การบารงสขภาพดวยแพทยทางเลอก

Integrative Medicine in Health Promotion

แพทยหญงอมพร กรอบทอง

ผ ชวยผอานวยการศนยการแพทยกาญจนาภเษก

ในศาสตรการแพทยทางเลอก มวถการบารงสขภาพอยมากมายหลายวธ บางวธกทาดวยตนเองได

บางวธกจาเปนตองอาศยผรผชานาญเฉพาะทาง บางวธปฏบตจนกลายเปนวถชวตประจาวน เชน การใชชวต

ตามเวลาของทางเดนลมปราณ หรอทอาจารยบางทานเรยกวา “นาฬกาชวต” การเลอกกนอาหารสขภาพ

อาท อาหารแมคโคร-ไบโอตก อาหารชวจต อาหารบารงตางๆ การออกกาลงกายโดยเฉพาะพวก การออก

กาลงกายแบบไอโซเมตรก เนนการเกรง ยดเหยยดกลามเนอ เชน การฝกชกง โยคะ การแพทยแผนจนมคา

กลาวของ Su Wen’s Quotation ทนาประทบใจมากคอ

“ แพทยชนสง รกษาโรคกอนปวย

แพทยทวไป รกษากอนโรคลกลาม

รกษาเมอปวยหนก คอ แพทยชนลาง ”

หมอทดจงตองเนนท “การปองกน” และไมใชใครทจะทาได นอกจากตวของทกทานเอง และเมอ

ปวย มาพบแพทยกไมจาเปนตองใชแตยา การปรบวถชวต การกนทด การฝกกาย การฝกใจ เปนการรกษาให

รางกายปรบสมดลเขาสปกตไดอยางรวดเรว

การแพทยทางเลอกเองมหลายรปแบบ ทงน เมอป 2005 หนวยงาน National Center of

Complementary And Alternative Medicine (NCCAM) ของสหรฐอเมรกา ไดจาแนกการแพทยทางเลอก

ออกเปน 5 กลม ดงน

1. Alternative Medical Systems คอ การแพทยทางเลอกทมวธการตรวจรกษาวนจฉยและการ

บาบด รกษาทมหลากหลายวธการ ทงดานการใหยา การใชเครองมอมาชวยในการบาบดรกษาและหตถการ

ตางๆ เชน การแพทยแผนโบราณของจน (Traditional Chinese Medicine) การแพทยแบบอายรเวช ของ

