ISBN 978-9941-0-7506-3

krebuli meore

Tbilisi

2015

ra aris

Ta vi suf le ba?

krebuli meore

ra aris Tavi suf le ba?

krebuli meore

Sem dgen le bi: ka xa jam bu ria

Ta maz jo lo gua

red ko le gia: ni no Wum bu ri Ze

Tea du la ri Ze

nai ra cxve dia ni

gu lavr Wa re liS vi li

teq stis ak re fa da ko req tu ra:

ni no ka xa Ze

ma riam Ro Ra Ze

damkabadonebeli maka comaia

ydaze gamoyenebulia pavel kuCinskis naxati `okeane~

© Pawel Kuczynski

winamdebare wigni gamocemulia aaip `moqalaqis~ mier (2014-2015 ww.) samoqalaqo

ganaTlebis saskolo olimpiadis proeqtisTvis. wigni warmoadgens damatebiT

saswavlo masalas ufrosklaselebisTvis, rigdeba usasyidlod proeqtSi CarTul

moswavleebsa da skolebze. ar aris gankuTvnili komerciuli gamoyenebisaTvis.

ISBN 978-9941-0-7506-3

5

sarCevi

winaTqma .................................................................................9

mxat vru li teq ste bi

gri gol ro ba qi Ze Cak lu li su li (naw yve ti) ...................................................17ger ma nu li dan Tar gmna aleq san dre kar to ziam

mark tve nigu ber na to ris ar Cev ne bi ...................................................49in gli su ri dan Tar gmna vax tang We li Zem

aka mor Ci la Zesan ta es pe ran sa (naw yve te bi) .............................................57

viq tor pe le vi nigan dgo mi li da eq vsTi Ta ...................................................83ru su li dan Tar gmna ka xa jam bu riam

re vaz ina niS vi liSo ri TeT ri mwver va li ................................................... 131

hain rix bio liCe mi naR vlia ni saxe ......................................................... 137ger ma nu li dan Tar gmna ru su dan Sa me laS vil-ze qa laS vil ma

no dar dum ba Ze HELLADOS ........................................................................ 149

6

gab riel gar sia mar ke sipat riar qis Se mod go ma (naw yve ti) ................................... 175es pa nu ri dan Tar gmna el za ax vle dian ma

nai ra ge laS vi limTva riT ga na Te bu li ba Ri ................................................ 223

o’ hen ripo lis me ni da him ni .......................................................... 239in gli su ri dan Tar gmna irak li lo mour ma

nug zar Sa tai Ze noem bris wvi ma .................................................................. 251

mar ge rit iur se na rimer cxle bis RvTis mSo be li ............................................... 305fran gu li dan Tar gmna ma na na gi gi neiS vil ma

franc kaf kaZve li am ba vi ....................................................................... 315ger ma nu li dan Tar gmna ma mu ka kax niaS vil ma

pub li cis ti ka

mi gel de una mu no es pa ne Tis Ta na med ro ve ma raz mi saT vis (naw yve te bi) ...... 323es pa nu ri dan Tar gmna me ri tit vi ni Zem

gab riel gar sia mar ke si es avis mo mas wa ve be li So ba .............................................. 331es pa nu ri dan Tar gmna eleo no ra ku Wa vam

7

ilia Wav Wa va Ze axa li da sis mo lo din Si .................................................... 335

ilia Wav Wa va Ze da viT aR ma Se ne be li .......................................................... 341

aka ki we re Te li sit yva, Tqmu li aka ki sa gan xel Tub nis sko lis kur Txe vis dros oq tom bris I-ls 1884 w. ........................ 347

ni ko ni ko la Ze fran gu li pre sis de ka dan si (naw yve te bi) ...................... 353

ge ron ti qi qo Zewar moe ba da erov nu li ener gia (Se mok le biT) ............... 367

aka ki baq ra Zera tom xde ba ase? ............................................................. 373

je mal qar Cxa Ze mo no lo gi dia lo gi dan (naw yve te bi) ............................... 385

oTar Wi la Ze si coc xli saT vis (naw yve te bi) .......................................... 393

9

winaTqma

es wig ni ga moi ca ara sam Tav ro bo or ga ni za cia `mo qa la-

qis~ da fi nan se biT da miz nad isa xavs axal gaz rdo bis dain-

te re se bas sa mo qa la qo sa zo ga doe bi saT vis aq tua lu ri da

mniS vne lo va ni Te me biT. am kre bul Si Se ta ni lia is teq ste bi,

rom le bic ar aris gaT va lis wi ne bu li sa Sua lo sko lis sas-

wav lo prog ra miT da ami to mac mkiT xvel Ta didi na wi li saT-

vis, sa va rau dod, uc no bi iq ne ba.

kre bu li ga yo fi lia or na wi lad. pir ve li na wi li mxat-

vrul teq stebs moi cavs.

to ta li ta ru li re Ji me bi da diq ta to ris mxat vru li

saxe erT-er Ti mTa va ri Te ma iyo XX sau ku nis sxva das xva

qvey nis mwer lo ba Si. es kre bu lic swo red am Te miT ix sne ba

_ ra mos dis ada mia nis zneo bas ti ra nul ga re mo Si da ras

war moad gens is, vinc am sa Si nel rea lo bas qmnis _ am sa kiT-

xebs exe ba gri gol ro ba qi Zis, gab riel gar sia mar ke si sa da

nug zar Sa tai Zis teq ste bi, hain rix bio lis no ve la ki to ta-

li ta ru li mmar Tve lo bis Tavi se bu ri pa ro diaa.

ro go ric ar unda iyos rea lo ba, Tavi suf le bis miR we va

10

ra aris Tavisufleba?

yo vel Tvis Se saZ le be lia, Tu ki Tavs ar da zo gav da miz nis-

Tvis bolom de ib rZo leb _ ase Tia Ta na med ro ve rusi mwer-

lis, viq tor pe le vi nis, Zal ze sain te re so moT xro ba Si ga-

mo xa tu li po zi cia. didi mniS vne lo ba aqvs imis gaaz re bas,

Tu ra mxat vru li dat vir Tva eni We ba iu mors viq tor pe le-

vi ni sa da aka mor Ci la Zis teq steb Si an mark tve nis brwyin-

va le pa ro dia Si.

uf ro se bis si sas ti kem de mi su li uu na ro ba _ Caw vdnen

bav Svi sa Tu mo zar dis rTul Si na gan sam ya ros _ araer Txel

gam xda ra mxat vru li li te ra tu ris Te ma, rac Zal ze STam-

beW da vad aris da mu Sa ve bu li re vaz ina niS vi li sa da no dar

dum ba Zis na war moe beb Si, nai ra ge laS vi lis teq stSi ki naC ve-

ne bia sa zo ga doe bis uu na ro ba, gai gos gan sxva ve bu li ada mia-

nis _ li li pu tis _ saT qme li da misi sat ki va ri.

er Tnai rad sa Si Sia rai mes ga fe ti Se ba _ sul erTia, ideo-

lo gia iq ne ba is Tu re li giu ri mrwam si _ ase Tia mar ga ret

iur se na ris po zi cia, ro me lic man Tavi se bu ri iga viT ga mo-

xa ta. aqe dan erTi na bi jia si sas ti kem de da Seuw yna reb lo-

bam de.

wig nis meo re na wi li pub li cis tur teq stebs eT mo ba.

`yo ve li ada mia ni Tavi si ar si sa da bu ne bis Ta nax mad unda

vi Tar de bo des~ _ gveub ne ba es pa ne li mwe ra li da moaz rov ne

mi gel de una mu no da das Zens: ̀ sa dac axal gaz rdo ba ar aris,

iq arc erTia no bis WeS ma ri ti su li tria lebs~. xo lo qve-

ya na Si erTia no bi sa da gan vi Ta re bis sul ma rom it ria los,

amis Tvis sa Wi roa axal gaz rdo ba ga va Ta vi suf loT im `yi nu-

lis sa va ni sa gan~, ro mel sac `fa ru li in kvi zi cia~, `beb ru li

for ma liz mi~, er Tfe ro va ni da er Tsa xo va ni cxov re ba qmnis.

tra di cie bis ugu le bel yo fa gzas ux snis ag re siul fsev-

do-kul tu rul `kon tra ban das~, iw vevs TviT myo fa do bis

rRve va sa da pi rov ne bi sa Tu sa zo ga doe bis de hu ma ni za cias,

rac, Tavis mxriv, mo mas wa ve be lia kul tu ru li ka tas tro fi-

sa _ aseT Tval saz riss aya li bebs gab riel gar sia mar ke si

pub li cis tur we ril Si `es avis mo mas wa ve be li So ba~.

11

winaTqma

Tao ba Ta ur Tier Tmi mar Te bis prob le ma ze msje lobs

ilia Wav Wa va Ze we ril Si ̀ axa li da sis mo lo din Si~. ̀ cxov re ba

fers ic vlis~ _ am bobs av to ri da es cvli le ba sa zo ga doe-

bas axal-axa li moT xov ni le be bi sa da sa Wi roe be bis wi na Se

aye nebs. aseT vi Ta re ba Si gan vi Ta re bis per speq ti va aqvs im

sa zo ga doe bas, ro mel sac gac no bie re bu li aqvs: `sa ca moZ-

rao baa, iq si coc xlec aris~ da `dgo ma _ cdo maa~.

is to ria TviT kma ri Ri re bu le ba an Ca ke ti li sam ya ro ki

ar aris, ara med ma rad coc xa li or ga niz mia, aw myo Si ga mo sa-

ye ne be li ga moc di le baa, gak ve Ti lia, mwvrTne lia. is to ria

erov nu li Tavis Ta va do bi sa da TviT myo fo bis sa Zir kve lia.

sa ku Ta ri is to riis mi marT da mo ki de bu le ba eris si coc-

xli sa da moq me de bi su na ria no bis maC ve ne be li da sa zo mia _

aseT Tval saz riss aya li bebs ilia Wav Wa va Ze we ril Si `da viT

aR ma Se ne be li~ da xaz gas miT miu Ti Tebs, Tu ra unda is wav-

los qar Tvel Ta yve la Tao bam Tavi si didi da ga mor Ceu li

wi nap ri sa gan _ `Tav ga da de bu li moy va re Tavis erov no bi sa

da mar Tlma di de be lis sar wmu noe bi sa, didi pa ti vis mce me li

iyo sxvis erov no bi sac da sar wmu noe bi sa~.

`umec re ba da us wav le lo ba. _ sa nam amas ar mo vi So rebT,

Tva li ar ag ve xi le ba~ _ wers aka ki we re Te li da am gvar

`umec re ba Ta gan~ cal ke amax vi lebs yu rad Re bas Ta na me ma mu-

le Ta So ris re li giur nia dag ze aR mo ce ne bul gauc xoe ba ze.

Cven saer To sam Sob lo gvaer Tia nebs, saer To is to ria, mSob-

liu ri ena, ̀ er Ti zne da erTi Cveu le ba~ da aseT vi Ta re ba Si

ga naT le baa `sxva das xva rjul zed mdgo mi Zme bis~ har mo niu-

li Ta nac xov re bis, saer To in te re se bi sa da miz ne bis gar Se-

mo Se kav Si re bis sau ke Te so sa Sua le ba.

Jur na lis ti ka, ro me lic po li ti ku ri or Tab rZo le bis

ia ra Ra daa qceu li, adu nebs sa zo ga doe bis Tvi Tor ga ni za-

cii sa da TviT moq me de bis unars, aR vi Zebs mas Si `iaf fa sia ni,

uge mov no ga sar To be bis moT xov ni le bas, rac uc xa de si ni-

Sa nia eris mo ra lu ri de ka dan si sa da mi si, ro gorc gva mis,

gax rwni sa...~ _ miiC nevs ni ko ni ko la Ze da ga mo sa val zec miu-

12

ra aris Tavisufleba?

Ti Tebs _ Jur na lis ti ka unda em sa xu ros sa zo ga doe bi sa da

ara pat ro nis in te re sebs, aR Wur vi li iyos ma Ra li sa xel mwi-

foeb ri vi da mo qa la qeob ri vi pa su xis mgeb lo biT, Tqvas si-

mar Tle ise, ro gorc Tvi Ton war moud ge nia da ara is, ra sac

mflo be li ukar na xebs, miu ker Zoeb lad da srul fa sov nad

asa xos po li ti ku ri cxov re ba, mag ram ar Caer Tos par tiul

in tri geb Si da da pi ris pi re bis dros ar war moad gen des mxa-

res. ni ko ni ko la Zis es teq sti 1875 wels fran gul ena ze

bro Su ris sa xiT ga moq vey nda pa riz Si da mas sain te re so re-

zo nan si moh yva _ cal keu li mo nak ve Te bi ga dai beW da pa ri zis

ga ze Teb Si, po zi tiu rad ga moex maur nen im droin de li saf-

ran ge Tis po li ti ku ri da in te leq tua lu ri wree bis Tval-

sa Ci no war mo mad gen le bi: lui bla ni, emil Ji rar de ni da sxv.

ge ron ti qi qo Zis Se xe du le biT, `mar Ta lia, Ta na med ro ve

so cia lu ri da po li ti ku ri fra zeo lo gia ukve Se vi mu Sa veT,

mag ram Ta na med ro ve war moe ba jer ki dev ar Seg viq mnia... am

mxriv sa Sua lo sau ku nee bis me kob reeb sa da rain debs ufro

vga varT, vid re Ta na med ro ve ada mia nebs~. xo lo ̀ Ta na med ro-

ve ada mia nebs~ rom da vem sgav soT, amis Tvis sa Wi roa Sev qmnaT

da gan va vi Ta roT erov nu li war moe ba, amas Ta na ve, ise gar-

dav qmnaT Cve ni Seg ne ba, rom ka pi tals vu yu roT ara mxo lod

mom xma reb lis, ara med mwar moeb lis Tva li Tac.

me rac ar mes mis, cu dia! me rac ar mom wons, unda aik-

rZa los! _ xe lov ne bis (zo ga dad, cxov re bi seu li mov le ne-

bis) mi marT sa zo ga doe ba Si ar se bu li ase Ti man kie ri da mo-

ki de bu le bis wi naaR mde gaa mi mar Tu li aka ki baq ra Zis we ri li

`ra tom xde ba ase?~ av to ris az riT, `er Txel da sa mu da mod

unda vir wmu noT erTi ur ye vi ka no ni _ SeiZ le ba ar se bob-

des xe lov ne bis na war moe bis gar Se mo ori ra di ka lu rad gan-

sxva ve bu li az ri da sa mi ves (na war moebs da or sxva das xva

azrs) ar se bo bis Ta na ba ri uf le ba hqon des~. xo lo imas, Tu

ra aris Ri re bu li da ra ara, yve la ze uc do me li da pi ruT-

vne li msa ju li _ dro _ gaar kvevs.

vin aris in te li gen ti? ra fun qcia ekis re ba in te li gen-

13

winaTqma

cias sa zo ga doeb riv cxov re ba Si? am sa kiT xeb ze msje lobs

je mal qar Cxa Ze Tavis mra val mxriv sain te re so teq stSi `mo-

no lo gi dia lo gi dan~. `ro gorc sin dis sa aqvs bio lo giu ri

Sem ka veb lis fun qcia, rac ada mian Ta mSvi do bia ni Ta nac xov-

re bis sa win da ria, ise in te li gen cias aqvs sa zo ga doeb ri vi

Sem ka veb lis fun qcia, rac ufro ma Ra li zneob ri vi sa fe xu-

ria da ka no nie re bi sa da sa mar Tlia no bis sa win da ri~ _ am bobs

av to ri da ima sac aR niS navs, rom in te li gen ciis for mi re ba

bu neb ri vi pro ce sia da xe lov nu rad misi `ga mo Car xva~ mar-

cxis Tvi saa gan wi ru li. amas Ta na ve, WeS ma ri ti (da ara xe lov-

nu rad Seq mni li), sa ku Ta ri fun qcii sa da Rir se bis Sem gne bi

in te li gen cia ga ran tia imi sa, rom qve ya na da sa zo ga doe ba

ar Caef lo ba usa mar Tlo bis, sic ruis, cru pat rio tiz mi sa

da pro vin cia liz mis Waob Si.

`vai imas, vinc si coc xli dan mxo lod kar gis amo ken kvas

Seec de ba~ _ wers oTar Wi la Ze da mog vi wo debs, pi ruT vne-

lad vam xi loT sa ku Ta ri nak li da Sec do me bi, yo vel dRiu ri

Sro mi Ta da RvwiT vi po voT mi za ni da misi gan xor cie le bis

sa Sua le be bi. amas Ta na ve, sa fuZ vlia nad ga viaz roT, rom Ti-

Toeu li Cven ga ni xal xis na wi lia, xo lo is xal xi, rom lis

na wi lic Cven varT, na wi lia ka cob rio bi sa. av to ris Tval-

saz ri siT, `Ta vi si gan sa kuT re bu lo bi Ta da ga mor Ceu lo biT

esa Tu is xal xi ki ar upi ris pir de ba mTels, anu da nar Cen

ka cob rio bas, ara med av sebs da am did rebs SeZ le bis dag va-

rad... cal ke da izo li re bu lad cxov re ba dRes ara Tu dauS-

ve be lia, SeuZ le be li cia~.

da mainc, ras gvas wav lian, ra ga moc di le bas gvi zia re ben,

ra Ri re bu le beb ze amax vi le ben Cvens yu rad Re bas wi nam de ba-

re kre bul Si Se su li av to re bi?

ro gorc in di vi dua lur, ise sa zo ga doeb riv, erov nul

Tu sa xel mwi foeb riv do neeb ze sa si coc xlod mniS vne lo va-

nia al Ro avu RoT drois cvli le bebs da zus tad gan vsaz-

RvroT am cvli le be biT ga mow veu li sa Wi roe be bi. Sev qmnaT

pi rov ne bis gan vi Ta re bi sa da srul fa so va ni TviT rea li za-

14

ra aris Tavisufleba?

cii saT vis au ci le be li ga re mo, va Ria roT, ga nux re lad da-

vic vaT da praq ti ku lad da vam kvid roT ise Ti Ri re bu le be bi

da prin ci pe bi, ro go re bi caa: ada mia nis uf le ba Ta pa ti vis-

ce ma da dac va, ma Ra li mo qa la qeob ri vi pa su xis mgeb lo ba,

in di vi dua lur da sa zo ga doeb riv in te res Ta Se kav Si re ba,

sa zo ga doeb ri vi Tvi Tor ga ni za cii sa da kon so li da ciis una-

ris Ca mo ya li be ba da gan vi Ta re ba, ga naT le bis prio ri te tu-

lo ba, cod na ze da fuZ ne bu li Sro mis siy va ru li, to le ran-

tu li ga re mo, erov nul da sa ka cob rio Ri re bu le ba Ta har-

mo ni za cia...

zo ga dad _ da gan sa kuT re biT dRe van del glo ba lis tur

msof lio Si _ ga dar Ce ni sa da prog re sis per speq ti va aqvs

mxo lod im kon so li di re bul ers, ro me lic in te res Ta da

Ri re bu le ba Ta am gvar har mo ni za cia sa da mis sa fuZ vel ze

saer Ta So ri so cxov re ba Si srul fa so van Car Tu lo bas SeZ-

lebs.

mxat vru li teqstebi

ggri gol ro ba qi Ze 1881 wels dai ba da so fel

svir Si. qu Tai sis sa su lie ro sas wav leb lis dam-

Tav re bis Sem deg swav lob da jer tar tus, Sem deg

laif ci gis uni ver si te teb Si. 1907 wels dab run-

da sa qar Tve lo Si da daiw yo sa ja ro leq cie bis

kiT xva jer qu Tais Si, Sem deg ki _ Tbi lis Si. am

leq cieb ma ma Sin ve didi av to ri te ti Seuq mna

axal gaz rda mwe rals, ro me lic sul male qar Tu-

li mo der niz mis li de rad iqna aRia re bu li. 1932

wels igi gaeq ca sab Wo Ta diq ta tu ras da ger ma-

nia Si dai do bi na, sa dac uam ra vi sain te re so wig-

ni da sta tia ga moaq vey na. emig ra cia Si ga moq vey-

ne bu li pir ve li wig ni iyo `Cak lu li su li~ (1933

w.), ro mel mac ma Sin ve miiq cia yu rad Re ba Tavi si

siR rmi Ta da bol Se vi ku ri rea lo bis mra val mxri-

vi ana li ziT. gri gol ro ba qi Ze 1962 wels srul

mar too ba Si gar daic va la Svei ca riis qa laq Je ne-

va Si. 1976 wels ga daas ve nes saf ran geT Si, le vi-

lis qar Tul sa saf lao ze.

19

gri gol ro ba qi Ze

Cak lu li su li

(naw yve ti)

aka Sas qro ni ka

ma ma ka cu ri da qa lu ri ele men te bi yo vel coc xal ar-

se ba Si moi po ve ba. imis mi xed viT, ro me li ele men tia ga ba-

to ne bu li, ada mians ma ma ka cad an de da ka cad vracxT. sa dac

ele men te bi to lia, iq arc ma ma ka cia, arc de da ka ci, ara med

an dro ge ni. ara bu li cif ri 8 iq ne bo da ada mia nis gra fi ku-

li ga mo sax va _ Seu da re be li sa zo mi da maC ve ne be li: am fi-

gu ris ro me li me na xev ris gaz rda an Sem ci re ba mra val gzis

war moa Cen da ori ve sqe sis ur Tier Tmi mar Te bas. im dReeb Si

sab Wo Ta ada mia ni sxvaf ri vac hgav da rvians: re vo lu ciur

ele men tsac ise ve Sei cav da, ro gorc kon trre vo lu ciurs

_ ko mu nis ti, Tumc mci re zo miT, kon trre vo lu ciur mar-

cval sac ata reb da Tavis Tav Si. ne bis mie ri ko mu nis ti saT vis

rom ge kiT xaT _ ra Tqma un da, xum ro biT _ gu li xom ar dag-

wyde ba, xval rom qve ya na ga dat rial de so, xum ro biT ve gi pa-

su xeb daT, gu li arc bevr sxva ko mu nists das wyde ba Za lia-

no. orad gax le Ca ara ko mu nis tebs ufro em Cneo daT. vinc

20

grigol robaqiZe

jer ki dev gu Sin sab Woebs ga ma nad gu reb lad ak ri ti keb da,

dRes maTi Tav ga mo de bu li dam cve li iyo. ori ve Sem Txve va Si

sru liad gul wrfel ni iy vnen: gu Sin maTi su lie ri maC ve ne-

be li kon trre vo lu ciu ri ele men tis mo ma te bas aR ric xav da,

dRes _ re vo lu ciu ri sas. at mos fe rul ze moq me de bas emor-

Ci le bod nen. ro gorc dos toev skis ada mia neb ma ar uw yian,

sad Tav de ba RvTis mSo be li da sad iw ye ba sa ta na, ase ve ar

icod nen sab Wo Ta mo qa la qeeb ma, sad Tav de bo da re vo lu-

cia da sad iw ye bo da kon trre vo lu cia _ an ukeT: kar ga dac

icod nen, mag ram cxov re bis mdi na re ba Si, roca in te leq tis

Tva li er Tob Se sus te bu lia, gam yo fi zo li aRar mo Can da.

ara vin icis ras moi moq me debs dos toev skis gmi ri: eq sta ziT

mii Rebs zia re bas Tu ris xviT ukan gad moa fur Txebs _ me ta-

fi zi ku ri is te ria ru su li yo fis. sab WoeT Sic ase Ti is te-

ria su fev da im xa nad: saz Rvre bi wai Sa la, erTi uki du re so-

bi dan at mos fe ru lad ga da diod nen meo re Si, Ta nac uc nau ri

STa go ne biT: TiT qos wux dnen, rom ase did xans id gnen Zvel

nia dag ze; miT ufro cec xlo va ni ga ta ce biT aw yde bod nen

axals. dro dad ro uc xo Zala ig rZno bo da, aux sne li. re-

vo lu ciu ri ele men tis gaZ lie re ba ume te sad kon trre vo-

lu ciu ris xar jze xde bo da, gan sa kuT re biT im Sem Txve va Si,

roca sab Wo Ta ada mians uc xoel Tan, mwe ral Tan, Jur na lis-

tTan an ub ra lo tu ris tTan uwev da Se xe ba. uc xoe li am-

Cnev da, ra Rac ar iyo wes rig Si, ib neo da. xan wrfe lad miaC-

nda es gar da sax va, xan Si SiT xsni da mas. ori ve jer xeli dan

us xlte bo da si nam dvi le. Tu mainc ar moeS ve bo da fiqrs,

SeiZ le bo da `ru su li su li~ dae sa xa mi ze zad da amiT ki dev

ufro didi Tav sa te xi gae Ci na.

far do bi To bis Teo riis Sem deg sam ya ro ve Rar gai zo me ba

Cveu leb ri vi war mod ge ne biT. sab Wo Ta yo fis ga zom vac ase-

ve Wir da. cxov re bis Zve li ka no ne bi daem xo. ge go na si nam-

dvi les exe bo di _ xel Si lan di grCe bo da. yve las mcda ri

na bi jis ga dad gmis saf rTxe emuq re bo da yvel gan. aRar iyo

da say rde ni, mis ma gier mar qsis tu li dog ma. sa Ta ve Si mar qsi

21

Cakluli suli

id ga, mas le ni ni moh yve bo da, en gelss marqs-en gel sis in-

sti tut Si Ra Tu moix se nieb dnen. le nins pir da pir sta li ni

mos dev da. yve las aja doeb da dia leq ti ku ri me To di, rom-

lis mi xed viT si coc xlis yo ve li fa za Tavis sa pi ris pi ro Si

ga da dis. sao ca ria: maT Tvis is to ria mu dam ko mu niz miT Tav-

de bo da. mag ram esec unda iT qvas: ve ra so des war moid gen-

dnen, ra so cia lur wi naaR mde go ba Si ga da vi do da ko mu niz mi,

rad gan dia leq ti kas isi ni srul su lier gaur kvev lo bam de

da, masa sa da me, umoq me do bam de miey va na sa bo lood. mainc

yve la ze me tad moq me de ba swyu ro daT. ase iyo Tu ise, dog-

mam fe xi moi ki da. oRond ara vin ico da, vin ad gen da am dog-

mis Si naarss. xel Se sa xe bi wi nam ZRo li ara vin iyo. ad gi lob-

ri vi ko mi te ti raio nu li ko mi te tis gan elo da ge ne ra lur

xazs, rai ko mi _ saol qo ko mi te tis gan, is, Tavis mxriv _

sam xa reo ko mi te tis gan, xo lo es uka nas kne li _ mos ko vis gan.

sa bo lood cen tra lu ri ko mi te ti Ra rCe bo da, mag ram aqac

igi ve meor de bo da: erTi meo res uyu reb da, meo re _ me sa mes,

me sa me _ meoT xes da ase umaR les Ta nam de bo bam de. ri gi ge-

ne ra lur mdi van Tan Tav de bo da. sa bo lood, is mar to uZ Rve-

bo da ge ne ra lur xazs. ama ve dros Cveu leb ri vi av tok ra ti

ro di iyo es ada mia ni: mas Si mxo lod ma se bis Zal Ta na ka de bi

iy ri da Tavs. sxveb Tan Se da re biT er Ta der Ti upi ra te so ba

hqon da: una ri am gro vis sa ku Tar Tav Si da te vi sa. Tu es una-

ri mia to veb da da Sec do mas dauS veb da, Zab va pir vel rig Si

TviT mas mos pob da. si nam dvi le Si igic ki ar iyo ge ne ra lu-

ri xa zis Se moq me di. ra Rac uc xo da upi rov no mar Tav da am

xazs. ara vin iyo sa ku Ta ri Tavis ba ton-pat ro ni. cal-cal ke

ge ne ra lu ri mdi va ni ara vis ze iyo da mo ki de bu li, mTlia no-

ba Si _ yve la ze. is mTlia no bis ma jis ce mas ug deb da yurs da

Tum ca yve la ze maR la id ga, yve la ze nak leb iyo Tavi su fa-

li upi rov no mTe lis wi na Se. erTi mcda ri na bi ji da ga Tav-

de bo da misi saq me. ase aR moC nda, rom ar se bi Tad ar vin iyo

Tavi su fa li. aS ka ra Seiq na: re vo lu ciam ga moiw via Za le bi,

rom leb sac Tvi Ton ve Rar ereo da. im gaur kve vel ra Ra cas

22

grigol robaqiZe

ukve is to ria iq mo da _ aRarc cal ke ada mia ni, aRarc ro me-

li me jgu fi.

ase Ti at mos fe ro su fev da. un dob lo ba da Si Si ba to nob-

da. bev ri mzad iyo mTa var xazs gah yo lo da, mag ram swo ri

xa zi mxo lod geo met ria Si ar se bobs. ase gaC nda ga dax ris

nam dvi li ma nia: mar cxniv, mar jvniv da Rmer Tma icis, ki dev

saiT. erT Ta nam Sro mels ro me li me ga dax ras aR mou Cen dnen

da me re ga ze Teb Si, uj re deb Si, kre beb ze bo boq rob dnen,

sap ro tes to re zo lu ciebs ad gen dnen. ga ze Te bi, uj re de bi,

kre be bi, re zo lu cie bi _ am qar bor ba las umaR le si mo xe lec

ver gaum klav de bo da. is mou xel Te be li ra Rac aqac sa Si nel

gav le nas ax den da; ara vin iyo Tavi su fa li, yve la sa ku Tar

Tavs ada na Sau leb da. mxo lod erTi xsna ar se bob da: mo na-

nie ba, TviT mxi le ba da da na Sau lis aRia re ba epi de mia sa viT

moe do mTels sab WoeTs. ro me li Rac ga dax ril ma sa ja rod

SeaC ve na Tavi si moq me de ba da fi ci da do, aRa ra so des ga moe-

Ci na si sus te. er Tma is to ri kos ma ga nac xa da, rom sak ma ri sad

ver ga moi ye na dia leq ti ku ri me To di Tavis is to riul kvle-

va-Zie ba Si. zo gi ufro Sors mi dio da, sa ku Tar Txzu le bebs

asa mar Tleb da ga ze Teb Si: `aqa da aq si be ce ga mo vi Ci ne, aqa

da aq si su le le Ca vi di ne~ da ase Sem deg. es Sem Txve ve bi ise

mom rav lda, rom mo na nie bis mya ri for mu lac ki Ca mo ya lib-

da. ina nieb dnen ara mxo lod Ca de nils, Cau de nel cod veb-

sac. es mav ne bel Ta sen sa ciur pro ce seb ze ga moC nda yve la ze

ukeT. ne bis mie ri mav ne be li _ Tu ki ase Ti saer Tod ar se bob-

da _ mTe li pro ce sis man Zil ze SiS na re vi mRel va re biT mih-

yve bo da sa ku Tar 8-ia nis maC ve ne bels _ Tan da Tan mzard kon-

trre vo lu ciur ele ments. im at mos fe rom, ro mel Sic si nam-

dvi le da moC ve ne ba er Tma neT Si ga da dio da, Cau de ne li cod-

vis rea lu rad aR qmis Se saZ leb lo bac gaa Ci na. Tu mav ne be li

iya vi, ase ve mav neb lad unda mi geC nia sak mao ze meti xal xi

Sen gar Se mo, erTi nam dvi li mav ne be li aT vi Tom mav ne bels

war mo Sob da _ ro gorc gza sac de ni li qa lis qmris eW ve biT

an Te bul fan ta zias eC ve ne ba Ra la tis mra va li Sem Txve va.

23

Cakluli suli

uc nau ro ba is iyo oRond, rom am je rad uda na Sau loc cod-

vebs aRia reb da. igi Sig ni dan ak vir de bo da Tavs da cxa dad

grZnob da: mar Ta lia, cod va jer ar Cae di na, mag ram uTuod

Cai den da mo ma val Si. am dom xal Si, ro mel Sic `dRe van del sa

da xva lin dels So ris~ zRva ri waS li li yo, Cau de ne li cod-

va ukve Ca de ni lad eC ve ne bo da da sa ja rod aR sa re bas iw yeb-

da. ro gorc cud siz mars hyve bian im ime diT, rom ar aux-

de baT, es uda na Sau lo nic moC ve ne biT cod vebs aRia reb dnen,

raTa isi ni ara so des Cae di naT. rac ufro didi Can da cod va,

miT ufro Zlie ri iyo aR sa re bis vne ba: ada mians sur da, gan-

saw men de li gaev lo. sa bo lood sab Wo Ta xeli suf le ba iq neb

arc cde bo da, roca maT mav neb lo ba Si sdeb da brals. aq waS-

li li yo yve la saz Rva ri, si nam dvi le mor Rveu li yo. erTis

aR sa re bas sxva Ta ko leq tiu ri pro tes ti ax lda Tan. rac

ufro cno bi li iyo bral de bu li, miT ufro mZaf ri iyo Tav-

das xma. bolos im de ni aR sa re ba da Tav das xma iy ri da Tavs,

ori ves az ri ekar ge bo da _ gan sa kuT re biT Tav das xmebs.

mTa va ri xa zis mi yo lis mzad yof na dro dad ro fan tas ti-

kur zo mebs aR wev da. er Tma fi zi kos ma ga nuc xa da ko le gas:

`mas Sem deg, rac am xa nag sta li nis bolo Te zi se bi mi vu ye ne

fi zi kas, Cem Tvis bev ri ram saoc rad na Te li Seiq mna~. ko le-

gam gaog ne bul ma Se xe da, mag ram Tvi To nac da fiq rda, mar-

Tlac na yo fie ri xom ar iq ne bo da am Te zi se bis ga mo ye ne ba,

da mxo lod gaur kve ve li `hm~ Cai bur dRu na. sak vir ve li es

iyo: fi zi koss mar Tla sje ro da Tavi si sit yve bi sa. Se kiT-

xva ze, Tu ro mel wig nebs kiT xu lob da upi ra te sad, er Tma

poet ma dam ci na vad miu go: `wig nebs? wig nebs saer Tod ar

vkiT xu lob, ga na uke Te si sa kiT xa vi ar moi po ve ba?! cen tra-

lu ri ko mi te tis ne bis mie ri sxdo mis ste nog ra ma sa viT war-

mtac da sain te re so ras me verc Se xe re za das zRap reb Si po-

vebT, verc ro bin zo nis dRiu reb Si~. es ka ci eq scen triu lia,

fiq rob da zo gier Ti. sxve bi eW vis Tva liT uc qrdnen: iq neb

Se niR bu li da cin vaa? xse ne bul sxdo meb ze mar Tlac Seu da-

re be li fan tas ti ka me fob da. er Tma mkvle var ma `feo da lu-

24

grigol robaqiZe

ri JRe ra do be bi~ aR moa Ci na ba xi sa da beT ho ve nis mu si ka Si.

meo rem `bur Jua ziul pa sa Jebs~ miag no vag ne ris ope reb Si.

me sa mem sa kiT xi das va, go ge nis fe reb Si saf ran ge Tis ko lo-

niu ri po li ti ka xom ar cnaur de bao. meoT xe, Tavis mxriv,

mZi me in dus triis epo qas Wvret da se za nis ti loeb Si. me xu-

Te pro le ta rul me ta fo rebs ag ro veb da. xu Ti ve be ji Tad

iwva leb da Tavs uzar ma za ri diag ra me bis xat viT da iah ves

sit yvebs adas tu reb da: `of li Ta Se ni Ta moi po ve pu ri Se ni~.

li te ra tu ra Si, Teat rSi, ki no Si _ yvel gan mu Sai Tob-

dnen, yve la cdi lob da swo rad gaev lo ba gir ze. Se sa fe ris

Te mebs eZeb dnen, am gva ri cde bi saT vis ufro ga mo sa degs.

aTas gvar mxat vrul xerxs igo neb dnen, miz nis miR we va saeW vo

rom ar yo fi li yo. gar kveu li os ta to ba Ca mo ya lib da, er-

Tgva ri ak ro bar ti ka. mag ram Te meb Tan da mxat vrul xri keb-

Tan er Tad, siZ ne lee bic iz rde bo da. Tu TviT sa mu Saos Zi-

ri Ta di xa zis gar kve vas moi sur veb dnen, mxo lod me qa ni kur

sqe mas iReb dnen, ro me lic ve ra vi Tar aR frTo va ne bas ver

ga moiw vev da. Tu masa lis wmin da dia leq ti kur da mu Sa ve bas

moi sur veb dnen, obieq tu ro bis saf rTxe Cnde bo da _ dia leq-

ti ka Si xom er Tnai rad unda dae Zeb nos ga mar Tle ba ro gorc

erT mxa res, ise mis sa pi ris pi ros _ es ki kvlav Sea sus teb-

da brZo las. Tu in tui cias ey rdno bo da ka ci, fsi qo lo gia-

Si eS ve bo da an su lac dos toev ski Si. ga mo sa va li ar iyo. am

siZ ne leebs yve la ze io lad ki no au dio da: is xom yve la ze

Sors id ga nam dvi li xe lov ne bis gan. Sem deg mo dio da Teat-

ri, sul bolos li te ra tu ra da poe zia. ma se bi sa da saq mee-

bis ga saZ Ro lad xom ki noc kma ro da _ es yve la ze nak leb

in ti mu ri xe lov ne ba. li ri ka sul mTlad ga da Sen da. mag ram:

geo lo giur Sreeb Si mkvle va ri xan da xan rai me uc nau ro bas

waaw yde ba, gaq va ve bul fo Tols, mwe ris frTas, um niS vne lo

wvril mans, ro me lic mTe li pe rio dis dad ge nis sa Sua le bas

iZ le va. ase Sem Txve viT aqac ar se bob da cal keu li wi na da-

de ba, sa xe, ro me lic xa tov nad gad mos cem da sab Woe Tis ma-

jis ce mas. mTel am gar daq mnas yve la ze mka fiod anek do ti

25

Cakluli suli

asa xav da _ hu mo ri mia mi tad, da mi tom daus je lad, eTa ma Se-

bo da si nam dvi les.

qa la qi dan qa laq Si dae xe te bod nen msa xiob Ta da se bi.

ste pe bis siv rce da ru se Tis pir qu Si Rame moh qon daT Tan.

re vo lu ciur leq sebs kiT xu lob dnen, sis xlmow yu re bul

Tva lebs ak ve seb dnen, sa Si ne li gi lio ti niT imuq re bod nen.

leq se bi dan mog rgvi nav da mu qa ra: Tqve bur Jue bo! msa xiob Ta

xma, tem pe ra men ti mqu xa re ta Sis ken aqe zeb da ma sebs. STa-

beW di le ba ise Ti iq mne bo da, TiT qos yo ve li maT ga ni sten ka

ra zi ni yo fi li yos: am bo xe ba sac ax la ve daiw yeb da da `do-

nis ka zak Ta msxver plsac~ gai Reb da _ sat rfos vol ga Si ga-

dau Za xeb da. xal xi Tvre bo da maTi ban gis gan. mag ram xan da-

xan ro me li me msa xiobs SeeS le bo da da `Tqve bur Jue bo!~-s

nac vlad uec rad `Tqve bol Se vi ke bo!~-s daiy vi reb da _ Tan

sa ta nu ri vne bac ar ak lda. ma sebs Si Si Seip yrob da, ve ra vin

ga be dav da meo ris Tvis sa xe Si See xe da. gons mo su li msa xio bi

Si Si sa gan sce na ze Sfo Tav da, Tavs ika tu neb da, duJ mo reu-

li da mi wa ze ga go re bu li epi lef siur Se te vas asa xie reb da.

ga mof xiz le buls eW vi ise gax vret da, ro gorc Wia xes: fsi-

qoa na li ti ku ri ax sna xom ar dae Zeb ne bo da am Sec do mas.

xel Se sa xe bi si nam dvi le aRar ar se bob da. mxo lod mi wa Ra

iyo nam dvi li _ mi wa ar ic nobs is te rias. Cnde bo da traq to-

re bi, iq mne bo da ko leq ti ve bi. gle xi Sec bun da, daib na: in-

stin qti ra Rac uc xos ug rZnob da. mi wam rom Seq mnis ni Wi

uw ya lo bos, ber wi af ri ke li col-qma ri mo bi bi ne min dor Si

er Tde ba _ mi wa Sic da mi wa zec xom igi ve xde ba, rac ma ma kacs

da de da kacs So ris. ko leq ti ve bi iq mne bo da, gle xis gu ma ni

ki bun dov nad grZnob da: rac aq xde bo da, ga na yo fie re ba ki

ar iyo, ara med aT vi se ba mxo lod. am siax les ise ga nic di da,

ro gorc de dis mkvle lo bas, mkre xe lo bas. xe dav da: es bel-

ti misi iyo, misi sa ku Ta ri co li, es ve na xi misi iyo, misi

sa ku Ta ri va Ji. es xe uy var da, pa pis dar gu li, mis yo vel

tot sa da fo Tols ic nob da. agon de bo da, ro gor iz rde bo-

da mTe li Tao ba am xes Tan er Tad. ara, usa mar Tlo ba xde ba,

26

grigol robaqiZe

fiq rob da igi. mi wa fab ri kad ver ga daiq ce va. fab ri ka mi-

lio no biT de tals uS vebs, mag ram na yofs ar is xams. ko leq-

ti ve bi far Tov de bo da, mi wa na yo fis ma gier na warms iZ leo-

da. mi was mad li ar hqon da, rad gan mis ken gu li ar ix re bo da.

qve ya na ev ro pu li `ra cio Ti~ mia bi jeb da. amas gle xi mi wie ri

in stin qtiT grZnob da. mZi me or Tab rZo la CaR de bo da.

gle xi kol meur neo bas ver egue bo da _ ara mar to gle xi,

sa qo ne lic. er Tma xar ma mZlav ri rqe biT gaan gria bos lis

ka ri, ko leq tiu ri ba ga da to va, naC vev ezos mia Su ra. kom kav-

Sir le bi maT ra xiT ga moe dev nen. Sin mi sul pi rutyvs bav Sve-

bi mxia ru li yi Ji niT da aler siT dax vdnen. Zve lad cim bi-

ris ga da sax le bi dan dab ru ne buls ege be bod nen ase. kom kav-

Sir le bi ar au Rel ve bia mos lu ku ne bav Sve bis alerss, xa ris

mSvid si xa ruls. ra dac unda das jdo mo daT, ukan unda gae-

de naT pi rut yvi. maT mo xuc ma glex ma mi mar Ta: `dRe van de li

Rame mainc gaa Te vieT Tavis bo sel Si~. aS ka ra da cin va JRer da

mis sit yveb Si. xma dab la dau ma ta: `xar sac ki ar unda Tqve-

ni kol meur neo ba~. er Tma Se mos wre bul ma Tavi gaaq nia: `Sen,

mgo ni is dro da ga viw yda, sxva nai rad rom eq ceod nen xars.

tyis pi ras rom Ta va de bi qei fob dnen, axal gaz rda xars iq

mi de nid nen, wi na fe xe biT da TaviT erT xes mia bam dnen, uka na

fe xe biT _ meo res. ya sa bi mo vi do da, pir jvars ga dai sa xav-

da, Sen do bas Ses Txov da yov lis Sem Zle RmerTs. ga le si li

da niT xars el vi se bu ri sis wra fiT amoaW ri da asos. xa ris

bRa vi li mo qei fe Ta xmaurs Seuer Tde bo da. mwva de bi saT vis

cecxls gaa Ca Reb dnen _ ase Ti mwva dis ge mos ver dai viw yeb,

Se gu be bu li sis xli xom gan sa kuT re biT tkbi lia. im dros

xom ar nat rob? is xom ar ga gon de ba?~ ̀ me arc im dros vnat-

rob, roca xars aw va leb dnen, arc kol meur neo bas, roca pi-

rut yvi ko leq tiur ba ga ze hyavT mib mu li~, upa su xa mo xuc ma

glex ma. `pi rutyvs Tvi Ton ar un da...~ kol meur neo bis ir-

gvliv usas ru lo ka ma Ti ga CaR da.

el sad gu rebs aSe neb dnen, sa sof lo-sa meur neo man qa ne bi

Se moh yav daT, Wao bebs aS rob dnen, sti qiebs imor Ci leb dnen,

27

Cakluli suli

sar wyav sis te mebs qmnid nen da sa zei mod xsnid nen. xal xi ik-

ri be bo da, in ter na cio nals mRe ro da, ra dio mi loc vebs gad-

mos cem da mos ko vi dan, xar ko vi dan, ba qo dan, tfi li si dan. iyo

da mor Ci le bu li mdi na ri sa da mu Sis mar jve nis dRe sas wau li

_ mag ram ar iyo is umaR le si wa mi, ro mel sac erT dros ga-

nic di da eg vip te li: roca mzis pir vel sxi veb Tan er Tad gaq-

ro le bul mi mi nos Wvret da _ mzis eg vip tur sim bo los _ is

ne ta ri wa mi, roca mzis Tes liT av se bu li Sey va re bu li viT

uax lov de bo da mi was.

axa li gze bi gah yav daT mo So re bul raio neb Si, sa dac jer

ki dev Zve li to me bi sax lob dnen. xSi rad gzis ga saW re lad

mTa unda ae feT qe bi naT da mas Tan er Tad an ka ra wya roc

moes poT, wmi da Taw mi da ram to mis war mod ge na Si. Si SiT um-

zer da mTe li to mi wya ros ga nad gu re bas: dab neu li da mo-

quf ru li Rrmad grZnob da Tavis ar se ba Si sik vdils. gan xib-

lu li axla kva la reul na dirs hgav da, gon da kar gu li id ga

si ca rie lis piris pir.

iyo ele men te bis brZo la ada mian Si, iyo brZo la ada mia-

nebs So ris. yve las, vinc rai mes wai Reb da kol meur neo bis

mo sav li dan, sik vdi li dau we ses. qur do ba ad vi li aR mo sa Ce-

ni iyo da sof leb Si er Tma ne Tis Tvis qur do bis dab ra le ba

daiw yes. gle xebs mo sav lis aRe bi sa eSi no daT, qur do ba rom

ar dah bra le bo daT. bevr raion Si mze sum zi ra ar mouk re-

fiaT: mac du ne be lia misi mar cvle bi. SeuZ le be li iyo mo sav-

lis aRe ba na yo fis gau sin ja vad, gan sa kuT re biT rusi saT vis:

mis Tvis mze sum zi ras kna tu ni kos mo sur rit mSi ga das vlas

niS navs. sa mu Sao ase ga na wil da: er Tni mu Saob dnen, meo re-

ni Tvals adev neb dnen, raTa ara vis equr da. traq to ris te bi

mxo lod man qa nis ga mar Tva ze ageb dnen pa suxs, saw vav ze sxva

unda gae pi rov ne bi naT. man qa nis mZRo le bi tvir Tze pa su xis-

mgeb lo bas ar kis ru lob dnen: `ori Tavi ar maqvs. ka ci Wa-

mie bi blo mad arian, qur do bas da mab ra le ben da me re ve Ra-

ra vin mix snis~. zo gier Ti Seu mow meb lad aRarc ki iba reb da

mar cvleuls. am gva rad, TviT gle xebs So ri sac brZo la ga-

28

grigol robaqiZe

CaR da, Tan da Tan ga reg nu la dac ga moir Cnen er Tma ne Tis gan.

mos ko vis sa kos tu mo sa war mo, ro me lic rek vi zi tiT ama ra-

geb da pro vin ciul Teat rebs, far To ar Ce vans sTa va zob da

msur velT. aq yve la fe ri hqon daT: ku la kis wve ri _ JRa li,

ma rao sa viT gaS li li; sa Sua lo gle xis ya vis fe ri wve ri _

Sua ze ga yo fi li; wvri li gle xis pa ta ra xu Wu Wa wve ri; da bo-

los, Savi wve ri _ kol meur ni sa. ada mia ne bi er Tma neTs dae-

rien, Svil ma ma ma daas mi na, sa kol meur neo mo sav lis na wi li

miiT vi sao. ma ma cim bir Si ga daa sax les, va Ji bi ZaS vil ma mok-

la. am cno bam ga da sax le bu lam dec miaR wia. man ga moig lo va

va Ji da yov lad Zliers pa tie ba Ses Txo va.

ib rZod nen ra Rac ax lis Tvis. Zve li Zliv sRa id ga fex-

ze. sis xli iR vre bo da, de de bi tyu pebs aCen dnen: erTi abe li

iyo, meo re _ kae ni. me fob da or pi ro ba, or gu lo ba, un dob-

lo ba, bez Ro ba, Ra la ti, Si Si _ ama ve dros ar se bob da ra-

Rac, ra mac arc re vo lu cia ico da, arc kon trre vo lu cia,

arc ku la ko ba, arc xuT wlia ni geg ma, arc ara nai ri geg ma

saer Tod. man arc cen tra lu ri ko mi te ti ico da da arc ge-

ne ra lu ri mdi va ni _ es iyo ada mia nu ri gu li, Rmer Ti Ta da

cec xliT sav se. sib ne le me fob da, mag ram uec rad cec xli

agiz giz de bo da, mas Si loc va da si xa ru li coc xlob da. es

aa le bu li gu li iyo. ru se Tis did tra ma leb ze, cim bir Si, uk-

rai na Si, ya za xeT Si, kav ka sia Si _ yvel gan ie so an Ta mu zi iba-

de bo da: Cu mad, Seum Cnev lad, sad Rac, ro me li Rac kuT xe Si.

rac xde bo da, yve la fe ri iwe re bo da. oRond ara Riad,

ara med sai dum lod, ro gorc in doel Ta aka Sa iwe re bo da xe-

ze, qva ze, ZaR lis din gze, ada mia nis Sub lze, mTis fer do-

beb ze, tal Reb ze, xav sze, mZor ze. sai dum lod yve la fe ri

iwe re bo da yvel gan, mag ram vin mes rom gae Sif ra da wae kiT xa

es idu ma li na we re bi, pro tes tis qar bor ba la avar de bo da.

dar wmu ne biT it yod nen, rom msgav si ara fe ri mom xda ra, da

rac ufro uc nau ria: TviT aR mom Ce ni dauw yeb da Tavs dar-

wmu ne bas, rom es yo ve li ve misi gzaab neu li fan ta ziis war-

mo sax vaa.

29

Cakluli suli

ro men ro lan ma sab Wo Ta qve ya nas axa li mo mar Tva ga moug-

zav na: iqi dan da sam xo bad gan wi ru li ka pi ta lis tu ri sam ya-

ro ufro la pa ra kob da, vid re tol stois mi wis ga ge ba. ber-

nard Soum erT sen sa ciur in ter viu Si sab Woe bis war ma te be-

biT aR frTo va ne ba ga mo xa ta, Tan Si Sob da, rom mis sit yvebs

si mar Tled ar CaT vlid nen. an dre Jid ma aRia re ba da we ra:

uxer xem lo ga na ze bu li la Ti ne li ru se Tis bar ba ro su li si-

cin cxa li dan elo da sis xlis ga nax le bas. mTels msof lios

mze ra axa li Crdi lou ri sfin qsi sa ken, xuT qi mia ni var skvla-

vis ken miep yro. mag ram niS neu lia: idu ma li pen tag ra ma Tav-

da yi ra id ga. uric xvi wig ni ga mo dio da: yve la fers ipo vi diT

maT Si, gar da si mar Tli sa. sfin qsi iRi me bo da mxo lod. Tu am

sfinqss daak vir de bo diT, ge ne ra lu ri mdiv nis sa xes ga moa-

Cen da: TiT qos qvey nis mTel sis te mas moi cav da Tavis Tav Si.

yve las bedi mas ze iyo da mo ki de bu li, is Tvi Ton re vo lu ciis

kvan Zi iyo, misi Za le bis Sem Wid roe ba. upi rov no pro ce si pi-

rov nul Si mog rov da. amiT pi rov ne bam da kar ga pi rov nu li:

ge ne ra lu ri mdi va ni aRar iyo ada mia ni, is iyo ar se ba. iwe re-

bo da misi biog ra fia, mis Se sa xeb li te ra tu rul nar kve vebs

beW dav dnen, ra dio mis yo vel sit yvas av rce leb da. mi lio ne bi

fiq rob dnen mas ze: zo gi Tay va nis ce miT, zo gi ndo biT, zo gi

wyev la-krul viT. ar iyo ada mia ni, sa ku Ta ri Tavi ar dae Wi-

ra am kac ze fiq rSi. xan da xan mac du ne be li az ri mo dio da: ra

mox de bo da, is rom daem xoT? azrs Si Si klav da. es ka ci sta-

li ni iyo Tvi Ton. le nins ar moug ro ve bia am de ni Zala Tavis

ar se ba Si. arc erT diq ta tors msof lio is to ria Si am de ni

Zalauf le ba ar miuT vi se bia: es fe no me ni yve las aw va leb da

_ ko mu nis tsac, ara ko mu nis tsac. yve la grZnob da mis Zalas,

mag ram ara vis uy var da. mas Tan Seb rZo le bis yo ve li cda wi-

nas war iyo gan wi ru li. de mo nu rad grZnob da xal xi am Zalas.

ase kiT xu lob da Ta ma zi idu mal dau we rel qro ni kas, mag-

ram ar ico da, rom is Zala yve la ze me tad erTs tan jav da _

es iyo ber zi ni, Tvi Ton mZlav ri pi rov ne ba. qar Tul mi wa ze

ber zi ni Caw vda sta li nis xa siaTs.

30

grigol robaqiZe

sta li nis ho ros ko pi

Ta ma zi tax tze iwva da sa ku Ta ri leq se bis toms fur-

clav da. Rame iyo. Ta maz ma ram de ni me stri qo ni wai kiT xa _

uc xod moeC ve na: nu Tu misi da we ri li iyo? gao ce bul ma Ri-

mi liT wig ni gver dze ga da do da sxva ai Ro: dak vir ve be bi

puS kin ze. es na war moe bi ukve wa kiT xu li hqon da, axla mxo-

lod fur clav da, mag ram sak vir ve lia: aSieb ze ga ke Te bul

Tavis sa ve Se niS vnebs TiT qmis ve Rar ar Cev da. mar Tla ase

Seic va la? Ta ma zi gaoc da. am je rad aRar gau Ri mia. es wig nic

gver dze ga da do da gu ne ba wam xda ri bux ris navls mia Cer-

da. oTa xi, sxva dros ase Ti myud ro, axla mwa red da un dod

ga moi yu re bo da. Ta maz ma ked le bi SeaT va lie ra, aqa-iq dam-

skda ri Spa le ris me lan qo liur xa zebs gah yva. daw yve ti li

xa ze bi uc naur lur smuls qmnid nen: TiT qos vi Rac ga da reu-

lis xels asoe bi ga moey va na. mo nus xul ma wai kiT xa asoe bi

da ga mo vi da sa xe li `sta lin~. Tvi Ton xom ar ga gi Je bu la?

sur da sxva ram amoe kiT xa. Ta ma zi Ca fiq rda. uec rad erTi

rveu li gaax sen da, sas wra fod wa mox ta da qa Ral deb Si Zeb na

dauw yo. es iyo Ca na we re bi sta li nis Se sa xeb, rom le bic ana-

le bis for miT gae ke Te bi na ram de ni me kvi ris win. bu xar Si

cec xli Tavi dan daan To da uc nau rad aRel ve bul ma kiT xva

daiw yo.

`le nin ma gan sa kuT re bu li sa xe li uwo da sta lins _ `le-

gen da ru li qar Tve li~. le gen da ru li War bad iyo sta lin Si,

oRond qar Tu li _ meC xrad. sa qar Tve lo Si sta li nis xa sia-

Tis Tavi se bu re bas misi war mo mav lo biT xsnid nen: ma ma mi si

osi iyo. aq, Se saZ loa, sxva fe no men Tan gvqon des saq me. yo ve-

li xal xi Tavis wiaR Si uc xo sac Sobs, TviT mis sa ve wi naaR-

mdeg mi mar Tul sac ki. es bio lo giu ri sai dum loe ba unda

iyos. iq neb au ci le be lia, uc xos So bis una ri gqon des, raTa

sxva ji Si sas sZlio. sta li ni mxo lod im de nad iyo qar Tve-

li, ram de na dac sa pi ris pi ro po lu si iyo qar Tve lo bi sa.

