zamaphepha ezinxulumene nenkalo nganye zinikwe kwitheyibhile engentla.

Qaphela: Ubulungisa luxanduva lwenkqubo yezomthetho (amapolisa, iinkundla) elizweni. Nangona kunjalo, kubalulekile

ukuba icawe noluntu baqonde imithetho yezomhlaba baze basebenze norhulumente ukuqinisa inkqubo yezomthetho

ngokuphathelele ekuhlangabezeni nobundlobongela obuphathelele kwezesondo ngokukuko.

Page 20: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

14

IBhayibhile sisiseko sokufundiswa kobuKristu ngako oko ke kubalulekile ukuqonda ekutshoyo ngomba

wobundlobongela obuphathelele kwezesondo. Lo vimba wolwazi usebenzisa imethodoloji yesiFundo

seBhayibhile esayamene noMxholo ukunceda iicawe ukuba ziqonde ngokungaphaya malunga nalo mba

nangendima yazo noxanduva lwazo ekusabeleni kubundlobongela obuphathelele kwezesondo. Imethodoloji

ye-CBS ixhaswa ziithiyoloji zenkululeko. Isebenzisa indlela yencoko yababini ekufundweni kweBhayibhile,

evumela ukuba umxholo wofundayo ubandakanyeke kwincoko emacala ngomxholo weBhayibhile. Imibuzo

yesifundo ilandela i- 4 Cs zokukhumbula ezichongwa: Ukufunda iBhayibhile ngokomxholo wenkcubeko

yofundayo; abahlali – ukufunda iBhayibhile kunye; ngokugxeka uncoma – ukuphakamisa imibuzo ebonakalisa

imiceli-mngeni nemiceli-mngeni yemeko yofundayo; kunye notshintsho (inguqu) – injongo ye-CBS yinguqu.

Izifundo zeBhayibhile zibaluleke kakhulu:

ukuba icawe ibonakalise okutshiwo yibhayibhile malunga nemiba engundoqo

ukuba abantu baxhaswe kwaye bakhuthazwe ukukhula elukholweni lwabo

ukuba amaqela amancinci afunde kwaye abelane ngokuqonda

ukuphakamisa ukuqonda ngokugxeka nokuncoma – ukulumkisa nokuxhobisa ngokusetyenziswa

kwethiyori

Ukuhlangabezana neenkxalabo

Kwezinye iimeko, kungabakho ukuxhathisa ekuqaleni ukuqalisa inkqubo, ngazo naziphi na izizathu.

Kubaluleke ngokwenene ukuhlangabezana nazo naziphi na iinkxalabo kwasekuqaleni kuze kugxininiswe

izibonelelo zokungena kwinkqubo.

Ukugcinwa kwexesha

Kubalulekile ukuba ucwangcise izifundo zeBhayibhile ukuqinisekisa ukuba unikeza ixesha elaneleyo ukuba

abantu bathabathe inxaxheba ngokupheleleyo kwiingxoxo. Sibandakanye nokufundwa kweBhayibhile

ngokupheleleyo ekubhekiselelwe kuzo kwizifundo ezisemva kule ncwadi (amaphepha 64-73) ukukunceda

kwisicwangciso sakho.

Umthandazo nokunqula

Kubalulekile ukucela abathabathi-nxaxheba ukuba babandakanyeke kumthandazo nokunqula ngeseshini

nganye, ngenjongo yokubanika ithuba ‘lokubanga’ inkqubo. Unganqwenela ukucela iinkokeli zecawe ezikhoyo

zikhokele umthandazo ekuqaleni nasekupheleni kweseshini nganye. Oku kuza kumisela imeko-bume

efanelekileyo, kulungiselele abathabathi-nxaxheba ukubandakanyeka ngokugxekayo nangokuncomayo

nesibhalo.

ISAKHIWO SEZIFUNDO ZEBHAYIBHILE

Isifundo seBhayibhile ngasinye siqulethe iphepha lokuqala lolwazi, isikhokelo neengcebiso zakhe nabani na

okhokela iseshini. Eli phepha akufuneki lifundwe ngokuvakalayo phakathi kweqela, koko umbhexeshi

kufuneka athathe ixesha alifunde aze acinge ngesifundo phambi kokuba iqela lidibane. Amaphepha

ombhexeshi amiselwe ngale ndlela ilandelayo:

6. IZIFUNDO ZEBHAYIBHILE

Page 21: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

15

Singatshintshwa njani sesi sifundo?

Okokuqala, sihlela iinjongo zesifundo – okuza kufunyanwa ngabathabathi-nxaxheba ngenxa yesifundo

seBhayibhile – eziindidi ezintathu:

UKWAZI – zichaza ulwazi olubonakalayo nokufunda okuza kufunyanwa

UMNTU – oku kuchaza iinguqulelo zokucinga nokuqonda kwethu, ukutshintsha iintliziyo zethu neempendulo

zethu

UKWENZA – ezi ziimpendulo ezibonakalayo esinokuzenza ngenxa yokufunda kwethu

Ulwazi lwemvelaphi

Phambi kwesifundo, umbhexeshi kufuneka alufunde olu lwazi lwemvelaphi lubalulekileyo kwaye akhumbule

amanqaku angundoqo.

Iingcebiso zombhexeshi

Ezi ngcebiso zinganceda umbhexeshi ukuba akhuphe amanqaku engxoxo afanelekileyo namava. Ezinye

zezifundo ziqulunqa iingongoma ezibuthathaka kwaye zinganceda, umzekelo, ukwahlula amadoda

namakhosikazi, okanye amantombazana namakhwenkwe, ngokwamaqela engxoxo awohlukeneyo.

Izimvo zempendulo ebonakalayo

Ezi zifundo zingatshintsha indlela esiziva ngayo malunga nemiba ethile – kodwa, ngokuyinene, zifanele ukuba

zikhokelele kwisenzo ngokunjalo. Xa ingxoxo isiya esiphelweni, sebenzisa izimvo ezibandakanywe apha

ukunceda abantu ukuba bagxile kwiimpendulo ezibonakalayo.

IITEKISI ZEBHAYIBHILE

Ungazifotokopa iitekisi zeBhayibhile kumaphepha 64-73, ezisuka zonke kwiNguqulelo yamaZwe ngamazwe

eNtsha (New International Version). Ungathanda ukuba neenguqulelo zeBhayibhile ezahlukeneyo kufutshane

ngenjongo yokuthelekisa, ingakumbi ukuba abantu basebenzisa ezinye iinguqulelo. Khuthaza abantu ukuba

beze nezabo iiBhayibhile.

Page 22: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

16

IBALI LIKATAMARE

Amanqaku ombhexeshi

Isifundo seBhayibhile sisetyenziswa njengesixhobo sokubandakanya iicawe noluntu ngomba

wobundlobongela obuphathelele kwezesondo. Nceda uvumele abathabathi-nxaxheba ukuba baphumle, babe

ngabo kwaye baveze izimvo zabo ngokukhululekileyo bengakhange bagwetywe. Ngokuqhelekileyo, ukuvula

ingongoma yobundlobongela obuphathelele kwezesondo kuza nokuthula okumangalisayo, ngako oko ke le

seshini ijonge ukuphelisa oko kuthula. Undoqo kukuvumela ukuveza izimvo zakho nokuhlahla indlela

yovuselelo kwabo bachatshazelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Siza kutshintshwa njani sesi sifundo?

Siza KUPHONONONGA…

ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo abungomqondiso wokunqongophala kothando

lukaThixo

ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo abusosiqalekiso kwaye bungenzeka emakhayeni

ethu, ezicaweni, ezikolweni nakwiindawo zokuxelenga

ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo bungenzeka nakubani na kwaye ASILILO ityala

lexhoba

ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo kungahlangatyezwana nabo kwaye

bunganqandwa

ukuba ukuvuselelwa kunokwenzeka kumaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo

Siza KUBA…

nokukhathala okungaphaya, novelwano kwaye sibe nenkxaso kumaxhoba obundlobongela

obuphathelele kwezesondo

nokufumaneka ukumamela amava amaxhoba, sinikeze imeko-bume ekhuselekileyo ukuze babe

phandle kwaye babe sesichengeni

nokungagwebi, sinikeze uncedo apho kuyimfuneko

Siza KUTHATHA AMANYATHELO….

ngokumanyana nabo bahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo

ngobulumko nangobulungisa ngokunikezela unakekelo nenkxaso amaxhoba ubundlobongela

obuphathelele kwezesondo, ukuquka nokubakhapha ukuba bafikelele kwiinkonzo zonyango

nezomthetho

ngokunyamezela ukuxhasa ubulungisa nokuvuselelwa kobudlelane babantu, ngaphandle kokubekwa

ibala nokucalucalulwa.

Ulwazi lwemvelaphi

Ibali likaTamare yingxelo ecacileyo yobundlobongela obuphathelele kwezesondo obulungiselelwe ngobunono

obuqhubeka ekhayeni lomntu omoyikayo uThixo, uDavide. Kusolwa umnakwabo onomnye umzali

ongengowakhe ozele yinkanuko kudadewabo onomnye umzali ongengowakhe, uTamare. Uyavuma ukuba

unothando oluvuthayo ngakuTamare kwaye ucetyiswa ukuba aqambe ibali eliza kwenza ukuba kube lula

I. UBUNDLOBONGELA OBUPHATHELELE KWEZESONDO EBHAYIBHILENI

Page 23: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

17

ukuba afikelele kuTamare. Ubundlobongela obuphathelele kwezesondo obugqibela bunesiphumo

esibalaseleyo kuye. Ukrazula ilokhwe yakhe aze aziqabe ngothuthu njengomqondiso wokuzilela ukuba

exhatshaziwe.

Iingcebiso zombhexeshi

Vumela abathabathi-nxaxheba ukuba bavelise izimvo zabo ngokuphandle malunga namava akwanjalo kobabo

ubomi. Ungakubhexesha oku ngokumema abantu ukuba babelane ngamabali afana neli likaTamar kweyakho

ingingqi. Oku kungavuselela iinkumbulo zeemeko ezingaxelwanga zobundlobongela obuphathelele

kwezesondo okanye ubundlobongela obuphathelele kwisini, kushiya abathabathi-nxaxheba beziva

besesichengeni.

Izimvo zempendulo ebonakalayo

Kubalulekile ukuqonda ukuba kuthatha ixesha ukuba amaxhoba adlule kwinkqubo yokuphila. Ungoyikiswa

luloyiko lokudubula neempendulo zeemvakalelo eziqhambukayo. Kwiimeko ezininzi, la mava awavezwa

ngokulula kwaye zimbalwa iindawo ezikhuselekileyo okanye iimeko-bume zothando ezivumela ukuvezwa

kwezimvo ngokukhululekileyo zezi mvakalelo. Kwabanye abathabathi-nxaxheba kunokwenzeka ukuba

kokokuqala bediza ihlebo kuye nabani na malunga namava ayintlungu: oku kufuna unakekelo olungaphaya

nokolulekwa kwengqondo ngokuxhomekeka kubunzulu bemeko. Ngako oko kuyacetyiswa ukuba umoluleki-

ngqondo oqeqeshiweyo abe khona ukunceda ukuhlangabezana neemeko ezinokufuna ingqalelo eyodwa.

Isifundo seBhayibhile: Eyesi-2 kuSamuweli 13:1–223

Ubundlobongela obuphathelele kwezesondo asiyonto yenzeka nje kuluntu namhlanje. Yenzekile kwimbali

ngokunabileyo. Ibali likaTamare libonakalisa izehlo ezininzi ezikhokelela kwisenzo esithuthumbisayo:

ukudlwengulwa kukaTamare. Eli bali liseBhayibhileni njengesikhumbuzo esizingileyo sokuba ubundlobongela

obuphathelele kwezesondo kukuxhatshazwa kwamalungelo abantu kwaye kufuneka sithethe ngokuphandle

ngabo. Sikunye, ngokubambisana nawo onke amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo,

kufuneka singagungqi, sibambane ngezandla sithandazele amandla nokuvuselelwa kobudlelane

obuchithakalayo. Kufuneka sitsho kunye ‘ASOZE SIPHINDE SITHULE!’

Ingxoxo

Ngamaxesha ebhayibhile…

1. Funda eyesi-2 kaSamuweli 13:1–22 ngokwamaqela amancinci. Yabelanani ngenicinga ukuba itekisi

imalunga nako nize nishwankathele enikuqondayo ngebali kwiqela.

2. Ngoobani abalinganiswa kweli bali kwaye yintoni esiyaziyo ngabo?

3. Yeyiphi indima yomlinganiswa ngamnye kwabo bangamadoda ekudlwengulweni kukaTamare?

4. Kwakutheni uTamare aze enze ngalo ndlela?

Kwimeko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo…

1. Ngawaphi amava akho obundlobongela obuphathelele kwezesondo kumakhaya obuKristu neecawe?

2. Uthini uThixo ngobundlobongela obuphathelele kwezesondo?

3. Ingaba buneyiphi impembelelo ubundlobongela obuphathelele kwezesondo kwixhoba?

4. Uthini uThixo kumadoda namakhosikazi adlwengulweyo?

3Jonga, amaphepha 64-65 ukubona itekisi ephelelyo.

Page 24: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

18

5. Zinegalelo ngayiphi indlela iinkolelo neziqhelo zenkcubeko ekubeni sesichengeni kwamakhosikazi

nabantwana kubundlobongela obuphathelele kwezesondo?

6. Ixhoba lobundlobongela obuphathelele kwezesondo lingayifumana phi inkxaso kwingingqi yakho?

7. Kokuphi okulindeleyo kwiinkokeli zecawe ngokuphathelele kumba wobundlobongela obuphathelele

kwezesondo?

8. Uza kwenza ntoni ngoku ekusabeleni kwisifundo seBhayibhile?

Amaqela amancinci angathi thaca ingxoxo yawo kwiqela elipheleleyo. Ubuchule bubaluleke ngokukodwa

apha, nanjengoko abantu benokusokola ukutsho iimpendulo zabo. Umdlalo okanye umzobo ingayeyona

methodi ingcono kwiqela elithile.

Amanqaku angundoqo okufunda

Ubundlobongela obuphathelele kwezesondo bungenzeka naphi na kwaye kubalulekile ukudala

ukuqonda ukuba amaxhoba AWANAKUTHI agxekwe ngenxa yobundlobongela.

Inkqubo yokubuyisela ubomi, ukuphila nokuvuselela emva kokuhlangabezana namava obomi

omenzakalo ayisoloko ilula kwaye ingathatha ixesha elide.

Amanqaku omthandazo

Thandazela ukuphila nentlungu yokubandezeleka okubangelwa bubundlobongela obuphathelele

kwezesondo (ezibonakalayo, eziphathelele engqondweni neziphathelele kwimvakalelo).

Thandazela ukhuselo lwamantombazana afana noTamare asesichengeni sobundlobongela

obuphathelele kwezesondo.

Thandazela ukuba abenzi bobubi bobundlobongela obuphathelele kwezesondo bazohlwaye kwaye

batshintshe indlela abaziphethe ngayo.

Thandazela amadoda namakhosikazi akholiweyo aza kuthetha ngokuphandle ngokuchasene

nobundlobongela obuphathelele kwezesondo aze alangazelele ukukhusela abona basesichengeni

Thandazela inkqubo yezomthetho ukuba ibe nobuntu novelwano.

Ezinye izicatshulwa emazifundwe

Nazi ezinye izicatshulwa ezinokufundwa kwaye ziqondwe ngendlela efanayo naleyo yebali likaTamar:

Genesis 19: 1–12. ISodom neGomora

Genesis 34. Ukudlwengulwa kukaDina

AbaGwebi 19: 1–30. OwayengengomYuda nomasihlalisane wakhe

UMarko 5: 24–34. Inkosikazi yaphila ekopheleni ngaphakathi

Eyesi-2 kaSamuweli 11: 1–26. UDavide noBhatshebha

Page 25: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

19

Amanqaku ombhexeshi: Siza kutshintshwa njani sesi sifundo?

Siza KUPHONONONGA…

kwaye siqonde siyicawe ukubaluleka kokudala imeko-bume ekhuselekileyo nexhasayo apho abantu

benokuthembana kwaye bonke abantu benethuba lokukhonzana

kwaye sibonakalise kumba wokuba ukuthabatha inxaxheba kuthetha ukuthini na

kwaye siphonononge indlela amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo angathabatha

ngayo inxaxheba ngokupheleleyo ekunqandeni ngokukuko nokusabela kubundlobongela

obuphathelele kwezesondo

Siza KUBA…

nako ukuqonda indlela uYesu abandakanyeka ngayo eluntwini

nako ukulangazelela ngokuthobekileyo ukuqonda iinjongo zikaThixo ngecawe yakhe

Siza KUTHATHA AMANYATHELO….

ukukhuthaza ukuthathwa kwenxaxheba ngokupheleleyo ngabantu abahlelwe bubundlobongela

obuphathelele kwezesondo

ukubuyisela isidima sabantu abahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo

ukuzisa ukulingana phakathi kwabantu bakaThixo ngokulwa ukungabikho kobulungisa eluntwini

Ulwazi lwemvelaphi

Iinkolelo zenkcubeko nezenkolo ngokuthe rhoqo zibumba izimo-ngqondo zethu. Oku kuchaphazela indlela

esiziphatha ngayo kwaye nendlela esiphatha ngayo abanye abantu. Kwezinye iingingqi zasekuhlaleni, iicawe

zithethe ngokuphandle kwaye zasabela kubundlobongela obuphathelele kwezesondo. Nangona kunjalo,

kukho iimeko ezininzi apho icawe ibe noxanduva lokukhuthaza izimo-ngqondo zokugweba nokuphembelela

ukubekwa kwebala. Oku kunqande ukuthabatha inxaxheba ngokupheleleyo kwabo bahlelwe

bubundlobongela obuphathelele kwezesondo. Icawe inesakhono esimandla sokutshintsha izimo-ngqondo

nokukhokela indlela yokuphelisa ukubekwa kwebala.

Kukwabalulekile ukuqonda ukuba amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo asoloko esokoliswa

kukuzibeka ibala ngokwawo . Oku kukuva ngathi abantu bayakuphepha okanye bayakusola ‘bayakutyhola’

ngenxa yesizathu esithile. Kubonakala ngathi sithi abasolwayo, ingathi ngendlela ethile ‘asixabisekanga’. Oku

kubangela ukungazithembi, ukusilela engqondweni kwaye kusinqanda ekuphileni ubomi ngokugqibeleleyo,

size sibe kuko konke uThixo asidalele kona.

Iingcebiso zombhexeshi

Umbhexeshi kufuneka achaze igama ‘singcolile’ kwiTestamente eNdala (jonga iLevitikus isahluko se-15). Uku-

‘ngcola’ okanye ‘ukungahlambululeki’ kukoyikisa ‘ubungcwele’ babanye ngokuhlangana nabo. Izinto okanye

abantu ‘abangcolileyo’ okanye ‘abangahlambululekanga’ kufuneka bangahlangani neendawo ezingcwele

okanye abantu. Ukungcola okanye ukungahlambululeki kungabangelwa sisono okanye ziimeko zendalo ezinje

ngokuchiza komzimba, ukugula okanye ukuchukumisa into efileyo.

Phonononga impendulo kaYesu’ kubantu ‘abangcolileyo’ (abanje ngabo baneqhenqa, ukopha kowasetyhini

okanye abo bafileyo). Yiba nemvakalelo ngabantu abakwiqela abanokuhlelwa kukuzibeka ibala, umzekelo

amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo okanye abantu abaphila ne-HIV.

II. UKUQUKWA NGOKUPHELELEYO KWAMAXHOBA OBUNDLOBONGELA OBUPHATHELELE KWEZESONDO

Page 26: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

20

Phonononga iindidi ezahlukeneyo zokuthabatha inxaxheba esinokudibana nazo, ezinje ngokuvumelana

ngeziggqibo kunye nokucwangcisa imisebenzi kunye. Thathela ingqalelo ngendlela ekukhuthazwa ngayo

ukuthatyathwa kwenxaxheba kwabo bethu bathe behlelwa bubundlobongela ngokuphathelele kwezesondo.

Xoxa ngendlela icawe enokutshintsha ngayo izimo-ngqondo zayo zokugweba kwaye iqonde ngokupheleleyo

ukuba amaxhoba ASINGAWO amakasolwe ngobundlobongela obuphathelele kwezesondo obuwahlelayo.

Izimo-ngqondo zokugweba zingumqobo omkhulu onqanda icawe ukunceda ukuthatyathwa kwenxaxheba

ngamaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo, kwaye kunqanda abantu ekufuneni inkxaso

abayifunayo.

Izimvo zempendulo ebonakalayo

Singaziqonda njani iimvakalelo eziviwa ngabantu abahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo?

Singabanceda njani abo bethu bahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo ukuba beve ukuba

singenza igalelo kwaye sisebenzise izakhono zethu namava ethu ukunceda abanye?

Kwesi sifundo, sifunda ngendlela ekulula ngayo ukuba izimo-ngqondo ezingalunganga zahlukanise

iintsapho. Izimo-ngqondo ezingeloncedo malunga nobundlobongela obuphathelele kwezesondo

zingahlukanisa usapho lwecawe kanye ngendlela efanayo. Kufuneka sitshintshe izimo-ngqondo

zethu ukuba sifuna ukonwabela ukuthabatha inxaxheba ngokupheleleyo uThixo akufunayo kuthi

sonke njengosapho lwakhe.

Isifundo sebhayibhile: UYohane 4:1-304

UYesu wakhetha ngabom ukuhamba kwelamaSamariya kwindlela yakhe esinga kwelaseGalili. Amanye

amaYuda ngewayengayisebenzisanga le ndlela ngenxa yobudlelane obunzima phakathi kwelamaYuda

nelamaSamariya. Ayeza kukhetha indlela ende. Ukuhlangana namaSamariyakazi kwakungekho ngengozi nje

kuphela koko ngenxa yentando kaThixo. Inkosikazi iz’okukha amanzi emini emaqanda ilanga lishushu

ngenjongo yokuphepha abanye, ngenxa yobomi bayo bangaphambili. Xa uYesu eyithethisa malunga nezenzo

zayo zangaphambili nabayeni bayo abahlukahlukeneyo, ayikuphiki oko. Ubomi bayo bangaphambili obunzima

buyenza ukuba inxanelwe ukholo kwaye ifune ukuguquka. Sonke sifuna ukuguquka, singajonganga ubomi

bethu bangaphambili. Sifuna ukuma phambi koKristu sicele uxolo ukuze sifumane amanzi aphilileyo.

Ingxoxo

Ngamaxesha ebhayibhile…

1. Ngawakho amazwi, chaza indawo kwisicatshulwa eBhayibhileni osandula kusifunda.

2. Ngoobani abantu abakwibali?

3. Ucinga ukuba kutheni inkosikazi ize yodwa ukuza kukha amanzi emthonjeni emini ngelixa

kwakushushu kakhulu?

4. Kutheni aze uMsamariyakazi amangaliseke kangaka asakuba uYesu ecele kuye amanzi?

5. Uthetha ukuthini uYesu xa exelela inkosikazi ukuba iza kumnika ‘amanzi aphilileyo’?

6. Zeziphi iindidi zezinto uluntu lwethu oluzithatha ngokuba zingcolile?

7. Sesiphi isifundo esisifundayo kwisicatshulwa malunga nokuhlangana kukaYesu’ nomSamariyakazi

owayethathwa ngokuba ‘ungcolile’ ngamaYuda?

4Jonga amaphepha 65-66 ukubona itekisi epheleleyo.

Page 27: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

21

Kwimeko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo…

1. Ukuzibeka ibala kungumqobo njani ekunikezeni unakekelo nenkxaso kumaxhoba obundlobongela

obuphathelele kwezesondo namhlanje?

2. Icawe ingasebenzisa eziphi iindlela ukwenza ukuba abantu abaziva bengenaxabiso kwaye

bekhethelwa ecaleni, bazive bamkelekile?

3. Ucinga ukuba zeziphi izizathu zokuba amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo

angaxeli?

4. Khankanya ezinye iindlela iinkolelo nezithethe ezithile zenkcubeko ezinegalelo ngazo ekuthobeni

isidima sobuntu kumaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo?

5. Zeziphi ezinye zezinto esizenzayo ecaweni ezikhethela ecaleni abanye? Singazitshintsha njani?

6. Lo ngumzekelo apho uYesu afikelela kwabo bacalucalulwayo kwaye azise ukwamkeleka kubo

nokuphila. Singenza ntoni ukunceda amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo ukuba

azive amkelekile kwaye ethandwa?

Amanqaku okufunda angundoqo

UYesu usibonisa ngokucacileyo ukuba ubathatha bonke abantu ngokulinganayo kwaye akukho

hlanga okanye qela labantu elingaphantsi kunabanye.

Izimo-ngqondo zethu ngokuzimeleyo zinganqanda icawe yethu ekubeni yindawo yabantu

ekhuselekileyo neyamkelayo uThixo ayenzele oko.

Izimo-ngqondo zokugweba ecaweni zingakhokelela kwisiqhelo sokuthula nesokubeka ibala,

ezinqanda abo bahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo ekuthabatheni inxaxheba

ngokupheleleyo. Zingaphazamisa futhi iinzame zokunqanda abo bahlelwe bubundlobongela

obuphathelele kwezesondo ekufumaneni unakekelo nenkxaso abayifunayo.

Ngamanye amaxesha, abo bahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo bangaziva ngathi

abananto banokuncedisa ngayo, ngenxa yokuzibeka ibala. Ngelo lixa ngamnye kuthi ubizelwa ukuba

yinxalenye yomzimba kaKristu.

Amanqaku omthandazo

Thandazela ukuba sithande ngokwenene wonke umntu njengoko uKristu wenza njalo, ngokulandela

imithetho-siseko yebhayibhile, kwaye ube lingqina elilungileyo lokumela uThixo nokwabelana

ngothando lwakhe olungenamda nabo bonke abantu.

Thandazela ukuba izimo-ngqondo ezigwebayo ecaweni zitshintshe, ukuze abantu abangamaxhoba

obundlobongela obuphathelele kwezesondo bafumane uthando nenkxaso baze babelane ngezipho

zabo ecaweni.

Ezinye izicatshulwa emazifundwe

INdumiso 139:13–16. Ngamnye kuthi unexabiso kwaye uxabisekile kuThixo

Eyoku-1 kuYohane 4:7–12. Uthando lukaThixo nothando lwethu phakathi kwethu ngabanye

ngabanye

Page 28: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

22

Amanqaku ombhexeshi: Siza kutshintshwa njani sesi sifundo?

Siza KUPHONONONGA…

ukuba sidalwe ngokomfanekiso kaThixo oluthando

ukuba sonke sibanye emzimbeni kaKristu: abantu abahlelwe bubundlobongela obuphathelele

kwezesondo nabo bangakhange bahlelwe bubo

ukuba uThixo ubona bonke abantu ngokulinganayo ngoko ke nathi sifanele ukuba senze njalo

Siza KUBA…

nokuqonda ngokungaphaya ngendlela ekulula ngayo ukuba abantu abahlelwe bubundlobongela

obuphathelele kwezesondo bazive bekhethelwe ecaleni

nokuqonda izidingo ezizodwa, kunganyanzelekanga ezo zibonakalayo, zabo bangamaxhoba

obundlobongela obuphathelele kwezesondo. Asiz’ukucingela ukuba siyazi ukuba kunjani na

ukuhlelwa bubundlobongela obuphathelele kwezesondo

nokubathanda ngokungaphaya abanye kusapho lwecawe yethu

Siza KUTHATHA AMANYATHELO….

ngovelwano (ngokovelwano)

ngemfesane kaKristu

ukucela umngeni kwizimo-ngqondo ezingenakuzinceda ngokuchasene nobundlobongela

obuphathelele kwezesondo

ukukhuthaza ukusabela kwecawe okukuko ukwamkela izidingo ezibonakalayo, ezinemvakalelo

nezomoya zabo bahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo

Ulwazi lwemvelaphi

Ngamanye amaxesha icawe ayiwusi so umba wokuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo

bungenzeka ecaweni okanye ukuba usapho lwasecaweni lungaquka abantu abahlelwe bubundlobongela

obuphathelele kwezesondo. Oku kungadala intlungu nomsantsa kwaye kuvumele ukungasiwa so malunga

nobundlobongela obuphathelele kwezesondo kwaye nempembelelo yako kumzimba kaKristu ukuba

ungathathelwa ngqalelo.