อนเดย เปนตน

2. Mind-Body Interventions คอ วธการบาบดรกษาแบบใชกายและใจ เชน การใชสมาธบาบด

โยคะ ชกง เปนตน

3. Biologically Based Therapies คอ วธการบาบดรกษาโดยการใชสารชวภาพ สารเคมตาง ๆ เชน

สมนไพร วตามน Chelation Therapy, Ozone Therapy หรอแมกระทงอาหารสขภาพเปนตน

4. Manipulative and Body-Based Methods คอ วธการบาบดรกษาโดยการใชหตถการตางๆ เชน

การนวด การดด การจดกระดก Osteopathy, Chiropractic เปนตน

5. Energy Therapies คอวธการบาบดรกษา ทใชพลงงานในการบาบด รกษาทงกลมทสามารถวด

ไดและไมสามารถวดได ในการบาบดรกษา เชน การสวดมนตบาบด พลงกายทพย พลงจกรวาล เรกโยเร

เปนตน

การแพทยทางเลอกเกอบทกศาสตรมวธในการบารงสขภาพ และทนา มาแนะนา เปนเพยงตวอยาง

ททบทวนมาจากตารา และบทความหลาย ๆ แหงทนาสนใจและนามาปฏบตไดงาย ๆ ดวยตนเอง อาท

1. การรมยา

การรมยา เปนศาสตรการแพทยแผนจนทใชสมนไพร ซงมกหมายถง โกศจฬาลาพาท

มกลนฉนจดตดไฟงายเพอทาใหเกดความรอนบนจดหรอตาแหนงทแนนอนบน

รางกายทาใหเกดความอบอน เชอวาทาใหคลายการอดตนของลมปราณ กาจดความ

เยนและความชนออกจากเสนลมปราณกลนฉนของโกฐสามารถทะลวงผานเสน

ลมปราณเพอควบคมการไหลเวยนของเลอดและลมปราณใหเปนปกตนอกจากน

ความรอนทเกดขนจะไมสงและจะคอย ๆ สงผานเขาไปไดลกจนถงชนกลามเนอ ซง

ถาหากใชวสดชนดอนมาเผาแทน ผปวยจะไมสามารถทนตอความรอนไดและ

ผลการรกษา กไมดเทากบทใชโกฐจฬาลาพา การรมยา มวตถประสงคเพอการรกษา

การปองกนโรค และการสงเสรมสขภาพ

ในการแพทยจน มคากลาวโบราณวา

“ถาตองการมสขภาพด......ควรรมยาทจซานหล เปนประจา”

“ถาคนทมสขภาพดรมยาทจดกวานเหยวยนชไห มงเหมนและจงหวาน อยางสมาเสมอ เขาจะมชวตยน

ยาวอยางนอยเปนรอยป”

การรมยา อาจใชวธการรมยาโดยตรง โดยใชกรวยโกฐวางบนผวหนงตรงๆหรอการรมยา

ทางออม โดยไมวางบนผวหนงโดยตรง แตจะวางบนสงรองรบตางๆ ไดแก การรมยาผาน

ขง บนแผนกระเทยม การรมยาบนเกลอ การเผาโกศผานภาชนะตาง ๆ หรอการถอแทง

โกฐจฬาลาพาหางจากผวหนงเลกนอยโดยทวไปจะรมยาประมาณ 3-5 จวง ในแตละจด

สาหรบโกฐแทงจะใชเวลาประมาณ 10-20 นาท

ขอหามการรมยา

1. ผปวยทมอาการไขสงจากโรคหวด 2. ไมทาการรมยาบรเวณทองและหลงในหญงตงครรภ 3. ผปวยท

หมดสต 4. ผปวยทแขนขาชา อมพาต สามารถทาได แตดวยความระมดระวงเพราะหากรอนเกนผปวยจะไม

ทราบเกดรอยไหม

หลงการรมยาอาจจะเกดรอยไหมขน ตงแตเปนรอยแดงไปจนถงเกดถงนาขน ใหเชดทาความ

สะอาดระวงมใหถงนาแตก แตถาถงนาขนาดใหญอาจเจาะเพอระบายนา และทาความสะอาดแผลเพอ

ปองกนการตดเชอ ในทางการแพทยจนเอง การรมยาทดควรเกดความอนจนรอน บางครงแพทยเจตนาให

เกดถงนาและแผลเปนเพอปองกนโรค เชน กอนเดนทางไปตางประเทศ จะเผาจดฝงเขมใหเกดแผลเพอ

กระตนภมตานทาน

การรมยาเพอบารงสขภาพสามารถทาไดทกวน และหากหลงลม จะทาบางลมบาง

กไมมอนตราย ในผปวยเอง การรมยาทตาแหนงบารงอวยวะ เชน การบารงไต

บารงมามกจะชวยใหโรคทเปนอยดขน เพราะศาสตรแพทยจนเชอวา

“รางกายแขงแรง โรคภยยอมไมมากลากราย”