31

Cakluli suli

preis to riu li xvli kis gaq va ve bu li Tavi _ ase daa xa-

sia Ta igi er Tma yo fil ma Ta nam Sro mel ma, ro mel mac, mgo-

ni, arc ki ico da, ro gor zus tad moar tya mi zans. viw ro,

sus tad gan vi Ta re bu li Sub li _ pir da pir mis wre ba saq mis

ka cis Tvis. gan sa kuT re biT Tu ki zur gis tvi ni aqvs ule vad.

mag ram sta li nis xer xe ma li moaz rov ne sa viT ma ga ric iyo,

amas Ta na ve _ mas rep ti liis mgrZno be lo ba hqon da. bav Svo ba-

Si yva vi li moe xa da da am sneu le bis Zlivs Se sam Cne vi kva li

ki dev ufro am kveT reb da preis to riu lo bas Tavi sas; ase ve

Wor fli, ro me lic misi sa xis fers ci cars am sgav seb da. ul-

va Seb Si iro nia, da cin va Ca ma lu li yo, TiT qos sur da eT qva:

me vxvde bi, ri si da far vac gin da. am mdu ma re gan cxa de bas

maR la aweu li mar cxe na war bi aZ lie reb da _ sao ca ria: le-

nin Tan mar jve na war bi iyo. mow ku ru li, pa ta ra, gaum Wvir va-

li Tva le bi Ca saf re bu lis da Ji ne biT im zi re bod nen. mTels

mis ar se ba Si ube du re bis mom ta nis ci vi sis xli ig rZno bo da,

ro me lic mzak vro biT yve las ajo bebs. misi mze ris wi na Se

yo ve li ne ba ukan ixev da.

sta li ni na bi jebs ka ta sa viT ne la, rbi lad ad gam da, TiT-

qos sur da, ra Ra cas dah mal vo da an vin mes Seum Cnev lad Tavs

das xmo da. idu ma li ja do, ro mel sac SeuZ lia ada mia ni uCi-

na ri ga xa dos, zRa pa ri ro dia; ti bet Si igi rea lo baa. ti be-

te li io gi, ro mel sac ar surs Seam Cnion, uCi nar de ba: ne bis-

yo fis sa Si ne li da Zab vis wya lo biT is Tavis na WuW Si Zvre ba

da amiT am ci rebs xil vad ele men tebs. sta li nic ase iyo jer

ki dev ma Sin, roca re vo lu cio ne ro bis Tvis ox ran ka das dev-

da. mTva reu li viT dae xe te bo da qu Ceb Si, yo vel kuT xe-kun-

Wuls ayu ra deb da. Tu Tvals moh krav dnen, Si Si mTva reuls

ki ar ip yrob da, ara med Sem xvedrs, ro mel sac ego na, ada mians

ki ara, aC rdils vxe da vo. pi rov ne ba ki ara, umal ni Ra bi iyo.

mxo lod ara le ga lu ri cxov re bis ga mo ro di ata reb da sta-

li ni am den fsev do nims. sten da lis msgav sad, fsev do ni me bi

mis Tvi sac nam dvi li sa xe le bi iyo. sa xe liT ixel Teb pi rov-

ne bas, ase fiq rob dnen Zve li eg vip te le bi. sta li ni ga mud-

32

grigol robaqiZe

me biT ic vli da sa xe lebs, ami tom mu dam mou xel Te be li da

ga mouc no bi rCe bo da. xo lo Tu daa pa tim reb dnen, mar jved

us xlte bo da Sem pyrobT. man bev ri ci xe moia ra, ba Tum Si,

tfi lis Si, ba qo Si, cen tra lur ru seT Si da cim bir Si _ xSi-

rad gar bo da ci xee bi dan. ram den jer me ga daa sax les _ isev

da isev gar bo da da sul sxva ad gi las amoy vin Tav da xol me

axa li sa xe liT, axa li niR biT. Se sam Cnev kvals ar sad to-

veb da. sad Rac uec rad Tavs amo yof da, usa xe lo pi lig ri mi,

ro gorc go le mi, ro me lic eb rau li Tqmu le bis mi xed viT,

oc daaT we li wad Si er Txel ew ve va xol me sam ya ros: mas Tan

Sex ved ra gak rTobs _ gons mox val, is ki ukve aRar Cans.

sta li ni gve li viT ic vli da kans da amiT xel Seu xeb-

lad ina xav da Si na gan ar se bas. mag ram Tav dac vis sxva xer-

xic hqon da: si nam dvi lis ga biab rue ba. er Txel ba qos ci xe Si

po li ti ku ri pa tim re bi ai Zu les roz geb mo mar jve bu li ja-

ris ka ce bis mwkri vebs So ris gaev loT. sta lin mac gaia ra _

mag ram ro gor? xel Si bro Su ra eWi ra _ uTuod mar qsis tu-

li _ kiT xu lob da da ise mia bi jeb da, TiT qos mas ara fe ri

exe bo da. dam sje le bis abu Cad ag de biT sa ku Ta ri pi rov ne ba

mo ra lu ri Seu rac xyo fi sa gan ix sna. aq ukve na pov ni hqon da

Tavi si nam dvi li sti qia.

vin iyo es ano ni mi? ma ma mi si me wa Re iyo, lo Ti, boR mia ni

da sas ti ki. de da mi si _ mke ra vi, wyna ri, mor Ci li da gul-

mow ya le qa li. roca daT vre bo da, ma ma scem da de das. scem-

da er Ta derT pa ta ra vaJ sac. maT qox Si me fob da si Ra ta ke,

co fia nis dor bli da crem li. imis ga fiq re ba zec ki, rom

sa caa ma ma dab run de ba, biWs tan Si sza rav da. TviT sam ya ros

Seq mna Sic ki mxo lod si bil wes xe dav da, ma ma ki ur Cxu lad

eC ve ne bo da. oja xu ri kav Si ris ase Ti rRve va bavSvs guls um-

Zi meb da. aR mo sav leT ma icis, ra aris ma ma _ kos miu rad ga ma-

na yo fie re be li Tes li. Tu ba ya yis Ca na sa xo van uj reds Sua-

ze gaW riT, ori ba ya yi war moi So ba. ori na wi li dan Ti Toeu-

li ga daiq ce va ara na xe var, ara med na xe va ri zo mis mTlian

ba ya yad. bio lo gia aq Seu da reb lad adas tu rebs ma mo bis

33

Cakluli suli

aR mo sav lur in stiqts. erTi Ca na sa xo va ni uj re di dan ori

iba de ba, mag ram ra mos dis Tav da pir vels, Seq mnis Tvis gan-

saz Rvruls? is ar gan xor cie le bu la, fi zi ku rad is aRar

ar se bobs _ mag ram me ta fi zi ku rad si coc xles ag rZe lebs or

pa ta ra ba yay Si. Ti Toeu li maT ga ni Tavis Tav Si ata rebs mas,

dau ba de bels. aq coc xlobs gva rov nu li max sov ro ba ma mi-

sa. sa dac es max sov ro ba mok vde ba, iq si coc xle Ca var de ba

saf rTxe Si. sta li nis sax lSi es max sov ro ba dair Rva. vaJ ma

daw yev la ma ma, Tes li. gam wa re bul ma TviT Seq mna Sei Zu la.

mis Tvis aRar ar se bob da siy va ru li, aRarc si xa ru li. ma mis

mi marT sa mu da mod Ca bu de bul ma si Zul vil ma si coc xle mou-

wam la.

aseT uma mos _ Tu ki uma mo ba mis tiu rad ar daZ lia _

Tavi dan ve ak lia ar se bi Ti _ si coc xlis siy va ru li. mas ara-

fe ri axa rebs. mis guls ar Za luZs kos miu rad Zi ris Zi ram de

gaix snas. is ar aris aa le bu li, xor cSes xmu li na wi li mis-

tiu rad dag le ji li Rmer Ti sa: is ci via, mtki ce da pir qu Si.

ase Ti ada mia nis Tvis ar ar se bobs eq sta zi. aseT uma mos rom

beT ho ve nis mec xre sim fo nia moes mi na _ gan sa kuT re biT da-

sas ru li, sa dac mRel va re or kes trSi ada mian Ta xme bi iW re-

bian, xme bi dio ni sos mier gab rue bul ar se ba Ta, xme bi, rom-

le bic sxva si coc xles, axals, ada mia nurs Tu zea da mia nurs

ac xa de ben _ is mainc ver gax leC da Tavis viw ro na WuWs, raTa

una pi ro si nam dvi les Seer Te bo da. is ci vi, mtki ce da pir qu-

Si dar Ce bo da. Tvi Ton ueq sta zos sxvi si eq sta zis ata na ar

SeuZ lia _ sxvi si eq sta zi mas ar iT revs, is la mis nam dvi li

usia mov ne baa mis Tvis. ase Ti ar se ba Tavi dan ve nak lo va nia da

saf rTxe emuq re ba. Tqmu le ba kaen sa da abel ze miud ge bo da

sta lins _ Rmer Tma mii Ro abe lis mier Se wi ru li msxver pli

da piri ib ru na kae nis mir Tmeu li msxver plis gan. ra tom?

Tqmu le ba ara vi Tar ax snas ar iZ le va. iq neb kaens gu liT ar

miu ta nia msxver pli? iq neb sur da ki dec gu liT mie ta na, mag-

ram sur vil ze Sors ver wa vi da. er Ta der Ti ax sna Ra gvrCe ba:

Cans, kaens Tavi dan ve ak lda si coc xlis mad li. mo ses pir-

34

grigol robaqiZe

ve li wig nis fur cle bi aR gviZ ra ven am eWvs: ga na abe li ki

Cai den da Zmis mkvle lo bas, iah ves rom misi msxver pli ar

mie Ro? ke Til swraf va TaT vis imis gu lia da xu ru li, vi sac

si coc xlis mad li ak lia. es yve la fe ri fa ru lad da iq neb

gaa ve bi Tac ki adre ve unda eg rZno so so ju RaS vils, ro ca,

ma ga li Tad, er Txel avad myo fi Ta nak la se li ina xu la. is gu-

li Ta dad esaub re ba am xa nags, mag ram misi sit yve bi avad myo-

fis guls ar xvde ba. mo dis meo re stu ma ri, meo re am xa na gi,

ro me lic aler sia nad Sub lze xels ga daus vams avad myofs

_ da tki vi li cxre ba. es RvTiu ri Zala si coc xlis mad lia.

ro gor am bobs gret xe ni? _ misi siax lo ve suls mi xu Tav so.

ro gorc ki is _ me fis to fe li _ mog viax lov de ba, meC ve ne ba,

rom aRarc ki miy var xa ro. gret xe nis wrfe li gu li ra Ra cas

grZnobs: me fis to fe lis ax lo max lo yof nac ki sak ma ri sia

siy va ru lis mo sas po bad, at mos fe ros mo sa wam lad. mas li-

riu lo ba ak lia. mas iq neb ufro mSve nie ri leq se bic ki dae-

we ra, vid re rai ner ma ria ril kes _ mag ram erTi ram miuR we-

ve li dar Ce bo da am leq seb Si: amouc no bi poe tu ri mdi na re ba,

ase mad lia nad rom mob rwyi navs ril kes sit yve bi dan. aq SeC-

ve ne baa da ma lu li. poe tur zar xoSs ara so des auC qro le bia

sta li nis gu li, Tum ca mo wa feo bi sas sae pis ko po so gun dSi

ab re Su mi viT rbi li al tiT ga lob da. es uTuod da ce mu li

an ge lo zis xma iyo _ aseT an ge lozs jer ki dev Za luZs mo-

ma jadoeb lad ga lo ba. sta lin ma leq se bis Txzvac ki sca da

_ Se saZ loa, pat rio tu li sa _, mag ram ima ve dros es pe ran-

to sac swav lob da: ukve ma Sin swam da msof lio eni sa, cxa dia,

me qa ni ku rad Se ko wi we bu li sa. aS ka rad stan jav da sam ya ros

or ga nu li mra val fe rov ne ba. metic: TviT si coc xlis ata na

ar SeeZ lo. mkre xe lu rad oc ne bob da ngre va ze, raTa Tavi si

ga ma nad gu re be li TviT ne bo ba ga moe ca da da gae ta re bi na.

ni hi liz mi zed ga moW ri li iyo saa mi sod. vla di mer so lo-

viov ma erT iro niul wi na da de ba Si Sea ja ma ru se Tis ni hi lis-

tu ri in te li gen ciis Rvaw li: ada mia ni mai mu nis ga naa war mo-

So bi li, masa sa da me, gau mar jos Tavi suf le bas! `ma Sa sa da me~

35

Cakluli suli

aq uaz ro baa: Zne li da sa je re be lia, rom mai mu nis gan war-

mo mav lo bas ada mia ni saT vis Tavi suf le bis mi ce ma SeeZ los.

mag ram lo gi kas xSi rad mou lod ne lad Tavs es xmis fsi qo-

lo gia, da am si lo giz mSic uTuod fsi qo lo giu ri al Ro

iyo Ca ma lu li. Tu dam tkic de bo da, rom ada mia ni mai mu nis

mod gmi saa, ma Sin TviT rCeul nic ki yo vel gvar xibls da-

kar gav dnen. na po leo ni `vin me ze~ ufro araC veu leb ri vi aRa-

raf riT iq ne bo da, xo lo kleo pat ra _ araf riT meti, vid re

ne bis mie ri qa li. xib lTan er Tad mo wi we bac gaq re bo da. ase

fiq rob da ni hi lis ti. mag ram ufro Rrmad aq sxva az ric iyo

da fa ru li. Tu ada mia ni ar se bi Tad igi vea, rac mai mu ni, ma-

Sin Se saZ le be li gax de ba ga SiS vle ba Se saq mis mcda ri moZ-

Rvre bi sa, TiT qos ada mia ni RvTis xa ti iyos, da, masa sa da me,

RvTis xa ti sa da msgav se bis dam xo ba. ni hi lis te bis gan zrax-

vas mtki ce sa fuZ ve li ar hqon da; miT ufro jiu tad eWi de-

bod nen mas.

sta li nic moeq ca ni hi lis te bis gav le nis qveS da ga ta-

ce biT Seud ga bu ne bis mec nie re ba Ta Ses wav las. Rrmad swam-

da, rom es Stu die bi uR mer To bam de miiy van dnen. ar se bi Ti

es iyo: Tu Rmer Ti mok vde bo da, Tavi suf le bas moi po veb-

dnen. igi ver mix vda, rom Rmer Tis gan mow yve til, uR mer To

ada mians Rmer TTan er Tad ima ve dros sam ya ros Ta nac unda

gaew yvi ta yo vel gva ri kav Si ri. Se saZ loa, qvec no bie rad sta-

lins swo red es sur da. Tu dair Rveo da sak ra lu ri kav Si ri

sag nebs So ris, ma Sin Tvi Ton si coc xle aR moC nde bo da saf-

rTxe Si. is, vi sac si coc xle Tavi dan ve stan jav da, an ga riS Si

ar cde bo da.

mas hqon da kar gi mex sie re ba _ ara max sov ro ba! _ Zlie ri,

ci vi lo gi ka. is da Sor da RmerTs da Ta vaS ve bul TviT mmar-

Tve lad aR zar da Tavi. is yvel gan cuds xe dav da, da sa dac

ke Tils Sex vde bo da, dam ci na vad iRi me bo da. civ sis xlia ni

sas ti kad umow ya lo gax da. er Txel erT Su ka Si wi wi las fe xi

daa bi jao, hyve bian. wi wi las ca li fe xi mos tyda da wi vi liT

gaf rTxial da. sta li ni dae wia da mTlad gas ri sa. `Sen mainc

36

grigol robaqiZe

aRar ivar geb~, daiy vi ra uc nau ri mris xa ne biT. am wams iq neb

sul sxva, sa Si Sad uc xo saxe hqon da.

si coc xlis mi marT mtru lad iyo gan wyo bi li da yvel gan

mtre bi elan de bo da. mtris da saZ le vad ori ram aris sa Wi-

ro: Tav da We ra da iro nia. sta li nis Tav da We ra io ge bi sas

hgav da, xo lo misi iro nia ubad lo iyo. ne la, gaun Zrev lad,

gul gri lad aRi zia neb da igi mo wi naaR mde ges, aqe zeb da, das-

ci no da, wyo bi dan ga moh yav da. is ci lis wa me bi Ta da dam ci re-

biT spob da Tavis mtrebs. ama Si umow ya lo da sas ti ki iyo.

misi ci vi, Wix vi na Ca ci ne ba xan da xan mkacr, naw yvet-naw yvet

si cil Si ga da dio da. iyo Tu ara bo ro ti Cveu leb ri vi az-

riT? ara. is ar yo fi la mkvle li, arc ya Ca Ri, arc ara nai-

ri dam na Sa ve. piri qiT: sau ke Te so sur da ada mia ne bi saT vis

_ da mainc: mis xa siaT Si im Ta viT ve ra Rac uc xo gva ris bo-

ro ti Tes li bu dob da. iq neb pi rad sia mov ne bas miel tvo da?

su lac ara. mi wie ri sia mov ne ba ni _ qa li, Rvi no, azar tu li

Ta ma Si, fu li _ ar ar se bob da mis Tvis. niS neu lia, rom qar-

Tul lxin Si, sa dac mu dam dio ni ses adi de ben, roca yve la

sxva Tvre bo da, is er Ta der Ti, fxi ze li rCe bo da. is gu lux-

vi iyo, ram de na dac ki SeeZ lo ase Ti yo fi li yo, da dax ma-

re bis Tvis mu dam mzad iyo, vi Tar ca su lie ri moZ Rva ri. da

mainc ara vis Tan iyo ax lo. ar hyo lia arc erTi me go ba ri,

rad gan ase Ti vin me _ me go ba ric rom yof li yo _ sa mu da mod

mis qve Sev rdo mad unda dar Ce ni li yo. Se saZ loa, es gu lis

siR rme Si awu xeb da ki dec. SeiZ le ba xan da xan Trgu nav da sa-

ku Ta ri xa sia Ti. aseT wu Teb Si iq neb Rrma kae Sa ni ip yrob da.

mag ram Zne li da sa je re be lia, rom es kae Sa ni Tun dac erTi

wa miT sxve bis Tvis gaem xi la. mu dam ra Rac xels uS li da gu-

li gaex sna.

Zvel sam ya ros ukve daem Svi do ba. mis Tvis aRar ar se bob-

da arc sis xlis er To ba, arc xal xi, arc su lie ri kav Si ri,

arc rwme na. xal xi masam Sec va la, su li _ klas ma. aq Tavis

sti qia Si iyo. so cia lis tu ri ideis Se saT vi seb lad sav se-

biT iyo mom wi fe bu li. sen-si mo nis da fu ries moZ Rvre ba mis

37

Cakluli suli

guls ar eka re bo da, rad gan uto pii sa da ro man ti ki sa ken

mid re ki le ba ara so des ga nuc dia: mar qsis doq tri na ki ka-

kal gul Si mox vda mis ar se bas: aq iyo lo gi ka da sim tki ce

da ara uxer xem lo ba misi men Se vi ku ri nair sa xeo bi sa. sta li-

ni bol Se vi kad iyo da ba de bu li. uwin uy var daT Tqma, ma va ni

da ma va ni wi naq ris tia nu li qris tia ni iyoo. sta li ni saT vis

SeiZ le bo da bol Se viz mam de li bol Se vi ki gve wo de bi na. im-

droin de li ru se Ti dan ara le ga lu ri mar qsis tu li li te ra-

tu ra sa qar Tve lo Sic mo dio da; er Tba Sad le ni nis Txzu le-

be bic ga moC nda. sta li ni dat yvev da: ma nam de ar yo fi li Rrma

gan cda daeuf la _ sa ku Ta ri Tavis pov ni sa, oRond sxva Si.

ai, sad iyo is, ris ke nac sta li ni Tavi si bne li in stin qtis

ce ce biT miis wra fo da: mar qsis tu li ideis de mo niz mi. rac

da sav leT Si `sit yva~ iyo, ru seT Si `saq med~ unda qceu li yo.

mag ram es gar daq ce va co fia ni gri ga li viT unda Se mo var-

dni li yo sam ya ro Si, rom lis sa fuZ vle bi ukve moer yia oms.

le ni ni ga moC nda vi Tar ca muS tad qceu li ener gia qa riS-

xa li sa. roca Tavis am xa na geb Tan er Tad da jav Snu li ma ta-

reb liT ger ma nia gad mok ve Ta, raTa ru seT Si re vo lu ciu ri

cec xli daen To, ka cob rio bam ar uw yo da, Tu ra vul ka nur ma

Za leb ma moi ya res aq Tavi. le ni ni moev li na ru seTs ro gorc

re vo lu ciis be dis we ra, is gax da kos miu ri biZ gis mim ce mi

oq tom bris ngre vi sa. ori sti qia iyo mas Si: sla vu ri da mon-

go lu ri; sla vu ri: qao sis sun Tqva, uar yo fa yo vel gvar saz-

Rvris. mon go lu ri: Si na ga ni krul va da So reu li ga qa ne ba.

in stin qti da ne ba erTi iyo le nin Si. di dos ta ti das taq ris

Tan So bi li Tvi se be bi hqon da: swo ri, uc To me li Tval zo-

ma; in tui cia, ro me lic sag nis Sua guls xvde ba; Tav da We ra,

oRond ara ci vi, ara med cec xlo va ni; Seum cda rad mtki ce

xeli. amas mas Tan Sex ved ris Ta na ve grZnob da yve la. sta lin-

ma es mas Tan Sex ved ram de ig rZno.

1903 wels le ni nis we ri li mii Ro ev ro pi dan. mis Tvis es

mo ses fi le bis mi Re ba sa viT iyo. 1905 wels sta li ni fi neT Si

par tiul kon fe ren cia ze Sex vda le nins. did ma re vo lu cio-

38

grigol robaqiZe

ner ma du mi lis moy va re qar Tvel Si san do meb rZo li cno. 1906

wels Ca tar da yri lo ba stok hol mSi, sa dac bol Se vi keb ma

mar cxi ga ni ca des. mag ram ro gor mii Ro le nin ma es mar cxi:

`ar da Ron deT, me gob re bo, Cven uTuod ga vi mar jvebT, Cven

swor gzas vad ga varT~. mis Ta na moaz re Ta So ris sta li ni iyo

er Ta der Ti, vinc mxo lod yu riT ar mois mi na es sit yve bi.

1907 wels lon do nis yri lo ba ze bol Se vi keb ma gai mar jves.

mag ram ro gor mii Ro le nin ma es ga mar jve ba? sta li ni mog-

via ne biT ix se neb da: `ga mar jve bis Sem deg is gan sa kuT re biT

fxi ze li da frTxi li gax da~ _ da moh yav da le ni nis sit-

yve bi: `jer erTi, ar ga gi ta coT ga mar jve bam da kvex na ar

daiw yoT; meo re, ga nam tki ceT Tqve ni ga mar jve ba; me sa me, gaa-

nad gu reT mte ri, rad gan is mxo lod da mar cxe bu lia da ara

mkvda ri~. yve la ze me tad am sit yvebs unda moe xib la sta li-

ni, rom lis Tvi sac ga mar jve bas Tav bru ara so des daux ve via

da ro mel sac brZo lis vel ze ara so des ma nam ar miu to ve bia

da mar cxe bu li mte ri, sa nam mTlad ar moa Ta veb da. sxdo meb-

ze sit yva Zun wi iyo sta li ni; dum da _ WeS ma ri ti saq mis ka ci.

sta li nis sti qia masa iyo: ai, sad iyo naR di. fi ne Tis

kldo va ni sa na pi ro dan kol xe Tis zRvis pi re Tam de or ga nul

er To bas grZnob da ma seb Tan. xvde bo da da uax lov de bo da

ru sebs, po lo ne lebs, uk rai ne lebs, ase ve qar Tve lebs, som-

xebs, azer bai ja ne lebs, lat vie lebs, lit ve lebs, eb rae lebs

da mra va li sxva xal xis war mo mad gen lebs. is ec no bo da mu-

Sa Ta jer ki dev mTvle ma re fsi qi kas, sin jav da ma se bis ma jas

da maTs pro le ta rul in stinqts aR vi Zeb da. is ar kvev da maTs

sur vils da fo la di viT aw rTob da maTs meb rZol ne bas. is

aTa sebs xvde bo da da mra va li aTa si nac no bi hyav da. mis Tvis

ar ar se bob da me go ba ri _ iyo mxo lod uT va la vi am xa na gi.

ox ran kas kvals ar uto veb da, sa ma gie rod mu Seb Si to veb da

wa ruS lel kvals. aqac Crdil Si rCe bo da: sai dum lo or ga-

ni za cieb Si ise Cnde bo da, ro gorc pro le ta ru li fsi qi kis

idu ma li usa xe lo. ga sak vi ri araa, rom ru su li re vo lu ciis

Tavi se bu re ba man im Ta viT ve ig rZno. 1917 wels, iv li sis am-

39

Cakluli suli

be bis Sem deg, par tiu li kon fe ren cia tar de bo da. le ni ni

ar es wre bo da, rad gan ima le bo da. ar es wre bo da troc kic.

pir ve lad am kon fe ren cia ze air Cies cen tra lu ri ko mi te-

tis wev rad. sta lins mih yav da kon fe ren cia, ma Sin war moT qva

is to riu li sit yva: `ga mo ric xu li ar aris, rom sru liad

gan sa kuT re bu lad ru se Ti gax des is qve ya na, ro me lic so-

cia liz mis gzas daad ge ba... Cven Si re vo lu ciis sa fuZ ve li

ufro mya ria, vid re da sav leT ev ro pa Si, sa dac pro le ta-

ria ti mar to upi ris pir de ba bur Jua zias. Cvens mu Sebs mxars

uWers glex Ta uRa ri be si fe na... unda uku vag doT saZ ra xi-

si Tval saz ri si, TiT qos Cven Tvis gzis mi Ti Te ba mxo lod

ev ro pas SeeZ los~. kon fe ren ciis msme nel Ta masa Si, cxa dia,

gaC nda eW vi imis Tao ba ze, Tu ram de nad eTan xme bo da es Te-

zi si dog ma tur mar qsizms. sta lin ma es, aS ka raa, Seam Cnia da

dau ma ta: `me Se moq me de biT mar qsizms vem xro bi~. aq is ukve

mo ma va li si dia diT war mod ga.

le nin ze pir ve li Sex ved ris Ta na ve moax di na gan sa kuT-

re bu li STa beW di le ba: le nin ma ig rZno am re vo lu cio ner Si

ra Rac Zlie ri da bne li. 1914 wels tu ru xan skSi, eni seis kis

gu ber nia Si, ga daa sax les. im wlis noem ber Si le ni ni Je ne-

vi dan swers Tavis me go bar kar pin skis: `er Ti didi saT xo-

va ri maqvs Sen Tan: See ca de gai go ko bas uka nas kne li gva ri

(io seb j..., Cven aRar gvax sovs), es Zal ze mniS vne lo va nia~.

sta li ni ga da sax le ba Si Tavi si nam dvi li gva riT im yo fe bo-

da _ ju RaS vi li, da swo red es gva ri ver gaix se na le nin ma.

aq le ni ni ix se nebs da verc ix se nebs sta lins: gan cda ra-

Rac bne li sa da uc xo si, amas Ta na ve, mim zid ve li sa. oq tom-

bris ga dat ria le bam de cota xniT adre le nins ger ma niis

agen to ba das des bra lad. le ni nis ke Til So bi le ba aR SfoT-

da, man ga daw yvi ta pet rog ra dis ma Sin de li sab Woe bis sa sa-

mar Tlos wi na Se emar Tle bi na Tavi. sta lin ma myis ve ig rZno

sa SiS roe ba da daar wmu na le ni ni, rom was vlis uf le ba ar

hqon da. Se saZ loa, am ue car ma ga daw yve ti le bam `oq tom bris~

bedi ga daw yvi ta. ga dat ria le bis Sem deg sta li ni gver di dan

40

grigol robaqiZe

ar mo So re bia le nins, Tum ca kvlav uCi na ri rCe bo da. roca

troc kim 1918 wlis 15 Te ber vals brest-li tov ski dan te-

leg ra fiT iT xo va Sem dgo mi in struq cie bi, le nin ma upa su xa:

`sa nam Tqvens Se kiT xvas vu pa su xeb de, msurs sta lins mo ve-

la pa ra ko~. troc kim aq al baT pir ve lad ig rZno, vis Tan eq-

ne bo da saq me mo ma val Si.

sta lins mxo lod le ni ni sa swam da, mag ram le ni nis gver-

diT iz rde bo da meo re fi gu ra: troc ki. Tu le ni ni bedi iyo

re vo lu cii sa, troc ki re vo lu cias na xe var be dad moev li na

_ na xe var be dic ar se bobs. ge nia le nin Si ufro iyo gan xor-

cie le bu li, xo lo ta lan ti _ troc ki Si. troc kis sit yva

Se dev ri iyo: is qa fia ni mRel va re tal Re bi viT iz rde bo da

da Sors ita ceb da msme nels. le ni nis sit yva sa da iyo, ub-

ra lo, upa To so, mag ram mka fio, da ufro Zlie rad moq me-

deb da. erTis sit yva aT rob da, meo ri sa mar Tav da. troc kis

sti li dax ve wi li iyo: mar qsis Sem deg arc erT mar qsists

ase mox de ni lad ar uwe ria. le nins ar gaaC nda sti li. misi

wi na da de be bi grZe li da mZi me iyo, mag ram isi ni ufro me tad

ar wmu neb dnen mkiT xvels. troc ki re vo lu ciis gar da sxva

prob le me bi Tac iyo da ka ve bu li _ xe lov ne biT, li te ra tu-

riT, Teat riT. le nins mxo lod erTi prob le ma hqon da: pro-

le ta ria tis ga mar jve ba re vo lu ciis gziT. ne bis yo fis didi

da Zab viT igi er Ta derT gzas eZeb da mar tor qa sa viT. troc-

ki, ro gorc re vo lu cio ne ri, mix veul-mox veu li, xan da xan

mcda ri gze bi Tac da dio da. iq neb swo red ama Si iyo misi na-

xe var be di. troc kis yve la fe ri hqon da imi saT vis, rom didi

re vo lu cio ne ri yo fi li yo, oRond bol Se vi ku ri fsi qi ka ak-

lda _ ase Ti Ramec ar se bobs. sa xa re ba Si qris tes `Ze RvTi-

sas~ da `Ze ka ci sas~ uwo de ben. ev ro-ame ri kel ada mian Si Ze

RvTi sa TiT qmis mok vda. lo go sis nac vlad mas Si ra cio me-

fobs. uR mer To bol Se viks lo go si ar sWir de ba, mis Tvi sac

ra cio yve la fe ria. aq is sav se biT ise Ti vea, ro gorc ev ro pe-

li an ame ri ke li. mag ram ev ro pam da ame ri kam lo gos Tan er-

Tad si coc xlis qve da Sree bic da kar ges: mi wa, in stin qte bi,

41

Cakluli suli

fes ve bi, wi naT grZno ba. bol Se vi keb ma ki es Sree bi uk leb liv

Sei nar Cu nes. in die lis Tavi dan rom RvTiu ri cec xli aR mog-

vef xvra da mis nac vlad in te leq ti Cag ve ner ga, bol Se vi kur

tips mi vi Reb diT. ra cio da in stin qti _ uke Te si na za vi war-

moud ge ne lia re vo lu cio ne ris Tvis. le nins hqon da es na za-

vi, troc kis _ ara. mas ak lda bol Se vi kis ra siu li fsi qi ka.

an der ZSi le nin ma Tavis mem kvid reebs So ris troc ki pir vel

ad gil ze daa ye na, mag ram sak vir ve lia: iqve dau ma ta: troc ki

ar yo fi la bol Se vi ki.

sta li ni Tavi dan ve le ni nis na te xi iyo: mas Sic gaer Tia ne-

bu li iyo ra cio da in stin qti, oRond im gan sxva ve biT, rom

meo re ele men ti ufro mZlav rad hqon da gan vi Ta re bu li. es

sta lins le nin Tan Se da re biT upi ra te so ba sac ki ani Web da.

cxo ve lu ri in stin qtiT sta li ni mu dam grZnob da, rom na xe-

var be di ver gauZ Rve bo da re vo lu cias. is mu dam al ma ce rad

uyu reb da troc kis: ar sje ro da mi si. am dros Su ri ki ar

amoZ ra veb da, ara med naR di re vo lu cio ne ris ynos va: ise Ti

ele men tis su ni ik ra, ro me lic re vo lu ciis wia Ri dan ar iyo

na So bi. yve la ze ukeT ca ri ci nis am beb Si ga moam JRav na Tavi.

troc kis sur da wi Tel ar mia Si me fis yo fi li ofic re bi ga-

moe ye ne bi na, sta lins ki ub ra lod sZag da in te li gen te bi. aq

ori ada mia ni See ja xa er Tma neTs: erTi mo dio da re vo lu-

cii dan, meo re re vo lu ciis ken. le ni ni ori ves sa Wi roe bas

grZnob da da didi os ta to biT Seaer Ta sa pi ris pi ro di ne-

be bi. man sta li nis meS veo biT bo na par tiz mis sa SiS roe ba ze

miu Ti Ta troc kis, xo lo troc kis meS veo biT viw ro swor xa-

zov ne bis gan gaa Ta vi suf la sta li ni. es iyo ori gan sxva ve bu-

li sti qiis brZo la, amaT gan erTi sa Ci no iyo, xo lo meo re

_ uCi na ri.

troc ki le ni nis gver diT iz rde bo da. le ni nis gver diT

es sve nak lu li sve bed nie ri xde bo da. ule ni nod ki kar gav da

imas, ra sac iR blian gam be dao bas uwo de ben. troc ki ar iyo

la Ca ri: sa mo qa la qo om Si de mo nu ri si ma ma ce ga moav li na. ge-

ne ral iu de ni Ci sa gan pet rog ra dis ga dar Ce na misi dam sa xu-

42

grigol robaqiZe

re ba iyo. es si ma ma ce miT ufro fa sob da, rom le ni ni Tav da-

pir ve lad mza dac ki iyo, pet rog ra di mtre bis Tvis daeT mo.

mas im dros sxva ufro didi saf rTxe emuq re bo da. le nins

in tui cia mxo lod ma Sin uW ri da, roca Tvi Ton iW re bo da

mov le neb Si _ fron te bi man troc kis ga dau lo ca. troc-

kim daar wmu na igi pet rog ra dis Se nar Cu ne bis sa Wi roe ba Si

da uki du re si, zea da mia nu ri gam be dao biT daic va qa la qi. da

mainc: am gam be dao bis ukan ur yev klde sa viT id ga Tvi Ton

bedi _ le ni ni. sak ma ri si iyo, le nins sis xli Cah qceo da, rom

troc kis myis ve dae kar ga si ma ma ce.

re vo lu ciis sa be dis we ro gar da te xis Ja mi mo vi da. erT

pa ta ra Sem Txve vas See wi ra troc ki _ main cda mainc sa qar Tve-

los sa kiTxs. qar Tve li ko mu nis te bis erTi na wi li mdi va nis

xel mZRva ne lo biT sa qar Tve los Tvis met erov nul Tavi suf-

le bas iT xov da. am moT xov nis wi naaR mdeg yve la ze mkveT rad

sta li ni ga mo vi da: ma mis mo Zu le ma mu lis mi mar Tac mtru lad

unda yo fi li yo gan wyo bi li. le nin ma Seat yo, rom sa qar Tve-

lo uaR re sad Tavi se bu ri qve ya na iyo, da mdi va nis jgufs

mxa ri dau Wi ra, Tum ca wmin da ko mu nis tu ri Tval saz ri siT

iq neb sta li nis cen tra lis tu ri xa zi ufro iyo ga mar Tle-

bu li... Se saZ loa, sxva Rame Sic iyo saq me. sis xlis Caq ce vis

Sem deg le nins, ro mel sac ukve Cae sun Tqa sik vdi lis hae ri,

in stin qti gaum Zaf rda. mo ce li li mar tor qa axla ukve xe-

dav da Tavi si pa ta ra da bin du li Tva le biT, rom uCu ma ri da

uCi na ri ka ta, sta li ni, vef xvSi ga dai zar da. sa ku Tar Tavs

say ve du rob da, rom aqam de es ver Seam Cnia. sca da wel Si ga-

mar Tu li yo da Ro nie ri Se Za xi liT kvlav ka tis sxeul Si ga-

moem wyvdia xa xa da Re bu li vef xvi, mag ram gvian Ra iyo. es al-

baT le ni nis yve la ze mwa re gaw bi le ba iyo... sa qar Tve los

sa kiT xSi troc ki le nins miem xro _ Tavis Ta vad ga sa ge bia:

sa qar Tve los siy va ru liT ara. avad myof ma le nin ma moam za-

da mox se ne ba, ro me lic me Tor me te par tkon fe ren cia ze yum-

ba ra sa viT unda gam skda ri yo sta li nis wi naaR mdeg, mag ram,

rad gan sis xlis Caq ce vis gan meo re bas Si Sob da, mTe li masa-

43

Cakluli suli

la troc kis an do, xo lo mdi va ni saT vis mi we ri li ba ra Tis

erTi as li ka me nevs gaug zav na. es sak ma ri si iyo,raTa sta-

lins yve la fe ri Seet yo. igi moem za da. jer sca da le ni nis-

Tvis ga daeT qme vi ne bi na, mag ram krup skaia See wi naaR mde ga da

gza ze ga dae Ro ba. aq sta lins didi Seu rac xyo fa unda mie ye-

ne bi na be la dis co li saT vis. le ni ni gan ris xda da meuR les

sta li nis mi sa mar TiT we ri li ukar na xa, rom li Tac yo vel-

gvar pi rad ur Tier To bas wyvet da Tavis mar jve na xel Tan.

es iyo le ni nis uka nas kne li da ama ve dros yve la ze sa be dis-

we ro we ri li. sta lin ma kar gad uw yo da, ras niS nav da es gan-

xeT qi le ba le nin Tan, da mis Tvis da ma xa sia Te be li Cu mi, pir-

qu Si Seu pov ro biT nax to mi saT vis moem za da. troc kim ix mo

ka me ne vi, yve la fe ri Seat yo bi na da moiT xo va Sec vli li yo

erov nu li po li ti ka, ker Zod, sa qar Tve los sa kiT xSi, xo lo

sta lins bo di Si moe xa da krup skaias wi na Se. ka me nev ma ga das-

ca sta lins. sta lin ma daT mo: bo di Si moi xa da, xo lo ka me ne-

vi sa qar Tve lo Si gag zav na erov nu li po li ti kis Se sac vle-

lad. Si na ga nad ki boR miT aiv so da sxva ra mis Tvis moem za da.

swo red am dros le nins meo red Caeq ca sis xli. sta lin ma

ka me nevs sas wra fod de pe Sa gaug zav na. ka me ne vi sak maod eS-

ma ki iyo da myis ve mix vda, ro gor unda moq ceu li yo: roca

tfi lis Si Ca mo vi da, or jo ni ki Zis _ sta li nis Ta na moaz ris

_ mxa re dai Wi ra. sta li nu ri po li ti kis Sec vlis ma gier mis

gan mtki ce bas Seuw yo xeli.

ase dam Tav rda es pa ta ra in ter me dia. ma Sin ukve ga daw yda,

vin gai mar jveb da mo ma val Si. Caeq ca Tu ara le nins sis xli,

troc kim is to riu li si ma ma ce da sa ku Ta ri Tavis rwme na da-

kar ga. man ar ico da, rom qar Tul ena Si `beds”, `gam be dao-

bas”, `bed nie re bas” erTi Zi ri aqvs. sta lin ma ki ico da, da

ara mxo lod asoe bis mi xed viT, Tum ca me sa mis _ bed nie re bis

_ aR saq me lad im Ta viT ve ak lda or ga no. jer ki dev le ni nis

si coc xle Si man ga be da yo fi li yo le ni ni. rac Sem deg mox-

da, mxo lod gaR vi ve ba iyo Ca na sa xi sa. mok vda Tu ara le ni ni,

sta lin ma sa mu da mod moaS To troc ki. ori de mo nis brZo la-

44

grigol robaqiZe

Si, ro gorc yo vel Tvis, ah ri man ma _ si Zul vi lis na Sier ma _

daa mar cxa lu ci fe ri. sxva dia do xe bis da mar cxe ba ad vi li

saq me iyo. sta lin ma le ni nis ad gi li dai ka va.

ga dio da dRee bi, kvi re bi, Tvee bi, wle bi. opo zi ciu ri

par tie bi mar jvni dan da mar cxni dan Tavs es xmod nen sta-

lins. sta li ni, mra val mxriv ga moc di li, mu dam imar jveb-

da. da mar cxe bul ni qeds ix rid nen mis wi na Se, iCo qeb dnen da

cod vebs ina nieb dnen. `le gen da ru li qar Tve lis~ ga mar jve-

be bi yve las uk vir da da le ni nis mier Ser qmeul am met sa-

xels axla yve la yu rad Re biT ak vir de bo da. uk vir daT da

ver gae goT: ro gor? sai dan ase Ti Zala am ve lur, uxeS kav-

ka siel Si? maT ver gae goT, rom sta li nis bol Se vi kur fsi-

qi ka Si dauS re te li in stinq te bi kve bav dnen ra cios. swo red

es iyo ga dam wyve ti ga mar jve bis Tvis. ga mar jve ba ga mar jve-

bas mos dev da, sta li ni dRi Ti dRe iz rde bo da da ve ra vi-

Ta ri Zala ve Rar ajo beb da mas. yo fil ru se Tis im pe ria Si

umi To epo qas er Tba Sad ar na xu li to te mu ri Za lis mqo ne

ka ci moev li na.

re vo lu ciis be di, le ni ni, ku bo Si iwva bal za mi re bu li

_ mi Ti axa li fa rao ni sa. re vo lu ciis meb rZo li troc ki,

gag de bu li, bos fo ris na pi reb ze me mua rebs wer da. re vo lu-

ciis sa We xelT ep yra sta lins. is ij da krem lSi ro gorc

ada mia nad qceu li ra dio mim Re bi: sab Wo Ta qvey nis ki diT ki-

di dan uT va lav tal Rebs iReb da. is am tal Re bis mxo lod

mim Re bi ki ar iyo, ara med maTi Se moq me di da gan msje li.

erTi gan kar gu le biT Sea Ce ra qvey nis ko leq ti vi za cia, roca

`war ma te beb ma” Tav bru daax via gan sa kuT re biT yo Ca Rebs da

la mis ka tas tro fa ga moiw via. Tvi Ton uc nau ri mo le ku la

Tvra me ti wlis gan mav lo ba Si ga nuw yvet liv mu Sa Ta ma se bis

mo le ku lur pro ce seb Si yvin Tav da da arc erTi mo le ku la

Seu xe be li ar dar Ce nia. sxva Ta na meb rZol ni re vo lu ciam de

ru se Ti dan Sors cxov rob dnen: ru se Tis gan vi Ta re bas ev ro-

pis emig ran tu li man sar de bi dan adev neb dnen Tvals. sta li-

ni ki mu dam mu Sa Ta ma se bis qar bor ba la Si cxov rob da _ mu-

45

Cakluli suli

dam uCi na ri, mag ram qme di Ti ele men ti. Zvel dro Si to mis

be lad Si mTe li to mis Zala iy ri da Tavs, sta lin Si Seg rov da

pro le ta ru li ener gia, da roca re vo lu cia Zle va mo si lad

gai Sa la, man amoy vin Ta: is re vo lu ciis gan xor cie le bad

iqca. is ukve aRar iyo ada mia ni, is iyo ar se ba, sas ti ki da

sa Si ne li.

zo gier Te bi mas Cin giz-xan sa da Te murs ada reb dnen. Se-

da re ba mcda ri gax ldaT: mon gol dam pyrob lebs hqon daT

cec xli, ga qa ne ba da siS ma ge. sta lins ar hqo nia cec xli,

is civ sis xlia ni iyo. es er Tgva rad aor ma geb da ki dec mis

Zalas. sta lins ar ux de bo da nic Ses sit yve bi ge niis sim wi-

fis Se sa xeb: `is kvlav pou lobs se rio zu lo bas, ro me lic

bav Svo ba Si hqon da Ta ma Si sas”. mas ar hqo nia es se rio zu lo-

ba, TviT bav Svo bis asak Si ak lda bav Svo ba, Tavi dan ve ra Rac

am Zi meb da da ar uy var da Ta ma Si. yo vel gva ri kom pleq se bi sa

da Se fer xe be bis ga re Se moq me deb da ro gorc bu ne bis Zala,

brmad da mZlav rad.

mas Su ria no bas mia wer dnen da Sem degs hyve bod nen. pet-

rog ra dis ga dar Ce ni saT vis po lit biu rom troc ki `wi Te li

dro Sis” or de niT daa jil do va. uec rad ka me nev ma wi na da de ba

Se moi ta na, ase Ti or de ni sta lin sac ekuT vni so. `ris Tvis?”

xma maR la iy vi ra ka li nin ma. bu xa rin ma gan mar ta: `nu Tu ar

ges miT? es le ni nis ideaa. sta li ni ver itans, roca ar iRebs

imas, rac aqvs sxvas. is aseT Rames ara so des pa tiobs”. amas

ix se neb dnen da ver am Cnev dnen, rom, Tu mar Tlac ase iyo,

ma Sin le ni nis Tvis ada mia nis cno bas um tyu nia. sta lins ar

SeeZ lo Su ria ni yo fi li yo. mar Ta lia, sxvi si ga mor Ceu lo ba

au ta ne li iyo mis Tvis, mag ram ga na imi tom, rom sur da Tvi-

Ton yo fi li yo ga mor Ceu li: igi saer Tod rCeu lo bas ver

itan da, verc sa ku Tars da verc sxvi sas. sa ku Ta ri Tavis

rCeu lad grZno ba Tro bis ni Wia: sta lin Si ki dio ni sos ga-

da ta ni Ti mniS vne lo bi Tac ki ara so des uc xov ria. sxva Ta

So ris, es Tvi se ba iyo jav Sa ni Zalauf le bis Se nar Cu ne bi-

saT vis. igi ar ic nob da ga mar jve bis bangs.

46

grigol robaqiZe

yve las ak vir veb da sta li nis as ke tiz mi, yve la aR ta ce bu-

li iyo imiT, rom mas ar izi dav da mi wie ri sia mov ne ba ni: arc

qa li, arc Ta ma Si, arc Rvi no. mag ram ver am Cnev dnen, rom

sta lins sru le biT ar sWir de bo da as ke tiz mi: ase Ti ra Ra-

ce bi saT vis mas ub ra lod or ga no ak lda. unda giy var des,

raTa sia mov ne ba ig rZno _ Tav da viw ye bam de. mag ram sta lins

ara so des da viw ynia Tavi. xo lo dos toev skis sit yvebs jo-

jo xe Tis Se sa xeb _ Tumc arc jo jo xe Ti sa swam da da arc

sa moT xi sa da yo vel gvar RvTis rwme nas, le ni nis msgav sad,

gvam Tmav lo bas ada reb da _ dos toev skis sit yvebs: `jo jo xe-

Ti aris tki vi li imis ga mo, rom aRar Zal giZs siy va ru li~,

yve la ze meti Tav sa te xi unda gae Ci na mis Tvis. mas ar hqon-

da siy va ru lis ni Wi. aq dae Ro xa xa uR rmes si ca rie les misi

kaeS ni sas, dam na Sa veo bis Seu val ni Rabs rom amoh fa re bo da.

saq meeb Si Caf lu li sta li ni krem lSi ij da. Zalauf le-

bis pat ro ni, mag ram ara xel mwi fe, ar se ba da ara ada mia ni,

re vo lu ciu ri Za le bis eleq tro gay va ni lo ba ga maf rTxi le-

be li war we riT `mo mak vdi ne be lia~. mas Tan te le fo niT sau-

ba ric ki yve las Trgu nav da. misi sa Si Si ze moq me de bis gan

ara vin iyo daz Rveu li. si sas ti kiT aR sav se Zle va mo si lad

aR mar Tu li yo, ro gorc sab Woe Tis _ da, Se saZ loa, mTe li

msof lios _ ci vi da brma be dis we ra. roca xan da xan idu-

ma li kon taq ti ga dair Tve bo da, roca is _ Seud re ke li _

droe biT de nis qse li dan ga mo bob Rde bo da da re tia ne bu li

da gauc xoe bu li, roca Se Si ne bu li grZnob da, ro gor ec le-

bo da Ro ne, ai, ma Sin sta li ni mxo lod so so ju RaS vi li iyo,

ub ra lo qar Tve li. ma Sin ax sen de bo da So reu li sa qar Tve-

lo, rom lis ga nac es Ra Se moe na xa: sa ci vi sa da ka xu ri Rvi-

nis ge mo, mra val Ja mie ris han gi da qar Tu li gi ne ba: `ma ga Ti

de da ki va ti re~.

Ta maz ma rveu li ga da do da si naT le Caaq ro. bu xar Si

jer ki dev Rvio da naR ver da li. mTvle ma re nax Si ri TiT-

qos didi Zab vi sa gan ga Ta vi suf le bu li yo. Ta maz sac nel-

ne la Cas Tvli ma. Tum ca Zi li ar mo dio da. im sif ri fa na

47

Cakluli suli

saz Rvars miaR wia Zil-Rvi Zils So ris, roca grZno be bi da-

Wi mu lia uki du res si na ti fem de. siz mar-cxad Si bun dov nad

da uc xod is xee bi gaax sen da, oc daa Ti wlis win Tavi si

xeliT rom dar go mSo bel mi wa Si. mwu xa red das cqe ro da

axla mi wa ze da ce mul am xeebs, mkvdarT, gam xmarT, fes ve-

ba mog le jilT. siz mar sa da cxads So ris wa miT am xee bad

iqca. SeZ rwun da. si coc xlis ki de ze ig rZno Tavi, sa ku Ta-

ri Tavi sa aRar sje ro da. misi ar se ba xan da xan mkveT rad

exe bo da im zRvars, sa dac ara ra da Rmer Ti er Tad arian.

am je rad ise Can da, TiT qos mxo lod sa Si nels See xo, `ara-

ras” _ sun Tqva gau Cer da _ pir da Re bul si ca rie les, ro me-

lic gaq ro bas uqa dis da `arad-yofs”. Ta ma zi Zlier Se Sin-

da. TiT qos sik vdi li See xoo, Zil-Rvi Zi li dan ga moer kva,

civ of lSi cu rav da. un do da elo ca _ mag ram loc va ma Sin

SeiZ le ba, roca su li iv se ba, ro gorc Tav Ta vi Cu mi mwi fo-

bis mad lian Jams. Ta maz ma ig rZno: wa mic da go ne bas da kar-

gavs ara ras wi na Se... nak ver cxa li TeT rad aRar var va reb-

da, ukve CaeT vli ma. Ta maz ma kvlav aan To si naT le, Si na gan

siR rmeebs miug do yu ri. anaz dad bu xar Tan xis mor ze didi

mo rie li Se niS na. SiS ma moic va, sun Tqva Sew yvi ta. mo rie li

ar in Zreo da. Ta ma zi, hip no ti zi re bu li, wa moi mar Ta, mar-

cxe na xel Si fan qa ri ai Ro, mar jve na Si _ kal mis ta ri da

mo rie lis ken gae mar Ta _ Cu mad, mou xe Sa vad. mTe li sxeu li

uT rTo da. mo rie li od nav Seir xa, Tavis da sa ca vad moem za-

da. Ta ma zi SiS sa da zizRs aev so, ga nad gu re bis tkbil mo-

lo din sac. gab ra ze bul ma fan qri Ta da kal mis triT er Tba-

Sad aiy va na mo rie li da nak ver cxleb Si mois ro la... ga Se-

Se bu li elo da... mag ram da xe, ara fe ri mom xda ra, mo rie li

idu ma lad gaq ra. Ta ma zi Se Si ne bu li da daT rgu nu li Se-

mot rial da. uec rad im xel na wer Si, sta lins rom exe bo da,

na zi Sra Su ni moes ma: nu Tu rveul Si SeZ vra mo rie li? Ta-

mazs fiq ri aRar SeeZ lo, akan ka le bul ma frTxi lad ai Ro

rveu li da cec xlSi Seag do: Wkua ze Sem cda ri viT uyu reb da

cec xlis alSi gax veul fur clebs. nel-ne la fer flad iq-

48

grigol robaqiZe

cnen... uec rad ga re dan man qa nis Se mo gel ve bis xma moes ma.

cota xnis Sem deg ki saeW vo za ri kar ze. ram de ni me wam Si

ori gpu-eli gaC nda. Ta ma zi kvlav gons moe go. apa tim reb-

dnen. gpu-eleb ma rveu lis erTi pa ta ra, daw vas ga dar Ce-

ni li nag le jic ga moi Res bux ri dan da Tan wai Res. mTe li

gza mxo lod amas fiq rob da: nu Tu SeiZ le bo da, qa Ral dis

am nag lejs rai me saeW vo na we ri Ser Ce no da?

ger ma nu li dan Tar gmna

aleq san dre kar to ziam

gri gol ro ba qi Ze. Cak lu li su li.

Tbi li si: fir ma `ive ria~. 1991.

49

mmark tve ni (nam dvi li sa xe li da gva ri _ se muel

kle men si) 1835 wels dai ba da flo ri da Si, mi su ris

Stat Si. 1847 wels, ma ma rom gar daec va la, sko li-

dan ga moiy va nes da stam ba Si mia ba res Se gir dad.

amis me re bev rgan mu Saob da, mag ram yve la ze mniS-

vne lo va ni mis Tvis ge mis loc ma no ba iyo mdi na re

mi si si pi ze. 1876 wels dai beW da misi bes tse le ri

`tom soie ris Tav ga da sa va li~, ro mel sac aTio de

wlis Sem deg moh yva `hek lbe ri fi nis Tav ga da sa va-

li~. man bev ri sxva Txzu le bac ga moaq vey na (`oq-

ros asa ki~ _ 1873, `uf lis wu li da maT xo va ri~ _

1881, `ian ke bi me fe ar tu ris sa sax lis kar ze~ _

1894 da sxv.), mag ram swo red tom soie ri sa da hek-

lbe ri fi nis mxat vru li sa xee bis ga mo Seiy va ra

igi mkiT xvel ma da aRia ra msof lio li te ra tu-

ris kla si ko sad. sik vdi lam de erTi wliT adre

mark tven ma Tqva: `me 1835 wels mo ve di ko me ta

ga leis Tan er Tad, erTi wlis Sem deg is isev dab-

run de ba da mas Tan er Tad was vlas va pi reb~. asec

mox da _ 1910 wels mark tve ni gar daic va la.

51

mark tve ni

gu ber na to ris ar Cev ne bi

am ram de ni me Tvis wi naT da mou ki de bel Ta par tiam Cemi

kan di da tu ra wa moa ye na niu-ior kis didi Sta tis gu ber na to-

ris Ta nam de bo ba ze. ken Wi unda me ya ra mis ter jon smi Ti-

sa da mis ter blen kis wi naaR mdeg, ro mel Ta kan di da tu re bi

sxva par tieb ma wa moa ye nes. vgrZnob di, rom am jen tlme neb-

Tan Se da re biT erTi didi upi ra te so ba mqon da _ Seub Ra-

la vi re pu ta cia. ub ra lod rom ga da gek raT Tva li ga ze Te-

bi saT vis, mix vde bo diT, rom Tu ki odes me hqon daT Cems me-

to qeebs kar gi sa xe li, es dro ukve war suls Ca ba re bo da:

aTa si WuW yi mos cxe bo daT am bolo wleb Si. Tavi mom qon da

Cemi upi ra te so biT da ga xa re bu li vi ya vi. Tum ca erT Rame-

ze mainc me Ta naR re bo da gu li _ Cemi gva ri yal Ta ban deb Tan

er Tad unda ex se ne bi naT. sul ufro da ufro ma wu xeb da es

fiq ri. av de qi da be bia Cems miv we re ase da ase-meT qi. pa suxs

ar daug via nia, be bia mwer da:

`mTe li Se ni dRe da mos wre ba pa tios nad da sin di sie rad

iq ceo di; Ze xor ciels ver na xav, Tun dac erTi be wo usin di-

so ba ax sov des Se ni. eg Se ni me to qee bi xom xe dav, ra xal xic

52

mark tveni

yo fi lan _ ga ze Teb Si Cai xe de da gai geb. Sen Tvi Ton ve gan-

sa je _ ge kad re ba ki Tavi daim ci ro da sa ja rod Seeb rZo lo

ma gis Ta na xalxs!~

mec es ar mtan jav da? mTe li Rame TeT rad ga va Te ne, Tva-

li ar mo mi xu Wavs. mag ram ukan da xe va aRar SeiZ le bo da da

mec Tan xmo ba gan vac xa de, ga dav wyvi te ga mar jve bam de meb-

rZo la.

di liT, sauz mes rom Se veq ceo di da ugu lis yu rod vaT-

va lie reb di ga ze Tebs, uceb aseT Se niS vnas mov ka ri Tva li

da sax tad dav rCi.

`c r u m o w m e. iq neb axla mainc ine bos ba ton ma mark tven-

ma, ro gorc gu ber na to ro bis kan di dat ma, da gul wrfe lad

aRia ros _ ro gor mox da, rom 1863 wels ko xin Cai nas qa laq

va ka vak Si oc da ToT xmet ma mow mem am xi la misi si yal be da cru

fi ci: Tur me um weo qvri vi de da ka ci saT vis erTi ubad ru ki mi-

wis nak ve Tis war Tme va ewa da, ro mel ze dac ram de ni me ba na nis

xe id ga. es iq ne bo da sru li ga nad gu re ba sab ra lo de da ka ci sa,

rad gan mis Ra rib ojaxs im mwi ri mi wiT ed ga su li, sxva ara fe-

ri eba daT. mis ter tve ni val de bu lia, ga nu mar tos es xalxs,

rom lis mxar da We ra sac igi elis ar Cev neb Si. ga be davs?~

la mis gu li ga mis kda! ra sa Si ne li, araa da mia nu ri ci lis-

wa me baa! ko xin Cai na Tva liT ar me na xa! va ka va ki pir ve lad mes-

mo da! ba na nis xe da ken gu ru Cem Tvis er Tnai ri cne ba iyo. aRar

vi co di, ra meq na. sib ra zi sa gan Ro ne wa mer Tva. is dRe ise mii-

wu ra, rom ve ra fe ri vi Ro ne. meo re dRes igi ve ga ze Ti wer da:

`s a g u l i s x m o a m b a v i! _ unda Sev niS noT, rom

ko xin Cai nas cru fic Tan da kav Si re biT mis ter tve ni saeW-

vod dums~.

(am dRi dan mo ki de bu li, saar Cev no kam pa niis dam Tav re-

bam de es ga ze Ti sul `Ser cxve nil fi cis gam tex~ mis ter

tvens mi wo deb da).

amas moh yva meo re ga ze Tis cno bac:

`s a s u r v e l i a g a v i g o T, ine bebs Tu ara gu ber na-

to ro bis axa li kan di da ti, ga nu mar tos Tavis amom rCev lebs

53

gubernatoris arCevnebi

(ro mel Tac Tavi unda ga da don da xma mis cen mas!) mon ta nas

wvril ma ni am be bi, sa dac ja ris am xa na gebs aTa si Rame ekar-

ge bo daT da me re ki yo vel Tvis an mis ter tve nis ji be Si an

mi si ve `Ce mo dan Si~ (erT Zvel ga zeT Si, ro mel Siac is Tavis

xa ra xu ras ina xav da) aR moa Cen dnen xol me. bolos am xa na geb ma

Tavs id ves me gob ru li sam sa xu ri gae wiaT da Wkua es wav le-

bi naT mis Tvis _ kup rSi amoT xva res, ga re dan bum bu le bi mia-

ya res, jox ze gaak res da mTe li qa la qi Se moa ta res; me re ki

ur Cies, sxva oTax Si ga da bar ge bu li yo. sain te re soa, ine bebs

Tu ara mis ter tve ni amis gan mar te bas?~

ase Ti sa Zag lo ba ga go ni la?! Cems dRe Si ara vyo fil var

mon ta na Si.

(im dRi dan mo yo le bu li, sul ̀ mon ta nel qurd~ tvens mi-

wo deb da es ga ze Ti).

amis Sem deg ise Ti Si Si Ta da sif rTxi liT vi Reb di ga-

zeTs xel Si, ra sif rTxi li Tac sa bans ga das wevs ka ci, ro-

mel sac lo gin Si Sxa mia ni gve li egu le ba.

er Txel aseT Se niS vnas mov ka ri Tva li.

`c i l i s m w a m e b e l s n i R a b i C a m o x s n e s!

faiv-poin tsel ma es kvair ma maikl os fla na gan ma da uol-

stri tel ma mis ter ke ti ma li gan ma da mis ter snab ra fer tim

fi ciT daa das tu res, rom mis ter tve nis mtki ce ba, TiT qos

Cve ni Rir seu li kan di da tis mis ter jon smi Tis pa pa ya Ca-

Ro bis Tvis Ca moex rCoT, Tavi dan bolom de mo Wo ri lia. ga na

Se maZ rwu ne be li ar aris, rom zo gier Ti ka rie ris ti egois-

tu ri miz ne bis gan sa xor cie leb lad aRa ra fers epue ba da

mic va le bul sac ki ar cxvens! amas ver moiT mens pa tio sa ni

xal xi. vur CevT Seu rac xyo fil da dam ci re bul xalxs, sa-

kad ri sad gaus wor dnen ci lis mwa me bels!~

bo lo fra zam male ga moi Ro Se de gi. ima ve Rames iZu le-

bu li Se vi qe ni lo gi ni dan wa mov mdga ri ya vi da uka na ka re-

bi dan gav pa ru li ya vi. `Seu rac xyo fil-dam ci re bu li~ xal xi

ki Cems sax lSi SeiW ra, mi ne bi Caam sxvria da zog-zo gi Rame

awap na.

54

mark tveni

Rmer Tma xom icis, mis ter smi Tis pa pi saT vis ci li ara so-

des da mi wa me bia. mar Ta li Tu gin daT, arc ki vi co di _ ase Ti

ka ci Tu ar se bob da qve ya na ze.

im dRi dan mo ki de bu li es ga ze Ti sul ̀ saf la ve bis Sem gi-

ne bel~ tvens mi wo deb da.

ram de ni me xnis Sem deg Tval Si me ca ki dev axa li Se niS vna:

`s a n u k v a r i k a n d i d a t i. _ mis ter mark tve ni

wu xel ga ma nad gu re be li sit yvis war moT qmas api reb da, mag-

ram da mou ki de bel Ta par tiis ga far Toe bul mi tin gze su-

lac ar ga moc xa de bu la! misi eqi mi de pe SiT it yo bi ne bo da,

ga qa ne bu li et lis qveS Ca var da, fe xi or gan aqvs ga da te xi li

da jo jo xe Tu ri tki vi le bi stan jav so, da sxva am nai ri mo-

naC ma xe bi. da mou ki de bel Ta par tiis wev re bi bevrs ecad nen,

mieC qma laT saq mis nam dvi li ar si da ga ma mar Tle be li mi ze-

ze bi epov naT im su bieq ti saT vis, ro mel sac isi ni me bai rax-

tro bas akis re ben.

mag ram wu xel ve Seu niS navT sim Tvra li sa gan sa xe SeS li-

li vi Rac ka ci ro gor wva le biT Se bar bac da mis ter tve nis

sas tum ro Si. da mou ki deb le bi val de bu li arian daam tki con,

rom es ga mo len Ce bu li pi rut yvi mark tve ni ar yo fi la. ro-

gorc iqna, ni Ra bi moex snaT! am faqts sad Ra dae ma le bian!

xal xis xma hquxs da pa suxs moiT xovs _ vin iyo es ka ci?~

dau je re be li iyo, war moud ge ne li! ro gor SeiZ le bo da

Cem ze ase Ti si bil we efiq raT! sa mi we li ise mii wu ra, erTi

wve Ti Rvi no ar Ca mi ka re bia pir Si, arc eli, arc lu di, arc

sxva ram sas me li.

mag ram drom mar Tlac Tavi si qna _ su lac ar mwye nia,

roca amo vi kiT xe `ga mous wo re be li lo Ti tve ni~; vi co di,

rom ar Cev ne bis dam Tav re bam de Sem rCe bo da es sa xe li.

ama so ba Si daiZ ra da wa mo vi da Cemi mi sa mar TiT ano ni mu ri

we ri le bi, dax loe biT ase Ti Si naar si sa:

`im ube dur de da ber ze ras it yviT, ro mel mac mow ya le ba

gTxo vaT, da Tqven ki pan Ru ri amoh ka riT?

p o l p r a i~.

