İnsan denen meçhul

7/23/2019 nsan denen mehul

1/112

Kitabn Adnsan Denen MehulKitabn Yazar Alexis CarrelEditr zcan nlTrkesi mer Durmaz

Onsz'denKitabn yazar filozof deil sadece bir bilim adamdr. Hayatnn byk birksmn laboratuvarlarda canl varlklar incelemekle, bir ksmn da genialemde insanlar incele' yerek ve onlar anlamaya alarak geirmitir.Bu kitabn, devrimiz insan hakkndaki ilm verilerin toplamn herkesin

bilgisine sunmaktan baka bir gayesi yok' tur. Bugn pek ok insan moderntoplumun dogmalarna esir olmaktan kurtulmaya almaktadr. Aynzamanda yal' nz siyasal ve sosyal deiiklikler deil, endstriyel medeniyetinyklmas, insann ilerlemesi iin baka bir kavramn kmas zorunluluunudnen cr'etliler iin bu kitap, grevi ocuklar eitmek, insanlaryetitirip ynetmek olan herkese, retmenlere, hekimlere, din adamlarna,

ordu subaylarna, profesrlere, avukatlara, mhendislerle birliktevcudumuzun, uurumuzun, evrenimizin esrarn dnen-lere de hitapediyor.Gzlem ve tecrbenin kendi hakkmzda meydana kardklarnn bir ksaizahnn sadelii iinde, kitap, kendini btn insanlara takdim ediyor.AleXSis CARRELiindekilerBlm 1Kendimizi Tantma GerekliliiKendimizi TantmalyzGenel olarak canl varlklar zel olarak da insann kendisini inceleyen ilim

pek ilerlemi deildir. Biyoloji, henz tasvir ve tarif aamasndadr. nsanson derece kompleks ve paralanmaz bir btndr. nsan hakknda basit biranlaya sahip olmak mmkn deildir.nsan denen bu btnn ve paralarnn dlemle ilikilerini tespitedebilecek bir metot yoktur. Onun iyi bir incelemeden gemesi deiiktekniklerle yaplmaldr. Bu incelemelerde birbirinden ayr ilimlerdenfaydalanlr. Doaldr ki, bu i-limlerden her biri kendi objesinden ayr birkavrama ular.Bu ilimlerin her biri ancak kendi tekniinin imkan verdii soyutlamay yaparve btn bu karmlarnn toplam, somut olgudan daha az zengindir.

Sonunda bir tortu kalr ki bu, asla ihmal edilmeyecek kadar nemlidir. Ziraanatomi, kimya, fizyoloji, psikoloji, pedagoji, tarih, sosyoloji, ekonomi,politika ve btn bunlarn dallar, konularn bitirmiyor,tketmiyorlar.Demek oluyor ki uzmanlarn tand insan, somut ve gerekinsan deildir. O sadece bir emadr ve bu ema da her ilim tekniininoluturduu ayr ayr emalardan meydana getirilmitir. Bu ema aynzamanda anatomistlerin paraladklar bir kadavra, psikologlarn ve manevhayata hakim olanlarn inceledikleri bir uur ve i gzlemin herbirimizesrlarn aklad bir ahsiyettir.O, dokular, vcudun svlarn meydana getiren kimyasal cevherlertoplamdr. Fizyolojistlerin birleim kanunlarn inceledii besleyici svlarla

dokularn harikulade bir toplamdr. O, uur ve organlarn da bir toplamdrki, zaman iinde uzanp gider ve salklarla eitimciler onu iyi bir gelimeye


2/112

sevketmek iin alrlar. O bir homo economicus'tur ki esiri olduumakinelerin almasn salamak iin durmadan tketmek zorundadr. Oayn zamanda bir air, bir kahraman ve bir velidir. O, yalnz bilginlerin zeltekniklerle tahlil ettii son derece ve harikulade kompleks bir varlk deil,ayn zamanda insanlk eilimlerinin, faraziyelerinin, arzularnn bir

toplamdr. Ona dair grlerimiz metafizikle beslenmi, metafizie bulanmdurumdadr. Bu bilgiler ylesine belirsiz verilerden olumutur ki, bunlarnarasnda en ok houmuza gideni seme eilimimiz olduka yksektir. Buyzden de insan hakkndaki dncelerimiz inan ve duygularmza gredeiir. Bir maneviyat ile bir maddiyat, sodyum klorr kristali iin ayntarifi kabul ederler. Fakat insann tarifinde anlaamazlar.Bir mekanist fizyolojist ile bir vitalist (yaam olayn fiziksel ve kimyasaletkenlerin dnda hayat bir gce balayan kuramclar) fizyolojistinorganizma hakkndaki grleri bir deildir. Jacgues'in canl varl ile HansDriesch'in canl varl arasnda ok byk fark ve deiiklik vardr.phesiz insanlk kendini tanmak iin byk bir gayret gstermitir.

Bilginlerin, filozoflarn, airlerin ve mistiklerin gzlemlerinden oluan birhazine sahibi olmamza ramen, insan hakkndaki grlerimiz baz grnve paralardan ibarettir; bu paralar da bizim metodlarmzla meydanagetirilmitir. Her birimiz bir hayaletler alayndan baka bir ey deiliz.Bilinmez gerek de bu hayaletler arasnda yryor.Gerekten cehaletimiz pek byk. nsanlar inceleyenlerin kendi kendilerinesorduklar sorularn byk bir ksm cevapsz kalyor. dnyamzdakimuazzam blgeler henz bilinmiyor. Kimyasal cevherlerin moleklleri,dokularn geicive kompleks organlarn birletirmek ih nasl uyuuyor,nasl bir dzen kuruyorlar?Yerletirilen bir yumurtann iinde bulunan genler, bu yumurtann iindenkan ferdin karakterlerini nasl belirliyor? Dokular, dokulardan veorganlardan oluan bir topluluk halinde nasl ekilleniyor? Denilebilir ki

bunlar tpk karncalar ve arlar gibi, toplumun iinde ne rol alacaklarnnceden bilmektedirler. Fakat hem kompleks hem de basit bir organizmannoluumuna imkan veren mekanizmay bilemiyoruz.nsann varlk sresinin, psikolojik ve fizyolojik zamann mahiyeti nedir?Dokulardan, organlardan, svlardan ve uurdan olutuumuzu biliyoruz.Fakat beyin dokular ile uur dokular arasndaki ilikileri hl bilemiyoruz.Hatta bunlarn fizyolojisini bile bilmiyoruz. Organizmay irade ile ne dereceyekadar deitirmek mmkndr? Organlarn hali, ruh zerine nasl etki

ediyor? Her bireyin ana ve babasndan ald organik ve zihinsel karakterler;hayat tarz ile, besinlerin kimyasal bileimleriyle, iklimle, fizyolojik ve manevdisiplinlerle deiebilir mi?iskeletin, kaslarn ve organlarn gelimesiyle zihinsel ve ruhsal faaliyetlerarasndaki ilikileri bilmekten uzaz.Sinir sistemindeki dengeyi, hastalklara ve yorgunlua kar dayankllsalayan eyin ne olduunu bilmiyoruz.Maneviyat duyusunu, muhakemeyi ve cesareti nasl arttracamz dabilemiyoruz. Entelektel, moral, estetik ve mistik faaliyetlerin nisb neminedir? Estetik ve din duygularn manas nasldr? Telepatik alglamadansorumlu enerjinin ekli nasldr? Muhakkak ki, herkesin mutluluk ve

mutsuzluunu belirleyen zihinsel ve fizyolojik baz faktrler vardr. Fakat bufaktrler bilinmiyor. Mutluluk verecek kabiliyeti sun' olarak meydana


3/112

getirmeye g yetiremiyoruz. Meden bir insann azam gelimesine en uygunevrenin hangisi olduunu henz bilmiyoruz. Fizyolojik ve ruhsaloluumumuzda mcadeleyi, gayreti ve strab yok etmemiz mmknmdr?Bugnn medeniyetinde fertlerin dejenere olmasn nasl nlemeliyiz? Bizi en

ok ilgilendiren konularda bunlara benzer daha birok sorular sorulabilir.Fakat bu sorular da cevapsz kalacaktr.Bilgisizliimizin KaynaBilgisizliimiz hem atalarmzn yaam tarzndan, hem tabiatmzn kompleksoluundan, hem de alglama yapmzdan i-leri gelmektedir. Her eyden nceyaamak gerekliydi ve bu zaruret de d dnyann fethini gerektiriyordu.Beslenmek, souktan korunmak, yaban hayvanlarla ve dier insanlarlamcadele etmek mecburiyeti vard. Asrlar boyunca atalarmzn kendileriniincelemek iin ne zamanlar oldu, ne de buna ihtiya duydular. Zekalarnsilah ve alet yapmak, atei kefetmek, kz ve atlar evcilletirmek, tekerlei,tarm ziraatini icad etmek v.s. iin kullandlar. Vcutlarnn ve ruhlarnn

yaps ile ilgilenmeden nce uzun zaman gnei, ay, yldzlar, med vecezirleri, birbirini takip eden mevsimleri seyrettiler.Fizyolojinin hi bilinmedii bir ada, astronomi bir hayli ilerlemi

bulunuyordu. Galileo dnyamz gnein mtevaz uydularndan biri halinegetirmiti. Halbuki ayn alarda insanlar beynin yaps ve almas,karacierin veya tiroid bezinin oluumuna dair, en ufak bir bilgiye sahipdeillerdir. Doal hayat artlar iinde organizma hibir ilgiye ihtiyaduymadan alt iin, ilim de insan meraknn ittii yne, yani ddnyaya doru geliti.Zaman zaman, dnyaya gelip giden milyarlarca insan arasnda, nadir veharikulade glere sahip, mehul eyleri sezebilen, yeni lemler meydanagetirecek hayal gleri olan, fenomenler arasnda gizli ilikileri kefetmezelliibulunan baz insanlar da dodu. Bu insanlar madde dnyasnincelediler, a-ratrmalar yaptlar.Madde dnyasnn yaps basitti. Bu yzden bilgilerin saldrs karsndateslim oldu, baz kanunlarn aa vurdu. Bu kanunlarn bilinmesi de bizemaddeyi kendi yararmza iletme gcn verdi. lm bulularn uygulamasonlar gelitirenler i-in kazanl, halk iinde yaaylarnkolaylatrdndan ve konforu arttrdndan, zevkli idi. Tabi herkes dahaok almay zahmetsiz hale getiren, ulam kolaylatran, hayatngln azaltan bulularla ilgilendi.

Beden ve uurumuzun oluumuna dair son derece g problemlere ktutan bulularla daha az ilgilendiler. nsann dikkat ve iradesini srekliynelttii madde dnyas organik ve manev dnyann varln hemenhemen tamamen unutturdu. Kozmik} evrenin bilinmesi ok gerekliydi, fakatkendi yapmza dair bilgiler ilk anda ok daha az faydal grnyordu.Bununla beraber hastalk, strap, lm, grnen evrene hkmeden gizlikuvvete kar az ok belirsiz hevesler, insanlarn dikkatini zayf bir ldekendi ruh ve bedenlerinin i lemine ekmeye balad. Hekimlik nce,ampirik reetelerle hastalarn arlarn dindirmek gibi pratik meselelerleurat. Hastalklar nlemek veya tedavi etmek iin en gvenli yntemin,hasta ve salam vcudu tanmak olduunu, yani anatomi, biyokimya,

fizyoloji ve pataloji ilimlerini kurmak gerektiini, arteak pek yakn bir devirdeanlayabildi. Bununla beraber, var oluumuzun srlar, manev strap,


4/112

metapsiik olaylar, atalarmz iin fizik arlardan ve hastalklardan dahanemli grld.Byk adamlar hekimlikten ziyade felsefe ve manev hayat zerine olanaratrmalar cezbetti. Mistik kanunlar fizyolojik kanunlardan daha ncerenildi. Fakat btn bu kanunlar ancak insanln dikkatini d lemin

fethinden ayracak vakit bulabildii zaman ortaya kabildiler.nsan bilgisinin, fizik, astronomi, kimya ilimleri ve teknolojinin muhteemykselii karsnda yava ilerlemesi, zaman azlndan, konunun kompleksoluundan, zekamzn eklinden ileri gelmektedir. Byle glkler, kolaycahafifletilmesini mit edemeyeceimiz kadar esasldrlar. Ancak bykabalar sonunda bunlarn stesinden gelebiliriz. Kendimize dair bilgimiz,hibir zaman fiziin zarif sadeliine ve gzelliine ulaamayacaktr.Bilgimizin gelimesini geciktiren faktrler devamldr. nsan bilgisi dierbtn bilgilere gre daha ok glk gsterir.Deien evre ve BizBinlerce yldan beri atalarmzn ruh ve vcutlarn ekillendiren evrenin

yerini baka bir evre ald. Bu sessiz ihtilali heyecan duymadan karladk.Oysa bu ihtilal insanlk tarihinin en nemli olaylarndan biridir, nk canlvarlklarn evrelerinde meydana gelen her deiim, onlarn zerindekanlmaz ve derin bir etki yapar. Demek oluyor ki, atalarmzn yaamatarzna ilmin empoze ettii deiiklikleri btn genilii ve derinlii ile

bilmemiz, anlamamz ve idrak etmemiz gerek.Endstrinin douundan beri nfusun byk bir ksm darack yerleresnmlardr. iler byk ehirlerin kenar mahallelerinde veya onlar iinkurulmu kylerde kalabalk halde yayorlar. Fabrikalarda, belli saatlerde,kolay, monoton bir i gryor ve iyi para kazanyorlar. ehirlerde broiileri, maazalarda, bankalarda, resm dairelerde alanlar, hekimler,avukatlar, retmenler, dolayl veya dorudan ticaret ve endstri ile geinenkalabalk oturuyor.Fabrikalar ve brolar geni, aydnlk ve temizdir. Is seviyesi hep ayndr.nk klimalar sy kn ykseltir yazn azaltrlar. Byk ehirlerdeyksek evler sokaklar glgeli siperler haline sokmutur. Fakatapartmanlarn iinde gne nn yerini de ultraviole nlar bakmndanzengin sun'i bir k almtr. Bro ve atlyeler benzin buhar ile kirlenmicadde havas yerine at hizasndan ekilen havay almaktadrlar. Yenisitenin sakinleri btn hava deiikliklerine kar korunmulardr. Artk,eskiden olduu gibi atlyelerinin, dkkan veya brolarnn yaknnda

oturmuyorlar. Zengin olanlar byk caddelerdeki dev binalarda yayor.Bu lemin krallar byk kulelere deil, imenler, iekler ve aalarla evriligzel evlere sahiptirler. Burada, sanki bir dan tepesinde imiler gibi,grltden, tozdan ve hareketten u-zak yaamaktadrlar. Onlar buradakalelerinin surlar ve hendekleri ardnda yaayan eski derebeylerden dahaok soyut durumdadrlar. Bu banliylerin yeil imler ve aalar arasndauzanan geni yollar, ssl, konforlu ve gzel evleri vardr. ilerin ve enmtevaz memurlarn evleri eski zamandaki zenginlerin evlerinden dahadzenli ve dayal delidir. Evlerde sy ayarlayan ve otomatik ekildealan klimalar, buzdolaplar, elektrikli frnlar, mutfak eyalar, amarmakineleri, geni banyolar, otomobil garajlar yalnz ehirlerde deil,

kylerde bile her eve, nceleri ancak birka zengine nasip olan bir karakterveriyor.