นอกจาก “การรมยา” การแพทยจนยงม การฝงเขม, การครอบแกว,

การกวซา, การนวดกดจด, สมนไพร และอนๆ อกมากมาย

2. สมนไพรสขภาพ...นาตรผลา

อางองรป http://www.moph.go.th

วธการดแลสขภาพวถชวตแบบไทยๆ ตามหลกและทฤษฎการแพทยแผนไทย ยดหลกความสมดล

ของธาตทงสในรางกายคอธาตดน นา ลม ไฟตองสมดลจะลดปญหาการเจบปวยไดสมนไพรทปรบธาตทงส

ใหมความสมดล คอ เครองดมตารบ "ตรผลา" ซงมองคประกอบของสรรพคณของผลไมทง 3 อยาง คอ

สมอไทย ไดรบการยอมรบวาเปนราชาสมนไพรเนองจากฤทธในการกาจด

สารพษออกจากรางกายและบาบดโรคหลายชนด ถอเปนพทธโอสถ

สมอไทยมฤทธฝาดสมาน ใชเปนสวนผสมของยาแกทองเสยหรอใชกบ

บาดแผลทผวหนง แกลมจกเสยด ยาเจรญอาหาร ยาบารงนอกจากนยงม

ฤทธในการตานเชอไวรส และแบคทเรยบางชนด บารงหวใจตานอนมล

อสระ และชะลอความชรา อกทงยงชวยควบคมระดบไขมนในเสนเลอด

และชวยกระตนการเผาผลาญของรางกาย ลดไขมน

สมอพเภก มรสเปรยว ฝาดหวาน เปนยาระบาย บารงธาต แกเสมหะจกคอ

แกโรคตาแกไข แกรดสดวงทวาร ผลหาม ของสมอพเภกนน มนามนทออก

ฤทธคลายนามนละหง เปนยาระบาย สวนผลสกมสารสาคญ ทกระตนการ

หลงนาดชวยทาใหระบบยอยอาหาร การทางานไดดขน

มะขามปอม มวตามนสงมากแกไอขบเสมหะ ทาใหชมคอแกหวด แกไข

มะขามปอมมรสเปรยว ฝาด ขม เชอวามะขามปอมบารงอวยวะแทบทกสวน

ของรางกาย คอ ผม สมอง ดวงตา คอ หลอดลม ปอด หวใจ กระเพาะ แก

นาเหลองเสย ปรบประจาเดอนใหมาปกต บารงเลอด บารงกาลง ชวยลด

ความดนเลอดสงชวยปองกนโรคมะเรงชวยขบพษยา

ตารบตรผลานใชไดทกเพศทกวยตงแตเดกเลกจนถงผสงอาย และ

ใชไดกบคนทกธาตและสามารถนามาทาเปนนาสมนไพรดมได สมนไพรตรผลา มสารตานอนมลอสระสง

โดยเฉพาะกลมวตามนซและฟลาโวนอยด จงเชอวาสามารถปองกนมะเรง ปรบธาต แกไขในทกฤดกาลการ

เตรยมตารบ ตรผลา มหลายสตร แตจะขอยกสตรเสมอ โดยนาสมนไพรทง 3 ชนดนในอตราสวนเสมอคอ

1:1:1 ใสนาพอประมาณ นามาตมใหเดอดและเคยวจนมสของสมนไพรออกมา ปรงรสตามชอบใสเกลอ

เลกนอยเพอเสรมเกลอแร ถาอยากไดแบบเขมขนใหใสนานอยใชรบประทานกอนอาหารเชา-เยน ครงละ 1

แกว แตถาอยากไดแบบเจอจางใชดมทงวนเปนนาสมนไพรใหใสนามากขน

ในชวงหนารอนอาจปรบเพมสมอพเภก แกธาตไฟ หนาฝนอาจปรบนาหนกสมอไทยเพมขนแก

ธาตลม ฤดหนาวเพมนาหนกมะขามปอม แกธาตดน และธาตนา หรอตมในอตราสวนเสมอ ทานในทกชวง

ฤด ศ.ดร.นพมาศ สนทรเจรญนนท อาจารยประจาคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล ไดปรบรสชาต โดย