55

gubernatoris arCevnebi

an da:

`zog-zo gi Tqve ni bne li saq me Cems met ma ara vin icis.

ram de ni me do lars Tu ar ga moi me tebT, yve la ga ze Ti gai-

gebs.

h e n d i e n d i~.

ma le res pub li ke le bis mTa var ma ga zeT ma amom rCe vel-

Ta daq rTam va Si dam do bra li, xo lo de mok ra te bis or ga nom

fu lis ga mo Zal va dam wa ma (am ri gad ori axa li sa xe li Se vi-

Zi ne: `tve ni _ bil wi gaiZ ve ra~ da `tve ni _ sa ziz Ra ri yal-

Ta ban di~).

bo los ise Ti aur zau ri ate xes ga ze Teb ma da ise Ti da-

Ji ne biT moiT xov dnen Cem gan pa su xis ga ce mas wa mo ye ne bul

bral de beb ze, rom du mi li aRar SeiZ le bo da, Cve ni po li ti-

ku ri ka rie ra sa bo lood dai Ru pe bo da. meo re dRes erT-erT

ga zeT Si mar Tlac dai beW da ase Ti Se niS vna:

`a m v a J b a t o n s v e r u y u r e b T! _ da mou ki de-

bel Ta par tiis kan di da ti da Ji ne bul du mils ar Cevs. an ki

ra unda qnas, rac bral de be bi wau ye nes, sul da das tur da.

maS, ra tom sdums ase?! am vaJ ba tons ver uyu rebT _ am Ser-

cxve nil fi cis gam texs, mon ta nel qurds, saf la ve bis Sem gi-

ne bels, ga mous wo re bel loTs, bilw gaiZ ve ras da sa ziz Rar

yal Ta bands!

kar gad daak vir diT, yo ve li mxri dan Se xe deT da me re

Tvi Ton ve brZa neT _ mainc mis cemT Tqvens pa tio san xmebs

am gaiZ ve ras, ro mel mac Tavi si bne li saq mee bis ga mo am de ni

bin Zu ri met sa xe li daim sa xu ra da enac ver dauZ ravs, rom

erTi bral de ba mainc uar yos~.

sxva gza aRar iyo, dav je qi da sa pa su xo we ri le bis we ras

Se vu de qi.

mag ram we ra arc ki da mem Tav re bi na, rom axa li sa Si ne li

ci lis wa me ba mo mi go nes: brals mdeb dnen sa gi Je Tis daw va Si,

ro me lic Cemi sax lis win id ga da, TiT qos, fan jri dan xeds

mi ma xin jeb da, xal xic Sig ga mo bu gao. gav mwar di ka ci. me re

dam wa mes _ ala li bi Za mo wam la ga Zar cvis miz ni To. Tav ga-

56

mark tveni

mo de biT moiT xov dnen gva mis gak ve Tas. SiS ma Se mip yro, ar

gav giJ de-meT qi. esec ar mak ma res.

erT dRes erT-erT wi na saar Cev no kre ba ze sxva das xva fe-

ris cxra Ca mo Zon Zi li bal Ri mo mi sies. Ca mo me kid nen es bav-

Sve bi fe xeb ze da mor Tes Cxa vi li _ `ma ma, ma mao!~

dav Tme! dro Sa da vuS vi da ia ra Ri dav ya re. aR moC nda,

rom saar Cev no kam pa niis Ca ta re ba Cems Zal Ro nes aRe ma te-

bo da. dav je qi da dav we re _ Cems kan di da tu ras vxsni-meT qi,

da xeli mo va we re.

`pa ti vis ce miT, Tqve ni odes Rac pa tio sa ni, am je rad ki S.

f., m. q., s. S., g. l., b. g., da s. y.

m a r k t v e n i~.

in gli su ri dan Tar gmna

vax tang We li Zem

ame ri ku li no ve la (or to mad).

Sead gi na cia la To fu ri Zem.

t. I. Tbi li si: ga mom cem lo ba

`sab Wo Ta sa qar Tve lo~. 1967.

57

aaka mor Ci la Ze (nam dvi li sa xe li da gva ri _

gior gi ax vle dia ni) 1966 wels dai ba da Tbi lis-

Si. 1988 wels daam Tav ra Tbi li sis sa xel mwi fo

uni ver si te tis is to riis fa kul te ti da iqve mu-

Saob da didi xnis gan mav lo ba Si, Tan Ta nam Srom-

lob da ga zeT `re zo nan sTan~, rom lis Tvi sac

wer da sa par la men to sxdo me bis mi mo xil veb sa da

spor tul re por ta Jebs. ga mo ce mu li aqvs mra-

va li ro ma ni da moT xro ba, aris li te ra tu rul

pre mia `sa bas~ araer Tgzis lau rea ti. misi erT-

er Ti sau ke Te so ro ma ni `san ta es pe ran sa~ ger-

ma nul ena ze iTar gmna da ev ro pe li mkiT xve lis

didi in te re si ga moiw via.

59

aka mor Ci la Ze

san ta es pe ran sa

(naw yve te bi)

ioa nes kun Zul ze ar uy var daT vis ra mia ne bi.

me re ra, rom isi ni Tvra me ti rCeu li gva ri dan erT-er Tis

STa mo ma val ni iy vnen? rCeu li xom mo sa wons ar niS navs, ise-

ve, ro gorc srul yo fi li ar niS navs main cda mainc la mazs da

kargs, ara med ufro _ Cveu leb rivs. ai, ska mi, xom srul yo-

fi lia? mag ram vin it yvis, rom ska mi ban qos qa Ral dze ufro

la ma zia? gan sa kuT re biT ma Sin, roca ban qos mxat var Ta Se-

sax vev Si Seiv li da iq dax leb Tan Tav Car gul, es pe ran su li

kal me biT mo mu Sa ve mxat vrebs miac qer de bi? saer Tod ar ga-

gax sen de ba is srul yo fi li ska me bi, rom leb zec am, mxreb Si

sau ku nod mox ril, xSi rad ki ku zian Se moq me debs Tavian Ti

Seum Cne ve li ga va ni dauw yviaT.

vis ra mian Ta siy va ru li SeuZ le be li iyo, maT Tan me gob-

ro ba _ war moud ge ne li.

mag ram vis ra mia ne bi ar se bob dnen da ve ra fers gax de bo-

di.

isi ni ar se bob dnen swo red im droi dan, rac kun Zul ze

ci xe si mag ris mSe neb lo ba daiw yo. al baT, ma nam dec ar se-

60

aka morCilaZe

bob dnen, mag ram pir ve lad iq ga moC ndnen. ma nam de sxva gva-

ri eq ne bo daT, Tu hqon daT saer Tod gva ri, vis ra mia ne bi ki

ioa nes kun Zu leb ze daer qvaT, vi nai dan pir ve li vis ra mia ni

ci xe si mag ris mSe neb lo bi sas asi mu Sis uf ro sad gam Zvra li-

yo. misi sa xe li ar dar Ce ni la, mag ram sa xe li swo red es iyo:

vis ra mia ni daar qves, ara spar sul leq sTa da am bav Ta siy va-

ru lis ga mo, raic SeuZ le be li iq ne bo da, vi nai dan spar su li

mag drois sa qar Tve lo Si mxo lod nar Cev ma xal xma ico da da

leq sTa tkbil Ta saT qmel ja dos no bad sWi ro daT, ara med

imi tom, rom es mkac ri asis Ta vi, na xarj-mox ma re bul-na Ta-

li qvi sa da kver cxna re vi ta la xis an ga ri Sebs rom ad gen da

sam xre Tis ke del Tan, rom lis amoy va nac eva le bo da, ga mud-

me biT imeo reb da sa Sen Ta ga mo, vi si da ram de nio.

oxe ri, bev rjer dam Tvle li ka ci yo fi la. erTi xu ros-

Tvis xelic ki uk ravs da dau go re bia dab la, rac ori aTas

kir ma neu lad daj do mia.

qva moh qon daT na vebs Cab mu li ti ve biT, ukve gaT li li

da gam za de bu li. qva Zvi ri iyo kun Zul ze. xu ro Ta da qvis-

mTlel Ta am ba vi mo gex se ne baT, mainc Tavis Wkua ze unda

moar ju lon ukve gaT li li qve bi, ki de ze sa te xi dau miz non,

Ca qu Ci hkran da na te xi gan ze ga daag don.

vis ra mia ni Tur me mar to saq mi sas ki ar iT vli da, vi si da

ram de nio, ara med am na te xeb sac, da ara mxo lod iT vli da,

ara med ag ro veb da ki dec. yo vel sa Ra mos oTx to ma ras gaav-

seb da xol me am na te xe biT, ah ki deb da or jors da mSe ne bel-

Ta ba na kad Ca moh qon da. yve la rom dai Zi neb da, vis ra mia ni

fxiz lob da, kvlav wa moy ri da jo rebs da am tom rebs mo So-

re bu li tyis pi ris ken ezi de bo da.

ci xe si mag ris mSe neb lo ba rom dam Tav rda, vis ra mian-

ma mTe li ja ma gi riT meti vee bi da jo re bi iqi ra va da ma Sin

usa xe lo mTa va ri kun Zu li dan sam xre Tis, Sem dgom xal xSi

vis ra mia ni sad wo de bul kun Zul ze ga da zi da. me fe da Wyon-

didis epis ko po si Se pi re bu liy vnen, ci xis Se ne ba Si Cab mul

yo vel aTa sis Tavs sa gan ge bo mi was vu sax sov rebT am kun Zul-

61

santa esperansa

ze, xo lo asis Ta vebs, im or pa ta ra kun Zul ze, am dids rom

Cab miao.

asis Tav vis ra mian sac mou zo mes mi wa, mag ram aba vin ifiq-

reb da, rom misi sax li qvi sa iq ne bo da. sau ku ne na xev ris gan-

mav lo ba Si ioa nes kun Zu leb ze qvis gan na ge bi sa mi ad gi li

iyo: ci xe si mag re, mo nas te ri da vis ra mia ne bis sax li sam xre-

Tis kun Zul ze.

vis ra mia nebs az nau ro bac ki ar miu RiaT, aza te bi er qvaT,

mag ram ise ki ga mo vi da, rom san ta es pe ran sas ae ro por tma

swo red im ad gi las ga fi na Tavi si asaf re ni Sa rag ze bi, ro-

me lic me Tor me te sau ku ne Si moi zo ma sa ma mu led pir vel ma

vis ra mian ma.

vis ra mia nebs mi wa ar miu yi diaT bri ta nu li avia kom pa-

niis Tvis, na xe va ri sau ku niT mia qi ra ves da Tan ise, rom ae-

ro por tis di req tor Ta sab Wo Si erTi vis ra mia ni Tavi si sag-

va reu lo fa sia ni qa Ral de biT yo vel Tvis unda mjda ri yo.

sim did re uc xo ar iyo vis ra mian TaT vis.

sau ku ne Ta gan mav lo ba Si isi ni mdi da ri mec xva ree bi iy-

vnen da mat yli Ta da xor ciT gva ria ni qo ne ba iSo ves da

zvre bic Ca ya res. os ma leb Tan yo vel Tvis ke Ti lad brZan de-

bod nen da saer Tod, vinc kun Zuls mar Tav da, imaT Tan saq me

kar gad ga mou dio daT. sa zo ga dod da is to riu lad maT mTa-

va ri kun Zu li, qa la qi da ci ta de li ar uy var daT, is xdnen

im TavianT sam xre Tis, me re vis ra mia ni sad wo de bul mi wis

nag lej ze da mdid rde bod nen, mag ram axal ma drom maT san ta

si ti Siac daa We ri na sax le bi, xo lo mTvle ma re par la men tSi

_ ad gi le bi da tu ris tu li sax le bis erTi cno bi li qse lis,

`oq ros sax lis~ mflo be la dac Seq mna. vis ra mia ne bi yo vel-

Tvis sa Wi ro ad gi leb ze is xdnen: ban keb Si, sas tum roeb Si,

bun ga loeb Si, ban qos mxat var Ta sa xe los noeb Sic ki. Svi di

sao ja xo saq me moeg ro ve bi naT.

vis ra mia ne bi ar uy var daT.

es ad vi li asax sne lic iyo da Zne lic.

isi ni Za lian ama yob dnen imiT, rom pir ve li qvis sax li

62

aka morCilaZe

am kun Zul ze me fem aa Se na, meo re _ ka Ta li kos ma, me sa me ki

_ pir vel ma vis ra mian ma. isi ni ase ve ama yob dnen, rom pir ve-

li gva ri, ro me lic am kun Zul ze kacs daer qva, vis ra mia ni

iyo. isi ni ase ve ama yob dnen, rom es pe ran su lad mo qar gul

sa su ve ni ro, mat yliT ga mo te nil ba li Sebs kox ta iar li yeb-

ze ama yad ewe ra: ̀ vis ra mia ni mer Cen dais~. usaz Rvro iyo maTi

sia ma ye imis ga mo, rom ae ro por tis mTa var ala yafs am Sve-

neb da da fa, rom swo red am ad gi las id ga san ta es pe ran sas

pir ve li qvis sax li, ro me lic vis ra mian ma aa Se na da saer-

To dac, ga nu zo me li iyo maTi sia ma ye imis ga moc, rom isi ni

ar se bo ben, sxve bi ki ase ve ar se bo ben, mag ram vis ra mia ne bi ar

arian.

sao ja xo ada Te bi vis ra mia nebs Tavi se bu ri da xer xia ni

dae doT. imaT Si iyo bra zic da vaJ ka co bac, Tum ca ro mels

ufro daar qmev di, Se ni go ne bis Wra ze eki da.

ra xan amaT mTa va ri kun Zu li ar uy var daT da mxo lod

ga sam did reb lad sWir de bo daT, CaiT vle bo da, rom vis ra mia-

ne bi sau ku ne Ta gan mav lo ba Si Ca ke ti lad cxov rob dnen da sa-

saf laoc ki Tavian Ti hqon daT.

sag va reu lo Sek ve Ta iyo, Tu sxva xi man dro ba, yo vel ma-

ma kac vis ra mians sa mi Svi li eZ leo da, yo vel qals ki _ ori.

gag rZe le bac Sek ve Tas hgav da: ma ma kacs or vaJ sa da na bo-

la ra qals aCu qeb da Rmer Ti, qals ki _ qal sac da vaJ sac.

pir ve li vis ra mia ni dan ase iyo. ma ma ka ci vis ra mia ne bi adre

me lot de bod nen da mar jve na xelis nek ze frCxi li orad ga-

yo fi li ez rde bo daT, qa lebs ki yo vel Tvis Za lian Savi Tma

da Sin dis fe ri Tva le bi dah yve bo daT.

vis ra mia ne bi TavianT gvars Si nau ru li sa xe li Tac moix-

se nieb dnen xol me. es sa xe li maT Tvis saa ma yo iyo, sxve bis-

Tvis _ sa xiT xi To. vis ra mia ne bi sa ku Tar mod gmas `Se na xu-

lebs~ uwo deb dnen. es ara mxo lod imas gu lis xmob da, rom

vis ra mia nebs rju li ara so des Seuc vliaT, ara med ima sac,

rom isi ni yo vel Tvis qar Tve lebs ir Tav dnen co lad da

metic, si Zeeb sac ma rad Jams qar Tve lo ba Si eZeb dnen. axi re-

63

santa esperansa

ba iyo, Tu sag va reu lo val de bu le ba, ara vin ico da, mag ram

kun Zu le bis xal xi Tavs da ci nu lad xe dav da imis ga mo, rom

roca moa wev da sa Wi ro Ja mi, vis ra mia ne bi na vebs Se kaz mav-

dnen da sa qar Tve los na pi ris ken gas cu rav dnen.

es qor wils niS nav da: rac unda wam xda ri, ube du ri, areu-

li da Ra ta ki yo fi li yo qar Tve le bis qve ya na, vis ra mian ni

mainc iq eZeb dnen sa be dos. erTi uc nau ri maTi ada Te bi sa

isic gax ldaT, rom isi ni si Ze sac, TiT qos rZa li yo fi li yo,

Sin moiy van dnen da Tavian Ti oja xis wev rad Seq mnid nen. amis

dam Tan xme be li Wa bu kis pov na io li ar iq ne bo da, rad gan Ca-

mo si Ze bu li Tan da Ta no biT vis ra mia ni xde bo da da Tu ki kacs

gva ri uvar ga da od na vi pa tiv de ba mainc ga mou Ce nia Tavi si

wi nap ri sa, co lis sag va reu los rad Seuer Tde ba?

mag ram, ra xan sau ku ne Ta gan mav lo ba Si ase yo fi la, Cans

am nai ri mze Wa buk ni sa pov ne lia. vis ra mia ne bi wlo biT ar Cev-

dnen TavianT sa si Zoebs da sar Zloebs. sa gan ge bo ja Su Sa-ka-

ceb sac ki dai qi ra veb dnen xol me da sa qar Tve lo Si ag zav nid-

nen sa be do Ta mo saz ve rad. vis ra mia ne bi did gva rov nebs ar

dae Zeb dnen, mag ram gle xis qa lic Zvi ri iyo: ro me li ba to ni

See leo da ia fad sul norC qals, rom lis fa sic sa mi wlis

gan mav lo ba Si yo vel Tviu rad moi ma teb da? mag ram vis ra mia-

ne bi axer xeb dnen.

ma Ti sag va reu lo is to ria Zi ri Ta dad qor wi ne ba Ta is to-

riaa da aqe dan ga mom di na re, sag mi ro, sxva nai rad ki Tav ze-

xe la Re bu li am be bia.

sau ku ne Ta gan mav lo ba Si, vis ra mia ne bi ise qor win de bod-

nen, rom TavianT col-qmrebs Tavian Tsa ve jvris we ra ze

gaic nob dnen xol me. es jvris we re bic yo vel Tvis maT ma mu-

leb Si srul de bo da mRvdle bis gan, rom le bic ag reT ve vis-

ra mian Ta gva ri sa ni gax ldnen.

saq me er Tgva rad gaaio la fo tog ra fiis ga mo go ne bam,

rad gan am de ni da na ba re bi da saeW vo mxat var Ta Ca xa tu li

sa xe ba ni sa Wi ro aRar Seiq na da mxo lod ar qi vad dar Ca. vis-

ra mian Ta didi sa gan Zu ria msto var kac Ta mo na we ri qa Ral-

64

aka morCilaZe

de bis or mo ci didi yu Ti, ro mel Ta das tam bvac didi ram

iq ne bo da, rad gan iq araC veu leb ri vi os ta to bi Taa aR we ri li

qal Ta da kac Ta Rir se ba ni, xa to va ne ba ni da mox de ni lo ba ni

sau ku ne Ta gan mav lo ba Si da sat ki vi loc is aris, rom or mo-

ci yu Ti dan oc daC vid met Si da wu ne bul sa be do Ta am sax ve li

qa Ral de bi ina xe ba, xo lo vis ra mianT ki ve ra vin Seas men da,

rom sao ca ri, mra val to mia ni wig ni maT ojaxs ki dev ufro

ga na di deb da.

diaR, fo tog ra fiam TiT qos saq me gaaio la, mag ram mis

Se mo Re bam de oc daa Tiod wliT adre xuT sa qar Tve lod daS-

lil sa qar Tve los erTi ram moux da: am xu Ti dan oTxi Tan-

da Tan dai Wi ra ru seT ma, da ra xan me xu Te kar ga xa nia os ma-

leTs eWi ra, im oT xSi sul sxva nai ri ka no ne bi Se mo vi da.

erT-er Ti ase Ti cu di we si ga moC nda pir ve li Ra mis uf-

le ba, rom lis mon do me bac ba to nis sin dis-na mus ze eki da.

yve la ze una mu so ni ki ba to ne bi sa qar Tve los gul Si, qar-

TlSi ga mod gnen da es ru su li ga ta ce ba xel ze ga daix vies.

erTi mo la pa ra ke bis Sem deg, roca ma va ni ba to ni sum ba TaS-

vi li gle xis qa lis ga yid vas da Tan xmda vis ra mian Ta war gzav-

ni lebs, sa Wi ro qa Ral dis xel mo sa we rad qarTls vis ra mia-

ne bic Ca vid nen da sum ba TaS vil ma iq Seit yo, rom mo vaW re ni

Tumc Tavi su fa li, mag ram mainc gle xe bi yo fi lan sai dan-

Rac, ime reTs da sa meg re los iqi dan da qals imi tom yi du-

lo ben, rom co lad Seir Ton. sum ba TaS vil ma arad Caag do

is sa kiT xi, rom myid ve le bi uc xo qvey ni dan arian da ori

qvey nis ka non Ta Se je re bi dan erTi das kvna ga mo we la: we si

unda aR srul des, qa li jer me unda gav sin joo. ise ai te xa

es am ba vi, rom sa Ta va do sax li dan Rria lic ki ga mois mo-

da, mag ram me re TiT qos yve la fe ri mi Cum da da sof le leb ma

dai na xes, ro gor Ses ves qa li cxen ze mo su leb ma da ro gor

ga qus les.

Sem za ra vi tyis pir ze mom xda ri am ba vi iyo: iq Se Sa ze myof

sum ba TaanT gle xebs vis ra mian Ta gun dis bolo mxe da ri gau-

Cer da da xur ji ni gad moug do.

65

santa esperansa

xur jin Si sum ba TaS vi lis Tavi aR moC nda.

amis Sem deg vis ra mia neb ma Tavi ane bes sa qar Tve los gu-

lis gul Si sa be do Ta Zeb nas da ufro da sav le TiT, ime reT-

sa da sa meg re lo Si gad moi nac vles. os ma los sa qar Tve lo Si

isi ni ar da diod nen, rad gan mus li mis Ser Tva-gad mo naT vlas

ara scnob dnen.

vis ra mian Ta sa qor wi lo saq mee bi di dad gaam wa ra saer Ta-

So ri so po li ti ka mac, ro mel Siac san ta es pe ran sac CaT reu-

li aR moC nda. Sav zRva Si uS nod amoC ri li bri ta ne Tis xel-

qveiT myo fi sa mi kun Zu li yel Si eC xi re bo da io seb sta lins,

ro mel sac san ta es pe ran sa im pe ria liz mis mTa var for pos-

tad miaC nda Tavi si qvey nis siax lo ves da or jer daa pi ra

kun Zu le bis sa Ta vi sod moT re va. er Txel, 1938 wels, meo-

red ki _ meo re msof lio omis mi wu ruls, Tum ca, ori ve jer

saer Ta So ri so sa Wi roe beb ma Sea Ce ra. vis ra mia nebs es mZi me

droe ba imiT daet yoT, rom rus Ta gan xe lax la dap yro bi li

sa qar Tve lo ukve sab Wo Ta kav Si ris wev ri iyo da 1930 wli-

dan sab Wo Ta saz Rvre bi um kac re sad daeg ma na ima ve sta lins.

im gva ri kli tee bi dae do, rom uc xoe lis Ses vla da iq sa si-

Zo-sa pa tar Zloe bis ka no nie rad Zeb na sru liad SeuZ le be li

iyo, mo wo ne buls mainc ara vin ga mo ga tan da.

da vis ra mia neb ma mainc mou na xes xvre le bi sab Wo Ta im-

pe rias. im oc daaT wleuls, Se saZ loa, mo ta ce ba Ta epo qac

ewo dos. maTi mstov re bi, rom le bic sun ga le bi1 iy vnen da

ukve sag va reu lo raz mis ie ri mie RoT, Tur qeTs miem gzav re-

bod nen, iqi dan sai dum lo bi li ke biT ga da diod nen sam xreT

sa qar Tve lo Si da iq mo xer xe bu lad mi mo diod nen sof leb Si.

qa lebs an Wa bu kebs SeaT va lie reb dnen, Rame-ru meebs Seit-

yob dnen, Tu SeZ leb dnen, fo toa pa rat sac gaaC xa ku neb dnen

da ukan brun de bod nen.

1. sungalebi _ santa esperansaze ase uwodeben mesame, sxvanairad CrdiloeTis kun Zulis mosaxleebs. am kunZuls xalxSi sungalis kunZuli hqvia. sungalebi yo-velTvis kargad iyvnen visramianebTan da maT saxlebsa da mamulebSi qiriT mu-Saobdnen xolme. visramianebs bevrjer xelic gaumarTavT maTTvis.

66

aka morCilaZe

amor Ceu li qa lis mo sa ta ceb lad imav gziT mi dio da oT-

xka cia ni raz mi.

sta li nis droe ba Si ase Ti laS qro ba sul sam jer moew-

yo, er Txel si Zis, or jer ki rZlis mo sa ta ceb lad da yve la

jer ze gaa mar Tla.

me re sa saz Rvro dac vis sis te me bi gan vi Tar da da qve ya na-

Si SeR we va TiT qmis SeuZ le be li Seiq na. sa ma gie rod, sxva ram

gaiol da; sta li nis sik vdil ma vi Ta re ba Sea Si li fa da sab-

WoeT Si mis vla ukve tu ris tu li ie riT SeiZ le bo da. es ope ra-

ciac or sa fe xu ria ni iyo da or jer da Za lian ro man ti ku lad

gan xor ciel da. sab Woe lebs ar uy var daT, roca maTi mo qa la-

qe uc xoels euR le bo da, gan sa kuT re biT ise Ti mtru li ad gi-

lis Svils, ro go ric san ta es pe ran sa iyo, ro mel sac sab Woe Ti

Tavis na wi lad Tvli da, ro gorc yo fil sa qar Tve los na wils,

ara so des uc vnia igi cal ke mxa red da sru liad su le lu rad

uwo deb da in gli sel Ta gan oku pi re bul te ri to rias.

ami tom, vis ra mia nebs nair gva ri xer xe bis ga mo go ne ba

uwev daT da Tumc erTi qor wi ne ba Cae Sa laT, ori xom mainc

ga mou vi daT da is CaS li li, erTi xniT oja xur dar dTa

rveul Si Cae we ra, rad gan na naia vis ra mian ma gaT xo ve bis mo-

rig ope ra cia ze ua ri ga nuc xa da Tavis sag va reu los, Tbi-

lis Si rom msa xio bi irak li kldiaS vi lia, Cems qmrad me imas

vTvli, me re ra, rom sab Wo Ta sa qar Tve los mTav ro bam qvey-

ni dan ar ga mouS vao.

aq ve mo gax se nebT, rom irak li kldiaS vil ma mainc moa-

xer xa qvey ni dan gaR we va: 70-ian wleb Si eb rael qal ze da qor-

win da yal bad, ri Tac is rael Si was vlis sa Sua le ba mii Ro,

vi nai dan im dros sab Woe le bi eb rae lebs maT sam Sob lo Si uS-

veb dnen xol me. ie ru sa li mi dan irak li kldiaS vil ma san ta

es pe ran sa ze da re ka da Tqva:

_ me irak li var... na naias Txo veT, Tu SeiZ le ba...

ase rom, sa bo lood es qor wi ne bac ga mo vi da, Tumc, ga mo-

nak li si mox da: maT Svi li ar eyo laT. ga mo nak li si yo vel-

Tvis wess adas tu rebs. san ta es pe ran sa ze ar uy var daT vis-

67

santa esperansa

ra mia ne bi, zo ga dad da ker Zod, qa li da ka ci, yve la ni gar da

erTi sa, rom lis ga moc am bob dnen, SeuZ le be lia eg vis ra-

mia ni iyos, eg go go gvri teb ma moaf ri nes sai dan Rac da kaia

vis ra mians da mis qmars, bus, Sua Si Cauw vi ne so.

vis ra mia ne bi ar uy var daT...

*

* *

gvia ni iyo, roca bu Tavi si sa var Zli dan wa mod ga da te le-

vi zo ri ar ga mor To. fe xak re fiT Seuy va sa wo li oTa xe bis ken

ama val ki bes, Cu mad Sea Ro saa ba za nos ka ri, on ka ni mouS va da

kbi le bi ga moi xe xa. me re jag ri si Sar vlis ji be Si Cai do da

frTxi lad Se vi da sa wol oTax Si, sa dac mis cols, kaia vis-

ra mians das Zi ne bo da `Cer Ci lis cxov re bis~ axa li moz rdi li

to miT gul ze da lo gin ze Ca moj da. bum frTxi lad ga mos-

wia sas Tum lis ma gi dis uj ra, iqi dan fo toe bis Txe li Sek vra

amoi Ro da pe ran gis ji be Si Cai do. me re Ji le ti da fos tle bi

gai xa da da ase ve frTxi lad Se yo xeli lo gi nis qveS.

iqi dan Txe li sa zaf xu lo fex sac me le bi ga moaZ vri na da

ase ve frTxi lad Cad ga Sig fe xe bi. me re od nav beb ru li Ja-

ke ti gai xa da da co lis xma gai go na:

_ bu... gZi navs?

_ vwve bi...

_ ro me li saa Tia?

_ oTxis na xe va ri, _ ic rua bum da saaTs da xe da.

Tor me tis wu Te bi iyo.

qa li kru su niT ga dab run da, `Cer Ci lis cxov re ba~ rbi-

lad dae ca xa li Ca ze.

bu frTxi lad wa mod ga da win da win mom za de bul Ja kets

das wvda. uCum rad ga mo coc da sa wo li oTa xi dan da ki be ze

Ca cux cux da.

me re sam za reu lo Si Seb run da, te le vi zors od nav au wia

da saar xe pul ti sa var Zel ze miag do.

68

aka morCilaZe

me re ki hol Si gaf ra tun da da ked lis ka ra di dan tya vis

mom cro Can Ta ga moaZ ro. sa kid ze Sla pas as wvda da dai xu ra.

me re Sla pa moi xa da, ukan Seag do da nas vre te bia ni ke pi

Ca moi Ro.

ke pi od nav viw ro hqon da, mag ram mainc pa tios nad moir-

go da Can Ta ga da ki de bul ma frTxi lad ga moa Ro sax lis ka ri.

zed sa dar ba zo kar Tan ori da ra ji ij da da te le vi zors

uyu reb da.

er Ti iyo oc dao ris, meo re _ oc da ToT xme tis.

isi ni pir ve lad xe dav dnen, rom bu vis ra mia ni sax li dan

ga dio da fe xiT da Ta nac Ra miT.

_ ga viv li cotas... _ TiT qos Tavi imar Tla bum, _ kaias

sZi navs. Tqvenc dai Zi neT, ras uyu rebT, sul si su le lee bia.

isi ni daab nia bus xil vam.

_ dai Zi neT, dai Zi neT...

bum ki be ze Cair bi na da qu Cas fe xiT gauy va.

mcve le bi wa mod gnen, Tva li gaa yo les, imis Tqmac ver

moa xer xes, rom erT-er Ti ga mog yve biT, an man qa nas ga mo giy-

vanT da sa dac gvet yviT, mi gab rZa neb To.

_ aman qa li xo ar gai Ci na? _ hkiT xa er Tma mcvel ma meo res.

_ ha... ma ga ri iq ne ba... ha... bi Wo? kaia da xeT qams kak leb sa...

_ Tu Ra aq kak le bi...

ici nod nen da arc icod nen, rom egeb sam sa xu ric dae kar-

gaT amis ga mo.

*

* *

bu vis ra mians si nam dvi le Si vax tang ava lia ni, sxva nai rad

ki va xo er qva da iyo qar Tve li sa qar Tve lo dan, rac niS navs

imas, rom is ver itan da sam ya ros, mag ram mos won da igi. es,

ase ve niS navs, rom Tu sxva gan xar, Sin ve raf riT iq ne bi.

bus ara so des ufiq ria ama ze, Tum ca, ase ki ga mo dio da.

69

santa esperansa

is bav Svo bi dan gar bo da: jer sta li nis drois rep re siebs

mo ri de bu li far ma cev ti ma ma daa wo wia leb da ojaxs raio ni-

dan raion Si, pa ta ra qa la qi dan ufro pa ta ra qa laq Si: erT

ad gi las did xans Ca moum jda ri ka ciT Sin sax ko mi ar dain te-

res de bao. gau mar Tla ki dec, Tavi si sik vdi liT aRes ru la

sta li ni sa ve mok vdo mi dan ase, erTi wlis Tav ze, gu li gaus-

kda. es ad gi le bis xSi ri cvlis xer xi ma mis Tvis erT ga moc-

dil kacs es wav le bi na da ar iq ne bo da, ar moex ma ra, co lis

Zma mi qe la xom dau Wi res da la ge reb Si da kar ges. cim bi ri

im xe laa.

bu stu den to bi sa sac gar bo da, ori kur si kox tad da fa ra

im xa nad me tad mo dur po li teq ni kur in sti tut Si da iqaur

jaz sac aS ve leb da xmas, mag ram sru liad ai bur da stu den-

tu ri mij nu ro bis sa kiT xSi da or go go nas So ris aras wo-

rad amoir Cia. anu, is amoir Cia, ro mel Ta nac nak le bad ax-

loob da, xo lo is, ro mel Ta nac ax loob da,gan ze moi to va,

ra mac ase wya ro sa viT ar Cai rik ri ka da roca im aras wo rad

ar Ceul sac uw yo Za fe bis Wra, er Tba Sad ori oja xis mier

ga mar Tul Wyle ta Si moh yva. pir ve lad ukug de bu lis oja xi,

cxa dia, qa liS vi lis Rir se bas icav da, aras wo rad ar Ceu li sa

ki ase ve qa liS vi lis Rir se bas. mTlad dab neu li bu ki ad ga

da gaiq ca, sru liad sxva gan, ise, rom de da sac Seu Tan xmda.

is gaiq ca iq, sa dac yve la ze xSi rad gar bian qar Tve le bi, ru-

seT Si. iq ki de di sa da bi ZaS vi le bis Tvis mou lod ne lad, um-

cros saz Rvao ofi cer Ta sas wav le bel Si moew yo kur san tad.

qar Tve li iyo da zRvi sa mxo lod sa na pi ro wya li Tu uy-

var da saW yum pa laod. mainc iq Cai ric xa: vin icis, fiq rob da,

me re uf ros ofi cer Ta sas wav le bel Si ga da val da nam dvi li

ka pi ta ni Tu ad mi ra li Se viq ne bio.

da is kvlav gaiq ca, sas wav le be li bolo kur si dan mia-

to va: ma Sin bev ri iq ceo da ase, xel mok leo bi sa ga mo. va xo

mob run da zRvis pi ra sa qar Tve lo Si da mez Rvau rad moew-

yo gem ze. mez Rvau ri Se mow me bu li ka ci unda yo fi li yo, sa-

sur ve lia, ojaxs mo ki de bu li, mag ram ba Tum Si mez Rvau re bi

70

aka morCilaZe

Wir da. aTas gva rad Sea mow mes, gauk vir daT, rom arc erTi

sas wav le be li ar daum Tav re bia, mag ram mainc san do ka cad

cnes, Ta nac Si da sat vir To gem ze unda mie RoT, ro me lic

Savi zRvis sab Wo Ta nav sad gu rebs So ris da cu rav da.

da is kvlav gaiq ca. ego naT, rom daix rCo, Tum ca isic ifiq-

res, rom Ra miT gem ba ni dan ga dax ta da ga cu ra. ba Tu mi dan feo-

do sia Si mim cu ra vi mSra li tvir Tmzi di dan ki gau Ci nar da da

sab Wo Ta daz ver va mac Tor me ti wlis Sem deg aR moa Ci na, isic

va rau diT, vi nai dan sa xe li da gva ri ukve sxva hqon da.

Ra miT ge mi dan ga dax to ma sab Wo Ta kav Si ri dan gaq ce vis

iS via Ti da sa xi fa To, mag ram mainc na ca di xer xi iyo.

ltol vil ma ico da, rom Tu gan saz Rvrul dros, anu Ra-

mis xu Tis na xev ri dan eq vsam de, ge mi gan saz Rvrul ad gi las

gaiv li da, san ta es pe ran sas uki du res kun Zu lam de oc da sa mi

ki lo met ri unda gae cu ra. ro gorc Cans, va xo ava lia ni, oc-

daoT xi wli sa, amis Tvis mzad iyo da saer To dac, mez Rvau-

ro bac ami tom gae wia.

mag ram man mxo lod Tor me ti ki lo met ri ga cu ra. me re Ra

fiq rob da, oc da xuTs nam dvi lad ver gav cu rav dio. riJ raJ-

ze me Tev zeeb ma dai na xes. me Tev zee bi vis ra mia ne bis saz Rvao

flo ti liis mu Se bi iy vnen, ke fal ze na di rob dnen.

imis Sem deg, or mo ci wlis gan mav lo ba Si va xo ava lia ni,

ga da naT lu li bu vis ra mia nad, ar sad gaq ceu la. we sie ri, od-

nav ube du ri da uqo ne li, kar gad Se sa xe di ymaw vi li ka ci

vis ra mia neb ma moaT bes, moa su qes da qmrad Ser Tes TavianT

qa liS vils, kaias.

vis ra mia ne bi verc ioc ne beb dnen aseT si Ze ze. RvTis ga-

mog zav ni lad Tvlid nen, rad gan ute xi sag va reu lo ada Ti

aas ru le bi na maT da si Zed swo re dac rom sa qar Tve loe li

qar Tve li mouv li na.

is aRar sad gaq ceu la, rad gan aR moa Ci na, rom misi qvey-

nis gan gan sxva ve biT, am qve ya na Si SeiZ le ba, ar sad ar wax vi de

da gaq ceu li ki iyo. is ise gaiq ca, rom sul male bu Sear-

qves du mi li sa da zed me ti Ca ke ti lo bi saT vis.

71

santa esperansa

ase gaia ra mTel ma cxov re bam, al baT uz run ve lad. bu

qar Tve li iyo da ve ra fers egue bo da, Tum ca yve la fe ri

mos won da. es ki imas niS navs, rom iq iyo, oRond Tan sxva gan.

bus ori Svi li hyav da da isi ni araa da mia nu ri grZno-

biT uy var da, mag ram maT Tan si coc xle Si sul Ti To jer Tu

esaub ra gu lax di lad.

sab Wo Ta kav Si ris daS lis am bebs bu sam we li wads uyu-

reb da te le vi zor Si. sa qar Tve lo rom ga Ta vi suf lda, bum

ve lu ri Za liT Seh Rria la, me re ki sa dil ze ga moT vra da

sad Rac wa vi da.

rom dab run da, Tavi si um cro si va Ji da Ta fan ja ras Tan

miiy va na da uT xra:

_ ai, aqe dan rom wax vi de, me re wyal Si ga dax te da gah yve

cur viT, sa Ra mos sa qar Tve lo Si iq ne bi...

sa qar Tve los ga Ta vi suf le bi dan ba re aTi-Tor me ti wlis

Tav ze, bum, ro mel sac ara fe ri Seut yvia arc de dis gar-

dac va le bis droi sa da arc sxva na Te sao bi sa, vis ra mianT

kaias sax li ga moi xu ra da wvri li qu Ce biT gas wia ya li van

stri tis ken, raTa ga mo saT xo va ri Sees va, iqi dan ki kox tad

mi su li yo nav sad gur Si, sai da nac gam Te nias stam bols unda

gah yo lo da gems. stam bo li dan sa qar Tve los gza sa pov ne li

ar iyo.

bu vis ra mia ni gaiq ca.

*

* *

bu mi dio da ga Cax Ca xe bul ya li van strit ze, sa dac Za lian

didi xnis wi naT Tu gaev lo fe xiT. kai mox de ni li qu Ca gam-

xda ri yo.

bu Cu mad mxu xa vi ka ci gax ldaT, Ta nac im asa ki sa, msmel

qar Tve lebs smis me xu Te, Za lian Tavi se bu ri Ja mi rom Ca-

moud ge baT xol me.

72

aka morCilaZe

bum ar ico da ka fee bis, res tor ne bis da ba re bis fa se-

bi da arc maTi kla si sa gae ge bo da Rame, vi nai dan qar Tve li

gax ldaT da Ta nac sa mocs ga da ci le bu li da ami tom, axa li

Ramee bis Sec no biT Tavs ar iwu xeb da.

adre ve ifiq ra, am qa la qis ga mo saT xo va ri erTi ki unda

ga da vuS vao. oRond ki, ra xan qar Tve li gax ldaT, mar to

da le va ar uy var da da arc sia mov neb da, vin me mainc unda

jdo mo da gver diT, Tun dac as wels mi ta ne bu li be bo, ro me-

lic mis na la pa ra kevs ver gai go neb da, mag ram Si ga da Sig Tavs

dauq nev da, aseao. Sin bu xSi rad svam da ka teb Tan er Tad,

sof lad, vis ra mia ne bis fer meb ze, sun gal gle xeb Tan, rom-

le bic am kun Zu le bis mxo lod Ra Rir seul to mad miaC nda

da ami to mac, xSi rad iyo xol me sof lad, pa ta ra kun Zul ze.

ax la Can Ta ga da ki de bul ma bum Tavi si mTvle ma re Tva le-

bi Ca moa ta ra ka feebs da Sea bi ja ita liur ad gi las, ro mel-

sac er qva `ma ma amal fi~.

es ad gi li di dad ar bzi nav da da xal xic main cda mainc ar

mi Za le bo da, mag ram sa xe li moe wo na da Ta nac kre mis frad

Se Re bi li da ra be bi. su ni pi ci sa iyo, sxva ra iq ne bo da? pi ca

da pas ta. man moiT xo va ze Tis xi li, yve li da boT li ba ro-

lo. kai mZi me Rvi no iyo da swo red rom eyo fo da erTi boT-

li, gem ze ki ki dev daa ma teb da.

sam wu xa rod, bu mar to iyo. iq myof ni rom moaT va lie ra,

sa kam pa nio ve ra vin amoir Cia.

uk ve meo re Wiqa ga mo ca la da ze Tis xi lebs `mal bo ro

lai Tic~ mia yo la, roca `ma ma amal fis~ kar Si ori in gli se-

li ga moC nda.

erTs bu ic nob da, maT Ta nac yo fi li yo stum rad. mwe ra-

li Tu wig ne bis dam we ri ka ci iyo, oRond, misi sa xe li ar

ax sov da. xo lo meo res bu pir ve lad xe dav da, mag ram mix-

vra-mox vra ze daat yo, rom isic in gli se li iq ne bo da: od nav

da ba li, war beb da fan Cu li da TiT qmis gab ra ze bu li. kai sim-

Tvra le et yo bo daT.

_ hei, Wi ri me, _ gas Za xa bum da xeli dauq nia.

73

santa esperansa

mwe ral ma ga mo xe da, ic no da ke Ti li Ri mi li Ta da una-

pi ro mon do me biT ga moe Su ra misi ma gi dis ken. tan mor Ci lic

moh yva.

_ bu, mis ter bu, ara? _ mxur va led Ca moar Tva xeli mwe-

ral ma.

_ vrai Ter! _ Ses Za xa bum da Wi qe bi moiT xo va.

is meo re sqo Ti ga mod ga.

boT li uceb mii Res, kai la pa ra ki iyo.

bum daat yo, rom meo re boT lad ba ro lo aRar ga moad-

ge bo daT da moar be ni ne bi na ro nis gem rie li Rvi no, ba ro-

lo ze ufro io lad da sa le vi da mos Txo va Ta na mei na xeebs,

rom Wi qe bi bolom de dae ca laT, vi Tar ca qar Tvel Ta we sia.

mwe ra li, rom lis sa xel sac is meo re ar am bob da, bus ki ar

ax sov da, sa qar Tve lo Si nam yo fi ar aR moC nda da gauk vir da,

Tu ki ase sma SeiZ le bao. bum das ci na me gob ru lad da mou-

wo da, rom sa qar Tve lo Si wa su li yo da iqau ro ba ze dae we ra

wig ne bi da ara ra Rac Ci bux ze, rad gan Ci bu xi idio to baa,

imi tom rom ada mians Tam ba qos mo we vas ar Sear gebs.

ro nu li Rvi nis pir ve li boT lis bolos ken gair kva, rom

is meo re, sqo Ti, nam yo fi yo fi li yo sa qar Tve lo Si, sa dac

dae Zeb da ra Rac Zvel is to rias, ro mel sac ver miag no. bu

ki na Ram atir da, rad gan Tvi To nac un do da, rad gan Za lian

enat re bo da sa qar Tve lo. gu lax di lad Seat yo bi na, me or-

mo ci we li wa dia ver Ca ve di da am di liT miv di va ro. in gli-

se leb ma gaik vir ves, aqam de ra giS li da xel so, ra zec bum

miu go, ko mu nis teb ma sik vdi li mo mi sa jes, rad gan ofi ce ri

vi ya vi da ga mo vi qe cio. aman aRaf rTo va na mwe ra li, is meo re

ki sta lin ze but bu teb da ra Ra cas.

ro ca meo re ro nu lis boT li daiw yes, bus ma da gaex sna

da ori moz rdi li ro mau li pi ca da xmel Ta Suaz Rvu ri sa-

la Tic dauk ve Ta, mei na xeebs ki aux sna, msme le bis we si ar

aris wi Te li Rvi niT Tro ba, TeT ri unda mi vax ma ro To. isi ni

da Tan xmdnen, xo lo mwe ral ma Ses Za xa:

_ binj? leTs binj!

74

aka morCilaZe

moa ta ni nes TeT ri, fis ka ri no, ase ve ori boT li, mag-

ram bum ziz RiT ukuag do TeT ri Rvi nis Tvis sa Wi ro, ufro

pa ta ra Wi qe bi. amis ga mo pir vel Ca mos xmuls cota var dis-

fe ri dah krav da, mag ram es ara fe ri. mou lod ne lad, bum

moiT xo va pu ri da mou ta nes kox tad nac xo bi. bum pu ri

Rvi no Si Caa wo, ma gi dis ki de ze da do da fex ze wa mod ga,

ris Sem de gac sul mouT qme lad das ca la. aman aRaf rTo va na

tan da ba li sqo Ti, mwe ra li ki mxo lod mwer lu rad gaao-

ca. sqo Ti sa qar Tve lo Si nam yo fo biT ki ga moej gi ma, mag ram

am gva ri ri tua li ar ena xa da misi ar si ga moik vlia, ris

Sem de ga dac io lad daad gi na, rom aq mac xov ris sis xlsa da

xor czea la pa ra ki da ase moi go ne ben da ase mia ge ben pa tivs

mic va le bu lebs.

amis Sem deg sau ba ri sik vdi lis ga da sar ben ze Ca mod ga.

male gair kva, rom bus si coc xles sik vdi li ur Cev nia, raTa

dais ve nos. aman ki dev er Txel aRaf rTo va na sqo Ti, mwe ra-

li ki ki dev ufro gaao ca, zus tad ise, ro gorc gaoc de bian

xol me mwer le bi.

sik vdil ze sak maod isaub res.

bum ga nac xa da, rom Tav Si, mgo ni, sim siv ne aqvs, rad gan

mou lod ne lad da xSi rad as tkiv de ba xol me, mwe ral ma ki

har li stri tis eqim Ta Ca moT vla daiw yo, ra zec bum xeli

aiq nia, me qar Tve li var, eqi me bi mZul so.

sik vdils, cxa dia, moh yve ba xol me ojax ze la pa ra ki da

mwe ral mac didi, Tum ca Sem Tvra li mo wi we biT moi kiT xa bus

meuR le. am mo kiT xva Si asa kob rio bis da miu xe da vad ero tiz-

mi Seig rZno bo da da ava gar dne ri iyo nax se ne bi. amas ki dev

erTi Wiqa moh yva da bum ga nac xa da, rom mis meuR les sZi navs

da es yve la ze ke Ti li ram aris, rac SeiZ le ba moi moq me-

dos. mwe ral ma ga moT qva az ri, rom meuR le al baT pir da pir

nav sad gur Si mo va mis ga sa ci leb lad, ra zec bum Tqva, rom

Za lian male san ta es pe ran sa ze sa Si ne li am be bi at yde ba da

misi meuR le egeb kun Zu le bis de do fa lic gax des, Tum ca

es, pi ra dad mas ar ain te re sebs, rad gan sa qar Tve lo Si miem-

75

santa esperansa

gzav re ba da aq aRa ra so des dab run de ba. ama ze yu ri cqvi ta

tan da bal ma, ro mel mac sas wra fod Seav so Wi qe bi da Ses va

de dof lis sad Reg rZe lo, Tum ca Ra iqve daur To, ar vici

Tqve ni war mo mav lo ba, mag ram am kun Zuls erTi de do fa li

hyav da, hyavs da eyo le ba da me misi me sa Wur vle va ro. bu

ara, mag ram mwe ra li ki dain te res da am de dof lis vi nao biT

da mii Ro pa su xi, es gax lavT mo xu ce bu li qal ba to ni aga Tia

ci xis Ta vi ar Ci lia nio.

amis Sem deg sau bar ma TiT qmis mis ti ku ri mo sas xa mi moir-

go, mag ram ma nam de, bus moT xov niT, ki dev dai ma tes erTi

boT li TeT ri Rvi no.

bum ve raf riT Sei ka va si ci li, rad gan tan da ba li ga sa-

gi Je bel Rameebs hyve bo da. iseT Rameebs, qar Tve li rom ve-

ra so des dai je rebs. aman od nav gaab ra za tan da ba li, xo lo

mwe ral ma CaT vli ma. or Ta sau bar Si ga moir kva, rom bu vis-

ra mian Ta ojaxs war moad gens, ra zec tan da bal ma Cai qir qi la,

rom ar uk virs vis ra mia nis am gva ri qce va de dof lis mi marT.

amiT aR Sfo Te bul ma bum agi na yve la vis ra mians sauc xoo

in gli su ri sit yve biT da Tqva, rom misi Svi le bi vis ra mia-

ne bi su lac ar arian, ara med ava lia ne bi da es sul sxva ram

aris. tan da ba li moi xib la am gva ri Se xe du le biT da uT xra,

rom ic nobs mis si Zes, spe tak rain dsa da de dof lis mar-

jve na xels, ro me lic am je rad ema le ba vis ra mian Ta ris xvas,

rad gan maTi qa liS vi lis gaq ro bas ab ra le ben.

bum sa bo loo Ca moas xa da uT xra, rom kar gad icis, sad

aris misi qa liS vi li, oRond vis ra mia nebs ara so des et yvis,

xo lo misi va JiS vi li, da Ta ban qos sau ke Te so mo Ta ma Sea kun-

Zu leb ze. am sit yveb ze if xiz la mwe ral ma, ro mel sac nac no-

bi sa xe li moes ma da mxur va led Ca moar Tva xeli bus, me tad

ga me xar da, rom Cemi kar gi me gob ris ma ma brZa ne bul xarT, es

ar vi co dio.

bum ki ina na, rom ise to vebs am oxer kun Zu lebs, rom

Tavis si Zes er Txe lac ver dae la pa ra ka xei ria nad da rom is

karg, Tum ca Tav ze xe la Re bul ada mia nad miaC nia. tan da bal-

76

aka morCilaZe

ma Cur Cu liT ga nuc xa da, rom SeuZ lia misi si Zes Tan Sex ved-

ris mow yo ba.

_ ro dis Ra? _ xeli Caiq nia bum.

_ ax la ve, vfi cav na vis jvar xats, _ ga moac xa da tan da-

bal ma, rom lis sa xe lic ase ve ver dai max sov ra bum.

mwe ral ma aRa ra fe ri Tqva, isev Tvlem da.

bum ga mos ca la da ase ve moiq ca tan da ba lic. wa moi Sal nen

da bum as fun tia ni miuZ Rvna `ma ma amal fis~ mim tans, xo lo

Tavi si Can Ta ke del sa da ma gi dis fexs So ris dar Ca.

ga reT ga mo vid nen, ea maT gam Te niis wi na re sig ri le da

sa mi vem, bu neb ri vi pi ro biT, ga daw yvi ta, moe na xu le bi na dev-

ni li si Ze bu vis ra mia ni sa, ro mel sac, tan da bals Tu da vu-

je reb diT, ukve didi su lie ri mi sia ekis ra.

`ma ma amal fi Si~ TiT qmis aRa ra vin dar Ca: erTi biW-bu-

Wu rad Cac mu li, xnie ri, Ra mis mte xe li ka ci ij da da ga zeTs

aT va lie reb da, bum misi mow ve vac ki ga daw yvi ta, mag ram me re

misi mos vi rin ge bu li, gam xma ri mkla ve bi ar moe wo na da ga-

dai fiq ra.

am kacs er qva la mur mo sia ru le da arc erTi sam Ta ga-

ni mas ar ic nob da, is ki ic nob da sa mi ves da roca am ita-

liu ri ad gi li dan ga mo vid nen, isic ga moh yva. iq ra Ra unda

eke Te bi na?

*

* *

ed mond kle vers Tav Si sa mi aTa si tan ki dau dio da da

yo ve li ves mainc mo rad beis Tam ba qo Si Ca reul xiT xi Ta ba-

lax-bu laxs ab ra leb da.

ed mond kle vers mtki ced sje ro da, rom `ali beis da

ba si las Ci bu xi dan~ wa mos vlis Sem deg bev ri ar dau le via,

rad gan Cveu leb riv cotas svam da, mxo lod gu ne ba ze mom yvan

ode no bas.

77

santa esperansa

Ra mis msvle lo bi sa mas cota Ra ax sov da, vi nai dan is da

uc nau ri geog ra fi par don be li or qu Ca ze dae xe te bod nen

da be li uam bob da imis Se sa xeb, Tu ro gor unda eZe bo is-

to riis nam dvi li su ra Te bi. am kacs ise ga mos dio da, rom

na po leon Tan er Tad ec xov ra wmin da ele nes kun Zul ze. kle-

ve ri di dad ar eka ma Te bo da da swo red am la pa rak-la pa rak-

Si ga mo vid nen ya li van strit ze, ro mel sac kle ve ri ma rad

uZi nar qu Cas uwo deb da. rig-ri go biT ic qi re bod nen ka feeb-

sa da res tor neb Si da bolos ita liur ad gi las Sea bi jes,

sa dac cota xal xi iyo.

aq kle ve ri er Tma kac ma ic no da kle ver mac ic no es ka ci,

rom lis ojax Siac na sa di le vi iyo.

sma rom ga xur da, kle ver ma daat yo, rom am xnier kac-

sa da Tva le ban Te bul sqoTs ver gae jib re ba da cdi lob da,

maT Tvis eC ve ne bi na, rom Cae Zi na, Tum ca Ra, am mcde lo be bi sas

er Txel mar Tla Cae Zi na da Za lian Si nau ru la dac ga moaR vi-

Zes, miv di var To.

me re isi ni da bo dia lob dnen qu Ca ze. kle vers ukve yu reb-

Si uwio da ge mis gas vlis ni Sa ni, Ta nam gzav re bi ki Se vid nen

pa ta ra ma Ra zia Si, sai da nac ga moi ta nes sa mi boT li Sam pa nis

Rvi no da par kSi Cay ri li leR vis Ci ri. me re maT mo Zeb nes

taq si da Cas xdnen. kle ve ri uars iyo, mag ram Sua Si Cais ves.

uk ve ina Ta, roca taq sim aR mar Teb ze svla moa Ta va da

ga Cer da ro me li Rac did ka rib Wes Tan. kle vers me gob re bis

la pa ra ki ukve Za lian So ri dan es mo da, mag ram mix vda, rom

isi ni ar Cqa rob dnen da Sam pa nu ris smas epi re bod nen.

maT taq sis mZRo lic Se moier Tes. rac kar gad ax sov da

kle vers, is iyo, rom za ris rek va Se moes ma da amiT mix vda,

rom mo nas tris ga la van Tan iy vnen. amis ga mo, mgo ni, im kac-

ma crem lic ki idi na, xo lo par don bel ma ese yo ve li did

ma giur niS nad miiC nia da gaS te re bul kle vers ram den jer me

Cas Za xa yur Si:

_ ges mis?

kle vers ar es mo da. mas sur da, taq si Si Cam jda ri yo da

78

aka morCilaZe

iqve dae Zi na, ufro swo rad, sad me dam jda ri yo, rom Tavi

mie do. taq sis ti mon do me biT svam da boT li dan Sam pa nurs,

rac io li ar iyo.

er Ta der Ti, rac kle ver ma da la ge bu lad gai fiq ra, is

iyo, rom mo nas ter Si cis kris msa xu re ba daiw yo da es ga nac-

xa da ki dec.

Ta na mei na xe ni dae Tan xmnen, rom axla be re bis Tvis xelis

SeS la ar ege bis, Tum ca, is xno va ni ka ci mainc mon do me biT

da xa li siT dai Za xeb da xol me ra Ra cas, xo lo par don be li

_ igi ves, al baT in gli su rad.

_ ni ka, ga mo di, bi Wo, ra mo gi vi da? _ amas iZax da ka ci,

Tum ca kle ve ri ver imax sov reb da.

_ mis ter bel... mis ter bel, da Senc, ra gqvia Sen?

_ mu ra zi.

_ mu raz, os ma lo xar?

_qur Ti var, ser... ie zi di.

_ ai, sad Sev kre bil varT er Tad yve la Cag ru li da da-

Ru pu li. mo di es mwe ra li xev Si ga da vag doT, _ ga moac xa da

uf ros ma.

kle ver ma ga Wir ve biT gai Ri ma, ar ga mou vi da.

_ xev Si ga da vag doT da iyos iq...

_ ex la ve? _ ikiT xa mZRol ma.

_ ara, saer Tod ga da vag doT... Cemi sa qar Tve lo daip yro

ru seT ma, ami si Sot lan dia daip yro in glis ma, Se ni qur Tis-

ta ni yve lam daip yro... es ki dev in gli se lia. ra unda vuq naT

in gli sels? ra un daT in gli se lebs kai xal xis suf ra ze?

_ san ta es pe ran sac aman daip yro, _ Tqva mZRol ma.

_ aqe dan mieT re vian. na xe te le vi zor Si ro gor ga cu ra

oc ma gem ma? ha, na xe?

kle ver ma kvlav ga Ri me ba sca da da ga mos cra:

_ iu... iu qa na go... qe ri on.... ma za fffaa...

_ ai, ro go ria in gli se li. al baT ise Ti ve, ro go ric rusi.

Ci bu xebs ewe vian, xe-xe... mo di, gag vi mar jos dap yro bi lebs

da mag rebs, in gli se leb ma kri ke ti iTa ma Son...

79

santa esperansa

_ ha-haaa... kri ke ti, _ ra tom Rac gae xar da taq sists _

kri ke ti...

_ aq ris Tvis mo ve diT? _ ikiT xa uceb bel ma.

_ me gem Si unda Cav jde, ga nac xa da im oja xiS vil ma, _ me

sa qar Tve lo Si unda wa vi de, iq omi iyo da unda mi veS ve lo

aR dge na Si.

_ me... min da... _ boTls wae ta na kle ve ri, _ me min da, rom

aqe dan wa vi deT...

_ sa qar Tve lo Si, _ Tqva mZRol ma, _ me wa giy vanT sa qar-

Tve lo Si, efen di...

_ gar Se mo zRvaa, _ amoiox ra kac ma, ro mel sac sa zaf xu-

lo ke pi exu ra, _ me ara var vis ra mia ni, arc aras dros vyo-

fil var. me ava lia ni var...

_ diax, _ Tavi dauq nia bel ma, _ gar Se mo zRvaa... ris Tvis

mo ve diT aq?

_ ni ka, _ Tqva uceb vis ra mian-ava lian ma, _ Cemi si Zis sa-

na xa vad mo ve diT... ni ka?

_ aq aris? _ ikiT xa mu raz ma.

bel ma Rir seu lad Cai Ri ma:

_ es me vici... ici me vin var? me de dof lis me sa Wur vle

var.

_ ro me li de dof lis?

_ Ta mar de dof lis, _ da je re biT Tqva bu vis ra mian ma, _

ase ar aris? Ta mar de do fa li sa qar Tve los me fe iyo. pir-

vel moad gi led qur Ti hyav da.

_ mar Tla? _ gae xar da mZRols.

_ Tqven ar iciT... ni kaaaa! ga mo ra, ra gaat ra ke saq me...

_ ege ni loc vas ar gaw yvi ta ven, _ Tavi gaaq nia mZRol ma,

_ Sen ki dev gem ze da gag vian de ba.

_ ras qvia da mag vian de ba... uCe mod ge mi ar wa va. me ki de

Cemi sa lo-ma lo unda vna xo... Cemi go go. ici, sa lo-ma lo?

ni ka unda mi viy va no da Se va ri geb... xo ici, bav Sve bis am ba-

vi. xan iC xu be ben, xan Se rig de bian. axla naC xub re bi arian da

ager, aman, Tqva ni ka Sot lan dia Siao...