5/112

> Farkl Yaam TarzlarMeskenle, yani barnma yeriyle birlikte yaama tarz da deimitir. Budeime zellikle ulam aralarnda hzn artmasndan ileri geliyor. Moderntren ve vapurlarn, uaklarn, otomobillerin, telgraf ve telefonlarn, insanlarve lkeler arasndaki mnasebetleri deitirdii besbelli. Herkes eskisinden

daha fazla i yapyor. Daha ok olaya karyor. ok sayda insanla iletiimkuruyor. Hayatnn bo geen zamanlar hari.Kk grup hayatnn yerini imdi kalabalklar alm durumda, inziva birceza, ya da nadir bir lks gibi alglanyor. Sinema, spor msabakalar,kulpler, her eit mitingler, byk fabrikalardaki, byk maazalardaki ve

byk otellerdeki kalabalklar fertlere ortak yaam alkanln vermitir.Telefon, radyo ve gramafon plaklar ile, kalabaln kaba, di zevkleri vepsikolojisi, en uzakta, en kuytuda olan evlere bile srekli olarakdolmaktadr. Herkes her dakika dorudan veya dolayl olarak bakainsanlarla iletiim halindedir. Kynde, ehrinde veya dnyann brucundaki nemli nemsiz olaylardan haberdar olmaktadr.

Makineler her tarafta zahmet ve yorgunluu azaltmtr. ehirlerde olduugibi kylerde; fabrika ve atlyelerde olduu gibi evlerde, yollarda,krlarda veiftliklerde ii kolaylatrmtr. Merdivenlerin yerini asansrler ald,yrmeye ihtiya kalmad. Gidilecek yer ok yakn olsa bile otomobil, otobsveya tramvaylarla gidiliyor.Engebeli arazide yrmek ve komak, dalara trmanmak, el aletleriyletopra ilemek, ormanla savamak, yamura, gnee, rzgara, soua,scaa gs germek gibi doal egzersizlerin yerini imdi tehlikesiz,muntazam egzersizler ald ve makineler zahmeti ortadan kaldrd. Her yerdetenis kortlar, golf sahalar, kayak yerleri, scak sulu havuzlar, bozukhavalarda atletlerin antrenman ve msabaka yaptklar kapal stadlar var.Herkes bylece devaml alarak ve yorgunluu yok ederek kaslarngelitirebilmektedir.Sr ve koyun eti artk esas yiyecek olmaktan kmtr. St, kaymak,tereya, kepeinin alnmasyla daha beyaz hale getirilen unlar, tropikal velml lkelerin meyveleri, sebzeler, salatalar, ekerleme, krema eklinde bolmiktarda tatl, modern besinlerin balcalarn oluturuyor. ocuk gdalarok deiti ve bollat. Yetikinlerin gdas da yle. Bro ve fabrikalarda idzeni, yemek saatlerini de dzene sokmutur.Eitim-retimin byk lde yaylmasna imkan veren de bu zenginliktir.Her tarafta okullar, niversiteler alm, bunlar derhal renci kitleleri

tarafndan istila edilmitir. Genlik, modern dnyada ilmin roln anlambulunuyor.Modern insanlarn yaama tarz saln, tbbn ve Pastr tarafndan yaplan

bulularn sonucu olan prensiplerin izlerini almtr. Pastr doktrinlerininyaylmas, btn insanlk iin son derece nemli bir hadise oldu. Budoktrinler sayesinde zaman zaman meden lkeleri kasp kavuran bulachastalklar yok edildi. Temizliin art olduu ispat edildi.Bizim iine daldmz fikr ve manev ortam da ilimleekillenmitir.Bugnk insanlarn zihniyetini yaatan dnya, a-talarmzn dnyasdeildir.Bugnn insanlar her gn gazete okuyacak, politikaclarn radyoda

yaynlanan nutuklarn, arlatanlar ve havarileri dinleyecek kadar eitimgrmlerdir. Bunlar, teknikleri her gn biraz daha gelien sosyal, politik ve


6/112

ticar propaganda ile doymutur. Ayn zamanda basitletirilmi ilm ve felsefkitaplar, makaleleri okumaktadrlar. Fiziin ve astrofiziin harikulade

bulular sayesinde evrenimiz alacak kadar bymtr.Bizim evrenimiz tamamen mekanik olmutur. Varln fizik ve astronominintekniklerine borlu olduuna gre baka trl de olamaz. Bugn canl

varlklar kuatan her ey gibi o da cansz madde ilimlerinin harikuladegeliiminin bir ifadesidir.evremizdeki DeimelerHer canl varlk, evresine sk skya tbi olur ve uygun bir gelimeyle buevrenin alkantlarna, deiikliklerine uyum salar. Demek ki, insanlarnyaay tarz, mesken, beslenme, e-itim, fikr ve manev alkanlklarlanasltesir altnda kaldn, amz medeniyetinin bunlar nasl empoze ettiinikendi kendimize sormalyz. Bu ok cidd soruya cevap verebilmek iin,

bugn bilimsel bulularn ilk uygulanlarndan faydalanan toplumlarnimdi balarna gelenleri dikkatle incelemek gerekir.insanlarn amz medeniyetini sevinle karladklar besbelli. Krlardan

kylerden kalkp sratle ehirlere, fabrikalara geldiler. Yeni an dnceve hayat tarzn ksa zamanda kabullendiler. Eski alkanlklarntereddtsz terkettiler, nk o alkanlklar daha fazla aba harcamalarngerektiriyordu.Bir fabrikada veya broda almak, tarlada almaktan daha az yorucudur.iftliklerde bile hayat meakkati makineler sayesinde ok azalmtr. Modernevler bize tatl ve deimeyen bir hayat salyor. Konforu, ile iindeoturanlara huzur ve memnuniyet hissi veriyor. Bu evlerin dzen ve biimi deeski ev hayatnn gerektirdii zahmeti ok azaltm bulunuyor.Salk durumlarmzn dzeldii muhakkaktr. lm oran dmeklekalmad, her fert daha gzel, daha iri, daha kuvvetli oldu. Bugn ocuklarn

boyu, anne ve babalarnn boylarndan daha uzun. Beslenme tarz ve bedenhareketleri vcut yapsn bytm, adale gcn arttrmtr.Akl Hastalklarnda Artocukluk ve genlik yalarnda lm oranndaki byk a-zalmann bazmahzurlar olup olmadn kendi kendimize sormamz gerekir. Gerektenzayflar da kuvvetliler gibi korunuyor. Doal seleksiyonun artk rol yok.limler tarafndan bylece korunan bir rkn geleceinin ne olacan kimse

bilmiyor. Fakat bundan ok daha cidd ve zm isteyen bir mesele ile karkarya bulunuyoruz.ocuk ishali, verem, difteri, tifo gibi hastalklar ortadan kalkarken ve lm

de azalrken, akl hastalklarnn says artyor. Baz memleketlerde,tmarhanelerde gz altnda bulundurulan delilerin says, hastanelerdekibtn teki hastalarn saysn ayor. Deliliin yansra sinir dengesizlii deoalyor. Bu, bireylerin mutsuzluunda, aile ocaklarnn yklmasnda enetkili unsurlardan biridir. Belki bu ruh bozukluu medeniyet iin, tbbnzellikle megul olduu mikroplu hastalklardan daha tehlikelidir.ocuklarn ve genlerin eitimi iin byk harcamalar yaplmasna ramen,sekin entelekteller pek artm grnmyor. Orta tabakaphesiz dahaok okumaktadr, daha eitimli ve intizamldr. Okuma zevki de daha oktur.Bugn eskiye nazaran ok daha fazla dergi ve kitap satn alnyor. Bilim,edebiyat ve sanatla ilgilenen insanlarn says artmtr. Fakat halk, genelde

sanat ve ilmin sahteleri, edebiyatn en baya rnekleri ekiyor.rencilerin ve ocuklarn tbi tutulduu mkemmel hijyen artlar,


7/112

okullarda gsterilen ilgi, bunlarn fikr ve ahlak seviyelerini ykseltmeyibaarma benzemiyor. Hatta bunlarn fiziksel gelimeleriyle zihinselgelimeleri arasnda ou zaman bir uyumazlk olup olmad dadnlebilir. Ksacas belirli bir rkta vcut bymesinin bugnzannettiimiz gibi bir ilerleme eseri mi, yoksa bir yozlama m olduunu

bilemiyoruz. Geri ocuklar, zorlamannkalkt, yalnz holandklar eyiyaptklar, zihin yormayan ve pr dikkat olmalar istenmeyen o-kullardadaha mutludurlar. Fakat byle bir eitimden elde edilen sonular nelerdir?amz medeniyetinde fert, olduka byk ve hayatn pratik tarafnaynelmi bir faaliyetle, bilgisizlikle, bir eit kurnazlkla ve iinde bulunduuevrenin derin bir ekilde etkilenmesinden doan zihinsel bir zaaf ilekarakterini buluyor. Ahlak temeller olmaynca zeka da kyorgrnmektedir. Vaktiyle Fransa'ya ait olan bu zellik belki de bu yzden

belirgin bir ekilde azalmtr. Birleik Amerika'da da okullarn veniversitelerin oalmasna ramen fikr seviye dk kalmaktadr.amz medeniyeti ayn zamanda zeki, cesur, hayal gc olan bir sekin

aydnlar zmresi yetitirmekten acizdir. Hemen hemen btnmemleketlerde, siyas, ekonomik ve sosyal ilerin idar sorumluluunutayanlarn, entelektel ve ahlak apnda bir d var.Mal, sna ve ticar organizasyonlar, muazzam bir ekilde bymtr.Bunlar yalnz kurulduklar lkelerin artlarndan deil, ayn zamandakomu lkelerin ve btn dnyann artlarndan etkilenirler. Her millettesosyal gelimeler byk bir sratle meydana geliyor. Hemen hemen hertarafta siyas rejimin deeri yeniden ele alnmaktadr. Byk demokrasilerdevam etmelerini ilgilendiren ve derhal zm yolu bulunmas gerekenkorkunmeselelerle kar karya bulunuyorlar.nsanlk, amz medeniyetine byk mitlerle balanm olmasna ramenbu medeniyetin, tutulan tehlikeli yolda kendini idare edebilecek kadar cesurve zeki insanlar yetitirmekten ciz olduunu da farkediyoruz. insanlar,kendi kurduklar messeselerle ayn hzda ve ayn zamandageliememilerdir. Medeniyetimizi tehlikeye drenler, zellikle bakanlarncehaleti, fikrve ahlak bakmdan zayf olulardr.evre Deiiklikleri ve Meydana Getirdii Zararlaramz medeniyeti kt durumdadr, nk bize uygun deildir. Bumedeniyet bizim gerek tabiatmz bilinmeden kurulmutur. lm

bululardan, insan itihasndan, hayalinden, teorilerinden ve arzularndan

domutur.lim, birka dhi insann tesadfen doularna, onlarn zeka eklinde,meraklarnn tuttuu yola gre gelimitir. Asla insanlarn durumunudzeltme arzusundan ilham almamtr. Bulular bilginlerin duyularna vemesleklerinin az ok tesadfi artlarna gre meydana gelmitir. EerGalileo, Newton yahut Lavoisier zekalarnn gcn beden ve uurunaratrmas iin kullansalard, belki dnyamz bugnknden farkl olurdu.lim adamlar nereye gittiklerinibilmezler. Onlar tesadfler, incemuhakemeler ve bir eit ak gr ve saduyu ynlendirir. Bu bilginlerinher biri apayr bir lemdir ve kendi kanunlarnn idaresindedir. Zamanzaman bakalar iin pek belirsiz, karanlk grnen eyler onlar iin

aydnlanr. Genel olarak bulular, sonularnn ne olaca bilinmedenyaplmlardr. Fakat medeniyetimize ekil veren de bu sonulardr.


8/112

lm bulularn zenginlikleri arasnda bir tercih yaptk. Ve bu tercih aslainsanln yksek menfaati dnlerek yaplm deildir, sadece bizimdoal eilimlerimizi takip etmitir. Yeni icadlara baar salayan, en bykkolaylk ve asgari gayret, bize hzn, deiikliin ve konforun verdii zevk,kendimizden kurtulmak ihtiyac gibi prensiplerdir.