การเพมมะขามปอม สมอไทยสมอพเภก เปน 3:2:1 ปรบรสชาตใหอรอย ทานไดทกวน

3. การขบพษ หรอดทอกซแบบงายๆ

การขบพษ หมายถงการขบของเสยออกจากรางกาย มไดหลายวธ บางวธ

เปนความ คนเคยจนแทบไมนกถงเชน การถอศลอด การกนอาหารเจ

เนองจากรางกายของเรา มความสามารถในการรกษา ซอมแซมตนเอง

หากรางกายงดรบสารพษงดอาหารเนอสตว ทยอยยาก รางกายกจะขบสง

ตกคาง ขบพษ

ออกมาอยางชา ๆ โดยการขบพษออกมาทางลาไสเลกสลาไสใหญ แต

เนองจากลาไสมความยาวมาก รวมประมาณ 4.8 เมตร ทาใหการขบของ

เสยตองใชเวลานาน อาจเปนความรแตโบราณจงกาหนดการกนเจเปนระยะเวลานานถง 9 วน 9 คน

ประเภทของการขบพษ

การขบพษ ไมไดมแคการสวนลางทวาร ดวยกาแฟหรอนาเกลอ อยางทบางคนเขาใจ แตหมาย

รวมถง การขบของเสยออกจากทวารตางๆ อาท

ทวารจมก เปนทวารทใชขบของเสยคอกาซคารบอนไดออกไซด การหายใจออกอยางเตมท

หายใจเขาลกและยาว จะทาใหปอดสามารถขบกาซคารบอนไดออกไซดไดมากและแลกเปลยนรบออกซเจน

ไดเตมศกยภาพจะสงเกตไดวาเวลาเราเดนทางไปทะเล และสดอากาศทมปรมาณออกซเจนเขมขนเราจะรสก

โลงโปรงสบาย ในประเทศญปนถงขนาดมการเปดบารออกซเจน แตถาไมมเวลาไปเพยงฝกการหายใจใหด

กสามารถเพมปรมาณออกซเจนขบกรดแลกตกในกลามเนอรสกสดชนไดไมแพกน ในการฝกสมาธหรอ

โยคะการกาหนดลมหายใจจงมบทบาทสาคญอยางมาก

ทวารผวหนง การขบพษทางทวารผวหนง มทงการขบเหงอและขบพษผานรขมขน การขบพษท

ดทสดโดยธรรมชาต คอการขบเหงอทเกดจากการออกกาลงกาย นอกจากนยงมวธงายๆ เชนการแพทยแผน

ไทยใชกระโจมอบสมนไพร ใหเลอดลมไหลเวยนด ขดผวดวยไยบวบ พอกดวยขมนและดนสอพอง

การแพทยแผนจน ใชการครอบแกว โดยเฉพาะการครอบแกวบนจดสะทอนบนเสนลมปราณกระเพาะ

ปสสาวะบรเวณดานหลง เพอขบพษออกจากอวยะตาง ๆ การทากวซา โดยเนนการกระตนทจดสะทอนของ

ลมปราณ ทงเพอรกษา และบารงอวยะ

ทวารหนก การขบอจจาระ เปนขบวนการของรางกายทจะขบของเสยตางๆออกจากรางกาย คนท

ทองผก ไมถายขบอจจาระทกวน แมนเจาตวจะไมรสกถงปญหาแตรางกายกจะพยายามขบออก จงเกดปญหา

ผวพรรณ อาท สว ผน อจจาระทไมถกขบออกมา จะถกดดซมกลบ บางแนวคดจงถอวาการไมถาย กคอการ

กลนกลบ เสมอนกนอจจาระกลบเขาไปนนทเดยว นอกจากการชบของเสยออก อกประการทสาคญคอการ