Kuyaqikelelwa ukuba omnye kumakhosikazi amathathu uza kwehlelwa bubundlobongela ebomini bakhe.

Ngako oko ke, oku asiyonto icawe enokuyiphepha.

Iingcebiso zombhexeshi

Abantu abahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo ngamalungu axabisekileyo nabalulekileyo

ecawe yethu kwaye kuninzi abanokwenza igalelo ngako njengenxalenye yomzimba kaKristu.

Kubalulekile ukunceda abantu ukuba bahlole ngeliso elibukhali isimo-ngqondo secawe yabo kubundlobongela

obuphathelele kwezesondo kunye nakwabo bangamaxhoba kusapho lwasecaweni. Yeyiphi imeko

egqibeleleyo ecaweni? Zeziphi iinguqulelo ekufuneka zenziwe ukudala le ibe yindawo eyamkelayo,

efudumeleyo, enenkxaso nequkayo?

III. UMZIMBA KAKRISTU UHLELWE BUBUNDLOBONGELA OBUPHATHELELE KWEZESONDO

Page 29: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

23

Izimvo zempendulo ebonakalayo

Nceda iqela ukuba libe nomfanekiso ngqondweni wokuba bona okanye umntu osondeleyo kubo (unkosikazi,

intombi, udade, umnakwe njal.njl.) wehlelwa bubundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Thathela ingqalelo izidingo ezahlukeneyo zabo bahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo

okanye abo bazama ukuxhasa umntu ohlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Isifundo sebhayibhile: Eyoku-1 kwabaseKorinte 12:12–275

Umzimba kaKristu wehlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo. Umzimba kaKristu ulambile.

Umzimba kaKristu awunakhaya lifanelekileyo. Kungenxa yokuba, xa inxalenye yomzimba isiva ubunzima,

wonke umzimba uva ubunzima. Akutho ‘thina’ kunye ‘nabo’. Sonke siyachaphazeleka. Ubomi bethu

buqhagamshelene kwaye buthungelene kwaye ke ngoko kufuneka sakhele kule ngqiqo yokuqhagamshelana.

Esi sicatshulwa silandela inkcazelo entle emangalisayo yezipho zomoya uThixo azinike icawe yakhe. Ezi zipho

zinikezwa abantu ngokuzimeleyo kodwa zisetyenziselwa ukuba zincede icawe yonke.

Ingxoxo

Ngamaxesha ebhayibhile…

1. Chaza ngawakho amazwi ukuba ucinga ukuba itekisi imalunga nantoni na?

2. Zeziphi ezona ndawo zibalulekileyo emzimbeni womntu? Kwenzeka ntoni emzimbeni wonke xa

indawo ethile emzimbeni yonakele okanye ibuhlungu?

3. Le cawe iwenza njani umzimba omnye kwiindawo zawo ezininzi? Ingaba ivesi ye-12 neye-14

zibhekiselela kwicawe enye okanye kusapho lwecawe luphelele – okanye zombini?

Kwimeko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo…

1. Kutheni ngamanye amaxesha iicawe zethu zingasebenzisani kunye njengomzimba omnye?

2. Amazwi kaPawulos kwivesi ye-13 acela umngeni kucalucalulo lwamakhoboka ngeentsuku zakhe.

Angawucela njani umngeni kuthi malunga nendlela esicalucalula ngayo phakathi kwamaqela abantu

abohlukeneyo?

3. Singazibandakanya njani ngokungaphaya namaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo

kwicawe yengingqi yethu nasekuhlaleni (ivesi yama-26)?

4. Fundani ivesi ye-13 ngokuvakalayo kunye, nitshintshe amagama ‘amaYuda’ abe ‘ngamaxhoba

obundlobongela obuphathelele kwezesondo’ baze ‘abangengomaYuda’ babe ‘ngabantu

abangazange bahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo’. Kuthetha ukuthini

ukwabelana ngoMoya omnye?

5. Lo mfanekiso wecawe njengomzimba omnye uwucela njani umngeni kuthi malunga nobudlelane

bethu nabo bangamaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo?

6. Singathanda ukuba icawe noluntu basabele njani kuthi okanye kwabo basondeleyo kuthi?

7. UYesu angabamkela njani abo bangamaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo?

Amanqaku okufunda angundoqo

Njengabantu bakaThixo, sonke singumzimba omnye – sabelana ngezipho esizinikwe nguThixo – hayi

ngokuzuza okukokwethu kodwa ngokuzuza komzimba wecawe yakhe ngokupheleleyo.

5Jonga amaphepha 66-67 ukubona itekisi epheleleyo.

Page 30: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

24

UThixo ubona kuphela abantwana abanexabiso xa esijongile – hayi abahluphekayo okanye

abazizityebi, hayi amakhoboka okanye abakhululekileyo, hayi amaxhoba obundlobongela

obuphathelele kwezesondo okanye abo bangakhange babe ngamaxhoba obundlobongela

obuphathelele kwezesondo. Kufuneka abantu sibajonge ngamehlo akhe futhi kwaye sithandane

ngokulinganayo.

Amanqaku omthandazo

Thandazela ukuba icawe yethu ibe yindawo yolwamkelo nethemba kubo bonke abo bangena kuyo.

Thandazela abantu abacinga ukuba iicawe zethu aziziqondi izidingo zabo futhi bazi ukuba uThixo

uyaziqonda izidingo zabo kwaye uyakhathala.

Thandazela ukutshintsha kwesimo-ngqondo kwiinkokeli zecawe namalungu kubundlobongela

obuphathelele kwezesondo

Thandazela ukuba iicawe jikelele ehlabathini zilangazelele ukuqonda izidingo zabo banxungupheleyo

zize zibe ziindawo zokuqonda ngokwabelana, apho izidingo zabo bonke abantu kuhlangatyezwana

nazo.

Ezinye izicatshulwa emazifundwe

KumaGalati 3:26–28. Sonke sikuKristu

ULuka 10:27. Mthande ummelwane wakhe njengoko uzithanda ngako

Page 31: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

25

Amanqaku ombhexeshi: Siza kutshintshwa njani sesi sifundo?

Siza KUPHONONONGA…

ukubaluleka kokuvuyisana nomahluko ngendlela ekhuthaza ulingano

iindlela zokujongana nokulingana ngokwesini nokungabikho kobulungisa ecaweni nakuluntu

indlela yokuqonda nokomeleza ubunkokeli bomnye nomnye kuhlangabezwano nobundlobongela

obuphathelele kwezesondo

Siza KUBA…

nako ukusebenza ngokubambeneyo ukunqanda nokusabela kubundlobongela obuphathelele

kwezesondo

nako ukuqonda imfuno kaThixo yokuvuselelwa kobudlelane

Siza KUTHATHA AMANYATHELO…

ukuqonda nokujongana nenyaniso yokuba amava nezakhono zamaxhoba ngokuqhelekileyo azisiwa

so kwinkqubo yokucwangcisa ukunqanda ubundlobongela obuphathelele kwezesondo neenkqubo

zonakekelo

ukubanga ngokutsha iindima zamakhosikazi kubunkokeli

ukucela umngeni kubudlelane obunamagunya anciphisa abantu ukuba babe zizinto zokuzanelisa

Ulwazi lwemvelaphi

Kwiinkulungwane ezidlulileyo, amakhosikazi namantombazana bacalucalulwe kwihlabathi liphela, ngeendlela

ezahlukeneyo. Kwiinkcubeko ezininzi, le nkqubo ibonakaliswa kwiinkqubo zemikhwa esesikweni apho

oonyana bexatyiswe ngaphezulu kuneentombi. Siyayamkela into yokuba amadoda namakhosikazi aphathwe

ngokwahlukeneyo ngokuphathelele kwisini sabo. Siyayithethelela inyaniso yokuba amadoda abambe

izikhundla namagunya kunamakhosikazi.

Nangona kunjalo, ukusetyenziswa ngokungekuko

kwala magunya akuyiyo injongo kaThixo.

Uluntu oluninzi namhlanje luphawulwa

yimisantsa ephakathi kwabantu, iingakumbi

phakathi kwamadoda namakhosikazi. Le

misantsa ikhokelele kubudlelane obusilelayo

phakathi kwamadoda namakhosikazi. Iziphelo

zoku ziquka uxhomekeko, ingcinezelo,

ubundlobongela nesiqhelo sokuphatha abantu,

ingakumbi amakhosikazi nabantwana,

njengezinto ezibangwayo.

Iingcebiso zombhexeshi

Ukungalingani phakathi kwamadoda namakhosikazi kwandisa ukuba sesichengeni kwabantu kwaye

kungunobangela ongundoqo wobundlobongela obuphathelele kwezesondo. Ngubani ofuna ukuthatha

inyathelo lokuqala lokushukuxa iingcinga ezisoloko zisetyenziswa njalo ezinxulumene nesini – amadoda

namakhosikazi, okanye bobabini? Chaza isizathu sokuba impendulo yethu kulo mbuzo inokubonakalisa

‘Emva kokuya kucweyo loqeqesho ngezomtshato, izinto

ezininzi zitshintshile kusapho lwam. Ndihlala kunye

nenkosikazi yam, kwaye kulula ukuxoxa ngezinto. Oku

kutshintsha esikwenzayo. Kudala uvumelwano nomoya

omhle. Izinto ezininzi zitshintshile kubudlelane bethu

bokuthandana. Ngaphambili, kwakungekho ngxoxo

malunga nezidingo zezesondo: yayiyindoda eyayisenza

izigqibo. Ngoku, izidingo ziveliswa ngaphandle

kweentloni nanjengoko zibhekisa kuthi sobabini.’

Mfundisi UDaniel, Burkina Faso.

IV. ISINI NOKUVUSELELWA KOBUDLELANE

Page 32: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

26

iingcinga ezisoloko zisetyenziswa njalo esizikhuthaza ngokwethu. Igama ‘isini’ lithetha ukuba zozibini izini

kufuneka zibandakanyeke ngokulinganayo – hayi amakhosikazi nje kuphela!

Khuthaza ingxoxo ngendlela uYesu awabonakalisa ngayo imiba yesini. Wayebaphethe njani abalandeli bakhe,

amadoda namakhosikazi, ngokwemibono yezenkcubeko yezoo ntsuku zakhe? Yabelanani ngamabali

ayimpumelelo apho iingcinga ezisoloko zisetyenziswa njalo ngokuphathelele kwisini ziye zoyiswa.

Izimvo zempendulo ebonakalayo

Khuthaza abathabathi-nxaxheba ukuba babhale amanyathelo amathathu okanye amane

abanokuwathatha ngenjongo yokukhuthaza ukulingana ngokwesini kwicawe yabo nasekuhlaleni

Isifundo seBhayibhile: IGenesis 1:26–286

Esi sicatshulwa sivela kwiGenesis yoku-1 sibonisa ubambiswano olulinganayo lwendoda nenkosikazi, ngelixa

iGenesis yesi-2 isithi thaca umyalelo onikezwe nguThixo wokwandulela kwamadoda abasetyhini,

ngokunikezwa ngamnye kubo iindima ezahlukeneyo. UPawulos uvelisa oku kuhlelo lwesibini kweyoku-1

kwabaseKorinte 11:7–9. Oku kungabonakala kuphikisana, nangona kunjalo iindima kwiGenesis yesi-2 ziyilelwe

ukubonisa ubambiswano lokuvana, phakathi kwendoda nenkosikazi.

Ngokufunda ibhayibhile, siqaphela ukuba amadoda namakhosikazi aqhagamshelana ngokuntsonkothileyo.

Singabonakalisa indlela esinxulumana ngayo omnye komnye ngendlela elungileyo, ukuxhomekeka kumacala

omabini nenkxaso emacala.

Ukufunda ngokungaphaya

Yongeza: Gal 3:28

Ingxoxo

Ngamaxesha ebhayibhile…

1. Ngokufunda ibali lokudalwa kwendoda nenkosikazi, zeziphi iindima ezizezinye zamadoda

namakhosikazi?

2. Zingaqondwa njani ezi ndima ziphathelele kwisini kuluntu lwanamhlanje?

3. UThixo ubagunyazisa ngokuba benze ntoni abantu (iivesi yama-26 neyama-28)?

4. Esi sicatshulwa sikwiGenesis yoku-1 siveza ntoni malunga nokubaluleka kwamadoda namakhosikazi

ngokusebenzisana ngobudlelane obulinganayo?

5. Oku kusixelela ntoni malunga nobudlelane phakathi kwamadoda namakhosikazi?

Kwimeko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo…

1. Isicatshulwa seGenesis kwesi sifundo sinceda njani ekuzeni nezisombululo sokusabela

kubundlobongela obuphathelele kwezesondo kwintlalo yethu?

2. Uwabona njani amaqela ecawe ngokwayamene nobulungisa obuphathelele kwisini?

3. Xela izinto zibe ntlanu oza kuzenza ukuvuselela ubudlelane kusapho lwakho necawe.

4. Singazikhuthaza njani iicawe zethu ukuba zicele umngeni kwiingcinga ezisoloko zisetyenziswa njalo

eziphathelele kwisini?

6Jonga iphepha 67 ukubona itekisi epheleleyo.

Page 33: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

27

5. Zeziphi iindlela ekunokutshintshwa ngazo amaqela nobudlelane obuphathelele kumagunya kwiicawe

ngenjongo yokubhexesha ukulingana kwamakhosikazi namadoda? Hlela amanyathelo athile

anokuthathwa kwisikolo seCawe, iqela lolutsha, iqela loomama, iqela lamadoda, ubunkokeli becawe

njl.njl.

Amanqaku angundoqo okufunda

UThixo wadala abantu ngokomfanekiso wakhe nangokufana naye (iGenesis 1:27). UThixo udlulela

ngaphaya kwesini.

Umfanekiso kaThixo ungabonakaliswa kubudlelane babantu obuqukayo, ukubonakalisa uThixo

kubudlelane, kubambiswano nakubudlelane. (IGenesis yoku-1:26–28).

KwiGenesis yoku-1:26–28, siyabona ukuba amandla okuthobela nokulawula ayasetyenziswa

ukuququzelela umhlaba kwaye ke kufuneka sisebenze ngonakekelo nangobulungisa kunokuba

sizame ukulawula abanye abantu.

Isidima somntu ngamnye siqulethe ukukhangeleka njengoThixo, ukunakekela nokukhulisa indalo,

nokuthabatha inxaxheba kwinkqubo eqhubekayo yendalo. Inkosikazi nendoda bohlukene kodwa

bobabini badalwe ngokomfanekiso kaThixo kwaye bayalingana.

Amanqaku omthandazo

Thandazela ubuganga bokuba amadoda namakhosikazi bacele umngeni kwiingcinga ezisoloko

zisetyenziswa njalo ezingancediyo malunga neendima zabasebuhlanti nabasetyhini nokukhuthaza

ukubonakalisa kwebhayibhile ingongoma yesini.

Thandazela ukuba iziphiwo zamakhosikazi ziza kuvezwa ukunceda iicawe zethu kwaye ziza kubonisa

ubulumko nobunkokeli ekusabeleni kwimiba eyayamene nobundlobongela obuphathelele

kwezesondo.

Izicatshulwa ezingaphaya emazifundwe

ULuka 10:38–42. UYesu ukhuthaza uMartha ukuba ahlale ezinyaweni zakhe afunde, ngendlela

efanayo nawayesenza ngayo amadoda

UYohane 4:4–26. UYesu uthetha nomSamariyakazi

UMarko 5:25–34. Inkosikazi ephiliswe ekopheleni ngaphakathi

UYohane 8:2–11. Inkosikazi eyabanjwa ikrexeza

Gal 3:28. Siyalingana sonke kuKristu.

Page 34: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

28

Amanqaku ombhexeshi: Siza kutshintshwa njani sesi sifundo?

Siza KUPHONONONGA…

ukuba siyalingana phambi kwamehlo kaThixo, akukhathaliseki nokuba senze ntoni na okanye

singoobani na

ukuba akukho ufanele ukuba aphathwe ngqwabalala kwaye akukho sizathu sobundlobongela

obuphathelele kwezesondo

ukuba uYesu akananqala kodwa ufuna ubulungisa apho kukho ubundlobongela obuphathelele

kwezesondo

ukuba uYesu unovelwano kwaye ufuna ukuvuselela abantu

Siza KUBA…

novakalelo olungaphaya kwaye sibe novelwano kukuba sesichengeni kwabanye abantu

nokwamkela kwaye sibavumele abantu abahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo,

ngaphandle kokubagweba

nokubaqonda ngokungaphaya kwaye sivumele wonke umntu amanyelwe kwaye aqondwe

ngaphandle kokubekwa ibala

nokungagwebi – ngokuqonda okwethu ukusilela ekuqondeni okanye udano – kwaye siza kunikeza

iindawo ezikhuselekileyo ukuba kwenzeke inguqu

Siza KUTHATHA AMANYATHELO….

njengoYesu kwabo bathe kwingingqi yethu nasecaweni bahlelwa bubundlobongela obuphathelele

kwezesondo

njengabathunywa bethemba nothando ukudala umoya ecaweni yethu apho kuza kunikezwa

unakekelo oluqhubekayo nenkxaso

njengamagosa enguqu ekudaleni amaphulo anengqiqo ajonge ekuthetheni phandle ngokuchasene

nobundlobongela obuphathelele kwezesondo kwaye nokulangazelela ukubunqanda

ngendlela exhasayo kwaye sihambisane nabo bachatshazelwe bubundlobongela obuphathelele

kwezesondo ngelixa belangazelela ukufumana ukuphila nethemba emva komenzakalo

Ulwazi lwemvelaphi

Ukubekwa ibala, ucalucalulo nokuthula zonke zingenza ukuba intlungu ebangelwe bubundlobongela

obuphathelele kwezesondo ibalasele. Oku akusoloko kuhlangatyezwana okanye kujongwene nako

esidlangalaleni. Ukuthetha ngokuphandle ngemiba ebuthathaka ngokuqhelekileyo kunzima ezicaweni

nakwiingingqi zasekuhlaleni, ingakumbi ukuba abantu abanalwazi luchanekileyo ngomba lowo kwaye

malunga nokutshiwo yiBhayibhile. Icawe ingadlala indima ebalulekileyo ekunciphiseni ukubekwa ibala

nocalucalulo nokuthetha ngokuphandle malunga nomba wobundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Ukubekwa ibala yimvakalelo yokungamkelwa ngabantu, okugqibelela ekubeni ube lilolo, ungafunwa

kwaye ube ziintloni. Kuza nokungamkelwa, ukulahlwa nokungafunwa kwamaxhoba obundlobongela

obuphathelele kwezesondo.

V. UKUPHELISA UKUBEKWA IBALA NOCALUCALULO

Page 35: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

29

Ukuzibeka ibala kuthetha ukuba amanye amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo

ngokuqhelekileyo ayoyika ukuxela okwenzekileyo ngenxa yokoyika ukugxekwa. Ngamanye

amaxesha, amaxhoba angaziva engenaxabiso okanye eneentloni.

Ucalucalulo luthetha ukuphatha umntu ngokwahlukileyo ngenxa yento ayiyo nangokumehleleyo.

Amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo angade acalucalulwe (okanye enziwe azive

engamkelekanga) kwiintsapho neecawe zawo.

Ukungamkeli kuthetha ukwala ukuvuma ukuba into iyinyani. Amaxhoba obundlobongela

obuphathelele kwezesondo angangavumi ukwamkela ukuba ayaxhatshazwa, ngenxa yokuba oyika

iziphumo.

Ukuthula kuthetha ukwala ukuthetha malunga nento eyinyani ngenxa yokoyika, ukungabi nalwazi

okanye ukungafumani nkxaso.

Iingcebiso zombhexeshi

Gxila kwiindlela ezibonakalayo apho abantu abahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo bathe

bahlelwa nakukubekwa ibala nocalucalulo ezicaweni nasekuhlaleni. Phonononga impembelelo ezibe nayo

kwiqela, kwabanye nakwiintsapho zabo. Ukuba amaxhoba athethe ngokuphandle malunga namava awo,

wacele ukuba abelane ngamava awo okubekwa ibala nocalucalulo nawe, ukwandisa ukuqonda kwakho.

Siyabuqonda ubungqina bokuba abanye abantu abamkeli ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo

bungenzeka ezicaweni nakwiintsapho zethu? Singahlangabezana njani noko kungamkeli kwaye sikhuthaze

ukuba phandle?

Izimvo zempendulo ebonakalayo

Ubundlobongela obuphathelele kwezesondo bufuna amalinge abonakalayo kwinqanaba lasecaweni

nelasekuhlaleni. Oku kungangendlela yokumisela amaqela enkxaso asekuhlaleni ukulungiselela amaxhoba.

Amaqela enkxaso angadala iindawo ezizizo ‘ezikhuselekileyo’, ezivumela abantu ukuba babelane ngamava

abo nabantu abathe bahlelwa bubundlobongela kananjalo. Amalungu amaqela oontanga anganikezana

ukuphila, ukumanyana nenkxaso yengqondo yokuphila nabantu, eyemvakalelo neyomoya wobunye.

Isifundo seBhayibhile: UYohane 8:1–117

Ibali leBhayibhile lisixelela ngenkosikazi eyabanjwa ikrexeza. Ootitshala bomthetho nabaFarasi bamisela

ukuvavanya uYesu ngokuphathelele kuMthetho kaMosisi ngokwayamene nalo mkhwa. Lo mama ulilolo

kwaye yonke ingingqi ayimfuni. Usesichengeni kwaye utyholwa ngetyala eliphathelele kwezesondo, kwaye

umthetho ucebisa ukuba makabulawe ngokungenalusini. Bayamgweba. Kodwa uYesu umphatha ngesidima,

uvelwano nothando. Ngokwenza njalo, uyamvuselela, umpholisa kwintlungu yakhe, aze amcele ukuba

abuyele kwingingqi yakhe njengomntu otshintshileyo, ofanelwe luxolo lukaThixo nokuphiliswa. Ingaba uYesu

uhlangabezana noMthetho kaMosisi?

Ingxoxo

Ngamaxesha ebhayibhile…

1. Ngoobani abalinganiswa abaziintloko, kwaye badlala eziphi iindima ebalini?

2. Ucinga ukuba ibali ngokwenene lingantoni?

7Jonga amaphepha 67-68 ukubona itekisi epheleleyo.

Page 36: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

30

3. Ivesi yesi-4 yesi sicatshulwa ichaza ukuba inkosikazi ‘yabanjwa phakathi kwisenzo sokukrexeza’.

Kutheni, ke ngoko, yaba yinkosikazi kuphela, kwaye yangabiyiyo indoda eyayinayo, ngubani

owatyholwa ngokukrexeza waza waziswa phambi koYesu nesihlwele?

Kwimeko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo…

1. UYesu wayethetha ukuthini xa wayesithi, “Lowo ungenaso isono phakathi kwenu makabe

ngowokuqala ukumgibisela ngelitye”?

2. Kwakutheni abaFarasi nootitshala bomthetho baze bemke?

3. Zeziphi iindlela itekisi ehlanganisa ngazo inkcubeko nengcinezelo yamakhosikazi?

4. Ingaba uYesu usifundisa ntoni apha malunga nendlela emasisabele ngayo kumaxhoba

obundlobongela obuphathelele kwezesondo kwimeko yethu?

5. Singayisebenzisa njani le tekisi kweyethu imeko?

Amanqaku okufunda angundoqo

Kubalulekile ukuba singabagwebi abanye okanye singababeki ibala ngokwayamene nokuziphatha

kwabo.

Sukucingela ukuba uliqonda lonke ibali ungakhange umamele kuqala abo bahlelwe bubundlobongela

obuphathelele kwezesondo. Amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo akufuneki

agxekwe ngobundlobongela.

Langazelela ukubandakanya amadoda namakhwenkwe ukuba bathethe ngokuphandle

ngokuchasene nobundlobongela. Asingawo onke amadoda angabenzi bobubi obundlobongela

obuphathelele kwezesondo.

UYesu ungumzekelo ngokuba nemfesane nokulangazelela ukudandalazisa ubundlobongela

obuphathelele kwezesondo nokubonakalisa uvelwano kwabo bachaphazelekayo bubo.

Amanqaku omthandazo

Cela uThixo akuncede ubonise uthando novelwano kubo bonke abo bachatshazelwa

bubundlobongela obuphathelele kwezesondo. Thandazela ukuba azise ukuphila novuselelo kwabo

babandezelekayo.

Thandazela ukuba ube nothando olungagungqiyo kwabo bantu bathwele intlungu yobundlobongela

obuphathelele kwezesondo. Thandazela ukuba wena necawe yakho nibe zizandla neenyawo

zikaKristu ngokunikeza unakekelo nenkxaso kulo ntlungu yabantu.

Thandazela amaqela enkxaso oontanga anokubandakanyeka ngokupheleleyo kwaye axhase ezo

cawe noluntu olwehlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Ezinye izicatshulwa emazifundwe

AbaGwebi 19:1–30. UmLevi nomasihlalisane wakhe

UMarko 5:24–34. Inkosikazi eyayisopha

Eyesi-2 kaSamuweli 11:1–26. UDavide noBhatshebha

Page 37: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

31

Amanqaku ombhexeshi: Siza kutshintshwa njani sesi sifundo?

Siza KUPHONONONGA…

indlela ubundlobongela obuphathelele kwezesondo obuxhaphake ngayo kunokuba sicingela kwaye

nokuba oomama namadoda behlelwa bubundlobongela obuphathelele kwezesondo

ukuba ingaba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo bungenzeka na phakathi kweentsapho.

Ukuba ingaba abenzi bobubi bangaba bayaziwa ngamaxhoba okanye bangabantu abangaziwayo na

ukuba ingaba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo kukunyhashwa kwesidima somntu kwaye

kufuneka kuhlangatyezwane nabo ngazo zonke iindlela

Siza KUBA…

nokuqonda ngokungaphaya ngendlela abantu abatsha abasesichengeni ngayo kubundlobongela

obuphathelele kwezesondo

nokukhuthazwa ukuxhasa egameni lamaxhoba obundlobongela

Siza KUTHATHA AMANYATHELO…

ngokufundisa abantu abatsha ngendlela yokuzikhusela

ukuqinisekisa ukuba ubundlobongela, ingakumbi ubundlobongela obuphathelele kwezesondo,

abufihlwa phakathi kweentsapho

ukunikeza inkxaso amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo

Ulwazi lwemvelaphi

Abantu ngokuzimeleyo bangasentlungwini yeentlobo ezahlukeneyo zobundlobongela/zokuxhatshazwa –

ezasemzimbeni, ezemvakalelo okanye ezesondo. Esi sifundo seBhayibhile sijonge

kukuxhatshazwa/kubundlobongela obuphathelele kwezesondo ngaphakathi kosapho. Abantu abaninzi

bacinga ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo benzeka ngaphandle kosapho kodwa oku

akusoloko kunjalo. Isenzo sodlwengulo, esikhathaza ngokubalaseleyo ngokwaso, sinokubangela

ngokungaphaya usuleleko yi-HIV ngenxa yobundlobongela nokonakalisa isikhumba esibuthathaka samalungu

esini.

Iingcebiso zombhexeshi

Yandisa ingxoxo ngokuqala uthathele ingqalelo uxinzelelo lwezentlalo nezoqoqosho ezinyanzela

abantu ngokuzimeleyo, ingakumbi abantu abatsha, bavumele ukwabelana ngesondo kungekho

ngokwentando yabo.

Yahlula abantu ngokwamaqela ngokuphathelele kwisini sabo ukulungiselela ingxoxo.

Abanye abathabathi-nxaxheba basenokuba bahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo

ngokwabo. Vumela ithuba lokuba abantu babelane ngezi zehlo ukuba baziva bekwazi ukwenza njalo,

kodwa ungabuzi nabani na ngemeko-bume yakhe.