80

aka morCilaZe

_ mo nas ter Sia-Tqo... de dof lis mar jve na xelia, _ daas-

lo ki na par don bel ma.

_ ni kas ra unda mo nas ter Si? _ uceb gab raz da vis ra mia-

ni, _ ni kam ua ri Tqva cxov re ba ze? swo ri iyo... swo ri iyo is

vi riS vi li.

_ vin? _ hkiT xa mZRol ma

_ sta li ni.

_ me iq vi ya vi, _ Tqva uceb sqoT ma.

_ sad?

_ sta lin grad Si.

vis ra mian ma Cai ci na:

_ Sen iq iya vi da ni ka aq ari, ara? ni kas ra unda bi Wo,

mo nas ter Si, ni ka coc xa li ada mia nia, ni ka ro miuS va, mTebs

ga daab ru nebs, ma ra aq ver gau ge ben... es xo qve ya na ar ari,

es ari sa Ro re. aba, Se xe de amas, es ka cia?

ed mond kle ve ri man qa nas Tan Ca ke ci li yo, Tavi gan ze ga-

daeg do da pir da Re buls eZi na.

_ aman ram de ni wig nic ar unda da we ros, es ka cia? Ci bu-

xe bi, bom be bi, wyal ze ga de bu li Ci bu xi, vin iyo ho mo seq sua-

lis ti... eg ari wig ne bi? ma gas ra un da?

mZRols Za lian gae xar da.

_ aqa, Tqven... Tqve ni mu Ra mi ari su per mar ke ti... da gi xu-

ra ven su per mar kets da ge ti re baT de da, nam dvi li cxov re ba

sxva gan ari. ar Sem Wa mes Tavi si su per mar ke tiT? didi Rame...

sun gal Si, erT qvev rSi uke Te si Rvi no as xia, vid re yve la

aqaur su per mar ket Si. ar je raT, imi to ro, miaC vies... Rvi no

kar gia ase Ti da ase Ti? me ro ver mi gaC vie, imi to?

mZRol ma ta Si das cxo.

_ ar vici, vi na xar, ma ga ri xar, vin ca xar. wa mo, Tu gin-

da, sa Ra mom de muq Tad via roT.

_ ful Si ar ari saq me... saq me si bin Zu re Sia. ye lam de si-

bin Zu re Sia es kun Zu li. gas kde ba da me re na xe su per mar ke-

ti...

er Txans dum dnen, taq sis tis ufil tro si ga re tebs abo-

81

santa esperansa

leb dnen. dab la Can da qa la qi, gaR ma _ Zve li ci xe si mag re.

uceb ki par don bel ma Ses Za xa:

_ sak ma ria, oh, oh, sao ma ri... ras it yo diT, ser, rom Se-

mo me Ta va ze bi na mo laS qreo ba de dof lis gun di sa? sa Ra mos ve

Sev xvde biT de do fals.

_ es ki de ka cia, imis gan gan sxva ve biT, _ uT xra mZRols

cru vis ra mian ma, _ oRond su le lia... me su le le bi miy vars,

_ da bels ga daex via, ja nia nad Caik ra gul Si is pa ta ra, oq-

ros fer war be bia ni sqo Ti, _ ar ga gi gon, To re ga da ga sax le-

ben sun ga le bis sa gi JeT Si.

_ me iq vi ya vi, _ jiu tad gai meo ra par don bel ma da aq-

vi Tin da.

_ sad?

_ iq, ka la ta fim Tan. yve la fe ri Cemi Tva liT vna xe.

_ ca rie la gu lia, amas Se mo vev le, si Zis mo Zeb na Si mSve-

lo da, _ Sub lze dae ko na vis ra mian-ava lia ni.

_ ma ga ri ad gi lia esa, _ Tqva mZRol ma, _ ai, saer Tod ar

is mis qa la qis xma. am dros, qa la qia. na xe ro gor ga Ten da?

_ Rmer Tis ar Ceu lia, bi Wo, _ bels xeli SeuS va vis ra-

mian ma, _ da sa le vi aRar ari?

_ ge mi ga va... _ Tqva mZRol ma.

vis ra mian ma ube Si Cai yo xeli da ra Rac qa Ral di amoi Ro:

_ aba, na xe...

gau wo da taq sists.

_ vaax... ra kox ta bi le Tia, _ Tqva mu raz ma... _ kaiu ta

luqs, ora sor mo ci fun ti... `fe ren ju ze pe mi ri la~... vi si

ge mia?

_ jan da bis... _ iyo pa su xi.

mZRol ma man qa na Si Sei xe da:

_ erTi saa Tis ga su lia, metis... _ Tqva da na ne biT.

par don bel ma daa ce mi na.

_ Caag deT es mwe ra lia, Tu vi Ra ca da wa ve diT, _ Tqva

vis ra mian ma.

_ sad?

82

aka morCilaZe

_ nav sad gur Si Rame dav lioT. aba xo ar gav Cer de biT? iq

iq ne ba nam dvi li xal xi. yo vel Tvis asea, _ man qa nis wi na ka ri

ga moa Ro vis ra mian ma, _ a, wa ve diT? gem Si ver vjde bi da ge-

mis xme bi mainc mo vis mi noT.

_ kar gia, _ Tqva mu raz ma, _ me vici kox ta ad gi li.

aka mor Ci la Ze.

san ta es pe ran sa.

Tbi li si: ba kur su la kau ris ga mom cem lo ba. 2004.

83

vviq tor pe le vi ni dai ba da 1962 wels mos kov Si.

1979 wels daam Tav ra sa Sua lo sko la da Caa ba-

ra mos ko vis ener ge ti kis in sti tut Si, ro me lic

1985 wels daam Tav ra. 1989 wels Se vi da gor kis

sa xe lo bis li te ra tu ris in sti tut Si, sai da nac

1991 wels ga ric xes. am pe riod Si man ga mo sa ce-

mad moam za da kar los kas ta ne das sam to meu li da

araer Ti pub li ka cia Jur na lis Tvis `mec nie re-

ba da re li gia~. 1992 wels ga mo vi da v. pe le vi-

nis moT xro be bis pir ve li kre bu li, ris Sem de gac

misi po pu la ro ba Tan da Tan iz rde bo da da dReis-

Tvis is ru se Tis erT-erT yve la ze aRia re bul da

cno bil mwer lad iT vle ba. cxov robs mos kov Si.

85

viq tor pe le vi ni

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

I

_ daax vie!

_ ?..

_ xo giT xa ri, daax vie-meT qi. yu re bas miS li.

_ da ras uyu reb?

_ Rmer To, ra idio tia... mzes, ra Tqma un da.

eq vsTi Tam Tva li moa ci la Sav nia dags, ro me lic mo fe ni-

li iyo saW mlis, na xer xi sa da mi wis na re viT da Tval mo Wu-

tul ma ze viT ai xe da.

_ hoo... vcxov robT, vcxov robT _ ara da, ra tom? sau ku-

ne Ta sai dum loa. da vin me ki Cas wvda mna Tob Ta naz, Za fi sebr

arss?

uc nob ma Tavi moab ru na da ziz Rna re vi cno bis moy va reo-

biT daak vir da.

_ eq vsTi Ta, _ dau yov neb liv gaec no eq vsTi Ta.

_ me gan dgo mi li var, _ upa su xa uc nob ma. _ es ase Tqvens

so cium Si la pa ra ko ben _ mna Tob Ta na zi, Za fi seb ri ar si?

86

viq tor pe le vi ni

_ Cven Tan ukve aRar, _ upa su xa eq vsTi Tam da uceb daus-

tvi na. _ ai, es mes mis!

_ ra iyo? _ ikiT xa daeW ve bul ma gan dgo mil ma.

_ ai, uyu re! axa li gaC nda!

_ me re ra?

_ sam ya ros cen trSi ase aras dros xde ba, er Tdrou lad

sa mi mna To bi rom iyos...

gan dgo mil ma qed maR lu rad Caif xu ku na.

_ me ki Tavis dro ze er Tdrou lad Ter Tme ti mi na xavs.

erTi ze nit Si da xuT-xu Ti Ti Toeul epi cik lze. mar Ta lia,

es aq ar yo fi la.

_ aba, sad? _ hkiT xa eq vsTi Tam.

gan dgo mil ma ara fe ri upa su xa. mib run da da cota gver-

diT gad ga, mi wi dan fe xiT saW me li ga mo qe qa da Wa ma daiw yo.

sus ti, Tbi li qa ri qro da, ho ri zon tis mom wva no-mo nac ris-

fro ze da pir ze ori mze irek le bo da, da am su raT Si im de ni

sim Svi de da sev da iyo, rom Ca fiq re bu li gan dgo mi li Sek-

rTa ki dec, mis win mdgo mi eq vsTi Ta rom aR moa Ci na.

_ isev Sen xar? ra jan da ba gin da?

_ ub ra lod, da la pa ra ke ba.

_ Sen xo Wkvia ni ara xar, ro gorc miv xvdi, _ upa su xa gan-

dgo mil ma. _ mib run di so cium Si. To re, ai, sad Se moe xe te.

mar Tla, wa di...

man xeli aiq nia WuW yia ni yvi Te li zo lis ken, ro me lic

Zlivs Se sam Cne vad moZ raob da, _ dau je re be li iyo, rom aqe-

dan ase ga moi yu re bo da uzar ma za ri mo gu gu ne brbo.

_ me ki dav brun de bo di, _ Tqva eq vsTi Tam, _ mag ram ga-

mo mag des.

_ mar Tla? ra tom vi Tom? ra, po li ti kaa?

eq vsTi Tam Tavi daiq nia da erTi fe xiT meo re moif xa na.

gan dgo mil ma fe xeb ze da xe da da Tavi gaaq nia.

_ naR dia?

_ aba! da eg rec miT xres _ Cven, SeiZ le ba iT qvas, ga dam-

wyve ti eta pis Tvis vem za de biT da Sen ki fe xeb ze eqvs-eq vsi

87

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

Ti Ti gaqvs... na xe ra Senc droo...

_ ra `ga dam wyve ti eta pi~?

_ ar vici. yve las saxe aqvs moR re ci li, gan sa kuT re biT

oc daax loe buls, mets ve ra fers ver gai geb. dar bian, Rria-

le ben.

_ a, _ Tqva gan dgo mil ma, _ ga sa ge bia. is, al baT, ufro

da ufro mka fio xde ba, ara? kon tu re bi ki ufro da ufro

cxa di?

_ zus tad, _ gauk vir da eq vsTi Tas. _ sai dan ici?

_ erTi xuT jer mainc mi na xavs es ga dam wyve ti eta pe bi.

oRond sxva das xva nai rad hqvia.

_ mar Tla? _ Tqva eq vsTi Tam, _ ki ma ra, pir ve lad rom

xde ba?

_ ge go nos. sain te re soc kia imis nax va, meo re jer ro gor

mox de ba. mag ram Cven, cota ar iyos, sxva das xva Rame ze vla-

pa ra kobT.

gan dgo mil ma Cu mad gai ci na, ram de ni me na bi ji ga dad ga

so ciu mis mi mar Tu le biT, me re zur giT miut rial da da fe-

xe bi mTe li Za liT aaf xa ku ra ise, rom male mis zurgs ukan

saW mlis nar Ce ne bis, na xer xi sa da mtvris Rru be li gaC nda.

ama ve dros is ukan iyu re bo da, xe lebs iq nev da da ra Ra cas

bur tyu neb da.

_ es ra Ra iyo? _ ikiT xa od nav Se Si ne bul ma eq vsTi Tam,

ro de sac aqo Si ne bu li gan dgo mi li mob run da.

_ es Jes tia, _ upa su xa gan dgo mil ma. _ xe lov ne bis ase Ti

for maa. kiT xu lob leqss da Tan mis Se sa fe ris moZ rao ba sac

as ru leb.

_ da axla ro me li leq si wai kiT xe?

_ ase Ti, _ Tqva gan dgo mil ma:

xan da xan mo viw yen,

imaT yu re ba Si, vinc mi va to ve,

xan da xan vici ni,

da ma Sin Cven So ris

yvi Te li nis li aRi mar Te ba.

88

viq tor pe le vi ni

_ es ra leq sia, _ Tqva eq vsTi Tam. _ me, RvTis wya lo biT,

yve la leq si vici. ze pi rad ara, ra sak vir ve lia, mag ram yve-

la oc da xu Ti ve mo mis me nia. ase Ti ki naR dad ar aris.

gan dgo mi li gao ce bu li mia Cer da, me re, ro gorc Cans,

mix vda.

_ Sen erTi mainc gax sovs? _ hkiT xa man. _ aba, wa mi kiT xe.

_ ax la ve. tyu pe bi... tyu pe bi... ho, mok led, iq Cven vam-

bobT erTs da sxvas vgu lis xmobT. me re ki isev ra Ra cas

vam bobT da isev sxva Rames vgu lis xmobT, ai, TiT qos piri-

qiT. Za lian la ma zi Rame ga mo dis. bolos da bolos, Tva-

lebs ke dels mi vap yrobT, iq ki...

_ sak ma ri sia, _ Tqva gan dgo mil ma.

da dum dnen.

_ mis mi ne, Senc ga mo gag des? _ si Cu me daar Rvia eq vsTi-

Tam.

_ ara. es me gav ya re yve la.

_ ase rom ar xde ba?

_ yve la nai rad xde ba, _ Tqva gan dgo mil ma, erT-erT

ciur obieqts ga xe da da ise Ti to niT Tqva, rom cxa di iyo,

ybe do bi dan se rio zul sau bar ze ga da dio da: _ male dab-

nel de ba.

_ moi ca ra, _ Tqva eq vsTi Tam, _ ara vin icis, ro dis dab-

nel de ba.

_ me ki vici. gin da mSvi dad dai Zi no _ mom ba Ze. _ da gan-

dgo mil ma daiw yo fe xeb Tan mi mob neu li na yar nu ya ris, na-

xer xi sa da mi wis naf le Te bis mo qu Ce ba. male war moiq mna pa-

ta ra, ca rie li siv rcis Se mom far gvle li ke de li, sak maod

ma Ra li, mi si ve zo mis. gan dgo mi li mo Sor da dam Tav re bul

na ge bo bas, siy va ru liT Se xe da da Tqva: _ ai, amas me su lis

Tav Se sa fars ve Za xi.

_ ra tom? _ hkiT xa eq vsTi Tam.

_ ise. mSve niv rad JRers. Sen Tvis ar gai ke Teb?

eq vsTi Tam daiw yo Ca li Ci. ara fe ri ga mos dio da _ ke de-

li eS le bo da. mar Ta li rom iT qvas, di da dac ar cdi lob-

89

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

da, rad gan od na vac ar dau je re bia gan dgo mi lis naT qva mi

moax loe bu li sib ne lis Se sa xeb, _ da ro de sac ciu ri cec-

xli Sek rTa da nel-ne la qro ba daiw yo, so ciu mis mxri dan

ki qa ris msgav si sa yo vel Tao amoox vris xma mois ma, gul Si

er Tdrou lad ori Zlie ri grZno ba war moeS va: Cveu leb ri vi

Si Si mou lod ne lad mov le ni li sib ne lis wi na Se da aqam de

uc no bi Tay va nis ce ma ise Ti vi Ra ci sad mi, vinc mas ze aS ka-

rad meti ico da sam ya ros Se sa xeb.

_ kai, eg re iyos, _ Tqva gan dgo mil ma, _ Cax ti Sig niT.

me ki dev ga vi ke Teb.

_ me xto ma ar vici, _ xma dab la upa su xa eq vsTi Tam.

_ ma Sin kar gad iya vi, _ Tqva gan dgo mil ma da mou lod-

ne lad mTe li Za liT hkra fe xi mi was, af rin da da ked lis

miR ma gaq ra, ris Sem de gac mTe li misi na ge bo ba Tav ze Ca-

moe Sa la da na xer xi sa da mi wis Ta na ba ri fe niT ga dae fa ra.

war moq mni li bor cvi cota xans to kav da, Sem deg ke del Si

pa ta ra siv rce war moiS va _ eq vsTi Tam ki dev moas wro mas-

Si gan dgo mi lis mbrwyi na vi Tva lis da nax va, _ da sa bo loo

sib ne le daeS va.

ra Ra Tqma un da, eq vsTi Tam, rac sa Wi ro iyo, yve la fe ri

ico da Ra mis Se sa xeb. `es bu neb ri vi pro ce sia~, _ am bob-

da zo gier Ti. `saq mes unda mi xe do~, _ miaC ndaT sxvebs _

ume te so ba ase Ti iyo. saer Tod, Se xe du le ba mra val gva ri

ar se bob da, mag ram yve las erTi da igi ve ram emar Te bo da:

ro de sac yo vel gva ri mi ze zis ga re Se si naT le qre bo da, Si-

Sis krun Cxveb Tan mok le da ui me do brZo lis Sem deg yve la

SeS de bo da da gons rom moe ge bod nen (mna To be bi isev rom

ain Te bod nen), Zal ze cota ram ax sov daT. igi ve emar Te bo da

eq vsTi Ta sac, sa nam so cium Si cxov rob da, axla ki _ al baT

imi tom, rom Ca moS ve bu li sib ne lis SiSs ase Ti ve siZ lie-

ris mar too bis Si Sic dae ma ta da, am de nad, gaor mag da, is

Cveul, mxsnel ko ma Si aRar Ca var dni la. ai, mo So re biT sa-

yo vel Tao kvne sac mi Cum da, is ki isev im bor cvTan ij da da

Cu mad ti ro da. et yo ba gar Se mo ara fe ri iyo da, ro de sac

90

viq tor pe le vi ni

sib ne le Si gan dgo mi lis xma gais ma, eq vsTi Tam Si Sis gan qveS

Cais va ra.

_ ei, mor Ci zu zuns, _ Tqva gan dgo mil ma, _ da Zi ne ba Si

xels miS li.

_ ar Se miZ lia, _ xma dab la upa su xa eq vsTi Tam, _ gu lis

bra lia. iq neb da me la pa ra ko, a?

_ ra ze? _ hkiT xa gan dgo mil ma.

_ ra zec gin da, oRond kar ga xans.

_ mo di Si Sis Se sa xeb, kar gi?

_ vai, ara ra! _ daiw ri pi na eq vsTi Tam.

_ Cu mad iya vi! _ dau si si na gan dgo mil ma, _ axla aq yve la

vir Txa mo va.

_ ro me li vir Txe bi? eg ra Ra ari? _ ikiT xa gul ga xeT-

qil ma eq vsTi Tam.

_ eg Ra mis ar se be bia. Tum ca, si nam dvi le Si dRi sac.

_ ar ga mi mar Tla cxov re ba Si, _ wai Cur Cu la eq vsTi Tam,

_ im de ni Ti Ti rom mqo no da, ram de nic sa Wi roa, axla yve-

las Tan er Tad me Zi ne bo da. Rmer To, ro gor me Si nia... vir-

Txe bi...

_ mis mi ne, _ amoid ga ena gan dgo mil ma, _ ai, sul imeo-

reb: Rmer To, Rmer To... iq ra, Tqven Tan, Rmer Tis swamT?

_ me ra vici. ra Rac rom ar se bobs, es naR dia. mag ram

ra _ ara vin icis. ai, ma ga li Tad, ra tom bnel de ba? Tumc,

cxa dia, bu neb ri vi mi ze ze bi Tac SeiZ le ba aix snas. mag ram

Rmer Tze fiqrs Tu daiw yeb, me re cxov re ba Si ve Ra ra fers

gaa ke Teb...

_ sain te re soa, ra SeiZ le ba cxov re ba Si gaa ke To? _

ikiT xa gan dgo mil ma.

_ ro gor Tu ra? ra sa Wi roa su le lu ri kiT xve bis das ma

_ TiT qos Tvi Ton ar ico de. yve la, vi sac ro gor SeuZ lia,

miZ vre ba sak ve bu ris ken. si coc xlis ka no nia.

_ ga sa ge bia. ra sa Wi roa ma Sin es yve la fe ri?

_ ra `yve la fe ri~?

_ ai, sam ya ro, ca, mi wa, mna To be bi, saer Tod _ yve la fe ri.

91

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

_ ro gor Tu ra sa Wi roa? asea sam ya ro mow yo bi li.

_ da ro gor aris mow yo bi li? _ ikiT xa dain te re se bul-

ma gan dgo mil ma.

_ ai, ase. vmoZ raobT siv rce sa da dro Si. si coc xlis ka-

no ne bis Se sa ba mi sad.

_ saiT ken?

_ me sai dan unda vi co de? sau ku ne Ta sai dum loa. Sen,

vi sac gin da, Wkui dan SeS li.

_ es Sen gaa gi Jeb kacs. ra zec ar unda dai la pa ra ko,

Sen Tvis yve la fe ri si coc xlis ka no ni da sau ku ne Ta sai-

dum loa.

_ ar mog wons da nu me la pa ra ke bi, _ naw ye ni xmiT Tqva

eq vsTi Tam.

_ da arc da giw yeb di. es Sen ge Si nia sib ne le Si Cu mad

yof nis.

eq vsTi Tas es saer Tod aRar ax sov da da, sa ku Tar gan-

cdebs rom daak vir da, mix vda, rom ara nair SiSs aRar

grZnob da. da aman ki ise Sea Si na, rom wa mox ta da mTe li

Za liT ga var da brmad, sa nam sib ne le Si uxi la vi sam ya ros

ke dels ar Seas kda.

So ri dan gan dgo mi lis wri pi na si ci li moes ma da eq vsTi-

Tac fe xe bis frTxi li mo nac vleo biT gae mar Ta am er Ta-

der Ti xmis mi mar Tu le biT sa yo vel Tao sib ne le sa da mdu-

ma re ba Si. im borcvs rom miuax lov da, ro mel Sic gan dgo mi-

li mo Tav se bu li yo, Cu mad miuw va gver diT da si ci vis Tvis

rom ar mieq cia yu rad Re ba, ise sca da da Zi ne ba. verc Seam-

Cnia mo men ti, roca asec mox da.

II

_ dRes me da Sen sam ya ros ke del ze av Zvre biT, gai ge? _

Tqva gan dgo mil ma.

92

viq tor pe le vi ni

eq vsTi Ta swo red am dros mir bo da su lis Tav Se saf ris-

ken. TviT na ge bo ba TiT qmis ise Ti ve ga mos dio da, ro go ric

gan dgo mils, oRond ga dax to ma mxo lod grZe li gar be nis

Sem deg SeeZ lo da axla swo red ama ze var ji Sob da. naT-

qva mis az ri zus tad ma Sin gaac no bie ra, roca unda ga dam-

xta ri yo da Se de gad am sust na ge bo bas ise Seas kda, rom

mi wi sa da na xer xis nam ce ce bi, misi sxeu lis Ta na ba ri fe niT

da far vis nac vlad, Tav ze day ril nag vis gro vad eq ca, fe-

xeb ma ki say rde ni da kar ga da haer Si ga moe ki da. gan dgo mi li

miex ma ra ga moZ ro ma Si da gau meo ra:

_ sam ya ros ke del ze unda avi deT.

uka nas kne li dRee bis gan mav lo ba Si mis gan iseT Rameebs

is men da eq vsTi Ta, rom sul Si sul ra Rac Wra Wu nob da da

ox rav da, so cium Si gan vli li war su li cxov re ba ki gu li sa-

ma Cu ye bel fan ta ziad eC ve ne bo da (an iq neb uxams koS ma rad

_ jer ki dev ver ga daew yvi ta), mag ram es ukve na me ta ni iyo.

_ ga dam wyve ti eta pi yo ve li sa moc daa Ti dab ne le bis

Sem deg dge ba, gu Sin ki sa moc da mec xre iyo. sam ya ros ric-

xve bi mar Tavs.

da man im Ca lis Re re bis grZel rig ze miu Ti Ta, Ta vad

sam ya ros ked lis gas wvriv rom amoC ri li yo mi wi dan.

_ da ro gor SeiZ le ba sam ya ros ke del ze aco ce ba, Tu es

sam ya ros ke de lia? Ta vad sa xel wo de ba Sic xom... mis iqiT

xom ara fe ri ar aris...

eq vsTi Ta im de nad Tav zar da ce mu li iyo, rom yu rad Re-

bac ki ar miaq cia gan dgo mi lis bnel, mis ti kur gan mar te-

bebs, rom le bic sxva Sem Txve va Si mas uTuod cud gu ne ba ze

daa ye neb da.

_ me re ra, _ upa su xa gan dgo mil ma, _ rom ara fe ri ar

aris. es unda gvi xa ro des ki dec.

_ da iq ra unda va ke ToT?

_ vic xov roT.

_ da aq ri Tia cu di?

_ imiT, su le lo, rom es `aq~ male aRar iar se bebs.

93

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

_ da ra iq ne ba?

_ dar Ci da gai geb. ara fe ri ar iq ne ba.

eq vsTi Tam ig rZno, rom saer Tod da kar ga Tav da je re bu-

lo ba.

_ mud mi vad ra tom ma Si neb?

_ nu wu wu neb, _ wai bur dRu na gan dgo mil ma, Tan ca Si ra-

Rac wer tils ak vir de bo da. _ sam ya ros ked lis iqiT cu di

su lac ar aris. me Tu mkiT xav, aqau ro ba ze uke Te si caa.

mi vi da eq vsTi Tas mier age bul su lis Tav Se sa far Tan da

fe xe biT ga fan ta.

_ ma gas ra tom Sve bi? _ hkiT xa eq vsTi Tam.

_ sa nam ro me li me sam ya ros mia to veb, unda ga na zo ga do

iq mi Re bu li ga moc di le ba, me re ki yve la kva li gaa nad gu-

ro. ase Ti tra di ciaa.

_ eg vin moi go na?

_ ra mniS vne lo ba aqvs. vTqvaT, me. sxva, ro gorc xe dav,

aq ara vi naa. ai ase...

gan dgo mil ma Tavi si naS ro mis Se degs Tva li moav lo _

dan greu li na ge bo bis ad gi las idea lu rad swo ri ad gi li

dar Ce ni li yo, araf riT ga mor Ceu li da nar Ce ni udab no sa-

gan.

_ mor Ca, _ Tqva man, _ kva li wav Sa le. _ axla sa Wi roa

ga moc di le bis gan zo ga de ba. Se ni je ria. aZ ve ri am kol box-

ze da daiw ye.

eq vsTi Ta mix vda, rom gaa bi Tu res, saq mis yve la ze rTu-

li da, rac mTa va ria, gau ge ba ri na wi li rom dau to ves. mag-

ram dab ne le bis Sem Txve vis Sem deg man ga daw yvi ta, dae je-

re bi na gan dgo mi li saT vis. mxre bi ai Ce Ca da moaT va lie ra _

so ciu mi dan xom ar Se moe xe ta vin meo, _ da kol box ze aZ vra.

_ ra mov yve?

_ yve la fe ri, rac sam ya ros Se sa xeb ici.

_ au, ram den xans mog vi wevs aq yof na, _ daus tvi na eq-

vsTi Tam.

_ ara mgo nia, _ mSra lad upa su xa gan dgo mil ma.

94

viq tor pe le vi ni

_ mok led, ase. Cve ni sam ya ro... ra idio tu ri ri tua li

gaqvs...

_ sit yvas ban ze nu ag deb.

_ Cve ni sam ya ro tol fer da rva kuT xe dia, siv rce Si Ta-

nab rad da pir da pir moZ ra vi. aq Cven ga dam wyve ti eta pis-

Tvis vem za de biT, Cve ni bed nie ri cxov re bis dag vir gvi ne-

bis Tvis. yo vel Sem Txve va Si, es aris ofi cia lu ri for-

mu li re ba. sam ya ros pe ri met rze ga dis eg reT wo de bu li

sam ya ros ke de li, ro me lic si coc xlis ka no ne bis qme de bis

Se de gad war moiq mna. sam ya ros cen trSi mde ba reobs oria-

ru sia ni sak ve bur-sar wyu le be li, rom lis gar Se moc uZ ve-

le si droi dan ar se bobs Cve ni ci vi li za cia. so ciu mis wev-

ris mdgo ma reo ba sak ve bur-sar wyu le bel Tan mi mar Te ba Si

ga ni saz Rvre ba sa zo ga doeb ri vi Ri re bu le bi Ta da dam sa xu-

re be biT...

_ ai, es ki adre ar msme nia, _ gaaw yve ti na gan dgo mil ma,

_ ra dam sa xu re be biT? ra aris sa zo ga doeb ri vi Ri re bu le-

ba?

_ ai... ro gor giT xra... esaa, roca vi Ra ca Ta vad sak ve-

bur-sar wyu le bel Tan mox vde ba.

_ da vin aR moC nde ba xol me?

_ da xo geub ne bi: vi sac meti dam sa xu re ba aqvs. an sa zo-

ga doeb ri vi Ri re bu le ba. me, ma ga li Tad, adre ise ra dam-

sa xu re be bi mqon da, axla ki saer Tod aRa ra maqvs. Sen ra,

sam ya ros sa xal xo mo de lis az rze ara xar?

_ az rze ara var.

_ ras am bob? aba, ga dam wyve ti eta pis Tvis ro gor em za-

de bo di?

_ me re mo giy ve bi. mi di, gaag rZe le.

_ ukve TiT qmis da vam Tav re. ra dar Ca... so ciu mis miR ma

didi udab noa, yve la fe ri ki sam ya ros ked liT srul de ba.

mas Tan mxo lod Cven nai ri ga rew re bi mi WuW yu lan.

_ ga sa ge bia. da mo ri sai dan Ra gaC nda? da yve la fe ri

da nar Ce ni?

95

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

_ au, ra ma ga ri xar... amas oci daax loe bu lic ki ver

get yvis. sau ku ne Ta sai dum loa.

_ kaaar gi. da sau ku ne Ta sai dum lo ra ari?

_ si coc xlis ka no ni, _ cdi lob da rbi lad epa su xa eq-

vsTi Tas. ra Rac ar mos won da gan dgo mi lis in to na cieb Si.

_ ke Ti li. si coc xlis ka no ni ra Raa?

_ es sau ku ne Ta sai dum loa.

_ sau ku ne Ta sai dum lo? _ uc nau rad wvri li xmiT Cae-

kiT xa gan dgo mi li da nel-ne la wriu li svliT uax lov de-

bo da eq vsTi Tas.

_ ras Sve bi? mor Ci! _ eq vsTi Ta. _ es xom Se ni ri tua lia!

mag ram gan dgo mi li ukve gons moe go.

_ ke Ti li, _ Tqva man, _ yve la fe ri ga sa ge bia. Ca mo di.

eq vsTi Ta kol bo xi dan Ca mo for Txda, gan dgo mi li ki da-

Za bu li da se rio zu li ga mo met yve le biT avi da mis ad gi las.

cota xans dum da, TiT qos ra Ra cas ayu ra deb so, Sem deg ki

Tavi as wia da sau ba ri daiw yo:

_ me aq sxva sam ya ro dan mo ve di, _ Tqva man, _ im dros,

roca Sen jer ki dev Za lian pa ta ra iya vi. ai, im meo re sam ya-

ro Si ki me mo ve di me sa mi dan da ase Sem deg. sul xuT sam ya-

ro Si var nam yo fi. isi ni amis msgav sia, praq ti ku lad saer-

Tod ar gan sxvav de ba er Tma ne Ti sa gan. mTe li msof lio ki,

ro mel Sic Cven vim yo fe biT, uzar ma za ri dax Su li siv rcea.

Rmer Te bis ena ze mas `lu na Car skis sa xe lo bis boi le ru li

kom bi na ti~ ewo de ba, mag ram es ras niS navs, ar vici.

_ Sen ici Rmer Te bis ena? _ ikiT xa gak vir ve bul ma eq-

vsTi Tam.

_ cota. nu maw yve ti neb. sul mTlia nad sa moc daa Ti sam-

ya roa. Cven axla erT-erT maT gan Si varT. es sam ya roe bi

mi mag re bu lia uzar ma zar Sav len tTan, ro me lic nel-ne la

moZ raobs wre ze. mis Tav ze ki, cis TaR ze, aso biT er Tnai-

ri mna To bia gan la ge bu li. ase rom, isi ni ki ar mi cu ra ven

Cven ze moT, ara med Cven miv cu ravT maT qve moT. See ca de

war moid gi no es.

96

viq tor pe le vi ni

eq vsTi Tam Tva le bi da xu Wa. sa xe ze da Za bu lo ba ga moe-

xa ta.

_ ara, ar Se miZ lia, _ Tqva bolos.

_ ke Ti li, _ uT xra gan dgo mil ma, _ mis mi ne. yve las, sa-

moc daa Ti ve sam ya ros, rac ki ar se bobs, sam ya ro Ta jaW vi

ewo de ba. yo vel Sem Txve va Si, nam dvi lad Seg viZ lia ase vu-

wo doT. yo vel maT gan Si ar se bobs si coc xle, mag ram igi

ma ra diu li ki ar aris, ara med cik lu rad war moi So ba da

qre ba. Rmer Te bis ena ze amas saam qro no me ri erTi hqvia.

Cve ni sam ya ro swo red mis Se sas vlel Tan im yo fe ba. ro de-

sac ga dam wyve ti eta pi srul de ba da ga nax le bu li sam ya ro

saam qro no me ri erTis meo re mxri dan ga mo dis, yve la fe ri

Tavi dan iw ye ba. war moi So ba si coc xle, gaiv lis cikls da

gan saz Rvru li drois Sem deg kvlav saam qro no mer er TSi

Cain Tqme ba.

_ eg yve la fe ri sai dan ici? _ xma dab la ikiT xa eq vsTi-

Tam.

_ bev ri vi mog zau re, _ uT xra gan dgo mil ma, _ da nam cec-

nam cec Se vag ro ve idu ma li cod na. erT sam ya ro Si erTi ram

iyo cno bi li, sxva Si _ sxva Rame.

_ iq neb isic ici, sai dan gav CndiT?

_ vici. Tqven sam ya ro Si ras am bo ben amis Se sa xeb?

_ rom es obieq tu ri mo ce mu lo baa. ase Tia cxov re bis

ka no ni.

_ ga sa ge bia. Sen axla sam ya ros ar se bo bis erT-er Ti yve-

la ze didi sai dum los ga ge bas cdi lob da arc vici, SeiZ-

le ba Tu ara, gan do. mag ram, ram de na dac Sen gar da sxvas

mainc ve ra vis vet yvi, ga gan dob. Cven TeT ri sfe roe bi dan

vCnde biT. si nam dvi le Si isi ni mTlad mrgva le bi ki ar arian,

cota wag rZe le bu li for ma aqvT da erTi bolo meo re ze

ufro viw ro caa, mag ram axla es ar aris ar se bi Ti.

_ sfe roe bi. TeT ri sfe roe bi, _ gai meo ra eq vsTi Tam da

ro gorc id ga, ise ve dae nar cxa mi was. am cno bis sim Zi me mas

fi zi ku ri Za liT daaw va da erTi wa miT moeC ve na, rom kvde-

97

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

bo da. gan dgo mi li mi var da da mTe li Za liT dauw yo njRre-

va. Tan da Tan eq vsTi Ta gons moe go.

_ ra gWirs? _ hkiT xa Se Si ne bul ma gan dgo mil ma.

_ vah, ga max sen da. mar Tlac. adre TeT ri sfe roe bi vi ya-

viT da grZel Ta roeb ze vim yo fe bo diT. is ad gi li Za lian

Tbi li da nes tia ni iyo. me re ki Sig ni dan ga mo vam tvrieT es

sfe roe bi da... sad Rac qve mo dan amoi zar da es Cve ni sam ya-

ro da Cvenc, yve la ni, ukve iq vi ya viT... mag ram ra tom ara-

vis ar ax sovs?

_ aris sam ya roe bi, sa dac ax sovT, _ uT xra gan dgo mil ma,

_ didi am ba vi, me xu Te Tu meeq vse pe ri na ta lu ri mat ri ca.

arc ise Rrmaa da Ta nac WeS ma ri te bis mxo lod na wi lia.

mag ram sul erTia _ isi ni, vi sac es ax sovs, cod nas ma lavs

xol me, rom xeli ar Seu Sa los ga dam wyve ti eta pi saT vis

mza de bas, Tu ro gorc hqvia _ yvel gan sxva das xvag va ra daa.

Cven Tan, ma ga li Tad, mSe neb lo bis das ru le bas uwo deb dnen,

Tum ca ki ara vis ara fe ri uSe ne bia.

ro gorc Cans, Tavi si sam ya ros gax se ne bam gan dgo mi li

daa dar dia na da da dum da.

_ mis mi ne, _ hkiT xa cota xnis Sem deg eq vsTi Tam, _ da es

TeT ri sfe roe bi sai dan Ra Cnde ba?

gan dgo mil ma ke Til gan wyo biT gad mo xe da.

_ me ga ci le biT meti dro dam Wir da, es kiT xva rom ga-

Ce ni li yo Cems sul Si, _ Tqva man, _ mag ram aq yve la fe ri

ufro rTu la daa. erT Zvel le gen da Si naT qva mia, rom es

TeT ri sfe roe bi Cven gan war moi So ba, mag ram sav se biT Se-

saZ le be lia es me ta fo ra iyos...

_ Cven gan? gau ge ba ria. es sad Ra gai ge?

_ me Tvi Ton mo vi fiq re. aq ra unda gai go? _ mou lod-

ne li sev diT Tqva gan dgo mil ma.

_ Sen ar Tqvi, Zve li le gen daao?

_ mar Ta lia. me is mo vi go ne, ro gorc Zve li le gen da.

_ es ro gor? ra tom?

_ ici, er Tma mo xuc ma brZen ma, SeiZ le ba iT qvas, wi nas-

98

viq tor pe le vi ni

war met yvel ma (ax la ki mix vda eq vsTi Ta, vin igu lis xme bo-

da) Tqva, rom is ki ar aris mniS vne lo va ni, ra iT qme ba,

ara med is, Tu vis mier iT qme ba. im az ris na wi li, rom lis

ga mo xat vac msur da, niS navs, rom Cemi sit yve bi Zve li le-

gen dis sa xiT gvev li ne ba, Tum ca Sen amas ro gor gai geb...

gan dgo mil ma ze cas axe da da sau ba ri gaw yvi ta:

_ mor Ca. was vlis droa.

_ sad?

_ so cium Si.

eq vsTi Tam Tva le bi gad mo kar kla.

_ Cven xom sam ya ros ke del ze ga daZ ro mas va pi reb diT.

rad gvin da so ciu mi?

_ da Sen ici, ra aris so ciu mi? _ hkiT xa gan dgo mil ma.

_ ai, eg aris sam ya ros ke del ze ga da saZ ro mi mow yo bi lo ba.

III

miu xe da vad imi sa, rom udab no Si ara vi Ta ri sag ne bi ar

iyo, ro mel Tac amoe fa re bo da, eq vsTi Ta mainc Sem pa ra vi

na bi jiT mi dio da, da rac ufro uax lov de bo da so ciums,

misi sia ru li miT ufro em sgav se bo da dam na Sa vis svlas.

Tan da Ta no biT uzar ma za ri brbo, So ri dan vee ber Te la moZ-

rav ar se bas rom hgav da, cal keul sxeu le bad iS le bo da,

da ukve ima Ti gak vir ve bu li sa xee bis gar Ce vac SeiZ le bo da,

rom leb mac moax loe bu le bi Seam Cnies.

_ mTa va ria, _ Cur Cu liT umeo reb da gan dgo mi li uka nas-

knel mi Ti Te bebs, _ Tav xe du rad moiq ce, mag ram ar ga daa-

War bo. au ci leb lad unda ga vab ra zoT, mag ram ara im de nad,

rom dag vfli Ton. mok led, sul imas uyu re, me ras vi zam.

_ eq vsTi Ta moeT ra! _ mxia ru lad wa moi Za xa vi Ra cam.

_ ga mar jo ba, vi gin da ra! ei, eq vsTi Ta, es vin mob rZan de ba

Sen Tan er Tad?

99

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

am ugu nur ma wa mo Za xil ma sru liad mou lod ne lad _ da

Tan gau ge ba ria, ra tom _ eq vsTi Ta Si bav Svo bis nos tal giu-

ri mo go ne be bis mTe li tal Ra aR Zra. gan dgo mil ma TiT qos

es ig rZno da eq vsTi Tas zur gSi uTa va za.

zed so ciu mis saz Rvar Tan Za lian cota xal xi iyo _ iq

Zi ri Ta dad cxov rob dnen xeib re bi da mWvre te le bi, ro mel-

Tac si viw ro ve ar uy var daT _ maT Tvis gver dis av la Zne li

ar iyo. mag ram rac ufro mii wev dnen win, miT ufro mWid-

rod id ga brbo da sul male gan dgo mi li da eq vsTi Ta gau-

saZ lis si viw ro ve Si aR moC ndnen. win svla jer ki dev Se saZ-

le be li iyo, mag ram mxo lod gver diT mdgom Ta lan ZRviT.

ai, ma Sin ki, ro de sac win mdgom Ta Tavs ze moT sak ve bur-

sar wyu leb lis mo cax ca xe sa xu ra vi ga moC nda, na bi jis ga-

dad gmac ki SeuZ le be li aR moC nda.

_ yo vel Tvis mao ceb da, _ Cu mad uT xra eq vsTi Tas gan-

dgo mil ma, _ ra brZnu lad aris yve la fe ri mow yo bi li. isi-

ni, vinc sak ve bur-sar wyu le bel Tan ax los dga nan, Zi ri Ta-

dad imi tom grZno ben Tavs bed nie rad, rom mu dam ax sovT

isi ni, vinc maTi ad gi lis da ka ve bas la mobs. isi ni ki, vinc

mTe li cxov re ba elian, ro dis gaC nde ba xvre li win mdgom-

Ta So ris, bed nie re bi arian, rad gan ra Ra cis ime di aqvT.

swo red es aris har mo nia da erTia no ba.

_ ra, ar mog wons? _ hkiT xa gver diT vi Ra cam.

_ ara, ar mom wons, _ upa su xa gan dgo mil ma.

_ da kon kre tu lad ra ar mog wons?

_ ra da _ ara fe ri.

da gan dgo mil ma far To Jes tiT xeli moav lo gar Se mo,

sak ve bur-sar wyu leb lis diad TaRs, yviT lad mo cax ca xe

cec xliT ga na Te bul cas da Sors, bun dov nad da lan dul

sam ya ros ke dels.

_ ga sa ge bia. da Tqve ni az riT, sad aris uke Te si?

_ ube du re bac is aris, rom ar sad! saq mec es aris! _

na tan ji xmiT upa su xa gan dgo mil ma. _ sad me rom uke Te si

iyos, aq Tqven cxov re ba ze sau bars da giw yeb diT?

100

viq tor pe le vi ni

_ Tqve ni me go ba ric ase Ti ve az ri saa? _ ikiT xa xmam, _

ras Cas Ce re bia mi was?

eq vsTi Tam amoi xe da _ aqam de fe xebs das cqe ro da, rad-

gan es sa Sua le bas aZ lev da mi ni ma lu rad mie Ro mo na wi leo-

ba yo ve li ve ama Si _ da xmis pat ro nic dai na xa. mas gab rtye-

le bu li, maZ Ra ri saxe hqon da da saub ri sas cxa dad Can da

misi ye lis yve la ana to miu ri de ta li. eq vsTi Ta ma Sin ve

mix vda, rom mis wi na Se oc daax loe bul Ta gan erT-er Ti iyo

_ mar Tlac da Ta vad epo qis sin di si. et yo ba, maT mos vlam de

aq ax sna-gan mar te biT sa mu Saos ata reb da, ro gorc es xan-

da xan xde bo da xol me.

_ es Tqven imi tom xarT ase Ti naR vlia ne bi, Zme bo, _

mou lod ne lad me gob ru lad Tqva man, _ rom sxveb Tan er-

Tad ar em za de biT ga dam wyve ti eta pis Tvis. ma Sin xom ase Ti

az re bis Tvis droc ar dag rCe bo daT. me Tvi Ton xan da xan

ise Ti az re bi me ba de ba, rom... da, iciT, Sro ma Sve lis.

da ama ve in to na ciiT daa yo la:

_ Seip ya riT.

brbo amoZ rav da da gan dgo mi li eq vsTi Tas Tan er Tad

yo ve li mxri dan Se bo Wi li aR moC nda.

_ da mig vi fur Txe bia Tqven Tvis, _ ase ve me gob ru lad

Tqva gan dgo mil ma. _ sad unda wag viy va noT? ki dev er Txel

gag vyriT. sam ya ros ke del ze, ro gorc am bo ben, ver ga dag-

vaf renT...

aq gan dgo mi lis sa xe ze SeS fo Te ba ga moi xa ta, brtyel sa-

xam ki war be bi aWi ma _ maTi Tva le bi er Tma neTs miaS ter da.

_ ara da, sain te re so Ca na fiq ria. ase Ti ram Cven Tan jer

arc yo fi la. ra Tqma un da, ar se bobs ase Ti ga moT qma, mag-

ram xal xis ne ba xom an da za ze ufro Zlie ria.

ro gorc Cans, am az rma aRaf rTo va na. mit rial da da

brZa na:

_ yu rad Re ba! moew yveT! axla dau geg ma vi Ro nis Zie ba

gveq ne ba.

arc ise didi dro ga vi da im mo men ti dan, ro de sac

101

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

brtyel sa xam mow yo ba brZa na im drom de, sa nam pro ce sia,

cen trSi gan dgo mi li da eq vsTi Ta rom moem wyvdiaT, sam ya-

ros ke dels miuax lov de bo da.

STam beW da vi pro ce sia iyo. pir ve li brtyel sa xa mia-

bi jeb da, mas ukan mo xuc-de da Ta gan (ara vin, brtyel sa xas

CaT vliT, ar ico da, es ra iyo _ ub ra lod, ase Ti tra di cia

ar se bob da) Ser Ceu li ori crem lia ni mih yve bo da. isi ni gan-

dgo mi li sa da eq vsTi Tas Tvis saw yen ra Ra cebs am bob dnen

er Tdrou lad da ti re bi Ta da wyev liT, Sem deg Tvi Ton dam-

na Sa ve ni moh yav daT da bolos msvle lo bas xal xis masa as-

ru leb da.

_ am ri gad, _ Tqva brtyel sa xam, ro de sac pro ce sia Se-

Cer da, _ sa ma gie ros mi ge bis ama Rel ve be li wa mic dad ga.

vfiq rob, Zme bo, yve la ni Tva lebs mov Wu tavT, roca es ori

vi gin da ra arar se bo ba Si Cain Tqme ba, ase ar aris? da dae, es

mRel va re mov le na na Te li ma ga li Ti iyos yve las Tvis, xal-

xis Tvis. xma maR la iti reT, de de bo!

mo xuc-de de bi mi wa ze ga gor dnen da ise Ti gu lis mom-

kvle li xmiT atir dnen, rom dam swre Ta gan mra va li mib run-

da ner wyvis ylap viT. isi ni Tan ik lak ne bod nen crem le biT

ata la xe bul mtver Si, Tan Si ga da Sig wa moc viv de bod nen,

raTa gan dgo mi li sa da eq vsTi Tas mi sa mar TiT uda vo da sa-

Si ne li bral de be bi es ro laT, Sem deg ki isev Ro ne mix dil ni

eS ve bod nen mi wa ze.

_ aba, _ Tqva cota xnis Sem deg brtyel sa xam, _ ina niebT

Tu ara? Se gar cxvi naT mo xuc-de da Ta crem leb ma?

_ ra sak vir ve lia, _ upa su xa gan dgo mil ma, ro me lic Se-

fiq ria ne bu li sa xiT ak vir de bo da xan ce re mo nias da xan

ra Rac ciur sxeu lebs, _ da ro gor unda ga dag vya roT?

brtyel sa xa da fiq rda. mo xuc-de da Ta xme bic mi Cum da,

Sem deg erTi maT ga ni mtvri dan wa moi mar Ta da Tqva:

_ mi way ri li?

_ mi way ri li, _ Tqva gan dgo mil ma, _ ma gis ga ke Te bas xuT

dab ne le bas mo van do mebT. Cven ki ukve didi xa nia ver viT-

102

viq tor pe le vi ni

menT, rom Cve ni ga moaS ka ra ve bu li sir cxvi li si ca rie le Si

ga dav ma loT.

brtyel sa xa, cbie rad Tval mo Wu tu li, gan dgo mils mia-

Cer da da Tavi dauq nia.

_ es miT, _ uT xra vi Rac Tavi sians, _ mxo lod Tavs ika-

tu ne ben, hkiT xe, iq neb Tvi Ton Se mog vTa va zon Rame?

ram de ni me wuTis Sem deg sam ya ros ked lis TiT qmis ki-

dem de coc xa li pi ra mi da aRi mar Ta. isi ni, vinc ze moT id-

gnen, Tva lebs Wu tav dnen da sa xes ma lav dnen, ra Ta, Rmer-

Tma nu qnas, da iqiT ar gae xe daT, sa dac yve la fe ri mTav-

rde ba.

_ ze viT ken, _ ub rZa na vi Ra cam gan dgo mil sa da eq vsTi-

Tas da isi nic, er Tma ne Tis Tvis xelis waS ve le biT gae mar-

Tnen mxre bi sa da zur ge bis aram yar mwkriv ze sad Rac Sors

mi kar gu li ked li sa ken.

ze mo dan mTe li da du me bu li so ciu mis da nax va SeiZ le-

bo da. yu rad Re biT rom dak vir ve bo di, Can da aqam de Seum-

Cne ve li cis de ta le bi da sqe li mi li, ro me lic sak ve bur-

sar wyu leb lis ken eS ve bo da usas ru lo bi dan, _ aqe dan igi

ukve ise di de bu lad aRar ga moi yu re bo da, ro gorc mi wi-

dan. ro gorc kol box ze, ise io lad Sex ta sam ya ros ke del-

ze gan dgo mi li da eq vsTi Ta sac miex ma ra, gver diT mois va

da qve moT Ca mos Za xa:

_ yve la fe ri mzad aris!

mis ma yvi ril ma vi Ra cas wo nas wo ro ba daa kar gvi na coc-

xal pi ra mi da Si, ro me lic ram den jer me Seir xa da dai Sa la

_ yve la qve moT aR moC nda, ked lis Zi ras, mag ram, mad lo ba

RmerTs, ara vin da Sa ve bu la.

ci vi Tu nu qis ki des rom moe Wi da, eq vsTi Ta daak vir da

ze moT mac qe ral pa wa wi na sa xeebs, Tavi si sam Sob los mo-

nac ris fro-mo ya vis fro siv rces. igi sam ya ros ked lis im

kuT xes mia Cer da, sa dac mwva ne la qa mo Can da da sa dac mis ma

bav Svo bam gaia ra. `amas ve Ra ra so des vna xav~, _ gai fiq ra man

da, Tumc yo ve li ve amis ki dev er Txel nax vis gan sa kuT re-

103

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

bu li sur vi li ar hqon da, mainc ra Rac moeb ji na yel Si.

gver dze mii xu ta Ca lis Rer mi we be bu li mi wis pa ta ra nag le-

ji da imas Cau fiq rda, ra swra fad da Seuq ce va dad ic vle ba

yve la fe ri mis cxov re ba Si.

_ mSvi do biT, say va re lo Svi le bo! _ daiy vi res qve mo dan

mo xuc-de deb ma, mi wam de Tavi da xa res da me re ze viT ken mi-

wis bel te bis sro la daiw yes.

gan dgo mi li Ti Tis wve reb ze wa moi mar Ta da xma maR la

das Za xa:

vi co di mu dam dRe,

rom mi va to veb di

am umow ya lo sam ya ros...

am dros mas mi wis moz rdi li bel ti mox vda da xel-fex-

gaS li li ga daeS va qve moT. eq vsTi Tam uka nas kne lad moav lo

Tva li qve viT da Seam Cnia, rom brbo dan vi Ra ca dam Svi do-

be bis niS nad xels uq nev da _ da sa pa su xod ma nac dauq nia

xeli. Sem deg Tva le bi da xu Wa da na bi ji ukan ga dad ga.

ram de ni me wams uTav bo lod tria leb da haer Si, me re ki

dae ca ra Rac ma gar ze, sa Si ne li tki vi li ig rZno da Tva le-

bi gaa xi la. uc no bi masa lis gan dam za de bul mbrwyi nav Sav

ze da pir ze iwva, sam ya ros ke de li ki gver diT aR mar Tu li-

yo, gan dgo mi li ke dels gaS li li xeliT miy rdno bo da da

Tavis leqss as ru leb da:

mag ram es rom ase aR srul de bo da,

ver vi fiq reb di...

Sem deg mob run da eq vsTi Tas ken da mar ti vi Jes tiT aniS-

na, wa mom dga ri yo.

IV

ax la, ro de sac isi ni gi gan tur Sav lents miuy ve bod-

nen, eq vsTi Ta xe dav da, rom gan dgo mil ma si mar Tle uT xra.

104

viq tor pe le vi ni

mar Tlac, sam ya ro, maT rom da to ves, ne la moZ raob da am

len tTan er Tad sxva kos mo sur obieq teb Tan Se da re biT,

ro mel Ta bu ne bac eq vsTi Tas Tvis Seuc no be li iyo, mna To-

be bi ki uZ rav ni iy vnen _ sak ma ri si iyo, Savi len ti dan Ca-

mo su li ya vi, rom yve la fe ri cxa di gam xda ri yo. maT mier

mi to ve bu li sam ya ro axla nel-ne la uax lov de bo da rki nis

mwva ne ka rib Wes, rom lis qve mo Tac ikar ge bo da len ti. gan-

dgo mil ma uT xra, rom swo red es iyo saam qro no me ri erTi.

uc nau ri kia, mag ram eq vsTi Ta su lac ar iyo sam ya ro Si ar-

se bu li obieq te bis si dia diT gaog ne bu li _ piri qiT, mas Si

TiT qos ufro msu buq ma ga Ri zia ne bam gaiR vi Za. `da sul es

aris?~ _ ziz RiT fiq rob da igi. mo So re biT ori sam ya ro

mo Can da, swo red imis msgav si, ro go ric mia to ves, _ isi nic

Sav len tTan er Tad moZ raob dnen da aqe dan sak maod ubad-

ru kad ga moi yu re bod nen. Tavi dan eq vsTi Tas ego na, rom

isi ni sxva sam ya ros ken mie mar Te bod nen, mag ram Sua gza ze

gan dgo mil ma uc bad ub rZa na, lents Ca yo le bu li bor diu-

ri dan (ro mel zec moZ raob dnen) Cam xta ri yo qve moT, bnel

xvrel Si.

_ iq sir bi lea, _ uT xra man eq vsTi Tas, mag ram man ukan

dai wia da uar yo fis niS nad Tavi gaaq nia. ma Sin gan dgo mi li

ux mod ga daeS va qve moT da eq vsTi Ta sac sxva ara fe ri dar-

Ce no da, rom ukan mih yo lo da.

am je rad igi ki na Ram daim tvra qva sa viT civ ze da pir ze,

ro me lic ho ri zon tam de ya vis fe ri fi le biT iyo mo pir ke-

Te bu li da Za lian la ma zad ga moi yu re bo da.

_ es ra ari? _ ikiT xa eq vsTi Tam.

_ ka fe li, _ upa su xa gau ge ba ri sit yva gan dgo mil ma da

Te ma Sec va la. _ male da Ram de ba, Cven ki im ad gi lam de unda

mi vas wroT. gzis na wi lis gav la sib ne le Si mog vi wevs.

gan dgo mi li Rrmad SeS fo Te buls hgav da. eq vsTi Tam mi-

Ti Te bu li mi mar Tu le biT gai xe da da Sors na zi yvi Te li

ku bu ri mTe bi dai na xa (gan dgo mil ma uT xra, maT `yu Tebs~

uwo de be no): Za lian bev ri iyo, maT So ris ar se bul siv rce-

105

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

Si ki na Te li bur bu Se lis go re bi mo Can da, _ es yve la fe ri

So ri dan bav Svo ba Si na nax la maz zRa pars waa gav da.

_ wa ve diT, _ Tqva gan dgo mil ma da swra fi na bi jiT gae-

mar Ta win.

_ mis mi ne, _ eq vsTi Tam, ro me lic ka fel ze sria liT

gver diT mih yve bo da, hkiT xa _ ro gor xvde bi, ro dis da-

Ram de ba?

_ saa Tis mi xed viT, _ aux sna gan dgo mil ma, _ es ciur

sxeul Ta gan erT-er Tia. axla is mar jvniv da ze moT aris _

ai, is dis ko Savi klak ni li xa ze biT.

eq vsTi Tam axe da cis Ta Ris kar gad nac nob, Tumc mis-

Tvis aqam de sru liad uin te re so de tals.

_ ro de sac am Savi xa ze bis na wi li gar kveul mdgo ma-

reo bas dai ka vebs, rom lis Se sa xe bac ro gor me sxva dros

giam bob, Suqi qre ba, _ uT xra gan dgo mil ma. _ es axla male

mox de ba. aTam de daiT va le.

_ erTi, ori, _ daiw yo eq vsTi Tam da uec rad Ca mob nel da.

_ ar Ca mom rCe, _ gaaf rTxi la gan dgo mil ma, _ To rem

dai kar ge bi.

SeeZ lo arc eT qva _ eq vsTi Ta la mis qus leb ze abi jeb da.

si naT lis er Ta derT wya rod sam ya ro Si iri bi yvi Te li Suqi

iqca, ro me lic saam qro no me ri erTis mwva ne WiS kris qve mo-

dan aR wev da. saiT ke nac gan dgo mi li mie mar Te bo da eq vsTi-

Tas Tan er Tad, ka rib Wes Tan ax los, gan dgo mi lis TqmiT,

yve la ze da cu li ad gi li iyo.

Can da mxo lod So reu li yvi Te li zo li ka re bis qveS

da gar Se mo ram de ni me fi la. eq vsTi Tas uc nau ri gan cda

daeuf la. eC ve ne bo da, TiT qos sib ne le ise ve aviw roeb da

masa da gan dgo mils, ro gorc is brbo ax lo war sul Si. yo-

ve li mxri dan TiT qos saf rTxe uax lov de bo da da eq vsTi Ta

amas ise grZnob da mTe li ta niT, ro gorc yo ve li mxri dan

er Tdrou lad mqro lav or pir qars. ro de sac Si Sis gaZ-

le ba ukve SeuZ le be li xde bo da, qve moT da fe nil ka fe lis

fi lebs Tvals aSo reb da da win mo kia fe si naT lis zols

106

viq tor pe le vi ni

aS ter de bo da da ma Sin ax sen de bo da so ciu mi, ro me lic So-

ri dan TiT qmis ase ve ga moi yu re bo da. mas eC ve ne bo da, rom

ra Rac nai ri cec xlo va ni su le bis sa me fos ken mie mar Te bod-

nen da ukve api reb da amis Se sa xeb gan dgo mi lis Tvis eT qva,

ro de sac igi mou lod ne lad Sed ga da xeli as wia.

_ Cu mad, _ Tqva man, _ vir Txe bi. Cven gan mar jvniv.

ver sad gaiq ceo di _ gar Se mo, yve la mi mar Tu le biT, er-

Tnai ri ka fe lis siv rce ga daS li li yo, si naT lis zo li ki

jer isev Za lian Sors iyo. gan dgo mi li mot rial da mar-

jvniv da Zal ze uc nau ri po za mii Ro, Tan eq vsTi Tas aniS na,

mis zurgs amoh fa re bo da, rac man ga sao ca ri sis wra fi Ta

da xa li siT Seas ru la.

Ta vi dan igi ve ra fers am Cnev da, me re ki ufro ig rZno,

vid re dai na xa didi, swra fi sxeu lis moZ rao ba sib ne le Si.

is swo red xil va do bis zRur blTan Sed ga.

_ gve lo de ba, _ Cu mad uT xra gan dgo mil ma, _ uc dis,

ro gor mo viq ce viT. erTi na bi jic rom ga dav dgaT, ma Sin ve

gve ce ma.

_ aha, ge ce miT, _ Tqva sib ne li dan ga mo sul ma vir Txam,

_ ro gorc bo ro te bi sa da mZvin va re bis gan sa xie re ba, ro-

gorc uku ne Tis WeS ma ri ti pir mSo.

_ uh, _ amoi sun Tqa gan dgo mil ma, _ cal Tva la. me ki vi-

fiq re, rom mar Tla mog ve xa za. gai ca niT er Tma ne Ti.

eq vsTi Tam un dob lad Se xe da Wkvian, ya vis fer si faTs,

grZe li ul va Se bi Ta da mZi vis ori mbrwyi na vi Tva liT.