งดรบสารพษ การเลอกกนอาหารทปลอดสารพษงดอาหาร GMO การกนอาหารปรงใหม ไมปรงแตงดวย

สารเคม การขบพษทางทวารสามารถทาไดดวยตนเอง ทงการทานอาหารทมกากใยเพอชวยขบถาย การสวน

ลางทวารดวย นากาแฟ หรอนาอนทบานตนเอง ทงนการสวนลางทวารไมจาเปนตองทาทกวน พจารณาตาม

ความเหมาะสม

ทวารเบาและทวารไต โดยทวไป การทานนาสะอาดใหเพยงพอจะชวย ใหไตขบปสสาวะ และของ

เสยตางๆออกมาทางปสสาวะในคนปกตหากเราไมทารายไต ดวยการผลกสารพดสารเคมททาใหไต ตอง

ทางานหนก ไตกจะทางานของเขาอยางมประสทธภาพ ในการแพทยแผนจน ไตเปนอวยวะทสาคญมาก

อาหารสดา อาท เหดหลนจอ ไกดา เชอวาชวยบารงไต การออกกาลงกายในชวง 15.00 -17.00 น. เปนการ

เสรมบารงลมปราณกระเพาะปสสาวะ ซงเปนคยน-หยางกบไต

ทวารทสาคญอกทวาร คอ “ทวารหวใจ” การคดด การทาจตใจใหสงบ กเปนการขบพษทสาคญ

ในทางการแพทยจน อารมณเปนสาเหตททาใหรางกายปวย เชนเดยวกบ คาโบราณทวา “จตเปนนาย กาย

เปนบาว” อารมณทง 7 คอ ตนเหตแหงโรค

อารมณโกรธกระทบตบ

อารมณเศราโศกทาลายลมปราณปอด

ยนดเกนไปกระทบหวใจ

วตกกงวลเกนไปทาใหลมปราณปอดตดขด

ครนคดมากเกนไปทาใหลมปราณมามคง

หวาดกลวทาใหลมปราณไตไมมนคง

ตกใจเกนไปทาใหลมปราณหวใจสบสน หายใจขด

จะเหนวาไมวาการแพทยไทย การแพทยจน อายรเวท ลวนมพนฐานทการฝกหายใจ ควบคกบการ

ควบคมจตใจ และอารมณ เชนการ ฝกสมาธ การฝกโยคะ ชกง ไทเกก

4. การปรบชวตใหเปนไปตามวถธรรมชาต

การแพทยแผนตะวนออก เนนการใชชวตตามวถธรรมชาต เชน ตนเมอพระอาทตยขน เขานอน

เมอตะวนตกดน การมชวตแบบไมเรงรบ ในศาสตรการแพทยแผนจน เชอวาจะมพลงไหลเวยนไปตามเสน

ลมปราณตางๆ การทจะมสขภาพดจงควรใชชวตใหสอดคลองกบเวลาของลมปราณ เชน การนอน

การแพทยแผนจนใหนอนกอน 23.00 น. หลบใหสนท การทหลบไมสนท หลบฝนมาก จะทาใหเกดปญหา

กบ “ตบ” ในการแพทยแผนจน ทาใหเกด “โรคของตบ” ความดนโลหตสง เครยด ฯ

เมอตน ใหออกกาลงกายเบา ๆ ชวงเชามด 03.00-05.00 น. เพอสดอากาศบรสทธ เขาสลมปราณ

“ปอด” ขบถายของเสยจากลมปราณลาไสใหญในชวงเวลา 05.00-07.00 น. ทานอาหารเชาในชวงเวลาของ

ลมปราณกระเพาะอาหารในชวง 07.00-09.00 น. ชวง 11.00-13.00 น. เปนชวงเวลาของลมปราณหวใจ ควร