Nceda abantu ngokuphakamisa ukuba babalise amabali abo ngokubhekiselela komnye umntu

(umzekelo: Bakhuthaze ukuba bathi ‘umhlobo wam wahlaselwa’ kunokuthi ‘ndahlaselwa’). Oku

kubavumela ukuba bathethe ngokuyimfihlo ngeziqu zabo. Phatha umcimbi ngobuthathaka

obungaphaya.

VI. UKUKHUSELA ABONA BASESICHENGENI

Page 38: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

32

Ukuba kuyenzeka, fumana umntu onamava okululekwa kwengqondo ukuba anikeze inkxaso ukuba

nabani na ufuna ukuthetha emva koko.

Izimvo zempendulo ebonakalayo

Xoxa ngeenkonzo/izibonelelo ezikhoyo ekuhlaleni ukulungiselela amaxhoba obundlobongela

obuphathelele kwezesondo.

Singawucela umngeni emapoliseni engingqi ukuba enze ngokungaphaya?

Ingaba iicawe zinganikeza ngokungaphaya inkxaso kwaye zinikeze iinkonzo zoluleko-ngqondo?

Ngawaphi amathuba oqeqesho afumanekayo ukuphuhlisa izakhono zoluleko-ngqondo?

Singabafundisa njani abantu abatsha ukuba balumkele iimeko ezibabeka emngciphekweni?

Xoxa malunga nokuba naluphi na uhlobo lothungelwano lokhuseleko lungamiselwa na ukunceda

ukukhusela abantwana abasesichengeni kwiingingqi zethu.

Isifundo seBhayibhile: AbaGwebi 19:16–298

Ukusetyenziselwa ezesondo nobundlobongela kwiingingqi zethu kusoloko kungasiwa so. Ngokuqheleke

ngokungaphaya, akukho mntu ulangazelela ukuthetha ngomba. Kukho imizekelo emininzi eBhayibhileni apho

abantu (ngokuqhelekileyo amakhosikazi) bengaphathwa ngobulungisa. Nangona kunjalo, uYesu usifundisa

ukuba bonke abantu, amadoda namakhosikazi, kufuneka baxatyiswe njengabadalwe ngokomfanekiso kaThixo

kwaye baphathwe ngobulungisa. Siyicawe, kufuneka siphonononge ngokutsha indlela uYesu anokufuna

ukuba siphathe ngayo amakhosikazi. Icawe kufuneka ihlangabezane nokungalingani ngokwesini okukhoyo

kwaye ikhuthaze amadoda ukuba aphuhlise ubudoda obububo obubonisa amandla ngokukhusela

abasesichengeni, ebonakalisa ubunkokeli bokuba ngabakhonzi nentlonipho kumakhosikazi.

Ingxoxo

Ngamaxesha ebhayibhile…

1. Ayefuna ntoni amadoda awagxiphuleka emnyango wexhego? IBhayibhile ithini xa iwabiza la

madoda?

2. Ucinga ukuba kwakutheni ixhego lize lilangazelele ukuvolontiya amakhosikazi asendlwini? Ingaba

oku kwakungekho ngokulinganayo ‘into elihlazo’?

3. Ucinga ukuba izimo-ngqondo zomLevi nexhego zinjani ngokuphathelele kumakhosikazi?

4. Isimo-ngqondo sikaYesu sithelekiswa njani nesamadoda akwesi sicatshulwa? Ungacinga

ngemizekelo? (uYohane 8:1–11, uYohane 4:7–9)

5. Ungalibalisa kwakhona eli bali ngokoluvo olwayamene nomasihlalisane? Thathela ingqalelo

ngendlela anokuba wavakalelwa kwaye waphendula ngayo.

Kwimeko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo…

1. Ingaba zikhona iindlela apho amakhosikazi kwingingqi yethu axatyiswe ngokunganeno kunamadoda?

Thathela ingqalelo izithethe zenkcubeko: umzekelo, ukutshata kamsinya okanye ukunikezwa

kweenkonzo zesondo ngamakhosikazi njengophawu lwesisa. Oku kuphikisana njani nonakekelo

lukaKristu nentlonipho kumakhosikazi?

8 Jonga amaphepha 68-69 ukubona itekisi epheleleyo.

Page 39: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

33

2. Ingaba ezi zenzo, nokungalingani phakathi kwamadoda namakhosikazi, kwandisa ukuba sesichengeni

kwamakhosikazi kwi-HIV?

3. Icawe ingawakhusela njani amakhosikazi asekuhlaleni ekuxhatshazweni nasekuphathweni

ngokungenabulungisa?

4. Zinjani izimo-ngqondo zethu kwabo baxhatshaziweyo? Siyabanikeza inkxaso okanye sibabeka

amabala size sibanikele umva?

Amanqaku okufunda angundoqo

Icawe inoxanduva lokukhusela abasesichengeni, ukuthetha ngokuphandle ngokuchasene nokusilela

kobulungisa kwaye inikeze unakekelo nenkxaso kwabo baxhatshaziweyo (UMika 6:8).

Umntu odlwengulweyo okanye owehlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo angafuna

iindidi ezahlukeneyo zenkxaso nonakekelo, ukuquka novavanyo lwe-HIV, ukolulekwa kwengqondo,

inkxaso yomthandazo, ukwamkelwa, inkxaso yovakalelo, ukuqinisekiswa nexesha lokuthetha

ngokuyimfihlo nomntu oqondayo.

Amakhosikazi zizinto ezinexabiso kwaye afanelwe yintlonipho elinganayo nembeko

(kwabase-Efese 5:25).

Kufuneka sihlangabezane nokubekwa kwebala nocalucalulo kubantu

abaxhatshaziweyo, kwaye endaweni yoko sibaxhase ngokuhlangabezana

nezidingo zabo zeemvakalelo, zomzimba nezomoya.

Xoxa ngendlela esinokusebenza ngayo kunye njengoluntu ukunqanda

ukuxhatshazwa/ubundlobongela size sithathe abo banoxanduva

ukuba banike iimpendulo.

Amanqaku omthandazo

Thandazela ukuba uThixo atyhile iimeko zobundlobongela

ebantwini kwiingingqi zethu kwaye asincede ukuba

sithethe ngokuphandle ngokuchasene nobundlobongela

obuphathelele kwezesondo.

Thandazela ukuba icawe ithathe uxanduva

ukuhlangabezana neemeko zobundlobongela

obuphathelele kwezesondo kwaye ithande ixhase

amaxhoba.

Izicatshulwa ezingaphaya emazifundwe

Eyoku-1 kwabaseKorinte 6:19–20. Umzimba wethu

njengetempile yoMoya oyiNgcwele

UMateyu 1:18–25. Impatho nentlonipho kaYosefu kuMariya

UYohane 8:1–11. UYesu nenkosikazi eyabanjwa ikrexeza

IGenesis 19:1–11. ULothe unikezela ngeentombi zakhe ukuba zidlwengulwe ukukhusela iindwendwe

zakhe (yayingoobani iingelosi?)

Page 40: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

34

Amanqaku ombhexeshi: Singatshintshwa njani sesi sifundo?

Siza WUKWAZI…

ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo buxhaphake kakhulu kunokuba siqonda kwaye

nokuba abantwana ngabona basesichengeni futhi abangamaxhoba alula kubenzi bobubi

ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo bungenzeka phakathi kweentsapho: abenzi

bobubi ingangabantu abaziwayo ngamaxhoba okanye ingangabantu abangaziwayo

ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo kukunyhashwa kwesidima somntu kwaye

kufuneka kuhlangatyezwane nabo ngandlela zonke

ukuba ukuxhatshazwa ngokwesondo kubulala abantwana ngaphakathi nangaphandle kwaye kukho

isidingo esimandla sokuphelisa ukwanda kolu hlobo lomenzakalo oluphathelele kwisondo

noluphathelele engqondweni olufakwa ebantwaneni bethu ngaphandle kwesizathu

Siza KUBA…

nokuqonda ngokungaphaya ngendlela abantwana nabantu abatsha abanokubasesichengeni ngayo

kubundlobongela obuphathelele kwezesondo

nokukhuthazwa ukuba sixhase egameni lamaxhoba obundlobongela

nokuqonda ngokungaphaya ngezidingo zabantwana abafuna ukuphila nenkxaso ukuqhubeka nobomi

babo emva kokwehlelwa ngumenzakalo obalaseleyo

nokunikeza inkxaso iintsapho ezinabantwana abaye bangamaxhoba obundlobongela obuphathelele

kwezesondo

Siza KUTHATHA AMANYATHELO…

ngokufundisa abantwana nabantu abatsha ngendlela abanokuzikhusela ngayo

ukuqinisekisa ukuba ubundlobongela, ingakumbi ubundlobongela obuphathelele kwezesondo,

abufihlwa phakathi kweentsapho

ukunikeza unakekelo nenkxaso kumaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo

ukunikeza ukolulekwa kwengqondo kusapho nokolulekwa kwengqondo kwabantwana

okukhethekileyo ukuhlangabezana nobundlobongela obuphathelele kwezesondo nezinye iindidi

zokuxhatshazwa ezehlele abantwana besezandleni zabantu abadala

Ulwazi lwemvelaphi

Abantwana banokwehlelwa ziindidi ezahlukeneyo zobundlobongela/zokuxhatshazwa – obasemzimbeni,

obemvakalelo okanye obesondo. Oku kungayimfihlo kuba umenzi wobubi angaba ungumondli-lusapho

ekuphela kwakhe ekhaya ngako oko ke ukubhengeza oku kunganzima kakhulu okanye kungangenzeki konke

konke. Esi sifundo seBhayibhile sijonga indlela uYesu abaphatha ngayo abantwana ngokuchasene nokuthatha

icala kwenkcubeko neziqhelo. Uphinda athi ngabantwana abakufutshane nobukumkani bukaThixo kwaye ke

ngoko nabo mabathathelwe ingqalelo ebalaseleyo. Kwimeko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo,

ukuxhatshazwa ngokwesondo/ubundlobongela phakathi kosapho, umceli mngeni omkhulu uvela kwitekisi

ngendlela uYesu awabonakalisa ngayo ngendlela yokuphatha abantwana. Abantu abaninzi bacinga ukuba

obundlobongela obuphathelele kwezesondo obuninzi benzeka ngaphandle kosapho kodwa oku akusoloko

kunjalo. Isenzo sodlwengulo, olukhathaza ngokubalaseleyo ngokwaso, sinokubangela ngokungaphaya

VII. UYESU USIKELELA ABANTWANA ABANCINCI

Page 41: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

35

usuleleko yi-HIV ngenxa yobundlobongela obuphathelele kwezesondo nokonakalisa isikhumba esibuthathaka

samalungu esini.

Iingcebiso zombhexeshi

Yandisa ingxoxo ngokuqala uthathele ingqalelo uxinzelelo lwezentlalo nezoqoqosho ezinyanzela

abantu ngokuzimeleyo, ingakumbi abantwana nabantu abatsha, bavumele ukwabelana ngesondo

kungekho ngokwentando yabo.

Yahlula abantu ngokwamaqela esini esifanayo ukulungiselela ingxoxo.

Abanye abathabathi-nxaxheba basenokuba bahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo

ngokwabo. Vumela ithuba lokuba abantu babelane ngezi zehlo ukuba baziva bekwazi ukwenza njalo,

kodwa ungabuzi nabani na ngemeko-bume yakhe.

Nceda abantu ngokuphakamisa ukuba babalise amabali abo ngokubhekiselela komnye umntu

(umzekelo:

Bakhuthaze ukuba bathi ‘umhlobo wam wahlaselwa’ kunokuthi ‘ndahlaselwa’). Oku kubavumela

ukuba bathethe ngokuyimfihlo ngeziqu zabo. Phatha umcimbi ngobuthathaka obungaphaya.

Ukuba kuyenzeka, fumana umntu onamava okululekwa kwengqondo ukuba anikeze inkxaso

ukuba nabani na ufuna ukuthetha emva koko. (Oku kubaluleke kakhulu)

Izimvo zempendulo ebonakalayo

Ingaba iicawe zinganikeza ngokungaphaya inkxaso kwaye zinikeze iinkonzo zoluleko-ngqondo

ebantwaneni?

Ngawaphi amathuba oqeqesho afumanekayo ukuphuhlisa izakhono zoluleko-ngqondo?

Singabafundisa njani abantwana nabantu abatsha ukuba balumkele iimeko ezibabeka

emngciphekweni?

Xoxa malunga nokuba naluphi na uhlobo lothungelwano lokhuseleko lungamiselwa na ukunceda

ukukhusela abantwana abasesichengeni kwiingingqi zethu.

Funda inkqubo yenyathelo nenyathelo yokuxela ityala nenkxaso ebonakalayo nokuvuleleka

kwiingxoxo zenkundla ngasese. Oku kuza kubalungiselela abantwana amabakulindele enkundleni

kuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo lityala lolwaphulo-mthetho kwaye kufuneka liye

kwinkqubo yezobulungisa.

Ukukhapha umntwana ukuya kwingxoxo yetyala enkundleni kude kube isigwebo sikhutshiwe

yinkundla.

Qalisa amaqela enkxaso okanye iiklabhu zabantwana ukuhlangabezana nenkxaso ngokwayamene

nengqondo nentlalo yabantwana namaPhulo eNkxaso ukudala ukuqondwa kokuxhatshazwa

kwabantwana ekhaya nasekuhlaleni.

Isifundo seBhayibhile: UMarko 10:13-169

Ibali leBhayibhile lisixelela ngoYesu ethathela ingqalelo eyodwa izidingo zabantwana kwaye ebasikelela kobo

bomi bakhe buxakekileyo njengomshumayeli nomphilisi. IBhayibhile isixelela ukuba wayesoloko engqongwe

ngabantu besithi thaca iingxaki ezahlukahlukeneyo kodwa kuye oku akusosizathu sokuba anganikezi xesha

kubantwana abancinci. Esi senzo siyabamangalisa abafundi bakhe ababezama ukumkhusela ngokugxotha

9Jonga iphepha 69 ukubona itekisi epheleleyo.

Page 42: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

36

abantwana. Impendulo kaYesu ngumceli-mngeni ekuthatheni icala kwenkcubeko okungathatheli ngqalelo

izidingo zabantwana abasoloko besesichengeni ngokubalaseleyo kakhulu. Ucela umngeni ngendlela abantu

abadala ababephatha ngayo abantwana: ubaphatha ngesidima, ngovelwano nangothando. Ngokwenza njalo,

uvuselela kwaye uphilisa ukwenzakala kwabo, ngale ndlela ubonakalisa uvelwano, uthando nobubele

ebantwaneni.

Ingxoxo

Ngamaxesha ebhayibhile…

1. Ngoobani abalinganiswa abaziintloko, kwaye zeziphi iindima abazidlalayo, ezibonakalayo

nezingabonakaliyo, kweli bali?

2. Ucinga ukuba ibali ngokwenene lingantoni?

3. Ivesi ye-14 yesi sicatshulwa ichaza ukuba uYesu wacaphuka waza wathi ‘bayekeni abantwana beze

kum! San’ukubanqanda. Abantu abanje ngaba bantwana bancinci ngabasebukumkanini bukaThixo…

Ndiyanithembisa ukuba aninakungena ebukumkanini bukaThixo, ngaphandle kokuba nibamkela

ngendlela umntwana enza ngayo’ Waya ke wabuyela ebantwaneni waza wabasikelela. Uthini uYesu

malunga nokubaluleka kwabantwana? Yeyiphi indlela oku ekunomceli mngeni ngayo ngendlela

esinxulumana nesiphatha ngayo abantwana kwimeko yethu?

Kwimeko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo…

1. Kwakutheni aze uYesu aphendule ngendlela awaphendula ngayo?

2. Kwakutheni aze uYesu acele umngeni kubafundi bakhe ngale ndlela?

3. UYesu usifundisa ntoni apha malunga nendlela emasisabele ngayo ebantwaneni abanokuba

behlelwe ziindidi ezahlukeneyo zokuxhatshazwa kwabantwana ukuquka nobundlobongela

obuphathelele kwezesondo kwimeko yethu?

Amanqaku okufunda angundoqo

Kubalulekile ukwamkela abantwana ngaphandle kokubachasa ngenxa yokuba bakufutshane

kubukuMkani bukaThixo.

Sukucingela ukuba uyaliqonda ibali ungakhange umamele kuqala abantwana ababonakalisa iindlela

ezahlukeneyo zokuxhatshazwa uze uthathele ingqalelo ngakumbi kwabo bahlelwe bubundlobongela

obuphathelele kwezesondo. Abantwana abangamaXhoba obundlobongela obuphathelele

kwezesondo mabangagxekwa ngobundlobongela obenziweyo kubo.

Iireferali zibalulekile apha kuncedo olusesikweni ngenxa yokuba lo mmandla wenkxaso yinkalo

eyodwa kakhulu ekufuneka kujongwane nayo ngobuchule ebufaneleyo ukuquka nenkqubo

yezomthetho, ngenxa yokuba eli lityala lolwaphulo-mthetho.

Langazelela ukubandakanya amadoda namakhwenkwe ukuba athethe ngokuphandle ngokuchasene

nobundlobongela. Asingawo onke amadoda angabenzi bobubi obundlobongela obuphathelele

kwezesondo. UYesu ngumzekelo wethu ngokuba novelwano nokulangazelela ukuvelisa phandle

ubundlobongela obuphathelele kwezesondo nokubonisa uvelwano kwabo bachatshazelwe bubo.

Page 43: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

37

Amanqaku omthandazo

Cela uThixo ukuba akuncede ubonise uthando novelwano kubo bonke abo bachatshazelwe

bubundlobongela obuphathelele kwezesondo. Thandazela ukuba azise ukuphila novuselelo kubo

bonke abo babandezelekayo.

Thandazela ukuba ube nothando olungagungqiyo kwabo bantu bathwele intlungu yobundlobongela

obuphathelele kwezesondo. Thandazela ukuba wena necawe yakho nibe zizandla neenyawo

zikaKristu ekunikezeni unakekelo nenkxaso kuloo ntlungu yabantu.

Thandazela amaqela enkxaso oontanga anokuthi abonisane ngokugqibeleleyo nabo kwaye axhase

abo basezicaweni kunye noluntu oluthe lwadibana nobundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Ezinye izicatshulwa emazifundwe

ULuka 7: 11-17. UYesu uphilisa unyana woMhlolokazi

UMarko 5:21–24. UYesu uphilisa intombi kaYayiro

Page 44: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

38

Amanqaku ombhexeshi: Siza kutshintshwa njani sesi sifundo?

Siza KUPHONONONGA…

kwaye siqonde izizathu zikaThixo zomtshato neentsapho

kwaye siqonde ukuba ukwakha iintsapho ezomeleleyo, ezisekelwe kubuthixo kunceda ukwakha

uluntu nezizwe ezomeleleyo

ukuba ukugxininisa ukuthembeka, ukunyaniseka, intlonipho emacala nesidima kumaqabane omabini

kuqinisekisa ukuba iintsapho zizinze kwaye kunikeza umoya omhle ekukhuliseni abantwana

Siza KUBA…

nokukhuthazwa ekuqondeni kwethu ixabiso nobunzulu bobudlelane bomtshato

nokukhumbula ukuba uThixo uyaphila kwaye uhleli kwiintsapho, nokuba ngaba zikweyiphi na imeko

Siza KUTHATHA AMANYATHELO…

ukulinganisa uthando lukaThixo eluntwini ukubumba ubudlelane obulungileyo, ukungciba

ubudlelane obuchithakeleyo nokucebisa abantwana nolutsha

Ulwazi lwemvelaphi

Umtshato ngumbono kaThixo, asingowoluntu. Inkcazelo yeGenesis yokuqala komtshato (IGenesis 2:24–25)

igqibela ngenkcazelo ecacisa iinkalo ezine ekufuneka zibe yinxalenye yomtshato ngamnye:

UKULUNYULWA: ‘Indoda iza kushiya utata nomama wayo’– ubambiswano olutsha lwenzeka ngenxa

yomtshato

UKUNCAMATHELANA: ‘Athi nca emfazini wakhe’ – uluvo apha kukudibanisa okanye

uncamathelwano lwanaphakade

UMANYANO: ‘Kwaye baza kuba nyamanye’ – bobabini babe ngumntu omnye

UKUTHANDANA: ‘Bobabini babehamba ze... kwaye bengenantloni’ –ukungabikho kokuziqonda

kwenza isibini sokuqala sonwabisana ngaphandle kweentloni okanye ukulahlwa

Iingcebiso zombhexeshi

Thatha ixesha uxoxe ngoko kwenza ukuba imitshato isebenze. Nazi izakhi ezicetyiswayo zemitshato

elungileyo, ukukhuthaza ingxoxo: kukuzinikela kwexesha elide, iimpawu ekwabelwana ngazo, ukuthembeka,

iindima ezicacileyo, uthando olungagungqiyo, ukuzithoba okumacala, ukwaneliseka ngokwesondo,

unxibelelwano oluphandle nentlonipho. Abazali kufuneka bafunde ukuzola xa bethetha ngobudlelane babo

nangesondo kwiminyaka yokuqala yomtshato wabo. Oku kuza kwenza ukuba kube lula ukuba phandle

nokuzola xa bethetha nabantwana babo ngesondo, malunga nendlela amantombazana akhulelwa ngayo

nemingcipheko ye-HIV.

Izimvo zempendulo ebonakalayo

Uqhawulo-mtshato, utywala neziyobisi zezinye iindlela abantu abazama ngazo ukuhlangabezana nobunzima

emtshatweni wabo. Nangona kunjalo, zonke ezi zingenza ukuba imeko embi ibalasele. Kukhona enye indlela –

indlela engcono. Kuthatha isithathu ukwenza ukuba umtshato ube yimpumelelo: umyeni, inkosikazi noThixo.

VIII. UMTSHATO OSEKELWE KUTHIXO NOSAPHO KWINTLALO YANAMHLANJE

Page 45: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

39

Isifundo seBhayibhile: Abase-Efese 5:21–3310

Esi sifundo seBhayibhile sisinceda ukuba sifunde kuPawulos malunga nokubaluleka komtshato owomeleleyo

kwaye osekelwe kubuthixo nendlela oku okusisiseko ngayo kusapho oluhleli kakuhle. UPawulos usebenzisa

esi sicatshulwa ukukhumbuza abase-Efese malunga nokuba umtshato osekelwe kubuthixo uthetha ukuthini

na (ngexesha apho kwakukho ukuziphatha kakubi okumandla ngokuphathelele kwisondo). Uphinda axoxe

ngobudlelane phakathi kwabantwana nabazali, egxininisa ukubaluleka kosapho.

Ingxoxo

Ngamaxesha ebhayibhile…

1. Ngubani owaqalisa umtshato? Kwaye kwakutheni ukuze uqaliswe?

2. Yintoni oyiqondayo ngomtshato?

3. Yintoni amava akho ngosapho?

4. Kukuthini ukuba yindoda/inkosikazi enobuthixo?

5. Ucinga ukuba kwakutheni ukuze uPawulos athethe nabase-Efese malunga nokuba umtshato

olungileyo uyintoni na?

6. Kuthetha ukuthini ukuthobelana kubudlelane bomtshato?

7. Kutheni uPawulos ethelekisa umtshato olungileyo nobudlelane becawe noKristu?

8. UPawulos ugxigxininisa ntoni ngemigangatho ebalulekileyo yomtshato olungileyo?

9. Zithini izisekelo zosapho olungqingqwa?

Kwimeko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo…

1. Singabuqonda njani ubunzima kwimeko yokulingana ngokwesini?

2. Zeziphi ezinye iziqhelo zenkcubeko nezangoku eziphembelela umtshato nosapho?

3. Khankanya eminye imithetho-siseko enokunceda isibini ukuba sihlale sithembakele omnye komnye

kuzo zonke iimeko.

4. Ukulingana ngokwesini phakathi komyeni nenkosikazi kungakhuthazwa njani?

5. Zithini iziphumo zokuchithakala komtshato?

6. Ucinga ukuba abayeni namakhosikazi namhlanje kufuneka bayilandele le mithetho-siseko

yebhayibhile yomtshato ongqingqwa? Kwaye ke, ukuba kunjalo, kutheni?

7. Zeziphi iindlela esinokuchaza ngazo kwakhona iindima zesini ezazabelwe amakhosikazi namadoda

mandulo kuluntu lwanamhlanje?

8. Zeziphi iindlela ezi ziqhelo zenkcubeko nezangoku eziphembelela ngazo ngokungalunganga

nangokulungileyo kumtshato nakusapho?

9. Yeyiphi impembelelo yobundlobongela obuphathelele kwezesondo kwiintsapho?

10. Zeziphi iindlela amajelo eendaba aphembelela ngazo umtshato nemikhwa esesikweni yosapho

nezimo-ngqondo ?

11. Zeziphi iindlela ekunokukhuliswa nokukhuthazwa ngazo uxolelo noxolelwaniso emtshatweni

nakusapho kwimeko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo?

12. Icawe ingenza njani ukudala indawo ekhuselekileyo yamakhosikazi nabantwana ekhaya?

13. Yeyiphi indima yosapho kwintlalo? Icawe ingazinceda njani iintsapho ukuba zibe ngqingqwa kwaye

ziphile?

10

Jonga amaphepha 69-70 ukubona itekisi epheleleyo.

Page 46: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

40

Amanqaku okufunda angundoqo

UPawulos ufundisa ukuba umyeni kufuneka ayithande inkosikazi yakhe njengoko uKristu wayithanda

icawe. Bobabini umyeni nonkosikazi kufuneka bathobelane.

Abazali bafuna isiseko sebhayibhile esilungileyo emtshatweni wabo ukwakha usapho lukaKristu

olungqingqwa noluphilileyo.

Injongo yomtshato bubuqabane nenkxaso emacala, nokukhulisa abantwana.

Umtshato ufuna intlonipho emacala, ukunyaniseka nokuthembeka. Isidima samaqabane omabini

kufuneka silondolozwe.

Ubundlobongela obuphathelele kwezesondo bunganesiphumo esibi kusapho. Ngako oko ke

kubalulekile ukuba usapho lube ngqingqwa kwaye luphile ngeziseko zalo kuKristu, ngenjongo

yokuhlangabezana nemiceli-mngeni.

Uxolo noxolelwaniso zibalulekile ngenjongo yokungciba ubudlelane obuchithakeleyo.

Amanqaku omthandazo

Thandazela ukuba amaqabane aqonde kwaye abumbe umtshato osekelwe kwibhayibhile.

Thandazela iintsapho ezichatshazelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Thandazela abantwana abakhulela kwizimo-ntlalo zosapho ezingazinzanga.

Ezinye izicatshulwa emazifundwe

Genesis 1:26–28. UThixo wadala indoda nomfazi waze wabasikelela bobabini

KwabaseKolose 3:18–21. Imiyalelo yemizi yamaKristu

Eyoku-1 kuPeter 3:1–7. Isikhokelo kumakhosikazi nakubayeni

KumaHebhere 13:4. Ukuthembeka emtshatweni

Page 47: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

41

Amanqaku ombhexeshi: Siza kutshintshwa njani sesi sifundo?

Siza KUPHONONONGA…

imfuno kaThixo kwimeko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo

ukuba uYesu wadandalazisa iinyani malunga nendlela ekufuneka sithande ngayo abamelwane bethu,

okudlula ukuqonda kwethu

indlela ekubaluleke ngayo ukuba sibonise uthando lukaThixo kwabanye abagulayo

nababandezelekayo

ukuba uloyiko lungenza ukuba ukubekwa ibala kubalasele

Siza KUBA…

novelwano olungaphaya kwabanye, namaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo

novelwano olungaphaya nokuqonda iziqu zethu (ngenjongo yokoyisa ukuzibeka ibala)

nokuqonda ngokungaphaya kwaye sibe nolwazi ngoonobangela bobundlobongela nenyaniso yokuba

akukho mntu ufanele ukuphathwa ngobundlobongela

Siza KUTHATHA AMANYATHELO….

ngokusabela kwinkxaso yovelwano kunokugweba indlela yabo yobuqu yokuphila neyezesondo

okanye abakukhethayo ukuziphilela

ukucela umngeni wokuzibeka ibala (ukuziva ngathi asinaxabiso kwaye siziintloni kwaye kusifanele

oko kusehlelayo)

ukuchonga iindlela zanamhlanje nezamandulo zokolulekwa kwengqondo kwaye sinikeze

ukunakekelwa komntu ngabahlali nenkxaso kumaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo

Ulwazi lwemvelaphi

Kukho isidingo solwazi olukhulayo phakathi kweenkokeli zecawe sokuthatha inyathelo lokuxhasa abantu

abahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo. Kukwakho nesidingo sokuba iinkokeli zecawe ukuba

zabelane ngolo lwazi namalungu ecawe yazo noluntu. Wonke umntu ochatshazelwe bubundlobongela

obuphathelele kwezesondo unezidingo ezahlukeneyo, kwaye ngokuqhelekileyo ezibalulekileyo,

ezibonakalayo, ezemvakalelo nezomoya – ezifuna zonke izibonelelo neempendulo ezahlukeneyo ecaweni

yethu. Okubalulekileyo kukumamela abo bathe bahlelwa bubundlobongela obuphathelele kwezesondo –

sibanikeze ithuba lokuba bazive bekhuselekile kwaye bexhasiwe.