_ cal Tva la, _ Tqva vir Txam da SiS ve li ku di uxam sad

gaa qi ci na.

_ eq vsTi Ta, _ Tavi wa rud gi na eq vsTi Tam da hkiT xa: _

ra tom xar cal Tva la, roca ori ve Tva li wes rig Si gaqvs?

_ me me sa me Tva li maqvs gax sni li, _ upa su xa cal Tva lam,

_ is ki erTia. ra Rac az riT, yve la, vi sac ki me sa me Tva li

gaex sna, cal Tva laa.

_ da ra ari... _ daiw yo eq vsTi Tam, mag ram gan dgo mil ma

aRar daam Tav re bi na.

107

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

_ xom ar ga vi seir noT, _ ga lan tu rad Ses Ta va za man

cal Tva las, _ ai, im yu Te bam de? Rameu li gza mo saw ye nia,

Tan mo saub re Tu ar gyavs gver diT.

eq vsTi Tas Za lian ew yi na.

_ wa vi deT, _ dae Tan xma cal Tva la da eq vsTi Tas ken

gver dSeq ceu li (mxo lod ax la Ra gaar Cia man misi uzar-

ma za ri da kun Tu li sxeu li) mih yva gan dgo mils, ro me lic

swra fad mi dio da, rom ar Ca mor Ce no da. eq vsTi Ta ukan mis-

dev da da cal Tva las uka na Ta Teb sa da mis tya vis qveS moZ-

rav mus ku lebs rom ak vir de bo da, ima ze fiq rob da, Tu ri Ti

SeiZ le bo da dam Tav re bu li yo es Sex ved ra, cal Tva la gan-

dgo mi lis nac no bi rom ar aR mo Ce ni li yo, Tan yo vel nai rad

cdi lob da, mis Tvis kud ze fe xi ar daed ga.

imis mi xed viT Tu vim sje leb diT, ro gor swra fad daem-

sgav sa maTi dia lo gi ro me li Rac adre daw ye bu li saub ris

gag rZe le bas, isi ni Zve li me gob re bi unda yo fi liy vnen.

_ Tavi suf le ba? Rmer To, eg ra Raa? _ ekiT xe bo da si ci-

liT cal Tva la. _ esaa afo ria qe bu li mar tod mar to rom

dar bi xar am xe la kom bi nat Si, mea Te jer, Tu vin icis, da niT

sik vdils me ram de ne jer ga dar Ce ni li? ai, eg aris Tavi suf-

le ba, ara?

_ Sen isev yve la fers aub ra loeb, _ pa su xob da gan dgo-

mi li, _ es Tavi suf le bis Zie baa mxo lod. ara so des mi vi Reb

sam ya ros im in fer na lur su raTs, rom li sac Sen gje ra. al-

baT es imi tom xde ba, rom uc xod grZnob Tavs am, Cven Tvis

Seq mnil sam ya ro Si.

_ vir Txebs ki swamT, rom igi Cven Tvis aris Seq mni li.

amas imi tom geub ne bi, rom mec ve Tan xme bi maT. mar Ta li,

ra Tqma un da, Sen xar, mag ram ara bolom de da ara ar se-

biT Si. Sen am bob, rom es sam ya ro Tqven Tvis aris Seq mni-

li? ara, is Seq mni lia Tqven ga mo, mag ram ara Tqven Tvis.

ga sa ge bia?

gan dgo mil ma Tavi Ca Ru na da cota xans Cu mad mi dio da.

_ kar gi, _ Tqva cal Tva lam, _ me ga mo sam Svi do beb lad

108

viq tor pe le vi ni

mo ve di, Tum ca me go na, rom cota mog via ne biT ga moC nde bo-

di, mag ram mainc Sev xvdiT. xval miv di var.

_ saiT?

_ yo ve li ves saz Rvris miR ma. be to nis er Tma Zvel ma so-

rom ga miy va na be to nis ca riel mi lam de, ro me lic ise Sors

mi dis, rom ama ze fiq ric ki Zne lia. iq ram de ni me vir Txas

Sev xvdi _ am bo ben, es mi li ufro da ufro Rrmad eS ve ba da

iq, Za lian qve moT, ro me li Rac sxva sam ya ro Si gav ya varT,

sa dac mxo lod er Tnair mwva ne tan sac mel Si ga mow yo bi li

mam ro bi Ti sqe sis Rmer Te bi cxov ro ben. isi ni gi gan tur

Sax teb Si mdga ri ker pe bis ir gvliv ra Rac uc naur ma ni pu-

la ciebs as ru le ben.

cal Tva la Se Cer da.

_ aqe dan mar jvniv unda ga vux vio, _ uT xra, _ ai, ase.

saW me li iq ise Tia, rom verc ki gad mos cem. es sam ya ro ki

iqaur erT Sax ta Si mo Tav sde bo da. mis mi ne, gin da Cem Tan

er Tad wa mox vi de?

_ ara, _ upa su xa gan dgo mil ma, _ Cve ni gza qve moT ar

mi dis.

ro gorc Cans, mTe li saub ris gan mav lo ba Si pir ve lad

gaax sen da eq vsTi Ta.

_ ras izam, _ Tqva cal Tva lam, _ ma Sin war ma te ba min da

gi sur vo Sens gza ze, ro go ric ar unda iyos igi. xom ici,

ro gor miy var xar.

_ mec Za lian miy var xar, cal Tva la, _ uT xra gan dgo-

mil ma, _ da ime di maqvs, rom Sen ze fiq ri ga mam xne vebs. war-

ma te bas gi sur veb.

dar Ce ni li gza gan dgo mil ma da eq vsTi Tam Cu mad gan-

vles. yu Tebs rom miad gnen, bur bu Se le bis ram de ni me go ra-

ki ga daW res da bolos miaR wies mi zans. es iyo saam qro no-

me ri erTis ka re bis qe mo dan ga mo ma va li si naT liT sus tad

ga na Te bu li da bur bu Se le biT da fa ru li or mo, ro mel Sic

gro vad iyo Cay ri li rbi li da grZe li Cvre bi. ked lis gver-

diT aR mar Tu li yo nek ne bis mag va ri kon struq cia, rom lis

109

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

Se sa xe bac gan dgo mil ma Tqva, rom odes Rac igi iseT siT bos

as xi veb da, rom mas Tan miax loe bac ki Wir da. gan dgo mi li

sag rZnob lad cud xa siaT ze iyo. igi Cvreb Si fuT fu Teb da,

da sa Zi neb lad rom mow yo bi li yo da eq vsTi Tam ga daw yvi ta,

aRar See wu xe bi na saub riT, miT ume tes, rom Ta va dac eZi ne-

bo da. Cvreb Si ro gor Rac gaex via da gai Ti Sa.

gaaR vi Za So reul ma RrWe nam, fo la dis xe ze dar tymis

xmam da iseT ma sa so war kve Til ma yvi ril ma, rom ma Sin ve gan-

dgo mils mi var da.

_ es ra ari?

_ Se ni sam ya ro ga dam wyvet etaps ga dis, _ upa su xa gan-

dgo mil ma.

_ ???

_ sik vdi lis dro dad ga, _ wyna rad uT xra gan dgo mil ma,

mib run da, Cva ri ga dai fa ra da dai Zi na.

V

gaR vi Ze bul ma gan dgo mil ma kuT xe Si mo cax ca xe nam ti ra-

lev eq vsTi Tas ga xe da, Caif xu ku na da Cvreb Si qeq va daiw yo.

male iqi dan aTi ca li er Tnai ri rki nis sa ga ni amoaZ vri na,

rom le bic eq vskuT xa sqe li mi lis ga da naW rebs mo ga go neb daT.

_ Se xe de, _ uT xra man eq vsTi Tas.

_ es ra ari? _ ikiT xa man.

_ Rmer Te bi qan Cebs eZa xian.

eq vsTi Ta ki dev api reb da ra Rac ekiT xa, mag ram uceb

xeli Caiq nia da isev aR rial da.

_ ra gWirs? _ hkiT xa gan dgo mil ma.

_ yve la dai Ru pa, _ miu go eq vsTi Tam, _ yve la, yve la...

_ me re ra, _ Tqva gan dgo mil ma. _ Senc mok vde bi. da

gar wmu neb, rom Senc da isi nic mkvdre bi er Tnai ri drois

man Zil ze iq ne biT.

110

viq tor pe le vi ni

_ mainc me co de bian.

_ mainc ro me li? mo xuc-de da Ta gan ro me li me Tu is, oc

daax loe bul Ta gan erT-er Ti?

_ gax sovs, ro gor gad mog vya res ked li dan? _ hkiT xa eq-

vsTi Tam. _ yve las nab rZa ne bi hqon da, rom Tva le bi dae xu-

WaT. me ki, xeli rom da vuq nie, vi Ra cam xelis daq ne viT ve

mi pa su xa. da ai, rom vfiq rob, rom isic dai Ru pa... da mas-

Tan er Tad isic gaq ra, ra mac ai Zu la, ase rom moq ceu li-

yo...

_ hoo, _ Tqva Ri mi liT gan dgo mil ma, _ es mar Tlac Zal-

ze sam wu xa roa.

da Ca mo var da si Cu me, ro mel sac mxo lod me qa ni ku ri xma

ar Rvev da, im mwva ne WiS kri dan rom mois mo da, rom lis miR-

mac gau Ci nar da eq vsTi Tas sam Sob lo.

_ mis mi ne, _ hkiT xa eq vsTi Tam mas Sem deg, rac ti ri liT

gu li ije ra, _ sik vdi lis me re ra xde ba?

_ Zne li saT qme lia, _ upa su xa gan dgo mil ma, _ mra va-

li xil va mqon da ma gis Tao ba ze, mag ram ar vici, ram de nad

SeiZ le ba maTi ndo ba.

_ miam be, ra?

_ sik vdi lis Sem deg Cven, ro gorc we si, jo jo xeT Si

gvyrian. dav Tva le ara nak leb or moc daa Ti Sem Txve va imi sa,

rac iq xde ba. zog jer mkvdrebs ana wev re ben da uzar ma zar

ta feb ze wva ven. xan da xan mTlia nad bra wa ven mi nis ka rian

rki nis oTa xeb Si, sa dac lur ji cec xli an Tia an ga TeT re-

bam de ga var va re bu li fo la dis bo Ze bi sic xes as xi vebs. xan-

da xan gvxar Sa ven uzar ma zar fe rad qva beb Si, xan da xan ki,

piri qiT, gvyi na ven. mok led, sa nu ge So ara fe ria.

_ da amas vin Sve ba?

_ ro gor Tu vin? Rmer Te bi.

_ da es rad un daT?

_ ici ra, Cven maTi sak ve bi varT.

eq vsTi Ta Sek rTa, Sem deg ki Tavis mo cax ca xe mux lebs

daak vir da.

111

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

_ yve la ze me tad swo red Cve ni fe xe bi uy varT, _ Se niS na

gan dgo mil ma, _ da xe le bic. swo red xe leb ze va pi reb axla

Sen Tan la pa raks. awie.

eq vsTi Tam gaiS vi ra win xe le bi _ gam xda ri, uRo no. sa-

co da vad ga moi yu re bo da.

_ odes Rac maTi sa Sua le biT dav fri nav diT, _ Tqva gan-

dgo mil ma, _ mag ram me re yve la fe ri Seic va la.

_ fre na ra ari?

_ eg zus tad ara vin icis. er Ta der Ti, rac cno bi lia,

isaa, rom Zlie ri xe le bi unda gvqon des. ima ze bev rad

Zlie ri, vid re Sen an Tun dac me maqvs. ami tom min da erTi

var ji Si gas wav lo. ori qan Ci ai Re.

eq vsTi Tam didi ga Wir ve biT miaT ria ori mZi me sa ga ni

gan dgo mi lis fe xeb Tan.

_ ai, ase. axla ga ya vi xe le bi amaT nax vre teb Si.

eq vsTi Tam esec moa xer xa.

_ axla ki xe le bi awie da da wie... ai, ase.

wu Tis Sem deg eq vsTi Ta ise dai Ra la, rom, ro gorc ar

unda eca da, erT moZ rao ba sac ve Rar ake Teb da.

_ mor Ca, _ Tqva da xe le bi dauS va, qan Ce bi mi wa ze dac-

viv da.

_ axla uyu re, me ro gor va ke Teb, _ Tqva gan dgo mil ma

da Ti Toeul xel ze xuT-xu Ti qan Ci wa moic va. ram de ni me

wuTi gaS li li hqon da xe le bi, mag ram et yo bo da, rom su-

lac ar daR li li yo.

_ ro go ria?

_ ma ga ria, _ amoiox ra eq vsTi Tam, _ gaun Zrev lad ra tom

gi Wi ravs?

_ ra Rac mo men ti dan am var jiS Si erTi siZ ne le wa moiq mne-

ba. me re gai geb, ra sac vgu lis xmob, _ upa su xa gan dgo mil ma.

_ dar wmu ne bu li xar, rom fre nis swav la ase Se saZ le-

be lia?

_ ara. ara var dar wmu ne bu li. piri qiT, meeW ve ba, rom es

Rames iZ leo des.

112

viq tor pe le vi ni

_ aba, ma Sin ra sa Wi roa? Tu Ta vad ici, rom ase ara fe ri

ga mo va?

_ ro gor giT xra. imi tom, rom amis gar da bev ri ram

vici, maT gan erT-er Ti ki ase Tia: Tu sib ne le Si mox vdi da

si naT lis Tun dac Za lian sust sxivs xe dav, mis ken unda

wax vi de nac vlad imi sa, im sje lo _ Rirs Tu ara amis ga-

ke Te ba. sib ne le Si uq mad jdo mas az ri ara so des ara aqvs.

xvde bi, ra gan sxva ve baa?

eq vsTi Ta dum da.

_ im drom de vcxov robT, sa nam ime di gvaqvs, _ uT xra

gan dgo mil ma, _ da mas Tu da kar gav, ara vi Tar Sem Txve va Si

Tavs ar unda mis ce imis uf le ba, rom es gaiaz ro. da ma Sin

ra Ra ca SeiZ le ba Seic va los. mag ram ama ze didi ime de bis

dam ya re ba ar Rirs.

eq vsTi Tam ra Rac nai ri ga Ri zia ne ba ig rZno.

_ es yve la fe ri di de bu lia, _ Tqva man, _ mag ram si nam-

dvi le Si ras niS navs?

_ si nam dvi le Si es imas niS navs, rom Sen yo vel dRe am

qan Ce biT im de ni unda ivar ji So, sa nam Cem sa viT ar izam. Cem-

Tvis ki es imas niS navs, rom ise unda gak vir de bo de, TiT-

qos Se ni war ma te be bi mar Tla Za lian mniS vne lo va nia.

_ nu Tu sxva saq me ara fe ria? _ ikiT xa eq vsTi Tam.

_ ki, ro gor ara, _ upa su xa gan dgo mil ma, _ Se giZ lia

ga dam wyve ti eta pis Tvis moem za do. mag ram am Sem Txve va Si

mar to mo gi wevs Ca li Ci.

VI

_ mis mi ne, gan dgo mi lo, Sen yve la fe ri ici da _ ra aris

siy va ru li?

_ sain te re soa, sad gai ge eg sit yva? _ hkiT xa gan dgo-

mil ma.

113

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

_ so ciu mi dan rom mag deb dnen, vi Ra cam mkiT xa, miy vars

Tu ara is, rac da we se bu lia. vu pa su xe, ar vici-meT qi. me re

ki cal Tva lam Tqva, rom Za lian uy var xar, Sen ki _ rom is

giy vars.

_ ga sa ge bia. ici, al baT, ver agix sni. mxo lod ma ga li-

TiT SeiZ le ba gai go. ai, war moid gi ne, rom wylian kas rSi

Ca var di da ix rCo bi. war moid gi ne?

_ aha.

_ axla ki war moid gi ne, rom wa miT Tavi amo ya vi, si naT-

le dai na xe, hae ri Cai sun Tqe da ra Ra ca Se ge xo xel ze. da

Senc Caeb Rau We da ase imag reb Tavs. ho da, Tu mi viC nevT,

rom mTe li si coc xle iZi re bi (da es asec aris), ma Sin siy-

va ru li is aris, rac Se gaZ le bi nebs, rom Tavi wylis ze moT

ge Wi ros.

_ Sen amas imis Se sa xeb am bob, ri si siy va ru lic da we se-

bu lia?

_ ara aqvs mniS vne lo ba. Tum ca, rac da we se bu lia, is

SeiZ le ba, giy var des wylis qve Sac. rac gin da. ra gan sxva ve-

baa, ras Caeb Rau We bi, mTa va ria _ ga giZ los. yve la ze cu dia,

Tu es vi Rac sxva aris, is, ici, yo vel Tvis SeiZ le ba xeli-

dan ga mo ge ca los. mok led rom vTqvaT, siy va ru li is aris,

rom lis wya lo bi Tac yve la iq aris, sa dac aris. mkvdre bis

gar da... Tum ca...

_ me mgo ni, me aras dros ara fe ri myva re bia, _ Seaw yve-

ti na eq vsTi Tam.

_ ara, es Senc Se gem Txva. gax sovs, na xe va ri dRe rom

Rria leb di imis gax se ne ba ze, vinc sa pa su xod xeli da giq-

nia ma Sin, ked li dan rom gvyrid nen? ai, es iyo siy va ru li.

Sen xom ar ici, es ra tom gaa ke Ta. iq neb fiq rob da, rom

sxveb ze ufro dax ve wi lad dag ci no da. me, pi ra dad, swo red

ase mgo nia. ase rom, Sen Za lian su le lu rad, mag ram swo-

rad moi qe ci. siy va ru li azrs ani Webs imas, ra sac va ke TebT,

Tum ca ki si nam dvi le Si igi ar ar se bobs.

_ ese igi, siy va ru li gvat yuebs? siz ma ri viT ra Ra caa?

114

viq tor pe le vi ni

_ ara. siy va ru li _ es ra Rac siy va ru li vi Taa, siz ma ri

ki _ siz ma ri viT. yve la fers, ra sac ake Teb, mxo lod siy va-

ru lis ga mo ake Teb. sxva Sem Txve va Si ij de bo di da iR ria-

leb di Si Si sa an ziz Ris ga mo.

_ ki mag ram, bev ri xom ra sac ake Tebs, imas siy va ru lis

ga mo su lac ar ake Tebs.

_ si su le lea. isi ni ara fer sac ar ake Te ben.

_ da Sen Rame giy vars, gan dgo mi lo?

_ miy vars.

_ ra?

_ ar vici. is, rac xan da xan Seig rZno ba. zog jer es ra-

Rac az ria, zog jer qan Ci, zog jer nia vi. mTa va ria, rom yo-

vel Tvis vcnob, ro gorc ar unda Sei niR bos im yo ve li ve

sau ke Te so Ti, rac ki ar se bobs Cem Si.

_ ro gor?

_ ro gor da vmSvid de bi.

_ da yve la sxva dros afo ria qe bu li xar?

_ ara. yo vel Tvis mSvi di var. ub ra lod, es sau ke Te soa,

rac ki ar se bobs Cem Si. da rac miy vars, is rom meZ le va, amas

mTe li Cemi sim Svi diT vxvde bi.

_ da ro gor fiq rob, ra aris Cem Si sau ke Te so?

_ Sen Si? al baT, is, roca Cu ma da xar sad me kuT xe Si da

ar Can xar.

_ mar Tla?

_ ra vici... se rio zu lad _ ra aris Sen Si sau ke Te so,

gai geb ma Sin, roca imas Sex vde bi, rac Se giy var de ba. ras

grZnob di ima ze fiq ris dros, xeli rom da giq nia?

_ sev das.

_ ho da, ese igi, sau ke Te so ram Sen Si Se ni naR ve lia da

yo vel Tvis ase Sex vde bi imas, rac giy vars.

gan dgo mil ma mi moi xe da da ra Ra cas yu ri miug do.

_ gin da na xo Rmer Te bi?

_ oRond, Tu SeiZ le ba, axla ara, _ upa su xa Se Si ne bul ma

eq vsTi Tam.

115

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

_ nu ge Si nia. Clun ge bi arian. ai, Se xe de, ager.

ga sas vlel Si, kon veiers iqiT, swra fad mi dio da ori

uzar ma za ri ar se ba _ im de nad di de bi iy vnen, rom maTi Ta-

ve bi sad Rac, Wer Tan, bin dbun dSi ikar ge bo da. maT ukan ki-

dev erTi msgav si ar se ba mos dev da, oRond ufro da ba li

da sqe li _ xel Si eWi ra ga daW ri li ko nu sis msgav si Wur-

We li, mi wis ken dax ri li viw ro TaviT. pir ve li ori im ad-

gi lis max lob lad Se Cer da, sa dac gan dgo mi li da eq vsTi Ta

is xdnen da da ba li mo gu gu ne xme bi ga mouS va (`saub ro ben~

_ mix vda eq vsTi Ta), me sa me ar se ba ki ke dels miuax lov da,

Wur We li ia tak ze dad ga, Caa wo Sig fun jia ni Wo ki da WuW-

yian-nac ris fer ke del ze gaus va WuW yian-nac ris fe ri zo li.

uc nau ri su ni dad ga.

_ mis mi ne, _ Zlivs ga sa go nad Cas Cur Cu la eq vsTi Tam, _

Sen am bob di, rom ici maTi ena. ras am bo ben?

_ es ori? ax la ve. pir ve li am bobs: `me xeT qva min da~.

meo re ki am bobs: `Sen dun kas aRar mie ka ro~.

_ `dun ka~ ra ari?

_ ege Ti ad gi lia sam ya ro Si.

_ da pir vels ri si Se xeT qva un da?

_ dun ka si, cxa dia, _ upa su xa fiq ris Sem deg gan dgo mil ma.

_ da sam ya ros ad gils ro gor Se xeT qavs?

_ Rmer Te bi ar arian?

_ da es msu qa ni ras am bobs?

_ ara fers, mRe ris imis Se sa xeb, rom sik vdi lis me re ti-

ri fad qce va un da. sxva Ta So ris, Cemi say va re li RvTiu ri

sim Re raa. me re ro gor me gim Re reb. sam wu xa ro mxo lod is

ari, rom ar vici, ti ri fi ra aris.

_ Rmer Te bic ixo ce bian?

_ aba ra. es maTi Zi ri Ta di saq mia no baa.

im or ma gza ga nag rZo. `ra di de bu le baa!~ _ fiq rob da

el da na ce mi eq vsTi Ta. Rmer Te bis mZi me na bi je bi da maTi

da ba li xma miw yda, si Cu me Ca mo var da. ka fe lis ia ta kis fi-

leb ze or pi ri qa ri mtvers at ria leb da da eq vsTi Tas eC-

116

viq tor pe le vi ni

ve ne bo da, rom war moud gen lad ma Ra li mTi dan dah yu reb da

qvis uc naur udab nos, ro mel zec mi lio ni wlis man Zil ze

erTi da igi ve ram xde ba: qris qa ri da daaq ro lebs vi Ra cis

si coc xlis nar Ce nebs, So ri dan Ca lis Re roe bad, qa Ral de-

bad an ki dev ra Ra cad rom geC ve ne ba. `odes me, _ fiq rob da

eq vsTi Ta, _ vi Rac sxva daiw yebs aqe dan qve moT yu re bas da

Cem ze ise ifiq rebs, rom Ta vad ar eco di ne ba, rom Cem ze

fiq robs. ise ve, ro gorc axla me vfiq rob vi Ra ca ze, ro me-

lic ima ves grZob da, ra sac me, Rmer Tma icis, ro dis. yo vel

dRe Si ar se bobs wer ti li, ro me lic mas akav Si rebs war sul-

Tan da mo ma val Tan. ra sev dis mom gvre lia es sam ya ro...~

_ mag ram mas Si ra Rac ise Tic ar se bobs, rac yve la ze

naR vlian cxov re ba sac ki azrs ani Webs, _ Tqva mou lod ne-

lad gan dgo mil ma.

`sik vdi lis me re rom ti ri fad ga da maq ciaaaaa~, _ gab-

mu lad da xma dab la mRe ro da msu qa ni qal Rmer Ti sa Re ba-

vis ba du ras Tan, iday vze Tav Ca mo de bu li eq vsTi Ta sev das

grZnob da, gan dgo mi li ki sav se biT mSvi dad iyo da TiT qos

aTa so biT uxi la vi Tavis ze moT si ca rie les gas cqe ro da.

VII

im dros, ro de sac eq vsTi Ta qan Ce biT var ji Sob da, mTe-

li aTi sam ya ro moeq ca saam qro no mer er TSi. ra Rac Wria-

leb da da aka ku neb da mwva ne kars miR ma, iq ra Rac xde bo da

da eq vsTi Tas, ama ze rom fiq rob da, ci vi of li as xam da da

akan ka leb da. mag ram Zala sac swo red es ma teb da. xe le bi

Se sam Cne vad daug rZel da da gauZ lier da _ axla ukve ise-

Ti ve hqon da, ro go ric gan dgo mils. mag ram es jer ara fers

ar niS nav da. er Ta der Ti, rac gan dgo mil ma ico da, _ is iyo,

rom xe le biT unda if ri no, mag ram ro gor _ mis Tvis gau ge-

ba ri dar Ca. gan dgo mils miaC nda, rom es siv rce Si ga daad-

117

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

gi le bis gan sa kuT re bu li sa Sua le baa, ro de sac is ad gi li

unda war moid gi no, sa dac gin da mox ved ra da me re xe lebs

unda ub rZa no fiq riT, rom iq mTe li ta ni ga dai ta non. igi

mTel dReebs Wvre ta Si ata reb da, Tun dac ram de ni me na bi-

jiT rom ga daead gi le bi na sxeu li, mag ram ara fe ri ga mos-

dio da.

_ al baT, _ eub ne bo da eq vsTi Tas, _ xe le bi jer ki dev

ara gvaqvs sak ma ri sad Zlie ri. unda gan vag rZoT.

er Txel, ro de sac gan dgo mi li da eq vsTi Ta yu Tebs So-

ris Cvre bis gro va Si is xdnen da sa gan Ta arss ak vir de bod-

nen, friad usia mov no am ba vi mox da. ir gvliv cota Ti Ca-

mob nel da da, ro de sac eq vsTi Tam Tva li gaa xi la, mis wi na-

Se ro me li Rac Rmer Tis gau par sa vi saxe mo Can da.

_ uyu re Sen, sa dam de mouR we viaT, _ Tqva man, Sem deg ki

gan dgo mil sa da eq vsTi Tas vee ber Te la WuW yia ni xe le biT

das wvda, yu Te bi dan amoaT ria, war moud ge ne li sis wra fiT

ga daa ta ra uzar ma zar siv rces da erT-erT sam ya ro Si Ca ya-

ra, ro me lic saam qro no me ri erTi dan ukve arc ise Sors

iyo. Tavi dan gan dgo mi li da eq vsTi Ta am am bavs mSvi dad da

gar kveu li iro nii Tac ki Sex vdnen _ isi ni sam ya ros ke del-

Tan mo ka laT dnen da su lis Tav Se saf ris mow yo bas Seud-

gnen, mag ram Rmer Ti uc bad mob run da, amoaT ria eq vsTi Ta,

kar gad daak vir da mas, gao ce bi sa gan tu Ce bi daaw kla pu na,

Sem deg fex ze cis fe ri len ti Sea ba da ukan Caag do. ram-

de ni me wuT Si ukve ram de ni me Rmer Ti mouax lov da _ maT

amoiy va nes eq vsTi Ta da aR frTo va ne bis ga mom xat ve li wa-

mo Za xi le biT rig ri go biT daiw yes misi Tva lie re ba.

_ es ukve aRar mom wons, _ Tqva gan dgo mil ma, ro de sac

Rmer Teb ma, ro gorc iqna, daab ru nes eq vsTi Ta Tavis ad-

gil ze da gab run dnen, _ cu dad aris saq me.

_ mec eg re mgo nia, _ upa su xa Se Si ne bul ma eq vsTi Tam. _

iq neb uke Te si iyos, es xa ra xu ra mo vix sna?

da fex ze Se mok rul cis fer len tze miu Ti Ta.

_ jo bia, jer ar moix sna, _ upa su xa gan dgo mil ma.

118

viq tor pe le vi ni

co ta xans pir qu Sad dum dnen, me re ki eq vsTi Tam uT xra:

_ es yve la fe ri eq vsi Ti Tis bra lia. romc ga viq ceT

aqe dan, isi ni xom Zeb nas dag viw ye ben. yu Te bis Se sa xeb ukve

ician. sad me sxva gan SeiZ le ba da vi ma loT?

gan dgo mi li ki dev ufro moiR rub la, Sem deg pa su xis

nac vlad ad gi lob riv so cium Si ga seir ne ba Ses Ta va za, cota

sev da rom gae qar ve bi naT.

mag ram aR moC nda, rom So reu li sak ve bur-sar wyu leb li-

sa gan maT ken ukve mTe li de le ga cia moe mar Te bo da. imis

mi xed viT Tu vim sje lebT, rom gan dgo mi li sa da eq vsTi Tas-

gan daax loe biT oc na bij Si isi ni mi was gaer Txnen da ase,

xox viT, wa mo vid nen, maT se rio zu li gan zrax va amoZ ra veb-

daT. gan dgo mil ma eq vsTi Tas ub rZa na, ukan dae xia da Tvi-

Ton am bis ga sar kve vad gae Su ra. dab ru ne bul ma Tqva:

_ ase Ti ram ki nam dvi lad aras dros mi na xavs. maT aq,

ro gorc Cans, re li giu ri Te mi hqo niaT. yo vel Sem Txve va-

Si, dai na xes, rom Sen Rmer Teb Tan ur Tier To ba Se giZ lia

da axla Sen mo ci qu lad gTvlian, me ki Sens mo wa fed Tu

ra Rac am gva rad.

_ me re axla ra iq ne ba? ra un daT?

_ gve Za xian. am bo ben, rom ra Rac gza aris gak va lu li,

ra Ra ca aris mo fe ni li da ase Sem deg. ve ra fe ri ga vi ge, mag-

ram mgo nia, rom wa yo la Rirs.

_ wa vi deT, _ gul gri lad ai Ce Ca mxre bi eq vsTi Tam. Sav-

bne li wi naT grZno ba tan jav da.

gza ze ram den jer me sca des, gan dgo mi li xel Si ay va ni-

li eta re bi naT, ra sac man didi ga Wir ve biT daaR wia Tavi.

eq vsTi Tas Tan ara Tu miax loe bas, Tva lis Sev le ba sac ki ve-

ra vin ube dav da da igi didi, ca rie li wris Sua gul Si moa-

bi jeb da.

mos vlis Ta na ve eq vsTi Ta Ca lis ma Ral mTa ze daab rZa-

nes, gan dgo mi li ki Zirs dar Ca da sau bar Si Caer To aqaur

mRvdel msa xu reb Tan, rom le bic ocam de iy vnen, _ maTi cno-

ba io li iyo gab rtye le bu li, msu qa na sa xee bis wya lo biT.

119

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

Sem deg man isi ni akur Txa da go rak ze acoc da eq vsTi Tas-

Tan, ro me lic iseT cud gu ne ba ze iyo, rom gan dgo mi lis

ri tua lur mi sal me bas arc ki upa su xa, rac mrev lis Tval-

Si sav se biT bu neb ri vi Can da.

gair kva, rom kai xa nia yve la me siis mos vlas elo da,

rad gan moax loe bu li ga dam wyve ti eta pi, ro mel sac aq didi

sa sa mar Tlo ewo de bo da, xalxs Zal ze aS fo Teb da, mRvdel-

mTav re bi ki ise ga suq dnen da ga zar mac dnen, rom maT Tvis

das mul yve la kiT xvas cis ken Tavis gaq ne viT Ra pa su xob-

dnen. ase rom, eq vsTi Tas ga mo Ce na Tavis mos wav les Tan er-

Tad Zal ze drou li aR moC nda.

_ qa da ge bas elian, _ ac no ba gan dgo mil ma.

_ ho da, Rame nai rad daa bo le, _ Cai bur tyu na eq vsTi Tam,

_ me xom su lel ze su le li var, Tvi To nac kar gad ici.

sit yva ze `su le li~ xma au kan kal da da saer To dac et yo-

bo da, rom sa caa atir de bo da.

_ Sem Wa men eg Rmer Te bi, _ Tqva man, _ vgrZnob.

_ kai, kai, dam Svid di, _ uT xra gan dgo mil ma, mib run da

go rak Tan mog ro vi li brbos ken da mloc ve lis po za mii Ro:

Tavi ze moT as wia da xe le bi cis ken aRap yro. _ ei, Tqven! _

daiy vi ra man. _ male yve la ni jo jo xeT Si amo yofT Tavs. iq

kar gad Seg bra wa ven, yve la ze cod vi lebs ki ma nam de Zmrian

ma ri nad Si Ca gaw yo ben.

so ciums Sem za ra vi amoox vris tal Ram ga daua ra.

_ me ki, Rmer TTa da maTi mo ci qu lis, Cemi ba to nis, ne-

biT, min da gam cnoT, ro gor ga dair Ci noT Tavi. amis Tvis

cod va unda daa mar cxoT. iciT ki, cod va ra aris?

pa su xad du mi li iyo.

_ cod va _ es zed me ti wo naa. cod vi li Ta vad Cve ni sxeu-

lia, rad gan swo red mis ga mo gvxo ca ven Rmer Te bi. da fiq-

rdiT: ra moaax loebs ga damw... did sa sa mar Tlos? swo red

is, rom Tqven cxi mi ge de baT. Rame Tu gam xdar ni ga dar Ce bian,

msu qan ni ki _ ve ra. WeS ma ri tad asea: arc erTi gaC xin ku li

da ga lur je bu li ar Ca var de ba cec xlSi, msuq ne bi da var-

120

viq tor pe le vi ni

dis fre bi ki yve la ni iq iq ne bian. mag ram isi ni, vinc dRei dan

did sa sa mar Tlom de imar xu le ben, meo re si coc xles moi po-

ve ben. hoi, ufa lo! axla ki ade qiT da aRar sco doT.

mag ram ara vin ar wa mod ga _ yve la ni iw vnen da uyu reb-

dnen: zo gi xe le bis mqne vel gan dgo mils, zo gi cis TaRs.

mra va li ti ro da. kac ma rom Tqvas, gan dgo mi lis qa da ge ba

mxo lod RvTis msa xurT ar moe wo naT.

_ eg rad gin do da? _ Cau Cur Cu la eq vsTi Tam, ro de sac

gan dgo mi li Ca lis go ra ze daeS va, _ isi ni xom gi je re ben.

_ me re me ra, vit yue bi? _ upa su xa gan dgo mil ma, _ Tu

Za lian gax de bian, ga mok ve bis meo re cik lze gauS ve ben. me re

ki, Se saZ loa, me sa me zec. mag ram ma gas Tavi da va ne boT da

Cvens saq mes miv xe doT.

VIII

gan dgo mi li xSi rad esaub re bo da xalxs da as wav li da,

ro gor moe So re bi naT ma dis aR mZvre li Se sa xe dao ba. eq-

vsTi Ta ki Zi ri Ta dad Tavis Ca lis mTa ze ij da da fre nis

bu ne ba ze fiq rob da. sa zo ga doeb riv dis ku sieb Si TiT qmis

ar ereo da da mxo lod xan da xan akur Txeb da xol me mas Tan

mi xo xe bul eris ka cebs. yo fi li RvTis msa xu re bi, rom le bic

gax do mas ar api reb dnen, mZul va re biT Ses cqe rod nen, mag-

ram ve ra fers be dav dnen, rad gan sul axal-axa li Rmer Te bi

mo diod nen msof lios Tan, aiy van dnen xol me eq vsTi Tas, aT-

va lie reb dnen da er Tma neTs uC ve neb dnen. er Txel maT So-

ris didi ama liT gar Se mor tymu li, Se Su pe bul sa xia ni, Wa-

Ra ra mo xu cic ki aR moC nda, ro mel sac da nar Ce ni Rmer Te bi

didi pa ti vis ce miT ep yro bod nen. mo xuc ma xel Si aiy va na da

eq vsTi Ta mac pir da pir mis akan ka le bul xelis gul ze bo-

ro tad moi saq ma, ris Sem de gac sak maod uxe Sad iqna ukan

dab ru ne bu li.

121

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

Ra me ki, ro de sac yve las eZi na, is da gan dgo mi li isev

Tav gan wi ru lad avar ji Seb dnen xe lebs _ ram de na dac nak-

le bad swam daT, rom es rai me Se degs ga moi Reb da, im de nad ve

gac xa re biT cdi lob dnen. xe le bi ise daug rZel daT, rom

var ji Si im rki ne biT, ro mel Ta mo sa po veb la dac gan dgo-

mil ma sak ve bur-sar wyu le be li da Sa la (so cium Si yve la

mar xu lob da da TiT qmis gam Wvir va led qceu liy vnen), ukve

saer Tod SeuZ le be li iyo _ sak ma ri si iyo od nav aeq niaT

xe le bi, rom fe xe bi ma Sin ve mos wyde bo da mi was da iZu le bu-

li iy vnen, Seew yvi taT var ji Si. es swo red is sir Tu le iyo,

rom lis Se sa xe bac Tavis dro ze af rTxi leb da gan dgo mi li

eq vsTi Tas, mag ram mas gver di ver aua res _ gan dgo mil ma

mxo lod is ico da, ro gor moe mag re bi na mus ku le bi sta ti-

ku ri var ji Se biT da as wav la ki dec es eq vsTi Tas. mwva ne ka-

rib We ukve mo Can da sam ya ros ked lis ga daR ma da, gan dgo mi-

lis ga moT vliT, did sa sa mar Tlom de mxo lod aTi dab ne le-

ba Ra dar Ce ni li yo. eq vsTi Tas Rmer Te bis main cda mainc ar

eSi no da _ mieC via maT mud miv yu rad Re bas da amas ziz Rna re-

vi mor Ci le biT egue bo da. misi su lie ri mdgo ma reo ba nor-

ma lu ri iyo da Rame ga sar To bi rom moe Zeb na, ise Ti gau ge-

ba ri, bne li qa da ge be bi daiw yo, rom mrevls Tav za ri das ca.

er Txel gaax sen da cal Tva las naam bo bi mi wis qve Sa sam ya ros

Se sa xeb da STa go ne bul ma mwva ne tan sac mlia ni as sa mo ci de-

mo ni saT vis su pis mom za de bis su ra Ti ise de ta lu rad aR-

we ra, rom bolos ara mar to Ta vad go ne bis dab ne le bam de

Se Sin da, ara med gva ria nad Sea Si na gan dgo mi lic, ro me lic

misi sit yvis daw ye bi sas mxo lod fxu ku neb da. mrev li dan

mra val ma dais wav la es qa da ge ba ze pi rad, mas `cis fe ri len-

tis ga moc xa de ba~ ewo da _ ase Ti iyo eq vsTi Tas sak ra lu ri

sa xe li. amis Sem deg yo fil ma RvTis msa xu reb mac ki daa ne bes

Tavi Wa mas da wo nis da sak le bad saa To biT dar bod nen na xev-

rad daS li li sak ve bur-sar wyu leb lis ir gvliv.

rad gan gan dgo mi li ca da eq vsTi Tac or mag ulu febs

Wam dnen, gan dgo mils mou wia See mu Sa ve bi na ucod ve lo bis

122

viq tor pe le vi ni

sa gan ge bo dog ma, ro mel mac sas wra fod Caax So Wo rao bis

yo vel gva ri mcde lo ba.

mag ram ga da ta ni li stre sis Sem deg eq vsTi Ta Tu swra-

fad Cad ga for ma Si, gan dgo mils cu di ra Rac emar Te bo-

da, TiT qos eq vsTi Tas dep re sia ga dae do _ Tan da Ta no biT

ufro da ufro ike te bo da Tavis Tav Si.

er Txe lac man uT xra eq vsTi Tas:

_ ici, Tu ara fe ri ga mog vi va, sxveb Tan er Tad ga ve mar-

Te bi saam qro no me ri erTis ken.

eq vsTi Tam piri gaa Ro, mag ram gan dgo mil ma Sea Ce ra:

_ da ram de na dac Cven, al baT, ara fe ri ga mog vi va, es sa-

kiT xi ga daw yve ti lad unda Cav Tva loT.

eq vsTi Ta uceb mix vda, rom ris Tqma sac api reb da, sru-

liad zed me ti iyo. mas sxvi si ga daw yve ti le bis Sec vla

ar SeeZ lo, SeeZ lo mxo lod Tavi si er Tgu le ba ga moe xa ta

gan dgo mi lis Tvis _ rac ar unda eT qva, az ri es iq ne bo da.

adre, al baT, Tavs ver Sei ka veb da aTas nai ri uq mi saub ris-

gan, mag ram am bolo xans mas Si ra Rac Seic va la. da sa pa su-

xod man ub ra lod Tavi dauq nia, gver dze gad ga da fiq reb-

Si gaer To. male mob run da da uT xra:

_ mec Sen Tan er Tad wa mo val.

_ ara, _ Tqva gan dgo mil ma, _ ara vi Tar Sem Txve va Si. Sen

axla TiT qmis yve la fe ri ici, rac me vi co di. da au ci leb-

lad unda ga dar Ce, rom mo wa fe ipo vo. iq neb is mainc miuax-

lov des fre nis sai dum los.

_ gin da, rom mar to dav rCe? _ hkiT xa ga Ri zia ne bul ma

eq vsTi Tam, _ am na xir Tan er Tad?

da man miu Ti Ta wi nas war met yvel Ta saub ris daw ye bis Ta-

na ve mi wa ze gan rTxmul mrev lze: erTia nad mo cax ca xe sxeu-

lebs mTe li siv rce Seev soT.

_ es na xi ri ar aris, _ upa su xa gan dgo mil ma, _ isi ni

ufro bav Svebs hgva nan.

_ go neb ri vad Ca mor Ce nil bav Svebs, _ daa ma ta eq vsTi-

Tam, _ Ta nac Tan da yo li li uam ra vi bi wie re biT.

123

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

gan dgo mil ma Ca ci ne biT da xe da mas fe xeb ze.

_ sain te re soa, gax sovs Tu ara, ro go ri iya vi Sen Tvi-

Ton Cvens Sex ved ram de?

eq vsTi Ta Ca fiq rda da dair cxvi na.

_ ara, _ Tqva bolos, _ ar max sovs. mar Tla geub ne bi,

ar max sovs.

_ ke Ti li, _ uT xra gan dgo mil ma, _ ro gorc sa Wi rod

miiC nev, ise moi qe ci.

ase dam Tav rda es sau ba ri.

da sas ru lam de dar Ce ni li dRee bi swra fad ga dio da. er-

Txel, di liT, ro de sac mrev li jer Tva lebs if Svnet da,

gan dgo mil ma da eq vsTi Tam Seam Cnies, rom mwva ne ka rib We,

jer ki dev gu Sin rom ase So reu lad eC ve ne bo daT, pir da pir

sam ya ros ked lis Tav ze aR mar Tu li yo. maT er Tma neTs ga-

da xe des da gan dgo mil ma Tqva:

_ dRes uka nas kne li mcde lo ba gveq ne ba. uka nas kne li

imi tom, rom xval ukve aRa ra vin iq ne ba, rom gai meo ros.

xe le bi ise gag ve zar da, rom maTi daq ne vac ki ar Seg viZ lia

ise, rom fex ze dav rCeT. ami tom axla sam ya ros ked lis ken

ga ve Su re biT, am bur dRun ma xeli rom ar Seg vi Sa los da

me re iqi dan vcdiT sak ve bur-sar wyu leb lis sa xu rav ze gad-

moad gi le bas. Tu ver mo va xer xebT, ma Sin da vem Svi do be biT

sam ya ros.

_ eg ro gor ga va ke ToT? _ Cveu le bi sa mebr ikiT xa eq-

vsTi Tam.

gan dgo mi li gao ce bu li miaS ter da.

_ me ra vici, _ uT xra man.

mrevls auw yes, rom mo ci qu le bi Rmer Teb Tan sa saub rod

mi diod nen. male gan dgo mi li da eq vsTi Ta sam ya ros ke del-

Tan iy vnen, sa dac das xdnen da zur giT miey rdnen.

eq vsTi Tam Tva le bi da xu Wa, mTe li Tavi si yu rad Re ba xe-

leb ze ga dai ta na da fiq ri daiw yo re zi nis mil ze, ro me lic

sak ve bur-sar wyu leb lis sa xu ravs uer Tde bo da. Tan da Ta-

no biT tran sSi Se vi da da daeuf la mka fio gan cda, rom es

124

viq tor pe le vi ni

mi li mis gver di Taa, erTi xelis gaw vde na ze. adre, ro de-

sac war moid gen da, rom ukve iq iyo, sa dac un do da ga daf-

re na, eq vsTi Ta Tva lis ga xe las Cqa rob da da yo vel Tvis iq

aR moC nde bo da xol me, sa dac ma nam de iyo. mag ram axla ga-

daw yvi ta sxva Rame eca da. `Tu ne la ava moZ ra veb xe lebs, _

gai fiq ra man, _ ise, rom mi li maT So ris aR moC ndes, ma Sin

ra mox de ba?~ frTxi lad, miR weu li Tav da je re bu lo bis Se-

nar Cu ne bis sur vi liT, rom mi li aq vea, man xe le bis moZ rao-

ba daiw yo da, ro de sac isi ni er Tma neTs miat yu pa, sa dac

adre si ca rie le iyo, mils See xo, ver moiT mi na da mTe li

xmiT Ses Za xa:

_ aris! _ da Tva li gaa xi la.

_ Cu mad, su le lo, _ uT xra mis win mdgom ma gan dgo mil-

ma, rom lis fex sac Cab Rau We bo da, _ Se xe de.

eq vsTi Ta wa mox ta da mot rial da. saam qro no me ri erTis

ka rib We ga Re bu li yo da maTi sar qve le bi ne la moi wev da

gver de bi dan da ze mo dan.

_ mov sul varT, _ Tqva gan dgo mil ma, _ wa ve diT ukan.

uka na gza ze xma ar amou RiaT. tran spor te ris len ti

ima ve sis wra fiT moZ raob da, ro go ri Tac gan dgo mi li da

eq vsTi Ta mi diod nen, oRond sa pi ris pi ro mxa res da ami-

tom mTe li am drois gan mav lo ba Si saam qro no me ri erTis

Se sas vle li iqve iyo, sa dac isi ni im yo fe bod nen. da ro de-

sac sak ve bur-sar wyu le bel Tan TavianT sa pa tio ad gi lebs

miaR wies, Se sas vlel ma isi nic da fa ra da gzac ga nag rZo.

gan dgo mil ma mrev li dan vi Rac moix mo.

_ mis mi ne, _ uT xra man, _ oRond mSvi dad! mi di da da-

nar Ce nebs uT xa ri, rom didi sa sa mar Tlo daiw yo. xe dav,

ro gor dab nel da ca?

_ da axla ra vqnaT? _ ikiT xa man ime dia nad.

_ yve la unda daj des mi wa ze da ase gaa ke Tos, _ upa su xa

gan dgo mil ma da Tva le bi xe le biT dai fa ra. _ da ar ga moi-

xe don, To rem pa suxs ara fer ze va gebT. da Cu mad iy vnen.

Ta vi dan mainc xmau ri at yda, mag ram ma le ve miw yda _

125

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

yve la mi wa ze daj da da ise moiq ca, ro gorc gan dgo mil ma

brZa na.

_ aba, _ Tqva eq vsTi Tam, _ da vem Svi do boT sam ya ros,

ara?

_ mi di, _ upa su xa gan dgo mil ma, _ jer Sen.

eq vsTi Ta ad ga, mi moi xe da, amoiox ra da daj da.

_ mor Ca? _ hkiT xa gan dgo mil ma.

eq vsTi Tam Tavi dauq nia.

_ Cemi je ria, _ Tqva wa mom dgar ma gan dgo mil ma, as wia

Tavi da mTe li xmiT iy vi ra: _ sam ya ro! mSvi do biT!

IX

_ Se xe, ra am bav Sia, _ gais ma mWe qa re xma. _ ro me lia?

esaa vi Tom, rom yi vis?

_ araaa, _ upa su xa sxva xmam, _ gver diT.

sam ya ros ked lis Tav ze ori saxe ga moC nda. Rmer Te bi

iy vnen.

_ fu, ra na ga via, _ naR vlia nad Se niS na pir vel ma maT gan-

ma, _ gau ge ba ria, ra unda vuq naT. na xev rad mim xrCva le bi

arian TiT qos.

sam ya ros Tav ze ga moC nda uzar ma za ri TeT ri xeli, sis-

xliT das vri li da sa xe lo ze mi we be bu li bum bu le biT da

sak ve bur-sar wyu le bels See xo.

_ si meon, Se ni de da! ra jan da bas uyu reb di? sak ve bu ri

ga fu We bu li hqo niaT.

_ mTe li iyo, _ upa su xa ban ma, _ Tvis da saw yis Si yve la-

fe ri Se va mow me. ra vqnaT, dav klaT?

_ ara, ar gvin da. Car Te kon veie ri, meo re kon tei ne ri

moa ye ne, aq ki xval sak ve bu ri Sea ke Te. ro gor ar dai xoc-

nen, ga sak vi ria...

_ kar gi.

126

viq tor pe le vi ni

_ amas rac See xe ba, eq vsi Ti Ti rom aqvs, ori ve fe xi mo-

giW ra?

_ mi di, ho.

_ erTi Cem Tvis min do da.

gan dgo mi li mout rial da yu rad Re biT myof eq vsTi Tas,

ro mel sac TiT qmis ara fe ri es mo da.

eq vsTi Tam ver gaar Cia, ras eub ne bo da gan dgo mi li. xel-

ma Se bo Wa, ai ta ca, Sem deg ga moC nda uzar ma za ri mker di, gu-

lis ji be Si av to kal miT, pe ran gis sa ye lo da bolos ori

didi, gad mo kar klu li Tva li, rom le bic mas miaS ter da.

_ Se xe de frTebs, ar wi vi viT ara aqvs! _ Tqva war moud-

ge ne li zo mis pir ma, rom lis wiaR Sic yviT lad mo Can da us-

wor mas wo ro kbi le bi.

eq vsTi Ta didi xa nia See gua Rmer Te bis xel Si yof nas,

mag ram axla xelis gu le bi dan, rom leb sac is eWi ra, ra Rac

uc nau ri vib ra cia mo dio da. saub ri dan man mxo lod is gai-

go, rom misi fe xe bi sa Tu xe le bis Se sa xeb am bob dnen ra-

Ra cas, Sem deg ki sad Rac, qve mo dan, gan dgo mi lis SeS li li

yvi ri li gai go na:

_ eq vsTi Ta! gai qe ci! pir da pir si faT Si Cau nis kar te!

ma Ti nac no bo bis gan mav lo ba Si pir ve lad mox da, rom

gan dgo mi lis xma Si sa so war kve Ta gais ma da eq vsTi Tas See-

Sin da, ise SeZ rwun da, rom yo vel ma mis ma moq me de bam som-

na bu lis uSec do mo bis Tvi se ba Sei Zi na _ man mTe li Za liT

Cau nis kar ta mas ze miS te re bul gad mo kar klul Tvals da

ma Sin ve mTe li Za liT ori ve mxri dan mis cxo fe xe bi da xe-

le bi Rmer Tis gaof lia ne bul sa xes.

ise Ti Rria li gais ma, rom eq vsTi Tam igi aRiq va ara ro-

gorc xma, ara med ro gorc sa Si ne li wne xi mTel sxeul ze.

Rmer Tis xelis gu le bi gai Sa la da mou lod ne lad eq vsTi-

Tam aR moa Ci na, rom Wer Tan im yo fe ba da ise, rom ara fers

ey rdno ba, haer Sia ga mo ki de bu li. Tavi dan verc ki mix vda,

ra Si iyo saq me, mag ram me re aR moa Ci na, rom iner ciiT xe-

le bis qne vas ag rZe lebs da swo red es aCe rebs si ca rie le-

127

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

Si. aqe dan kar gad Can da, ras war moad gen da saam qro no me-

ri erTi: es iyo kon veie ris ori ve mxri dan Se mo far glu li

uba ni, rom lis gver diT id ga grZe li, wi Te li da ya vis fe-

ri la qe biT da fa ru li xis ma gi da, ro me lic mo fe ni li iyo

bum bu le bi Ta da frTe biT da gam Wvir va le pa ke te bis gro-

ve bi ew yo. sam ya ro, ro mel Sic Car Ca gan dgo mi li, ub ra lo,

did oT xkuT xa kon tei ners hgav da, ro me lic uam ra vi pa ta-

ra sxeu liT gav se bu li yo. eq vsTi Ta gan dgo mils ver xe dav-

da, mag ram dar wmu ne bu li iyo, rom igi mas xe dav da.

_ ei, _ dai Za xa man ise, rom Tan wriu lad daf ri nav-

da Wer Tan, _ gan dgo mi lo! Cqa ra Cem ken! iq nie xe le bi, rac

SeiZ le ba swra fad!

qve moT, kon tei ner Si, ra Rac amoZ rav da da, zo meb Si

swra fad gaz rdi li, mouax lov da eq vsTi Tas _ da ai, gan-

dgo mi lic eq vsTi Tas gver diT aR moC nda. man eq vsTi Tas kva-

lad ram de ni me wre gaa ke Ta da dauy vi ra:

_ ai, iq dav sxdeT!

ro de sac eq vsTi Ta miuax lov da TeT rad ga na Te bul

kvad ra tul la qas, ro mel sac wvri li jva ri hyof da, gan-

dgo mi li ukve ra fa ze ij da.

_ ke de li, _ Tqva man, ro de sac eq vsTi Ta mis gver diT

daeS va, _ ma na To be li ke de li.

gan dgo mi li ga reg nu lad mSvi dad ga moi yu re bo da, mag-

ram eq vsTi Ta kar gad ic nob da da xvde bo da, rom mom xda-

ris gan Tav gza ab neo da. eq vsTi Tac ama ve mdgo ma reo ba Si

iyo. da uc bad gons moe go.

_ mis mi ne, _ daiy vi ra mou lod ne lad, _ da swo red es

aris fre na! Cven dav fri navT!

gan dgo mi li cota xans mdu ma red mis Ce re bo da, me re ki

Tavi dauq nia.

_ mar Tlac, _ uT xra man, _ Tumc ki Za lian pri mi tiu li

aR moC nda.

ama so ba Si qve moT fi gu re bis gau Ta ve be li bo dia li

cota Ti miw ynar da, da Se saZ le be li gax da imis gar Ce va, rom

128

viq tor pe le vi ni

ori TeT rxa la Tia ni iWer da me sa mes, ro mel sac sa xe ze xeli

ae fa re bi na.

_ na biW va ri! Tva li amom Txa ra mag na biW var ma! _ Rria-

leb da is me sa me.

_ `na biW va ri~ ra ari? _ ikiT xa eq vsTi Tam.

_ erT-er Ti sti qiis Tvis mi mar Tvis sa Sua le baa, _ upa-

su xa gan dgo mil ma, _ am sit yvas Tavis Ta va di mniS vne lo ba

ar gaaC nia. mag ram, ro gorc Cans, cu di dRe gve lis.

_ da ro mel sti qias mi mar Tavs? _ hkiT xa eq vsTi Tam.

_ ma gas axla ga vi gebT, _ Tqva gan dgo mil ma.

sa nam gan dgo mi li amas am bob da, Rmer Tma misi Sem bor ka-

vi xe le bi sa gan Tavi gai Ta vi suf la, ke dels mi var da, cec-

xlmaq ro bis wi Te li ba lo ni Ca mog li ja da fan jris ra fa ze

msxdomT es ro la _ es man ise swra fad gaa ke Ta, rom xeli

ve ra vin Seu Sa la, gan dgo mil ma da eq vsTi Tam ki Zlivs moas-

wres sxva das xva mxa res gaf re ni liy vnen.

msxvre vi sa da mtvre vis xma gais ma. cec xlmaq ro bi, fan-

ja ra rom gaan gria, gau Ci nar da da Se no ba Si suf Ta hae ris

tal Ra Se mo var da _ mxo lod amis Sem deg gax da cxa di, ram-

de nad yar da iqau ro ba. war moud gen lad ga naT da mTe li is

ga re mo.

_ gav frin deT! _ mTe li xmiT aR rial da gan dgo mi li,

ro mel mac wam Si da kar ga sim Svi de. _ swra fad! win!

da fan ja ras fre niT mo Sor da, Sem deg ga moe qa na, frTe-

bi sxeul ze aik ra da gau Ci nar da cxel, yvi Tel si naT le Si,

ro me lic dam sxvreu li fan jris nax vre ti dan Se mo dio da

qa ris tal Ra sa da ma nam de sru liad uc nob xmeb Tan er Tad.

eq vsTi Tam wre ze fre na daiw yo. uka nas kne lad moh kra

Tva li qve moT rva kuT xa kon tei ners, sis xliT Se Re bil ma-

gi das da Rmer Tebs, rom le bic xe lebs iq nev dnen _ Sem deg

frTe bi sxeul ze aik ra da stve niT ga var da fan jris xvre-

li dan.

Ta vi dan wa mie rad da kar ga mxed ve lo ba _ im de nad kaS ka-

Sa si naT le Si mox vda. me re ki Tva li miaC via da win da maR-

129

gan dgo mi li da eq vsTi Ta

la ise Ti si kaS ka Sis TeTr-yvi Te li cec xlis wre dai na xa,

rom mis Tvis Tva lis Sev le bac ki SeuZ le be li aR moC nda.

ufro maR la ki Savi wer ti li mo Can da. es gan dgo mi li iyo.

is trial de bo da, raTa eq vsTi Ta wa mo weo da da ukve sul

male gver dig verd mif ri nav dnen.

eq vsTi Tam moi xe da _ Sors, qve moT, dar Ca vee ber Te la,

ma xin ji, nac ris fe ri Se no ba, ro mel sac sul ram de ni me ze-

Tis sa Re ba viT ga da Re bi li fan ja ra hqon da. erTi maT ga ni

Cam sxvreu li iyo. gar Se mo yve la fe ri ise Ti wmin da da na-

Te li fe ris iyo, rom eq vsTi Tam ze moT yu re ba daiw yo, rom

ar ga gi Je bu li yo.

fre na gan sac vif reb lad io li aR moC nda _ sia rul ze

meti Zala ar sWir de bo da. ufro da ufro maR la mif ri-

nav dnen da male qve moT mxo lod fe ra di kvad ra te bi da

la qe bi Ra mo Can da.

eq vsTi Tam Tavi gan dgo mi lis ken moat ria la.

_ saiT? _ daiy vi ra man.

_ sam xre Ti sa ken, _ mok led upa su xa gan dgo mil ma.

_ eg ra Raa? _ hkiT xa eq vsTi Tam.

_ ar vici, _ upa su xa gan dgo mil ma, _ mag ram es iqiT ke-

naa.

da man frTiT aniS na uzar ma za ri, mbrwyi na vi wris ken,

ro me lic mxo lod fe riT Tu waa gav da imas, ra sac isi ni

odes Rac mna To bebs uwo deb dnen.

ru su li dan Tar gmna

ka xa jam bu riam

ibeW de ba pir ve lad

131

rre vaz ina niS vi li dai ba da 1926 wels so fel

xaS mSi, sa ga re jos raion Si. 1937 wels misi oja xi

ga da vi da Tbi lis Si. sa Sua lo sko lis dam Tav re bis

Sem deg mu Sao ba daiw yo Tbi li sis 31-e qar xa na Si,

sai da nac ga da vi da saa via cio teq ni kum Si, Tum ca

es sas wav le be li ar daum Tav re bia. 1947 wels Cai-

ric xa Tbi li sis sa xel mwi fo uni ver si te tis fi-

lo lo giis fa kul tet ze. ori wlis Sem deg xel-

mok leo bis ga mo mia to va swav la da mu Sao ba daiw-

yo sam go ris ar xis mSe neb lo ba ze. 1951 wels dab-

run da uni ver si tet Si, ro me lic daam Tav ra 1956

wels. sxva das xva wleb Si mu Saob da ga mom cem lo ba

`na ka dul sa~ da ki nos tu dia `qar Tu li fil mis~

sas ce na ro gan yo fi le ba Si, 1989 wli dan si coc-

xlis bolom de re daq to rob da Jur nal `di las~.

gar daic va la 1991 wels. dak rZa lu lia di du bis

pan Teon Si.