พกผอนสงบ ไมควรรบประทานมาก หรอคดวนวาย หากเราสงเกต วถดงกลาวคอวถของคนในอดตท

แขงแรงกวาปจจบน และวถทพระสมมาสมพทธเจาแนะใหพระสงฆยดถอปฏบต

ชวงเวลา ระบบทเกยวของ ขอควรปฏบต

การทานอาหาร

ในศาสตรการแพทยแผนจน “ อาหาร” คอแหลงทกอใหเกด “ช”การทานอาหารจงตองเลอกให

เหมาะกบวย และอาการทปวยพรอง การแพทยแผนไทยใหทานอาหารทเหมาะกบธาต ปจจบนประชาชนหน

มาสนใจอาหารททานกนมากขน มแนวการทานอาหารสขภาพตางๆ อาท อาหารเมดเตอรเร-เนยน, อาหาร

เกอรสน อาหารแมคโครไบโอตกชวจตฯ อาหารเหลานมกเนน พช ผก และผลไม ลดการทานอาหาร

ประเภท “จานดวน” ซงจะขอยกเฉพาะอาหารในแนวทาง “แมคโครไบโอตกส”

แมคโครไบโอตกส เปนศาสตรการแพทยทางเลอกแขนงหนง ทเปนการดแลรกษาสขภาพและ

ดาเนนชวตแบบองครวม เพอใหบคคลมสขภาพและคณภาพชวตทดขน โดยผานทางอาหารและวถชวตท

สมดล ยงรวมถง ทศนะการมองชวตทยงใหญ งดงาม เพอการมสขภาพด มความสข อสระและมชวตยนยาว

แมคโครไบโอตกส เปนศาสตรการดแลสขภาพแบบองครวมอกวธหนง ทเรยนรความสมพนธ

เกยวของกบอาหาร สขภาพ (กาย-ใจ) และสงแวดลอม แมคโคร- ไบโอตกส (Macrobiotic) ตามรากศพท

ภาษากรก หมายถง “ชวตทยงใหญ ” ปรชญาของแมคโครไบโอตกส คอ การดาเนนชวตทเรยบงาย

สอดคลองธรรมชาต มความสข อสระจะทาใหชวตมความยนยาวและมความผาสขของมนษย การทาอาหาร

แมคโครไบโอตกส จงจะเนนอาหารทสดเปน ธรรมชาต (Whole Food) มการปรงแตงนอยคงความสมดล

หลกในการปรงอาหาร Macrobiotics

1. คดสรรวตถดบ เลอกวตถดบทไรสารพษ (NO TOXIN) เพอไมใหสารพษเขาตว เลอก Organic,

Wholefood, ตามฤดกาล, ไมขดส) ไมใชผกผลไมทใชสารเรงการเตบโตและสารกาจดศตรพช ผานขนตอน

อตสาหกรรมทเตมไปดวยสารเคมตาง ๆ หรอจเอมโอ สตวทเรงดวยฮอรโมนและยาปฏชวนะ

2. เครองปรง ใชแตนอย อาหารแมคโครไบโอตกส คดสรรความสดของวตถดบ ปรงแตงแตนอย

เพอคงรสแทๆ และพลงของอาหารไวมากทสด รสหวานทมอยมาจากอาหารแท ๆ แมคโครไบโอตกสจะไม

01.00 - 03.00 น. ตบ นอนหลบพกผอนใหหลบสนท

03.00 - 05.00 น. ปอด ตนนอน สดอากาศบรสทธ

05.00 - 07.00 น. ลาไสใหญ ขบถายอจจาระ

07.00 - 09.00 น. กระเพาะอาหาร กนอาหารเชา

09.00 - 11.00 น. มาม พดนอย กนนอย ไมนอนหลบ

11.00 - 13.00 น. หวใจ หลกเลยงความเครยดทงปวง

13.00 - 15.00 น. ลาไสเลก งดกนอาหารทกประเภท

15.00 - 17.00 น. กระเพาะปสสาวะ ทาใหเหงอออก (ออกกาลงกายหรออบตว)