Iingcebiso zombhexeshi

Kubalulekile ukuvumela abathabathi-nxaxheba abangamaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo

abelane ngokuphandle ngendlela abaziva ngayo nezimvo zabo ngokuphathelele kumava abo. Umbhexeshi

kufuneka aqonde ukuthatha icala kwakhe ngokunxulumene nezimo-ngqondo ngobundlobongela

obuphathelele kwezesondo. Oku kuqonda kubalulekile kuba sonke sinemibono ecingwe kwangaphambili

malunga nobundlobongela obuphathelele kwezesondo ekufuneka kuhlangatyezwene nayo; ukungenzi njalo

kungafaka engozini umsebenzi wethu namaxhoba afuna isimo-ngqondo esingagwebiyo.

Abathabathi-nxaxheba bangabhengeza amava abuhlungu nawomenzakalo obundlobongela obuphathelele

kwezesondo ekufuneka ebanjwe ngobuthathaka. Umbhexeshi kufuneka alumke kwaye abe nesiseko

IX. UMFANEKISO WOBUDODA OBUNOVELWANO

Page 48: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

42

sokolulekwa kwengqondo esinesakhono ukuze abo banomenzakalo ofuna uncedo olusesikweni basiwe

khona, xa benokuvela ngexesha leseshini .

Izimvo zempendulo ebonakalayo

Nceda abantu ukuba bacacelwe malunga neziphumo zokubekwa ibala, ucalucalulo nokwala kwiicawe zabo

neengingqi. Xoxa ngeendlela zokujongana nayo nganye kwezi.

Isifundo seBhayibhile: UMarko 5: 24–34 noMateyu 1:18-2511

Eli libali elizele yintlungu, malunga nentsokolo yokuphilisa inkosikazi ebinesifo sokopha iminyaka eli-12,

nangona yayiphantsi konyango loogqirha abahlukeneyo. Ichithe yonke imali yayo izama ukufumana unyango

kwaye ayincedakali: ngokwenene, imeko yayo iye isiba mandundu. Ivile ngoYesu kwaye uthubeleza

kwisihlwele ukuchukumisa ingubo yakhe. Impendulo kaYesu’ ithi ‘ukholo lwakho lukuphilisile: hamba ngoxolo

kwaye ukhululeke kwisigulo sakho .’

Ingxoxo

Ngamaxesha eBhayibhile…

1. Ngoobani abantu abaphambili ebalini?

2. Ucinga ukuba ngokwenene ibali limalunga nantoni?

3. Yintoni uvelwano?

4. UYesu, uYayiro noYosefu balubonakalisa njani uvelwano nonakekelo kumakhosikazi?

5. La makhosikazi aneengxaki zegazi kunye noMariya unina kaYesu ayeza kuthathwa njani

ngokwenkcubeko yamaYuda?

Kwimeko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo…

1. Yintoni anokuyifunda amadoda kumadoda amathathu malunga nokuthethwa kukuba yindoda

yokwenene?

2. Zeziphi iindlela amadoda acelwa imingeni ngazo ukubonisa uvelwano namhlanje?

3. Kutheni amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo angathethi phandle malunga

namava awo?

4. Icawe ingayindawo yokwamkela njani, apho abo babe ngamaxhoba obundlobongela obuphathelele

kwezesondo banokuthetha ngokuphandle malunga namava abo?

5. Yintoni enqanda icawe ekuthetheni phandle ngokuchasene nobundlobongela obuphathelele

kwezesondo? Ukuba kukunqongophala kokuqonda, icawe ingafunda kanjani ngokungaphaya

ngobundlobongela obuphathelele kwezesondo?

Amanqaku angundoqo okufunda

Sukuleqa ukugweba abanye, kuba sonke siyasilela kuzuko lukaThixo kwaye sonile ngeendlela

ngeendlela (KwabaseRoma 3:23–24).

Amakhosikazi asoloko egxekwa ngobundlobongela obuphathelele kwezesondo ngelixa kuchazwa

kancinci okanye kungachazwa nto emadodeni aqhuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo.

ASIYIYO impazamo yexhoba ukuba lehlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Icawe inoxanduva lokukhokela iinzame zokuhlangabezana nokubekwa kwebala nocalucalulo.

11

Jonga amaphepha 70-71 ukubona iitekisi ezipheleleyo.

Page 49: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

43

Ukuba abantu abaphila nobundlobongela obuphathelele kwezesini babekwa ibala ekuhlaleni

nayicawe, banokungafumani unakekelo lwezonyango abalufunayo, ingakumbi unyango lokunqanda

usuleleko lwe-HIV nezifo ezidluliselwa ngolwabelwano ngesondo.

Amanqaku omthandazo

Siphila kwilizwe elophayo, elizele yintlungu nosizi. Thandazela ukuba sibambelele kuThixo ngelixa

sikhangela ukuphila ngokutsha ebomini.

Thandazela ukuba sakhe ngokutsha iintsapho nobudlelane phakathi kwabantu obuchithakalayo

ngenxa yokunyoluka nomoya wokungaxoleli. Sithandazela ukuvuselelwa kobudlelane

obuchithekileyo ngothando olungagungqiyo lukaThixo.

Sithandazela amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesini ukuba buzaliswe luthando

lukaThixo olungagungqiyo, unakekelo novelwano. Thandazela ukuba baza wukwazi futhi ukuba

uThixo nguyise wabo phakathi kwemiceli-mngeni ekuhlangatyezwana nayo imihla ngemihla.

Thandazela ukuba icawe ukuba ibe nokuchukunyiswa luvelwano kubantu abadlakathiswe

ngokwesondo

Ezinye izicatshulwa emazifundwe

UYohane 4:1–26. UYesu nomSamariyakazi

UYohane 5:1–15. UYesu uphilisa indoda efe icala

UMateyu 9:35–38. UYesu unovelwano lwabantu abanazo zonke iindidi zeengxaki

Page 50: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

44

Amanqaku ombhexeshi: esi sifundo siza kutshintsha njani indlela esicinga ngayo malunga

neempawu neemvakalelo zesondo?

Siza kumamela, SIPHONONONGE….

Iyantlukwano nokuntsonkotha kwemiba yeempawu neemvakalelo zesondo

Amava abanye abantu

Awethu amava njengoko sisabelana ngawo nabanye

Amalungelo omgaqo-siseko ama- 2006 omntu ngamnye ukuba avelise iimpawu neemvakalelo

zesondo

Okutshiwo yiBhayibhile malunga neempawu neemvakalelo zesondo nokutolikwa okwahlukeneyo

kwezibhalo

Siza Kuba ……

Nomceli mngeni wokuthathela ingqalelo ngokutsha izimo-ngqondo zakudala ngeempawu

neemvakalelo zesondo – ukuthandana nomntu onesini esingafaniyo nesakho kunye nokuthandana

nomntu onesini esifanayo nesakho.

Nokukhuthazwa ngokwazi nokuqonda amalungelo abantu omntu ngamnye.

Nokukhunjuzwa ngokuba umntu ngamnye udalwe ngokomfanekiso kaThixo nokuba uzikhethele

ngokuphathelele kwiimpawu neemvakalelo zesondo.

Siza KUTHATHA AMANYATHELO…

ngothando olungagungqiyo nokwamkela

ukucela umngeni kukuzibeka ibala nocalucalulo ngokuchasene noluntu lwe-LGBTI

Siza kulangazelela ukubandakanyeka kwincoko nabo bathandana nabantu abanezini ezifana nezabo

ngenjongo yokubafunda nokubaqonda

Ulwazi lwemvelaphi

Ubudlelane bokuthandana kwabantu abanezini ezifanayo neemvisiswano buvunyelwe ngumthetho

ngokusesikweni eMzantsi Afrika. Nangona umgaqo-siseko waseMzantsi Afrika unikeza amalungelo kubo

bonke abantu ukuba bavelise ubuni babo ngokukhululekileyo, abanye abantu kwakunye neenkokeli zeecawe

kwiingingqi zethu banenkcaso eyendeleyo ngokuthandana kwabantu abanesini esifanayo, kwaye baxhasa

ukuthandana kwabantu abanezini ezingafaniyo. Bathatha ngokuba ukuthandana kwabantu abanesini

esifanayo akudalwanga, akudibananga nebhayibhile kwaye kugrogrisa imeko ekhoyo. Abantu abathandana

nabantu abanesini esifana nesabo bayazifihla iimpawu neemvakalelo zesondo zabo zokwenyani ngenxa

yokoyika ukucalucalulwa, ukukhethelwa bucala, ukubukulwa okanye ukuhlaselwa.

Isifundo seBhayibhile: IGenesis 19:1-2612

Le tekisi nezinye ezininzi iphembelele izithethe namagunya emfundiso yeecawe ezininzi ezingakuvumeliyo

nokuthandana kwabantu abanezini ezifanayo kwakudaladala. Abantu be-LGBTI abazidibanisi nezenzo

ezikhankanywe kwezi vesi zilapha ngentla, kwaye ababoni qhagamshelwano phakathi kwabakuva bona

12

Jonga itekisi epheleleyo kumaphepha 71-73.

X. UKUTHANDANA NOMNTU ONESINI ESIFANAYO NESAKHO EBHAYIBHILENI

Page 51: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

45

kunjalo noko kuchazwa kwezi vesi. Ukuze uqonde – incoko nokukrotyiswa kwiinyani zesayensi iyafuneka

ngaphezulu nje kwempikiswano.

Ingxoxo

Ngokwebhayibhile…

1. Iitekisi zimalunga nantoni?

2. Xa ufunda itekisi yebhayibhile enje ngale, zeziphi iinkcaso onazo malunga nokuthandana kwabantu

abanezini ezifanayo?

3. Wenza ntoni uLote ukubakhusela?

4. Yijonge itekisi kwakhona, sesiphi ngokwenene isono saseSodom; ingaba kukuthandana kwabantu

abanezini ezifanayo okanye ukungabi nabubele kwiindwendwe, ubundlobongela okanye

ubudlwengu (funda kwakhona uHezekile 16)?

Ngokwemeko …..

1. Kwiimeko zethu zokuhlala kutheni abantu abathandana nabantu abanezini ezifanayo becalucalulwa

kwaye abanye babe ngamaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo?

2. Kuthetha ukuthini ukuthanda ngokungagungqiyo?

3. Zeziphi iindlela icawe engakhuthaza ngazo uthando olungagungqiyo lwabantu abathandana nabantu

abanezini ezafana nezabo?

4. Singenza njani ukuba icawe ibe yindawo ekhuselekileyo kubantu abathandana nabantu abanezini

ezifanayo nezabo?

5. Ungalufumana njani ulwazi olwaneleyo malunga nokuthandana kwabantu abanezini ezifanayo

kwaye kuthetha ntoni ukuthandana kwabantu abanesini esifanayo?

6. Ulufumene njani ulwazi malunga nokuthandana kwabantu abanezini ezifanayo (umz. kwiingcinga

ezisoloko zisetyenziswa njalo zokuqhelaniswa kwabantu ukuba baphile ngendlela ethile, amajelo

eendaba, okanye kulwazi lokuqala ngqa?)

7. Ungalenza njani igalelo ekuphileni, intlonipho nesidima ukuzisa ubuntu ekufundeni kwam

iBhayibhile?

Amanqaku okufunda angundoqo

Kuyintlungu engafunekiyo ukuthetha ngokuthandana kwabantu abanezini ezifanayo njengesigulo

okanye isono.

Ukuze uqonde ubomi babantu abathandana nabantu abanesini esifana nesabo kufuneka umamele

amabali namava abo kunokuba ubagwebe ngenxa yamampunge namarhe athethwayo ngabo.

Isiqalo seempawu neemvakalelo zesondo sintsonkothile. Abanye bakholelwa ukuba ukuzazi

ngokuphathelele kwiimpawu neemvakalelo zesondo kulungiswa yibhayoloji (iihomoni, iijini, njl.njl.)

ngelixa abanye bekholelwa ukuba iimpawu neemvakalelo zesondo zibunjwa ziimpembelelo

zengqondo nezentlalo ezisebenzisana ngeendlela ezintsonkothileyo. Oko kukuthi, izifundiswa

ziyahlukana malunga nokuba ukuzazi malunga neempawu neemvakalelo zesondo kungaba

kukuzikhethela na okanye hayi kodwa oku akuniki naliphi na ilungelo lokugweba.

Amanqaku omthandazo

Thandazela ubukhalipha bokuqonda iyantlukwano nokuntsonkotha kwemiba yeempawu

neemvakalelo zesondo.

Page 52: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

46

Thandazela ukuqonda okungakhethi cala kwamava eempawu neemvakalelo zesondo zabanye

abantu

Thandazela ukuqondwa kwenceba nomthetho oqinisekisa amalungelo omthetho-siseko omntu

ngamnye ukuba avelise iimpawu neemvakalelo zesondo zakhe

Thandazela ukuba icawe iphilise ababindekileyo kwaye ibonakalise uthando lukaThixo kubo bonke

abantu ngaphandle kokugweba nokubukula abanye abantu njengaboni okanye njengabalahliweyo.

Ezinye izicatshulwa emazifundwe

AbaGwebi 19

ILevitikus 18:22,

ILevitikus 20:13

KwabaseRoma 1:26-27

Eyoku-1 kwabaseKorinte 6:9-10

Eyoku-1 kuTimoti 1:10

Page 53: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

47

Amanqaku ombhexeshi: Siza kutshintshwa njani sesi sifundo?

Siza KUPHONONONGA…

indima yecawe ekubonakaliseni ubunkokeli obucacileyo ukusabela kubundlobongela obuphathelele

kwezesondo

indlela oluyimfuneko ngayo uququzelelo olusebenzayo ekuhlanganiseni izibonelelo zabo badibene

nobundlobongela obuphathelele kwezesondo

eyona ndlela ingcono ekunokuncedwa ngayo abantu ukuba baqonde isakhono sabo sobunkokeli

neendima zoququzelelo ekusabeleni kubundlobongela obuphathelele kwezesondo

Siza KUBA…

nokuxhotyiswa ukubonakalisa ngeendlela zokucinga zobunkokeli nendlela iinkokeli ezithetha

phandle ngayo ngokuchasene nobundlobongela obuphathelele kwezesondo

nokukhuthaza ukudlala indima ekuququzeleleni ubulungisa kwabo bahlelwe bubundlobongela

obuphathelele kwezesondo

Siza KUTHATHA AMANYATHELO…

ukukhuthaza abantu, iintsapho nabo abangamaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo

ukuba bathathele ingqalelo yesakhono sabo sokuthatha iindima zobunkokeli okanye zokuququzelela

ukuphonononga amanyathelo okuququzelela phakathi nangaphandle koluntu neentsapho

ukudala amaqela enkxaso oontanga kwabo bahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo,

ukubaphilisa nokubavuselela nokubanceda ukuba bathethe ngokuphandle ngamava abo baze

bakhuthaze ngamalungelo amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo

Ulwazi lwemvelaphi

Ubulungisa asikokohlwaya abantu nje kuphela – kumalunga nokubeka izinto ngendlela. Ukufuna ubulungisa

kukufuna ukubona umthetho uphunyezwa, abo bonileyo ukuba baphendule ngezenzo zabo kwaye abantu

ababengamaxhoba olwaphulo-mthetho bafumane unakekelo nenkxaso ngelixa besakha ngokutsha ubomi

babo emva kolwaphulo-mthetho.

Ukuququzelela kusingisele ekuthetheni nabanye kwaye nasegameni labo, ukuchaza izidingo zabo

neenkxalabo zabo kwabo banamagunya okuhlangabezana nezidingo zabo kwaye badale utshintsho.

Sinesibophelelo sokumiselwe ebhayibhileni ukunakekela abantu abacalucalulwayo ekuhlaleni kwaye nokucela

umngeni kukungabikho kobulungisa.

Iingcebiso zombhexeshi

Njengenkokeli, uNehemiya wayebandakanyeka ngobuqu njengenxalenye yesisombululo, ejoyina kumsebenzi

owenziwayo. Kodwa wayengenako ukukwenza oko yedwa – wayefuna bonke abahlali ukuba bancedise

ekwakheni udonga.

Xoxa ngeendlela ezidingekayo ukukhuthaza ubunkokeli obusebenzayo noququzelelo. Ezinye iingcebiso

ingazezi: ukuqonda okucacileyo, ukuzingisa, umthandazo, umdla omkhulu nonxibelelwano olusebenzayo.

XI. UBULUNGISA, UKUXHASA NOKUVUSELELA

Page 54: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

48

Izimvo zempendulo ebonakalayo

Xoxa ngeyona ndlela ingcono esinokukhuthaza ngayo abantu ezicaweni zethu ukuba benze njengoNehemiya

kwimeko yokunqanda nokusabela kubundlobongela obuphathelele kwezesondo.

AmaSirayeli ajongene nengxaki yodonga oluqhekekileyo, elibashiya besesichengeni sokuhlaselwa. Thathela

ingqalelo ukuba zeziphi ‘iindonga eziqhekekileyo’ ezibonakalayo ekuhlaleni kwethu. Zeziphi iingxaki ezifuna

ukuba kuhlangatyezwane nazo?

Uthini umthetho malunga nobundlobongela obuphathelele kwezesondo kwilizwe lethu? Ngawaphi

amalungelo abantu kusapho lwethu, icawe noluntu?

Singenza njani njengeenkokeli ukuba simele ubulungisa, inyaniso namalungelo amalungu eentsapho zethu

noluntu?

Isifundo seBhayibhile: UNehemiya 4:1–20, 6:15–1613

Iindonga ziyakhiwa ukukhusela amakhaya noluntu. Ukuba udonga aluqinanga kwaye luchachambile, lungawa

ngokulula. Ukuba udonga luqhekekile indlu ingadilika. Singacinga ngodonga lukaNehemiya ngokwayamene

nemibutho yasekuhlaleni eyahlukahlukeneyo elondoloza nekhusela intlalo yoluntu. Ngaphandle kwayo,

uluntu luba sesichengeni kakhulu kuhlaselo. UNehemiya wasibona isidingo kwingingqi yakhe, waza

wakhuthaza egameni labantu bakhe kwabo babe namagunya kwaye benokunceda. Okokuqala, waya kuThixo,

ngokuthandaza. Waza ke wathetha nabantu abasemagunyeni ababenamagunya nezibonelelo ezazifuneka,

phambi kokuba athathe inyathelo.

Ingxoxo

Ngamaxesha ebhayibhile…

1. Yayizeziphi izidingo ezingundoqo neengxaki amaSirayeli awayejongene nazo?

2. Wabonakalisa eziphi iimpawu zobunkokeli uNehemiya? Wacela bani ukuba amncede?

3. Baphendula njani abanye abantu? Ucinga ukuba kwakutheni baze benze ngolu hlobo?

4. UNehemiya waphendula njani kwizoyikiso ekwakujongwene nazo ekwakhiweni kodonga?

5. Wenza eziphi izicwangciso ukuqinisekisa ukuba kukho unxibelelwano oluhle ngelixa lokwakhiwa

kodonga oluqhekekileyo?

6. Luhlobo luni lweempawu neziqhelo ezenza ukuba umntu abe yinkokeli elungileyo okanye

engalunganga?

7. Thathela ingqalelo umfuziselo kaYesu wobunkokeli bomkhonzi (UMateyu 20:26-28). Ngokuqonda

kwakho, yintoni intsingiselo yobunkokeli bomkhonzi ngokukaYesu?

Kwimeko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo…

1. Iindonga ezidilikileyo zingangumqondiso wobudlelane obuchithakeleyo, iintsapho nemitshato

ngenxa yobundlobongela obuphathelele kwezesondo. Cinga ngezinye iindlela la makhonkco

eentsapho ezichithakeleyo angavuselelwa ngayo?

2. Silindele ntoni kwinkokeli yengingqi yethu, ecaweni yethu okanye kusapho okanye kwilizwe?

3. Sizisebenzisa njani izakhono zobunkokeli ukusabela kwimiba ejongene noluntu?

13

Jonga amaphepha 72-73 ukubona itekisi epheleleyo.

Page 55: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

49

4. Ngawaphi amathuba akhoyo okuba sibandakanyeke kwimisebenzi yobunkokeli neyoququzelelo

kwiingingqi zethu neentsapho?

5. Singababandakanya kwaye sibaxhase njani abo bahlelwe bubundlobongela obuphathelele

kwezesondo kwiindima zobunkokheli nezoququzelelo?

6. NjengoNehemiya, siyabafuna abanye ukuba basixhase ngelixa sithetha phandle malunga

nobundlobongela obuphathelele kwezesondo? Loluphi uhlobo lwenkxaso nokhuseleko esilufunayo?

7. Njengabantu abazimeleyo, loluphi uhlobo lobunkokeli esilindelwe ukuba silubonakalise

ngokunxulumene nobundlobongela obuphathelele kwezesondo?

8. Zeziphi iimpawu esizidingayo njengamaKristu ukubandakanyeka kuququzelelo olusebenzayo kwabo

bahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo?

9. Hlela amanyathelo amathathu owathathayo ukuze ubandakanyeke kubulungisa, uququzelelo

nokuvuselelwa kusapho lwakho, ecaweni nakuluntu

Amanqaku angundoqo okufunda

Sifuna isikhokelo sikaThixo ukunikeza ubunkokeli obulungileyo nokuchonga imiba esinokufuna

ukuyiququzelela.

Icawe imi ngendlela eyiyo ukuze icele umngeni kurhulumente wengingqi namaqumrhu ukuthatha

inyathelo elingaphaya ukunqanda nokusabela kubundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Ngamnye kuthi unoxanduva lokukhapha, ukuxhasa nokuma endaweni yabo basidingayo.

Sonke sidinga ukuzinikela, ukuqonda nokuxhotyiswa ukunikeza ubunkokeli obusebenzayo

nokukhuthaza malunga nobundlobongela obuphathelele kwezesondo kwiingingqi zethu.

Amanqaku omthandazo

Thandazela ukuba uThixo asibonise ukuba singaxhomekeka kanjani na kuye ngamandla, ukuqonda

nenceba ukungciba yonke imeko apho ubunkokeli busilela khona okanye bubuthathaka kwaye apho

sijongene ‘neendonga ezonakeleyo’.

Thandazela bonke abo basesichengeni sobundlobongela obuphathelele kwezesondo ngenxa

yendlala.

Thandazela abo banakekela abantwana abaswelekelwe ngabazali, okanye abanabazali abagulayo,

kwaye abanokushiyeka bengenabakhuseli nabanakekeli.

NjengamaKristu, sonke siyamenywa ukuthethelela abo banesidingo. Thandazela ukukhokelwa

ngendlela esinokulandela ngayo sonke umzekelo kaNehemiya kwaye sidlale indima ephambili

ekuhlangabezeni nezidingo kwiingingqi zethu.

Ezinye izicatshulwa emazifundwe

UIsaya 6:8. Umprofeti uIsaya usabela kubizo lukaThixo

UMika 6:8. UThixo usibizela ukuba senze ngokobulungisa kwaye sibonakalise inceba

UYakobi 2:14–17. Ukholo olubonakalayo luveliswa ngezenzo

Page 56: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

50

Amanqaku ombhexeshi: Siza kutshintshwa njani sesi sifundo?

Siza KUPHONONONGA…

kwaye siqonde ukuba sonke siyabizwa ukuba sinakekelane kwaye sithathelane uxanduva

kwaye sazi ukuba unakekelo nenkxaso yinkonzo exhaswa yimikhwa esesikweni nemithetho-siseko

yezebhayibhile

kwaye sigxininise ukuba nakuphi na okulungileyo esikwenzayo kumaxhoba obundlobongela

obuphathelele kwezesondo, sikhonza uThixo

Siza KUBA…

nokunikezwa ukuqonda ngokunzulu ngonakekelo olubonakalayo nenkxaso ezinokufunwa ngabanye

kwimeko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo

nokuqonda izidingo zabanye abantu ezibonakalayo, ezeemvakalelo nezomoya

Siza KUTHATHA AMANYATHELO…

ngaphandle kokucalucalula naphantsi kweziphi na iimeko

ngokuphathelele nakuwuphi na umntu kungajongwanga sini, uhlanga, imo yentlalo okanye iimeko,

ukuzazi ngokuphathelele kwiimpawu neemvakalelo zesondo, iinkolelo nesiqhelo njl.njl.

ukunikeza inkxaso ukuhlangabezana nezidingo ezibonakalayo, zeemvakalelo nezomoya zabo

kwingingqi yethu badibene nobundlobongela obuphathelele kwezesondo

ukugaya iicawe zethu ukuba zihlangabezane nezidingo zabantu abangamaxhoba obundlobongela

obuphathelele kwezesondo

Ulwazi lwemvelaphi

Kukho isidingo solwazi olwandileyo phakathi kweenkokeli zecawe senyathelo lokuxhasa abantu abanezidingo

kwiingingqi zabo. Hayi nje abantu abangamaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo, koko

nabantwana babo, iintsapho zabo, abayeni okanye amakhosikazi abo. Aba bantu banezidingo ezahlukeneyo

kodwa ezibonakalayo, ezeemvakalelo nezomoya – ezifuna zonke izibonelelo nempendulo ngaphakathi

ezicaweni.

Iingcebiso zombhexeshi

Khuthaza abantu ukuba babone ukuba wonke umntu unesakhono sokunceda omnye. Nokuba ngaba

sihluphekile, okanye sibuthathaka, okanye siyagula sinayo into esinokunceda ngayo. Umzekelo, nokuba ngaba

asinayo imali, singanikeza ixesha lethu sihlale kwaye siphulaphule amava amaxhoba. Singamkhapha umntu xa

esiya eklinikhi yezonyango, ukunikeza inkxaso yovakalelo.

Izimvo zempendulo ebonakalayo

Esi sifundo sisikhuthaza ukuba singaxoxi nje ngemiba nezidingo, kodwa nokuthatha inyathelo

ukuhlangabezana ngokungqalileyo nezo zidingo. Xoxa ngokuba ngubani phakathi kwethu olambileyo,

onxaniweyo, ongenakhaya, ongenazimpahla zaneleyo okanye osejele – ngokwasemzimbeni

nangokwasemoyeni. Ukuba akukho mntu uhlangabezana nezidingo zakhe ngokwaneleyo, yintoni

esinokuyenza thina?

XII. UKUTHANDAZELA IZIDINGO EZIBONAKALAYO

Page 57: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

51

Isifundo seBhayibhile: UMateyu 25:37–4014

Esi sicatshulwa sinamandla siza nje phambi kwesidlo sokugqibela naphambi kokuba uYesu abanjwe.

Sekumalunga nenkalo yakhe yokufundisa yokugqibela kubafundi bakhe kwaye leyo ibhekiselela kuthi sonke

namhlanje. Kwesi sicatshulwa sinamandla kwaye sibonakalayo, uYesu uthetha malunga nokuhlangabezana

neemfuno zabantu abasoloko belibaleka okanye becezelwa luluntu, umzekelo abo basejele. Abaphulaphuli

bakhe babe mangalisiwe ngamazwi akhe.

Ingxoxo

Ngamaxesha ebhayibhile…

1. Sithini esi catshulwa?

2. Ngoobani abantu abahlukeneyo ababandakanyekayo kwaye benza ntoni?

3. Esi sicatshulwa sisixelela ntoni malunga nendlela thina maKristu esifanele ukunakekela ngayo abo

banezidingo?