Fakat, hzl ulam aralarnn, telgraf ve telefonun, yaz yazan, hesap edenve evlerde eskiden pek ar yaplan btn ileri yapan makinelerin, moderni tekniklerinin muazzam bir tempoda hzlanmasna insanlarn nasltahamml edeceklerini kimse dnmemitir. Uan, sinemann,otomobilin ve televizyonun btn dnya tarafndan alnp benimsenmesi,tpk alarn karanlklar iinde alkol kullanlmasnn yaygnl gibi, doal

bir eilimden domutur. Evlerin buharla stlmas, elektrikle kimyasalilemlere tbi tutulmas, sadece zevkli ve elverili olduklar iin kabul edilenyeniliklerdir. Fakat onlarn insanlar zerine muhtemel etkilerinin ne olacadnlmemitir.Endstriel almann kurumsallamasnda fabrikalarn, iilerin psikolojik

ve zihn durumlarna tesiri tamamen ihmal e-dilmitir. Modern endstri, birkiinin veya birka kiilik grubun mmkn olduu kadar ok parakazanmas iin, asgar masrafla azam menfaat salamak esas zerinekurulmutur.Byk ehirlerin kurulmas bizler dnlerek olmu deildir. Modern

binalarn ekli ve byklkleri, arsann metre karesinden azam gelir eldeetmek, kiraclara holanacaklar bro ve lojmanlar sunmak fikrindenhareket edilerek verilmitir. Bylece, dar bir alana ok sayda insan toplayandev binalar yaplmtr. Bu insanlar da oralarda oturmaktan zevk alyorlar,nk konfor ve lksten faydalanyorlar, fakat asl lzumlu olandanmahrum kaldklarn farketmiyorlar.Modern ehir bu dev yaplardan, karanlk, tozlu, dumanl, benzin kokulu,kamyon ve tramvaylarn kulak delici grlts ile dolu, byk birkalabaln dolup tat yollardan mteekkildir. Modern ehir, sakinlerininiyilii iin kurulmamtr.Gazetelerin Hayatmza EtkisiHayatmz byk lde gazetelerin etkisi altndadr. Reklamlar sadecereticinin menfaati iin yaplr, asla tketicinin menfaati iin deil. Meselahalk, beyaz ekmein kara ekmekten daha iyi olduuna inandrlr. Oysa uniyice sk elekten elenmi, bylece en faydal unsurlarndan ayrlmtr. Fakat

bylesi daha iyi korunuyor ve ekmek yapm dadaha kolay oluyor. Ayrca

deirmenci ve frnclar daha ok para kazanyorlar. Tketici de onu, dahadk kaliteli olduunun farkna varmadan, bunu hi dnmeden yiyor.Ekmein balca gda olduu btn memleketlerde halk, dejenere oluyor.Ticar ilanlar iin byk paralar harcanmaktadr.. Bundan dolay dafaydasz, hatta ou zaman zararl olan pek ok yiyecek ve il medeninsanlar iin bir zaruret halini almtr.Daha yapl, ok kilolu veya imanocuklar zayflardan stn mdr? Zekann, faaliyetin, cesaretinhastalklara kar direncin gelimesi, bireyde hacmin bymesine baldeildir. Okullarda, niversitelerde verilen ve zellikle hafza kltrndenibaret olan eitim, gerekten akl dengeye, sinir salamlna, muhakameye,manev cesarete, yorgunlua kar dayanma gcne sahip olmas gereken

amz insanlarna hitap ediyor mu?nsanlar, akl ve sinir hastalaryla, beyin zaaf ile de tehlikeli bir tehdit


9/112

karsnda olduklar halde, salk uzmanlar neden insanlar yalnz mikropluhastalklara maruz kalyormu gibi hareket ederler? Hekimler, eitimciler vesalk uzmanlar hibir menfaat ummadan insanlarn yararna almalarnaramen amalarna ulaamyorlar. nk realitenin ancak bir ksmn iinealan emalar hedefliyorlar. Arzularn, hayallerini veya doktrinlerini somut

insann kendisi sananlar iin de durum byledir. Bunlar insana ayrlan birmedeniyet kuruyorlar, oysa bu medeniyet ancak insann eksik ve acayip birimajna uygun dyor. Btn ayrntlaryla teorisyenlerin zihninde kurulanhkmet sistemleri, iskambil ktlarndan yaplm atolardan baka birey deildir.nsan ilikileri kanunlarnn henz mehul olduunu unutmamalyz.Sosyoloji, ekonomi ve politika ancak tahmin, varsayma dayanan ilimlerdir.Grlyor ki, ilim sayesinde bizi kuatmasn baardmz evre bize uygundeildir, nk tesadfen, insan tabiatn yeterli derecede bilmeden ve onlardikkate alnmadan kurulmutur.nsan Tanmak

Madde ilimlerinde muazzam ilerlemeler kaydedilirken canllara dair ilimlerpek ilkel kalyordu. Biyolojideki gecikme, atalarmzn yaam artlarna,hayat fenomenlerinin kompleks o-luuna ve matematikten holananidrkimizin tabiatna balanabilir. lm bulularn uygulamas, madd vezihn dnyamz deitirmitir. Bu deimelerin zerimizdeki tesirleri

byktr. Bunlarn kt tesirleri kendimizi gerei gibi dikkatealmaymzdan ileri gelmitir. Mekanie, fizie ve kimyaya eski hayatekillerimizi rastgele deitirme gc veren ey, bizim kendimizi

bilmeyiimiz, bu konudaki cehaletimizdir.nsan her eyin ls olmalyd.. Oysa insan da iinde ya-, sad lemde

bir yabancdr. Bu lemi kendisi iin. yaplandrmay bilememitir, nkkendi tabiatna dair olumlu bir bilgisi yoktu. Demek ki, cansz eylerilimlerinin canl varlklar ilimlerine gre muazzam ilerleme kaydetmi olmas,insanlk tarihinin en feci olaylarndan biridir.Zekamz ve bulularmzla kurulan evre, bizim ne boyumuza, ne de

biimimize uygundur. Bize yaramyor. Bu evrede mutsuzuz. Aslzayflamaktaolanlar, endstri medeniyetinin doruuna ulam olan gruplarveya milletlerdir. Barbarla dnleri ok hzl olanlar yine bunlardr. lminonlara getirdii rakip evre karsnda savunmasz kalyorlar.Gerekte bizim medeniyetimiz, bundan nceki medeniyetlerde olduu gibiyle artlar meydana getirdi ki, anlayamadmz sebeplerden dolay bu

artlar altnda hayat imkansz oluyor. Yeni site sakinlerinin endie vefelaketleri, onlarn siyas, ekonomik, sosyal messesselerinden ve bilhassakendi klerinden domaktadr. Bunlar, hayat ilimlerinin cansz madde ilimlerindengeride kalm olmasnn kurbanlardr.Bu hastala ancak, kendi hakkmzda ok derin bir bilgi i-l olabilir. Bu

bilgi sayesinde modern yaayn uurumuza ve vcudumuza hangimekanizmalarla zarar verdiini greceiz. Bu evreye nasl uyacamz,

bundan nasl korunacamz ve bir devrim kanlmaz hale geldii zamanonun yerine neyi koyacamz reneceiz. Bu bilgi bize ne olduumuzu,glerimizi ve bunlar nasl gnn meseleleri haline getireceimizigstererek, fizyolojik zaafmz, fikr ve ahlak hastalklarmz aklayacaktr.

Organik ve ruhsal faaliyetlerimizi iine hapseden iddetli kanunlar ancak bubilgi aklayabilir. Yasakla yasak olmayan ayrt etmemizi, evremizi ve


10/112

kendimizi keyfimize gre deitirmekte serbest olmadmz yalnz oretebilir. amz medeniyeti hayatn doal artlarn kaldrdndan beriinsan ilmi, btn ilimlerin en gereklisi olmutur.Blm 2insan ve ilim

nsann lminsan ilmindeki cehaletimizin zel mahiyeti var. Bu cehalet, ne lzumlu bilgitoplama glnden, ne bu bilginin doru olmayndan ve ne de azoluundandr. Aksine, insanln alar boyunca kendi hakknda biriktirdii

bilgilerin son derece bol ve kark olmasndan ileri geliyor. Ayn zamanda,vcut uurumuzu aratrma iini paylam olan ilimlerin hemen hemensaysz paralara ayrmasndan da ileri geliyor.Bu bilginin byk bir ksm kullanlmadan kalmtr. Aslnda kullanlmasda ok gtr. Onun ksrln; hekimliin, saln, pedagojinin, sosyal,

politik ve ekonomik hayatn esas olan klasik ema fakirlii ile aklarz.Bununla beraber, insanlarn kendilerini tanma abas gsteren, canl ve

zengin muazzam tarif ynlar, gzlemler, doktrinler ve hayaller realitesi var.Bilginlerin ve filozoflarn varsaymlar ve sistemleri yannda, gemi nesillerintecrbelerinde olumlu sonular, akllcave bazen ilmin teknikleri ile yaplm

bir yn gzlem mevcut. Mesele, bu dank eyler arasnda makul bir tercihyapmaktan ibaret kalyor.nsan varln ilgilendiren pek ok kavram arasnda bazlar, bizimzekamzn mantksal yapsn oluturur. Bunlar dnyada bizim tarafmzdangzlemlenebilir, hibir canlya uygulanamaz. Dier bazlar da tecrbenin safve basit ifadeleridir. Bu kavramlara Brigdmann "operasyonel" adn vermitir.Operasyonel bir kavram, onu elde etmek iin yaplmas gereken operasyon veoperasyonlar serisiyle akr. Aslnda her olumlu bilgi herhangi bir tekniinkullanlmasna baldr.Herhangi bir kavramn akl ve doruluu, onu elde etmemize yarayanoperasyonlarn doruluuna baldr. Eer insan madde ve bilintenolumu diye tarif edersek, anlamsz bir fikir ileri srm oluruz. nk

bedenin madde ile uur a-rasndaki ilikileri bugne kadar tecrbe sahasnaaktarlamad. Fakat insan, psikokimyasal, fizyolojik ve psikolojik faaliyetlergsteren blnmez bir btn sayarak operasyonel bir tanmn yapabiliriz.Fizikte olduu gibi, biyolojide de ilme temel olacak ve her zaman doruolarak kalacak kavramlar baz gzlem usullerine baldr.Mesela bugn beyin kabuunun hcreleri, onlarn piramid biimindeki

yaps, dallanp uzanlar, kaygan aksonlar hakkndaki mevcut anlay,Ramon Y. Cajal'in tekniklerinin sonucudur. Bu bir operasyonel kavramdr,ancak gelecekte teknolojinin ilerlemesiyle deiecektir. Fakat beyin hcrelerizihinsel oluumlarn merkezidir demek, deersiz bir iddiadr, nk beyinhcrelerinin iinde zihinsel bir oluumun varln grebilmek, bunugzlemlemek iin bir ara yoktur. Salam zemin -zerine inaat imkann

bize ancak operasyonel kavramlar (mefhumlar) verebilir. Kendi hakkmzdasahip olduumuz muazzam sayda bilgi arasndan, yalnz zihnimizde deil,ayn zamanda tabiatta da mevcut olana karlk gelen msbet verilerisemek zorundayz.Biliyoruz ki, operasyonel kavramlar arasmda insanla ilgili o-lan bazlar

insana, bazlar btn canllara, dier bazlar ise kimyaya, fizie vemekanie aittirler. Canl madde organizasyonunda ka eit tabaka varsa o


11/112

kadar ayr kavram sistemleri vardr. Aalarda, bulutlarda olduu gibi, insandokularnda, elektronik, atomik ve molekler yaplar seviyesinde, zamanmekandevam, enerji, kuvvet, ktle ve i durum kavramlarn kullanmakgerekir. Ayn zamanda ozmotik tansiyon, elektrik yk, ion, incelik, su vek geirmezlik, yayma kavramlarn da kullanmak lazmdr. Molekllerden

daha byk olan madd birikimler seviyesinde zerre, dalma, emme,koyulama kavramlar grlr.Molekller ve onlarn kombinezonu hcreleri kurduklar ve hcreler

birbirleriyle organlar ve organizmalar halinde birletikleri zaman, yukardakikavramlara kromozom, gen, irsiyet, intibak, fizyolojik zaman, refleks, igdv.s. kavramlarn da ilave etmek gerekir. Bunlar fizyolojik kavramlardr.Fizikokimyasal kavramlarla birlikte bulunurlar, fakat onlaradntrlemezler. Organizasyonun en st tabakasnda, molekllerden,hcrelerden ve dokulardan baka uzuvlar, birtakm svlar ve uurdanoluan bir kompoze vardr. Fizikokimyasal ve fizyolojik kavramlar yetersizhale gelirler. Bunlara, insan canlsna has olan baz psikolojik kavramlar da

ilave etmeliyiz. Mesela zeka, ahlak duygusu, estetik duyusu, sosyal duyugibi. Termodinamik kanunlarn ve uygulamalarn yerine mesela, asgari birgayretle azami bir haz veya randman, hrriyet ve eitlik a-rama

prensiplerini koymak zorundayz.Kavramlarn her sistemi, meru olarak ancak ait olduu ilmin sahasndakullanlabilir. Fizik, kimya, fizyoloji, psikoloji kavramlar vcut yapsnn stste olan tabakalarna uygulanabilir. Fakat bir tabakaya has olankavramlarn baka bir tabakaya has olan kavramlarla kartrlmamasarttr.Kendi hakkmzda sahip olduumuz verilerdeki karklk zellikle olumluolaylar arasnda ilm, felsef ve din sistem krntlarnn mevcut olmasndanileri geliyor. Herhangi bir sisteme zihnimizin taklmas, gzlemlediimizfenomenlerin grn ve anlamn deitiriyor. Her devirde insanlk kendini,doktrinler, inanlar ve hayallerle boyanm camlarn ardndan seyretmitir.te bu yanl veya sahte bilgiler yok edilmelidir.Olumlu gzlemler ve gerek olaylar yannda olumlu ve gerek olmayan biryn ey vardr ki, bunlarn da bir yana atlmamalar gerekir. phesiz,insan bilgisini salam bir temele ancak operasyo-nel kavramlarlaoturtabiliriz. Fakat gelecekteki yaplarn planlarn douracak olanvarsaymlar da bize yalnz yaratc hayal gc ilham edebilir. Demek ki,salam ilm tenkid asndan hi anlam olmayan sorular yine de kendi

kendimize sormaya devam etmeliyiz. Zaten zihnimize, imkansz vetannmaz aratrmay yasaklasak bile bunda baarl olamayz. Yanizihnimize yasak koyamayz.Merak, tabiatmzn bir gereidir, hibir kurala uymayan kr bir etki, bir iititir. Zihnimiz d dnyaya ait eyler etrafnda ve kendi iimizinderinliindeszlr, tpk kapand yerin en kk ayrntsn hnerli

bacaklaryla eeleyip aratran bir farecik gibi, muhakemesiz ve karkonulmaz bir ekilde bir k yeri arar. Bize evreni kefettiren ite buaratrc ruhtur. Bu merak bizi kar koyamayacamz bir tarzda peinetakar, mehul yollara gtrr. Ve; almaz dalar, rzgardan dalan dumangibi onun nnde kaybolup gider.