17.00 - 19.00 น. ไต ทาใหสดชน ไมงวงเหงาหาวนอน

19.00 - 21.00 น. เยอหมหวใจ ทาสมาธ หรอสวดมนต

21.00 - 23.00 น. ระบบความรอนรางกาย หามอาบนาเยน ตากลม ทารางกายใหอบอน

23.00 - 01.00 น. ถงนาด ดมนา......เขานอน

ใชนาตาลทราย หากจาเปนกจะใชนาเชอมจากขาว นาออย นาผงเลกนอย รสเปรยวจะใชความเปรยวจาก

ธรรมชาต เชน มะขาม บวย นาสมคน มะนาว ไมใชนาสมสายชซงไมสมดล รสเคม จากเกลอทะเลแท และ

ซอวขาวทหมกธรรมชาต หรอซอวทามาร (Tamari) ทไมมนาตาลเจอปน นอกจากนยงใชเตาเจยว หรอมโซะ

หมกมากคณคาจากเอนไซมธรรมชาต ไมใชผงปรงรสตางๆ ผงชรส กอนอาหารสาเรจรป

3. วธการปรง ใชวธการปรงทไมเอาสวนเกนของเครองปรงเขาไปทารายซาเตมเซลลของเรา เชน

นามนนอย, ไมใชนามนโดยปรงใหเปนกลาง คอนไปทางดางเลกนอย (หยาง) เพอใหมคณสมบตใกลเคยง

กบคณภาพของเลอดทสมดลมากทสด (pH7.4) เชน MISO, ซอวหมก, สาหราย ฯลฯ

4. อปกรณครว ใชอปกรณและภาชนะทปลอดสารพษ ใช Stainless ไม เซรามค ไมใชอลมเนยม

ใช Gas และถานไม ไมใชไมโครเวฟ

สดสวนอาหารทบรโภคในแตละวน

อาหารแบบแมคโครไบโอตกส เนนใหกนหลากหลายใน 1 มอ อาท

- มขาวกลองหงอรอย เปน Complex Carbohydrate ทมประโยชนยงตอรางกาย

- ซปหรอแกงจดทปรงดวยผก, สาหรายทะเล ใหรสหวานธรรมชาต และแรธาตแกรางกาย

- ผกตาง ๆ เพอความสมดล ทงสลดผกสดนาสมคนจากผลสมหอมหวานสดชน และผกตมสก

หวาน นมนวล เชน แครอท, บรอคโคล, กระหลา

- โปรตนจากปลา หรอเตาห หรอถวธญพชตาง ๆ

- โรยขาวดวยงาควใหม บดกบเกลอเลกนอยใหไดรบแรธาตวตามน และชวยทาใหความเปนห

ยนหยางในขาวแตละคามความสมดลในรสอาหารทไมจดจาน

วธการรบประทาน

ในคมภรจน กลาวไววา “เจงชด เสยชไมมากลากราย” การดแลจงควรเนนใหเดก กน-อย-หลบ

นอนใหเหมาะสม กลาวคอ กนใหถกเวลา ถกประเภท เคยวใหละเอยด อาหารขยะทงหลายควรยกเวนออก

เสย อาหารทแชแขงมานาน ไมตางจากซากศพลวนไมมพลงงานดๆทจะถายพลงงานมาให

แนะนาการเคยวชาๆ เคยวแบบมสมาธ ใหรางกายรบรวากาลงทานอะไรเขาไป เคยวคาละ 30 - 50

ครง ชวยการยอย เพมภมตานทาน การบารงสขภาพใหแขงแรง

เอกสารอางองหนงสอ

1. กองการแพทยทางเลอกกรมพฒนาแพทยแผนไทยและแพทยทางเลอก กระทรวงสาธารณสข,

อาหารแมคโคไบโอตกสธรรมชาตบาบด-สขภาพ ดวยการแพทยผสมผสาน

2. ลอชา วนรตน,ทศนย ฮาซาไนน, เยนจตร เตชะดารงสน.(2551) การฝงเขม - รมยา เลม1, 248-254

3. เพญนภา ทรพยเจรญ, การดแลสขภาพแบบพงตนเองดวยยาสมนไพรในงานสาธารณสขมลฐาน

(2548)