Kwimeko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo …

1. Kwinkcubeko yethu, ngubani othwala owona mthwalo mkhulu ukunakekela abagulayo?

2. Kwesi sicatshulwa, luxanduva lukabani ukubanakekela?

3. Zeziphi izidingo zabo bangamaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo? Thathela

ingqalelo izidingo zabo zomzimba, ezeemvakalelo nezomoya. Ingaba abantu bafuna ukunakekelwa

kuphela xa begula?

4. Singenza njani singamaKristu, sizimele kwaye silibandla lecawe, ukuba sihlangabezane nezi zidingo

kwaye sinikezane unakekelo olubonakalayo nenkxaso?

5. Ingaba abantwana banezidingo ezahlukileyo kwezabantu abadala? Chaza isizathu soko. Singalunikeza

njani unakekelo nenkxaso kubantwana abasesichengeni kwingingqi yethu, umzekelo abo

baziinkedama okanye abo banakekela abazali abagulayo?

6. Yeyiphi imathiriyeli nezidingo zoqoqosho ixhoba elinokuba nazo ukuba lingabuxela ubundlobongela

obuphathelele kwezesondo?

7. Singaziva ngathi kuncinci esinokunikeza ukunceda abanye, kodwa kwesi sicatshulwa, uYesu ubiza

wonke umntu ukuba anike impendulo ngendlela aye wanakekela ngayo abanye. Phonononga iindlela

esinokusebenzisa ngazo oko sikwenzayo kuncinci ukunceda abanye.

Amanqaku okufunda angundoqo

Ingaba bakhona abantu kwingingqi yethu abakhethwayo, okanye abazidingo zabo zingahoywayo –

umzekelo, ngenxa yobudala babo, isini okanye amava obomi?

Uluntu luphulukana nantoni ngenxa yendlela esibaphatha ngayo aba bantu?

Singayiguqula njani le meko, kwaye siqiniseke ukuba bonke abantu bathabatha inxaxheba

ngokupheleleyo kubomi boluntu lwethu?

Qonda kangangoko unako ngeenkonzo ezikwingingqi yakho

14

Jonga iphepha 25-73 ukubona itekisi epheleleyo.

Page 58: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

52

Amanqaku omthandazo

Thandazela ukuba siwuthathe ngentliziyo lo myalezo size simanyane ukuhlangabezana nezi mfuno

zabanye, nokuba singaziva singonwabanga kangakanani na malunga nemeko yabo nemvelaphi yabo.

Uthando lukaThixo alunamda kwaye nolwethu kufuneka lube njalo.

Thandazela amaqumrhu nee-NGO aphendula ngokukuko kwizidingo zamaxhoba obundlobongela

obuphathelele kwezesondo

Ezinye izicatshulwa emazifundwe

Eyesi-2 kwabaseKorinte 5:1–3. Ukulangazelela kwethu izulu

Eyesi-2 kwabaseKorinte 5:15. Akufuneki siphilele iziqu zethu kuphela

Eyoku-1 kuYohane 3:18. Ukuthanda ngenyaniso nangezenzo

UYakobi 2:14-17. Intembeko ngaphandle kwezenzo ayikho

Page 59: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

53

Amanqaku ombhexeshi: Singatshintshwa njani sesi sifundo?

Siza KWAZI…

Amantombazana ngawona kujoliswe kuwo ngamadoda amadala azibonakalisa njengoo- ‘Sugar

Daddy’ abaza nokutya kwaye bawasebenzisele ukwabelana nawo ngesondo bengacingi nto

ngekamva lawo njengabantu abadala abasebatsha

ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo buxhaphake ngokungaphaya kunokuba sicinga

kwaye nokuba oomama kunye namadoda bayehlelwa bubundlobongela obuphathelele kwezesondo

ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo bungenzeka phakathi kweentsapho: abenzi

bobubi ingangabantu abaziwayo ngamaxhoba okanye ingangabantu abangaqhelekanga

ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo kukunyhashwa kwesidima somntu kwaye

kufuneka kuhlangatyezwane nabo ngandlela zonke

Siza KUBA…

nokuqonda ngokungaphaya ngendlela ukuba sesichengeni kwabantu abatsha, abanokuba bajongene

nobuNdlobongela obuPhathelele kwezeSondo neSini

nokukhuthazeka ukuququzelela egameni lamaxhoba ubuNdlobongela obuPhathelele kwezeSondo

neSini

nokuqalisa ukuvula amajelo onxibelelwano kwaye kubekho iincoko zasekuhlaleni naBoni naBenzi

bobubi bezeSondo neSini

nokuququzelela ubundlobongela obuphathelele kwezeSondo neSini nezinye iindlela

zobundlobongela nanjengoko zichaphazela usapho lwam noluntu lwasekuhlaleni

Siza KUTHATHA AMANYATHELO…

ngokufundisa abantu abatsha ngendlela abanokuzikhusela ngayo

ukuqinisekisa ukuba ubundlobongela, ingakumbi ubundlobongela obuphathelele kwezesondo,

abufihlwa phakathi kweentsapho

ukunika inkxaso kumaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo

Ulwazi lwemvelaphi

Abantu ngokuzimeleyo bangasentlungwini yeentlobo ezahlukeneyo zobundlobongela/zokuxhatshazwa –

ezasemzimbeni, ezemvakalelo okanye ezesondo. Esi sifundo seBhayibhile sijonge

ukuxhatshazwa/kubundlobongela obuphathelele kwezesondo phakathi kosapho. Abantu abaninzi bacinga

ukuba obundlobongela obuphathelele kwezesondo obuninzi benzeka ngaphandle kosapho kodwa oku

akusoloko kunjalo. Isenzo sodlwengulo, olukhathaza ngokubalaseleyo ngokwaso, sinokubangela

ngokungaphaya usuleleko yi-HIV ngenxa yobundlobongela obuphathelele kwezesondo nokuthi konakalise

isikhumba esibuthathaka samalungu esini.

Iingcebiso zombhexeshi

Yandisa ingxoxo ngokuqala uthathele ingqalelo uxinzelelo lwezentlalo nezoqoqosho ezinyanzela

abantu ngokuzimeleyo, ingakumbi abantu abatsha, bavumele ukwabelana ngesondo kungekho

ngokwentando yabo.

Yahlula abantu ngokwamaqela esini esifanayo ukulungiselela ingxoxo.

XIII. UMENZI WOBUBI WOBUNDLOBONGELA OBUPHATHELELE KWEZESONDO

Page 60: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

54

Abanye abathabathi-nxaxheba basenokuba bahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo

ngokwabo, okanye abanye mhlawumbi bangoo-‘Sugar Daddy’. Vumela ithuba lokuba abantu

babelane ngezi zehlo ukuba baziva bekwazi ukwenza njalo, kodwa ungabuzi nabani na ngemeko-

bume yakhe.

Nceda abantu ngokuphakamisa ukuba babalise amabali wabo ngokubhekiselela komnye umntu

(umzekelo:

bakhuthaze ukuba bathi ‘umhlobo wam wahlaselwa’ kunokuthi ‘ndahlaselwa’). Oku kubavumela

ukuba bathethe ngokuyimfihlo ngeziqu zabo. Phatha umcimbi ngobuthathaka obungaphaya.

Ukuba kuyenzeka, fumana umntu onamava okululekwa kwengqondo ukuba anikeze inkxaso ukuba

nabani na ufuna ukuthetha emva koko.

Izimvo zeempendulo ezibonakalayo

Xoxa ngeenkonzo/oovimba eninabo ekuhlaleni ukulungiselela amaxhoba obundlobongela

obuphathelele kwezesondo.

Singawucela njani umngeni emapoliseni engingqi ukuba enze ngokungaphaya?

Ingaba iicawe zinganikeza ngokungaphaya inkxaso kwaye zinikeze iinkonzo zoluleko-ngqondo?

Ngawaphi amathuba oqeqesho afumanekayo ukuphuhlisa izakhono zoluleko-ngqondo?

Singabafundisa njani abantu abatsha ukuba balumkele iimeko ezibabeka emngciphekweni?

Xoxa malunga nokuba naluphi na uhlobo lothungelwano lokhuseleko lungamiselwa na ukunceda

ukukhusela abantwana abasesichengeni kwiingingqi zethu.

Isifundo seBhayibhile ngoMenzi wobubi wobuNdlobongela obuphathelele kwezeSondo 2 Samuweli 1-27

Eli bali leBhayibhile libalisa ngoKumkani uDavide nenkanuko yakhe ejonge uBhatshebha ehlamba ngolunye

usuku emva kwemini. Waye ke wenza iplani yokulala naye ngenjongo yokufezekisa umnqweno wentliziyo

yakhe, ngeli xa esazi ngokwenene ukuba unomyeni wakhe ongu-Uriya. UDavide usebenzisa amagunya akhe

okulawula ngobuchule imeko ngenxa nje yokufuna ukwanelisa iinkanuko zakhe. Itekisi ibonisa ngokucacileyo

isicwangciso sokutshabalalisa ngokwenyathelo nenyathelo esiye sagqibela ngokufa komyeni kaBhatshebha.

Kule meko uDavide ngumenzi wobubi ekufuneka azi ukuba akaphili yedwa kulo mhlaba kodwa kukho imida

ebalulekileyo ekufuneka ihlonitshiwe ukuze wonke ubani aphile kakuhle.

2 Samuweli 11-17 UDavide noBhatshebha

Kwathi ukuvela komnyaka, ngexesha lokuphuma kokumkani ukuya kulwa, uDavide wamthuma uYowabhi,

nabakhonzi bakhe kunye naye, namaSirayeli onke, batshabalalisa oonyana baka-Amon, bayingqinga iRabha.

uDavide wayehleli eYerusalem. Kwathi ngexesha langokuhlwa, wavuka uDavide esililini sakhe, wahamba-

hamba phezu kophahla lwendlu yokumkani. Wathi eseluphahleni, wabona umfazi ezihlamba; ke umfazi lowo

wayemhle kunene ngembonakalo.

Wathumela uDavide, wabuzisa ngaloo mfazi. Kwathiwa, Asinguye na uBhatshebha lowo, intombi kaEliham,

umkaUriya umHeti? UDavide wathuma abathunywa, wamthabatha; weza ke yena kuye, walala naye. Akuba

ezingcwalisile ebunqambini bakhe, wabuyela endlwini yakhe. 5Wamitha umfazi lowo; wathumela, waxelela

uDavide, wathi, Ndimithi.

Page 61: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

55

6UDavide wathumela kuYowabhi, esithi, Thumela kum apha u-Uriya umHeti. UYowabhi wamthumela u-Uriya

kuDavide. 7Waya u-Uriya kuye. Wabuza uDavide ukuba unjani na uYowabhi, banjani na abantu, injani na

imfazwe. 8UDavide wathi ku-Uriya, Yihla uye endlwini yakho, uhlambe iinyawo zakho. Waphuma u-Uriya

endlwini yokumkani; kwaphuma emva kwakhe isipho sokumkani. 9U-Uriya walala emnyango wendlu

yokumkani, nabakhonzi bonke benkosi yakhe; akehla aye endlwini yakhe.

10Kwaxelwa kuDavide, kwathiwa, U-Uriya akehlanga aye endlwini yakhe. Wathi uDavide ku-Uriya, Akuveli

eluhambeni na? Yini na ukuba ungehli uye endlwini yakho? 11

Wathi u-Uriya kuDavide, Ityeya namaSirayeli

namaYuda ahleli eminqubeni, nenkosi yam uYowabhi nabakhonzi benkosi yam bahleli endle; mna ndiye

endlwini yam, ndidle, ndisele, ndilale nomkam? Uhleli nje wena, uhleli nje umphefumlo wakho, andiyi

kuyenza loo nto.

12Wathi uDavide ku-Uriya, Hlala apha nanamhla, ndokundulula ngomso. Wahlala ke u-Uriya eYerusalem

ngaloo mhla nangengomso. 13

UDavide wammema: wadla, wasela phambi kwakhe; wamnxilisa. Waphuma

ngokuhlwa, waya kulala esililini sakhe nabakhonzi benkosi yakhe; akehla aye endlwini yakhe. 14

Kwathi kusasa,

uDavide wabhala incwadi kuYowabhi, wayithumela ngesandla sikaUriya. 15

Wabhala ke encwadini, wathi,

Mbekeni u-Uriya kweyona ndawo ishushu, angasisichenge kuyo emfazweni, nibuye umva, ukuze abinzwe afe. 16

Kwathi, ekuwungqingeni kukaYowabhi umzi lowo, wambeka u-Uriya kwindawo abesazi ukuba akuyo

amadoda angamakroti. 17

Aphuma amadoda aloo mzi, alwa noYowabhi; kwawa abantu kubakhonzi

bakaDavide; wafa noUriya umHeti…..

Ingxoxo

Ngamaxesha ebhayibhile…

1. Ngoobani abalinganiswa abaphambili, kwaye zeziphi iindima abazidlalayo, ezibonakalayo

nezingabonakaliyo, kweli bali?

2. Ucinga ukuba ibali ngokwenene lingantoni?

3. Eli bali lithini malunga nabenzi bobubi bobundlobongela obuphathelele kwezesondo?

4. UDavide wenza ntoni kwaye uthini ngesono sakhe emva kokuqaphela ityala lakhe?

5. Kwenzeka ni ngokuphathelele kubulungisa kuBhatshebha nosapho lwakhe? Yeyiphi imiceli-mngeni

eziswa bubundlobongela obuphathelele kwezesondo neziphumo zabo kwaye kuhlangatyezwana

njani nabo ngumenzi wobubi?

Kwimeko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo…

1. Ingaba le meko iyenzeka kweyethu imeko-bume? (Ukutsho oko ekhaya, kusapho, njl.njl.)

2. Bobuphi ubudlelwane bamagunya phakathi kwexhoba nomenzi wobubi kolu hlobo lobuNdlobongela

obuPhathelele kwezeSondo ngokweSini?

3. Yeyiphi imingcipheko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo ethiwa thaca yimeko oomama

abajongene nayo? Uyakwazi ukulwa?

4. Le tekisi isifundisa ntoni apha malunga nendlela yokusabela kumaxhoba obundlobongela

obuphathelele kwezesondo kwimeko-bume yethu?

5. ‘OoSugar Daddy’ bangoonobangela abendeleyo nabaqhubi bobundlobongela obuphathelele

kwezesondo kulutsha amaxesha amaninzi olusuka kwiintsapho ezihluphekayo, kungenziwa ntoni

ukuhlangabezana nemiceli-mngeni eza norhwebelwano ngezesondo?

Page 62: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

56

Amanqaku okufunda angundoqo

Kubalulekile ukuthatha ngokubalaseleyo imida esoloko ingathotyelwa xa kusenzeka ubundlobongela

obuphathelele kwezesondo

Sukusola amaxhoba abantwana abaxhatshazwe ngokwesondo okanye ubabeke amabala

ngokwendlela abaziphethe ngayo, bonke bafuna inkxaso yabazali engasoliyo

Sukuqikelela ukuba uyalazi lonke ibali ungakhange uphulaphule kuqala kwabo bahlelwe

bubundlobongela obuphathelele kwezesondo. Amaxhoba obundlobongela obuphathelele

kwezesondo akufuneki asolwe ngobundlobongela.

Zama ukubandakanya amadoda, oomama, amantombazana namakhwenkwe ukuba bathethe

ngokuphandle ngokuchasene nobundlobongela obuphathelele kwezesondo

UDavide umenzi wobubi kwibali wasebenzisa amagunya akhe ukoyisa uBhatshebha. Kwenzeka njalo

nakwimeko yethu yanamhlanje apho amadoda amadala alawula ngobuchule amantombazana

amancinci asemngciphekweni nahluphekayo. Ngako oko ke baphelela ekusetyenzisweni kwaye

badlwengulwe.

Kukho isidingo esibalulekileyo seencoko ezivulelekileyo apho amadoda noomama bashukuxa imiba

kwezi ngxoxo-mpikiswano bekhangela inyani noBulungisa obuPhathelele kwiSini

Amanqaku okuthandaza

Thandazela bonke abazali abajongene nemiceli-mngeni yokukhulisa abantwana abasuka kwiimeko

zasekuhlaleni ezisoloko zitshintsha njalo njalo

Cela uThixo ukuba akuncede ubonise uthando novelwano kubo bonke abo bachatshazelwe

bubundlobongela obuphathelele kwezesondo. Thandazela ukuba azise ukuphila novuselelo kubo

bonke abo babandezelekayo.

Thandazela ukuba ube nothando olungagungqiyo kwabo bantu bathwele intlungu yobundlobongela

obuphathelele kwezesondo.

Thandazela ukuba wena necawe yakho nibe zizandla neenyawo zikaKristu ekunikezeni unakekelo

nenkxaso kuloo ntlungu yabantu.

Thandazela amaqela enkxaso oontanga anokuthi abonisane ngokugqibeleleyo nabo kwaye axhase

abo basezicaweni kunye noluntu oluthe lwadibana nobundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Thandazela ukubandakanyeka kwamadoda ngokubonisa uthando lobuzali olufunwa lulutsha

olungamadoda noomama ngeli lixa lesidingo sokulangazelela njengabantu abatsha

Izicatshulwa ezizezinye emazifundwe

UMateyu 7:1-6

UJames 2:1-13

UMateyu 22: 34-40

Page 63: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

57

Amanqaku ombhexeshi: Singatshintshwa njani sesi sifundo?

Qalisa isiFundo seBhayibhile ngokukhumbula imidlalo nezicengcelezo owawuzidlala, udanisa ucula ngazo

ngexesha lobuntwana bakho. Ungazifundisa ezo ngoma ebantwaneni bakho? Bangadanisa bacule kanye

njengoko wawusenza njalo? Ukuba akunjalo, kutheni kungekho njalo? Masijonge indlela esasisiva ngayo

malunga nabazali bethu ngoko nangoku?

Siza KUKWAZI…

Izakhono zokukhulisa abantwana ezifunekayo kwaye ezinokufundwa ukunceda kwindlela esikhulisa

ngayo abantwana

Abantwana bafuna ululeko olufanelekileyo besakhula kuba bangasesichengeni ngaphezulu

kubundlobongela obuphathelele kwezesondo ngenxa yezigqibo ezingalunganga abazithathayo

ezibakhokelela kwiimeko ezinzima nezintsonkothileyo

ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo buxhaphake ngokungaphaya kunokuba sicinga

kwaye nokuba abantwana, oomama kunye namadoda bayehlelwa bubundlobongela obuphathelele

kwezesondo

ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo bungenzeka phakathi kweentsapho: abenzi

bobubi ingangabantu abaziwayo ngamaxhoba okanye ingangabantu abangaziwayo

ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo kukunyhashwa kwesidima somntu kwaye

kufuneka kuhlangatyezwane nabo ngandlela zonke

SizaKUBA…

nokuthathela ingqalelo ukubaluleka kweendima zabazali ebomini babancinci nabadala

nokuqonda ngokungaphaya ngendlela abantu abatsha abangasesichengeni kubundlobongela

obuphathelele kwezesondo

nokukhuthazwa ukuba sixhase egameni lamaxhoba obundlobongela

Siza KUTHATHA AMANYATHELO …

ngokukhuthaza abazali ukuba badlale indima ephambili ukuthetha nabantwana malunga

nobundlobongela

Ukubhexesha amacweyo abazali ukukhuthaza nokuxhasa amaxhoba nabanakekeli

ngokufundisa abantu abatsha ngendlela abanokuzikhusela ngayo

ukuqinisekisa ukuba ubundlobongela, ingakumbi ubundlobongela obuphathelele kwezesondo,

abufihlwa phakathi kweentsapho

ukunika inkxaso kumaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo

Ulwazi lwemvelaphi

Abantu ngokuzimeleyo bangasentlungwini yeentlobo ezahlukeneyo zobundlobongela/zokuxhatshazwa –

ezasemzimbeni, ezemvakalelo okanye ezesondo. Ngamanye amaxesha izigqibo olubhenela kuzo ulutsha

ziyingxaki kakhulu kuba ziba yinxalenye yengxaki hayi isisombululo. Esi sifundo seBhayibhile sijonge

kukuxhatshazwa/kubundlobongela obuphathelele kwezesondo ngaphandle nanjengoko unyana wolahleko

ngokumka ekhaya edalaukuba sesichengeni kwabantwana kubundlobongela ngokuphathelele kwezesondo

kwaye kuphelela kusenzeka ingozi. Isenzo sodlwengulo, esikhathaza ngokubalaseleyo ngokwaso,

XIV. IMINGENI YOKUKHULISA UMNTWANA

Page 64: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

58

sinokubangela ngokungaphaya usuleleko yi-HIV ngenxa yobundlobongela nokonakalisa isikhumba

esibuthathaka samalungu esini.

Iingcebiso zombhexeshi

Yandisa ingxoxo ngokuqala uthathele ingqalelo uxinzelelo lwezentlalo nezoqoqosho ezinyanzela

abantu ngokuzimeleyo, ingakumbi abantu abatsha, bavumele ukwabelana ngesondo kungekho

ngokwentando yabo.

Yahlula abantu ngokwamaqela kuzokuxoxwa. Kucetyiswa ukuba kwahlulwe amaqela abantwana

nabazali ukuvumela unxibelelwano olungaphaya nokukhuthaza uthabatho-nxaxheba olungaphaya

Abanye abathabathi-nxaxheba basenokuba bahlelwe bubundlobongela obuphathelele kwezesondo

ngokwabo. Vumela ithuba lokuba abantu babelane ngezi zehlo ukuba baziva bekwazi ukwenza njalo,

kodwa ungabuzi nabani na ngemeko-bume yakhe.

Nceda abantu ngokuphakamisa ukuba babalise amabali wabo ngokubhekiselela komnye umntu

(umzekelo:

Bakhuthaze ukuba bathi ‘umhlobo wam wahlaselwa’ kunokuthi ‘ndahlaselwa’). Oku kubavumela ukuba

bathethe ngokuyimfihlo ngeziqu zabo. Phatha umcimbi ngobuthathaka obungaphaya.

Ukuba kuyenzeka, fumana umntu onamava okululekwa kwengqondo ukuba anikeze inkxaso ukuba nabani na

ufuna ukuthetha emva koko.

Izimvo zeempendulo ezibonakalayo

Xoxa ngeenkonzo/oovimba eninabo ekuhlaleni ukulungiselela amaxhoba obundlobongela

obuphathelele kwezesondo.

Singawucela umngeni emapoliseni engingqi ukuba enze ngokungaphaya?

Abazali bangancedwa njani ukuzuza izakhono zobuzali ezisebenzayo ukukhuthaza iindima zabo

kwiintsapho nasekuhlaleni?

Ingaba iicawe zinganikeza ngokungaphaya inkxaso kwaye zinikeze iinkonzo zoluleko-ngqondo?

Ngawaphi amathuba oqeqesho afumanekayo ukuphuhlisa izakhono zoluleko-ngqondo?

Singabafundisa njani abantu abatsha ukuba balumkele iimeko ezibabeka emngciphekweni?

Xoxa malunga nokuba naluphi na uhlobo lothungelwano lokhuseleko lungamiselwa na ukunceda

ukukhusela abantwana abasesichengeni kwiingingqi zethu.

Isifundo seBhayibhile kwiMiceli-mngeni yokuKhulisa abantwana: uLuka 15:11-32

Ibali leBhayibhile lisixelela ngomzali owayenoonyana ababini ababohluke kakhulu ngokuziphatha nangesimilo,

into enye ababefana ngayo kukuba babenotata omnye. Unyana owayenesimilo wahlala ekhaya notata wakhe

kwaye wayesoloko ekhona ngalo lonke ixesha kwaye engamniki ziingxaki utata wakhe. Kwaye unyana wakhe

owaye wafuna lonke ilifa lakhe wathatha imali waya kuyichitha nabahlobo bakhe kude nekhaya. Izinto

zamhambela kakubi ngokwenene ingakumbi kusakuphela imali. Kukweso sigaba apho wathi wabuyela

ezingqondweni waza wakhumbula ukuba kowabo wayethandwa kwaye esamkelwa enje ngokuba enjalo waza

ke wabuyela ekhaya wacela uxolo kutata wakhe. Indlela utata awaphendula ngaye ukubuya konyana wakhe

wolahleko sisifundo esibalaseleyo nomceli-mngeni ekubeni ngumzali. Eli bali libonisangokunzulu iindima

Page 65: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

59

zomzali nekufuneka kwenziwe ukujongana nemiceli-mngeni yobomi nezinyanzelo zabantwana kwanendlela

yokuphatha abantwana ngokungafaniyo ngokweemfuno zabo ngexesha elilungileyo…

Ingxoxo

Ngamaxesha ebhayibhile…

1. Ngobani abalinganiswa abaziintloko, kwaye zeziphi iindima zabo, ezibonakalayo nezingabonakaliyo,

kweli bali?

2. Ucinga ukuba ibali ngokwenene lingantoni?

3. Eli bali lithini malunga nokukhulisa umntwana?

4. Uthini ‘uNyana woLahleko’ malunga nabantwana?

5. Kwenzekani malunga ‘Nonyana oLungileyo’ owayehlala nosapho ngalo lonke ixesha? Yeyiphi imiceli-

mngeni aza nayo kwaye utata wakhe uhlangabezana njani naye?

6. Zeziphi izakhono zobuzali ezibonakaliswa ngutata?

7. Yeyiphi imiceli-mngeni abadibana nayo utata nonyana kwaye bahlangabezana njani nayo?

Kwimeko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo…

1. Kubalulekile ukuqaphela ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo bungakhona ekhaya

kwaye kwezinye iimeko omnye umzali kunokwenzeka ukuba uyabazi kodwa angakwazi ukuthabatha

inyathelolokuxela umenzi wobubi ngenxa yeemeko zoqoqosho nentlalookwanguye nomondli-

lusapho onokubonakala eyingxaki. Ezi kufuneka kujongwane nazo ngendlela ebalaseleyo

nenoxanduva

2. Ingaba le meko iyenzeka kweyethu imeko-bume? (Oko kukuthi ekhaya, kusapho, njl.njl.)

3. Kwakutheni uYesu aze atsho lo mzekeliso?

4. Yeyiphi imingcipheko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo eveliswa yimeko ajongene nayo

unyana wolahleko?

5. UYesu usifundisa ntoni apha malunga nendlela emasisabele ngayo kumaxhoba obundlobongela

obuphathelele kwezesondo kwimeko yethu?

6. Bhalela abantwana bakho itshatha enemiyalezo ecacileyo evela kubaZali

Amanqaku angundoqo okufunda

Kubalulekile ukudlala iindima zabazali ngokubalaseleyo nanjengoko zidala imingeni

eyahlukahlukeneyo

Ungabagwebi abantwana okanye ubabeke amabala ngokuziphatha kwabo, bonke bafuna inkxaso

yobuzali engagwebiyo

Sukucinga ukuba uliqonda lonke ibali ungakhange umamele kuqala abo bathe behlelwa

bubundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo akufuneki agxekwe

ngobundlobongela.

Zama ukubandakanya amadoda, oomama, amantombazana namakhwenkwe ukuba bathethe

ngokuphandle ngokuchasene nobundlobongela. Asingawo onke amadoda angabenzi bobubi

obundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Page 66: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

60

Utata kwibali lonyana wolahleko, ubonakalisa uthando olunemfesane nokwamkela

ngokungagungqiyo unyana wakhe wolahleko. Kwangokunjalo lo ngumzekelo wezakhono zokukhulisa

umntwana ezivela kuThixo ekufuneka zilinganiswe ngabo bonke abazali, ngelixa bexhasa kwaye

besondla abantwana abasakhulayo.

Amanqaku okuthandaza

Thandazela bonke abazali abajongene nemiceli-mngeni yokukhulisa abantwana abasuka kwiimeko

zasekuhlaleni ezisoloko zitshintsha njalo njalo

Cela uThixo ukuba akuncede ubonise uthando novelwano kubo bonke abo bachatshazelwe

bubundlobongela obuphathelele kwezesondo. Thandazela ukuba azise ukuphila novuselelo kubo

bonke abo babandezelekayo.