133

re vaz ina niS vi li

So ri TeT ri mwver va li

las tis kars gaa Reb da pa ta ra ru ze ga dax val. ruSi mom-

wva no wya li mo rak ra kebs, Sig cxvi ri sa te xe le bi da mati te-

le bi dgas. Tu daak vir de bi, is cxvi ri sa te xe le bi da mati te-

le bi qa nao ben, TrTian. axla ukve ga xu re bu li ar ye bis xdaa

da wya li al baT cota Rvi nis fe ric iq ne ba. su nic Rvi ni sa

id ge ba, Rvi ni sa da kak lis wen go si. SeiZ le ba rus na pi rebs

Txe li yi nu lic gas devs, ki deeb gab rwyi ne bu li Txe li yi nu-

li. saur me Si Car Ce ni li ta la xi la ma zad iq ne ba da zo li li

tyi dan mo ma va li oT xTva le bis mier. iq ne ba cxe nis naf loq-

va re bic, xav sia ni xme li mu xis qer qe bic, CaR rma ve bul ad gi-

leb Si Caz la yu ne bis dros rom cvi va xol me Se Sa da de bu li

ur me bi dan. es xme li qer qe bi mo ga go nebs idu ma le biT mo cu-

li tyis zRap re bis naw yve tebs. gzis iqiT ki, Se fer de bul Si,

mwva ne Suqi dgas, _ Jun Jru ki mos de bia fo Tol gac viv nul

ve na xebs. Si ga da Sig sxva das xva fe ris xbo re bi ga fan tu lan

da gu ne ba ga mor Ce viT sZo ven. bi lik ze, Crdi lian kbo des

Zir Si, cik nis yu ra sa da mra val Zar Rva ze jer isev iq ne ba Se-

mor Ce ni li TrTvi li.

134

revaz inaniSvili

ve na xis Tav Si gu la be bis fiT rian to tebs faT qa-fuT qiT

da wri pi niT ese vian Cxar Tve bi. im gu la be bis ukan, ga qu cul

ser ze, ar qau li sim Svi diT da fam fa le ben WuW yia ni, mat ylSi

Zur wa Cak ru li cxvre bi. ZeZ vis Zir Si mim jda ra nib la es ta te

da grak lis joxs aW re lebs bal Re bis Tvis. ze mo dan, ser ze

ga mo ma val gza ze, gu du re ba ki de bu li sa xed re bi Ca mo dian,

moaf xa ku ne ben gu du re bis boloebs xriok, alag-alag Ror-

Rian mi wa ze. iR lia Si sax rea moC ril bi Webs ji bee bi zRmar-

tliT aqvT sav se, Tan ra Ra cas mo la pa ra ko ben da Tan im

zRmartls Wa men. Sex vde bi, ga mog Ri me ben da me gob ro bis niS-

nad, gver du lad Se mo giR re nen: „ha, ve ran!“ Ta nac zRmartls

ga mo giw vdian: „aha, Wa me“.

ser ze rom ax val, ueW ve lad Se Cer de bi, qars amoi Reb,

mi moi xe dav... euh, ra siv rcee bia ga daS li li Sen win! aqeT,

da sav le TiT, ri ye Si Ca kar gu li io ri, iors iqiT, go ra ze,

ujar ma da mux ro va ni, qve moT _ mu Ran lo, TaT re bis so fe-

li, imis qve moT sar Ti Wa la, imis qve moT sa sia no, TeT rqva,

qo Co ra... das cqe ri maR li dan da ase ggo nia, amo de na mi da-

mos ba ton-pat ro ni Sen xar, gaiq nev xels da ja do qa ri viT

Sens ne ba ze aa moZ ra veb yve la fers.

sers iqiT, aR mo sav le TiT, tyew vri li Ca dis dab la-dab-

la. iq Zir mi we bia, na si min dre bi, nax na ve bi; zaf xul Si mar wyvi

icis, zog jer wiT lad aris xol me ga da Rue bu li ZeZ vis Zi-

re bi. axla mow ye ni lo baa, SeiZ le ba, yo ra ni yran ta leb des,

sai dan Rac qa ris gan ata ce bu li fo To li viT Se mo far fa te-

bu li. Zir mi webs mo qu ru Se bu li Sav ka cianT se ri wa mos dgo-

mia Tav ze...

tyew vril Si TrTvi li devs. xee bi sul Ca mow men di lan,

mxo lod axal gaz rda mu xeb ze Ser Ce ni la gaf xo ki li, daaf-

ra ke bu li foT le bi da, nia vi rom wa mou be ravs, Txi lis na-

Wu We bi viT Cxria le ben. did ti neb Tan sa sia mov nod xas xa sebs

rbi li, ma Ra li xav si. axla im xav ssac TrTvi li eq ne ba da de-

bu li, xeli unda ga dah kra, ga da ber tyo da ufro sa sia mov-

nod daiw yebs xas xass. Wax Wa xiT ga da dian buw kna ri dan buw-

135

Sori TeTri mwvervali

knar Si sa zam Trod da su qe bu li, fer da pe wi li yvi Tel nis kar-

ta SaS ve bi. rbi li skup-sku piT ga das Wris bi liks zur gze

wab lis fer ga dak ru li kur dRe li, Caj de ba uka na fe xeb ze,

mog xe davs, da feT de ba da ga var de ba yu reb ga lur su li ser-

ser. Tu me lia Seg xvda, is ne la, lan di viT ux mau rod ga-

da giT revs win Tavis grZel, fum fu la kuds da Sei kar ge ba

go xeb Si.

aqe dan SeiZ le ba dai na xo didi tyi dan mo ma va li mow ye ni-

li ure mic, an man qa na...

me re ah yve bi Sav ka cianT sers. jer ax val mu xian Si, me re

da me re Rviac ga moe re va, wa gic de ba xeli, mog lej Cxvle-

ta na wiw ve bian tots, gas res im wiw vebs da mTel dRes aRar

mog Sor de ba Rviis saa mu ri su ni. aq tye Ca Sa ve bu lia, Cai du-

ma le bu li. xev-xev ama va li gza xme li foT le biT aris sav se.

ax val sul maR la da, tye rom ga Tav de ba, wmin da qu Ci ba la-

xiT mo Te bo ve bul amo bur cul vel Si gax val. es aris Sav ka-

cianT se ris lbi li, lbi li Txe mi. am Txe mi dan rom Crdi-

loe Ti sa ken gai xe dav, Tu ca mow men di lia, Ca lur je bu li,

Ca xor xi li, tyia ni da Ca mox ve wi li mTe bis ukan TeTr la-

maz mwver vals dai na xav. is ga saoc rad er Tfe rov nad dgas

zam Tar Sic da zaf xul Sic, _ sul TeT ri. xan da xan Tu wa-

moe de ba le ga Rru be li, an mos cil de ba, an da mze moa va ra-

yebs oq ros frad. mag ram au we re li Za liT izi davs ada mia nis

Tvals, sa gan ge bo dac ki amox val am mwver va lis da sa na xa vad

(Tan walds wa moi Reb, TiT qos fiC xze an wnel ze iyo wa mo su-

li). dga xar da gah yu reb gu lis ce miT. ase rom ve Rar uZ leb,

jde bi, zog jer wve bi ki dec da xan Tva leb ga di de bu li iyu-

re bi, xan Tva leb mo Wu tu li. ji be Si vaS le bi gaqvs, amoi Reb

da ma dia nad Cak beC...

biW ma klass ga da xe da. mTe li kla si mas mis Ce re bo da dain-

te re se bu li, dam ci na vi Ri mi liT.

_ ar ges mis, Sin de laS vi lo, _ dau Za xa mas wav le bel ma, _

gai meo re, ras ewo de ba ad gi lis ga re moe ba.

136

revaz inaniSvili

bi Wi wa mod ga, xe le bi mer xis kal Tebs qveS amoaw yo, Tva-

leb Si isev gaur kvev lo bis bu ru si ed ga.

_ vai, Sens pat rons ube durs, hgo nia, sko la Si ga mog-

gzav na Senc! _ ziz RiT Tqva mas wav le bel ma, ma gi di dan blok-

no ti ai Ro da wi Te li av to kal miT ra Ra ca Cai niS na.

_ gai kar oria ni, bi jo?! _ ka xur ki lo ze gad mos Za xa uka-

na mer xi dan yve la ze did ma biW ma.

kla si axar xar da.

_ ra am ba via! _ iy vi ra mas wav le bel ma.

Sin de laS vi li daj da, Tavi Ca Ru na da qve da tuCs kvne ta

dauw yo. mis gver diT mjdar ma go go nam Seam Cnia, rom wvri-

li, Sav-yvi Te li Ti Te bi sab ra lob lad ukan ka leb da.

qu Ca Si tram vais bu gel ma kaS ka Sa, bra zia ni cec xli gau-

Ci na mav Tuls...

re vaz ina niS vi li.

sa Ra mo xa nis Ca na we re bi.

Tbi li si: ga mom cem lo ba `na ka du li~. 1971.

137

hhain rix bio li 1917 wels dai ba da ger ma niis qa-

laq kiol nSi. 1924-1928 wleb Si swav lob da ka-

To li kur sko la Si, Sem deg kiol nis gim na zia Si,

rom lis dam Tav re bis Ta na ve daiw yo mu Sao ba bu-

ki nis tur ma Ra zia Si. 1939 wels Se vi da kiol nis

uni ver si tet Si, mag ram male jar Si gaiw vies da

meo re msof lio omis dros ib rZo da saf ran geT-

Si, uk rai na sa da yi rim Si. 1945 wels Ca bar da ame-

ri ke lebs, ro gorc sam xed ro tyve. sa bo lood

dab run da kiol nis uni ver si te tis fi lo lo giis

fa kul tet ze. na war moe be bis beW dva daiw yo 1947

wli dan da sak maod male moi po va av to ri te ti.

1967 wels bio li im yo fe bo da mos kov Si, Tbi lis-

sa da pe ter bur gSi. 1972 wels mie ni Wa no be lis

pre mia li te ra tu ris dar gSi. xSi rad ise mwva-

ved ak ri ti keb da sab Wo Ta wyo bi le bas, rom misi

Txzu le be bis beW dva sab Wo Ta kav Sir Si saer Tod

aik rZa la. gar daic va la 1985 wels. didi pa ti viT

iqna dak rZa lu li bor nhaim Si, kiol nTan ax los.

139

hain rix bio li

Ce mi naR vlia ni sa xe

ro ca nav sad gur Tan vi de qi da To liebs gav yu reb di, Cemi

naR vlia ni saxe Tval Si mox vda erT po li ciels, ro me lic

uban Si sa pat ru lo Se mov la ze iyo. me mze ra gaS te re bu li av-

yu reb di mo far fa te Ci tebs, xan ca Si rom aiW re bod nen, xan

ki Rame sak ve bis sa Zeb rad isa ri viT daeS ve bod nen. nav sad gu-

ri ukac rie li iyo: mom wva no, WuW yia ni, ma zu TiT mo zim zi me

wylis ze da pir ze aTas nai ri na yar nu ya ri tiv ti veb da; ge me bi

ar Can da, am wee bi da Jan gu li yo, saw yo bis Se no ba Can greu li-

yo. sa na pi ros Sav nan gre veb Si, et yo ba, vir Txe bic ki aRar

bu dob dnen. siw yna re iyo.

ro gorc Can da, mra va li wlis wi naT gaw yve ti li yo yo-

vel gva ri kav Si ri ga re sam ya ros Tan.

Tva li erT To lias da vad gi da mis fre nas vak vir de bo-

di. is wylis ze da pir Tan ax los da far fa teb da im mer cxa-

li viT, gaav dre bas wi nas war rom grZnobs al Ro Ti; To lia

mxo lod zog jer be dav da Wyi vi liT ze viT af re nas, rom me-

gob rebs Seer Te bo da. sur vi lis ga moT qma rom Sem Zle bo da,

al baT yve la ze me tad purs vi nat reb di To lie bis Tvis, rom

140

hainrix bioli

da me pu re bi na, ga da vuy ri di na te xebs da frin vel Ta amao

far fats TeTr wer tils mo vu niS nav di, sa miz nes ga vu Cen-

di, rom lis ke nac ga mof rin de bod nen. pu ris na te xe bi bolos

mou Reb da aW yiv le bu li To lie bis uTav bo lo fre nas; me ki

TiT qos maT ze ga mob mul uxi lav Tas mebs Cem ken ga mov qa Cav-

di. To lie bi pu ris ken ga moe Su re bod nen, me ki maT umiz no

far fats ga vaer Tia neb di, mag ram ra? mec maT sa viT mSie ri

vi ya vi, daR li li, Tum ca ki bed nie ri, Cemi naR vlia no bis miu-

xe da vad, rad gan kar gi iyo aq ji beeb Si xe leb Caw yo bi li dgo-

ma, To lie bis cqe ra da sa ku Tar naR vel Si Ca Zir va.

uceb mxar ze ofi cia lu ri piris xeli daeS va da vi Ra cis

xmam miT xra: `ga mom ye viT!~

Tan cdi lob da, mxreb Si Cam Wi de bo da da uxe Sad mo veb ru-

ne bi ne.

me Sev Cer di, xeli mo vi ci le da mSvi dad vuT xa ri:

_ Tqven gi Ji xarT!

_ am xa na go, _ miT xra jer ki dev uCi nar ma, _ me gaf rTxi-

lebT!

_ ba to no Cemo... _ mi vu ge.

_ ba to ne bi aRar ar se bo ben, _ wa moi Za xa gab ra ze biT, _

Cven yve la ni am xa na ge bi varT.

Sem deg ufro mo miax lov da, gver di dan amom xe da, iZu le-

bu li gav xdi, mo mew yvi ta bed nie ri mze ra To lie bis Tvis da

mis Tvis Ca me xe da ka non mor Cil Tva leb Si: ka me Ci viT se rio-

zu li Can da, jiu ti, mo va leo be bis brmad Ses ru le bis meti

aT wleu lo biT rom ara fe ri gae ge bo da.

_ ra mi ze ziT... _ min do da da mew yo.

_ mi ze zi sak ma ri sia, _ miT xra, _ Tqve ni naR vlia ni sa xe.

ga me ci na.

_ nu ici niT! _ mar Tla Za lian gab raz da. Tavi dan vi-

fiq re, al baT mow ye ni lo bi sa gan Ca ma civ da-meT qi, rad gan

ir gvliv da sa pa tim re be li da ka non dam rRve vi ara vin Can da:

arc dau re gis tri re be li me Za vi, arc Se qei fia ne bu li, ban ca-

liT mo ma va li mez Rvau ri da arc qur di an vin me de zer ti ri.

141

Cemi naRvliani saxe

mag ram axla vxe dav di, rom saq me se rio zu lad iyo: mar Tla

da pa tim re bas mi pi reb da.

_ wa mom ye viT!

_ ki mag ram, ra tom?! _ Se ve kiT xe mSvi dad.

sa nam az rze mo vi do di, mar cxe na ma ja ze wvri li jaW vi

Se mo max via da miv xvdi: Cemi saq me wa su li iyo. uka nas kne lad

gav xe de mo far fa te To liebs, Tva li mo vav le mSve nier rux

cas da uceb wyal Si ga da sax to mad ga vi wie, rad gan meC ve na,

ajo bebs am blant, WuW yian wum pe Si Tvi Ton da vix rCo Tavi,

vid re vi Rac ser Jan tma sad me, Cab ne le bul ezo Si, mi max rCos

an isev sa tu sa Ro Si ga mo mam wyvdios-meT qi. mag ram po li-

ciel ma uceb ise mag rad mom qa Ca, rom Tavis daZ vre na SeuZ-

le be li iyo.

_ da ris ga mo? _ vkiT xe ki dev er Txel.

_ ar se bobs ka no ni, rom lis Ta nax ma dac, val de bu li

xarT, bed nie ri iyoT.

_ me bed nie ri var! _ wa mo vi Za xe.

_ mag ram Tqve ni naR vlia ni sa xe... _ Tavi ga daaq nia.

_ me re da, es ka no ni xom sul axa lia, _ vca de Se pa su xe ba.

_ oc da Teq vsme ti saa Tis wi nan de lia da al baT iciT,

rom yo ve li ka no ni ga moc xa de bi dan oc daoT xi saa Tis Sem deg

Se dis Zala Si.

_ mag ram mis Se sa xeb jer rom ara fe ri msme nia.

_ sas je li sa gan es ver da gi cavT. gu Sin win ga moac xa des

yve la rep ro duq to riT, in for ma cia ga moq vey nda yve la ga-

zeT Si da ise Tebs, _ am sit yveb ze am re ziT gad mom xe da, _

ise Tebs, vinc ar ec no ba ra dio sa da pre sis sa sar geb lo gan-

cxa de bebs, gaa ge bi nes am in for ma ciis Sem cve li prok la ma-

cie biT mTe li rai xis qu Ceb Si. maS, axla ga mom JRav nde ba, am-

xa na go, sad gaa ta reT bolo oc daoT xi saa Ti!

da man wa maT ria. mxo lod axla miv xvdi, rom cio da _ me

ki pal to ar mec va; mxo lod axla Se ma wu xa nam dvil ma Sim-

Sil ma, ku Wi amiw rial da da mu ce li ami buy buy da; ax la Ra miv-

xvdi, rom dau ba ne li vi ya vi, ga bur Zgnu li, Ca mo Zen Zi li, da

142

hainrix bioli

rom ar se bob da ka no ni, rom lis Ta nax ma dac, yve la am xa na gi

unda yo fi li yo suf Ta, ga par su li, bed nie ri da maZ Ra ri.

man win ga mig do im saf rTxo be la sa viT, qur do ba ze rom waas-

wres da min dvris na pi ri, Tavi si oc ne be bi sa da fiq re bis

ad gi li, daa to ve bi nes. qu Ce bi ca rie li iyo; po li ciis gan-

yo fi le bam de arc ise So ri gza gve do. Tum ca vi co di, da-

sa pa tim re bel mi zezs isi ni Sem deg Sic ga mo mi Zeb nid nen, mag-

ram gu li mainc da mim Zim da, rad gan po li ciels miv yav di Cemi

siy rmis droin del ad gi leb Si, ro mel Ta mo na xu le bac Ta vad

min do da nav sad gu ris Sem deg: xSi ri buC qe biT da fa ru li ba-

Re bi, erT dros dau de va ri uwes ri go bis ga mo ufro la ma zi,

ba lax mo de bu li gze bi _ axla ki yve la fe ri da geg mil-mo-

wes ri ge bu li, da suf Ta ve bu li da oT xkuT xe de bad da yo fi li

iyo, pat rio tu li li gis na wi le bi saT vis ke Til mow yo bi li,

rom le bic aq or Sa ba To biT, oT xSa ba To bi Ta da Sa ba To biT

sam wyob ro wvrTnas ga diod nen. mxo lod ca iyo Zve le bu ri

da hae ri _ im droin de li, roca gu li oc ne be biT mev se bo da.

gza Si, aqa-iq, sa siy va ru lo gar To be bis Tvis ga mo ye ne bul

ya zar meb ze sa xel mwi fo em ble ma ga moe ki de bi naT maT Tvis,

vi sac oT xSa ba To biT uwev da hi gie nur tkbo bas Tan zia re bis

rigi. et yo ba, zo gierT lud xa na sac daa va les Ca moe ki de bi naT

sas me lis sim bo lo, tvif ria ni Tu nu qis lu dis kaT xa rai xis

fe re bia ni iri bi zo le biT: Ria, mu qi da kvlav Ria xa kis fe ri.

cxa dia, imaT si xa ru liT ev se bo daT gu li, vi sac oT xSa ba Tis

msmel Ta sa xel mwi fo sia Si mox ved ris pa ti vi xvda wi lad da

am dRes eRir se bo da lu dis da le vis bed nie re ba.

qu Ceb Si gam vle lebs sa xe ze ga dah kvro daT mu yai To bi sa

da gul mod gi ne bis ut yua ri ie ri, aS ka rad mo me te bu lic ki,

rad gan po li ciels moh kres Tva li. yve la na bijs uC qa reb-

da da iReb da sru lad val mox di lis ga mo met yve le bas; ma Ra-

zie bi dan ga mo su li qa le bi ki cdi lob dnen, saxe si xa ru liT

im de nad gae cis krov ne bi naT, ram de na dac maT gan iT xov dnen,

rad gan dad ge ni li iyo, rom ga moe xa taT si xa ru li da mxne

si xa li se im dia sax li sis sa pa tio mo va leo bis Ses ru le bis

143

Cemi naRvliani saxe

ga mo, ro me lic sa Ra moo biT kar gi vax SmiT unda ga mas pin Zle-

bo da sa xel mwi fo mo sam sa xu res da xeli Seew yo mis Tvis axa-

li Za le bis mok re ba Si.

mag ram ra tom Rac yve la mo xer xe bu lad gviq cev da gverds,

rom ro gor me piris pir ar Se mog vfe Te bo da. Tu ki sad me qu-

Ca Si si coc xlis ni San wya li ga moC nde bo da, Cve nam de oci na-

bi jiT adre ukve qre bo da. yve la cdi lob da, sas wra fod See-

fa re bi na Tavi ma Ra ziis Tvis an gver dze ga daex via; zo gi, et-

yo ba, uc xo sax lSic ki Ser bo da da Si SiT ai tu ze bo da kars

ukan, sa nam Cve ni na bi je bis xma miw yde bo da.

mxo lod er Txel, roca gzaj va re dins mi vuax lov diT,

xnie ri ka ci Se mog vxvda, rom lis sam ker de niS niT ma Sin ve

miv xvdi, sko lis mas wav le be li iyo; is ukve ve Rar ag viq cev da

gverds da mas Sem deg, rac, de bu le bis Ta nax mad, po li ciels

mie sal ma da sru li mor Ci le bis niS nad sam jer dair tya Tav-

ze xelis gu li, sca da aRes ru le bi na mo va leo ba _ anu sam jer

Cae fur Txe bi na Cem Tvis sa xe Si da Se vem ke ase Ti Sem Txve vi-

saT vis sa val de bu lo Se Za xi liT: ̀ mo Ra la te Ro ro!~ man kar-

gad da mi miz na, mag ram, ro gorc Cans, cxe li dRe iyo da ye li

gaS ro bo da, rad gan fur Txis mxo lod ram de ni me sa co da vi

wyal wya la Sxe fi mom wvda, rom lis mow men dac _ de bu le bis

dar Rve viT _ une bu rad vca de sa xe lo Ti; amis ga mo po li-

ciel ma pan Ru ri amo mar tya da xer xe mal Si muS tic Ca ma zi la,

Tan mSvi di xmiT daa ma ta:

_ pir ve li sa fe xu ri! _ rac imas niS nav da, rom SeeZ lo

esar geb la po li cie lis uf le biT da ga moe ye ne bi na sas je lis

pir ve li yve la ze msu bu qi for ma.

sko lis mas wav le be li Cqa ra gag ve ca la. ise ki, ro gor-

Rac, yve la axer xeb da Cven Tvis gzis aq ce vas; mxo lod er Tma

qal ma, ro me lic, dad ge ni le bis Ta nax mad, suf Ta haer ze ga-

mo su li yo ga sa nia veb lad sa siy va ru lo gar To be bis Tvis ga-

mo yo fil ya zar mas Tan, sa nam sa Ra mos ne tar vne bebs mie ce mo-

da, fer mkrTal ma, fum fu la, qe ra qal ma, naC qa re vad ga mo-

mig zav na hae ro va ni koc na, mec pa su xad mad lie rad ga vu Ri me.

144

hainrix bioli

po li ciel ma Tavi moi ka tu na, vi Tom da ve ra fe ri Se niS na: maT

eva le bo daT ki dec, am ka te go riis qa le bis Tvis gar kveu li

Tavi suf le ba mie ni We bi naT, ma Sin, roca yve la sxva am xa nags

msgav si qme de bis Tvis ueW ve lad mZi me sas jels ah ki deb dnen;

am qa lebs xom didi wvli li Seh qon daT xa li sia ni Sro mi Ti

gan wyo bi le bis amaR le ba Si, ami tom ka no ni TiT qmis ar exe-

bo da maT. es iyo Se Ra va Ti, rom lis mniS vne lo ba po li ti-

kur ma fi lo so fos ma, sam gzis doq tor ma blai goT ma, zo ga di

fi lo so fiis ofi cia lur Jur nal Si Sea fa sa, ro gorc li-

be ra li za ciis saw yi si ni Sa ni. es de da qa laq Si wa mos vli sas

wa vi kiT xe gza Si, erTi dRis win, roca vi Rac gle xis kar-mi-

da mos sa pir fa re So Si Jur na lis ram de ni me gverds wa vaw ydi,

rom leb zec es ad gi le bi vi Rac stu dents _ al baT gle xis

vaJs _ enak vi ma ti mi na we re biT aeW re le bi na.

sa bed nie rod, ukve TiT qmis mi vaR wieT gan yo fi le bam de

da gais ma ki dec si re ne bis xma, rac niS nav da, rom qu Ce bi

zo mie ri bed nie re biT sa xe gab rwyi ne bu li aTa so biT ada mia-

niT aiv se bo da (rad gan nab rZa ne bi iyo, sa mu Saos dam Tav re bi-

sas Za lian didi si xa ru li ar ga moem JRav ne bi naT, emand vin-

mes ar efiq ra, mu Sao ba mZi me tvir Tad awev To; sa ma gie rod

sam sa xu ris daw ye bam de sa yo vel Tao sa zei mo aR ta ce ba unda

ga me fe bu li yo, aR tyi ne ba da sim Re re bi). axla ki aTa so biT

ada mians Cem Tvis sa xe Si unda Cae fur Txe bi na. yo vel Sem-

Txve va Si, si re nis xma niS nav da, rom sa mu Saos dam Tav re bam de

aTi wuTi Ra rCe bo da, sa xel mwi fos im droin de li me Tau ris

mo wo de bis mi xed viT ki –`bed nie re ba da sa po ni!~, bolo aTi

wuTi yve la mo sam sa xu res sa fuZ vlia ni da ba na-da suf Ta ve bi-

saT vis unda mieZ Rvna.

am ub nis po li ciis gan yo fi le ba be to nis blo kis erTi

didi, usa xu ri Se no ba iyo, mis ka rebs ori gu Sa gi icav da;

roca maT gver dze Ca vuv li di, Cveu leb ri vi `dam sje li fi-

zi ku ri Ro nis Zie ba~ unda ga moe ye ne bi naT: ami to mac sa feT-

qel Tan mag rad Ca mar tyes xiS te bi da la vi web Si Cam cxes pis-

to le te bis lu le bi. sa xel mwi fo ka no nis (1) pream bu lis Ta-

145

Cemi naRvliani saxe

nax mad: `yo ve li po li cie li val de bu lia yo vel da pa tim re-

buls (igu lis xme ba da tu sa Re bu li) sxeul ze do ku men tu rad

dau to vos sa ku Ta ri Zalauf le bis kva li, gar da dam pa tim-

re be li po li cie li sa, rad ga nac mas wi lad xvda bed nie re ba,

da kiT xvi sas da pa tim re buls Cau ta ros au ci le be li fi zi ku-

ri dam sje lo bi Ti Ro nis Zie ba~. TviT sa xel mwi fo ka no ni №1

ki ase JRer da: `yo ve li po li cie li uf le ba mo si li da val-

de bu lia Tvi Ton da sa jos yve la, vinc rai me sa xis da na Sau-

leb riv qme de bas Cai dens. daus je lo bis ka no ni ar vrcel de-

ba arc erT am xa nag ze, ara med ar se bobs mxo lod daus je lo-

bis Se saZ leb lo ba~.

ga via reT grZe li SiS vel ked le bia ni de re fa ni, ro mel sac

bev ri didi fan ja ra hqon da; Sem deg Cven win av to ma tu rad

gai Ro ka ri, et yo ba, pos te bi dan ukve gad mos ces pa ta ki Cve-

ni mos vlis Se sa xeb, da im dReeb Si, roca yve la bed nie ri, ka-

non mor Ci li da mo wes ri ge bu li iyo, Ti Toeu li cdi lob da,

da ba na-da suf Ta ve ba Si bolom de gae xar ja mis Tvis dRiu rad

ga mo yo fi li erTi gir van qa sa po ni, da pa tim re bu lis (da tu-

sa Re bu lis) ga mo Ce na mniS vne lo va ni mov le na iyo.

na xev rad ca riel oTax Si Se ve diT, sa dac mxo lod ori

sa var Ze li da sa we ri ma gi da id ga, zed te le fo niT. me Sua

oTax Si da ma ye nes; po li ciel ma Caf xu ti moi xa da da daj da.

jer xmas ara vin iReb da da ara fe ri xde bo da; isi ni yo vel-

Tvis ase iq ce vian da es yve la ze au ta ne lia; vgrZnob di, Tan-

da Tan ro gor Ca mic viv da lo ye bi, daR li li vi ya vi da mSie-

ri, ma Sin de li naR vlia ni bed nie re bis uka nas kne li kva lic ki

ga miq ra, rad gan vi co di, Cemi saq me wa su li iyo.

ram de ni me wa mis Sem deg usit yvod Se mo vi da fer mkrTa li

ay la yu da ka ci, xa kis fer uni for ma Si ga mow yo bi li um cro si

ga mom Zie be li; xma ar amou Ria, ise daj da da am xed-dam xe da.

_ pro fe sia?

_ ri gi Ti am xa na gi.

_ da ba de bis Ta ri Ri?

_ pir ve li ian va ri, cxraas erTi, _ vTqvi.

146

hainrix bioli

_ uka nas kne li saq mia no ba?

_ pa ti ma ri.

ori vem er Tma neTs ga da xe da.

_ ro dis da sad ga Ta vi suf ldiT?

_ gu Sin, kor pu si #12, sa ka ni #13.

_ saiT ga mo giS ves?

_ de da qa laq Si.

_ mow mo ba.

ji bi dan gan Ta vi suf le bis mow mo ba amo vi Re da mi va wo de.

man is mia mag ra mwva ne ba raT ze, ro mel zec Cve ne be bis Ca mo-

we ra daiw yo.

_ ma Sin de li da na Sau li?

_ bed nie ri sa xe.

er Tma neTs ga da xe des.

_ ukeT gan gvi mar teT, _ miT xra um cros ma ga mom Zie bel-

ma.

_ ma Sin, _ vuT xa ri me, _ erT po li ciels Tval Si mox-

vda Cemi bed nie ri sa xe, im dRes, roca ga moc xa de bu li iyo

sa yo vel Tao glo va, sa xel mwi fos me Tau ris gar dac va le bis

dRes.

_ sas je lis xan grZli vo ba?

_ xu Ti we li.

_ ci xis ad mi nis tra ciis az ri Tqven ze?

_ cu di.

_ mi ze zi?

_ ara sak ma ri si mu Sao ba.

_ da kiT xva mor Ca!

Sem deg um cro si ga mom Zie be li ad ga, Cem ken wa mo vi da da

erTi dar tymiT Ca mim tvria wi na sa mi kbi li: es imis ni Sa ni

iyo, rom Cem Tvis re ci di vis tis iar li yi moek raT, gam kac re-

bu li zo ma, ro mel sac ar ve lo di. Sem deg um cros ma ga mom-

Zie bel ma oTa xi da to va da Se mo vi da Ca su qe bu li ymaw vi li

muq xa kis fer for ma Si.

yve la mir tyam da: ga mom Zie be li, mTa va ri ga mom Zie be li,

147

Cemi naRvliani saxe

uf ro si ga mom Zie be li, bral mde be li da mTa va ri mo sa mar-

Tle. Ses ve ne beb Si ki dam pa tim re be li po li cie lic mi ta reb-

da sa dam sje lo Ro nis Zie bebs, ro gorc amas ka no ni moiT xov-

da... da maT mo mi sa jes aTi we li Cemi naR vlia ni sa xis ga mo,

zus tad ise, ro gorc xu Ti wlis win Se mi far des sas je lad

xu Ti we li bed nie ri sa xis ga mo.

ax la ki unda ve ca do, saer Tod aRar mqon des sa xe, Tu

ga vu Ze li aTi we li am sa yo vel Tao bed nie re bi sa da sap nis

ne tar xa nas...

1950

ger ma nu li dan Tar gmna

ru su dan Sa me laS vil-ze qa laS vil ma

Jur na li „ari li“. 2001. #10.

149

nno dar dum ba Ze dai ba da 1928 wels Tbi lis Si.

bol Se vi ku ri rep re sie bis ga mo bav Svo ba Si ve dar-

Ca mSob le bis ga re Se. Tbi li sis sa xel mwi fo uni-

ver si te tis eko no mi kis fa kul te tis dam Tav re bis

Sem deg Ta nam Srom lob da Jur nal `cis kar Si~, iyo

Jur nal `nian gis~ re daq to ri, mwe ral Ta kav Si-

ris mdi va ni, Sem deg _ Tav mjdo ma re. misi ro ma-

ne bi: `me, be bia, ili ko da ila rio ni~, `me vxe dav

mzes~, `mzia ni Rame~ da sxv., ga moq vey ne bis Ta na ve

bes tse le re bad iqca. no dar dum ba Zis Se moq me de-

ba ga moir Ce va brwyin va le iu mo riT, si ke Tis rwme-

ni Ta da ada mia nis siy va ru liT. gar daic va la 1984

wels. dak rZa les mi si ve ini cia ti viT Seq mnil bav-

SvTa qa laq `mziur Si~, sai da nac 2009 wels mTaw-

min dis pan Teon Si ga daas ve nes.

151

no dar dum ba Ze

HELLADOS

_ je mal, skrip ka!

_ ian gu li, la wi ra ko!

_ je mal, qa mo!

_ ian gu li, wuw ko ber Ze no!

_ je mal, wir plia no!

_ pa ta re bis yo Co!

_ vi ris Ta vo!

_ vi ris mwyem so!

_ go goe bis ma Cal ka!

_ xu li ga no!

_ Tbi li se lo ha ri fo!

_ Se ni de da va ti re, ian gu li!

_ ima na su ine pros ti ka sa ine ka, je mal!

●

so xu me li ber Znis xris to aleq san dri dis Svi li iyo ian-

gu li. na fo ti viT Txel sa da be Web ga niers swo ri, la ma zi

152

nodar dumbaZe

cxvi ri, nax Si ri viT Savi Tva le bi da mai mu ni viT grZe li xe-

le bi hqon da. rom id ga, mux le bam de wvde bo da uzar ma za ri

to re bi. ToT xme ti wli sa iyo. Tavis tol ub nis bi Webs Si Sis

zars scem da. sao ca ri Cxu bi ico da, or-sam biWs er Tad gaa-

si la qeb da, xels ar gaan Zre vi neb da. ka ta sa viT swra fi iyo,

ka Ji viT ma ga ri da jan mrTe li. zam Tar-zaf xul sa ti nis Savi

xa la TiT da dio da, mker dga Re Ri li.

ve ne ciis gzat ke cil ze cxov rob da, mdi na re Cal ba Sis pi-

ras, ma ma mis Tan er Tad. de da ise pa ta ras gar dac vlo da, arc

ki ax sov da. mi wis nak ve Ti hqon daT, xelis gu li so de na bos-

tniT. erTi Zro xa hyav daT, erTic nac ris fe ri Co ki na. rZes,

ma wons da mwva nils hyid dnen me zob leb Si da so xu mis ba zar-

Si, ian gu li ar sad ar swav lob da, ma ma miss ex ma re bo da meur-

neo ba Si da xan da xan vir sac dah yve bo da sa vaW rod. da nar Ce ni

dro qu Ca Si iyo ga de bu li. rki nig zis ga da sas vlel Tan id ga

xol me, sko li dan dab ru ne bul bi Webs ji beebs uC xrek da,

zogs Za liT, zogs ne biT, Tu Tuns, xur da fuls, brWyvia la

niv Tebs, jaW vebs, fe rad fan qrebs, kal mis trebs ar Tmev da,

meo re dRes ima ve niv Tebs ima ve bi Web Tan Se Ra va Tian fa seb Si

hyid da. me re Tavian Tsa ve ful ze eTa ma Se bo da, ugeb da, ji-

beeb ga te ni li brun de bo da Sin.

ase grZel de bo da yo vel dRe.

am ToT xme ti wlis diq ta tors yur moW ril mo ne bad hyav-

da mTe li ve ne ciis gzat ke ci lis bi We bi da maT So ris Cemi

dei daS vi li ko kac.

ub nis yo Ci iyo ian gu li.

Cve ni nac no bo ba 1938 wlis Se mod go ma ze daiw yo. dei da-

Cem ma ni nam, ob lo ba rom ar meg rZno, Tbi li si dan Ca su li

meo re dRes ve mTel so xum Si sa xel gan Tqmul mu si kis mas-

wav le bel ele na mi xai lov na nav rod skaias Tan mi miy va na da

mux leb Si Cau var da:

_ obo lia, de da mi si vio li no ze ata reb da, ude do ba da

ob lo ba rom ar ig rZnos, uars nu met yviT; sxvas rom ax de-

vi nebT, ori im de ni ga mo mar TviT, oRond aiy va ne To.

153

HELLADOS

nav rod skaiam jer sme na ga mi sin ja, me re no te bis kiT xva-

Si ga mom ca da, Ti Teb ze dam xe da, ni ka pis qveS xeliT koJ ri

mo mi sin ja, er Txans iyoy ma na, Sem deg meo re oTax Si ga vi da.

vio li no ga moi ta na, si me bi mou Sa la da aaw yveo, miT xra. dei-

da Ce mi Se Si ne bu li mi yu reb da da, ro de sac vio li no avaw yve,

Sve biT amoi sun Tqa.

_ aba, axla beT ho ve nis „za zu na“ dau ka ri! _ miT xra ele-

na mi xai lov nam, sa var Zel Si Caj da da mo sas me nad moem za da.

beT ho ve nis xse ne ba ze dei da Cems saq cie li waux da.

_ pa tiv ce mu lo ele na mi xai lov na, iq ne ba sxva, ufro pa-

ta ra kom po zi to ri ge kiT xaT?! _ sTxo va nav rod skaias da

cxvir sa xo ciT Sub lze ga moc va ru li of li daim Sra la.

_ ro gor, „za zu nas“ ar uk ravs? _ hkiT xa gak vir ve bul ma

nav rod skaiam dei das da war be bi azi da.

me miv xvdi, rom dad ga is sa nat re li Ja mi Cems cxov re ba-

Si, ro de sac sa Sua le ba meZ leo da Tavi da mex sna mu si kis mo-

no bis uR li sa gan, ro mel Sic eq vsi wli sa Se ma ba de da Cem ma da

umow ya lod mxed ni da, sak ma ri si iyo ax la, am wuT Si, meT qva

erTi ma giu ri sit yva _ „ara“, da yve la fe ri dam Tav rde bo da,

mag ram ar vici dei da Ce mis tan jul ma sa xem, nav rod skaias

gak vir ve bul ma ga mo xed vam, ca me ti wlis bav Svis ga nu zo mel-

ma pa tiv moy va reo bam Tu Cem Tvis gaur kve vel ma ki dev ra Rac

Zalam xel Si ama Re bi na vio li nos xe mi da oTa xi „za zu nas“

mar ti vi da ge nia lu ri me lo diiT aiv so.

ro de sac dak vra da vam Tav re, dei da ni nas Tva le bi crem-

liT hqon da sav se, nav rod skaias ki sa xe ze kma yo fi li Ri mi-

li efi na.

...da ele na mi xai lov na nav rod skaiam amiy va na.

ro de sac Sin vbrun de bo diT da rki nig zis ga da sas vlels

mi vuax lov diT, ian gu li qva fe nil ze ij da fex mor Txmu li da

ka kals am tvrev da agu ris na te xiT.

_ ga mar jo baT, ni na iva nov na! _ mie sal ma igi dei das, ro-

de sac Ca vua reT.

_ ga gi mar jos! _ mok led upa su xa dei dam.

154

nodar dumbaZe

_ ko ka sa daa? _ hkiT xa ian gu lim.

_ ko ka Sen sa viT usaq mo ki ar aris, sko la Sia! _ upa su xa

dei dam.

_ eg vin Raa?

_ Se ni saq me ar aris! _ Tqva dei da ni nam da win ga mig do.

ian gu lim gab mu lad daus tvi na. Cven gza gan vag rZeT.

_ eee, skrip ka! _ mo mes ma uceb. gak vir ve bul ma mo vi xe de.

ian gu lis ca li Tva li moe Wu ta, ki se ri moeR ri ca, ena ga-

moe yo da mar jve na xels mar cxe na ze xer xi viT isob da. miv-

xvdi, me ma jav reb da vio li nos dak vra Si. bra zi sa gan gu li

yel Si mo meb ji na.

_ mai mu no! _ da vu Za xe da muS ti mo vu Re re.

_ xval ga moia re, Se Sa maqvs da sa xer xi! _ mi pa su xa si ci-

liT.

_ Sen ar moi Sa le xu lig no ba? _ uk ma yo fi lod ga daiq nia

Tavi dei da Cem ma.

_ vin aris? _ vkiT xe me.

_ ber Ze nis bi Wia, ian gu li, ma ma miss rZe daaqvs Cven Tan.

ar da gi na xo ma gas Tan gav li li, xu li ga nia, dRe da Rame qu-

Ca Si ag dia.

me isev mo vi xe de ukan, ian gu li dam tvreul ka kals ar Cev-

da, Tan ga mom wve vad mi ci no da.

●me ca me te sko la Si sia ru li, ro mel Sic dei da Cem ma mo maw-

yo, rki nig zis lian dag ze gav liT mi wev da, ase rom, Cemi da

ian gu lis yo vel dRiu ri Sex ved ra TiT qmis gar dau va li Seiq-

mna.

daax loe biT erTi Tve yu rad Re bas ar maq cev da. id ga ub-

nis bi Web Si da, ro gorc yo vel Tvis, ko Wo ba nas an pa Ja ro ba-

nas Ta ma Sob da.

er Ti ki iyo, ro gorc ki Tvals mom krav da, ima ve wuT Si,

Cems da sa na xa vad, vin mes an quds Ca moaf xa tav da Tva leb ze,

an pan Rurs amoh krav da, Tan iri bad ga mom xe dav da.

155

HELLADOS

mec ise Ca vuv li di, TiT qos fe xeb ze me ki da ian gu li ca

da misi mrev lic. ise ki erTi su li mqon da, bi Web Si gav reu-

li ya vi da ian gu lis msgav sad mec meC ve ne bi na Cemi Sno da

ma ri fa Ti, mag ram jer uban Si uc xo, uam xa na go, ume gob ro da

udam qa So vi ya vi, gver diT Cemi um cro si dei daS vi lis, ko kas

gar da ara vin mom dev da, da ami tom mis vlas ver vbe dav di,

erTs ki vgrZnob di, Cve ni ur Tier To ba la Ru mis pat ru qi viT

Tan da Tan iw ve bo da, pa ta rav de bo da, fis tons uax lov de bo-

da, da erT mSve nier dRes ifeT qeb da.

...da zus tad erTi Tvis Tav ze es dRec dad ga.

ele na mi xai lov nas mo wa fe hyav da. me mo sac del Si vi je qi

da Cems rigs ve lo di.

mrgval ma gi da ze ak va riu mi id ga da Sig wyal mce na reebs,

la maz ni Ja reb sa da qvebs So ris ma rao sa viT far fleb gaS-

li li oq ros Tev ze bi das ria leb dnen, Tan pirs sa sa ci lod

af Cen dnen da hae ris buS tebs uS veb dnen. ra tom Rac mo meC ve-

na, rom Tev zebs sas ti kad Sio daT da ami tom wria leb dnen.

sas wra fod amo vi Re ji bi dan ga zeT Si gax veu li Savi pu ri sa

da yve lis bu ter bro di, wvril-wvri lad dav fSve ni da ak-

va rium Si Cav ya re, wylis ze da pi ri Savi pu ri sa da yve lis

naf xve ne biT dai fa ra. Tev ze bi jer daf rTxnen, qveb sa da ni-

Ja rebs amoe far nen, Sem deg, TiT qos mix vdne no Cems ke Til

gan zrax vas, sa fa ri dan ga moc viv dnen da gaS ma ge biT See siv nen

saW mels.

uzo mo kma yo fi le biT vum zer di oq ros ko rian tels. ak va-

riu mi pa ta ra okea ne sa viT Re lav da da bo boq rob da. Tev ze bi

Tav da viw ye biT tria leb dnen da cek vav dnen. me re Tan da Tan

uk les Ta maSs. ak va riu mi daw ynar da da dam Svid da. axla mu-

cel da be ri li da dam Zi me bu li oq ros Tev ze bi zan tad da-

cu rav dnen mi nan qris ni Ja reb sa da qvebs So ris, rig ri go-

biT mo diod nen mi nis ke del Tan da TiT qos mad lo bas meub-

ne bia no, ku dis od na vi moZ rao biT to kav dnen Cems win, uceb

erTi maT ga ni, ro me lic yve la ze ufro didi iyo, gu laR ma

amot rial da da zur gze iw yo cur va. gak vir ve bu li miv Ce-

156

nodar dumbaZe

re bo di am uc naur sa na xao bas. male sxva Tev zeb mac mi ba Zes.

ak va riu mi TiT qos Tav da yi ra gad moat ria le so, axla yve la

Tev zi gu laR ma cu rav da Sig, Tan ga ma le biT amu Sa veb dnen

la yu Cebs... wyal Si xeli Cav ya vi da Tev ze bis waR ma gad mob-

ru ne ba vca de, mag ram amaod, isi ni kvlav gu laR ma wve bod-

nen, Se Si ne bul ma sas wra fod amo vi Re xeli wyli dan. miv xvdi,

rom mox da ra Rac sa Si ne le ba. male ak va rium Si si coc xle

Cak vda. mo wam lu li oq ros Tev ze bi usu lod tiv ti veb dnen

wylis ze da pir ze. tan Si Si Sis Jruan tel ma da mia ra, vio li-

nos bu des xeli vsta ce da ga saq ce vad mo vem za de, mag ram

uceb ka ri gai Ro da oTa xi dan ele na mi xai lov na ga mo vi da.

igi Cem ze adre mo sul mos wav les moa ci leb da, Tan ra Rac

da ri ge bas aZ lev da.

_ Se mo di! _ miT xra man, ro de sac mo wa fe gaa ci la. me ga-

Se Se bu li vi de qi.

_ Se mo di, Se mo di! _ ga mi meo ra man, mxar ze xeli da ma do

da msu bu qad mi biZ ga oTa xis ken. ad gi li dan ar dav Zrul var.

_ gak ve Ti li ar ici? _ mkac rad mkiT xa ele na mi xai lov nam

da kvlav rom ar ga ve ci xma, gak vir ve bul ma Tva li gaa yo la

Cems gaS te re bul mze ras... da mox da is, ri si war mod ge nac

mxo lod iq Tio lo gebs SeuZ liaT. mux lmok ve Ti li ele na mi-

xai lov na sa var Zel Si CaeS va, tu Ce bi gau lur jda da xmis kan-

ka liT mkiT xa:

_ Ты что наделал, паршивый мальчишка?!2

_ me ar me go na, ele na mi xai lov na, me mxo lod Savi pu ri

da yve li Ca vu ya re...

_ Отравил!3 _ amoig mi na man sa so war kve TiT. me re Tavi

xe leb Si Car go da Svil mok lu li viT aq vi Tin da, max sovs,

ro gor vluR lu Reb di, Tavs vi mar Tleb di da vcdi lob di,

ro gor me da mem Svi de bi na mu si kis mas wav le be li, mag ram yo-

ve li ve amao iyo... igi ad ga, ak va rium Tan mi vi da, sa Ti Taod

2. _ es ra qeni, Se saZagelo?

3. _ mowamla!

157

HELLADOS

iReb da wyli dan usu lo Tev zebs, hkoc ni da, kvlav ak va rium-

Si ab ru neb da, Tan sao ca ri sit yve biT ea ler se bo da.

_ Милые мои, золотые, ненаглядные, отравили, убили вас.4

me re Cem sken Se mot rial da, saxe SeS li li hqon da, ni ka-

pi ukan ka leb da da Tva le bi dan Rva rad Ca mos dio da crem li.

uceb gaS li li xeli moiq nia da ise Ti si la ga maw na, Tavi

Zlivs Se vi ka ve, rom ar wav qceu li ya vi.

_ Вон из моего дома, варвар. Чтоб твоей ноги не было больше здесь! Вон!5

me si la da crem li er Tad ga dav yla pe, vio li no iR lia Si

amo vi Ca re da ux mod ga mo vi xu re ka ri.

Tav zar da ce mu li, Ser cxve ni li da coc xal-mkvda ri mo-

va bi jeb di sax li sa ken.

rki nig zis ga da sas vlel Tan ian gu li da misi dam qa Se bi pa-

Ja ro ba nas Ta ma Sob dnen. gul ma maT ken ga mi wia. Sin mainc ar

mi mes vle bo da. bi Webs rom da vuax lov di, fe xi aviT rie, me re

gan geb gav Cer di da da vi xa re, vi Tom fex sac mlis Tas mas vis-

wo reb di.

_ eee, skrip ka! _ ian gu lis xma vi ca ni. wel Si ga vi mar Te da

Tva leb Si Sev xe de.

_ ra gin da? _ vkiT xe.

_ mo di aq! _ mi mix mo Ti TiT.

_ Tu saq me gaqvs, Tvi Ton mo di! _ vuT xa ri. ian gu lim gak-

vir ve bul ma ga da xe da mas ze ufro gak vir ve bul qve Sev rdo-

mebs da ne li na bi jiT wa mo vi da Cem sken.

_ Sen ar ici, me vi na var? _ mkiT xa ama yad.

_ vici! _ vu pa su xe me.

_ me re, rom ge Za xi, ra tom ar mo di xar?

_ Sen vi na xar, me rom me Za xi? _ vuT xa ri ag de biT da yo-

4. _ Cemo Zvirfasebo, mSvenierebo, sayvarlebo, mogwamles, dagxoces!

5. _ gaeTrie Cemi saxlidan, barbaroso. Seni fexi ar davinaxo aq! gaeTrie! Semdgenlebi.

158

nodar dumbaZe

ve li Sem Txve vi saT vis vio li no mi wa ze dav de. ian gu lim isev

gak vir ve biT ga xe da Tavis bi Webs, rom leb sac Ta ma Si saT vis

Tavi dae ne be bi naT da Cvens gar Se mo wre Seek raT.

_ ian gu li, as wav le, vin ca xar! _ dau Za xa vi Ra cam wri dan.

_ mi di, uTa qe, ian gu li!

_ erTi Se ne bu ri si la aWa me!

_ jer vna xoT, ra bi Wic aris! _ Tqva ian gu lim da lo ya ze

xeli mo mi Ta Tu na.

_ nu ba naob! _ vuT xa ri da Tavi gav wie.

_ uyu re Sen?! _ gauk vir da ian gu lis.

_ mi yu re! _ vu pa su xe me.

_ pa pi ro si! _ xeli ga mo mi wo da uceb ian gu lim.

_ ar ve we vi!

_ fu li!

_ ar maqvs!

_ ji bee bi amoit ria le!

_ Sen Tvi Ton amoit ria le!

bi Web Si Cur Cu li at yda, ian gu li daib na, mag ram ix ti ba ri

ar gai te xa da vio li nos ken dai xia.

_ xeli ai Re! _ vuT xa ri me da vio li nos ken wa vi Re xeli,

mag ram ian gu lim da mas wro, bu de gax sna, vio li no amoi Ro,

ga mo mi wo da:

_ mi di, dau ka ri, bi We bi ga mir Te!

_ ar vuk rav!

_ maS, ras daaT rev, muq Ta vi ri xar?

ara fe ri vu pa su xe, vio li no sa ken gav wie, rom ga mo mer-

Tmia, ian gu lim ukan ga dad ga na bi ji da vio li no zurgs ukan

da ma la.

_ pe tia, fe ma, kur lik, pan Co, ge na, skrip kis xma ga gi giaT

ro dis me? _ hkiT xa bi Webs. bi Web ma kvi ce bi viT dai Wix vi nes.

_ mar to ra dio Si! _ Tqva pe tiam da isev dai Wix vi na.

_ mi di, ian gu li, gag va go ne!

sxva ze adre Cemi vio li nos xma me ga vi go ne: ian gu lim

igi msu bu qad moiq nia da brtylad da mam xo Tav ze. _ zzrrr,

159

HELLADOS

wkrrrr... _ daik vne sa vio li nom da Sua ze ga daix sna, qve-

da na wi li mow yve ti li mkla vi viT dae ki da ze das da er Txans

ki dev ga mos cem da amaz rzen xmas. bi We bi mi wa ze ga gor dnen.

guli ga mi Cer da, sis xli Tav Si ami var da da yu re bi da mi gub-

da. aRa ra fe ri mes mo da, vxe dav di mxo lod mi wa ze ga go re-

bul bi Webs, wel Si gaw yve til vio li nos da ian gu lis od nav

win ga mo weul gam xdar ybas da uceb, rac Za li da Ro ne mqon-

da, dav ka ri am ybas ga cie bu li muS ti.

ro de sac kvlav da mib run da sme na da cno bie re ba, ian gu-

li qva fe nil ze ij da, gak vir ve bu li mim zer da da ybas mar-

jve na xeliT izel da. sa ma ri se bu li si Cu me Ca mo var da. me ux-

mod Sev trial di da Sin wa ve di.

sa Ra mos dam tvreu li vio li no ca da misi yu Tic Cven ma

me zo bel ma da ian gu lis mar jve na xel ma, pe tiam mog vi ta na,

Se mo sas vlel Tan da ya ra da gaiq ca.

dei da Cem ma jer pe tia Seic xa da, me re vio li no, me re ian-

gu li aleq san dri di, me re me da sul bolos de da Ce mi.

ax la rom vix se neb, dei da Ce mi daax loe biT ase mos Tqvam-

da:

_ ro gor xar dag va ju li, ise ar ga saz rde lo pe tiaa...

Sen da mem wva ni le ma ma Sens ras ger CiT. Tqven ra iciT am

vio li nos fa si, stra di va riu si da pa ga ni ni mxer xa ve bi ggo-

niaT... ian gu li aleq san dri di myavs mo sak la vi, mag ram vi ris

yro yin ze gaz rdil Co Cors mu si kis ra moeT xo ve baaa... Cems

ojax Si Ca mo sax le bu li es axa li xu li ga ni myavs mo sak la-

viiii... sul waw yme di lo da ube du ro dao ani ko, me Cemi ga-

Wir ve ba ar me yo fo da, es ya Ca Ri rom ar da ge to ve bi na Cem da

sam wyem sa rad. vai, Sens dRes da ui, Cems ga Ce nas...

am dRes das rul da Cemi mu si ka lu ri odi sea da daiw yo

axa li era Cems cxov re ba Si _ brZo la ar se bo bi saT vis.

●meo re dRes ian gu li da pe tia sko lis ala yaf Tan dag-

vxvdnen me da Cems dei daS vil ko kas. erTi ki Se mi qan da guli,

160

nodar dumbaZe

mag ram ise Ca vua re ori ves, TiT qos gu Sin ara fe ri mom xda-

ri yos.

_ skrip ka! _ xma pe tia si iyo, me gav Cer di.

_ unda ge la pa ra ko! _ mo miax lov da ian gu li.

_ ra ze?

_ aq uxer xu lia! _ Tqva man da sko li dan ga mo sul bav-

Svebs da mas wav leb lebs ga xe da.

_ aba, sad? _ vkiT xe me.

_ rki nig zis gaR ma, xi dis qveS.

_ sa dac gin da! _ vu pa su xe da gav ye vi.

ian gu li win mi dio da! me re me da ko ka. pe tia ukan mog-

vdev da mo So re biT. al baT imi tom, rom ar gav qceu li ya viT.

_ da vi Ru peT! _ Tqva saq ciel wam xdar ma ko kam. ko ka ori

wliT pa ta ra iyo Cem ze da araer Txel hqon da na Wa mi ian gu-

lis ali yu ri.

_ nu ge Si nia! _ da vam Svi de, Tum ca gu lax di lad rom

vTqva, mec me Si no da. rki nig zis mi way ril ze rom veS ve bo diT,

ko kam gaq ce va daa pi ra, ma ja Si Ca vav le xeli da rac Za li da

Ro ne mqon da, mo vu Wi re.

_ ar gaiq ce, bi Wo, sir cxvi lia!

_ Sen ar ici ma gis am ba vi, dag va siebs ori ves, _ amoik vne-

sa ko kam.

_ ra mox da me re, xom ar mog vklavs, _ vuT xa ri me. ko ka

da sak la vad gan wi rul xbo sa viT ga mom yva.

ian gu li rki nig zis xi dis qveS dad ga. aqeT-iqiT gai xed-

ga moi xe da. ka cis Wa Wa ne ba ar Can da. Cvenc gav Cer diT.

_ aha, mo ve di, ra gin da? _ vkiT xe ian gu lis. ian gu lim

Tavi Ca Ru na, er Txans ase iyo, ra Ra cas fiq rob da.

uceb Tavi as wia.

_ Sen gu Sin uban Si Se mar cxvi ne. erTi dar tymiT dam-

svi... ar ve lo di da imi tom dam svi, pa su xi imi tom ar mii Re,

rom ver av de qi. min do da ad go ma, mag ram ver av de qi. _ mis ma

mSvid ma da gu lax dil ma la pa rak ma sul ga ma fu Wa. _ me am ub-

nis yo Ci var da yo Cad dav rCe bi... _ ga nag rZo man.

161

HELLADOS

_ me ar min da Se ni ub nis yo Co ba, Tavi da ma ne be! _ gul-

wrfe lad vuT xa ri mec.

_ Sen rom Cem ze didi iyo, da ga ne beb di, mag ram Sen Cem ze

erTi wliT pa ta ra xar, ami tom ver da ga ne beb Tavs. uban Si

ori yo Ci ar SeiZ le ba, an Sen unda iyo, an me...

_ aki giT xa ri, ar min da yo Co ba-meT qi! _ ga vu meo re.

_ eg re ar ga mo va, unda viC xu boT.

_ viC xu boT! _ dav Tan xmdi me.

_ pa tios nad viC xu boT! _ Tqva ian gu lim.

_ pa tios nad ras hqvia? _ ga mik vir da me.

_ arc pe tia, arc ko ka Cxub Si ar unda Cae rion. gi ne ba ar

iyos, qva ar iyos, waq ceu lis ce ma ar iyos!

_ eg re iyos!

_ Tu mo ge rie, xval ima ve ub nis bi Web Tan gcem, rom leb-

Ta nac dam svi, me re mo geS ve bi! _ ga maf rTxi la.

_ ce ma mo re va zea! _ vuT xa ri me.

ara fe ri ar mi pa su xa, Savi sa ti nis xa la Ti gai xa da da mi-

wa ze daag do. rom gai xa da da Sev xe de, gul ma reC xi mi yo:

im xe la gaS li li mker di hqon da, Tan mar cxe na Zu Zus ze moT

lur ji la Ti nu ri asoe biT das vi rin ge bu li hqon da sit yva

HELLADOS, ro mel mac Se mak rTo uceb.

ian gu lim ra Rac uT xra pe tias ber Znu lad. pe tia Se yoy-

man da. ian gu lim brZa ne ba gau meo ra. pe tiam ori didi qva

amoi Ro ji bee bi dan da uxa li sod ga da ya ra. ian gu lim axla

ko kas Se xe da, ko kam ca rie li ji bee bi amoit ria la.

_ da viw yoT! _ Tqva ian gu lim.

_ da viw yoT! _ vTqvi me da Can Ta mi wa ze da vag de.

Cxu bi or-sam wuTs gag rZel da. me Sek ru li muS te biT

vCxu bob di. ian gu li gaS li li xeliT. Cemi dar tymu li yru

xmas ga mos cem da, misi ki qve ya nas azan za reb da: ise Ti la wa-

lu wi gau dio da Cems ybeb ze.

pe tia ber Znu li Se Za xi le biT am xne veb da ian gu lis, ko ka

ki qar Tu lad mkar na xob da:

_ Tavi, Tavi aWa me, je mal!