nsan ncelemeknsan tam olarak aratrmak arttr. Klasik emalardaki fakirlik,


12/112

bilgilerimizin geniliine ramen, olduka genel bir bakla kendimizikuatamamaktan ileri geliyor. Gerekten, mesele, insann belli bir ada ve

belli hayat artlar altnda arzet-tii grn kavramak deil, onu, normalgrnteki ve ayn zamanda mevcut olan btn etkinlikleriyle kavramaktr.Byle bir bilgi ancak, gerek bugnk dnyamzda gerek gemite organik ve

zihinsel kudretimizin yansmalarn dikkatle aratrmak suretiyle elde edilir.Ayn zamanda, bizim d evre ile fizik, kimyev ve psikolojik ilikilerimizi,yapmzn hem analitik hem sentetik incelemesi ile oluturulabilir.Ayrcalkl hibir saha yoktur. dnyamzn sonsuzluunda her eyin birmanas var. Onlarn arasndan, duygularmza, keyfimize, zekamzn ilm vefelsef ekline gre yalnz uygun deni almalyz. Birkonunun g veyakaranlk olmas, onu ihmal etmek iin yeterli sebep deildir. Btn metodlarkullanlmaldr. Matematik dilinde ifade edilebilen ilikiler, ifade e-dilemeyenilikilerden daha stn bir geree sahip deildirler.Realite, son derece deiik ekillerde grlr. uurun bir hli, bir kol kemii,

bir yara da gerek olan eylerdir. Bir fenomenin nemi tekniklerimizin onun

aratrlmasna kolayca uygulanabilmesinden ileri gelmez. Bir fenomene,gzlemi yapana ve onun metodlarna gre deil; konu, yani insan gz nndetutularak hkm verilir. ocuunu kaybeden bir annenin ektii ac,karanlk gecelere dalan mistik bir ruhun sknts, bir kanser tarafndankemirilen hastann ektii strap, llr eyler olmadklar hlde pek bellihakikatlerdir. Gaipten haber verme iinin tekrarlanamad ve llemedii

bahanesiyle, gaipten haber verme olaylarnn aratrlmasn ihmal etmeyehakkmz yoktur. Mesel, kronaksinin basit bir metodla llebilmesi, fakatgaipten haber verilenin llememesi byle bir hak . dourmaz. Buenvanterde mmkn olan btn usuller kullanlmal, llemeyen eyleriin de gzlem ile yetinilmelidir.

ok defa herhangi ksma, dier ksmlarn zararna olarak abartl bir nemverilir. nsann eitli grnlerini dikkate almaya mecburuz. Her bilgin,pek bilinen meslek bir defor-masyonla, insan tandn zanneder; oysaonun pek kk bir parasn bilmektedir. Ksm grnler btn ifadeediyormu gibi dnlr. Bu ksm grler de, zaman zaman ferde veyatopluma, fizyolojik itahlara veya zihn faaliyetlere, kas veya beyin gcne,gzellie ve yararl olmaya daha fazla nem veren modaya uyularak vetesadfi olarak alnmlardr. Bundan dolay insan bize pek ok ehresiylegrnr. Biz de bu ehrelerden birini keyfimize gre seer, tekileriunuturuz.

Bazen nemli olaylar tamamen yok ediliyor. Zihnimizin, amzn ilm veyafelsefi inanlarnn erevesine girmeyen eyleri bir tarafa atmak gibi doalbir eilimi vardr. Sonuta, bilginler de insandrlar. Dnemlerinin veevrelerinin pein hkmleriyle doludurlar. Eldeki teorilerle izah edilmeyeneylerin mevcut olmadna inanmakta gnlllk gsterirler.lk bakta ilm metod, btn etkinliklerimizin incelemesine uygulanamazgrnyor. Besbelli ki, biz gzlemciler insan ahsnn uzand btn

blgelere nfuz etmek kabiliyetinde deiliz. Bizim tekniklerimiz, boyutlarolmayan eyleri sezemiyor, sadece zaman ve meknda yer alabilen eylereulaabiliyor. vnmeyi, nefreti, ak, gzellii, dindar ruhun Allah'aykseliini bilgin ve sanatkrn ryasn lemiyor. Fakat, bu psikolojik

durumlarn madd sonularn ve fizyolojik grnn kolayca kaydediyor.Akl ve manev faaliyetlerin sk sk ortaya konmas, benzerlerimize kar belli


13/112

bir tutumla ifade ediliyor. Moral, estetik ve mistik fonksiyonlar, tarafmzdanite bu ekilde dolayl olarak kefedilir. Bu pek iyi tannmayan blgelerdegezinenlerin anlattklar da elimizdedir. Fakat bunlarn tecrbelerinin szleifadesi genellikle artcdr. Entelektel sahann dnda hibir ey apaktarif edilemez.

Bir eyin tarifinin imkansz oluu, onun mevcut olmadn gstermez. Gemisis iinde ilerlerken kayalar grnmez, ama mevcutturlar. Zaman zamantehdit edici ekilleri grnverir. Sonra sis tekrar zerlerini kaplar.Sanatkrlarn ve zellikle byk mistiklerin hayallerinde grnp kaybolanrealite de byledir. Tekniklerimizle sezemediimiz, tutamadmz bu eyler,vukuf sahiplerine yine de grnr, bir iz brakrlar, ilim, tarife gre nfuzedemedii manev lemi ite bu ekilde dolayl olarak tanr. Demek ki, insan

btn olarak ilm tekniklerin hkm altndadr.insan ve liminsan hakknda sahip olduumuz verilerin tenkidi bize, msbet ve ok bilgiveriyor. Bu bilgiler sayesinde faaliyetlerimizin tam bir envanterini yapabiliriz.

Bu envanter bize klasik emalardan daha zengin emalar yapma imknnverecektir. Fakat bu suretle elde edilen ilerleme pek byk olmayacaktr.Daha ilerilere gitmek ve insan hakknda gerek bir ilim meydana getirmekgerekecektir.Bir ilim ki,btn bilinen tekniklerle, i dnyamzda daha derin keiflerimmkn hale getirecek ve ayn zamanda, her paray btnne gre etdetme zaruretini gerekletirecektir, oyle bir ilmi gelitirmek iin dikkatimizibir sre mekanik i-lerlemeden ayrmamz art olacaktr.Herkes servet ve konforu arttran eylerle ilgileniyor. Fakat hi kimse,herbirimizin bnyev, fonksiyonel ve zihinsel vasflarmz gelitirmenin birzaruret olduunu dnmyor. Zekann ve i duygularn shhati, ahlakdisiplini ve manev gelime de organik salk ve mikroplu hastalklarnnlenmesi kadar zarurdir.Mekanik icatlarn saysn arttrmann hibir avantaj yoktur. Belki de fizik,astronomi ve kimya keiflerine daha az -nem vermek gerekecektir. phesizsaf ilim bize hibir zaman dorudan doruya bir ktlk getirmez. Fakat

byleyici gzellii ile zekmz cansz madde iine hapsedince tehlikelioluyor. Bugn insanlk btn dikkatini kendi zerine, manev ve zihinselgszlnn sebepleri zerine younlatrmaldr. Konforu, lks,gzellii, medeniyetimizin karmakl ve bykln zaafmz yzndensevk ve idare edemeyeceksek, bunlar arttrmak neye yarar? Irklarn en soylu

unsurlarn yitirmeye ve maneviyatszlatrmaya ynelten bir yaam tarznsrdrmek faydaszdr.Dikkatlerimizin bugn tutmu olduu yoldan kp baka bir yol tutmaslzmdr. Fizik ve fizyolojikten ayrlp zihinsel ve manev yola ynelmelidir.imdiye kadar insanlarla uraan i-limler faaliyetlerini, konularnn bazgrnleri ile snrlamlardr.Demek ki, gerekli olan, radikal bir yn deiimidir. Bu deiim hem bizimruh ve bedenimizi paylaan zel ilimlere kendini adam uzmanlar, hem deuzmanlarn keiflerini genel grnleriyle bir araya getirebilecek bilginlerister. Yeni ilim, a-naliz ve sentez olmak zere iki ynde gayretle, faaliyetimize

bir temel olmas iin, hem olduka tam hem de olduka basit bir insan

kavramna doru ilerlemelidir.nsan Bir Btndr


14/112

nsan bir btndr paralara ayrlamaz. Eer organlarn birbirindenayrsaydk varolarak kalmazd. Fakat blnmez olmakla beraber eitligrnler arzeder. Onun bu grnleri, ayn cinsten olmayan birliinin,duyu organlarmz karsndaki yansmasdr. Onu, ayr biimlerde grnen

bir elektrik lambasna, bir termometreye, bir voltametreye ve bir fotoraf

camna benzetebiliriz. Biz onu kendi basitlii iinde dorudan doruyakavrayabilecek bir kabiliyette deiliz. Onu duyu organlarmzla ve fennletler araclyla seziyoruz. Aratrma letlerimize gre onun faaliyeti bize,fiziksel, fizyolojik veya psikolojik olarak grnyor. Etkinliinin okluudolaysyla da eitli tekniklerle analiz edilmesini istiyor. Bize bu tekniklervastasyla i-fade edilirken de pek doal olarak ok ynllk arz ediyor."nsan" ilmi, btn teki ilimlerden yararlanr. Bu ilmin g oluununsebeplerinden biri de udur: Mesel, psikolojik bir faktrn duygusal bir fertzerindeki etkisini aratrmak i-in hekimliin, fizyolojinin, fiziin, kimyannusullerini kullanmak gerekir.Farzedelim ki, bu duygusal kiiye kt bir haber verilmi olsun. Bu

psikolojik hadise ayn zamanda manev bir strap, a-sap bozukluu, kandolamnda dzensizlik, kann psiko-kimyasal deimelere uramaseklinde belirebilir. nsan zerinde en basit bir tecrbe, her zaman pek okilmin usul ve kavramlarn kullanmay gerektirir. Herhangi bir hayvansalveya bitkisel gdann bir insan topluluu zerindeki etkisini incelemekistersek, ncelikle bu gdann kimyasal bileimini bilmek gerekir. Sonra daincelemeye tbi tutacamz bu insanlarn fizyolojik ve psikolojik durumlarile onlarn atalarndan miras aldklar karakterlerini bilmek gerekir. Venihayet, tecrbe sresince arln, boyun, iskelet eklinin, kaslardakigcn hastalklara kar istidadn, kandaki fiziksel, kimyasal, anatomikkarakterlerin, sinir dengesinin, zeknn, cesaretin, verimliliin, uzunmrlln v.s. nin deiiklikleri kaydedilir.Besbelli ki, hibir bilgin tek bana, bir tek insan problemini aratrmak iingereken tekniklere sahip ve hakim olacak yetenekte deildir. Bunun iindirki, kendimize dair bilgide ilerlemek iin eitli uzmanlara ihtiya vardr. Heruzman bedenin, uurun veya onlarn evre ile olan ilikilerinin incelenmesiiin kendini vakfeder.nsan kk blgelere ayrlmtr. Her blgenin bir uzman vardr. Buuzman, kariyerinin bandan itibaren, kendini vcudun kck bir

parasna hasredince, dier ksmlar zerinde o derece bilgisiz kalyor ki, buksm da iyice bilmesi mmkn olamyor.

Herkes Kendi Brannda Kalmal Bir bilim adamnn sivrilmesi onu dahatehlikeli yapyor. Byk keifler veya faydal icatlarla tannm olan bilginler,bir konudaki bilgilerinin dier btn konular da iine aldna inanrlar.Mesela Edison, felsefe ve din zerindeki grlerini halka bildirmektetereddt etmiyordu. Ve halk da bu farkl konularda onun teki konulardaolduu kadar otoriter olduunu sanarak szlerini sayg ile karlyordu. te

bu suretle, bilmedikleri eyleri retmeye kalkan byk adamlar,insanln bir konuda ilerlemesine katkda bulunurken dier bir konudailerlemesini geciktiriyorlar.Gnlk gazeteler bize sk sk sanayicilerin, bankerlerin, avukatlarn,

profesrlerin, hekimlerin gece gndz alarak hazrladklar sosyolojik,

ekonomik, bilimsel eserleri verir. Fakat bunlarn uzmanlk zihniyeti,bugnn byk meselelerini btn genilii ile kavrayabilecek gte


15/112

deildir.phesiz uzmanlar gereklidir, onlar olmadan ilim ilerleyemez. Fakatabalarnda elde edilen sonularn insana uygulanmas, dank verilerinceden analiz edilmi bir sentez ister. Byle bir sentez uzmanlarn bir masa

banda toplanmalaryla elde edilemez. Bu, bir grubun deil, bir tek adamngayretini gerektirir. Bir sanat aheserini hibir zaman bir sanatlar

komitesi, byk bir kefi de bir bilginler komitesi yapm deildir.niversite ve ilm messeselerimizde ok dar bir sahada ihtisas yapmayamecbur ilim adamlarndan bazlar byk bir konuyu hem ksmlar, hem de

btn ile kavrayabilecek yetenekte olabilirler. imdiye kadar tevikedilenler daima dar bir sahada kalan ve ok defa manasz bir ayrnty uzunuzun inceleyen kimseler olmutur.Bir ilim, kendi tarihinin balangcnda zirveye ulat zamankinden dahafazla stn zekalara muhtatr. Mesela, byk bir hekim olmak iin, byk

bir kimyac olmaktan daha fazla hayal ve kavrama gcne, zekaya ihtiyavardr. Bu zamanda insan bilgisi ancak kuvvetli, entelektel bir grubukendine ekmekle ilerleyebilir. Kendilerini biyoloji ilmine adayacak

genlerden yksek zihinsel kabiliyetler istemek zorundayz. yle grlyorki, uzmanlamadaki art, ilim sahasnda alanlarn oalmas ve onlarnkk bir konunun incelenmesi iin snrl topluluklara ayrlmalar, zekannda daralmasna sebep olmutur. uras muhakkak ki, bir grup insantopluluunun says belli snrlar anca kalite de dyor.Bilginlerin zekalarn arttrmann en iyi aresi onlarn saysn azaltmaktr.Kk bir insan grubu, eer bu grubu oluturanlar hayal gcne ve glalma vastalarna sahip iseler,muhta olduumuz insan bilgisinigelitirmek iin yeterli olacaktr. Her yl ilm aratrmalar uruna bykmebllar israf ediyoruz. nk bu mebllarn verildii kiilerde, yenidnyalar fethedecekler iin zarur olan yksek vasflar yok. Bu vasflarasahip nadir insanlar da fikir retmeye imkn vermeyen artlar iindetutulmaktadrlar.Bir bilgine gereken evreyi ne yalnz laboratuarlar, ne yalnz cihazlar, ne demkemmel bir organizasyon temin edebilir. Modern hayat zihinsel hayatakardr. lim adamlar, tamamen madd eylere itah olan ve alkanlklarkendi alkanlklarndan tamamen farkl bulunan bir kalabaln iinedalmtr. Glerini bo yere tketiyor ve zamanlarnn byk bir ksmn,fikir almas iin gerekli olan artlar aramakla kaybediyorlar.Eskiden en byk ehirlerde bile herkesin bedava elde ettii inziva vesknu, bugn hibir bilgin kendi bana temin edecek kadar zengin deil.