Thandazela ukuba ube nothando olungagungqiyo kwabo bantu bathwele intlungu yobundlobongela

obuphathelele kwezesondo.

Thandazela ukuba wena necawe yakho nibe zizandla neenyawo zikaKristu ekunikezeni unakekelo

nenkxaso kuloo ntlungu yabantu.

Thandazela amaqela enkxaso oontanga anokuthi abonisane ngokugqibeleleyo nabo kwaye axhase

abo basezicaweni kunye noluntu oluthe lwadibana nobundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Izicatshulwa ezizezinye zokufunda okubhalwe emazantsi ephepha:

ULuka 15:15IsiGrikewazihlanganisa

ULuka 15:21Imibhalo-ngqangi ethile yongeza u- ndiphathe njengomnye wabakhonzi bakho

abaqeshiweyo

ULuka 15:22IsiGrikeabakhonzi

ULuka 15:11-32: Umzekeliso woNyana woLahleko 11

Ke kaloku wathi, “Umntu othile ube enoonyana ababini. 12

Wathi omnci wabo kuyise, Bawo, ndinike isahlulo

sempahla esilunge nam. Wababela imfuyo leyo. 13

Kuthe kungekabi ntsuku zininzi, wahlanganisa into yonke

unyana omnci, wesuka kwelakowabo, waya ezweni elikude; wathi khona apho wayichitha impahla yakhe

ngentlalo yokuzibhubhisa. 14

Akubon’ ukuba udle konke, kwabakho indlala enzima kwelo zwe, waqala

ukuswela naye. 15

Waya wanamathela komnye [a]kubemi belo zwe; wathi yena wamthumela emihlabeni

yakhe, ukuba aye kwalusa iihagu. 16

Ubenqwenela ke ukusizalisa isisu sakhe ngeengxam ezabe zidliwa ziihagu;

bekungekho mntu umphayo.

17Ke kaloku, akuba nokuziqonda, wathi, Kanene bangakanani na abaqeshwa bakabawo, abadikwa zizonka;

nanku ke mna ndiphela yindlala? 18

Ndiya kusuka ndiye kubawo, ndithi kuye, Bawo, ndonile kuwo amazulu,

nasemehlweni akho. 19

Andisafanele kubizwa ngonyana wakho; ndenze ndibe njengomnye kubaqeshwa

bakho. 20

Wesuka weza kuyise. Ke kaloku, akubon’ ukuba usekude lee, uyise wambona, wasikwa yimfesane,

wagidima, wawa entanyeni yakhe, wamanga.21

Wathi ke unyana kuye, Bawo, ndonile kuwo amazulu,

nasemehlweni akho; andisafanele kubizwa ngonyana wakho. [b]22

Uthe ke uyise kubakhonzi bakhe,[c]Rholani

ingubo ende, eyona intle, nimambathise, nifake umsesane esandleni sakhe, neembadada ezinyaweni zakhe. 23

Nizise ithole, eliya lityetyisiweyo, nixhele; sidle, sibe nemihlali. 24Ngokuba lo nyana wam ubefile, wabuya

waphila; ubelahlekile, wafunyanwa. Baqala ke ukuba nemihlali.

25 Ke kaloku unyana wakhe omkhulu ebesentsimini; wathi xa azayo, wasondela endlwini, weva ukugwala

nokududa. 26

Wabizela kuye omnye kubakhonzi, wambuza ukuba zingaba ziyini na ezi zinto. 27

Uthe ke yena

Page 67: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

61

kuye, Umninawa wakho ufikile; uyihlo ke uxhele ithole, eliya lityetyisiweyo; ngokuba ebuye wamzuzu ephilile. 28

Waqumba ke, akavuma nokungena. Uphumile ke uyise wambongoza. 29

Waphendula ke yena wathi kuyise,

Uyabona, le minyaka ingakanana ndiyakukhonza, andizanga ndigqithe mthetho wakho; ukanti akuzanga

undinike netakane eli, ukuze ndenze imihlali nezam izihlobo;30kodwa xenikweni afikileyo lo nyana wakho,

wayidlayo wayigqiba impilo yakho namahenyukazi, umxhelele ithole eliya lityetyisiweyo.31

Uthe ke yena kuye,

Mntwana wam, wena uhleli unam, nazo zonke izinto zam zezakho.32

Besimelwe kukuthi senze imihlali ke,

sivuye; ngokuba umninawa wakho lo ubefile, wabuya waphila; ubelahlekile, wafunyanwa. Uhlelo lwesiNgesi

lwesiQhelo (i-ESV)

Izalathiso ezalathisa kwenye indawo:

ULuka 15:12 : IDuteronomi 21:17

ULuka 15:12 : ivesi. 30; UMarko 12:44

ULuka 15:13 : [Kwabase-Efese 5:18; KuTito 1:6; 1 Petros 4:4]

ULuka 15:16 : [Ch. 16:21]

ULuka 15:17 : [1 yoKumkani 8:47]

Page 68: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

62

Amanqaku ombhexeshi: Singatshintshwa njani sesi sifundo?

Siza KUKWAZI…

Ukuba ukurhweba ngabantu ngumba omdala osasichaphazela sonke nanamhlanje

Ukuba kukho ubudlelane obusondeleyo phakathi kokurhweba ngabantu nobuNdlobongela

obuPhathelele kwiSini kwezeSondo kwaye oku kuxhaphake kakhulu kunokuba sinokuqonda kwaye

oomama namadoda bayehlelwa bubundlobongela obuphathelele kwezesondo

ukuba ukurhweba ngabantu kungakhokelela kubundlobongela obuphathelele kwezesondo kwaye

bungenzeka phakathi kweentsapho: abenzi bobubi ingangabantu abaziwayo ngamaxhoba okanye

ingangabantu abangaziwayo

ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo kukunyhashwa kwesidima somntu kwaye

kufuneka kuhlangatyezwane nabo ngandlela zonke

Siza KUBA…

nokuqonda ngokungaphaya ngendlela abantu abatsha abangasesichengeni kurhwebo ngabantu

nobundlobongela obuphathelele kwezesondo

nokukhuthazwa ukuba sixhase egameni lamaxhoba okurhweba ngabantu nawobundlobongela

Siza KUTHATHA AMANYATHELO …

ngokufundisa abantu abatsha ngendlela abanokuzikhusela ngayo

ngokudala ukuqonda ngokurhweba ngabantu nokufundisa okucwangcisiweyo kwabo basesichengeni

ukuqinisekisa ukuba iinkqubo zokuxela zikhona ukuze uluntu luthathe amanyathelo ngokuchasene

nokuRhweba ngabaNtu nobuNdlobongela obuPhathelele kwiSini kwezeSondo

Ulwazi lwemvelaphi

Abantu ngokuzimeleyo bangasentlungwini yeentlobo ezahlukeneyo zobundlobongela/zokuxhatshazwa –

ezasemzimbeni, ezemvakalelo okanye ezesondo. Abanye abathabathi-nxaxheba bangangayiqondi imo

yobuchule bokuRhweba ngabaNtu kwakunye nezigaba ezahlukeneyo ezibandakanya ukufundiswa kwamaqela

ekujoliswe kuwo. Kubalulekile ukudala imo encedayo evumela abo bazi ngokungcono malunga noku ukuba

babelane ngako kwaye abo bangaziyo babuze imibuzo kangangoko ukomeleza ulwazi lwabo baze bavule

amehlo babone impembelelo yokurhweba ngabantu ekuhlaleni. Kukho isiqhelo sokushenxisa lo mba kude

kakhulu kuthi, esi sisenzo sokudala ukuqonda ukuba lo mba ukhona apha kufutshane kwaye kukho isidingo

esibalaseleyo sokudala ukuqonda ngokunqanda ukuba unganweni. Esi sifundo seBhayibhile sikujonga

ukurhweba ngabantu ngokwabantu bosapho olunye. Abantu abaninzi bathatha ngokuba ukurhweba

ngabantu kwenzeka ngaphandle kosapho kodwa oku akusoloko kunjalo.

Iingcebiso zombhexeshi

Yandisa ingxoxo ngokuqala uthathele ingqalelo uxinzelelo lwezentlalo, ezoqoqosho nezobuqu

ezinyanzela abantu ngokuzimeleyo, ingakumbi abantu abatsha, bavumele ukurhweba ngabantu

….oku ngokuqhelekileyo kubhekiselelwa kuko ‘Ngobukhoboka banamhlanje’….

Yahlula abantu ngokwamaqela kuzokuxoxwa.

XV. UKUPHAWULA NGOKURHWEBA NGABANTU NEMPEMBELELO YAKO KUBUNDLOBONGELA OBUPHATHELELE KWEZESONDO NGOKWAYAMENE NESINI

Page 69: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

63

Abanye abathabathi-nxaxheba basenokuba bahlelwe kukurhweba ngabantu nobundlobongela

obuphathelele kwezesondo ngokwabo. Vumela ithuba lokuba abantu babelane ngezi zehlo ukuba

baziva bekwazi ukwenza njalo, kodwa ungabuzi nabani na ngemeko-bume yakhe.

Nceda abantu ngokuphakamisa ukuba babalise amabali wabo ngokubhekiselela komnye umntu

(umzekelo:

Bakhuthaze ukuba bathi ‘umhlobo wam wahlaselwa’ kunokuthi ‘ndahlaselwa’). Oku kubavumela

ukuba bathethe ngokuyimfihlo ngeziqu zabo. Phatha umcimbi ngobuthathaka obungaphaya.

Ukuba kuyenzeka, fumana umntu onamava okululekwa kwengqondo ukuba anikeze inkxaso ukuba

nabani na ufuna ukuthetha emva koko.

Izimvo zeempendulo ezibonakalayo

Xoxa ngeenkonzo/oovimba eninabo ekuhlaleni ukulungiselela amaxhoba obundlobongela

obuphathelele kwezesondo.

Singawucela umngeni emapoliseni engingqi ukuba enze ngokungaphaya?

Ingaba iicawe zinganikeza ngokungaphaya inkxaso kwaye zinikeze iinkonzo zoluleko-ngqondo?

Ngawaphi amathuba oqeqesho afumanekayo ukuphuhlisa izakhono zoluleko-ngqondo?

Singabafundisa njani abantu abatsha ukuba balumkele iimeko ezibabeka emngciphekweni?

Xoxa malunga nokuba naluphi na uhlobo lothungelwano lokhuseleko lungamiselwa na ukunceda

ukukhusela abantwana abasesichengeni kwiingingqi zethu.

Isifundo seBhayibhile malunga nokuRhweba ngabaNtu: IGenesis 37: 12-36

Eli bali leBhayibhile lisixelela ngeyelenqe elayilwa ngabakhuluwa bakaDavide ukumthengisa kumrhwebi baze

baxoka kutata wabo, besithi kuye uqwengwe ngamarhamncwa. Bakwenza oku beqhutywa ngumoya omdaka

kuba babe mmonela ngetalente yakhe engaqhelekanga yokutolika amaphupha. UDavide wayengoyena nyana

umncinci owayethanjiselwe ukuba abe yikuMkani kodwa ke ezi ndaba zazingamkelekanga kamnandi

kubakhuluwa bakhe, ababebadala kunaye kwaye babesoloko bekhuphisana naye. Ukwenza imeko ibe

yenzima nangakumbi yayikukuba wayengunyana othandwayo nguYakobi utata wakhe kwaye oku

kwakubuhlungu kubakhuluwa bakhe ababerhalela oku kuphathwa ngokukhethekileyo kwaye nabo befuna

ukuthandwa ngutata wabo. Ukumsusa ekhaya yayingamanyathelo awayengxanyelwe ngabakhuluwa bakhe

ukubanga kwakhona uthando lukatata wabo.

Itekisi yeBhayibhile: IGenesis 37: 12-36

UDavide uthengiselwa eYiputha

12Ke kaloku abakhuluwa bakhe baya kwalusa impahla emfutshane kayise kwaShekem.

13USirayeli wathi

kuYosefu, Abakhuluwa bakho abalusi eShekem na? Yiza, ndikuthume kubo.

14Wathi yena kuye, Ndilapha. Wathi kuye, Khawuye kukhangela ukuphila kwabakhuluwa bakho, nokuphila

kwempahla emfutshane; ubuye uze kundixelela. Wamthuma ke, emsusa entilini yaseHebron, waya eShekem. 15

Wafunyanwa ngumfo, ebhadula endle; umfo lowo wambuza wathi, Ufuna ntoni na?

16Wathi, Ndifuna abakhuluwa bam; khawundixelele apho balusa khona.

17Wathi umfo, Bandulukile apha, kuba khendeva besithi, Masiye eDotan. UYosefu wabalandela abakhuluwa

bakhe, wabafumana eDotan.

Page 70: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

64

18Bambona ke esekude, engekasondeli kubo, benza iyelenqe lokumbulala.

19Bathetha omnye komnye besithi,

Nanko lo mphuphi esiza. 20

Yizani ke ngoko, simbulale, simphose komnye wemihadi, sithi, Udliwe lirhamncwa,

size sibone ukuba amaphupha akhe oba yintoni na.

21Weva uRubhen, wamhlangula esandleni sabo; wathi, Masingambulali afe.

22Wathi uRhubhen kubo, Musani

ukuphalaza gazi; mphoseni kulo mhadi usentlango; musani ukumsa sandla. Watsho, ukuze amhlangule

esandleni sabo, ambuyisele kuyise.

23Kwathi akufika uYosefu kubakhuluwa bakhe, bamhluba uYosefu ingubo yakhe, ingubo ende enemikhono

abenayo; 24

bamthabatha, bamphosa emhadini; umhadi lowo ube uze, kungekho manzi kuwo. 25

Bahlala

phantsi, badla isonka; baphakamisa amehlo abo, bakhangela, nango umkhoko wamaIshmayeli uvela eGiliyadi,

uneenkamela zithwele intlaka emhlophe, namafutha aqholiweyo, nentlaka emnandi, besihla nazo besiya

eYiputa. 26

UYuda wathi kubazalwana bakhe, Yinzuzoni na ukuthi simbulale umninawa wethu, sifihle igazi

lakhe? 27

Yizani sithengise ngaye kumaIshmayeli; isandla sethu masingabi phezu kwakhe, ngokuba

ngumzalwana wethu, yinyama yethu. Bamphulaphula abazalwana bakhe.

28Adlula amaMidiyan lawo angabarhwebi; bamrhola, bamkhupha uYosefu emhadini, bathengisa ngoYosefu

kumaIshmayeli ngeesilivere ezimashumi mabini; amsa uYosefu eYiputa.

29Wabuyela uRubhen emhadini. Yini? UYosefu akakho emhadini; wazikrazula iingubo zakhe.

30Wabuyela

kubaninawa bakhe, wathi, Umfana akakho; mna ke ndosuka ndiye ngaphi na?

31Bayithabatha ingubo kaYosefu, baxhela inkunzi yebhokhwe exhonti, bayithi nkxu ingubo egazini.

32Bayithumela ingubo ende enemikhono ekhaya, bayisa kuyise, bathi, Siyichole; khawufanise, ukuba yingubo

yonyana wakho, asiyiyo, sini na?

33Wayifanisa, wathi, Yingubo yonyana wam; udliwe lirhamncwa; inene, uqwengiwe uYosefu.

34UYakobi wazikrazula iingubo zakhe, wabeka ezirhwexayo esinqeni sakhe, wamenzela isijwili unyana wakhe

imihla emininzi. 35

Besuka bonke oonyana bakhe nazo zonke iintombi zakhe, beza kumthuthuzela; akavuma

kuthuthuzelwa, wathi, Ndiya kuhla ndiye kunyana wam kwelabafileyo, ndisenza isijwili. Uyise wamlilela ke.

36AmaMidiyan aya athengisa ngaye eYiputa kuPotifare, umbusi wakwaFaro, umthetheli wabasiki.

Ingxoxo

Ngamaxesha ebhayibhile…

1. Ngoobani abalinganiswa abaziintloko, kwaye zeziphi iindima zabo, ezibonakalayo nezingabonakaliyo,

kweli bali?

2. Ingaba oku kuyenzeka kweyethu imeko? Njani?

3. Ucinga ukuba ngenene ibali lingantoni

4. Isihlokwana setekisi sesi ‘UDavide uthengiswa ngabakhuluwa bakhe’ oku kubhekiselele phi kweyethu

imeko yangoku? Ingaba oku kunganxulunyaniswa nendlela yobukhoboka? Ukuthwalwa? Xhasa

iimpendulo zakho….

Kwimeko yobundlobongela obuphathelele kwezesondo…

1. Balisa ibali elifanayo ngokweyakho imeko

2. Kungenziwa ntoni ukunqanda ukwanda kokurhweba ngabantu?

3. Le tekisi isinceda ngantoni ukuhlangabezana nengxubakaxaka yokurhweba ngabantu kumaxhoba

obundlobongela obuphathelele kwezesondo kwimeko yethu?

Page 71: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

65

Amanqaku okufunda angundoqo

Ukurhweba ngabantu ngumba omdala ofuna ukuphathwa ngezakhono ezifunekayo ukuze

kukhululwe amaxhoba

Abenzi bobubi kufuneka bathathelwe ingqalelo kwaye kwenziwe ubulungisa ngokulandelela

amatyala ukukhusela amaxhoba asemngciphekweni okurhweba ngabantu

Kubalulekile ukungagwebi abanye okanye sibabeke amabala ngenxa yendlela abaziphethe ngayo

kwaye kubalulekile ukudala iindawo ezikhuselekileyo ukujongana nezi meko neentsapho

ezibandakanyekayo, ngelishwa kwezinye iimeko abo kurhwetywe ngabo abasaphili kwaye

awunakulandwa umkhondo wabo babuyele kwiintsapho zabo

Sukucinga ukuba uliqonda lonke ibali ungakhange umamele kuqala abo bathe behlelwa

bubundlobongela obuphathelele kwezesondo. Amaxhoba obundlobongela obuphathelele

kwezesondo akufuneki agxekwe ngobundlobongela.

Zama ukubandakanya amadoda namakhwenkwe ukuba bathethe ngokuphandle ngokuchasene

nobundlobongela. Asingawo onke amadoda angabenzi bobubi obundlobongela obuphathelele

kwezesondo. Kukhangelwa ngokumandla abantu abayimizekelo efanelekileyo ukuba novelwano

nabalangazelela ukubhentsisa ukurhweba ngabantu, ubundlobongela obuphathelele kwezesondo

nokubonisa uvelwano kwabo bachaphazelekayo bubo.

Amanqaku omthandazo

Thandazela iintsapho ezingaziyo ukuba abantwana bazo baphi ngenxa yokurhweba ngabantu

Cela uThixo ukuba akuncede ubonise uthando novelwano kubo bonke abo bachatshazelwe

bubundlobongela obuphathelele kwezesondo. Thandazela ukuba azise ukuphila novuselelo kubo

bonke abo babandezelekayo.

Thandazela ukuba ube nothando olungagungqiyo kwabo bantu bathwele intlungu yobundlobongela

obuphathelele kwezesondo. Thandazela ukuba wena necawe yakho nibe zizandla neenyawo

zikaKristu ekunikezeni unakekelo nenkxaso kuloo ntlungu yabantu.

Thandazela amaqela enkxaso oontanga anokuthi abonisane ngokugqibeleleyo nabo kwaye axhase

abo basezicaweni kunye noluntu oluthe lwadibana nokurhweba ngabantu nobuNdlobongela

obuphathelele kwiSini kwezeSondo.

Ezinye izicatshulwa emazifundwe

UYoshuwa 2: 1-24 ‘URahabhi neeNtlola’

INdumiso 137: 1-9 ‘Ngasemilanjeni yaseBhabheli sahlala phantsi khona salila….’

Ukubonakalisa ukuRhweba ngaBantu nempembelelo yako kubuNdlobongela obuPhathelele kwiSini

kwezeSondo

Page 72: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

66

Eli candelo linikeza izikhokelo ezibonakalayo kwiinkalo ezingundoqo ekufuneka sizithathele ingqalelo

ukunqanda nokusabela kubundlobongela obuphathelele kwezesondo:

Ukuhlahla indlela yeenkonzo zonyango nezomthetho

Imfihlo

Indlela yokuhlangabezana nokubhengezwa

kobundlobongela obuphathelele

kwezesondo

Ukuxhasa abo babandakanyekayo

Ukuphulaphula amaxhoba

Ukwazi amalungelo akho

Ukuhlahla indlela yeenkonzo zonyango nezomthetho

Kutheni oku kubalulekile njena?

Kubalulekile ukuqaphela ukuba ubundlobongela obuphathelele kwezesondo lityala lolwaphulo-

mthetho kumazwe amaninzi.

Kukho iinkqubo ezizodwa zonyango nezomthetho ekufuneka zilandelwe ukuxela olu hlobo lwetyala

kwaye kukho izilumkiso ekufuneka zithathelwe ingqalelo ngokubalaseleyo.

Kuza kubakho amaxesha apho icawe iza kufuna ukuthumela nokuxhasa amaxhoba obundlobongela

obuphathelele kwezesondo ukuba umntu:

ukhetha ukwenza ingxelo esesikweni ngobundlobongela obuphathelele kwezesondo emapoliseni

ufuna inkxaso yezonyango zawo nawuphi na umenzakalo awufumene kuhlaselo

Kubalulekile ukuba icawe iqonde iinkonzo ezikhoyo kwiingingqi zayo ukuze incede umntu afumane

unakekelo nenkxaso anokuba uyayifuna.

Icawe ingaqhubeka ukunikeza inkxaso umntu kwaye iqhubeke ukuphulaphula izidingo zakhe nokuba

ngaba ufumana unakekelo olusesikweni nenkxaso.

7. INGCEBISO EZIBONAKALAYO ZEMISEBENZI

Nceda qaphela: Abantu abangamaxhoba

obundlobongela obuphathelele kwezesondo

kufuneka bafumane uncedo kwiiyure ezingama-72

ukuya kuma-120 zohlaselo, ukuqinisekisa ukuba

bafumana unyango lokunqanda i-HIV nezifo ezisulela

ngokwabelana ngesondo. Nokuba ngaba eli xesha

limisiweyo lidlulile, nceda uqiniseke ukuba umntu

ufumana unyango lwamayeza ngoko nangoko.

Page 73: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

67

UMSEBENZI (owabantu noweecawe)

Qala ngokubuza le mibuzo ilandelayo ukuphucula ulwazi lwakho ngeenkonzo ezikhoyo kwingingqi

yakho ukulungiselela amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Iinkonzo zonyango

Iphi iklinikhi yezempilo yengingqi?

Ingaba iklinikhi inawo amanesi aqeqeshiweyo noogqirha abanceda ngonyango kubantu

abangamaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo?

Iinkonzo zomthetho

Siphi isikhululo samapolisa sengingqi?

Ingaba isikhululo samapolisa sengingqi sinaye umntu onoxanduva lokuphatha amatyala

obundlobongela obuphathelele kwezesondo (ukuquka namatyala obudlwengu)?

Ingaba ukhona umthetho ochasene nobundlobongela obuphathelele kwezesondo kwilizwe lakho?

Fumanisa ukuba kwenzeka ntoni na xa ityala lobundlobongela obuphathelele kwezesondo lixeliwe

emapoliseni. Bobuphi ubungqina obufunwayo ukusa ityala enkundleni? Le nkqubo ithatha ixesha

elingakanani? Yeyiphi eyona nkundla ikufutshane ehlangabezana namatyala obundlobongela

obuphathelele kwezesondo ?

Unakekelo nenkxaso yexhoba

Ingaba kukho naziphi na iinkonzo zoluleko-ngqondo ezikhoyo zamaxhoba obundlobongela

obuphathelele kwezesondo ukuba afumane ukolulekwa kwengqondo?

Ingaba zikhona ‘izindlu ezikhuselekileyo’ okanye ‘izindlu zokulindela’ kwingingqi apho amaxhoba

obundlobongela obuphathelele kwezesondo akwaziyo ukuhlala kuzo ngelixa alinde unyango

okanye ngelixa lenkqubo yomthetho?

Nceda qaphela: Kubalulekile ukuqonda ukuba ubungqina obubonakalayo bungafumaneka emzimbeni

wexhoba emva kohlaselo. Ukuba uhlaselo lusanda kwenzeka kwaye ukuba ixhoba lifumana unyango

olukhawulezileyo, oku kunganceda kwityala elibekwa umenzi wobubi.

Nceda qaphela: Iinkonzo zomthetho ziyahlukana ngokwelizwe nelizwe kwaye ngamanye amaxesha inkqubo

yomthetho ayisebenzi ngendlela ibimele ukusebenza ngayo. Eli ingalithuba lokuququzelela ubulungisa.

Nceda qaphela: Ngamanye amaxesha, iindawo ‘zezindlu ezikhuselekileyo’ kunye ‘nezindlu zokulindela’

ziyagcinwa ukunikeza imeko-bume ekhuselekileyo yamaxhoba anokuba asengozini. Nceda uhloniphe imfihlo

yezi ndawo.

Page 74: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

68

INGENZA NTONI ICAWE?

Njengecawe, ningabuphuhlisa njani ubudlelane nabantu kuyo nganye kwezi nkonzo zikhankanywe

apha ngentla?

Ingaba kukho izinto ezibonakalayo icawe enokuzenza ukuxhasa amaxhoba, ukuquka nokunikeza

ukutya, ukolulekwa kwengqondo, okanye ukubamema ukuba bajoyine amaqela okonga imali

okanye iimali-mboleko eziqhutywa yicawe?

Ukwazisa ngobundlobongela obuphathelele kwezesondo.

Ukuqeqesha abantu ukuba bathabathe inxaxheba kulo msebenzi ulandelayo, ubancede ukuba

baqonde indlela abangaphendula ngayo kubundlobongela obuphathelele kwezesondo.

UMSEBENZI (owabantu ngokuzimeleyo nowamaqela)

Ukuba ubona iimpawu zobundlobongela obuphathelele kwezesondo kwaye ucinga ukuba umntwana

okanye umntu omdala angasesichengeni sobundlobongela obuphathelele kwezesondo, kufuneka wenze

ntoni?

Phambi kokuba uphendule, cinga malunga nocinga ukuba kokona kungcono emntwaneni okanye kumntu

omdala, ukhuseleko lwakho, uhlobo lokuxhatshazwa, indlela yokuhlonipha isidima nemfihlo yexhoba,

kunye neenkonzo zalapho uhlala khona.

1. Ngubani onokuthetha naye? Ungakuxela ukuxhatshazwa? Kutheni? Okanye kutheni kungekho

njalo? Zeziphi iinkonzo ezikhoyo zokunceda ixhoba? Iinjongo zokugqibela kufuneka ziphelise

ubundlobongela obuphathelele kwezesondo kwaye zifumane inkxaso efanelekileyo yexhoba.

2. Kwiqela, xoxa ngamanyathelo onokuwathatha uze uwahlele kwisitshwenkqu sephepha

lefliptshathi.

3. Phonononga neqela lakho nayiphi na imiqobo yobuqu okanye esesikweni enokuba iyakwehlela

(oko kukuthi into enokukuvalela okanye ikuyekise ukwenza into).

Imfihlo

Kutheni ibalulekile?

Ubundlobongela obuphathelele kwezesondo sisenzo esinzulu sokuxhaphaza omnye umntu ngako oko imfihlo

kufuneka ihlonitshwe xa kujongwene neemeko ezinjalo. Injongo kufuneka ibe kukudala imeko-bume

ekhuselekileyo apho ixhoba lobundlobongela obuphathelele kwezesondo likhululekile ukuvelisa izimvo zalo

ngaphandle kokoyika ukugwetywa ngabo bafanele ukunikeza uncedo nenkxaso. Ukuhlonitshwa kwemfihlo

kudala amathuba okuphila nokubuyiselwa kwesidima.

Izikhokelo

Icawe kufuneka ilangazelele ukuphatha abantu ngesidima nangentlonipho.

Page 75: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

69

Intlebendwane ecaweni ngamanye amaxesha ingumceli mngeni – oku kwandisa ukubekwa ibala

nocalucalulo endaweni yokuba icawe inikeze indawo evulelekileyo, ekhuselekileyo apho abantu

benokufumana unakekelo nenkxaso.