162

nodar dumbaZe

vi co di, rom ax los mis vla da Tavis Wme va iyo sa Wi ro,

mag ram wels ze moT gax dils ram den je rac wa vav le mklav Si

xeli, im den jer da mis xlta of liT da po xi li, ki dev erTi

sila da vig rZe ni, rom cxvi ri dan sis xli wam skda.

vid re cxvi ri dan wam skdar sisxls vi xo cav di, ian gu lim

ki dev erTi si la ma Wa ma da zus tad ise dav je qi mi wa ze, ro-

gorc gu Sin ian gu li, oRond im gan sxva ve biT, rom ian gu lis

gu Sin ar SeeZ lo ad go ma, me ki Se meZ lo, mag ram Cems ad go mas

fa si aRar hqon da _ Cxu bi wa ge bu li iyo.

ian gu lim er Txans ma ca la da rom aRar av de qi, xa la Tis

Cac ma daiw yo, da me isev wa vi kiT xe mis mker dze amos vi rin ge-

bu li HELLADOS.

_ xva lam dis! _ miT xra ian gu lim da mxo lod axla Se vam-

Cnie, ze da tu Ci Se si ve bu li hqon da da mar jve na war bi ga-

xeT qi li.

_ xva lam dis! _ vu pa su xe da wa mov de qi.

ian gu li da pe tia mi way ril ze avid nen da rki nig zis lian-

dags gah yvnen. me da ko ka xi dis qveS dav rCiT.

_ ara uSavs, ma ga sac bev ri mox vda! _ da mam Svi da ko kam.

_ su ler Tia, xval vcem! _ vTqi me.

_ ne ta vi sar ke Si Ca ga xe da! _ Tqva ko kam.

_ Za lian var da sie bu li? _ vkiT xe.

_ bul ki viT! _ mi pa su xa da Tva li ama ri da.

_ ma gis de da va ti re!

am je rad dei da Cems ar Se vuc xa de bi var. ci vi kom pre se bi

da ma do sa xe ze. di liT ki ian gu lis ma mas, xris tos, zus tad

ise daaf Svna maw vnis qi la Tav ze, ro gorc ian gu lim me vio-

li no da ci xe Si amol po bas dah pir da mis ga Tax si re bul da

xu li gan Svils sab Wo Ta pio ne ris ase uR mer Tod ce mi saT vis.

●meo re dRes sko la Si ar wav sul var, Wri lo bebs vi Su Seb-

di. me sa me dRes rki nig zis ga da sas vle li sav se iyo ub ne li

bi We biT. me da ko ka rom mi ve diT, stve niT Seg vxvdnen.

163

HELLADOS

_ skrip ka, ga zia res?

_ sa nam ar mog klavs, ar moeS ve bi?!

_ Sen aq Tbi li si xom ar ggo nia?!

mTel ma bir Jam ico da ukve Cemi ce mis am ba vi.

yve la aq iyo ian gu lis gar da. ara vis Tvis xma ar ga mi cia,

Can Ta fi la qan ze da vag de, zed da va je qi da ian gu lis mos-

vlas da ve lo de.

_ ian gu li mo dis! _ dai Za xa uceb vi Ra cam.

_ axla daiw ye ba cir ki! _ Tqva meo rem.

_ ga mar jo baT! _ Tqva saer To sa la mi ian gu lim da me rom

da mi na xa fi la qan ze Ca mom jda ri, gak vir ve bi sa gan Tva le bi

gau far Tov da.

_ ian gu li, Tavi si fe xiT mo vi da bul ki, mi di erTi, Se Wa-

me! _ uT xra pe tiam.

_ ka raqs waus vam, ian gu li, Tu xi zi la las?!

ian gu lim laz Ran da rebs yu rad Re ba ar miaq cia, tri bu-

ni viT as wia xeli, brbo daaw yna ra da is to riu li sit yviT

mi mar Ta Tavis xalxs, ise, ro gorc to mis be la debs sCve viaT

xol me.

_ bi We bo! _ daiw yo man. _ es me mog mar TavT Tqven, ve-

ne ciis gzat ke ci lis to mis Tavi su fal Svi lebs, me, Tqvens

mier ar Ceu li be la di, ian gu li aleq san dri di! Tqvens wi na Se

dga nan mkrTal sa xia ni Tbi li se li ha ri fi da misi dei daS vi-

li, Cve ni to mis gam yid ve li da sam Sob los mo Ra la te, wkvin-

tlia ni ko ka. am mkrTal sa xian ga dam Tiels, imis nac vlad,

rom esar geb la Cve ni stu mar Tmoy va reo biT, did su lov ne bi-

Ta da sul grZe lo biT, surs mii sa kuT ros Cve ni kur Txeu li

mi wa, zRva, mdi na re, oq ro, ver cxli, sa Zov re bi da ga zo ne-

bi...

_ mor Ci laz Ran da ro bas! _ Se vaw yve ti ne sit yva. _ unda

meC xu bo!

ian gu li Se Cer da da Tva li Tval Si ga mi ya ra.

_ me Tqven gaC ve nebT ax la, ro gor keT de ba mkrTal sa xia-

ne bi sa gan kat le ti... _ ga nag rZo isev.

164

nodar dumbaZe

_ nu mai mu nob, da viw yoT!

_ Sen ei, wkvin tlia no, _ miub run da igi ko kas, _ wa di, sas-

wra fo Si da re ke, uT xa ri xuT wuT Si mo vid nen da Se ni dain-

va li de bu li dei daS vi li waiy va non! _ bi Web Si xar xa ri at yda.

_ dRes Sen mo gi wevs sas wra fo To way va na. _ vuT xa ri me

da av de qi. bi Web ma wre Sek res. ian gu lim isev ra Rac uT xra

pe tias ber Znu lad, pe tia SeiS muS na da qam ris Sex sna daiw-

yo. gan cvif re bu li vu yu reb di pe tias Ti Tis sim sxo Rve dis

qa mars _ „nu Tu qam riT unda mce mos?“ _ ga miel va Tav Si. pe-

tiam qa ma ri ga das ca ian gu lis da isev wre Si Cad ga. ian gu lim

ama yad mi moi xe da gar Se mo da sa ja rod ga nac xa da:

_ me mkrTal sa xians ori xeliT ar veC xu be bi. igi dRes

ca li xeliT unda gai la xos. pe tia, ga mo di da Se mi ka ri xeli!

bi Web Si aR ta ce bis yi Ji na gais ma. me el da me ca. ian gu lim

ga Wi mu li mar cxe na xeli Te Zo ze mii do. pe tia ga mo vi da, qa-

ma ri wel ze Se moar tya ise, rom is mar cxe na xeli Sig moa yo-

la, da rac Za li da Ro ne hqon da gauk ra.

_ nu ar tis tob, xeli amoi Re da ise viC xu boT! _ vuT xa ri

da kar gu li xmiT.

_ me Sen Tan ori xeliT Cxubs ar vi kad reb, _ Tqva ian gu-

lim. bi Webs kvlav aR ta ce bis yi Ji na aR mox daT.

_ ma Sin ar min da! _ vTqvi me da Can Ta avi Re.

_ ge Si nia? _ mkiT xa ian gu lim.

_ ki ar me Si nia, ar min da. xeli amoi Re da ise dac gcem!

_ meC xu be, To rem gcem! _ Tqva ga Ri zia ne biT ian gu lim.

_ mi di, das vi! _ wam Cur Cu la ko kam. me jiu tad ga viq nie

Tavi. ma Sin ian gu li mo miax lov da da si la ga maw na. sa xe ze

ise wa me ki da cec xli, TiT qos mdu Ra re Se mas xe so, mag ram

xeli ar Se vub ru ne. ian gu lim meo red ga maw na si la, me re me-

sa med, Se vat yve, ga me te biT ar mir tyam da, es ufro ga si la-

qe bas hgav da, vid re Cxubs. da mainc rom ar Se vub ru ne xeli,

ian gu li ga Cer da. me Sev trial di da wri dan ga ve di, bi We bi

ux mod Ca mo me cal nen.

_ ee, skrip ka! _ mo mes ma zurgs ukan pe tias xma, da uceb

165

HELLADOS

ga vi go ne gaS li li xelis sa Si ne li la wa ni: es ukve pe tias

yba ze ga Re bu li ian gu lis xelis xma iyo.

ukan ar mi mi xe davs, rad gan vti ro di da ar min do da bi-

Webs Cemi crem li dae na xaT. erTs ki miv xvdi _ dRe van de li

Cxu bi ian gu lim waa go.

●meo re dRes, sis xam di liT, aleq san dri de bis ezos WiS-

kar Tan vi de qi. xris to aleq san dri di virs kaz mav da pa ta ra

Tav las Tan. ian gu li ex ma re bo da, rom da mi na xa, vi ri mia to va

da WiS kars moad ga.

_ sa Civ le lad mox ve di? _ mkiT xa man da Tva li ma mis ken

gaa pa ra. ma ma mi si zur gSeq ce viT id ga da ver mxe dav da.

_ saC xub rad! _ vu pa su xe me.

_ vin aris? _ dau Za xa ma ma mis ma, ise rom ar mou xe davs.

_ am xa na gia Ce mi.

_ ian gu lis ar sca lia, ba zar Si mi dis! _ moi xe da xris-

tom. uceb mic no da gauk vir da: _ Se rig diT?

_ Sev rig diT! _ vu pa su xe me.

_ eg re ar jo bia? ori ve kar gi bi We bi xarT! _ gau xar da

xris tos da ezo Si Se mi pa ti Ja.

_ meC qa re ba, _ vu pa su xe, me re ian gu lis mi vub run di: _

ro dis dab run de bi baz ri dan?

_ sa Ra mos!

_ rki nig zis xi dis qveS da ge lo de bi! _ vuT xa ri da wa ve-

di.

●sa Ra mos xi dis qveS ve lo di ian gu lis. igi mo vi da. xma ar

gau cia Cem Tvis, vi ri ada mie bis Ro bes mia ba, xa la Ti gai xa-

da, vi ris kex ze ga dah ki da da me kvlav wa vi kiT xe mis gaS lil

mker dze ma giu ri sit yva HELLADOS.dRes Cve ni Cxu bis mow me mxo lod vi ri iyo.

Cxu bi am je rad ufro did xans gag rZel da. pir vel ma ian-

166

nodar dumbaZe

gu lim da mar tya, ro gor ar ve ca de, mag ram mainc da mas wro.

ar wav qceul var, mxo lod wa vi for Txi le. meo re rom mo miq-

nia, Tavi ukan ga dav wie da mis ma gaS lil ma xel ma Sxui liT

Ca miq ro la cxvir win. moq neu li ise Zlie rad iyo, ian gu lim

Tavi ver Sei ka va, iner ciam od nav Seat ria la da axla igi

gver du lad id ga Cems win, misi yba zus tad ise dae ki da haer-

Si, ro gorc ma Sin, pir ve li Cxu bis dros; da vid re kvlav

Se mot rial de bo da, rac Za li da Ro ne mqon da, muS ti yba Si

mov de. ian gu li sa xiT si la Si Caem xo. er Txans gaun Zrev lad

ido. ar me go na, Tu ad ge bo da, mag ram uceb wa mox ta da sao-

ca ri sis wra fiT ga mo qan da Cem sken. misi ga Si li li xeli da

Cemi muS ti er Tdrou lad mox vda mi zans, me dav re tian di,

cal mux lze da vi Co qe da une bu rad sa xe ze xe le bi avi fa re.

xe le bi rom mo vi ci le da Tva li ga va xi le, ian gu li zus tad

ise Ti ve po za Si iyo Ca Co qi li, ro gorc me, da ga xeT qi li tu-

Ci dan sisxls ixo cav da. xe leb ze da vi xe de da miv xvdi, rom

mec mJo nav da sis xli cxvi ri dan. Tavs Zala da va ta ne da wa-

mov de qi. wa mod ga ian gu lic.

did xans vuc qer diT er Tma neTs ux mod. me misi mZi me da

Rrma sun Tqva mes mo da, al baT imas _ Ce mi. yo vel wuTs ve-

lo di Tav das xmas. mag ram sao ca ri is iyo, Cxu bis aRarc xa-

li si mqon da, aRarc sur vi li. ra Rac Si na ga ni kma yo fi le ba

da meuf la. miv xvdi, rom dRei dan ian gu li ve Ra ra so des dam-

Cag rav da.

_ gve yo fa! _ Tqva ian gu lim da mkla ve bi Ca mouS va.

_ gve yo fa! _ vTqvi mec da Sve biT amo vi sun Tqe. oRond

xval bi Web Tan unda viC xu boT! _ da va yo le yo ve li Sem Txve-

vis Tvis.

_ ar gin da, bi Webs me vet yvi, rom ma ga ri xar, oRond yo-

Co bas ver da giT mob. _ cota xnis du mi lis Sem deg Tqva man.

_ arc min da! _ vTqvi me.

_ Tu gin da, meo re yo Ci iya vi! _ Se mom Ta va za moad gi leo ba.

_ ar min da, Sen Sen Tvis, me Cem Tvis! _ viua re isev, Se mov-

trial di da wa mo ve di.

167

HELLADOS

_ moi ca! _ miT xra man. me gav Cer di. _ ase ar ivar gebs.

yo vel dRe xom ar viC xu bebT, mo di xva li dan va gi noT er Tma-

neTs, vinc ajo bebs, imis iyos!

_ imi si iyos! _ dav Tan xmdi.

●meo re dRes me da ian gu li kvlav bi We bis wre Si vi de qiT

da uS ve ri sit yve biT vam kob diT er Tma neTs.

_ je mal, vi ris Ta vo!

_ ian gu li, ber Ze no mem wva ni le!

_ Tbi li se lo si ris tia no!

_ la wi ra ko!

_ wvin tlia no!

_ vi ris mwyem so!

_ Co Co ro!

_ mJa ve kit ro!

_ kam bo la!

_ Ror jo!

_ me du za!

_ kre ti no!

_ pa ga ni no!

sa lan ZRa vi sit yve bis ar se na li Seum Cnev lad Se mo me lia

da gav Cer di, ian gu li me lo de bo da, rad gan Cemi je ri iyo.

_ mi di, To rem waa ge! _ iday vi gam kra ko kam.

_ ga mi Tav da! _ vuT xa ri me.

_ de da Sea gi ne! _ Se max se na man.

_ de dis gi ne ba ar mo dis.

_ „de da va ti re“ ra gi ne baa?

_ eg ru su lad ar vici!

_ qar Tu lad Sea gi ne, ver gai gebs! _ ar mo meS va ko ka da

Se mac di na.

_ ian gu li, Se ni de da va ti re! _ vTqvi qar Tu lad da pa su-

xis mo lo din Si gu li Se me kum Sa.

_ ima na su ine pros ti ka sa ine ka, je mal! _ mi pa su xa ian gu-

168

nodar dumbaZe

lim. miv xvdi, rom isic de das ma gi neb da, mag ram ise la ma zad

am bob da, ave-ma ria sa viT me yu re bo da da gi ne ba ga vi meo re:

_ Se ni de da va ti re, ian gu li!

_ ima na su ine pros ti ka sa ine ka, je mal! _ gai meo ra man

sim Re ra sa viT.

●ase grZel de bo da mTe li na xe va ri we li wa di, me re vne be bi

dac xra. me da ian gu lim gi ne ba Ta ar se na li Ti To yve la ze

mniS vne lo van gi ne bam de da viy va neT da Sex ved ri sas, TiT qos

ve sal me bi To, xelis awe viT gav Za xo diT er Tma neTs:

me: _ Se ni de da va ti re, ian gu li.

is: _ ima na su ine pros ti ka sa ine ka, je mal!

●mzia ni dRe iyo. me da ko ka sko li dan vbrun de bo diT.

rki nig zis ga da sas vlel Tan rom mi ve diT, ian gu li, ro gorc

yo vel Tvis, ub nis bi Webs pa Ja ro ba nas eTa ma Se bo da. da mi na xa

Tu ara, Ta maSs Tavi daa ne ba da Cem sken wa mo vi da, ar da mas-

wros-meT qi da gi ne ba gza ze Se va ge be.

_ ian gu li, Se ni de da va ti re! _ ian gu li mo nus xu li viT

Sed ga da Tva leb Si Se mom xe da. did xans ve lo di pa suxs, mag-

ram ian gu li xmas ar iReb da.

_ Se ni de da va ti re, ian gu li! _ ga vi meo re me.

ian gu lim Tavi da xa ra, Set rial da da ase Tav dax ri li

neli na bi jiT wa vi da. me gak vir ve bu li vuq cer di sax li sa ken

mi ma val ian gu lis.

_ na xe, ro gor gai Zur wa, ga Tav da ma gis yo Co ba! _ vuT xa-

ri ko kas.

_ ga Tav da ki ara, axla daiw yo! _ mi pa su xa ko kam da cal-

ybad gai Ri ma.

_ ro gor?

_ ga jo ba da ise.

_ maS, ra tom ar Se ma gi na?

169

HELLADOS

_ gu Sin mkiT xa, je ma lis de da sad ari so. me vuT xa ri,

aRar aris-meT qi, imi tom ar Se ga gi na, _ Tqva ko kam.

el da me ca.

_ ra tom gu Sin ar miT xa ri, la wi ra ko!

_ me ra vi co di!.. _ Tavi Ca Ru na ko kam.

_ ian gu li! _ da vu Za xe me, mag ram ian gu li ukve Sors iyo

da an ver gai go na Cemi Za xi li, an gai go na da ar moi xe da.

im dRi dan igi erTi aTad gai zar da Cems Tval Si. Cvens

So ris sa mu da mod dam Tav rda omi da qiS po ba, mag ram me da

ian gu li didi me gob re bi mainc ar gav mxdar varT. Sex ved ri-

sas ub ra lod xelis awe vi Ta da Ri mi liT ve sal me bo diT er-

Tma neTs da Tu ma ma mi sis ma giv rad rZes an ma wons mog vi tan-

da xol me vi riT, ma Sin Tu ga ve saub re bo diT er Tma neTs une-

bu rad an rZis da ma wo nis fa sis, an ma ma mi sis, an mwva ni lis,

an vi ris Tao ba ze. es iyo da es.

●erT dRes ian gu lim rZe moi ta na, me ezo Si Se ve ge be, rom

Sev xe de, Zlivs vi ca ni, ise hqon da saxe Se Su pe bu li da Tva-

lis upee bi Ca lur je bu li.

_ ra mo gi vi da? _ vkiT xe gak vir ve bul ma.

war moud ge ne li iyo, ian gu li ase ece ma uban Si vin mes, aS-

ka rad mas ze uf ro sis na xe la vi iyo.

_ ara fe ri! _ mi pa su xa man da Tva li ama ri da.

_ ma ga ri na ce mi xar! _ vuT xa ri me.

_ ara uSavs! _ Tqva man da gai Ri ma.

_ Tqvi, vin aris, Tu mar to ver moe rie, me wa mog yve bi! _

vuT xa ri. ian gu lim uar yo fis niS nad Tavi gaiq nia.

_ vi ri aq daa bi da ax la ve wa vi deT, _ ar mo veS vi me. rZia-

ni qi la ki be ze dav dgi da ga sa yo lad mo vem za de.

_ ar gin da, ver mo ve re viT! _ mwa red gai Ri ma man.

_ vin? me da Sen ver mo ve re viT? _ ga vi qa Ce me.

_ verc me da Sen, da verc mTe li ve ne ciis gzat ke ci li...

_ ase Ti vin aris? _ Sev cbi.

170

nodar dumbaZe

_ ma ma Ce mi! _ Tqva ian gu lim.

_ ma ma Se ni?

_ ho, ma ma Ce mi.

_ ase ro gor ga gi me ta? _ vkiT xe gak vir ve bul ma da Se Su-

pe bul lo ya ze xeli da va de.

_ Cemi bra lia!

_ ra daa Sa ve?

_ sam dRe Si so xum Si sa ber Zne Ti dan ge mi Ca mo dis. Cve ni

Te mis ber Zne bi ela da Si brun de bian. ma ma Ce mic... _ ian gu li

ga Cum da.

_ me re? _ vkiT xe me.

_ me re ara fe ri, me ar miv yve bi, ar min da was vla... ma ma

am bobs, rom iq Cve ni sam Sob loa, mSob liu ri mi wa, di de bu li

ela da... ma ma-pa pa Ta sis xli gve Za xis da mo va le ni varT wa-

vi de To...

_ me re da ra tom ar miy ve bi? _ gul wrfe lad ga mik vir da

me.

ian gu li did xans sdum da Tav Ca Ru nu li da virs ac qve til

yu rebs uu To veb da. yu re bi ian gu lis xelis yo vel das ma-

ze mor Ci lad wve bod nen, mag ram Sem deg uc nau ri si jiu tiT

kvlav wa mox te bod nen da cqvi tad dge bod nen. TiT qos Cvens

sau bars ug deb dnen yurs da eSi no daT, rai me sit yva ar ga-

mog vrCe so.

_ ro gor agix sna... _ Tqva bolos ian gu lim. _ me Cemi

deda ar max sovs, ma ma ki mTe li dRe an bos tan Sia, an sa So-

var ze. me ve ne ciis gzat ke cil ze ga vi zar de, qu Ca Si... Cemi

ela da, Cemi sam Sob lo so xu mia, ve ne ciis gzat ke ci li, Cal ba-

Si, ko ka, pe tia, kur li ka, fe ma... Savi zRva, Cemi vi ri, rki nig-

zis xi di... _ ian gu li cota Ti Se yov nda. me re isev ga nag rZo:

_ mi da... mi da da Senc... _ sa xe li „mi da“ ian gu lim pir ve lad

ax se na Cem Tan, mag ram ar mi kiT xavs, mi da vin aris-meT qi, rad-

gan ko ka sa gan vi co di: mi da af xaz ze gaT xo vi li ber Ze ni qa-

lis Svi li iyo. mi da ze la ma zi go go so xum Si ar da dio da da

es go go ian gu lis uy var da.

171

HELLADOS

_ gai ge ax la? _ mkiT xa ian gu lim da Tva leb Si Se mom xe da.

me tan Si Jruan tel ma da mia ra. ase Ti sit yve bi Cems si coc-

xle Si pir ve lad mes mo da.

_ ki mag ram eg ra Raa? _ vkiT xe. mker dze xa la Ti ga da vu-

wie da lur jad amos vi rin ge bu li HELLADOS wa vi kiT xe xma-

maR la.

_ es amos vi rin ge bu li sit yvaa, je ma lo. sam Sob lo ufro

Rrma daa. ufro Sig niT... _ Tqva ian gu lim da xeli mker dze

dai do. me yel Si gaC xe ri li muS ti so de na bur Ti ga dav yla pe

da vid re Rames vu pa su xeb di, ian gu lim virs xeli moh ki da,

aR vi ri mo qa Ca da ezo dan ga vi da.

●me sa me dRes, sis xam di liT, ian gu li Cvens ezo Si id ga.

Tan ube lo vi ri moey va na.

_ ma mam yve la fe ri ga yi da: Zro xa, sax li, ka ri. virs ara-

vin ar yi du lobs. Tqve ni xal xi vi ris yo las sa mar cxvi nod

Tvlis, vi ri ki Za lian say va re li cxo ve lia... mu Sa, uw yi na-

ri... qu Ca Si xom ar dav to veb, an vis da vu to vo, ber Zne bi

yve la miv di varT... Za lian ad vi li mo sav le lia, erTi mu Wa

ba la xi hyof nis... naw yvet-naw yvet la pa ra kob da, Tan virs

yel ze us vam da xels da crem lebs yla pav da.

_ mi di xar?

_ miv di var. xom dai to veb?

_ da vi to veb!

_ ar gaag do sax li dan!

_ ara, ian gu li!

_ ni na iva nov nas sTxo ve, ar gaag dos!

_ vTxov, ian gu li!

_ ko ka mo gex ma re ba, amis mov las ra un da...

_ ara fe ri, ian gu li.

_ sul erTi mu Wa ba la xi hyof nis.

_ ho, ian gu li!

_ apo lo ni hqvia!

172

nodar dumbaZe

_ vici, ian gu li!

_ moe fe re xol me!

_ ki, ian gu li!

_ wa ve di ax la, ge mi sa Ra mos ga dis!

_ wa di, ian gu li.

_ mSvi do biT, je ma lo!

_ por tSi mo val, ian gu li!

ian gu li ga da mex via, did xans vyav di gul Si Cak ru li. mere

uceb xeli ga miS va da gaiq ca, rac Za li da Ro ne hqon da.

gaiq ca ukan mou xe da vad, ise, TiT qos ra Rac sa Si nel sa da

Sem za ravs gaur bo da.

●sa Ra mos mTe li so xu mi por tSi iyo ga mo su li.

iyo bev ri yva vi le bi, or kes tric, taS-fan du ric, cxvir-

sa xo ce bis fria lic, mad lo ba, nax vam dis, mSvi do biT, mag ram

yve la fer ze meti mainc crem li iyo.

so xu mis mo qa la qe ni Tavi si sxeu lis na wils, Tavis sisxls

da xorcs _ ber Znebs aci leb dnen. ber Zne bi ukve asu liy vnen

gem ze. Rru be li viT TeTr da qaT qa Ta „po sei don ze“ da iqi-

dan gviy vi rod nen xe le bis qne viT ra Ra cas, zogs ber Znu lad,

zogs ru su lad, zogs af xa zu rad, zogs som xu rad, zogs qar-

Tu lad... uzar ma za ri TeT ri „po sei do ni“ ki Co Ti na pi ris ken

id ga. zRva od nav Re lav da da ge mi ise ir weo da da iq nev da

Tavs, TiT qos Tvi To nac gvem Svi do be bo da.

me sxva bav Sveb Tan er Tad pir sis moa jirs miW yle ti li,

Tva lebs va ce ceb di da ge mis qim ze gad mo fe nil ber Zneb Si

ian gu lis da ve Zeb di. uceb Tva li mov ka ri. mas kvlav Savi

sa ti nis xa la Ti ecva. mker dze ga Re Ri li. ian gu li ma ma mi sis

win id ga da mo meC ve na, rom ma ma miss xeliT eWi ra.

_ ian gu li! ian gu li! _ vi kiv le me da xe le bis qne va da viw-

ye. igi did xans, did xans da me Zeb da brbo Si, bolos et yo ba

xmiT mo mag no da rom da mi na xa, ori ve xeli maR la aR mar Ta.

_ ian gu li, ian gu li, mSvi do biT!

173

HELLADOS

_ je ma lo, eRo aRa po i ma na su!

je ma lo, me miy vars de da Se ni! _ me Zax da igi ber Znu lad

da me kvlav mo meC ve na, rom igi mRe ro da, me ver ga vu Ze li

mis xma sa da cqe ras, gems zur gi Se vaq cie da ati re bu li Sin

wa mo ve di.

●me sa me dRes, mdi na re ke la su ris Se sar Tav Tan, zRvam

axal gaz rda bi Wis sxeu li ga mo ri ya. ufro swo rad, igi sta-

ra ver ma me ba du reb ma ga moi ta nes da ro de sac si la ze daas-

ve nes, iqve mo ba na ve bi Webs dag vi Za xes gva mis amo sac no bad.

biWs saxe waS li li hqon da. ve ra vin ver ic no igi. mxo lod

me, me vi ca ni, ro de sac Tav zar da ce mul ma mis gaS lil mker-

dze lur jad amos vi rin ge bu li HELLADOS wa vi kiT xe. ukan-

mou xe da vad da sul mouT qme lad ga vir bi ne pla Ji, sa na pi ro,

rki nig zis lian da gi, ve ne ciis gzat ke ci li da SeS li li viT

Sev var di sax lSi...

_ ra mo gi vi da, bi Wo? _ mkiT xa gu la mo var dnils Se Si ne-

bul ma dei da Cem ma.

_ dei da ni na... ian gu li dab run da... _ vuT xa ri me. me re

da vi Co qe mis win, kal Ta Si Tavi Ca vu de da mwa red av tir di.

no dar dum ba Ze.

Txzu le ba ni (oTx wig nad). wig ni III.

Tbi li si: ga mom cem lo ba `me ra ni~. 1990.

175

ggab riel gar sia mar ke si 1928 wels dai ba da ko-

lum biis qa laq ara ka ta ka Si. pir ve li moT xro ba

1947 wels ga moaq vey na. la Ti noa me ri ku li ga ze-

Te bis ko res pon den tad mu Sao bis ga mo ev ro pis

mra va li qve ya na Se moia ra, cxov rob da ve ne sue-

la sa da meq si ka Sic. 1965 wels 18 Tvis gan mav-

lo ba Si ne ba yof lo biT ga moim wyvdia Tavi, ris

Sem de gac 1967 wels bue nos-ai res Si ga moaq vey na

ro ma ni `mar too bis asi we li~, ro mel mac is mTel

msof lio Si erT-erT yve la ze cno bil da aRia re-

bul mwer lad aq cia. 1975 wels dai beW da mar ke sis

ro ma ni `pat riar qis Se mod go ma~, 1981 wels ki _

`ga moc xa de bu li mkvle lo bis qro ni ka~, ris Sem-

de gac, 1982 wels, mwe rals mie ni Wa no be lis pre-

mia. gar daic va la me xi ko Si 2014 wels.

177

gab riel gar sia mar ke si

pat riar qis Se mod go ma

(naw yve ti)

er Ti kvi ris Tav ze sva ve bi pre zi den tis sa sax lis aiv nebs

See siv nen, fan jreb ze ak ru li cxau re bi na ku we bad aq cies,

Ca xu Tul oTa xeb Si Se Ce re bu li dro-Ja mi frTe bis far Tqu-

niT Sear xies da ukve or Sa baT di las, gam Te nii sas, qa la qi

sau ku no va ni le Tar giu li Zi li dan ga moiy va na didi mic va-

le bu li sa da Cam pa li di de bu le bis mxri dan sus tad mqro-

lav ma briz ma. Cvenc mxo lod me re Ra gav be deT iq Ses vla.

ked leb daf xa ve bu li ci xe si mag ris brZo liT aRe ba ar dag-

vWir ve bia, ro gorc gvir Cev dnen metis me tad gu lad ni, arc

didi WiS ka ri Seg vin gre via Ze le biT, ro gorc gvTa va zob dnen

ax lob le bi, xelis mi ka re ba ze ve gai Ro is jav Snia ni Si da ka-

ric, odes Rac, am ci xe si mag ris zeo bis wleb Si, ui liam deim-

pe ris6 yum ba reb sac rom uZ leb da. ase gve go na, sxva siv rce-

Si, sxva epo qa Si Se va bi jeT. sa nag ved qceul uzar ma zar sa xe-

li suf lo bu nag Si si Cu mec ki Zve li iyo da da bin dul Suq ze

6 ingliseli zRvaosani (me-18 saukunis dasasrulsa da me-19 saukunis dasawyisSi).

178

gabriel garsia markesi

sag ne bic moC ve ne bebs hgav dnen. pir vel pa tio Si,7 sa dac mo-

Za le bul nar Sa vas qva fe ni li TiT qmis amoe ya ra, da fe Te bul

ja ris ka cebs yve la fe ri Tav da yi ra mie to ve bi naT, Tof-ia ra-

Ric upat ro nod mie ya raT ka ra deb Si. grZel fic rul ma gi-

da ze Ca mo ri ge bul maT la feb ze lpe bo da pa ni kis ga mo Sew-

yve ti li sak vi rao sa di lis nar Ce ne bi. Cven vna xeT Caw yvdia-

de bu li, pir qu Si Se no ba, sa dac odes Rac sa mo qa la qo sam sa-

xu re bi iyo gan Tav se bu li, axla iqau ro ba TeTr Sxa mian so-

koebs, uRim Ra mo cxov re ba sa viT ga we lil, daum Tav re bel

saq me Ta sa qa Ral deeb sa da am sa qa Ral dee bi dan Ta va mo yo fil

ufe rul myral yva vi lebs dae fa ra. Sua pa tio Si em ba zi id ga,

ro mel Sic, ro gorc am bob dnen, sa sax lis bi na dar Ta sul

cota xu Ti Tao ba mo naT lu la Tur me. ezos ga na pi ras mdga-

ri erT dros vi ce-me fe Ta sa ji ni bo axla et le bis sad go mad

qceu li yo. Ffar va ne bi sa da CrCi le bis Rrub lis miR ma Zlivs

ga var CieT didi xmau ris droin de li orad gi lia ni ka re ta,

Ja mia no bis droin de li fur go ni, sxva das xva fe ni sa da war-

mo mav lo bis mic va le bul TaT vis gan kuT vni li prog re sis

droin de li ka ta fal ke bi da mSvi do bis pir ve li sau ku nis

som nam bu lu ri li mu zi ni. es yve la fe ri dro Sis fe re bad ga-

dae Re baT da Tum ca mtver sa da ab la bu das dae fa ra, mainc

mSve niv rad iyo Se mo na xu li. rki nis me se ris ga yo le ba ze var-

de bi yvaod nen, TiT qos mTva ris mtve ri daf rqve via To, ver-

cxlis fe ri ga das dio daT. var de bis Crdil Si, am sa sax lis

zeo bis wleb Si, keT ro va nebs eZi naT. mouv lel, uzo mod ga-

bar dul buC qebs la mis mTe li siv rce amoev soT, hae ri gae-

je re bi na maT sur nels, mag ram ba Ris siR rmi dan, ba zi li kis

mxri dan wa mo sul sko res, sa qon li sa da ja ris ka ce bis Sar-

dis mZafr suns mainc ver um klav de bo da. adre, vid re am

ba zi li ka Si bo sel sa da fer mas ga mar Tav dnen, ja ris ka ce bi

mis ked lebs kar ga xans iye neb dnen mo sa saq meb lad. su lis-

7 Sida ezo. (ganmartebebi aq da qvemoT mTargmnelisaa)

179

patriarqis Semodgoma

Sem xuT vel var de bis buC qnars rom gav cdiT, da vi na xeT nair-

nai ri qoT nis yva vi liT mo fe ni li Ta Ro va ni ve ran da. im de ni

sa ke ra vi man qa na da xa ra xu ra vna xeT miy ril-moy ri li, rom,

Cve ni va rau diT, aq al baT sul cota aTa sam de qa li mainc

cxov rob da am de ni ve ud Reur na Sier Tan er Tad. Cven vna xeT

ia var qmni li sam za reu lo, vna xeT var cleb Si Cam pa li sac-

vle bi, vna xeT qa le bi sa da ja ris ka ce bis saer To fex sa lag-

Tan ga we li li bin Zu ri wum pe, ezos ga na pi ra kuT xe Si vna xeT

ba bi lo nu ri ti ri fe bi, rom le bic mci re azii dan Ca moe ta naT

uzar ma za ri kas re biT Tavis mi wia nad, na Ju ria nad da wvi mia-

nad. ti ri febs rom gav cdiT, mi va de qiT did da naR vlian

sa sax les, rom lis Ja lu zeb mor Rveul fan jreb Si sva ve bi da-

Ta re Sob dnen. gve go na, ka ris Sem tvre va mog vi wev da, mag ram

TiT qos Cvens xmas dae mor Ci lao, Tavi siT gai Ro. Ses vlis Ta-

na ve qvis ki bes avu ye viT ze mo sar Tu lis ken. ki be ze, ro gorc

sao pe ro Teat rSi, far da gi efi na, aw ukve Zro xe bis floq ve-

biT ga Te li li. TiT qmis yvel gan Se vi xe deT, ho li dan daw ye-

bu li min greul-mon greu li sa Zi neb le biT, ka bi ne te biT Tu

sas tum ro dar ba ze biT dam Tav re bu li. sa dac Sev dio diT,

yvel gan Zro xe bi gvxvde bod nen, mSvi dad da bo ria lob dnen

oTa xeb Si da Re Wav dnen xa ver dis far deb sa da at la sis ga da-

sa fa reb lebs, floq ve biT Te lav dnen fu na sa da nam sxvre veb-

Si areul wmin dan Ta xa teb sa da mxe dar TmTa var Ta por tre-

tebs. Cven vna xeT Zro xe bis SeW mu li sa sa di lo oTa xi, vna xeT

maTi zmui liT Seu rac xyo fi li didi sa kon cer to dar ba zi,

vna xeT maTi floq ve biT na fo te bad qceu li do mi nos sa Ta ma-

So pa ta ra ma gi de bi, bi liar dis ma gi de bis xas xa sa mwva ne sa-

fa ri ki ise gul da gul amoe Re WaT, min dor Si ego naT al baT

Tavi. vna xeT kuT xe Si mig de bu li qa ris man qa na. misi mbru na vi

frTe bi dan oTxiv kuT xiT ube rav da nia vi, rac ag re ri gad

ak ldaT gam qra li zRvis ga mo nos tal gia mo Za le bul, uz-

Rvod dar Ce nil sa sax lis bi na darT. vna xeT wi na kvi ris me re

je rac isev na Wer ga da fa re bu li la mis yvel gan mi ki dul-mo-

ki du li Ci te biT sav se ga lie bi. uam ra vi fan jri dan mo Can da

180

gabriel garsia markesi

qa la qi, ga wo li li mZi na re mxe ci, ro mel mac je rac ar uw yo-

da, ra is to riu li or Sa ba Ti di la Ten de bo da. qa laqs miR ma

uki de ga no va ke ze, sa dac odes Rac zRva fSvi nav da, axla la-

mis ho ri zon tam de ga da Wi mu li yo qvi Sia ni udab no Tavi si

kra te re biT, mTva ris fer fli viT mi mob neu li xe Se Si bor-

cve biT. ak rZa lu li zo ni dan, sa dac sul cota xnis win erT-

or kacs Tu hqon da Ses vlis uf le ba, Cve nam de moaR wia dam-

ZRa ri sva ve bis mZi me qSe nam, Cvenc maTi ve frTe bis far Tqu-

niT mo de ni li sim yra lis suns miv ye viT da mi va de qiT saau-

dien cio dar bazs, sa dac kvlav ga da vaw ydiT Zro xebs, am je-

rad mkvdrebs. mat leb da seu li maTi Zval tya va uka na ki du-

re bi mrav lad irek le bo da sar keeb Si. dar bazs ki dev erTi

oTa xi emij ne bo da, Se va ReT ka ri da aR mov CndiT ka bi net Si.

swo red aq vna xeT igi. fex ze kra ge bi ecva, tan ze uniS no sam-

xed ro uni for ma, mar cxe na fex ze oq ros de zi hqon da mi mag-

re bu li. ia tak ze pir qve iwva am qvey nad yve la mok vdav ze,

zRvi sa da xme le Tis uZ ve les cxo ve leb ze ux ne si ka ci. mo ke-

ci li mar jve na xeli ba li Si viT amoe do Tav qveS. a se sCveo da

Zi li mTe li Tavi si xan grZli vi cxov re bis xan grZliv Rameeb-

Si. mic va le bu li amo sac no bad gad mo vab ru neT, mag ram sva-

vebs ise dae kor tnaT misi sa xe, ras amo vic nob diT, Ta nac

Cven xom ara so des gvi na xavs igi da Tum ca misi pro fi li

amot vif ru li iyo mo ne te bis ori ve mxa res, ga mo sa xu li iyo

sa fos to mar keb ze, wam leb ze, ban da Jeb ze da av ga ro zeb ze,

Tum ca misi li Tog ra fiu li por tre ti dro Si Ta da dra ko-

niT mker dze yvel gan da yo vel Tvis gvxvde bo da Tval Si, vi-

co diT, rom es iyo Zve li as le bis as le bi da rom jer ki dev

ko me tis we li wad sac ki ara vis sje ro da am su ra Te bis nam-

dvi lo ba, jer ki dev ma Sin Cvens mSob lebs Tavian Ti mSob le-

bi sa gan gae go naT misi am ba vi, imaT ki dev Tavian Ti mSob le bi-

sa gan da Cvenc la mis da ba de bi dan ve gvi Ci Ci neb dnen, is coc-

xa lia da xeli su fal Ta sa sax le Si cxov rob so. vi Ra cas dau-

na xavs Tur me, fies tis Rames ro gor ain To sa sax le Si mrgva-

li lam pio ne bi. eg ra ari so, ir wmu ne bo da meo re, nam dvi lad

181

patriarqis Semodgoma

da vi na xe pre zi den tis ka re ta Si wa mie rad gael ve bu li naR-

vlia ni Tva le bi, gac re ci li tu Ce bi da saek le sio sa mo se li-

viT mo sir mu li far di dan ga mo yo fi li idu ma li xeli, ro-

mel sac dam Svi do be bis niS nad uq nev da TiT qmis ukac riel

qu Ca so. ima sac am bob dnen, amas wi naT erTi usi naT lo ma wan-

wa la Seup yriaT qu Ca Si, xuT sen ta vod kiT xu lob da Tur me

mi viw ye bu li poe tis ru ben da rios8 leq sebs, mag ram ma le ve

gauS viaT ga xa re bu li da bed nie ri, pi ra dad pre zi dents

gau mar Ta poe ziis sa Ra mo da oq ros mo ne ti Tac daa sa Cuq res.

ma wan wa las, ra Tqma un da, pre zi den ti ar una xavs, jer erTi

brma iyo da ras na xav da, meo rec, yvi Te li cieb-cxe le bis

mere is saer Tod arc erT mok vdavs ar una xavs, da mainc

Tav Si gvqon da Ca We di li, rom is aq iyo, rom de da mi wa bru-

navs da si coc xle grZel de ba, cxov re ba Tavi si gziT mi dis,

fos ta mo dis da mu ni ci pa lu ri sa su le or kes tric, sa dac

gar dac vlil mu si ko sebs sxva be be ri mu si ko se bi cvlid nen,

Sa ba To biT su le lur val sebs uk ravs mtvria ni pal me bis xei-

van Si de ar mas moed nis far ne bis naR vlian Suq ze. ma Si nac ki,

roca sa sax li dan aRarc ada mian Ta xme bi ga mo dio da da

aRarc Ci te bis ga lo ba, gan sa kuT re biT am bolo xa neb Si,

roca TiT qos sa mu da mod daix So jav Snia ni ka ri, Cven mainc

ase vi co diT, rom iq vi Rac iyo. zRvis ken gaW ri li fan jre-

bi dan, ro gorc ge mis ilu mi na to ri dan, Suqi ga mok rTo da

xol me. isic Tqves, vi Ra cas Tav ze xeli au Ria, sa sax les Tan

ax los mi su la da ked lebs miR ma uc nau ri ka ka ku ki da ro me-

li Rac didi cxo ve lis qSe na gau go niao. ian vris erT sa Ra-

mos ki sa sax lis ai van ze mar Tlac da vi na xeT Zro xa, ro me lic

mo nus xu li viT Ses cqe ro da mzis Cas vlas. es ra sa hgavs, es

ra Tavis ag de baa, es ra mZR... qve ya naa, Zro xas ra unda sam-

Sob los ai van ze, vis mos wre bia Zro xa ki be ze adi-Ca dio des,

Ta nac sa sax lis qvis ki be ze da Ta nac far dag da ge bul ze. ise

da vi be niT, ve Rar ga var kvieT, mar Tla da vi na xeT es daw yev-

8 nikaragueli poeti (1867-1916).

182

gabriel garsia markesi

li li Zro xa pre zi den tis sa sax lis ai van ze Tu sa Ra mo xans

de ar mas moe dan ze Sek re bi sas mog veC ve na. …am ai van ze xom

ukve ram de ni we li wa dia ara vis ara vin da ara fe ri dau na xavs

am sa be dis we ro pa ras kev di lam de, anu sva ve bis pir vel ga mo-

Ce nam de. Ra rib Ta saa vad myo fos sa xu ra vis bi na dar ma le Si-

Wa mia frTos neb ma So ri dan ve ik res mkvdris su ni da er Tma-

ne Tis mi yo le biT ga moe Sur nen la mis ho ri zon tis xa zi dan,

sa dac am je rad qvi Sis zRva ga wo li li yo. Ggund-gun dad, yo-

fi li zRvis tal Re bi viT moad ga fu neb dnen frTebs sa sax li-

sa ken, TiT qmis mTe li dRe das tria leb dnen Tav ze, me re ki

er Tma wi Tel ki se ram, gvir gvi ni viT rom ad ga mo tit vle bul

Tav ze Ser Ce ni li er Ta der Ti frTa, et yo ba, wi nam ZRol ma

ra Rac aniS na Tavi sia nebs da swo red am usit yvo brZa ne bas

moh yva mi ne bis msxvre va, didi mic va le bu lis sim yra le da

upat ro no sax li viT mi to ve bul sa sax lis fan jreb Si sva ve-

bis Ta re Si. Cvenc me re Ra gav be deT Sev su li ya viT am ukac-

riel ta Zar Si. Se ve diT da vi xi leT war su li di de bu le bis

nan gre ve bic da sva ve bis mier da kor tni li misi gva mic. na sa-

Tu Tev xelis ara TiT ze pre zi den tis be We di eke Ta, mTe li

sxeu li da fa ru li hqon da nam ce ca li qe ne bi Ta da zRvis Wia-

Rue biT, gan sa kuT re biT mrav lad mos de bod nen iR lieb Si da

sa zar dul Tan. er Ta der Ti ad gi li, ro me lic dau kor tna vi

ga dar Ce no da, bre zen tis ban daJ Si sa gul da gu lod Ca ma lu-

li, xa ris Tir kme le bi viT uzar ma za ri da Ca mo sie bu li Tia-

qa ria ni sa Tes lee bi iyo. Tum ca es yve la fe ri sa ku Ta ri Tva-

liT vi xi leT, da je re biT mainc ver da vi je reT misi sik vdi-

li. aki er Txe lac upo viaT igi mkvda ri ama ve ka bi net Si, ase-

ve Cac mu li da ase ve mar to su li. ro gorc Tqves, Zil Si ga-

pa ru li yo, bu neb ri vi sik vdi liT aR sru le bu li yo, swo red

im sik vdi liT, Zal ze didi xnis wi naT er Tma na Tel mxil vel-

ma qal ma rom amou kiT xa wyliT sav se Tas Si. im xa neb Si, roca

misi Se mod go ma is iyo dge bo da da roca igi pir ve lad na xes

mkvda ri, xalxs jer ki dev Ses wev da im de ni Zala, pre zi dents,

Tavis sa Zi ne bel Si sa gul da gu lod ga mo ke til sac ki, sik vdi-

183

patriarqis Semodgoma

lis Si Si ga mud me biT hqo no da da mainc kvlav ise mar Tav da

qve ya nas, TiT qos dar wmu ne bu li iyo Tavis uk vda ve ba Si. male

sa sax le ca da misi ezo-ga re moc la mis baz rad aq cia. ka ci

gverds ver auv li da fex SiS ve la den SCi kebs, rom le bic

tvir Tis sim Zi mi sa gan wel Si gaw yve til sa xed rebs bos tneu-

li Ta da qaT me biT sav se ka la Tebs de re fan Si ve xsnid nen

zur gi dan. didi sif rTxi le mar Teb da kacs, zed ar ga daev-

lo ki bis sa fe xu reb ze mTvle ma re de da ka ce bi saT vis, mSie ri

bav Sve biT xel Si moT mi ne biT rom elo de bod nen ofi cia lur

mow ya le bas, an ar amo wu wu li yo lar na ke bi dan gad moS ve bul

wyal Si, ro mel sac misi say var le bi hai ha rad as xam dnen ze mo-

dan, roca wi na dRis yva vi lebs ax liT cvlid nen. qa le bi ia-

taks rec xav dnen, aiv neb ze ga mo fe nil xa li Cebs ber tyav dnen

da sa ber tyis ritms ayo lil ni ui me do siy va rul ze mRe rod-

nen. am xmebs er Tvo da xma ma Ra li gi ne ba, rom li Tac ma ra diu-

li Ci nov ni ke bi er Tma neTs am kob dnen. sa we ri ma gi de bis uj-

reb Si kver cxis da sa de bad mo yu Ce bul kru xeb sac gi ne biT

uq Sev dnen. fex sa la geb Si ja ris ka ce bi da me Za vi qa le bi xor-

xo ceb dnen. sxdo ma Ta dar baz Si frin vel Ta gniass er Tvo da

upat ro no ZaR le bis Rre na-ye fa, ka ci ver gai geb da am far-

Tod kar mo Re bul sa sax le Si vin vin iyo an sad iyo. am war-

moud ge nel zim zim sa da jgle Ta Si ve ra vin daad gen da vin

iyo an sad iyo mTlad uf ro si anu aqau ro bis pat ro ni.

mTlad uf ro si ki ara Tu mo na wi leob da am areu lo ba Si, ara-

med Ta vad gax ldaT misi wa mom wye bic da war mmar Tve lic.

ain Te bo da Tu ara misi sa Zi neb lis fan jreb Si Suqi, es ki

mam lis yi vils gva ria nad us wreb da, pre zi den tis gvar diis

me say vi re axa li dRis dad go mas am cnob da max lo bel kon des

ya zar mas, ro me lic Tavis mxriv sig nals ga das cem da san xe-

ro ni mos ba zas, is ki dev por tis ci xe si mag res, ro me lic eq-

vsjer imeo reb da sig nals da ase da am gva rad iR vi Zeb da jer

qa la qi, Sem deg mTe li qve ya na. is ki am dros ij da Tavis

por ta tiul uni taz ze da gu lis ga maw vri leb lad azu zu ne-

bul yu reb ze xe la fa re bu li fiq ria nad gas cqe ro da to pa-

184

gabriel garsia markesi

zis frad mo liv li ve zRva Si mo cu ra ve ge me bis si naT leebs.

im sa nuk var, ke Til mo sa go nar wleb Si zRva jer ki dev Can da

misi fan jre bi dan. mas Sem deg, rac man sap re zi den to sax lSi

dai do bi na, TiT qmis yo vel dRe da dio da fer ma Si da Zro xe-

bis wve las adev neb da Tvals, me re sa ku Ta ri xeliT ana wi-

leb da rZes da sa mi sam Tav ro bo for niT gzav ni da qa la qis

ya zar meb Si. fer mi dan dab ru ne buls wi nas war gaT vli li saq-

me aRa ra fe ri hqon da, axa li dRis qars iyo min do bi li, sai-

Tac dau be rav da, iqiT ga qan de bo da. ma nam de ki sam za reu lo-

Si Seiv li da, Sav ya va sa da ma nio kis Rve zels miir Tmev da,

Tan gul das miT us men da msa xur Ta laq laqs. am sax lSi yve-

la ze me tad msa xu reb Tan pou lob da saer To enas, yve la ze

me tad maT gan Ses xmul qe ba-di de bas afa seb da, yve la ze io-

la dac maT gu lis na debs xvde bo da. cxra saa Ti dan Ter Tmet

saa Tam de sam kur na lo ba la xe biT ga za ve bul Tbil wyal Si

ne biv rob da. gra ni tis aba za na sa kuT riv mis Tvis daed gaT pa-

tio Si, nu Sis xee bis Crdil Si. aba za na sim xne ve sa da ga be du-

le bas ma teb da, di las Tu sa Ra mos yo vel gva ri dab rko le bis

ga da lax va Si ex ma re bo da. oku pa ciis wleb Si, roca saz Rvao

de san ti ka lia sa viT moe do iqau ro bas, igi sa de san to ja re-

bis sar dal Tan er Tad ike te bo da ka bi net Si da wyvet da sam-

Sob los beds. ra ki im xa neb Si we ra-kiT xva ar ico da, aTas-

nair ka non sa da dad ge ni le bas ce ra Ti Tis ana beW diT am tki-

ceb da, mag ram roca igi mar to da to ves Tavi si sam Sob lo sa

da Zalauf le bis ama ra, ga daw yvi ta, tvi ni aRar eW yli ta da-

we ri li ka no ne biT da qve ya na alal bed ze emar Ta. mek ldeu-

ris sif rTxi li Ta da Tavi si asa ki saT vis Seu fe re be li sim-

kvir cxliT mii wev da sa xe li suf lo mwver va li sa ken, yvel gan

da yo vel Tvis sa Wi ro ka ci xde bo da. mu dam jgrod das dev-

dnen keT rov ne bi, usi naT loe bi, xeib re bi. am sa co da vebs

sje ro daT, rom mxo lod misi xeli dan naw ya lo bev ma rils

SeeZ lo maTi gan kur ne ba. mu dam gars ex viv nen dip lo mia ni

po li ti ko se bic, Tav xe di, gaiZ ve ra ada mia ne bi. ra Ras ar mia-

wer dnen mis sa xels, mi wis Zvre bis, mzi sa Tu mTva ris dab ne-

185

patriarqis Semodgoma

le bis, na kia ni we li wa dis da, saer Tod, Rmer Tis mier daS ve-

bu li Sec do me bis ko re xi do ri9 Se na xa ro, epir fe re bod nen.

isic ife reb da, spi lo sa viT daa bo teb da mTel sa sax le Si da

gza dag za, sia rul-sia rul Si wyvet da sa xel mwi fo Tu Si naur

saq meebs. misi ga daw yve ti le be bi misi brZa ne be bi viT mar ti vi

iyo. es ka ri aqe dan mox se niT da iqiT ga dai ta neT. brZa ne ba

ma Sin ve srul de bo da. axla isev aqeT gad moi ta neT, esec

usit yvod da myis ve srul de bo da. koS kis saa Ti Tor met ze

ki nu Ca moh kravs Tor met jer, or ze Ca moh kras, ase ufro

xan grZli vi mog veC ve ne ba si coc xle. vin ga be dav da ur Co bas.

roca ir gvliv yo ve li ve sies tis sa ma ri se bur mdu ma re ba Si

iZi re bo da, igi am dros Tavi si qa le bis sam yo fels afa reb da

Tavs, mis Tvis sul erTi iyo ro mels daiT rev da, wam sve eZ-

ge re bo da, arc Tvi Ton ix di da tan ze, arc qals xdi da, kar-

sac ar ke tav da, ma Sin ve iw yeb da Tavis saq mes. mTel sax lSi

is mo da misi qSe na, ZaR li viT wkmu tu ni, oq ros de ze bis gax-

Si re bu li wka ru ni da yvi ri li gam wa re bu li qa li sa, ro me-

lic am sa siy va ru lo wu Teb Sic ki mxo lod imas cdi lob da,

ro gor me da mal vo da Tavi si ud Reu ri Svi le bis bin Zur mze-

ras. _ ax la ve mo Sor diT aqau ro bas, ezo Si ga diT da iTa ma-

SeT, ra Tqve ni saq mea amis cqe rao. sa ma gie rod am dros sam-

Sob los ca ze TiT qos an ge loz ma ga daif ri nao, ir gvliv yo-

ve li ve yuC de bo da da la mis sun Tqvas ik rav da. mTel qve ya-

nas tuC Tan mih qon da xeli, Cu mad, ge ne ra li sa siy va ru lo

gan cxro ma Siao. mag ram yve la ro di ije reb da, rom ge ne rals

SeeZ lo saq vey no saq meebs mom wyda ri yo da Tun dac wa mie rad

mainc moeT qva su li. is xom er Tdrou lad yvel gan iyo, sa-

Ra mos Svid saaT ze rom do mi nos Ta ma Sob da, zus tad am dros

an Te bu li na ke liT mos ki tebs dev ni da sxdo ma Ta dar ba zi-

dan. da nam dvi le biT ve ra vin ve ra fers it yo da ma nam, sa nam

sa sax lis yve la fan ja ra Si ar Caq re bo da Suqi, ar gaC xa kun-

9 upirvelesad niSnavs gamomsworebels, Semsworebels; sxva SemTxvevaSi: gamgebels, mosamarTles, qalaqis Tavs.

186

gabriel garsia markesi

de bo da misi sa Zi ne be li oTa xis sa mi boq lo mi, sa mi ga sa Re bi

da sa mi ur du li, sa nam ar gai go neb dnen misi daR li li, moS-

ve bu li sxeu lis zRar Tans qvis ia tak ze da be be ri bav Svis

aC qa re bul sun Tqvas, ro me lic zRvis mi moq ce vas ayo li li

xan zo mie ri iyo, xa nac wyve ti li da Rrma, da ma Sin Rameu li

qa ris ar fe bi yu reb Si Cam dgar Wri Wi ne bis kruals ux Sob-

dnen. qaf mo de bu li tal Re bi zed ev le bo da vi ce-me fe Ta da

bu ka ne ro Ta10 Zve li qa la qis qu Cebs, sa sax le Si fan jre bi dan

aR wev da da, ro gorc ag vis tos erT sa Si nel sa Ra mos, ax lac

sar keeb ze lo ko ki nebs to veb da, sxdo ma Ta dar bazs zvi ge-

nebs uT mob da da, Tvi Ton ki sul maR la da maR la, is to-

riam de li okea nis TiT qmis umaR les niS nu lam de mii wev da da

siv rce sa da dros fa rav da. am dros ki mxo lod is erTi

tiv ti veb da pir qve Tavis siz mri seul mTva rian zRva Si, mxo-

lod is erTi, er Ta der Ti dam xrCva li ka ci, ro mel sac ja-

ris ka cis uxe Si ti los uni for ma da oq ris de ze bia ni kra ge bi

ecva da mar jve na xeli ba li Si viT edo lo yis qveS. im So-

reul wleb Si ki, roca Tir kme le bi stan jav da da roca pir-

ve li sik vdi lic am sa tan jvels moh yva, ma Si nac ki sao ca ri

una ri gaaC nda, er Tdrou lad yo fi li yo yvel gan, ki be ze rom

adio da, imav drou lad Ca dio da ki dec, zRvas rom mo ja doe-

bu li gas cqe ro da, imav wu Teb Si ro me li me qal Tan ic xrob da

vne bas. es su lac ar gax ldaT misi rai me gan sa kuT re bu li

Tvi se ba, ro gorc ir wmu ne bod nen mliq vne le bi, arc saer To

ha lu ci na cia iyo, ro gorc am bob dnen misi mtre bi, ub ra-

lod, mas hyav da oreu li, Tavi si ali da kva li, ZaR li viT

er Tgu li pat ri sio ara go ne si. igi ara vis uZeb nia sa gan ge-

bod, Sem Txve viT waaw ydnen. Cemo ge ne ra lo, zus tad Tqven-

nai ri ka re tiT da dis in diel Ta sof leb Si, pre zi den tad asa-

Rebs Tavs. mar Tla Za lian ggavT, Cemo ge ne ra lo, vinc ka re-

ta Si SeW vre ta moas wro, yve la ir wmu ne ba, Cve ni ge ne ra li viT

naR vlia ni ga mo xed va da gac re ci li tu Ce bi aq vso, ab re Su mis

10 mekobreebi, romlebic espanelTa adgil-mamulebs Zarcvavdnen amerikaSi.

187

patriarqis Semodgoma

xel TaT ma nic ac via da gza dag za sam kur na lo ma ril sac uri-

gebs sneu leb so. ka re tas ori vi Tom ofi ce ri dah yve ba cxe-

niT, ma ril Si fuls ax de vi ne ben xalxs. xe davT, ra sin dis ga-

rec xi le bi da utif re bi arian, Cemo ge ne ra lo. mag ram ge ne-

ral ma cru pen te la ka cis das ja ro di moiT xo va, piri qiT, aq

mom gva reT, sa sax le Sio, brZa na, eca deT ara vin da gi na xoT, im

kac sac to ma ra Ca moac viT Tav ze, xom SeiZ le ba me ve go no

vin me so. mar Tlac moh gva res da mar Tlac ise didi iyo

msgav se ba, rom pre zi den tma Seu rac xyo fi lad ig rZno Tavi.

da lax vros eS mak ma, nu Tu es me var, mag ram arc mTlad ase

iyo saq me, im kacs xma ar ugav da pre zi den ti sas, im xa neb Si

jer ki dev ar hqon da SeT vi se bu li misi mbrZa neb lu ri ki lo.