Modern ehrin hareketlilii arasnda, tefekkre dalmay mmkn klacakinziva adacklar kurmaya almaldr. Byle bir yenilik insanlnmutluluu iin arttr.nsan ve Gzlemnsanlar gzlem ve tecrbeye pek yatkn deildirler. Bunlar arasnda konuyauygun den ve niha sonular karlat-rabileceimiz eit zellikte tanklar

bulmak da kolay deildir. -ki eitim metodunu karlatrmak istediimizidnelim. Bu deney iin birbirine mmkn olduu kadar ok benzeyen ikiocuk grubu seilecektir. Bu ocuklar ayn yata ve ayn boyda olmalarnaramen ayr sosyal evrelere mensup iseler, ayn ekilde beslenmemi veayn psikolojik atmosferde yaamam-larsa, alnacak sonular

karlatrmak mmkn deildir.Benzer ekilde, ayn ailenin ocuklar zerinde ayr yaay tarzlarnn


16/112

tesirini tetkik etmek de fazla deer tamaz. nk insan rklar saf deildir,ayn anne ve babann ocuklar birbirinden ok defa byk lde farklolurlar. Fakat ayr artlarn etkisi altnda davranlar tetkik edilen ocuklarayn yumurtadan meydana gelmi ikizler ise, sonular ispatlayc olur. Genelolarak yaklak sonularla yetinmek zorunda kalyoruz. nsan ilminin yava

ilerlemesinin sebeplerinden biri de budur.Fizik, kimya ve fizyoloji ile ilgili aratrmalarda, artlar iyice bilinen venispeten basit sistemleri daima ayr tutmak isteriz. Fakat insan btnyleve evresiyle olan mnasebetleriyle gzlemlemek sz konusu olunca, ite buimkanszdr. Bundan dolay gzlemci, fenomenlerin karkl iinde kendinikaybetmemek iin son derece ileri grl, keskin zekal olmaldr. Helegemie ait gzlemlerdeki glkler hemen hemen stesinden gelinemeyecekderecededir. Bu aratrmalar ok bilgili bir zeka ister. Elbette, bir varsaymilmi olan tarihe mmkn olduu kadar az mracaat etmelidir. Fakatgemite, insann fevkalade bir g ve kabiliyete sahip olduunu meydanakaran baz hadiseler olmutur. Bunlarn ortaya k sebebini bilmenin

yarar olacaktr.Mesela, Perikles devrinde pek ok dhinin ayn zamanda yaam olmasnsalayan faktrler nelerdir? Buna benzer bir fenomen de Rnesanszamannda olmutur. Yalnz zekann, ilmi muhayyilenin ve estetik seziindeil, ayn zamanda bu devir inalarnda beden gcnn, cretin ve macerazihniyetinin de muazzam bir ekilde gelimesini hangi sebebe balamal?Bunlar neden bu derece fizik ve akli faaliyet stnlne sahip idiler?Byk adamlar topluluunun meydana kndan hemen nceki yaay,

beslenme, eitim artlarn, entelektel, ahlak, estetik ve dini evreleriteferruat ile bilmenin ne kadar faydal olaca anlalyor.insanlar zerinde yaplan deneylerin baka bir gl de gzlemcinin vegzlem altna ald kiinin ayn tempoda yaamasndan douyor. Bir

beslenme tarznn, entelektel veya moral bir disiplinin, siyas veya sosyalbir deimenin etkileri ge grnr. Bir terbiye metodunun deeri ancakotuz krk yl sonra takdir edilebilir. Bir faktrn, bir insan grubununfizyolojik ve akl faaliyetleri zerine etkisi ancak bir nesil sonra belirir.nsanln ilerleyii bize ok yava grnyor, nk biz gzlemciler de osrnn iindeyiz. Bir gzlemci tek bana pek az gzlem yapabilir.Hayatmz ok ksadr. Birok deney en az yz yl uzatla-bilmeliydi. ylekurum ve kurulular kurmal ki, gzlem ve deneyleri balatan bilgin ldzaman, bu gzlem ve deneyler yarda kalmasn, kesilmesin. Byle

organizasyonlar henz bilim sahasnda bilinmiyor fakat baka disiplinler iinbunlar mevcutturlar.Her gzlemcinin hayat sresinin ksaln bir eit lmsz messeselerletelfi etmeli, bu messeseler deneyin gerektii kadar uzun mddetdevamlln salamaldr. Gerekte, a-cele ihtiya duyulan baz bilgiler, ksamrl hayvanlarn yardmyla elde edilebilir. Bu gaye iin bilhassa fndkfareleri ve tarla fareleri kullanlmaktadr.Binlerce hayvandan meydana gelen koloniler, besinleri, besinlerin buhayvanlarn bymelerine, irilemelerine, hastalklarna ve hayatta kalmasrelerine tesirini tetkik etme iinde kullanlyor. Malesef fareler insanlarauzak bir benzerlik arzedi-vorlar. Bu hayvanlar zerinde yaplan

aratrmalarn sonularn yaplar onlarnkinden ok farkl olan ocuklarzerinde tatbik etmeye kalkmak tehlikeli olur.


17/112

Maymunlar, beyin gelimelerine ramen iyi bir deney arac deildirler.Gerekten, kullanlan bireylerin soy kt bilinmiyor. Bunlar kolaylkla veok sayda yetitirmek mmkn deildir, kullanlmalar da gtr. Bununaksine, atalarndan aldklar zellikler iyice bilinen zeki kpekler kolaycayetitirilebilir. Bu hayvanlar abuk rerler. Bir ylda olgunlarlar. mrleri

umumiyetle on be yl gemez. Bilhassa hassas, zeki, atik ve dikkatli olanoban kpekleri zerinde ayrntl bir ekilde psikolojik gzlemler yaplabilir.Modern yaay ve beslenme tarznn ocuklarn sinir sistemini, zekasn,faaliyetini, cesaretini nasl etkilediini kefetmeliyiz. Yzlerce oban kpeizerinde yirmi yl devam eden gdml bir deney bizi bu ok nemli konudaaydnlatabilir. Kpekler zerinde yaplacak byle bir deney bize, yaay ve

beslenme tarzn hangi istikamette deitirmek gerektiini, insanlar zerindeyaplacak deneylerden daha abuk retir. Bu deney, bugnk beslenmeuzmanlarnn yetindikleri ksm ve ksa sreli deneylerin yerini alacak vedaha faydal olacaktr. Elbettebunlar, insanlar zerinde yaplan gzlemlerinyerini tamamen tutamaz. Tam ve kesin bir bilgi edinmek ve bunu gelitirmek

iin, insanlar zerinde nesiller boyu srecek deneyler arttr.insann Yeniden Oluturulmasnsan hakknda daha iyi bilgi edinebilmek iin sahip olduumuz veriler yniinden msbet olanlarn semek ve bunlarn yardm ile insan faaliyetlerintam bir envanterini yapmak yetmez. Bu bilgileri yeni deney ve gzlemlerlebelirlemek ve gerek bir insan ilmi kurmak da kifayetsizdir. zellikleyaplmas gereken i, bu dokmanlar sayesinde kullanlanlabilir bir sentezoluturmaktr.Gerekten, bu bilginin gayesi aratrmac ruhumuzu tatmin etmek deil,kendi kendimizi yeniden kurmak ve evremizi kendimize faydal bir yndedeitirmektir. Bu gaye bir kelime ile, pratiktir. Bir yn yeni veriler

biriktirmek, eer bu veriler uzmanlarn beyinlerinde ve kitaplarda dank birekilde kalacaksa, hibir ie yaramazd.Bir szlk kitabna sahip olmak kiiye edeb veya felsef kltr vermez.Fikirlerimizin canl bir btn halinde baz fertlerin zeka ve hafzasndatoplanmas lazmdr. Bu suretle, insanln kendini daha iyi tanmas iinyapt ve yapaca abalar verimli olur. Kendimizi bilme ilmi, gelecein eseriolacaktr.insan zekas ayrntlardan ancak birkan kavrayabilecek yetenektedir.Grlyor ki, bilgimizin kullanlabilir olmas iin tamam olmamas mecburoluyor. Zaten bir portreye benzerlik veren ey de detaylarn azldr. Bir

bireyin karakterini resim, fotoraftan daha kuvvetli ifade edebilir. Biz, karatahtaya tebeirle izilen anatomi ekilleri gibi kendi hakkmzda kabataslaklardan baka bir ey izmemeliyiz.Ayrntnn kasten yok edilmesine ramen, bu gibi taslaklar doru olacaktr.Bunlar birtakm teorilerden ve mitlerden deil, olumlu verilerden ilhamalnarak yaplacaktr. Vitalizm ve mekanizm, realizm ve nominalizm, ruh vebeden, mna ve maddebunlarn bilinmeyeni olacaktr. Fakat gzlenebilir hereyi ihtiva edeceklerdir. Klasik alglarn karanlkta braktklar izahedilemeyen hadiseleri bile.Blm 3nsan Bedeninin Fizyolojik Faaliyetleri

nsan Bedeninin FaaliyetleriKendimize has bir faaliyet ve ahsiyet sahibi oluumuzun bilincindeyiz.


18/112

Kendimizi btn bireylerden ayr hissediyoruz. Kendimizi serbeste tesbitettiimizi sanyoruz. Mutlu veya mutsusuz.Bilin hallerimiz zaman iinde ve bir vadi boyunca akan nehir gibidir. Tpknehir gibi, deierek devam ediyoruz. Dier hayvanlardan ok daha fazlaolarak evre bamszlmz var. Zekamz bizi ondan kurtarmtr. nsan her

eyden nce silah, a-let ve makine yapcsdr. Bunlar onun btncanllardan ayrlan zelliklerini belirliyor. Bu zelliklerini, bu karakterlerini,heykellerle, ibadethanelerle, niversiteler, hastaneler, laboratuvarlar vefabrikalarla objektif bir ekilde ifade ediyor. nsan bylece yeryzne balcafaaliyetlerinin, yani estetik, din ve ahlak duygularnn, zekasnn ve ilimmeraknn damgasn vurmu bulunuyor.Bu gl faaliyetler ocana iinden ve dndan bakabiliriz, ieriden

baklnca, kendimizden bakas olmayan yegne gzlemciye dncelerimizi,eilimlerimizi, arzularmz, nee ve straplarmz gsterir. Dardan

baklnca, nce kendi vcudumuz ve ayn zamanda btn benzerlerimizinsahip olduu insan vcudu olarak grlr.

Demek ki, birbirinden tamamen farkl iki grn var. te bundan dolaydrki insan vcut ve ruh olmak zere iki paradan yaplm telkki edilir. Fakatruhsuz bir vcut, vcutsuz bir ruh asla grlmemitir. Vcudumuzunancak d yzeyini grrz. Onun normal almasndan belli belirsiz birhuzur duyarz. Fakat organlarmzn hibiri hakknda bilinli deiliz. Ozaman da, basitliin altnda artc bir karklk kar ortaya. Ve bizehibir zaman hem d ve umum, hem de i ve husus grnn seyretmeimkan vermez.Beynin karmakark labirentine ve onun sinir fonksiyonlarna girmekistesek bile, hibir tarafta uura rastlamayz. Ruh ve vcut, bizim gzlemmetodlarmzn icadlardrlar. Bu me-todlar tarafndan blnmez bir

btnden yontulmulardr.Bu btn ayn zamanda doku, organik svlar ve uurdur. Zaman ve mekaniinde uzanr, ayn cinsten olmayan ktlesiyle zamann bir ve mekann

boyutunu doldurur. Fakat tamamen bu drt boyutun iinde de deildir.nk uur ayn zamanda hem beyin maddesinde, hem de fizik boyutlarnndndadr. nsan, bizler tarafndan btn ile kavranamyacak kadarkomplekstir. Onun zerinde ancak gzlem usullerimizle blmlere ayrmaksuretiyle alma yapabiliriz.Vcudumuzun ekli ve Boyutunsan vcudu byklk dereceleri iinde, atomla yldz a-rasndaki yolun

ortasnda bulunur. Kendisi ile kyas edilen eye gre, byk veya kkolarak grlr. Uzunluu, u uca dizili iki yz bin dokuz hcresine yahut ikimilyon adi mikroba veya iki milyar albmin moleklne eittir. Bir hidrojenatomu ile kyas edilince tasavvur edilemeyecek kadar byktr. Fakat daveya dnya ile mukayese edilince kck olur.Everest dann yksekliine ulaabilmek iin drt bin insann ayakta ve

birbirlerinin ba zerinde durmalar gerekir. Yer kresinin meridyeni,yaklak olarak yan yana sralanm yirmi milyon kadar insan vcudununuzunluu kadardr. n bir saniyede katettii yolun insan boyundan yzelli milyon kere daha uzun olduu ve yldzlar arasndaki mesafelerin de kyllar ile lld malmdur. Vcudumuz ite bu llere gre tasavvur

edilemeyecek kadar kktr.yle grlyor ki, boyumuz doku hcrelerinin karakterlerine, kimyasal


19/112

deiimlerin yapsna organizmann metabolizmasna uygundur. Sinirselhareket herkeste ayn hzla yayldndan, daha iri kiilerin dtaki eyi okyava sezmeleri, harekete geme ve reaksiyon gstermelerinin gecikmelerigerekirdi. Ayn zamanda kimyasal deiimlerin de pek deiik olmaslazmd.