Ukuba umntu wabelana nawe ngamava akhe obuqu, sukwenza izithembiso ongenakuzigcina.

Kubalulekile ukwabelana nomntu ukuba kunokubakho imida ekugcineni imfihlo – umzekelo, ukuba

umntwana uxhatshazwe ngumzali kwaye ukwimeko-bume eyingozi ekhaya, kukho uxanduva

olusemthethweni lokuxela izehlo emapoliseni okanye kwiinkonzo zoluntu kumazwe athile. Fumanisa

ukuba loluphi na uxanduva onokubanalo kulo meko elizweni lakho kwaye nekuza kufuneka ukuxele.

Indlela yokujongana nobhengezo lobundlobongela obuphathelele kwezesondo

Ukuba umntu uthetha nawe malunga namava akhe obundlobongela obuphathelele kwezesondo, nanga

amanyathelo alula okukunceda ukuba umnikeze unakekelo olufanelekileyo nenkxaso kwaye uphathe ulwazi

ngobuthathaka:

Xa umntu ekuxelela malunga namava akhe obuqu obundlobongela obuphathelele kwezesondo:

Hlala uzole kwaye ungoyiki.

Nikeza imeko-bume eyonwabisayo ukuze ixhoba lithethe. Ukuba kuyenzeka, thetha naye kwindawo

efanelekileyo, ethuleyo nefihlakeleyo.

Ungabi wedwa nomntu wesinye isini. Ukuba ixhoba ngumntu wesini esingafaniyo nesakho, mema

umntu othembekileyo wesini esifana neso sexhoba, uqale ucele imvume yexhoba.

Mamela ngononophelo.

Xelela ixhoba lobundlobongela obuphathelele kwezesondo ukuba, nokuba kwenzeke ntoni na,

asiyompazamo yabo.

Xelela ixhoba ukuba uyalikholelwa.

Bhala phantsi ibali lexhoba kanye kanye ngamazwi alo ukuba nje ube nako ukwenza njalo. (Oku kuza

kuba luncedo ukuba lifuna ukuxela uhlaselo emapoliseni okanye enkundleni.)

Ungakhe ulinge ukulixelele ngebelimele ukuba likwenzile ukunqanda uhlaselo.

Xhasa kwaye ungagwebi. Ukubhengeza kuyoyikisa kwixhoba.

Kufuneka ubuze imibuzo emine:

Kwenzeke ntoni?

Ngubani owenze oku kuwe?

Ubuphi ngelixa bekusenzeka oku?

wenzeke nini oku?

Page 76: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

70

Ukuxhasa abo babandakanyekayo

Emva kokuba umntu ebhengeze ubundlobongela obuphathelele kwezesondo kuwe, kucetyiswa ukuba

ulandele inkqubo echazwe apha ngezantsi.15

Idayagram isetyenziswe ngemvume yeRestored www.restoredrelationships.org

15

Oku kusetyenziswe ngemvume yeRestored. IRestored yimanyano yamaKristu yamazwe ngamazwe esebenzana nokutshintsha ubudlelane nokuphelisa ubundlobongela ngokuchasene namakhosikazi. Le flowutshathi iguqulwe kumqulu wecawe oveliswe yiRestored. Jonga iwebhusayithi: www.restoredrelationships.org.

Page 77: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

71

Izikhokelo

Fumana inkxaso – akufuneki ujongane noku wedwa. Qhagamshelana nelungu lecawe yakho okanye

omnye umbhexeshi. Kufuneka ngamaxesha onke uqinisekise imfihlo ngako oko ke, xa ufuna inkxaso,

akufuneki unikeze igama lexhoba okanye naluphi na ulwazi olunokulazisa, ngaphandle kokuba

uthetha namapolisa.

Ukhuseleko lwakho nalo lubaluleke kakhulu – qinisekisa ukuba ukhuselekile kwaye nokuba awuzibeki

kwimeko enobungozi.

Ukuba ixhoba lisengozini ekhawulezileyo, sebenza noogunyaziwe basekuhlaleni okanye abasebenzi

basekuhlaleni ukwenza isicwangciso ukuqinisekisa ukhuseleko lwexhoba. Umzekelo, oku

kungathetha ukuba ixhoba lifudukele kwindlu ekhuselekileyo.

Ukuphulaphula amaxhoba

Amaxhoba obundlobongela obuphathelele kwezesondo asoloka ebona ngathi awaviwa ngokwaneleyo

ecaweni. Kungumceli-mngeni ecaweni ukudala

iindawo ezikhuselekileyo apho amaxhoba

anokufumana unakekelo nenkxaso, nokuphila

kunxunguphalo nentlungu eziwahleleyo.

Kubalulekile ukuqaphela ukuba amaxhoba

obundlobongela obuphathelele kwezesondo

ngamalungu asekuhlaleni kwaye futhi anokuba

ngawo namalungu ebandla lecawe.

Ukolulekwa kwengqondo

Kusoloko kubalulekile ukuba amaxhoba akwazi

ukuthetha ngamava awo aze afumane inkxaso

kwingcali eqeqeshiweyo.

Kungakho iingcali eziqeqeshiweyo ecaweni

ezikwaziyo ukudibana nexhoba. Kungenjalo, fumanisa ukuba zingaba zikhona na iinkonzo ezisesikweni

kwingingqi yakho onokucebisa ngazo abantu xa bathe babhengeza kuwe.

Ukolulekwa kwengqondo yinkqubo ethatha ixesha kodwa ekuhambeni kwexesha iza kuvumela ixhoba ukuba

lizive lisiviwa kwaye ke liqalise ukuphila kumenzakalo wangaphakathi wohlaselo. Kubalulekile ukubuza

amaxhoba ukuba kukho iindlela ezibonakalayo icawe enokuwaxhasa ngazo, nokuba ngaba afumana

ukolulekwa ingqondo okusesikweni.

Nceda qaphela: Kuxhomekeke emntwini ukuba uyafuna na ukuxela ukwehlelwa kwakhe bubundlobongela

obuphathelele kwezesondo. Indima yecawe kukulinikeza unakekelo nenkxaso, ukulikhapha ukuya emapoliseni

nakwiinkonzo zomthetho ukuba kuyimfuneko. Ngawo onke amaxesha, ixhoba kufuneka liphulaphulwe.

‘Ukuphila nomenzakalo wokudlwengulwa

yintsokolo yemihla ngemihla kum. Ndiva ngathi

bonke abantu bayabona ukuba ndinyhashiwe.

Ndiva esi sehlo sibuhlungu qho xa ndibona indoda

eyandidlwengulayo…. Ndiva uloyiko kwaye andilali

xa ndibona indawo endadlwengulwelwa kuyo

Kwaye… Andibathembanga abahlali bengingqi yam

kuba ndakhala ndifuna uncedo kodwa akukho

namnye owandincedayo. Ndisakukuxela oku

ecaweni yam, ndaxelelwa ukuba mandithandaze.

Ewe, ndiyathandaza kodwa oko akuyisusi intlungu

yam…’

Amava exhoba lobundlobongela obuphathelele

kwezesondo eMzantsi Afrika

Page 78: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

72

Okwenziwayo nokungenziwayo xa uxhasa ixhoba

Xa ixhoba likuxelela ngamava alo obundlobongela obuphathelele kwezesondo, kubalulekile ukukhumbula ezi

zikhokelo zilandelayo ngomawukwenze nomawungakwenzi.16

Okwenziwayo Okwenziwayo

Fumana indawo ekhuselekileyo onokuthethela kuyo.

Ukugweba umntu okanye oko akuxelela kona.

Makubekho omnye umntu – ukuba liyakuvumela ixhoba.

Ukwenza izithembiso ezinganyanisekanga.

Vumela ixesha lokuba umntu athethe. Ukuthatha kancinci ukubalasela kwamava akhe okanye ingozi akuyo.

Phulaphula oko aza kukutsho – kwaye ukuthathele ingqalelo ngokubalaseleyo.

Ukuphendula ngokungakholelwa, ngokucekisa okanye ngokucaphuka ngoko akuxelela kona.

Mkholelwe: inkcazelo yokuxhatshazwa kukuqala kwendaba.

Ukuphendula ngokungenzi nto.

Nikeza ilungelo eliphambili kukhuseleko olukhawulezileyo lwakhe.

Ukumbuza ukuba kwakutheni aze angenzi ngohlobo oluthile.

Mxhobise ukuba azenzele izigqibo ngokwakhe. Ukugxeka yena ngobundlobongela.

Xhasa kwaye uhloniphe akukhethayo. Ukwenza egameni lomntu ngaphandle kwemvume yakhe kunye/okanye ulwazi.

Mnike ulwazi malunga neenkonzo zenkxaso ezifanelekileyo.

Ukulindela ukuba bathathe izigqibo ngokukhawuleza, ingakumbi ukuba umenzi wobubi ngumntu amaziyo.

Sebenzisa ubungcali babo baqeqeshwe ngokwaneleyo.

Ukumthathela izigqibo okanye ukumxelela amakakwenze.

Baqinisekise ukuba abaz’ukugxekwa. Abakufanelanga oko kwaye akukho ngokwentando kaThixo kubo.

Ukumkhuthaza ukuba axolele umenzi wobubi.

Mabazi ukuba okwenziwe ngumenzi wobubi akulunganga kwaye akwamkelekanga konke konke.

Ukuba umyeni wakhe ngumenzi wobubi, sukumthumela ekhaya nomthandazo/ umyalelo wokuthobela umyeni wakhe/ mzise ecaweni/ yiba yinkosikazi yomKristu engcono.

Bathande kwaye ubaxhase. Uqhagamshelane nomntu osekhaya, ngaphandle kokuba ukuvumele oku.

Yiba nomonde.

Khusela ubumfihlo babo.

16

Ezi zikhokelo ziguqulwe zaza zasetyenziswa ngemvume kumqulu wecawe iRestored ngokuxhatshazwa kwasemakhaya. Ngekopi epheleleyo yalo vimba wolwazi

nceda ujonge iphepha lama- 47 ngothungelwano olukusa kwiwebhusayithi yeRestored. Umqulu wecawe ukwaquka noluhlu lokweNziwayo nokungeNziwayo xa kujongwene nomenzi wobubi.

Page 79: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

73

Ukwazi amalungelo akhon

Ukuqonda imithetho yesizwe nemigaqo-nkqubo ngobundlobongela obuphathelele

kwezesondo

Kubalulekile ukuqonda imithetho ekhoyo elizweni lakho enxulumene nobundlobongela obuphathelele

kwezesondo. Ukufumanisa ngokungaphaya ngale mithetho, ungathetha namapolisa engingqi yakho okanye

uqhagamshelane norhulumente wengingqi/undlunkulu. ISebe eliphathelele kwezesini okanye iSebe

eliphathelele kwezobulungisa licandelo likarhulumente elinoxanduva lwalo mithetho.

Ukuqondwa kowiso-mthetho lwamazwe ngamazwe nemigaqo-nkqubo yobundlobongela

obuphathelele kwezesondo

Kukho imigaqo-nkqubo yamazwe ngamazwe nowiso-mthetho ngobundlobongela obuphathelele kwezesondo,

amanye amazwe ayisayinileyo. Ngezantsi kukho ulwazi oluthile malunga nezivumelwano ezingundoqo

zamazwe ngamazwe asekhona nanamhlanje.

A. I-CEDAW (I-Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women)

Esi sisiganeko esibalulekileyo sesivumelwano samazwe ngamazwe esiqinisekisa imithetho-siseko samalungelo

abantu abalulekileyo nomakulingwane wamakhosikazi kwihlabathi liphela.

Yamkelwa ngo-1979 yi-United Nations General Assembly yaza yaphunyezwa ngo-1981. Kumazwe angama-

193, amazwe angama-187 asisayinile esi sivumelwano.

B. I-UN CSW 2013 Resolutions (I-United Nations Commission on the Status of Women)

Qho ngonyaka, abameli bezizwe ezingamalungu eZizwe eziDibeneyo (United Nations) ayadibana

ukuphonononga inkqubela phambili ngomakulingwane ngokuphathelele kwisini, bachonge imiceli-mngeni,

bamisele imigangatho yehlabathi jikelele kwaye baqingqe imigaqo-nkqubo.

Ngo-2013, umxholo ophambili yayingulo: ukuncothulwa nokunqandwa kwazo zonke iindlela zobundlobongela

kumakhosikazi namantombazana.

Kwakukhona izisombululo ekwakuvunyelwene ngazo ezaziqonda isidingo sokomeleza iinkqubo zomthetho

nemigaqo-nkqubo, ukuhlangabezana nemibutho noonobangela abaphambili bobundlobongela obuphathelele

kwisini, kwaye kuphuculwe ubungqina bomsebenzi wamalinge okunqanda nokusabela kubundlobongela

obuphathelele kwisini.

C. I-Beijing Declaration and Platform for Action, 1995

Yamkelwa ngamazwe awayekhona kwiNkomfa yeHlabathi yesi-4 yeziZwe eziDibeneyo emalunga

namaKhosikazi ngo-1995 (United Nation’s 4th

World Conference on Women). Isibhengezo sifuna ukuba bonke

oorhulumente baphuhlise amaqhinga okanye izicwangciso zokusebenza zikazwelonke. Ezi zicwangciso

zokusebenza kufuneka zibe nemisebenzi eza kwenziwa ethile yokuphucula imeko yamakhosikazi, ukuquka

nokujongana nobundlobongela ngokuchasene nabo.

Page 80: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

74

17ISIFUNDO SOKU-1: Eyesi-2 kuSamuweli 13:1–22 1Kwathi emveni koko, uAbhisalom unyana kaDavide enodade wabo oyinzwakazi, ogama belinguTamare,

wesuka uAmnon unyana kaDavide wamthanda. Wabandezeleka uAmnon, ngokokude azihlisele isifo ngenxa

kaTamare, udade wabo; ngokuba ebeyintombi; kwanqaba emehlweni ka-Amnon ukuba amenze into.

3Ke kaloku uAmnon ebenomhlobo, ogama belinguYonadabhi, unyana kaShimeha umkhuluwa kaDavide.

UYonadabhi ebeyindoda elumke kunene. Wathi kuye, Yini na ukuba ube nje ukubhitya imiso ngemiso, nyana

wokumkani? Akundixeleli na? Wathi uAmnon kuye, Ndithanda uTamare, udade boAbhisalom umninawa

wam.

5‘UYonadabhi wathi kuye, Lala esililini sakho, uzigulise; ke wothi, akuza kukubona uyihlo, uthi kuye, Makhe

eze uTamare udade wethu, andinike into edliwayo, ayenze phambi kwam, ukuze ndiyibone, ndiyidle

esandleni sakhe.’’’

6Walala ke uAmnon, wazigulisa. Ukumkani waya kumbona. Wathi uAmnon kukumkani, Makhe eze uTamare

udade wethu, enze phambi kwam izonkana eziyolisa intliziyo, zibe zibini, ndizidle esandleni sakhe.’

7Wathumela uDavide kuTamare endlwini, esithi, Khawuye endlwini ka-Amnon umnakwenu, umenzele ukudla.

8Waya uTamare endlwini ka-Amnon umnakwabo, yena elele phantsi. Wathabatha intlama, waxovula, wenza

izonkana eziyolisa intliziyo phambi kwakhe, wazosa izonkana eziyolisa intliziyo. 9Wathabatha ipani,

wazikhuphela phambi kwakhe; akavuma ukudla

‘Wathi uAmnon, Mabakhutshwe abantu bonke, baphume kum. Baphuma bonke abantu kuye.10

Wathi

uAmnon kuTamare, Kuzise ekhusini apha ukudla, ndidle esandleni sakho. Wazithabatha uTamare izonkana

eziyolisa intliziyo abezenzile, wazisa ekhusini kuAmnon umnakwabo. Wazisondeza kuye ukuba adle. Wesuka

yena, wambamba, wathi kuye, Yiza, ulale nam, dade wethu.’

12‘Wathi kuye, Musa, mnakwethu, musa ukundidlwengula; ngokuba akwenjiwa nje kwaSirayeli; musa

ukulenza eli nyala. 13

Mna ndingaya phi na nehlazo lam? Ke wena ungaba njengowabanobudenge kwaSirayeli.

Khawuthethe ke ngoko nokumkani; ngokuba akangemangali nam kuwe. 14

Akavuma yena ukuliphulaphula

ilizwi lakhe. Wameyisa, wamdlwengula, walala naye.

15Waza uAmnon wamthiya ngentiyo enkulu kunene; ngokuba yaba nkulu intiyo awamthiya ngayo, ngaphezu

kwentando abemthande ngayo. Wathi uAmnon kuye, Suka umke!’

16‘Wathi kuye, Musa ukuba yimbangi yobu bubi bokundigxotha; bukhulu ngaphezu kobuya ubenzileyo kum.’

Akavuma ukumphulaphula.17

Wabiza umfana, umlungiseleli wakhe, wathi, Khawugxothe le nkazana, imke

kum, iye phandle, utshixe ucango emva kwayo. 18

Ke yayambethe ingubo ende enemikhono; ngokuba

bezisenjenjalo iintombi zokumkani eziseziintombi, ukwambatha ingubo yokwaleka. Wayikhuphela

ngaphandle ke umlungiseleli wakhe, walutshixa ucango emva kwayo. 19

UTamare wazigalela uthuthu entloko,

wayikrazula ingubo yakhe ende enemikhono abeyambethe, wabeka isandla entloko, wemka, ehamba ekhala.

20Wathi uAbhisalom umnakwabo kuye, Ubenawe na uAmnon umnakwenu? Kaloku, dade wethu, hlala uthi tu,

ngumnakwenu. Musa ukuyibekela ntliziyo le nto. Wahlala ke uTamare, wasisishwayimbana endlwini ka-

Abhisalom umnakwabo.

17

Izicatshulwa zezibhalo ezithathwe kwiBhayibhile eNgcwele, uHlelo oluTsha lweZizwe ngezizwe. Ilungelo lombhali elilelakhe lokushicilela © 1973, 1978, 1984

International Bible Society. Isetyenziswe ngemvume kaHodder kunye noStoughton Ltd.

IZICATSHULWA ZEBHAYIBHILE

Page 81: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

75

21Waziva ukumkani uDavide zonke ezo nto, wavutha ngumsindo kunene.

22Akathetha nelibi nelilungileyo

uAbhisalom kuAmnon; ngokuba uAbhisalom wamthiya uAmnon, ngale nto yokuba emdlwengule uTamare

udade wabo.

ISIFUNDO SESI- 2: UYohane 4:1-30

Ithe ngoko iNkosi, yakwazi ukuba abaFarisi bavile ukuba uYesu ugqithisile kuYohane ngokwenza nokubhaptiza

abafundi 2(nakubeni ke uYesu ngokwakhe ebengabhaptizi, bekubhaptiza abafundi bakhe),

3yalishiya yona

elakwaYuda, yabuya yaya kwelaseGalili.

4Ifike ke emzini welamaSamariya

5ekuthiwa yiSikare, kufuphi nomhlaba awathi uYakobi wawunika uYosefu

unyana wakhe. 6Ke kaloku umthombo kaYakobi ubukhona. Uthe ke ngoko uYesu, ebulalekile kukuhamba,

wahlala enjalo phezu komthombo; ilixa ngathi belilelesithandathu.

7Kufika intokazi yelamaSamariya, isiza kukha amanzi, athi uYesu kuyo, Ndiphe ndisele.

8(Kuba abafundi bakhe

bebemke baya kuthenga ukudla emzini apho.)

9Ithi ngoko intokazi engumSamariyakazi kuye, Uthini na wena, ungumYuda nje, ukucela kum into eselwayo,

ndingumSamariyakazi nje? Kuba akanabudlelane amaYuda namaSamariya.

10Waphendula uYesu wathi kuyo, Ukuba ubusazi isipho sikaThixo, nokuba ngubani na lo uthi kuwe, Ndiphe

ndisele: unge ucele kuye wena, wakupha amanzi aphilileyo.

11Ithi intokazi kuye, Nkosi, akunanto yakukha, nequla linzulu; uwazuza phi na ke amanzi aphilileyo lawo?

12Wena umkhulu yini na kunobawo wethu uYakobi, owasinikayo iqula eli, wayesela kulo yena, nabantwana

bakhe, nemfuyo yakhe?

13Waphendula uYesu wathi kuyo, Bonke abasela kula manzi, baya kubuya banxanwe;

14ke yena othe wasela

kuwo amanzi, endiya kumpha wona mna, akasayi kuza anxanwe naphakade; aya kusuka amanzi, endiya

kumpha wona, abe ngumthombo kuye wamanzi ampompozela ebomini obungunaphakade.

15Ithi intokazi kuye, Nkosi, ndiphe loo manzi, ukuze ndinganxanwa, ndingezi nokuza kukha apha.

16Athi uYesu kuyo, Hamba uye kubiza indoda yakho, uze apha.

17Yaphendula intokazi yathi, Andinandoda. Athi

uYesu kuyo, Ulungisile ukuthi, Andinandoda; 18

kuba ubunamadoda amahlanu; onayo ngoku asindoda yakho,

unyanisile ukutsho.

19Ithi intokazi kuye, Nkosi, ndiyabona ukuba ungumprofeti wena.

20Oobawo bethu babenqula kule ntaba; nina

ke nithi iseYerusalem indawo apho abantu bamelwe kukunqula khona.

21Athi uYesu kuyo, Ntokazindini, kholwa ndim, ukuba kuza ilixa, eningasayi kuthi nakule ntaba,

naseYerusalem, nimnqule uBawo. 22

Nina ninqula eningakwaziyo; thina sinqula esikwaziyo; ngokuba usindiso

luphuma kumaYuda. 23

Kodwa kuza ilixa, nangoku selikho, xa abanquli abayinyaniso baya kumnqula uBawo

ngoMoya nangenyaniso; kuba uBawo ufuna abanjalo ukumnqula. 24

UThixo unguMoya; abo ke bamnqulayo

bamelwe kukumnqula ngoMoya nangenyaniso.

25Ithi intokazi kuye, Ndiyazi ukuba uMesiya uyeza, ekuthiwa nguKristu; xa athe weza yena, uya kusityela izinto

zonke. 26

Athi uYesu kuyo, Mna ndithethayo nawe ndinguye.

27Kwathi kwangoko bafika abafundi bakhe, bamangaliswa kukuba athethe nomntu oyinkazana; noko

ke akubangakho namnye owathi. Ufuna ntoni na? nowathi, Yini na ukuba uthethe nayo?

Page 82: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

76

28Yawushiya ngoko umphanda wayo intokazi, yemka yaya ekhaya; ithi ebantwini,

29Yizani, nibone umntu

ondixelele izinto zonke endakha ndazenza; lo akangebi nguye uKristu yini na? 30

Baphuma ke ekhaya, baye

besiza kuye.

ISIFUNDO SESI-3: Eyoku-1 kwabaseKorinte 12:12–27 12

Kuba, kwanjengokuba umzimba umnye, unamalungu amaninzi, abe ke onke amalungu aloo mzimba mnye,

emaninzi nje, emzimba mnye, ukwanjalo ke noKristu lo. 13

Kuba thina sonke sabhaptizelwa mzimbeni mnye

ngaMoya mnye, nokuba singamaYuda, nokuba singamaGrike; nokuba singamakhoboka, nokuba

singabakhululekileyo; sonke sasezwa Moyeni mnye; 14

kuba nomzimba lo ungelungu linye, ungamaninzi.

15Ukuba luthe unyawo, Ngokuba ndingesiso isandla, andingowasemzimbeni, luthi, ngenxa yoko, lungabi

lolwasemzimbeni na? 16

Nokuba ithe indlebe, Ngokuba ndingelilo iliso, andingowasemzimbeni, ithi, ngenxa

yoko, ingabi yeyasemzimbeni na? 17

Ukuba umzimba lo uphela ubuliliso, bekuya kuba phi na ukuva? Ukuba

ubukukuva uphela, bekuya kuba phi na ukusezela? 18

Kungoku ke uThixo wawamisa amalungu, lalelo nelo

emzimbeni, njengoko wathandayo. 19

Ukuba ke onke ebelungu linye, ubuya kuba phi na umzimba? 20

Kungoku

ke maninzi okunene amalungu, kodwa mnye wona umzimba.

21Alinako ke iliso ukuthi kwisandla, Akufuneki kum; kanjalo intloko ayinakuthi kwiinyawo, Anifuneki kum.

22Asuka amalungu omzimba angathi ngaswele amandla kwamanye, abe ngawona afunekayo.

23Namalungu

omzimba esiba ngaswele imbeko kunamanye, lawo ngawona siwabeka embekweni; aze amalungu ethu

ahloniphekayo, abe ngawona abekekileyo. 24

Amalungu ethu ke abekekileyo akufuneki nto kuwo. Usuke

uThixo wawumanya umzimba, wathi ilungu elingento walibeka kweyona mbeko inkulu; 25

ukuze kungabikho

kwahlukahlukana emzimbeni, kubekho ukunyamekelana kwamalungu ngakunye; 26

kuthi, nokuba lilungu

elinye eliva ubunzima, avelane amalungu onke; nokuba lilungu elinye elizukiswayo, avuyisane amalungu

onke.

27Nina ke ningumzimba kaKristu, ningamalungu ngokwabelwa izabelo.

ISIFUNDO SESI-4: IGenesis 1:26–28 26

Wathi uThixo, Masenze umntu ngokomfanekiselo wethu ngokufana nathi. Mababe nobukhosi ezintlanzini

zolwandle, nasezintakeni zezulu, nasezintweni ezizitho zine, nasemhlabeni wonke, nasezinambuzaneni zonke

ezinambuzela emhlabeni.

27Wamdala ke uThixo umntu ngokomfanekiselo wakhe; wamdala ngokomfanekiselo kaThixo; wadala indoda

nenkazana. 28

Wabasikelela uThixo, wathi kubo uThixo, Qhamani, nande, niwuzalise umhlaba niweyise; nibe

nobukhosi ezintlanzini zolwandle, nasezintakeni zezulu, nasezintweni zonke eziphilileyo ezinambuzelayo

emhlabeni.

ISIFUNDO SESI-5: UYohane 8:1–11 1UYesu ke yena waya eNtabeni yemiNquma.

2Uthe ke ngesifingo wabuya wafika etempileni; baye bonke abantu besiza kuye; wahlala phantsi,

wabafundisa. 3Ababhali nabaFarisi bazisa ke kuye umfazi obanjwe ekrexeza; baza, bemmise phakathi,

4bathi

kuye, Mfundisi, lo mfazi wabanjwa ekrexeza, kanye kuloo ntlondi. 5Ke kaloku, emthethweni uMoses

wasimisela ukuthi, abanjalo mabagityiselwe ngamatye; uthini na ke wena? 6Babesitsho ke bemhenda, ukuze

babe nokummangalela;

kodwa uYesu, ethobe phantsi, wabhala ngomnwe emhlabeni. 7Uthe ke bakumana bembuza, waphakama,

wathi kubo, Ongenasono kuni makaqale amgibisele ngelitye. 8Wabuya wathoba phantsi, wabhala emhlabeni.

Page 83: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

77

9Bathe ke bona bakuva, besohlwaywa naluvalo lwabo, baphuma ngabanye, beqalela kwabakhulu, kwada

kwaba kwabokugqibela. Wasala yedwa uYesu, waye umfazi emi phakathi. 10

Ephakamile ke uYesu, akabona

mntu kwakuphela ngumfazi lowo; wathi kuye, Mfazindini, baphi na abo bamangaleli bakho? Akukho

ukugwebileyo na?

11Wathi ke yena, Noko amnye, Nkosi. Wathi ke uYesu kuye, Nam andikugwebi; hamba, ungabuye wone.

ISIFUNDO SESI-6: AbaGwebi 19:16–29 16

Kwathi thu indoda enkulu ivela emsebenzini wayo emasimini, ngokuhlwa; iyindoda yelasezintabeni

lakwaEfrayim, ingumphambukeli eGibheha. Ke amadoda aloo mzi abengamaBhenjamin. 17

Yawaphakamisa

amehlo ayo, yabona ndoda ingumhambi endaweni yokubutha kwamadoda omzi, yathi indoda enkulu leyo,

Uya ngaphi na? Uvela phi na?