Bir hayvann vcudunun yzeyi hacmine gre ne kadar geni olursa,metabolizmasnn da o kadar aktif olduu ok iyi bilinmektedir. Sonra,hacim kldke yzeyin hacme nisbeti artyor. Bundan dolay,metabolizma byk hayvanlarda kk hayvanlara gre daha zayftr.Mesela, atn metabolizmas farenin metabolizmasndan daha az aktiftir.Boyumuzun ok uzamas, kimyasal deiimlerimizin younluunuazaltacaktr. phesiz sezme gcmz ve evikliimizi de ksmen azaltr.nsanda byle bir kaza olmayacaktr, nk insann vcut yaps az deiir.Vcudumuzun llerini hem irsiyet, hem de gelime artlarmz tesbitediyor.Uzun ve ksa boylu rklar vardr: sveliler ve Japonlar gibi. Belirli bir rkta

eitli boyda insanlara rastlanr. skelet hacimle-rindeki bu farklar endokrinbezlerinin durumundan ve onlarn zaman ve mekan iinde karlklfaaliyetlerinden kaynaklanr. Demek ki, bunlarn derin bir manas var. Birmilleti oluturan fertlerin boylarn, uygun bir yaay tarz ve besin ileuzatmak veya ksaltmak mmkndr. Ayn zamanda doku vasflarn vemuhtemelen zeka durumlarn da deitirmek mmkndr. Demek kivcudu, daha fazla gzellik ve kas gc vermek iin kr krnedeitirmemek lazm. nk vcudumuzun hacminde basit deiimler,

bedensel ve zihinsel faaliyetlerimizde ok derin deiimlere yol aabilir.Umumiyede en hassas, en evik ve dayankl insanlar uzun boylu deildirler.Dahi insanlar iin de durum ayndr. Mussolini orta boylu, Napolyon ise ksaboylu idi.Benzerlerimiz hakknda bildiklerimiz daha ok onlarn ekilleri, tavr vehareketleri ile yz grnleridir. ekil; vasf, vcut ve uur kuvvetini ifadeeder. Ayn rkta ferderin ekilleri yaay tarzlarna gre deiir. Hayatnmcadele ile geiren, hava deimelerine ve tehlikelere meydan okuyanGalile'nin keifleri, Leonardo da Vinci ve Michel Ange'n aheserleri ileheyecanlanan Rnesans insannn ekil ve grn; hayat bir broda,kapal arabalarda ve sama filimler seyrederek, radyo dinleyerek, golf veya

bri oynayarak geen modern devrin insannnkinden ok farkl idi.Her devir insan zerine damgasn basar. imdi de bilhassa Latin rkta,

otomobil ve sinemann mahsl olan yeni bir tipin meydana gelmekteolduunu gryoruz. Bu tipi belirleyen vasflar unlardr: Yal, gbekli,yumuak dokulu, uuk benizli, ince bacakl, sarsak yryl, aptal vekaba yzl. Onun yan sra bir baka tip daha grnyor: Geni omuzlu,ince boylu ve ku kafal atletik tip.eklimiz, fizyolojik alkanlklarmz hatta dncelerimizi ifade ediyor.eklin karakterleri de, daha ok derinin altnda, hacimleri tbi olduklarhareketlere gre deien kemikler boyunca uzanan kaslardan geliyor. Vcutgzellii kaslarn ve iskeletin btn ksmlarnn ahenkli bir ekildegelimesinden ileri geliyor. Yzn, azn, yanaklarn, gz kapaklarnn vedier btn hatlarn eklini, deri altnda ve ya iinde hareket e-den dz

kaslar tesbit eder. Bu kaslarn durumu da dncemize gredir. phesizherkes yzne arzu ettii ifadeyi verebilir. Fakat bu maskeyi devaml bir


20/112

ekilde muhafaza edemez.Yzmz, bizim haberimiz olmadan, yava yava bilin hallerimizin modeliolur. Ve yan ilerlemesi ile de, duygularn, itihalarn, insann btntutkularnn en doru imaj haline gelir. Bir gencin gzellii, yz hatlarndakitabi ahengin bir sonucudur. Bir ihtiyarn pek nadir grnen gzellii ise,

onun ruh halinin bir yansmas olarak grlmelidir.Yz, uur etkinliklerinden ok daha derin eyleri de ifade eder. nsannyznden yalnz kusurlarn, meziyetlerini, zekasn, aptalln, duygularn,en gizli alkanlklarn deil; vcut yapsn, organik ve akl hastalklarn,yeteneklerini de okumak mmkndr. Gerekten, iskeletin, kaslarn, yan,cildin, kllarn grn, dokularn beslenmesine baldr. Dokularnbeslenmesi de i evrenin kompozisyonu, yani sindirim sistemlerininfaaliyetleri ile dzenlenir. Vcudun grn bize organlarn durumuhakknda da bilgi verir.Yz, btn vcudunbir zetidir. O ayn zamanda endokrin bezlerininmidenin, barsan ve sinir sisteminin ileyi durumunu da yanstr.

Fertlerin hangi hastalklara eilimi olduunu gsterir.Gerekten, beyin, sindirim, solunum, kas bakmndan farkl olan morfolojiktipler, ayn organik ve akl hastalklara maruz deildirler. nce uzun boyluinsanlarla, ksa ve geni insanlar arasnda byk bir oluum fark vardr.Uzun boylu astenik veya atletik tipler, vereme ve erken bunamayameyillidirler. Ksa boylu geni tipler ise, delilie, eker hastalna,romatizmaya ve damla illetine meyilli olurlar. Eski hekimler pek hakl olarak,tehis ve tahminlerde, mizaca, hastala tutulma kabiliyetine tepkilere

byk nem verirlerdi. Gzlemlemesini, grmesini bilen iin, her insannyznden onun beden ve ruh tarifini okumak mmkndr.Vcudun YzeyleriVcudun d yzeyini rten deri, gaz ve su geirmez. Yzeyinde yaayan mikroplarn ieri girmesine engel olur. Da att maddelerle bu mikroplaryok etme gc de vardr. Fakat, virs dediimiz son derece kk vetehlikeli varlklar deriden ieri geebilirler.Derinin d yzeyi a, rzgra, rutubete, kurakla, scaa ve souamaruzdur. yzeyi de ksz, scak ve sv bir -lemle temastadr ki dokuhcreleri ve organlar tpk deniz hayvanlar gibi yaamaktadr. nceolmasna ramen, i yzey evrenin devaml deimelerinden insan korur.

Nemlidir, yumuaktr, esner, lstik gibi uzayp ekilir ve eskimez. Eskimeznk srekli reyen birok hcre tabakalarndan oluur.

Hcrelerbir damn arduvazlar gibi birbirleriyle birlemi halde kalaraklrler. Tpk rzgrn devaml olarak alp gtrd ve yine devaml olarakyerlerini yenilerinin ald ardu-vazlar gibi. Bununla beraber deri nemli veyumuak olarak kalr, nk kk bezeler onun yzeyine su ve ya ifrazederler. Burnun, azn, ansn, idrar yolunun hizasnda deri, vcudun iyzeyini kaplayan mukozlar, yani ince zarlar halinde devam eder. Fakat

burun mstesna, bu delikler kas halkalar ile kapaldrlar. Demek ki deri,kapal bir lemin hemen hemen mkemmel ekilde korunan snrdr.Vcut, evresindeki her ey ile deri vastasyla iliki kurar. Gerekten de o,her biri kendi yapsna gre d alemindeki deisimleri kaydeden ok saydakk alc organlara bir barnak vazifesi grr. Btn yzeyine dalan

duyu zerreleri, basnca, acya scaa ve soua kar hassastrlar. Dilin zarzerindeki duyu zerreleri besinlerin baz vasflarndan ve sdan mteessir


21/112

olurlar. Hava titreimleri i kulan pek kark cihazlarna, kulak zar veorta kulak kemikleri vastasyla etki eder. Burun zar iine yaylan koklaycsinir ebekeleri, kokulara kar hassastrlar.Sonu olarak beyin kendinden bir paray yani optik sinir ve a tabakay,derinin altna kadar gnderir ve orada krmzdan mora kadar

elektromanyetik dalgalar toplar. Deri bu seviyede tuhaf bir deiiklie urar.effaf hale gelir, gzn d tabakasn ve mercei oluturur, sonra tekidokularla birleerek, gz dediimiz o mucizeli grme sistemini kurar.Btn bu organlardan kan sinir lifleri omurilie ve beyne gider. Merkezsinir sistemi bu sinircikler vastasyla ve bir zar gibi vcudun btnyzeyine yaylr, burada d lemle temasa geer.Kinatn bizim iin ald manzara, duyu organlarnn oluumuna ve onlarnduyarlk derecesine baldr. Mesela retina, uzun dalga kzl tesi nlarkaydetseydi, tabiat bize baka bir yzle grnecekti. Is deimeleriyznden, suyun, kayalarn ve aalarn rengi de mevsimlere gredeiecekti. Koyu glgeler zerinde manzarann en ufak detaylarn belirten

berrak temmuz gnleri, krmzmtrak bir sisle kararacakt. Grlr halegelen stc nlar da her eyi gizleyecekti. K souklarnda atmosfer iyiceaydnlanr, eyann izgileri pek belirli olurdu. Fakat insanlarn grn deok deiir, profilleri belirsiz kalrd. Burun deliklerinden ve azdan kankrmz bir bulut, yzlerini maskelemi olurdu.id-detli bir egzersizden sonravcudun hacmi byrd, zira vcuttan kan s onu daha byk bir haleile evrelerdi.Vcut yzeyinin sinir ularna etki etmeyen eylerin neler olduunu

bilmiyoruz. Bunun iindir ki, vcudumuzun bir tarafndan girip brtarafndan kt halde kozmik nlar grmyoruz. yle grnyor ki,

beyine ulaan her eyin duyulardan gemesi, yani bizi evreleyen sinirtabakasna etki etmesi gerekiyor. Belki yalnz telepatik irtibatlarn

bilinmeyen ajan bu kuraln dnda kalyor.Denilebilir ki, gaipten haber vermede sje, dtaki gerei, bilinen siniryollarn kullanmakszm dorudan doruyaseziyor. Fakat bu trl fenomenler ok azdr. Duyular fiziki lemin bizenfuz ettii kaplardr. Kiinin kalitesi ksmen kendi yzeyinin kalitesine

baldr. nk beyin, d evreden srekli kendine gelen mesajlara greekilleniyor. te bunun iin, hayat alkanlklarmzla fikr yapmzdeitirmeyi hafife almamal, bundan kanmalyz. snrmz az ve burunda balar, makatta sona erer. D -lem, sindirim

ve solunum organlarna ite bu deliklerden nfuz eder. Deri, su ve gazgeirmez amabarsak ve akcierdeki yapkan ince zarlardan bu maddelergeer. Bunlar vastasyla biz evremizle devaml kimyasal bir temas salarz. yzeyimiz derinin yzeyinden ok daha byktr. Akcier gzcklerininyass hcrelerle kapl sahas ok genitir; aa yukar boyu elli, eni on metreolan bir dikdrtgenin alanna eittir. Bu hcreler, havadaki oksijeni ve kirlikandaki karbonik asiti geirirler; zehirlerden, bakterilerden ve bilhassa

pnmokoklardan kolayca etkilenirler. Hava, bunlara ulamadan nceburundan, boaz gerisinden, grtlaktan, atardamardan ve nemlenerek

beraberinde getirdii toz ve mikroplardan arnd brolardan geer. Fakatehirdeki havann kmr tozu, benzin buhar ve insan kalabalnn brakt

bakterilerle kirlenmesinden bu yana bu doal korunma ye'terliolmamaktadr. Teneffs cihazlarndaki mukozlar deriden cok daha naziktir.


22/112

te bu naziklikten dolay gelecekte yaplacak savalarda insanlar zehirligazla toptan yok edilebilecektir.Azdan anse kadar vcuttan besleyici bir madde akm geer. Hazmzarlar d lemle organik evre arasnda kimyasal mnasebetleri dzenler.Bunlarn fonksiyonu teneffs zarlarnn fonksiyonundan daha karktr,

nk bunlar yzeylerinde bulunan maddelere derin deiimler geirtmekzorundadrlar. Bunlarn rol bir szge vazifesi grmekten ibaret deildir,ayn zamanda gerek bir kimya fabrikas olmalar gerekiyor.Da attklar fermanlar, besinlerin barsak hcreleri tarafndan sindirilmesiiin pankreas fermanlar ile i birlii yaparlar. Bu alan son derece genitir.ok mikdarda sv salglar ve emer. Hazmedilmi besin maddelerininkmasn da salarlar. Fakat sindirim borusunda kaynaan bakterilerinszmasna da kar koyarlar. Bakteriler genellikle bu ince zar ve onu koruyanlokosit tarafndan kontrol altna alnr. Fakat daima tehdit edicidirler.Demek ki, vcudumuz bir yandan deri ile, te yandan sindirim ve solunumorganlarnn mukozlar ile snrl, kapal bir lem oluturuyor. Bu yzey

herhangi bir noktasndan tahribe urad zaman, kiininvarl tehditaltnda demektir. Sath de olsa bir yank, derinin byk bir ksmnkaplarsa, lm getirebilir.i bnyemizi kozmik evreden mkemmel bir ekilde ayran bu zarf, bu ikilem arasnda en geni ekilde fiziksel ve kimyasal ulamlara da imkanverir. Hem kapal, hem ak bir snr olmak mucizesini gsterir.Vcudumuzun YapsVcudumuzun ii ok farkl olup asla bize klsik anatominin rettii gibideildir. Klsik anatomi bize insan canksma ait sadece yapsal bir emaverir, bu ema da geree uymaz. Organizmann nasl olutuunu anlamakiin bir kadavray ap bakmak yeterli deildir. phesiz kadavray amaksuretiyle vcudun atsn ve organlarm donatmn oluturan iskeleti,kaslar grebiliriz.Bel kemiinin, kaburgalarn ve gs tahtasnn oluturduu kafeste, kalpve cierler asl durmaktadr. Karacier, dalak, bbrekler, mide, barsak vetenasl uzuvlar karn zar kvrmlar ile byk oyuun i yzeyine

balanrlar. Bu oyuun dip taraf basenden, yan taraflar karn kaslarndan,st taraf ise diyaframdan meydana gelmitir. Btn organlarm en nazikleriolan beyin ve ilik, kemik kutular iine kapatlm ve kaplarnn sertliinekar da bir sv tabakas ve zar sistemi ile muhafaza edilmitir.Kadavrann zerinde canl varln oluumunu anlamak imkanszdr; nk

dokular fonksiyonunu yapmaktan, doal evresinden kandan ve svlardanmahrum vaziyette grrz. Gerekte evresinden ayrlan bir organ artk yokolmutur. Canl zerinde dolaan kan her tarafta mevcuttur.Kan karadamarlarda arpar, mavi damarlara kayar, damarcklar doldururve effaf lenf dokularn ykar. Bu i lemi olduu gibi kavrayabilmek iinanatomi ve doku bilimi tekniklerinden daha hassas teknikler lazmdr.Organlar canl hayvanlar ve insanlar zerinde cerrah operasyonlardagrld ekilde ett etmelidir, yalnz otopsi iin hazrlanan kadavralar zerindedeil. Bunlarn yaplarn boyalarla deitirilmi l dokularnmikroskopik kuplarnda, ayn zamanda alan canl dokularda vehareketlerini tesbit ve kaydeden sinema filmlerinde renmelidir. Dokularla

evreleri, ekil ve fonksiyonlar arasnda sun' bir ayrm oluturmamalyz.Hcreler organizma iinde, karanlk ve lk bir ortama dalm kk su


23/112

hayvanlar gibi davranrlar. Bu muhit deniz suyuna benzer. Fakat denizsuyundan daha az tuzlu, birleimi ise ok daha zengin ve deiiktir. Kandakiakyuvarlar, kan damarlarn kaplayan hcreler, su ktlesi iinde serbesteyzen yahut dipteki kumlara yaslanan balklara benzerler. Fakat dokularoluturan hcreler sv iinde yzmezler. Bunlar balklarla deil, nemli kum

veya bataklklarda yaayan anfibilerle mukayese edilebilir. Hepsi, tamamendalm bulunduklar evrenin artlarna baldrlar. Devaml surette bumuhiti deitirir ve bu muhit tarafndan deitirilirler.Gerekte, etin zden ayrlmay gibi, bu blgeden ayrlamazlar. Yaplar vefonksiyonlar, onlar evreleyen svnn fizik, fizikoimik ve imik durumlarile tesbit edilir. Bu sv kandan gelen ve ayn zamanda onu oaltan hallilenfadr. Hcre ve evre, yap ve fonksiyon bir ve ayn eydir.Vcudun en kk odacklar olan hcreler, dokular ve organlar dediimiztopluluklar oluturuyor. Fakat bu topluluklarn bcek ve insantopluluklarna benzerlii ok yzeyseldir. nk hcrelerin kiiliiinsanlarn, hatta bceklerinkinden ok daha kktr. Hcrelerin zelliini,

yani organik toplumlar oluturan ahsiyetler ancak yakn zamanda analizedilmeye baland. ieler iinde doku kltr yapma usulleri sayesinde, bukonuda daha derin bilgi elde etmek mmkn olmutur. Bu usullersayesinde hcrelerin kendilerinden beklenmeyen artc glere sahipolduklar anlalmtr.ok kk olmasna ramen her hcre ok kark bir organizmadr. Hibirsurette kimyagerlerin favorisi olan soyutlanm, iine yar nfuz edilebilir birzarla evrili bir damla jelatine benzemez. Onun iinde biyolojistlerin

protoplazma dedikleri madde yoktur. Gerekte protoplazma objektif manasolmayan bir kavramdr. Antroplazma kavram iin de, eer byle birkavramla vcudumuzun iinde bulunan ifade etmek isteseydik, ayn eyisyleyebilirdik.Bugn hcrelerin bir adam boyundan da fazla bytlm olarak sinema

perdesine aksettirilmesi mmkndr. Bu artlar altnda onlarn btnorganlar grlebilir hale geliyor. Cisimlerinin ortasnda, oval ekilde,kenarlar elstiki olan bir eit balon yzer ki, bunun ii tamamen effaf bir

jle ile dolu grnmektedir.Canl hcrelerin grnen komplekslii zaten byktr, fakat gerekkomplekslii daha da byktr. Nkleoller hari, nve tamamen bogrnmesine ramen, harikulade cinsten maddeler ihtiva eder.Kimyagerlerin nkleoproteinlere atfettikleri basitlik bir hayaldir. Gerekte

nvenin iinde genler vardr. Bu genler hakknda, hcrelerin ve bunlardanmeydana gelen insanlarn eilimleri olmalarndan baka bir ey bilmiyoruz.Genes'ler gzle grnmezler, fakat kromozomlarn iinde yaadklarn

biliyoruz. Kromozomlar, hcre blnecei zaman effaf nvede grnenkarakterlerdir. Kromozomlar blnmeleri srasndan dolayl blnmeninklsik figrlerini belirsiz bir ekilde resmederler.Sonra bunlarn iki grubu birbirinden uzaklar. Sinema filmlerinde, buuzaklama annda, hcre cisminin iddetle sallandn, muhtevasn heryne hareket ettirdiini, iki ksma ayrlp yeni hcreler meydana getirdiinigrrz. Bu hcreler arkalarndan bir takm elastiki lifleri sryerek

birbirinden ayrlrlar ve nihayet bu lifler de kopar. Organizmann iki yeni

eleman ite bu ekilde ahsiyet kazanr.Tpk hayvanlar gibi hcreler de birok rklara ayrlr. Bu rklar hem bnye


24/112

karakterleriyle, hem de fonksiyonel karakterlerle belirirler. Ayr ve uzakblgelerden, mesela tiroid bezinden, dalaktan veya deriden gelen hcreler,doal olarak eitlifarkllklar gsterirler. Fakat anlalmaz bir konu varki o da, daha sonrakizamanlarda ayn uzak blgeye ait hcreler alnd zaman bunlarn da ayr

rklar oluturmalardr.Organizma, zamanda olduu gibi mekanda da heterojendir. Her tip hcreninzel vasflar vardr ve vcuttan yllarca ayr kalsalar bile zelliklerinikorurlar. Hcreler hareketleri, birbirleriyle birleme tarzlar, topluluklarnnmanzaras, art oran, darya att maddeler, istedikleri besinlerle ekil vekarakterlerini kazanrlar. Her hcre topluluu, yani organ, kendikanunlarn bu temel zelliklere borludur.Hcreler yalnz anatomistlerin bildii karakterlere sahip olsalard,organizmay oluturma yeteneinde olamazlard. Bilinen zellikleri veevrenin deiimlerine cevap verebilecek ok sayda zellikleri sayesinde,normal hayat srasnda yeni durumlara ve hastalklara kar

koyabilmektedirler. Dzenli bir ekilde, btnn fonksiyonel ve yapsalihtiyalar tarafndan yaplan youn ktlelerle birleirler.nsan vcudu youn ve hareketli bir btndr. Ahengi, hem kan ve hem debtn hcre gruplarnn donatldklar sinirlerle salanr. Dokularn varlsv bir evrenin varl olmadan anlalamaz. Organlarn eklini, hcrelerin

besleyici damarlar ile olan ilikiler belirler. Vcudun btn i dzenianatomik unsurlarn besleyiciihtiyalarna uyar.Kann zelliklerii evre dokularn bir ksmdr. Bundan ayrlmaz. Onsuz a-natomik unsurlaryaayamaz. Organlarn ve sinir merkezlerinin btn davranlardncelerimiz, sevgilerimiz, zulm, evrenin irkinlii ve gzellii,mevcudiyeti, bu evrenin fizikoi-ftk durumuna baldr. Bu evredamarlarda dolaan kanla,organ ve dokularn iindeki sinirciklerden szlensvdan oluur. Kanla lenfadan oluan blgesel evreler mevcuttur.Her organ, tamamen su bitkileri ile dolu ve kk bir rmakla beslenen birhavuza benzetilebilir. Hemen hemen durgun olan ve hcreleri ykayanlenfaya benzeyen su, bitki kalntlar ve onlar tarafndan karlan kimyasalmaddelerle dolar. Durgunluk ve kirlenme derecesi, rman hacmine ve akhznabaldr. Bileimi organn besleyici damar tarafndan dzenlenenlenfa iin de durum ayndr. Vcuttaki btn hcrelerin yaad evreyidolayl olarak veya dorudan doruya meydana getiren unsur kandr.

Kan, btn dier dokular gibi bir dokudur. Yaklak olarak 30 milyaralyuvar ve 50 milyar akyuvardan meydana gelmektedir. Fakat bu hcreler,dier dokularn hcreleri gibi bir at ile hareketsiz hale getirilmi deildirler.Yapkan bir sv olan plazmaya asl dururlar.Kan, hareketli bir dokudur ve vcudun her tarafna sokulur, her hcreyeihtiyac olan besini ulatrr. Ayn zamanda, doku hayatnn dklarna analm vazifesi grr. Fakat vcudun ihtiya duyulan blgelerinde organikdzeltme yapabilecek kabiliyette hcreler ve kimyasal maddeler de ihtivaeder.Kan plazmas gerekte kimyaclarn bize rettikleri gibi deildir.phesiz okimyaclarn drm olduu absraksiyon derekesine gerekten cevap

verir, fakat onlarla mukayese edilemeyecek kadar zengindir. Kan plazmasproteinden, polipeptid-lerden, aminoasitlerden, yalardan, mayalardan, pek


25/112

az miktarda madenlerden, btn bezlerin ve dokularn salglarndanmeydana gelmitir. Bu maddelerin ounun niteliini henz pek az biliyoruz.Fonksiyonlarnn muazzam bir ekilde kompleks olduunu ancak farkedebilmekteyiz.Her hcre tipi kan plazmasnn iinde kendine uygun besin-1 ri faaliyetini

hzlandran veya yavalatan maddeleri bulur. Rvlece, serum proteinlerinebalanan baz yalarn hcre arzalarn frenlemek", hatta tamamendurdurmak kuvveti olur. Serumda bakterilerin oalmasn nleyenmaddeler de vardr. Bu maddeler dokularda, dokularn kendilerinimikroplarn istilsna kar savunmak zorunda kaldklar zaman meydanagelir. Nihayet, yapkan bir inatla damar yaralarna kendiliinden yapan,kanamay durduran bir protein, fibrinin babas fibrojen vardr.. yaplanmada kan hcreleri, al ve akyuvarlar, ba rol oynarlar. Gerekten

plazma havann oksijeninden pek azn e-ritebilir. Eer oksijen alyuvarlarnzerine yapmasayd, plazma, vcuda hapsedilmi muazzam miktardahcrelerin istedii oksijeni temin edemezdi. Alyuvarlar canl hcreler

deildirler. Bunlar hemoglobin dolu torbacklardr. Akcierlerden geerken,az sonra organlarn doymak bilmez hcreleri tarafndan a-lnacak olanoksijeni yklenirler. Bu hcreler ayn zamanda kann iindeki asitkarboniklerini ve teki tortular atarlar.Akyuvarlar, aksine, canl hcrelerdir. Bazen damarlardaki plazmada yzer,

bazen buradan sinircikler vastasyla kar, mukozlarn, barsan ve btnorganlarn yzeyine trmanrlar. Kan hem sv hem kat evredeki hareketlidoku roln de, nerede ihtiya varsa orada icra ettii tamir edici roln deite bu mikroskobik unsurlar sayesinde oynar. Organn bir blgesinikuatan mikroplarn etrafna hzla toplanr, bu mikroplarla savar.Akyuvarlar ve alyuvarlar birleerek yaray tamir etmeye balar.Kan sinirciklerinden kan hcre ve svlar doku ve organlarn lokal muhitinikurarlar. te bu evrenin incelenmesi, he-men hemen imkanszdr. nsanorganizmasnn oluturduu geni lemde ok deiik lkeler var. Bu lkelerayn nehrin kollan tarafndan sulanyorsa da gllerindeki suyun kalitesitopran yapsna ve bitkilerin yapsna baldr.Her organ, her doku kan plazmasnn zararna olarak kendi evresinimeydana getiriyor. Bizim her birimizin sal veya hastal, kuvveti, zaaf,saadet veya mutsuzluu ise hcrelerle bu evrenin uyumasna ve ahengine

bal saylr.Doku ve Organlar Alemi

evreyi oluturan svlarla doku ve organlar lemi arasnda, devamlkimyasal deimeler vardr. Besleyici faaliyet, dokularn, ekil ve bnye gibi,bir var olu tarzdr. Beslenmeleri durur durmaz, organlar evreleri ile dengekurar ve lrler.. Beslenme, var olmann bir baka ifadesidir. Canl dokularoksijene pek dkndrler ve onu kan plazmasndan adeta skerek alrlar.Canl dokular eker ve yalardan aldklar oksijen, hidrojen ve karbonsayesinde bnyeleri ve bnyelerinin hareketi iin gerekli mekanik enerjiye,organik durumlarn btn deiimlerinde ortaya kan elektrik enerjisine,kimyasal reaksiyonlar ve fizyolojik oluumlar iin gerekli siya sahip olur.Canl dokular kan plazmasnda azot, kkrt, fosfor da bulurlar ve bunlaryeni dokularn meydana gelmesi organlarn gelimesi ve arzalarnn

giderilmesi iin kullanrlar. Mayalar sayesinde proteinleri, ekerleri, yalarve bunlarn evrelerini gittike klen paralara bler ve bu reaksiyonlarla


26/112

serbest braklan enerjiyi kullanrlar. Ayn zamanda enerji emen reaksi'yonlar sayesinde g potansiyeli daha yksek ve daha kompli' ke cisimleroluturarak kendi asl maddelerine kartrrlar.Kimyasal deimelerin kuvveti, hcre gruplarnn metabo' lizmas ve canlvarln btn, organik hayat kuvvetinin bir ifadesidir. Metabolizma, vcut

tam istirahat halinde iken, emilen oksijen ve karlan karbonik asit miktarile llr. Kaslar kaslp mekanik bir alma meydana getirdikleri andanitibaren deime faaliyeti ok ykselir.Metabolizma kk ocuklarda yetikinlerden, hayvan yavrularnda dabyk hayvanlardan daha kuvvetlidir. nsan boyunu ite bu sebepten belli

bir lnn stne karmamaldr.Metabolizmada btn fonksiyonlarmzn ifadesini bulamyoruz. Beynin,karacierin ve bezlerin nemli kimyasal faaliyetleri vardr. Fakatmbadeleleri en belirli ekilde younlatran kas almasdr. Merak edilen

bir husus da fikr almann metabolizmay hi ykseltmeme sebebidir.Zihinsel alma enerji harcamasn gerektirmiyor, yahut bu alma iin

bugnk tekniklerle llemiyecek kadar az bir e-nerji yeterli oluyor.Dnyann yzeyini deitiren, milletleri ykan ve yapan, uzaynsonsuzluunda, bu sonsuzluun dibinde yeni evrenler kefeden dncenin,llebilir miktarda enerji sarfetmeden meydana gelmesi, hazrlanmas,zekann en gl yaratlar metabolizmay, paz adalesinin bir librelik birarl kaldrmak iin ykseltmesinden ok daha az ykseltiyor.