18Yathi kuyo, Siyagqitha, sivela eBhetelehem yakwaYuda; siya emathambekeni akwaEfrayim;

endingowakhona. Ndibe ndihambele eBhetelehem yakwaYuda, ngoku ndihambela endlwini kaYehova.

Akukho bani ke undamkelela endlwini yakhe apha; 19

kanti ke sinomququ kwaneendiza zamaesile ethu,

nesonka newayini eyiyeyam, nomkhonzazana wakho, nomfana okubakhonzi bakho; akusweleke nto.

20‘Yathi indoda enkulu, Uxolo malube nawe; ke ukuswela kwakho konke makube phezu kwam; kodwa musa

ukulala endaweni yokubutha kwamadoda omzi. 21

Yayingenisa endlwini yayo, yawanika iindiza amaesile;

bazihlamba iinyawo zabo, badla, basela.

22Bakubon’ ukuba bayazichwayithisa iintliziyo zabo, nango amadoda aloo mzi, amadoda angamatshijolo,

eyirhawula indlu leyo, emana enkqonkqoza elucangweni; atsho kwindoda enkulu engumninindlu ukuthi,

Yikhuphe indoda engene endlwini yakho, siyazi.

23Yaphuma indoda engumninindlu, yaya kuwo, yathi kuwo, Hayi, bazalwana bam, hayi, musani ukukha nenze

into embi. Emveni kokuba le ndoda ingene endlwini yam, musani ukwenza obu budenge. 24

Nantsi intombi

yam eyintombi, neshweshwe lale ndoda; makhe ndikhuphe bona, nibone, nenze kubo okulungileyo

emehlweni enu; ke kule ndoda ze ningenzi nto yobu budenge.

25Akavuma loo madoda ukumphulaphula. Yalibamba indoda ishweshwe layo, yalikhuphela phandle kuwo;

alazi, afeketha ngalo bonke ubusuku kwada kwasa; alindulula ngesifingo. 26

Yafika inkazana leyo xa kusayo,

yawa emnyango wendlu yendoda apho yayikhona inkosi yayo, kwada kwamhlophe.

27Yavuka inkosi yayo kusasa, yazivula iingcango zendlu, yaphuma ukuba ihambe ngendlela yayo; nantso le

nkazana ilishweshwe layo iwile emnyango waloo ndlu, nezandla zayo zisembundwini wawo. 28

Yathi kuyo,

Vuka sihambe; ayaphendula. Yayithabatha yayibeka phezu kwe-esile; yesuka loo ndoda, yasinga endaweni

yayo.

29Yafika endlwini yayo, yathabatha isitshetshe, yalibamba ishweshwe layo, yalityatya ngokwamathambo alo

laziinyama ezilishumi elinambini, yalithumela kuyo yonke imida yakwaSirayeli;

ISIFUNDO SESI-7: UMarko 10:13- 16 13

Baye bezisa abantwana kuye ukuze abachukumise; basuka abafundi babakhalimela abo babazisayo.

14Ke kaloku ekubonile oku uYesu, wacaphuka, wathi kubo, Bavumeleni abantwana beze kum, ningabaleli:

ngokuba ubukumkani bukaThixo bubobabo banjalo.

15Inene ndithi kuni, Othe akabamkela ubukumkani bukaThixo njengomntwana, akayi kukha angene kubo. Y

Waza wabawola, wazibeka izandla phezu kwabo, wamana ebasikelela.

Page 84: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

78

ISIFUNDO SESI-8: Kwabase-Efese 5:21–33 21

Nilulamele ngokoyika uThixo.

22Nina bafazi, walulameleni awenu amadoda ngokokululamela iiNkosi.

23Ngokuba indoda le iyintloko yomfazi

njengokuba naye uKristu eyintloko yebandla eli, waye yena ngokwakhe enguMsindisi wawo umzimba. 24

Ke,

kwanje ngokuba ibandla eli limlulamela uKristu, mabathi ngokunjalo nabafazi bawalulamele awabo amadoda

ezintweni zonke.

25Nina madoda, bathandeni abafazi benu, njengokuba naye uKristu walithandayo ibandla, wazinikela ngenxa

yalo 26

ukuze alingcwalise, elihlambulule ngokuhlamba kwamanzi ngelizwi, 27

ukuze alimise phambi kwakhe

linobuqaqawuli, lilibandla elingenabala, elingenamibimbi nanye into enjalo, ukuze libe ngcwele, lingabi

nasiphako. 28

Ngoko amelwe amadoda ukubathanda abawo abafazi, njengokuba beyimizimba yawo. Lowo

umthandayo umkakhe, uyazithanda; 29

kuba akukho namnye wakha wayithiya eyakhe inyama; usuka ayondle,

ayigcine, njengokuba nayo iNkosi ilenjenjalo ibandla—30

Ngokuba singamalungu omzimba wayo,

singabenyama yayo, singabamathambo ayo. 31‘

Ngenxa yoko ke, umntu womshiya uyise nonina, anamathele

kuye umkakhe, baze abo babini babenyamanye.’ 32

Loo mfihlelo inkulu; ke mna ndithetha ndisingisele

kuKristu, ndisingisele nakulo ibandla. 33

Kodwa manithi nani ngabanye, elowo amthande umkakhe, njengoko

azithanda ngako; umfazi ke makayoyike indoda.

ISIFUNDO SE-9: UMarko 5:24–34 24

Wesuka wahamba naye;

Yaye indimbane enkulu imlandela, imxinile. 25

Intokazi ethile, eyayinethombo legazi iminyaka elishumi

elinambini, 26

eyayive ubunzima obuninzi kumagqirha amaninzi, eyayidleke konke ebinako, ingasizakali lutho,

imana ukuba mandundu. 27

Yathi yakuva ngaye uYesu, yeza phakathi kwesihlwele ngasemva yayichukumisa

ingubo yakhe, 28

kuba ibisithi, ‘Ukuba ndithe ndachukumisa neengubo zakhe ezi, ndosindiswa.’ 29

Watsha kwa-

oko umthombo wegazi layo; yeva emzimbeni wayo ukuba iphilisiwe kweso sibetho.

30UYesu, uthe kwa-oko wawazi ngaphakathi kwakhe amandla aphume kuye, wajika esendimbaneni, wathi,

‘Ngubani na ochukumise iingubo zam?’

31’Bathi kuye abafundi bakhe, Ubona nje ukuba isihlwele sikuxinile, ‘utsho na ukuthi, “Ngubani na

ondichukumisileyo?”’

32Wasingasinga, ukuba ambone lowo uyenzileyo le nto.

33Ithe ke intokazi leyo, isoyika, igubha, ikwazi oko

kwenzekileyo kuyo, yeza yawa phantsi kuye, yamxelela inyaniso yonke. 34

Wathi ke kuyo, ‘Ntombi yam, ukholo

lwakho lukusindisile; hamba unoxolo, phila kweso sibetho sakho.’

ISIFUNDO SE-9: UMateyu 1:18-25 18

Ke kaloku ukuzalwa kukaYesu Kristu kwaye kungolu hlobo: Kwathi akubona ukuba unina uMariya

usel’eganelwe uYosefu, bengekahlangani, wafunyanwa emithi ngoMoya oyiNgcwele. 19

Wathi ke uYosefu

indoda yakhe, engolilungisa, engathandi ukumhlaza ekuhleni, wanga angamala ngasese.

20Akubon’ukuba uyazicinga ezi zinto, naso isithunywa seNkosi sibonakala kuye ephupheni, sisithi, “Yosefu,

nyana kaDavide, musa ukoyika ukumthabathela kuwe uMariya, umfazi wakho; kuba oko kukhawulweyo

phakathi kwakhe kunguMoya oyiNgcwele. 21

Úya kuzala unyana ke, umbize ngegama elinguYesu, kuba yena

eyakusindisa abantu bakhe ezonweni zabo.”

Page 85: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

79

22Ke kaloku oku konke kwenzeke , ukuze kuzaliseke okwathethwayo yiNkosi ngomprofeti isithi:

23“Yabonani,

intombi le iyakumitha izale unyana, bambize ngegama elinguImanuweli” oko kukuthi ngentetho evakalayo,

uThixo unathi.

24Wathi ke uYosefu, evukile ebuthongweni, wenza ngoko besimmisele ngako isithunywa senkosi,

wamthabathela kuye umfazi wakhe; 25

waza ke akamazi wada wazala unyana wakhe wamazibulo; wambiza

ngegama elinguYesu.

ISIFUNDO SE-10: Isifundo seBhayibhile: IGenesis 19:1-26

Zafika izithunywa ezo zozibini eSodom ngokuhlwa, uLote ehleli esangweni leSodom. ULote wazibona, wesuka

wazikhawulela , waqubuda ngobuso emhlabeni. 2“Wathi khanibone zinkosi zam! Khaniphambukele endlwini

yomkhonzi wenu, nilale, nihlambe iinyawo zenu, nivuke kusasa, nihambe indlela yenu.

“Zathi, Hayi, “solala esitratweni.”

3Wazijoka kunene, zaphambukela kuye, zangena endlwini yakhe; wazenzela isidlo, woja nezonka

ezingenagwele, zadla. 4Ke kaloku zingekalali, amadoda aloo mzi, amadoda aseSodom, ayirawula

indlu,ethabathela kumfana esa kwixhego, bonke abantu bevela nasekupheleni kwawo. 5Bambiza uLote, bathi

kuye, “Aphi na amadoda angene kuwe ngobu busuku? Wakhuphele kuthi, siwazi. Waphuma uLote waya kubo

emnyango, waluvala ucango emva kwakhe.”

6Waphuma uLote waya kubo emnyango, waluvala ucango emva kwakhe, Musani ukwenza into embi

bazalwane. 8Khanibone, ndineentombi ezimbini ezingazani nandoda; mandikhuphele zona kuni, nenze kuzo

ngoko kulungileyo emehlweni enu. Ke kula madoda musani ukwenza nto, kuba angene ngenxa yoko

emthunzini wophahla lwam.”

9Bathi, Khwelela; batsho bathi, Lo wezayo ngokuphambukela uhlala egweba; ngoku sokuphatha kakubi wena

kunawo. Besuka indulumbane phezu kwendoda uLote, basondela, beza kuluqhekeza ucango.

10Amadoda lawo asolula isandla sawo, amngenisa uLote kuwo endlwini, aluvala uvango.

11Awabetha

ngobumfama amadoda abesemnyango wendlu, ethabathela kwencinane esa kwenkulu, azidinisa ke ukufuna

umnyango.

12Athi amadoda lawo kuLote, “Usenabani na apha? Umyeni, nonyana bakho, neentombi zakho, nabo bonke

onabo kulo mzi, bakhuphe kule ndawo, 13

ngokuba sikhulu isikhalo sabo ebusweni bukaYehova. Uyehova

usithume ukuba siyonakalise.

14Waphuma uLote, wathetha nabayeni beentombi zakhe, abaya kuzeka iintombi zakhe, wathi, Sukani,

niphume kule ndawo; ngokuba uYehova uya kuwonakalisa lo mzi!” Usuke waba njengohlekisayo emehlweni

abayeni beentombi zakhe.

15Izithunywa zamngxamisa uLote ngesifingo, zathi, Vuka, thabatha umkakho, neentombi zakho zombini, aba

banokufumaneka, hleze ubhebhethwe ngobugwenxa balo mzi.”

16Wazilazila; amadoda abamba isandla sakhe, nesandla somkakhe, nesandla seentombi zakhe zombini;

uYehova emvela, amkhupha, amyeka ngaphandle komzi. 17

Akuba emkhuphele phandle, athi, Zisindise ngenxa

yomphefumlo wakho. Musa ukubheka emva kwakho, musa ukuma kuwo wonke lo mmandla; zisindise

ngokuya entabeni, hleze ubhebhethwe!”

18Wathi kuwo uLote, “Hayi, Nkosi yam!

19 Khawubone, umkhonzi wakho umbabale. Uyikhulisile inceba yakho

ondenzeleyo, ukuba uwusindise umphefumlo wam; mna ke andinako ukuzisindisa ngokuya entabeni, hleze

Page 86: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

80

ndinanyathelwe bububi, ndife. 20

Khawubone, lo mzi ukufuphi, ukuba kubalekelwe kuwo, mncinane; ndanga

ndingazisindisa ngokuya kuwo (awumncinane na?), usinde umphefumlo wam.”

21Wathi kuye, “Yabona, ndikunonelele nangale nto; ukuba ndingawubhukuqi lo mzi uthethe ngawo.

22Khawuleza, zisindise ngokuya khona, kuba andinakwenza nto ude ufike khona.” Ngenxa yoko igama laloo

mzi kwathiwa yiTsohare.

23Ilanga laliseliphumile phezu kwehlabathi, ukufika kukaLote eTsohare.

24Wamisa ke uYehova phezu

kweSodom neGomora isulfure nomlilo ophuma kuYehova emazulwini 25

wayibhukuqa loo mizi, nawo wonke

loo mmandla, nabo bonke abemi baloo mizi, nesihlumo somhlaba. 26

Kodwa umkakhe, esemva kwakhe ,

wakhangela ngasemva, waba yintsika yetyuwa.

ISIFUNDO SE-11: UNehemiya 4:1–20 and 6:15–16

UNehemiya 4:1–20 1Kwathi, akuva uSanebhalati ukuba siyalwakha udonga, wasuka wavutha umsindo wakhe, waqumba kunene,

wawangcikiva amaYuda. 2Wathetha phambi kwabazalwana bakhe nempi yakwaSamari, wathi, Enza ntoni na

la maYuda antshwenyileyo? ozinqabisa na? obingelela na? ogqiba namhla na? owavusa na amatye kwezi

mfumba zothuli, etshile nje?

3Ke uTobhiya umAmon, engakuye, wathi, Nale nto ayakhayo, kungathi kunyuke impungutye le, iluqhekeze

udonga lwawo lwamatye. 4Yiva, Thixo wethu; ngokuba sideliwe, ukubuyisele ezintlokweni zabo ukungcikiva

kwabo, ubanikele ekuphangweni elizweni labathinjwa. 5Musa ukubuselela ubugwenxa babo; musa ukusicima

isono sabo phambi kwakho; ngokuba bakuqumbisile phambi kwabakhi. 6Salwakha ke udonga, lwadityaniswa

lonke udonga, kwesa esiqingatheni sokuphakama kwalo. Abantu babenentliziyo yokusebenza.

7Kwathi, akuva uSanebhalati, noTobhiya, nama-Arabhi, nama-Amon, nama-Ashdode, ukuba ziyenyuswa

iindonga zeYerusalem; ukuba ziqaliwe, ziyavingcwa iintanda: wavutha umsindo wabo kunene. 8Bacebisana

kunye bonke bephela, ukuba beze kulwa neYerusalem, bayonakalise. 9Sathandaza kuThixo wethu, samisa

abokulinda imini nobusuku ngenxa yabo.

10Athi amaYuda, Amandla abathwali bemithwalo ayetha, inkunkuma ininzi; thina asinakulwakha udonga.

11Ababandezeli bethu abo babesithi, Akayi kwazi, akayi kubona, side singene phakathi kwawo, siwabulale,

siwumise umsebenzi. 12

Kwathi, akuza amaYuda abehleli emacaleni abo, athetha kuthi izihlandlo zalishumi,

ephuma ezindaweni zonke, esithi, Buyelani kuthi.

13Ndesuka, ndamisa ezindaweni ezisezantsi emva kodonga, ezindaweni ezibalelelwa lilanga, ndamisa abantu

ngokwemizalwane, benamakrele abo, nezikhali zabo, nezaphetha zabo. 14

Ndakhangela, ndasuka ndathi

kubanumzana, nakubaphathi, nakwabanye abantu, Musani ukuboyika; khumbulani iNkosi enkulu

eyoyikekayo, nilwele abazalwana benu, noonyana benu, neentombi zenu, nabafazi benu, nezindlu zenu. 15

Kwathi, zakuva iintshaba zethu ukuba siyazi thina, nokuba uThixo ulitshitshisile iqhinga lazo, sabuyela sonke

siphela eludongeni, elowo emsebenzini wakhe.

16Kwathi, ukususela kuloo mini, esinye isiqingatha samadodana akwam sasebenza emsebenzini, esinye

isiqingatha saphatha izikhali, neengweletshetshe, izaphetha, neengubo zentsimbi; kananjalo abaphathi

babeyixhasile yonke indlu kaYuda. 17

Ke aba babesakha eludongeni, nabathwala imithwalo, babethwala

ngesinye isandla esibe sisebenza emsebenzini, baphathe izikhali ngesinye; 18

nabakhi babesakha, benxibe

elowo ikrele lakhe esinqeni sakhe. Ovuthela isigodlo ubesecaleni lam.

Page 87: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

81

19Ndathi kubanumzana, nakubaphathi, nakwabanye abantu, Umsebenzi lo mkhulu, ubanzi; thina sithe saa

eludongeni, omnye ekude komnye. 20

Endaweni enithe neva ilizwi lesigodlo, nobuthelana kuyo kum; uThixo

wosilwela.

UNehemiya 6:15–16 15

Lwagqitywa udonga ngomhla wamashumi amabini anesihlanu kaEluli, ngemihla emashumi mahlanu

anamibini. 16

Kwathi zakukuva oko iintshaba zethu zonke, zoyika zonke iintlanga ezisijikelezileyo, zetha

amandla emehlweni azo, zazi ukuba kuvele kuThixo wethu ukwenziwa kwalo msebenzi.

ISIFUNDO SE-12: UMateyu 25:37–40 37

Oza amphendule ke amalungisa, esithi, Nkosi, sakubona nini na ulambile, sakonga; unxaniwe, sakuseza? 38

Sakubona nini na ke ungowasemzini, sakungenisa endlwini, uze, sakwambesa? 39

Sakubona nini na ke usifa,

okanye usentolongweni, seza kuwe? 40

Aze aphendule ukumkani athi kuwo, Inene ndithi kuni, Ekubeni

nenjenjalo nakomnye waba bazalwana bam bangabona bancinane, nenjenjalo nakum.

Page 88: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

82

UMNTU OMDALA Nawuphi na umntu oneminyaka eli-18 ubudala nangaphezulu.

ISIMO SENGQONDO

Uluvo, uvakalelo okanye icala malunga nabantu, izehlo kunye/okanye izinto ezenziwa ngenxa yeenkolelo zomntu. Isimo sengqondo siphembelela indlela yokuziphatha.

INKOLELO Uluvo olwamkelwa njengoluyinyani. Inokuxhaswa okanye ingaxhaswa ngeenyaniso. Iinkolelo zingavela okanye ziphenjelelwe yinkolo, yimfundo, yinkcubeko nangamava obuqu.

UKUGXEKA Xa usiva okanye ubhengeza ukuba (umntu okanye into) ngunobangela wobundlobongela obuphathelele kwezesondo.

UMNTWANA Nawuphina umntu ongaphantsi kweminyaka eli-18 ubudala.

IMFIHLO Imfihlo ngumthetho-siseko osesikweni onxulunyaniswa neeprofeshini zonyango nezentlalo. Ukugcina imfihlo kufuna ukuba ulwazi lukhuselwe kwaye kwabelwane ngalo kuphela xa umntu ochaphazelekayo enike imvume yokwenza njalo. Lonke ulwazi olubhaliweyo lugcinwa kwindawo eyimfihlo kwiifayili ezitshixwayo kwaye lulwazi olungazisiyo kuphela olubhalwayo kwiifayili zamatyala. Ukugcina imfihlo kuthetha ukuba iinkcukacha zetyala azixoxwa konke konke nosapho okanye abahlobo, okanye osebenza nabo abalwazi lwabo lokuxhatshazwa lungeyomfuneko. Kukho imida kwimfihlo xa usebenza ngabantwana.

UKOLULEKWA KWENGQONDO

Ukunikezwa koncedo olusesikweni nesikhokelo ekusombululeni iingxaki zeemvakalelo, zobuqu nezengqondo.

UKUBHENGEZA Inkqubo yokuveza ngokuphandle ulwazi. Ukubhengeza kwimeko yokuxhatshazwa ngokwesondo kubhekiselele ngakumbi ngendlela umntu ongonanga (umzekelo, umhlobo okanye umfundisi wecawe) efunda ngamava omntu obundlobongela obuphathelele kwezesondo. Abantu baza kubhengeza ubundlobongela obuphathelele kwezesondo ngokwahlukeneyo kwaye ukubhengeza ngokuqhelekileyo kuyinkqubo kunesehlo esinye okanye esithile. Ukubhengeza malunga nobundlobongela obuphathelele kwezesondo kunganxityelelwana ngako ngokungqalileyo okanye ngokungqalanga, ngokuzithandela okanye ngokungazithandeli.

UCALUCALULO Xa elinye iqela labantu liphethwe kakubi ngokubalaseleyo kunabanye ngenxa yokuthatha icala okanye ulwazi olungachanekanga.

UMAKULINGWANE Umalunga nokuqinisekisa ukuba abantu baphathwa ngobulungisa kwaye banikwe amathuba afanelekileyo. Umakulingwane akekho malunga nokuphatha wonke umntu ngendlela efanayo, kodwa uqwalasela ukuba izidingo zabo kuhlangatyezwana nazo ngeendlela ezahlukeneyo. Ukukhuthaza umakulingwane kufuneka kuncothule ucalucalulo kwinkalo yobuhlanga, isini, ukhubazeko, inkolo okanye inkolelo, ukuzikhethela icala ngokweempawu neemvakalelo zesondo nobudala.

UMBHEXESHI Inkokeli ekhuthaza abanye ukuba babelane ngolwazi lwabo, amava nokucinga ukuze abantu bafunde ngokwabelana kunye.

UKUSIKWA KWELUNGU LOBUFAZI

Isithethe sokwalusa oomama abasebatsha okubandakanya ukususwa kwelungu lesini okanye ukuthungwa komngxunya welungu langasese lowasetyhini.

UMTSHATO Ngumtshato apho omnye okanye bobabini abantu betshata ngaphandle kwemvume

ULUHLU LWEENKCAZELO

Page 89: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

83

ONYANZELWAYO yabo okanye ngaphandle kwentando yabo. Umtshato onyanzeliswa emntwaneni apho intombazana inyanzeliswa ukuba itshate kwangoko, ngokuqhelekileyo uthetha isiphelo semfundo ukuba usesikolweni nesiphelo sokwenza izigqibo ezibalulekileyo malunga nomsebenzi, impilo yakhe nobomi bakhe. Ukuxhatshazwa kuxhaphakile kwimitshato yabantwana.

UXOLO Oku kukuyeka impindezelo nokuvelisa iingcinga ezingalunganga zenzondo nengqumbo.

ISINI: Iyantlukwano yabantu phakathi kwamadoda namakhosikazi, okanye amakhwenkwe namantombazana okufundwayo (kunomahluko ngokwesini okuphathelele kwibhayoloji).

UBUNDLOBONGELA OBUPHATHELELE KWISINI

Ligama eliqukayo laso nasiphi na isenzo esiyingozi esenziwa ngokuchasene nentando yomntu; busekelwe ngokomahluko omiselwa ebantwini (isini) phakathi kwabasebuhlanti nabasetyhini. Ubundlobongela obuphathelele kwisini bubandakanya iindidi ezinabileyo zokunyhashwa kwamalungelo abantu, ukuquka ukuxhatshazwa ngokwesondo, ubudlwengu, ubundlobongela basemakhaya, ukuhlaselwa nokuxhatshazwa ngokwesondo, urhwebo olungavumelekanga lwamakhosikazi namantombazana kunye nezithethe zesintu eziyingozi ezahlukahlukeneyo, ukuquka nokutshata ngokunyanzeliswa kusemsinya.

IZIQHELO ZEZENKCUBEKO EZIYINGOZI

Ezi zizithethe zenkolo nezenkcubeko eziyingozi ngokwasemzimbeni okanye ngokweemvakalelo kubantu ababandakanyekayo.

UKUQUKA/UKUQUKWA

Sisenzo sokuquka okanye sokuqukwa kwiqela okanye umbutho.

UBUNKOKELI Sisenzo sokukhokela iqela labantu, iqumrhu okanye icawe, okanye isakhono sokwenza oku.

UMENZI WOBUBI Umntu owenza ngokungqalileyo okanye oxhasa ubundlobongela okanye okunye ukuxhatshazwa okwenziwa komnye ngaphandle kwentando yakhe.

UBUDLWENGU Ukunyanzela umntu ngesondo ngaphandle kweminqweno yakhe.

UKUXELA sisenzo sokuya emapoliseni nokunikeza inkcazelo nobungqina bokuba kwenzeke ubundlobongela obuphathelele kwezesondo.

INDAWO EKHUSELEKILEYO

Indawo apho nabani na anokuphumla kwaye akwazi ukunikeza izimvo ngokupheleleyo, ngaphandle kokoyika ukwenziwa ukuba azive engonwabanga, engamkelekanga kwaye engakhuselekanga.

UKUZIBEKA IBALA Ukuziva ngathi awunaxabiso kwaye uziintloni.

UKUSETYENZISWA NGOKUPHATHELELE KWISONDO

nakuphi na ukuxhatshazwa okuthe ngqo okanye okuzanyiweyo okukwicala lokuba sesichengeni, amandla angalinganiyo okanye ukuthembeka ngeenjongo zesondo. Oku kuquka ukuzuza ngokwemali, ngokwentlalo okanye ngokopolitiko ngokusetyenziswa komnye ngesondo.

INGCINGA ESOLOKO ISETYENZISWA

Iingcinga ezimalunga nento okanye umntu ezizinzileyo ngenxa yokusetyenziswa ngokunabileyo, kodwa ezingasebenzi kuzo zonke iimeko.

Page 90: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

84

NJALO

UKUBEKWA IBALA Imvakalelo yokungamkelwa ngabantu, okubangela ukukhethelwa ecaleni, ukwaliwa neentloni.

UKUTHOBELA Isenzo sokwamkela okanye ukuvumela igunya eliphezulu okanye ngokwentando yegunya lomnye umntu.

IXHOBA Umntu obe lixhoba/owehlelwe lo(bu)bundlobongela obuphathelele kwezesondo. Igama ‘ixhoba’ lingasetyenziswa ngokubolekisanayo negama ‘isisulu’. Kuye wonke lo vimba wolwazi, sisebenzisa ‘ixhoba’.

UKWENZAKALA NGOKUPHATHELELE KWINGQONDO

Amava okwenzakala ngokuqhelekileyo ahamba nengozi ebalaseleyo ebomini bomntu okanye impilo kunye/okanye ingozi ebalaseleyo kubomi bomntwana womntu, iqabane, isihlobo okanye umhlobo osondeleyo. Xa abantu besehlelwa luphazamiseko kwizidingo zabo ezingundoqo eziphathelele engqondweni (ukhuseleko, intembeko, inkululeko, igunya, uthando nokuzithemba), behlelwa kukwenzakala ngokuphathelele kwingqondo.

OKUNYE EMAKUFUNDWE NEMATHIRIYELI KAVIMBA WOLWAZI EBALULEKILEYO

Olunye ulwazi nezibonelelo lungafunyanwa kwezi webhusayithi zilandelayo:

Restored www.restoredrelationships.org

Ending domestic abuse: a pack for churches:

http://www.restoredrelationships.org/resources/info/51/

‘We Will Speak Out’ coalition www.wewillspeakout.org

Resources for churches and factsheets: http://www.wewillspeakout.org/resources/

Christians for Biblical Equality http://www.cbeinternational.org/

Ujamaa Centre http://ujamaa.ukzn.ac.za/homepage.aspx

Gender and Development Network http://www.gadnetwork.org.uk/

Bridge http://www.bridge.ids.ac.uk/

Tearfund www.tearfund.org

International learning zone: http://tilz.tearfund.org/sexualviolence

Page 91: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

85

AMANQAKWANA

Page 92: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

86

AMANQAKWANA

Page 93: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

87

AMANQAKWANA

Page 94: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi

88

AMANQAKWANA

Page 95: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi
Page 96: INKCAZELO EQINISEKISIWEYO - We Will Speak Out2 Intshayelelo ngezesini Isini ligama elisetyenziswa xa kuthethwa ngamadoda namakhosikazi nomahluko ophathelele kwezebhayoloji phakathi