Ne Sezar'n ihtiras, ne Newton'un tefekkre dal, ne Beethoven'in ilham,ne de Pastr'n hararetli gzlemleri, dokularnn besleniini, bazmikroplarn veya tiroid bezinin salgsndaki hafif bir fazlaln kolaycayapabilecei hzlandrma i-ini yapmaya muvaffak olamamtr.Beslenmenin ritmini yavalatmak ok gtr. Organizma kimyasaldeiimlerin normal faaliyetini en g artlarda bile devam ettirir. Dtangelen iddetli bir souk bizdeki metabolizmay azaltmaz. Vcut ancak lmyaklat zaman sour, takat ay, da san ve fareler k gelincehararetlerini azaltr, yaaylarn yavalatrlar. Rotifer denilen bazhayvancklar da durulama beslenimi tamamyla durdurur.Bununla beraber, birka hafta uyuuk hayattan sonra bu kk hayvanlarslatlrsa canlanrlar ve kimyasal reaksiyonla-rndaki ritim normale dner.Evcil hayvanlarda ve insanlarda beslenimin bu ekilde durdurulmas srrnzemedik. Souk lkelerde inek ve koyun gibi hayvanlara k uykusuuyutmann, onlara durgun bir hayat yaatmann ok faydalar salayaca

apak. Eer insanlar da zaman zaman k uykusuna yatrmak mmknolsayd, belki hayat uzatmak, baz hastalklar tedavi etmek, yetenekliinsanlardan daha uzun sre yararlanmak da mmkn olurdu.Akcierler ve BbreklerBeslenme srasnda, dokular ve organlar tortulan tasfiye e-derler. Butortularn, lokal muhitte birikmek ve hcreleri yaanmaz hale getirmek gibiyetenekleri vardr. Demek ki, beslenme fenomenleri i evrede kandolamn abuklatrabile-cek aralarn bulunmasn, dokularn kulland

besin maddelerinin yerine yenilerinin konmasn ve zehirleyici maddelerintasfiyesini isterler. Dolaan svlarn hacmi, organlarn hacmine nazaran okkktr. Bir insanda arlnn onda birinden daha az kan vardr. te

yandan, canl dokular pek ok oksijen ve glikoz sarfederler. Kendievrelerinde ok miktarda laktik asit ve karbonik asit de serbest brakrlar.


27/112

ie iinde kltr yaplan bir canl doku parasnn, betenim tortular ilebirka gn iinde zehirlenmemesi iin, hacminin iki bin misli svverilmelidir. Ayrca, kendi sv evresinden en az on misli byk gazl biratmosfer de emrinde olmaldr. Demek ki, bir insan vcudunun macunhaline getirilmesi iin yaklak olarak iki yz bin litre besleyici svya ihtiya

vardr. Dokularmzn iki yz bin litre yerine yedi, sekiz litelik bir svdayaayabilmesi, kan dolatran, onu besleyici be-inlerle dolduran vetortulardan arndran cihazlarn harikulade mkemmel oluu sayesindedir.Dolam hz, kann bileiminin beslenme rnleriyle deiime uramasnaimkan vermeyecek kadar hzldr. Plazmann asitlilii ancak iddetli biregzersizle artar. Her organ, dolaan kann hacim ve hzn, kaslma vegeveme sinirleri ile ayarlar. Dolam yavalad veya durduu zaman ievre asit haline gelir. Hcrelerin doalarna gre, bu zehirlenmeye az okkar koyarlar.Bir kpein bbreini karp bir masann zerinde bir saat kadar

brakabilir, sonra da onu tekrar eski yerine dikebiliriz. Bu bbrek geici bir

zaman iin kandan ayr kalabilir ve arzaya uramaz, normal surettealmaya devam eder. Ayn ekilde, bir organda kan dolamnn drtsaat durmas da bir zarar vermez. Fakat beyin oksijensizlie kar ok dahaduyarldr. Burada yirmi dakikalk bir kanszlk muhakkak surette lmesebep olur.Beyinde kan dolamnn sadece on dakika durmas, telfi edilemezdzensizliklere yol aar. Bu kadar bir zaman iin beyni oksijensiz kalan birinsan diriltmek mmkn deildir. Organlarmzn normal bir ekildealabilmeleri iin, bunlardaki kann belli bir basn altnda olmas dagereklidir. Tavr ve hareketimizle dncelerimizin kalitesi, damartansiyonunun deerine baldr. Kalbin ve kan damarlarnn insanfaaliyetleri -zerindeki etkileri, i evrenin kimyasal olduu kadar fizikselartlar ile de ilgilidir.Kan, bileimindeki sabitlii muhafaza eder, nk devaml olarak getiicihazlarda temizlenir ve bunlardan dokularn kulland besleyici maddelerialr. Damar kan kaslardan ve organlardan geri geldii zaman, karbonikasitle ve btn beslenme artklar ile doludur. Kalbin bzlmesi onu, heralyuvarn atmosfer oksijeni ile temasta bulunduu, akcierin muazzam sinira iine atar. Basit fiziksel- kimyasal kanunlara gre oksijen kana nfuzeder ve alyuvarlarn hemoglobinleri zerine yapr. Ayn zamanda karbonikasitle de bronlardan kar ve solunum hareketleri bunu d atmosfere atar.

Solunum ne kadar hzl olursa, kan ve hava arasndaki kimyasal deimelerde o kadar aktif olur.Kan, akcierlerden geerken yalnz asit karbonikten kurtulur. Uucuolmayan asitlerle btn teki metabolizma tortularndan henz kurtulmudeildir. Ancak bbreklerden geerken temizlenme ii tamamlanm olur.Bbrekler, tasfiye edilmesi gereken mahsulleri kandan ayrr, plazmanntansiyonunu sabit tutmak iin gerekli olan tuzlarn miktarn ayarlarlar.Bbreklerin ve akcierin almalar alacak derecede tesirlidir. Bu almasayesindedir ki insan vcudu bu derece byk bir younlua dayankl veeviktir.Vcudun D Mnasebetleri

Kann dokulara ulatrd besleyici maddeler ona kaynaktan gelir:Akcier vastasyla atmosferik havadan, barsak yzeyinden ve endoktrin


28/112

bezlerinden Oksijen hari organizmann kullanld btn maddeler onadorudan doruya veya dolayl olarak barsak tarafndan temin edilir.Besinler srasyla tkrk, mide z suyu, pankreas salgs karacier ve

barsak mukozu tarafndan ilem grr.Sindirim mayalar proteinlerin, karbonhidratlarn, yalarn molekllerini

kk paralara blerler. Mukoz engelini ama gcnn iste bu paralardr.O zaman bu mukoz, lenf ve kan damarlar rafndan emilir ve i evreyekarrlar. Daha nce bir deiime aramadan vcuda yalnz baz yalar veglikoz nfuz edebilir. te bundan dolaydr ki ya ktlelerinin kvam

besinlerdeki hayvansal veya bitkisel yalarn doasna gre deiir. Mesela,bir kpein i yalar, onu yksek hararette eriyen yalarla veya vcuthararetindeki sv zeytinya ile beslemek suretiyle kat veya yumuak halegetirilebilir. Proteinli maddelere gelince bunlar mayalar tarafndan aminoasitzinciri haline dnrler. Bu ekilde zelliklerini de yitirirler.Sr ve koyun erindeki proteinlerden vebudaydan gelen ve asit gruplarnn

barsaklarda sindirilmelerinden sonra hibir zellikleri kalmaz. O zaman

barsak mukozunu geer, vcutta yeni proteinler meydana getirirler kibunlar da insana, hatta bireye has bir zelliktir. Barsak zar, bakavarlklarn, bitkilerin veya hayvanlarn moleklleri tarafndan bir istilyakar i evreyi hemen hemen mkemmel bir ekilde korurlar. Bununla

beraber baz hayvansal veya bitkisel besin proteinlerinin nfuz etmesine izinverirler. Bylece, organizmann birok yabanc maddelere kar duyarllveya dayankll sessizce ve farkedilmeden oluur. Barsan d lemekar kard engel her zaman almaz deildir.Barsak mukozlar besin maddeleri arasndan faydal olan titizliklesemesine ramen, iinden daha iyi veya kt maddelerin gemesine demsaade eder. Bazen de muhta olduumuz elemanlar hazmetmez veyaemmez. Bu elemanlar aldmz gdann iinde bulunuyorsa da dokularmzonlardan mahrum kalr. Demek ki, d evrenin kimyasal maddeleri her

birimizin iine, barsak mukozunun bireysel gcne gre, farklekilde sokulurlar. Dokularmz ve iimizdeki svlar vcuda getirenler

bunlardr.Bizler kelimenin tam anlamyla balktan yaplm bulunuyoruz. te bundandolaydr ki vcudumuz ve onun fizyolojik ve zihinsel zellikleri, yaadmzlkenin jeolojik yaps, beslediimiz hayvanlarn ve bitkilerin tabiatnn etkisialtnda kalr. Yapmz ve faaliyetimizin karakterleri ayn zamanda aldmzgdalarn seiliine de baldr.

Hava oksijeninden ve barsakta sindirilen rnlerden baka, kanda da birnc snf besleyici maddeler vardr. Endokrin bezlerinin salglar gibi.Organizmada, kendi kendini oluturmak kandaki elemanlarn zararnaolarak baz dokular beslemek iin kullanlan maddeleri retmek, bazfonksiyonlar harekete geirmek gibi alacak bir g vardr. Bu ekildekendi kendini yaratma, iradenin yine irad bir aba ile antremannabenziyor.Yaayan vcut her eyden nce bir beslenme oluumudur. Bu oluumkimyasal maddelerin hi durmayan hareketinden i-barettir. Onu biramdann alevine veya bahelerin ortasnda ykselen fskiyelere

benzetebiliriz. Hem devaml hem geici o-lan bu ekiller, bir gaz veya sv

akmna baldrlar. Tpk bizler gibi kendilerini harekete geiren maddelerinmiktar ve kalitelerindeki deiimlerine uyarak deiirler.


29/112

Bizim iimizden, d lemden gelip yine oraya dnen bir madde nehri geer.Fakat bu gei srasnda bu madde, dokulara muhta olduklar enerjiyi, aynzamanda organlarmzn ve svlarmzn geici ve nazik yaplarn kurankimyasal maddeleri brakr.Her trl insan faaliyetlerin bedensel z cansz lemden gelir ve er ge

oraya dner. Bu bedensel z, cansz varlklardaki unsurlardan yaplmtr.D lemde olduu gibi, kendimizde de fizik ve kimya kanunlarnnbulunuuna, baz modern fizyolojistlerin hl hayret ettikleri gibi,amamalyz. Bu mevcut kanunlara rastlanlmasayd asl o zaman armakgerekirdi.Cinsel Faaliyetler ve remereme organlar ilkel hayatta olduu gibi, yalnz cinsin devamn salamaklakalmaz, ayn zamanda bizim fizyolojik, zihinsel ve ruhsal faaliyetlerimizi deartrr. Hadmlar arasndan nemli iler yapanlar veya katililer kmamtr.Testis ve yumurtalklarn ok yaygn bir fonksiyonu vardr. Evvela bunlardii ve erkek hcreleri dourur, bunlarn birlemesiyle de yeni insan

meydana gelir. Ayn zamanda bunlar kana akan maddeler salglarlar ki bumaddeler dokulara, organlara, uura erkek veya dii karakterlerini verirler.Testis saldrganl, iddeti, sertlii meydana getirir. Yumurtalk da kadnorganizmas zerinde buna benzer bir etki yapar. Fakat hayatn sadece birksmnda canllk gsterir. Ayba kesilince sona erer. Kadnda yumurtalnmrnn ksa olmas, yalanan kadna erkee gre cinsel ynden pasiflikverir. Aksine testis, ileri derecede ihtiyarlk devrine kadar aktif kalr.Erkekle kadn arasndaki farklar reme organlarnn zel ekillerinden,rahimin mevcudiyetinden, det grmekten veya eitim tarzndan ileri gelmez.Bunlar ok derin bir sebepten ileri gelirler ki, bu da cinsel organlarn rettiikimyasal maddelerin btn organizmaya dolmasdr. te bunu bilmemekfeminizm nclerini, her iki cinsin ayn eitim, ayn megale, ayn yetki vesorumluluklar alabilecekleri inancna yneltmitir.Gerekte kadn erkekten nemli derecede farkldr. Kadnn vcudundakihcrelerin her biri cinsinin izlerini tar. Organik ve bilhassa sinir sistemleriiin de durum ayndr. Fizyolojik kanunlar da yldzlar leminin kanunlarkadar sert ve merhametsizdirler. Onlarn yerine insan arzular koymakmmkn deildir. Onlar olduklar gibi kabul etmek mecburiyetindeyiz.Kadnlar yeteneklerini kendi tabiatlar dorultusunda gelitirmeli, erkekleritaklit etmeye kalkmamaldrlar. Medeniyetin ilerlemesinde kadnlarn rolerkeklerinkinden daha yksektir. Bu rol terketmemeleri gerekir. Yeni doan

bir canl, rahim mukozunun zerine a

Documents

İnsan denen meçhul