Tu es ka ci me var, Tqva man, aba sca dos da Cems xma ze gas ces

brZa ne be bi. amaod gair je ba, jer ara vin da ba de bu la amis

gam ke Te be li. da Tu man am gaiZ ve ra ka cis dax vre ta ar brZa-

na, ga na imi tom, rom ga niz ra xa sa ku Tar oreu lad eq cia igi,

rac cota mog via ne biT aRas ru la ki dec, ar brZa na imi tom,

rom See Sin da, am ka cis xelis gul ze gav le bul ma bed-iR blis

xaz ma Cems bed-iR bal zec ar imoq me dos cu da do. mag ram

roca pat ri sio ara go nes ma eq vsjer moi ge ria Tav das xma, ma-

Sin ki sa bo lood dar wmun da Tavi si Si Sis usa fuZ vlo ba Si.

mar Tla Za lian hgav da pat ri sio ara go ne si pre zi dents, gan-

sa kuT re biT sia ru liT. mas xom iqam de ur tyes xis Ca qu Ci

fe xis gu leb Si, vid re pre zi den ti viT brtyel ter fa ar ga xa-

des, vid re masa viT fla tu na sia ruls ar miaC vies, yu reb mac

ki masa viT dauw yo zu zu ni, Tia qa ric masa viT ax se neb da Tavs,

gan sa kuT re biT zam Tro biT, ga Te ne bul ze. oq ros de ze bis

Sek vra sac did dros an do meb da, Tas me bi da bal Te bic vi Tom

er Tma neT Si eb lan de bo da, amas gan geb sCa dio da, au den cia ze

gu li ar miuC qa ro da, buz Ru neb da, Rmer Tma das wyev los amis

mom go ni da uvi ci fla man die li mWed le bi co. roca mi nis

mbe ra vad mu Saob da ma ma mis Tan, erTi laz Ran da ra ka ci iyo,

axla pir qu Si da mun ji gam xda ri yo, sa ma gie rod mo saub res

Tvals Tval Si uy ri da, iq amo vi kiT xav Sens gu lis na deb so,

188

gabriel garsia markesi

Se kiT xva ze Se kiT xviT ve pa su xob da, Tqven ro gor fiq rob-

To, es TaR li Ti ka ci, sul cota xnis win vi Tom sas waul-

moq med ma rils rom uri geb da xalxs da Ta nac ar cTu uan ga-

rod, axla saq mia ni da wu wu ra qi gam xda ri yo. qa leb sac ubo-

di Sod eq ceo da, wuTs ar kar gav da, xan erTs daax te bo da

zed, xan meo res. tan gaux dels eZi na ia tak ze, pir qve, uba li-

Sod. man ua ri Tqva sa ku Tar pa tiv moy va reo ba ze, sur vi leb-

ze, ua ri Tqva sa ku Tar Tav ze, ua ri Tqva im xe lo ba ze, da ba-

de bi dan ve rom ewe ra Sub lze, mi nis mbe ra vo ba ze. es yve la-

fe ri gac va la ris kze, im ris kze, ro me lic mu dam Tan sdevs

umaR les xeli su fal Ta cxov re bas. pat ri sio ara go ne si ris-

kav da, roca pir ve li qvis da de bis ce re mo nial ze mi dio da

iq, sa dac meo re qva arc ara so des dai de bo da. ris kav da,

roca sad Rac ra Ra cis sa zei mo gax sna ze mi dio da len tis ga-

saW re lad, Ta nac pir da pir mtris xa xa Si, mo wi naaR mde ge mxa-

ris Sua gul Si, es wre bo da si la ma zis kon kur sebs, raTa efe-

me ru li da miuw vdo me li si la ma zis de dof li saT vis ga mar-

jve bu lis gvir gvi ni daed ga Tav ze. sxvag va rad maT Tan mi ka-

re bac ki sas ti kad ek rZa le bo da. bolos da bolos igi See-

gua Tavis daw yev lil beds, See gua sxvi si cxov re biT cxov-

re bas. es na bi ji si xar bis ga mo ar ga daud gams, arc ra Rac

rwme nis Tvis ua ruy via sa ku Ta ri Tavi, ub ra lod, sxva gza ar

hqon da, ma ra diu li mat yua ras Ta nam de bo ba, Tve Si or moc-

daa Ti pe so da San si imi sa, rom ar iyo me fe, mag ram me fe sa-

viT unda ec xov ra. mas xom es yve la fe ri, rom it yvian, aCu-

qes sik vdi liT das jis sa nac vlod, masac meti ra un do da,

mag ram aR moC nda, rom ki dev un do da ra Rac. er Txel, Ra miT,

pat ro ni Sem Txve viT ga daaw yda sa na pi ro ze Jas mi nis sur ne-

lo van buC qTan mim jdar da naR vlia ne bul Tavis oreuls da

gu li Ta dad hkiT xa, ra mo gi vi da, pat ri sio, sa di lo bi sas

vin mem xom ar sca da Se ni mo wam vla, an vin mem xom ar gag Tva-

lao. ua re si mWirs, Cemo ge ne ra lo, uT xra pat ri sio ara go-

nes ma, Sa baTs kar na va lis de do fals gvir gvi ni da vad gi Tav-

ze da pir ve li val sic ve cek ve, axla ki ve raf riT mi po via is

189

patriarqis Semodgoma

ka ri, sai da nac Sev Zleb di am mo go ne bis ga Ze ve bas. aRar vici,

ra gzas ve wio, ase Ti la ma zi qa li de da mi wis zur gze ar da-

dis, ne ta vi erTi ga na xa To. pre zi den tma Sve biT amoi sun Tqa,

qa li ndo me bia, me ki ra ar vi fiq reo, da Ses Ta va za, mo vi ta-

coT eg Se ni mze Tu na xa vio. Tvi To nac bev rjer moq ce via ase

vi Tom uka re ba qa lebs, rom le bic me re da me re, wle bis man-

Zil ze di dad kma yo fil ni cxov rob dnen mas Tan er Tad. Za-

liT Ca gi go reb sa wol Si, oTxi ja ris ka ci xel-fexs gau ka-

vebs, Sen ki ama so ba Si mi di da didi Cam CiT miir Tvi ram de nic

ge ne bos. ma gis Ta ne bi gvi na xavs, jer vi Tom ar un daT, Tavs

ifa se ben, ina ze bian, me re ki gex ve we bian, dam pa li vaS li viT

ar mog vis ro loo. mag ram pat ri siom qva aag do da Tavi SeuS-

vi ra, ara, Cemo ge ne ra lo, me meti min da, me min da im qals

vuy var de, min da sa sur ve li ma ma ka ci vi yo mis Tvis, um Sve nie-

re si qa lia, Cemo ge ne ra lo, Ta vad ve dar wmun de biT, roca

pi ra dad gaic nobT. pre zi den tma gai fiq ra, es Tu cota ar

da vam Svi de, cu da daa amis saq meo, da am sa tan jve li dan Tavis

daR we vis er Tgva ri for mu la Ses Ta va za. Ra mi To, uT xra

pat ri sios, Cemi qa le bis sam yo fel Si Sei pa re da ram de nic

gin da isia mov ne, oRond erTi pi ro biT, Cem sa viT moi qe ci,

rCe va da tan ze gax da ar da miw yo iq, moax ti pir vel sa ve qals

da imoq me de swra fad. pat ri sio ara go nes mac ke Til sin di-

sie rad Se to pa sxvi si siy va ru lis Waob Si. ra tom Rac ego na,

sa ku Tar vne bas uS ve li da, Caix Sob da, mag ram mar Tlac ise

Se to pa, rom zog jer aviw yde bo da ki dec ses xis pi ro be bi, _

moZ raob da ne la, TiT qos ge mos atan so, aler sTan mwyra lad

myof qa leb sac ki uR vi Zeb da sur vils, ai Zu leb da sia mov ne-

bis gan ek vne saT da Ta nac gao ce bu lebs ekis ki saT sib ne le Si,

es ra ona va ri da dau de ga ri yo fil xarT ge ne ra lo, Ta nac am

asak Si, sak vir ve lia pir da pir. swo red mas Sem deg verc pre-

zi den ti, verc pat ri sio da verc qa le bi ver it yod nen zus-

tad, vin vi si Svi li iyo an vin vi si ma ma. yve la si ke Tes Tan

er Tad pre zi den tsac da pat ri sio sac ud Reu ri Svi le bi eba-

de bo daT. pat ri sio ara go nes ma moi po va yve la ze Si nau ri,

190

gabriel garsia markesi

sa Wi ro da pa tiv sa ce mi, yve la ze say va re li da iq neb yve la ze

sa Si Si ka cis sa xe li sa sax le Si. sa ma gie rod pre zi den tma

moiT qva su li, uam ra vi Tavi su fa li dro ebo Za pat ri sios

wya lo biT. ro gorc odes Rac, Za lian didi xnis wi naT, Tavi-

si sam sa xu reb ri vi ka rie ris da saw yis Si, pre zi den ti ax lac

did dros axar jav da Seia re Re bul Za lebs. Cven gve go na,

pre zi dents ar mia miaC nda Tavis sai me do da say rde nad da

imi tom fiq rob da mas ze am dens, mag ram aR moC nda piri qiT.

saq me is aris, rom pre zi den ti swo red iqi dan elo de bo da

saf rTxes da imi to mac adev neb da Tvals sam xed roe bis yo-

vel na bijs. ya zar meb Si da dio da, ofic rebs cal-cal ke aqe-

zeb da, aman es Tqva, iman is Tqvao. yve la er Tma neTs ga da ki-

da, oRond er Tad ar yo fi liy vnen da zogs sad am we seb da

sa mu Saod da zogs sad, yve la nai rad cdi lob da SeT qmu le bis

say rde ni See sus te bi na. ya zar mebs ise Ti vaz ne biT ama ra geb-

da, aTi dan rom rva fu Wi da uvar gi si iyo, den TSi na xe var ze

meti si la eria, sa ma gie rod sa sax lis sar da fe bi iyo ia ra-

RiT ga mo te ni li, ga sa Re be bi mxo lod mas hqon da, Ta nac Ti-

To-Ti To. sar da fe bis ga Re bi sas yo ve li Sem Txve vis Tvis,

ufro me tad dac vis miz niT, sa ku Ta ri aC rdi li viT dah yve-

bo da ga nuy re li me go ba ri, sa kad ro ar ti le ris ti ge ne ra li

rod ri go de agi la ri, ro me lic er Tdrou lad Tav dac vis

mi nis tric iyo, pre zi den tis gvar diis me Tau ric da erov nu-

li uSiS roe bis sam sa xu ris uf ro sic, mci re ric xo van mok-

vdav Ta gan mxo lod mas hqon da mo ge bis uf le ba pre zi den-

tTan do mi nos Ta ma Si sas. aq arc ara fe ri iyo ga sak vi ri,

rod ri go de agi lar ma xom mar jve na xeli ma Sin da kar ga,

roca ga naR mvi sas di na mi ti au feT qda im ad gi las, sa dac

sul ra Rac oriod wam Si pre zi den tis ka re tas unda Caev lo.

ase rom, rod ri go de agi la ri sa da pat ri sio ara go ne sis

wya lo biT pre zi den ti ise ar xei nad grZnob da Tavs, rom

saer Tod gauq ra Tav dac vis in stin qti da xal xSic xSir-xSi-

rad iw yo gas vla. qa laq Si mxo lod erTi adiu tan tis Tan-

xle biT da Cveu leb ri vi, uRer bo, far deb ga da weu li ka re-

191

patriarqis Semodgoma

tiT da dio da. ukve me ram de ned av leb da Tvals mooq ros fe-

ro qviT na geb di de bul ta Zars, ro me lic mi si ve dek re tiT

msof lios ula ma zes taZ rad iqna ga moc xa de bu li, Tvals av-

leb da Zi lis droin del por ta le biT mor Tul agu ris Zve-

lis Zvel Se no bebs, zRvis ken pir Seq ceul mze sum zi rebs, aT-

va lie reb da vi ce-me fe Ta kvar ta lis qu Cebs, sa dac san Tle-

bis nam wvis su ni id ga. aiv neb ze xe dav da mi xa ke bi sa da ia Ju-

Ju ne bis qoT neb Sua Cam jdar, maq ma nis qso va Si gar Tul fer-

gam krTal qa liS vi lebs, rom leb sac ubi woe ba exa taT sa xe ze.

bis kaiel qal Ta mo nas tri dan yo vel dRe zus tad sam saaT ze

moes mo da kla vi kor dze Ses ru le bu li is sa var ji Soe bi, ux-

so var dro Si ko me tis pir ve li Cav lis aR sa niS nav zeim ze rom

uk rav dnen. er Txe lac sa vaW ro kvar ta lis ba bi lo nur xal-

xmrav lo ba Si gae ria. Sma gi mu si kiT day rue bu li Ses cqe ro da

dro Se bi viT ga mo fe nil la ta riis bi le Tebs, gua ra po Ti11

dat vir Tul or Tva lebs, igua nas12 kver cxe bis mTas, ga mo xu-

ne bul Tur qul Zvel ma nebs, ur Co bi saT vis mSob le bis mier

mkac rad das jil mo rie lad qceul qals. uka co qa le bis

ubad ruk qu Ca zec Caia ra. mo sa Ra mo ve bul ze es qa le bi la mis

SiS vle bi ga mo diod nen erTi-ori na We ri Tev zis sa yid lad

da mem wva ni leeb Tan sa lay bod. ama so ba Si ki maTi sac vle bi

Sre bo da ri ku le bian xis aiv neb ze. qu Cis bolo Si rom ga vi da,

dam pa li ni Ja re bis su ni eca, var xve bis gun di TeT rad ana-

Teb da So ri dan, cota iqiT, zed zRvis ube Si uwes ri god mi-

mo fan tu liy vnen zan ge bis Wre laW ru la qox ma xe bi da ager

isic, por ti, o, por ti, dam pa li fic re bis gan Se ko wi we bu li

nav sad go mi, iqve qveiT Ta Zve li jav Sno sa ni, ufro grZe li

da ufro pir qu Si, vid re si mar Tle. uceb ka re tam, cotas

gaw yda, bor bleb Si ar moi yo la mtvir Ta vi zan gi qa li. igi

gan ze gax ta, raTa gza mie ca is-is iyo ra tom Rac Se mob ru ne-

bu li ka re ti saT vis. da swo red am dros qal ma beri kacs moh-

11 Saqris lerwmisagan dayenebuli Rvino.

12 giganturi xvliki.

192

gabriel garsia markesi

kra Tva li ka re ta Si da moeC ve na, Ta vad sik vdi li vi xi leo.

beri ka ci msof lio sev diT sav se Tva le biT Ses cqe ro da nav-

sad goms. is aris, Ses Za xa aR ta ce bul ma qal ma, gau mar jos

ma Cos13. gau mar jos, gau mar jos, ta ver ne bi dan, sa mi kit noe bi-

dan da ba re bu le bi viT ga moc viv dnen ka ce bi, qa le bi, pa ta ra

bi We bi. zog ma imar jva da cxe nebs aR vir Si wvda. ka re tas

gars Se moex viv nen, yve la ni cdi lob dnen xeli Ca moer TmiaT

qvey nis pir ve li ka ci saT vis. mTe li es ag zne bu li, ata ce bu-

li brbo ra Rac ise bu neb ri vad, ise swra fad Seg rov da, rom

man Zlivs moas wro adiu tan ti saT vis xeli aek ra re vol ver-

ze. ri sa ge Si niaT, lei te nan to, ras er CiT am xalxs, me maT

vuy var var. beri ka ci metis me tad aa Rel va siy va ru lis aseT ma

ga mov li ne bam. mom dev no dReeb Sic si xa ru lis yi Ji niT xvde-

bod nen mis ga mo Ce nas. ge ne ral ma rod ri go de agi ler ma

Zlivs dai Tan xma qa laq Si Ria ka re tiT aRar ga su li yo. ra

mox da ase Ti, ge ne ra lo, Cve ni qvey nis pat rio teb ma er Txel

mainc mi xi lon TaviT fe xe bam deo. verc ki mix vda, mxo lod

por tSi rom Sex vda xal xi nam dvi li pat rio tu li aR tyi ne-

biT, da nar Ce ni Sex ved re bi ki mi si ve uSiS roe bis sam sa xu ris

mier iyo mow yo bi li mis sa ve saa meb lad, Ta nac usaf rTxod,

yo vel gva ri ris kis ga re Se. Tavi si Se mod go mis wi na dReeb Si

ise au Cu ya gu li mis mi marT ga mo Ce nil ma sa yo vel Tao siy va-

rul ma, rom wlo biT kar Ca ke ti li cxov re bis Sem deg uc bad

ga niz ra xa, de da qa la qi dan ga su li yo da qvey nis So reu li

kuT xee bi moe na xu le bi na. sas wra fod gas ca brZa ne ba, Ci xi dan

ga moey va naT erov nu li dro Sis fe re bad ga da Re bi li Zve lis-

Zve li ma ta re be li. male es ma ta re be li ka ta sa viT miiz laz-

ne bo da naR vliT dam Zi me bu li, uzar ma za ri sa me fos kar ni-

zeb ze, or qi dee bi sa da ama zo nu ri bal za mi ne bis buC qeb Si,

af rTxob da mai mu nebs, sa moT xis Ci tebs da rel seb ze mTvle-

ma re leo par debs. ase ga da se ra man mTe li qve ya na da miad ga

mi kar gul, da Tov lil sof lebs, Tavis mSob liur mxa res.

13 maCo _ Zlieri, kacuri kaci, namdvili mamakaci.

193

patriarqis Semodgoma

sad gu reb ze sam glo via ro mu si kiT xvde bod nen, za re bic sam-

glo via rod rek dnen, mrav lad ga mo fe nil tran spa ran teb ze

mas moix se nieb dnen ro gorc wmin da sa me bis mar jvniv mjdom

usa xe lo mo ci quls. ma ta re bel Tan Za liT mo re ki li in die-

le bi cdi lob dnen wa miT mainc Seev loT Tva li sam Tav ro bo

va go nis im qvey niur binds miR ma Ca yu Ju li xeli su fa li saT-

vis, mag ram vinc va gon Tan ax los mis vla da mtvrian fan ja-

ra Si Se xed va moa xer xa, mxo lod gak vir ve bul, gad mo kar-

klul Tva lebs, mo cax ca xe tu Cebs da mi sal me bis niS nad ga-

moS ve ril gaur kve vel xelis guls Seas wro Tva li. erT-er Ti

pi ra di mcve li amaod cdi lob da fan jri dan mis ga mo ri de-

bas. frTxi lad, ge ne ra lo, Tqven sWir de biT sam Sob los. nu

Re lavT, pol kov ni ko, am xalxs me vuy var var. Sem deg igi ma-

ta reb li dan xis bor blian sam di na ro gem ze ga daj da da ga-

nag rZo gza. bor blis frTe bi, TiT qos pia ni nos kla vi Se bia

da valss uk rav so, far To, nar nar wreebs to veb da wylis

ze da pir ze. gemi taa tiT mii wev da gar de nie bis mot kbo sur-

nel sa da ek va to rul Se na ka deb Si Cam pal sa la man drebs So-

ris, gverds uv li da is to riam del xvli ke bis Con Cxeb sa da

RvTis gan mi viw ye bul kun Zu lebs, sa dac si ri no ze bi stum-

rob dnen mxo lod. Ca ma val mzis Suq ze So re Ti cec xlis alSi

gax veul did, gam qral qa la qe bi viT giz gi zeb da. ama so ba Si ki

na pirs mom skda ri mTe li so fe li gao ce bu li Ses cqe ro da

erov nul dro Sis fe re bad ga da Re bil gems, pre zi den tis

kaiu tis ilu mi na to ri dan mi sal me bis niS nad ga moS ve ri li

xeli ki ara vis dau na xavs. sa ma gie rod Tavi si kaiu ti dan is

xe dav da, dro Se bis nac vlad ma lan gis to tebs rom iq nev da

xal xi haer Si. zogi mdi na re Sic ki Se vi da, vin Txas moaT rev-

da, vin spi los fe xi viT ve ber Te la nia mis bol qvebs, vin pre-

zi den tis sa kad ris qaT me biT sav se ka la Tas. igi yo ve li ve

amis Sem xed va re gu la Cu ye bu li but bu teb da ek le sia sa viT

Suq mim qral Tavis kaiu ta Si. ka pi ta no, Se xe deT, ro gor mog-

vde ven, Se xe deT, ro gor vuy var var yve las. de kem ber Si, ka-

ri bis qvey neb Si ga zaf xu lis dad go mi sas, igi Tavi si ka re tiT

194

gabriel garsia markesi

mie mar Te bo da ci ca bo kldis Tav ze wa mo mar Tu li Se no bi sa-

ken, sa dac mTe li sa Ra mo do mi nos eTa ma Se bo da kon ti nen tis

sxva qvey ne bis yo fil diq ta to rebs, sxva sam Sob loe bis aw

dam xo bil ma mebs, rom leb sac uT va la vi wlis wi naT ubo Za

Tav Se sa fa ri. isi nic, misi stu mar Tmoy va reo bis Crdil qveS

Se yu Jul ni, nel-ne la neb de bod nen si be res. te ra seb ze Ca ri-

ge bul sa var Zleb Si Caf lu li coc xa li le Se bi Tavs inu ge-

Seb dnen, erT mSve nier dRes qi me ru li xo mal di usa Tuod

mog va kiT xavs da kvlav xeli suf le ba Si dag vab ru neb so. es

sax li pre zi den tma zRvis pi ra kldis Tav ze ma Sin aa go, roca

stum re bi mom rav ldnen, Tum ca ra erTi da ra asi, mis Tvis

yve la erTi iyo. erT dRes mainc di lau Te nia bev ri moad ga

sa sax les. sa pa ra do mun di re bi siC qa re Si pir da pir sa Si nao

pi Ja moeb ze Caec vaT, Tan wa moe RoT xa zi ni dan mo pa ru li fu-

li da or de ne biT, ga ze Te bi dan amo naW re bi Ta da su ra Te biT

ga ZeZ gi li Can Te bi. mas pin Zels pir vel sa ve au den cia ze uC ve-

neb dnen su ra Tebs, ro gorc rwmu ne bis si gels. ai, na xeT, ge-

ne ra lo, aq jer isev lei te nan tis Ci ni maqvs. es su ra Ti pre-

zi den tad ar Ce vis dRes ga da mi Res, es ki Cemi pre zi den to bis

me Teq vsme te wlis Tav zea ga da Re bu lio. ai, es na xeT, ge ne ra-

lo. mag ram ge ne ral ma mo su lebs po li ti ku ri Tav Se sa fa ri

ise ubo Za, su lac ar dain te re se bu la arc maTi war mo mav-

lo bi Ta da arc maTi rwmu ne bis si ge le biT. er Ta der Ti sa-

bu Ti, ro mel sac SeuZ lia dam xo bi li pre zi den tis pi rov ne ba

da mi das tu ros, gar dac va le bis cno ba gax lav To, am bob da is

da ga bez re bu li is men da maT uaz ro laq laqs, droe biT ges-

tum reT, Cemo ge ne ra lo, sul cota xniT, vid re Cemi xal xi

kvlav mix mob so. mag ram mas pin Zel ma mSve niv rad ico da, es

iyo po li ti ku ri Tav Se saf ris mi sa Re bad sa Wi ro gac ve Ti li

for mu la, ra xa ru xa sit yve bi da meti ara fe ri. yve la er-

Tnai rad rat ra tebs, pir ve lad mo su lic da bolos mo su-

lic, dam xo bi lic da da mam xo be lic. am ut vi noebs lo bios

Wa ma ego naT po li ti ko so ba, is ki ar icod nen, Tu dae ci,

mor Ca, ga Ta ve bu lia Se ni saq me, axla ki Tavs it yue ben su le-

195

patriarqis Semodgoma

lu ri ilu zie biT. axal mo su lebs pir ve li ori-sa mi Tve

Tavis sa sax le Si abi na veb da da ma nam eTa ma Se bo da do mi nos,

sa nam bolo sen ta vos ar wag lej da. ji be rom ga mo mif xi ka,

Cemo ba to no, me re zRvis ken gaW ril fan ja ras Tan xel ka viT

mi miy va na da ga mi ba gu li Ta di sau ba ri, isao, es cxov re ba

xan mok leao. erTi bolo aq vso, mag ram ra ki ka cis gu li gau-

maZ Ra ria, xom xe davT ager im did saxls zed kldis Tav ze,

tran sat lan ti kur gems rom hgavs, mTis wver ze Ser Ce nils,

iqao Tqven ge lo de baT na Te li kaiu ta, gem rie li ker Ze bi da

uam ra vi Tavi su fa li dro, raTa Tqven sa viT bed krul ada-

mia neb Tan er Tad dais ve noT mSve nier te ra sa ze, ro me lic

pir da pir zRvas ga das cqe ri so. de kem ber Si, sa Ra moo biT

masac uy var da te ra sa ze gas vla, mag ram am im po ten teb Tan

main cda mainc do mi nos sa Ta ma Sod ki ara, ub ra lod, sur da

am dam ya ye bu li, bex le wi ada mia ne bis da nax va ze ga ne ca da

idu ma li si xa ru li da upi ra te so ba imis ga mo, rom Tvi Ton

erT-er Ti amaT ga ni ar iyo. ami to mac ga daw yvi ta, kvlav

bolom de ga moe wu ra cxov re ba, tkbi li oc ne be bi si nam dvi-

led eq cia da cod vi li sur vi le bi daek ma yo fi le bi na, ami-

to mac eZeb da dam yol mu lat qa lebs, di lau Te nia rom iw-

yeb dnen oTa xe bis dag va-da la ge bas, eZeb da da ad vi la dac

pou lob da Tmis sac xi sa da saer To sa Zi ne be li oTa xis sa Za-

ge li su nis wya lo biT. Cau saf rde bo da ro me li me maT gans,

sad me kars ukan miim wyvdev da da ise da Cin Clav da, ro gorc

ma ma li de dals, Tan sib ne le Si es mo da qa lis kria xi, es ra

yo Ca Ri yo fil xar, Cemo ge ne ra lo, am xni sa da ase Ti yo Ca Ri,

sak vir ve lia pir da pir. mag ram arc es wa mie ri siy va ru li am-

Svi deb da, piri qiT, sev diT ev se bo da gu li da mis ga sa qar-

veb lad sad Rac mo fa re bul Si mi yu Ju li mRe ro da, ian vris

Suq mfi na re mTva rev, Sens sar kmel Tan, ro gorc eSa fot ze,

vdga var sev dia ni. ise sje ro da, xalxs vuy var va ro, rom ga-

zaf xu lo biT Tavis ha maks de da mi sis ben di sion al va ra dos

196

gabriel garsia markesi

sax lis ezo Si hki deb da da ta ma rin de bis14 Crdil Si ata reb da

sies tebs pi ra di dac vis ga re Se. esiz mre bo da sa Zi ne be li

oTa xis ked le bis fer wyal Si uTav bo lod mo ria le Tev ze bi.

sam Sob lo yve la ze kar gi ga mo go ne baa, de da, ox rav da igi,

Tum ca nak le bad elo de bo da mis pa suxs. de da iyo er Ta der-

Ti ada mia ni, vi sac SeeZ lo pir Si mie xa la mis Tvis, iR lia Si

sa Za ge li su ni ag di so. sies tis me re igi sax lSi brun de bo da

dam Svi de bu li da mTe li qvey nis mi marT ke Ti lad gan wyo bi-

li. brun de bo da ka ri bu li ga zaf xu li sa da bal be bis sur ne-

liT mTvra li. aseT wu Teb Si igi mzad iyo Se ri ge bo da pa pis

nuncs da asec ake Teb da. nun cic sa Ra moo biT arao fi cia lu-

rad stum rob da mas, fin jan So ko lad sa da nam cxvars miir-

Tmev da, Tan cdi lob da su lie ri saub riT kvlav qris tes

sar wmu noe bis ken moeq cia mas pin Ze li, is ki si ci liT kvde bo-

da, Tu ase Ti yov lis Sem Zlea eg Tqve ni Rmer Ti, Txo veT Cem

ma gier, mo ma So ros is Wri Wi na, yur Si rom myavs Sem Zvra lio.

me re cxra Ril ze gak rul xvan jar sac ix sni da, gad mou la-

geb da Tavis uzar ma zar Tia qars da eub ne bo da, uT xa riT

Tqvens RmerTs, es qmni le ba da mi Cu to so. mag ram pa pis nun ci

Tavi sa ze id ga, am qvey nad yo ve li ve RvTis ne baao. is ki kvlav

ici no da, tyui lad ir je biT, ma mao, ne tav ra Rad unda mo maq-

cioT, ise dac imas va ke Teb, rac Tqve na gsurT, da ase si-

cil-si cil sa da sau bar Si aTen de bo daT Tav ze da mas pin Ze-

lic ka ram de aci leb da Tavis stu mars. mag ram erT mSve nier

dRes mis uS foT ve lo bas mou lod ne lad moe Ro bolo da es

mox da pa ra mos15 erT so fel Si, mam le bis brZo li sas. er Tma

Ro nier ma, gaS ma ge bul ma ma mal ma ase ve gaS ma ge bu li da azar-

tSi Se su li ma yu reb lis Tval win Tavis me to qes Tavi waa ca-

la da vid re mTvra li mu si ko se bi tuSs ag ria leb dnen ga mar-

jve bu lis sa pa tiv ce mu lod, iqam de kor tna, vid re mTlad ar

Se moe Wa ma. pre zi dents gul ma reC xi uyo, nam dvi lad mi ma niS-

14 induri finiki.

15 civi, maRalmTiani mxare samxreT amerikaSi.

197

patriarqis Semodgoma

nes, Senc ase Ti dRe ge li so. es ise aS ka rad ig rZno, rom

Tavis mxle bels Cu mad ub rZa na, buks rom uk ravs, is ka ci

daa pa tim re To. mu si koss ia ra Ric aR moaC nda da iqam de awa-

mes, vid re ar aRia ra, roca xal xis ga sas vle lis ken gae mar-

Te bo da, dro unda me xel Ta da pre zi den ti mo mek lao. ma Sin-

ve miv xvdi, Tqva pre zi den tma, miv xvdi, Cem Tvis rom unda

es ro la, yve las Tva leb Si Sev cqe ro di, yve la Tva leb Si Se-

mom cqe ro da, eg ki Tva lebs ver mis wo reb da, er Txe lac ar

Se mou xe davs Cem Tvis, ra ego na mag sa co dav rqian rqa ze dam-

kvrels, ver Se vam Cnev di Tu ra. mag ram pre zi den ti Za lian

kar gad xvde bo da, amiT rom ar dam Tav rde bo da misi Sfo Ti

da Si Si, sa sax le Sic ki ver grZnob da Tavs mSvi dad da uSiS-

rad. yve la fe ri wes rig Sia, Cemo ge ne ra lo, ara vi Ta ri sa-

fuZ ve li ar ar se bobs Si Si sao, gul da je re biT ar wmu neb da

uSiS roe bis sam sa xu ris war mo mad ge ne li, mag ram pre zi dents

im zo mam de aw va leb da mam le bis brZo lis dros ga Ce ni li wi-

naT grZno ba, rom cotas gaw yda, ad gi li ar gauc va la pat ri-

sio ara go ness. Tavis kerZs aW mev da, Tafls Tavi si kov ziT

sTa va zob da, Tu mo wam lu lia, bolos da bolos ori ve ni

mov kvde biT da eg iq ne bao, Tavs im Svi deb da afo ria qe bu li.

ori ve ni mde var da dev ne bu le bi viT da bo ria lob dnen mi viw ye-

bul, ca riel oTa xeb Si, cdi lob dnen mxo lod xa li Ceb ze ev-

loT, ve ra vin gai go nos Cve ni na bi je bis, spi los na bi je bis

xmao. er Tad da cu rav dnen dar ba zeb Si fan jre bi dan Se moR-

vril mwva ne Suq Si, ro me lic yo vel na xe var wuT Si in Te bo da

sad Rac Sors, usas ru lo ba Si. Suq Tan er Tad fan jre bi dan

aR wev da dam wva ri na ke lis kvam li da mi Zi ne bul zRva Si

Rameu li ge me bis naR vlia ni gu gu ni. umaq nis, uZ lur say var-

le bi viT seq tem bris mom Ten Tav dReebs mer cxle bis daT vla-

Sic ata reb dnen. mTel qvey nie re bas mow yve til pre zi dents

az ra dac ar mos dio da, rom misi yo vel gva ri cda, er Tdrou-

lad yo fi li yo yvel gan, aqac da iqac, xal xSi eWvs ba deb da,

ar se bobs ki igi saer Tod, iq neb su lac le Tar giul Zil Sia

Ca Zi ru lio. da Tum ca pi ra di dac va gauZ lie res, Tum ca sa-

198

gabriel garsia markesi

sax le Si ag re io lad verc ve ra vin Se vi do da da verc ve ra vin

ga mo vi do da, am bob dnen, TiT qos vi Ra cam mainc moa xer xa sa-

sax le Si SeR we va. mkvda ri Ci te biT sav se ga lie bi una xavs,

Zro xe bic una xavs Tur me, pir da pir wmin da em ba zi dan svam-

dnen wyals, una xavs var dis buC qeb Si mi Zi ne bu li keT rov ne bi

da xeib re bi. ra ki xal xSi xma dair xa, Cve ni xeli su fa li zus-

tad ise mom kvda ra, ro gorc didi xnis wi naT er Tma na Tel-

mxil vel ma amou kiT xa wylian Tas Si, Zil Si gai pa re bio, qve ya-

nam ise ga na ba su li, TiT qos Suad Ris me re kvlav di lis mob-

ru ne bis mom swre ni unda gam xda riy vnen, mag ram ima sac am bob-

dnen, ma Ral Ci nos ne bi ar Cqa ro ben misi sik vdi lis ga moc xa-

de bas, rad gan er Tma neTs sam kvdro-sa si coc xlod dae riv ne-

no. is ki Tum ca arad ag deb da am xmebs, mainc grZnob da, rom

mis cxov re ba Si sul male ra Rac mniS vne lo va ni unda mom-

xda ri yo. uj da do mi nos daum Tav re bel par tias da sa co dav

ge ne ral rod ri go de agi lars tvins ubur Rav da Se kiT xve-

biT, ro gor aris saq mee bi, me go ba ro, agi la ri ki pa su xob da,

yve la fe ri Cvens kon trols eq vem de ba re ba, Cemo ge ne ra lo,

sam Sob lo Si sim Svi deao, mag ram pre zi dents wi naT grZno ba

ar as ve neb da, avis mo mas wa ve bel niS nebs xe dav da na ke liT

dan Te bul naR vlian cec xlis eneb Sic ki. Zvel, Ca lus ku me-

bul Wa Si ixe de bo da, iq neb mis fsker ze amo vi kiT xo Cemi bed-

iR ba lio, mag ram amaod, ve ra fers xe dav da da gar bo da de-

das Tan, ben di sion al va ra dos Tan, raTa iq, ezo Si ta ma rin-

de bis Crdil Si su li moeT qva sic xi sa gan Se wu xe buls. de da-

mi si, beb ru xa na, mag ram su liT Zlie ri qa li, Svi lis gver diT

ij da Tavis Zvel sar we ve la sa var Zel Si da si minds mu Wa-mu-

Wa uy ri da aqoT qo Te bul qaT meb sa da far Sa van gebs. TeTr

Ca lis sa var Zel Si Caf lu li pre zi den ti ma rao Ti inia veb da

da sic xul sa xes da sev dia ni, mSie ri Tva le biT Ses cqe ro da

ji Sian mu lat qa lebs, rom le bic mo wi we biT sTa va zob dnen

Se fe ra de bul xi lis wve nebs, miir TviT, gag ril diT, Cemo ge-

ne ra lo. is ki Ses cqe ro da maT, ox rav da da fiq reb Si de das

Ses Cio da, de da Ce mo ben di sion al va ra do rom ico de ra uZ-

199

patriarqis Semodgoma

lu ri var qve ya nas ve Rar vuv li da vi Ra le min da mov Sor de

aqau ro bas am wva le bas mag ram sad wa vi de ar vici. de da ver

xvde bo da Svi lis ox vri sa da xva Sia dis nam dvil mi zezs, ego-

na, am qa le bis ga mo ox rav da misi Svi li, is ki Se Ra me bul ze

gul dam Zi me bu li brun de bo da sa sax le Si, sa mar qa fo ka riT

Se dio da de re fan Si, iqi dan ki fe xak re fiT mii pa re bo da

Tavis oTa xis ken, Tan ya rau le bis fe xis xmas ayu ra deb da.

pat rons moh krav dnen Tu ara Tvals, ya rau le bi er Tma neTs

ar ac lid nen la pa raks, yve la fe ri wes rig Sia, Cemo ge ne ra-

lo, sru li sim Svi deao. mag ram man ico da, ro gorc yo vel-

Tvis, ax lac at yueb dnen, ico da, ara fe ri iyo mar Ta li am

kri zi sul dro Si, sa xe li da di de ba aRa raf rad uRir da,

gan sa kuT re biT im av be di Ti mam le bis brZo lis Sem deg aRar

sur da xeli suf lo ba. Ra miT ia tak ze pir qve dag de buls,

uZi lo bis gan ilaj gaw yve tils do le bis So reu li bra gab ru-

gi da stvi ris xma es mo da. sad Rac Ra ri bul qor wil ze mxia-

ru le bas mis ce mo da xal xi, misi sik vdi lis dRe sac al baT

ase im xia ru le ben. es mo da Ra mis or saaT ze ka pit nis une bar-

Tvod zRva Si ga su li ro me li Rac saeW vo ge mis Zi lis pi ru-

li viT gu gu ni, es mo da, ra Sa ri Su riT iS le bod nen var dis

kok re bi gan Tia dis Se sa ge beb lad. es yo ve li ve es mo da da

of lad iR vre bo da, su li exu Te bo da, rad gan pir vel yo fi li

in stin qti wa mi Tac ar as ve neb da, im sa Ra mos moax loe bas uwi-

nas war met yve leb da, er Txel de das Tan stum ro bis Sem deg

sa sax le Si rom brun de bo da da gzad xal xis brbos ga daaw-

yda. fan jre bi zo gan pir Tam de gae RoT, zo gan Cqar-Cqa ra

ke tav dnen. am uC veu lo ga mo coc xle biT Sem krTa li mer-

cxle bi er Tma neTs aw yde bod nen de kem bris gam Wvir va le

lurj ca Si. sas wra fod ga das wia ka re tis far da, raTa ukeT

dae na xa, ra xde bo da qu Ceb Si. ai, ra mtan jav da, de da, ai, ra

ar mas ve neb da. ra Rac nai ri ve lu ri Sve ba ig rZno fe ra di

buS te bis da nax va ze, wi Te li, mwva ne, yvi Te li buS te bi bro-

li viT bzi nav dnen dRis oTxi saa Tis Suqian ca ze. buS te bi

da fe Te bul mer cxle bis gunds See riv nen da yve la er Tba Sad

200

gabriel garsia markesi

das kda ux mau rod. das kda da haer Sic bzrial-bzria liT wa-

mo vi da aTa so biT fur ce li da qa laqs dae fi na qa riS xlian

amin dSi Ca moc ve ni li foT le bi viT. meet lem dro ixel Ta da

ro gorc iqna brbos Tavi daaR wia. ara da, arc ara vis miuq ce-

via yu rad Re ba am ka re ti saT vis. ve ra vin ic no pre zi den tis

ka re ta. saa mi sod ara vis eca la. unda ge na xaT, Cemo ge ne ra-

lo, ra ze da xo ra id ga, xal xi pir da pir haer Si ve iWer da sa-

hae ro buS te bi dan ga moc ve nil prok la ma ciebs. aiv neb ze xma-

maR la kiT xu lob dnen, qu Ceb Si ki gah yvi rod nen, Zirs ti ra-

nia, sik vdi li ti rans. gau mar jos yo vel Ta er To bas sau ku-

no va ni des po tiz mis wi naaR mdeg brZo la Si, kma ra sis xli,

kma ra ngre vao. sa sax le Si dab ru ne buls cu di am ba vi daax-

ved res, ge ne ra li pat ri sio ara go ne si mo wam lu li is riT

daW res da kvde bao. orio de wlis win erT naR vlian sa Ra mos

man pat ri sio ara go ness Ses Ta va za, mo di, Cve ni si coc xle

ka ra sa da se lio ze16 ga va Ta ma So To, Tu mo ne ta ka ra ze daj-

de ba, Sen mok vde bi, Tu se lio ze, meo. mag ram pat ri sio ara-

go nes ma Seax se na, Tqve ni pro fi li, Cemo ge ne ra lo, mo ne tis

ori ve mxa res aris ga mo sa xu li da ra azri aqvs ka ra-se lio-

so. ma Sin do mi no vi Ta ma SoT niZ lav ze, oci par tii dan vinc

mets moi gebs, coc xa lic is dar Ce so. Ta nax ma var, Cemo ge ne-

ra lo, oRond erTi pi ro biT, uf le ba mo me ciT, mo gi go To.

es uf le ba pat ri siom mii Ro da Ta ma Sic daiw yo. ga Ta maS da

erTi, ori, oci par tia da oci ve pat ri sio ara go nes ma moi go

sas tik, xel Car Tul brZo la Si. Tu aqam de par tias par tia ze

ageb da, ax la, ra ki Ra mo ge bis uf le ba dar Tes, oci ve moi go.

pat ri sio ara go nes ma sa xe ze mom skda ri of li sa xe lo Ti

moiw min da da xvne SiT Tqva, vwux var, Cemo ge ne ra lo, rom mo-

gi geT, mag ram ra vqna, sik vdi li ar min da. ma Sin man Tavi

mou ya ra do mi nos qvebs, gul mod gi ned Caa la ga xis pa ta ra

yuT Si da TiT qos gak ve Tils xsni so, sko lis mas wav le be li-

viT wam Re re biT Tqva, arc me min da, Cemo pat ri sio, sik vdi-

16 igivea, rac Орел и Решка.

201

patriarqis Semodgoma

li, miT ume tes, do mi nos ma gi da ze. sik vdil ma icis, ro dis

da sad mo ma kiT xos. jer ki dev Cemi epo qis da saw yis Si er Tma

na Tel mxil vel ma aki mi wi nas war met yve la, Zil Si gai pa re bio,

da saer To dac, de da Cem ma ben di sion al va ra dom imi tom ki

ar ga ma Ci na am qve ya na ze, rom mTe li cxov re ba ima ze viW yli-

to tvi ni, im na Tel mxil vel ma qal ma ne tav ra amo mi kiT xa

wyliT sav se Tas Si-Tqo, ara med imi tom, rom vmbrZa neb lob-

de. Sen ki kar gad dai max sov re, me me var da ara Sen da

RmerTs mad lo ba uT xa ri, rom xum ro biT da ge niZ la ve. ra

ico da ma Sin, rom es su lac ar iyo xum ro ba, rom sul male

maT So ris erT-erTs mar Tla mou wev da sik vdi li da ai, es

dRec dad ga, pat ri sio ara go ne si kvde bo da. oTax Si Ses vli-

sas pre zi den ti ro mae li viT xe la we viT mie sal ma Tavis

oreuls, Rmer Ti iyos Se ni Sem we, ma Co, didi pa ti via sam Sob-

lo saT vis sik vdi li. vid re mo mak vda vi ago nia Si iyo, ar mo-

So re bia mis sa wols, sa ku Ta ri xeliT as mev da sa Za gel wam-

lebs, pat ri sio ara go ne sic ife reb da am pa tivs. io ti so de na

mad lie re ba sac ar am JRav neb da. er Txe lac, is iyo ga day la pa

kov ziT mi wo de bu li wa ma li, rom mox sna gu das piri da rac

hqon da saT qme li, uk leb liv gad moa la ga. didi xniT ro di

gto vebT, Cemo ge ne ra lo, am bin Zur qve ya na Si, gu li meub ne-

ba, male Sev xvde biT er Tma neTs im qvey niur qves knel Si, me

Sxa miT dag re xil-dak van Zu li, Tqven sa ku Ta ri TaviT xel Si.

ukve gxe davT ki dec, ra uxer xu lad gi Wi ravT sa ku Ta ri Tavi,

ar iciT sad wai RoT, sad mii we boT. ma pa tieT gu lax di lo ba,

Cemo ge ne ra lo, me axla sik vdi lis pi ras var da ra sac vam-

bob, si mar Tles vam bob, ara so des myva re bi xarT, Cemo ge ne-

ra lo. ra tom Rac Tqven Cai beW deT Tav Si, rom miy var diT,

ara da, yo vel Tvis mZul diT. mZul diT im dRi dan, ra dRi da-

nac da ma kar gvi neT Tavi suf le ba. im dRi dan yo vel Tvis vnat-

rob di Tqvens sik vdils, su ler Ti iyo, ro gor mok vde bo-

diT, uc bad Tu tan jviT, oRond mom kvda ri ya viT, oRond

Tqve ni si coc xle Cemi da ma xin je bu li si coc xlis sam sxver-

plo ze mi ge ta naT. ra Ras ar mi ke Teb dnen, Tqven rom sru lad

202

gabriel garsia markesi

dag msgav se bo diT, xis Ca quCs iqam de mi ba gu neb dnen fe xis gu-

leb ze, vid re Tqven sa viT brtyel ter fa ar gam xa des, vid re

Tqven sa viT mTva reu li viT sia ruls ar mi maC vies, sak ver-

cxee bi sad gi siT ga mix vri tes, Tqven sa viT Tia qa ri rom Ca-

mom sie bo da. mai Zu les ski pi da ri da me lia, raTa mar to we ra-

kiT xva ki ara, Tu ram vi co di, yve la fe ri dam viw yno da da

Tqven sa viT bne li da uvi ci gav mxda ri ya vi. sa co dav ma de da-

Cem ma ki ra ar iRo na, Cem Tvis ga naT le ba rom moe ca. pi ra dad

Tqven mai Zu leb diT Se mes ru le bi na Tqve ni ofi cia lu ri mo-

va leo be bi ara imi tom, rom ar ge ca laT da sxva ufro mniS-

vne lo va ni saq vey no saq mee bi gqon daT ga sa ke Te be li, ro gorc

gCveo daT xol me Tqma, ara med imi tom, rom ge Si no daT qu Ca Si

gas vla. ise, kac ma rom Tqvas, yve la ze gu lo van vaJ kac sac

See Sin de bo da, mis Tvis rom si la ma zis kon kur sze was vla da

ro me li me ga mar jve bu li bo zis Tvis Tav ze de dof lis gvir-

gvi nis dad gma dae va le bi naT. me ki miv dio di, Tum ca yo vel

kuT xe-kun Wul Si sik vdi li iyo Ca saf re bu li. sme nad qceu li

pre zi den ti mo wo lil ris xvas Zlivs ika veb da, pat ri sio

ara go ne sis Tav xe do ba sa da utif ro ba ze me tad misi uma du-

ro ba aco feb da. da amas Sen meub ne bi, Sen, vi sac aq me fe sa viT

gac xov reb di, vi sac yve la fe ri mo ge ci, sa ku Ta ri qa le bic ki

da giT me. moeS viT am qa leb ze la pa raks, Cemo ge ne ra lo,

sjobs saer Tod ar gqon des ka co ba, vid re am sa co dav qa-

lebs eZ ge ro da da sa da Ra vi pi rut yvi viT wa moaq cio. pi rut-

yvi xtis da zmuis main ca, ese ni ki vi Tomc ara fe rio, mo giS-

ve ren gaZ val tya ve bul uka nals, Tan kar to fils fcqvnian an

me zo bel qals gas Za xian, cec xlze brin jis fa fa mid gas da

vid re am saq mes mo va Ta veb de, mi mi xe de, ar mi mew va so. mxo-

lod Tqven Se giZ liaT amas siy va ru li daar qvaT. Tqven ra

iciT, ra aris siy va ru li. ma Sin ki mar Tla ga cec xlda pre-

zi den ti. ga Cum di, To rem ar vici ras gi zam. ve ra fer sac ver

mi zamT, Cemo ge ne ra lo. mom klavT, me xom ukve mom kles.

sjobs da fiq rdeT da si mar Tles Tva leb Si Se xe doT, gai goT

is, ra sac yve la fiq robs, TqmiT ki mxo lod imas geub ne bian,

203

patriarqis Semodgoma

ri si mos me nac Tqven gsurT, pir Si ge la qu ce bian, zur gSi ki

tyvias gi miz ne ben. mad lo ba me unda miT xraT si mar Tlis

Tqmis Tvis, Cemo ge ne ra lo, er Ta der Ti ka ci var, vi sac Tqven

eb ra le biT. arc aris ga sak vi ri, me xom Tqve ni oreu li var,

Tqve ni ali da kva li, ami tom mo va lec var wvri lad mo gax se-

noT yve la fe ri, ra sac mTe li qve ya na la pa ra kobs. eg ar ari-

so ka no nie ri pre zi den ti, ega in gli se leb ma das ves pre zi-

den tis sa var Zel Sio, me re grin goe bic waex mar nen Tavian Ti

jav Snos ne bi dan Si ga da Sig ga mot yor cni li kver cxe bi To. me

xom vxe dav di, Si SiT Tav gzaa reu li xo Wo sa viT ro gor wria-

leb diT, ro gor exeT qe bo diT aqeT-iqiT. er Txe lac grin-

goeb ma Se mo giT va les, miv di varT, gto vebT am Sens bin Zur

bor del Si, vna xavT, uC ve nod ri si gam ke Te be li xa ro. da Tu

ma Sin ar gad mob rZan diT mag sa var Zli dan da arc axla api-

rebT gad mob rZa ne bas, imi tom ki ara, rom ar gin daT, Za lia-

nac kar gad gin daT, mag ram ge Si niaT, iciT, qu Ca Si rom ga-

moC ndeT Cveu leb ri vi mok vda vi viT, ada mia ne bi ZaR le bi viT

da ge se vian da dag gle jen san ta ma ria del al tar Si ga mar-

Tu li xoc va-Jle tis Tvis, pa tim re bi coc xle bi rom Cau ya-

reT nian gebs wyliT sav se or mo Si, imi saT vis, ada mia nebs

coc xlad rom gaaZ vreT tya vi da me re am ube dur Ta oja xebs

daug zav neT, aqao da, vinc WkuiT ar iq ne ba, yve las ase mou-

vao, imi saT vis. pat ri sio ara go nes ma da gu be bul boR mas gza

mis ca, mo go ne ba Ta uZi ro Wi dan qa Ca da qa Ca sa za re li am be-

bis kria lo sa ni da ise mar cvlav da, TiT qos sa Ti Taod aRuv-

len da loc vas ka ci Wa mia re Ji mis msxverplT. uceb ga Cum da,

Zlier ma tki vil ma Seur yia gul-mu ce li, gu lis ce ma TiT qos

Seu Cer dao, mag ram male daub run da cno bie re ba. Cemo ge ne-

ra lo, nu gauS vebT am Sanss xeli dan, mok vdiT Cem Tan er-

Tad, Tqven Tvis axla yve la ze didi xsna sik vdi lia, me xom

vici, me xom Tqve na var, Tum ca Rmer Tia mo wa me, arc ara so-

des mi nat ria, pa ta ra sur vi lic ar mqo nia di de bis mox ve Wi-

sa, gmi rad gax do mi sa, mox da ki piri qiT, me xom vici, ra

cxov re bac gaqvT, Cemi cxov re ba ki dev ra Ra cas hgavs, mTlad

204

gabriel garsia markesi

ar wav mxdar var, rad gan, miu xe da vad yve laf ri sa, su lis siR-

rme Si me mainc im ub ra lo mi nis mbe ra vad dav rCi, Tavis ma-

mas Tan er Tad boT lebs rom ake Teb da. nu ge Si niaT, Cemo ge-

ne ra lo, sik vdi li arc ise Zne li yo fi la, ro gorc am bo ben.

pat ri sio ara go nes ma es sit yve bi ise da ma je reb lad, ise gu-

lax di lad war moT qva, pre zi den ti arc gab ra ze bu la, arc

Se da ve bia, kvlav mas Tan dar Ca, sik vdi lis klan Web Si mbor-

gavs xels aS ve leb da, sa wo li dan ar gad mo var de so. uceb

tki vi li sa da sir cxvi li sa gan ab Rav le bul ma pat ri sio ara-

go nes ma ori ve xeli waiv lo mu cel ze, Rmer To Cemo, Cemo

ge ne ra lo, Cav...vi. pre zi den tma gai fiq ra, al baT ga dak ru-

lad mi ma niS nebs, sik vdi lis wi na Se SiSs va Ria re bo, mag ram

pat ri sio ara go ne si TiT qos miux vdao, Seb Rav la, ga dak ru-

lad ki ara, mar Tla Ca...vio. ma Sin ki Seu Za xa pre zi den tma,

ge mu da re bi, ma gas nu izam, cotac moiT mi ne, sam Sob los ge-

ner le bi ase ar kvde bia no, mag ram ukve gvian iyo. pat rio tu-

li grZno be bis gan da ku Wis ga nac dac li li ara go ne si sa ku-

Tar crem lsa da ga na val Si amoq var qni li usu lod daas kda

ia taks. pre zi den tma iqve, sxdo ma Ta dar ba zis gver diT

oTax Si sa ku Ta ri xeliT gan ba na mic va le bu li, la mis mTe li

sa po ni Sea lia, raTa Ca moe rec xa mis Tvis sa mar cxvi no sik-

vdi lis su ni. tan sac me li gaiZ ro da mic va le buls Caac va,

ban da Ji, Ceq ma da mar cxe na qus lze oq ros de zis mi mag re bac

ar da viw ynia. Ta vad de di So bi lad dar Ce nils mwu xa re ba aR-

beW dvo da sa xe ze. amie ri dan sru li mar too ba elo da, masa-

viT mar to su li aRa ra vin egu le bo da mTels qve ya na ze. es

kia, dab ne viT ar dab neu la, sa gul da gu lod moa suf Ta va

iqau ro ba, Tan cdi lob da gaex se ne bi na So reul war sul Si

mis Tvis na wi nas war met yve li sik vdi lis yo ve li wvril ma ni,

raTa imis mi xed viT daew vi na mic va le bu li. sik vdi li da Zi ne-

buls gew ve vao, uniS no uni for ma gec me vao, pir qve da wo-

lils xeli ba li Si viT geq ne ba sa xis qveS da de bu lio, erTi

sit yviT, dam la ge be li qa li rom Se mo va da mic va le buls da-

xe davs, it yvis, Cve ni pre zi den ti Zil Si ga pa ru la, ro gorc

205

patriarqis Semodgoma

mkiT xav ma uT xrao. ra ki man adrec, wle bis wi na Tac gai Ta ma-

Sa sik vdi li, re Ji mis mem kvid reebs am je ra dac ar gaux mau re-

biaT ma Sin ve es sam wu xa ro am ba vi, ra Ra cas elod nen, ra Ra-

cas sai dum lod iZieb dnen, erTi-or jer isic ki Tqves, ar

mom kvda rao da amis das tu rad de da miss, ben di sion al va ra-

dos pir da pir sa vaW ro cen trSi ux mes, aqao da, xom xe davT,

xal xno, de da miss Sa ve bi ar ac via, masa sa da me, pre zi den ti

coc xa liao. ti ki na sa viT Wre laW ru leb Si ga mo maw yves, se-

nior, Za liT ma yid vi nes Tu Ti yu Sis frTe biT gaw yo bi li qu-

di da Za liT ve da ma ko ses Tav ze, yve lam dai na xos, ra bed nie-

ri xar To. me maT veub ne bi, ra dros ma Ra zieb Si sir bi lia, is

mic va le bu li mar Tla Cemi Svi lia da maTi reT-meT qi, mag ram

ras am bob To, aba, gai Ri me To da mi Reb dnen da mi Reb dnen su-

ra Tebs, Ta nac sam xed roe bi mar wmu neb dnen, sam Sob los ase

sWir de bao. am dros ki is Ta vad de di So bi la ij da Tavis sa-

ma lav Si da uk vir da, Cemi sik vdi lis me re ra tom ara fe ri

Seic va la qve ya na zeo. vi Tom arc mov mkvdar var. mze isev

amo dis da Ca dis Zve le bu ra do. kvi ra ra tom aris isev kvi ra,

iq neb Sen miT xra de da, ra tom cxe la ise ro gorc Cems si-

coc xle Si cxe lo dao. aseT sa go ne bel Si iyo Ca var dni li,

rom uceb por tis ci xe si mag ri dan qve me xis gas ro lam Sear xia

hae ri, mas moh yva ek le siis za re bis sam glo via ro gu gu ni da

male sa sax le sac miaw yda brbo, ro me lic am iS viaT, sa gan ge-

bo am bavs erTia nad ga moef xiz le bi na sau ku no va ni ma raz mu-

li Zi li dan. man od nav ga moa Ro Tavi si sa ma la vis ka ri da

dai na xa sxdo ma Ta dar baz Si das ve ne bu li an Te bul san Tleb-

Si Caf lu li sa ku Ta ri gva mi. sa co da vi ise moer ToT da moe-

kaz maT, ne bis mie ri qris tia ni pa pi rom inat reb da. sad Ra iyo

ma ma ci sam xed ro Ci no sa ni. Ses cqe ro da mic va le bu lis pud-

rSef rqveul sa xes, Se Re bil tu Cebs, med le bi Ta da or de ne-

biT da jav Snul mker dze das ve ne bul ne bie ri qa liS vi lis

sif ri fa na xe lebs, qvey nie re bis upir ve le si ge ner lis Tvis

sa gan ge bod Se ke ril mun dirs, mis sam xreeb ze ab rWyvia le-

bul aTo biT mzes, iqve das ve ne bul xmals, ban qos me fis xma-

206

gabriel garsia markesi

li viT umaq nis sa da ubad ruks da la mis gu li gas kdo mo da

sir cxvi li sa da sib ra zi sa gan. swo red es xma li am crob da da

si dia des ukar gav da misi usaz Rvro Zalauf le bis yve la sim-

bo los da afer mkrTa leb da sam glo via ro ce re mo nials, mis-

Tvis mi ge bul mxed rul pa tivs. ara da, es xma li swo re dac

rom See fe re bo da ku bo Si mwol Cveu leb ri vi zo ma-wo nis, qa-

li viT naz mic va le buls. Rmer Tma das wyev los, nu Tu es me

var, am bob da ga co fe bu li da uw yvet na ka dad mom wydar da

mis ku bos Tan aCoC qo le bul xalxs Tvals ar aSo reb da. sul

ra Rac erTi wa miT dai viw ya, rom es yve la fe ri bne li zrax-

ve biT na kar na xe vi far si iyo da Seu rac xyo fi lad, dam ci re-

bu lad ig rZo Tavi sik vdi lis daun dob lo bis ga mo, sik vdi-

lis mier xeli su fa lis arad Cag de bis ga mo. man dai na xa

cxov re ba umi sod da gu li sib ra lu liT aev so, am um weo

xal xma Cemi sa xiT kar gi pat ro ni da kar gao. dai na xa isi nic,

vinc, et yo bo daT, mxo lod imis da sa zus teb lad mo su liy-

vnen, mar Tla is iyo mkvda ri Tu sxva. man dai na xa fe de ra lu-

ri ome bis mo na wi le beri ka ci, ro me lic ku bos Tan Sed ga da

mxed ru lad gaij gi ma. dai na xa Sav sam kla vu ria ni ka ci, ro-

mel mac be Wed ze ako ca mic va le buls, er Tma mos wav le go go-

nam ki ku bo ze mo wi we biT da do yva vi li. es ada mia ne bi man

gan sa kuT re bu lad Cai beW da go ne ba Si. gan sa kuT re bu lad

dai max sov ra Tev ziT mo vaW re qa lic, ro mel mac Tev ziT sav-

se ka la Ta ia tak ze dad ga da gaT xap nil mic va le buls aq vi-

Ti ne bu li ise Caef skvna, Zlivs aag li jes. Rmer To, ra Ra

gveS ve le ba ax la, is mok vda, isaa mkvda ri. isaa mkvda rio,

amis ga go ne ba ze xal xi afus fus da, aCur Cul da, mar Tla is

mom kvda ra, am je rad ar mo vut yue bi var To, male Cur Cu li

xma ma Ral ga da Za xil Si ga dai zar da da de ar mas moe dan ze

ator tma ne bu li xal xis yur Tas me nas mis wvda. axla iqac aR-

rial da brbo, mar Tla is mom kvda rao, da uceb Sew yda za re-

bis sam glo via ro gu gu ni da mis nac vlad, xa re ba dRi sa da

wm. oT xSa ba Tis msgav sad, dau fa ra vi si xa ru liT aw krial-

dnen yve la taZ ri sa Tu ek le siis za re bi. at ka cun dnen saaR-

207

patriarqis Semodgoma

dgo mo pe tar de bi, ca SuS xu ne biT moi fi na da Tavi suf le bis

mauw ye be li do le bic ab ra gun dnen. man dai na xa, ro gor Sec-

viv dnen sa sax le Si dac vis umoq me do biT wa qe ze bu li meam bo-

xee bi, xel ke te biT ro gor ga ya res ku bos Tan Se qu Ce bu li

xal xi, ia tak ze ro gor mois ro les Tev ziT mo vaW re qa li.

dai na xa, ro gor mic viv dnen mic va le buls, rva kac ma ro gor

ga mos ta ca igi uk vda ve bi sa da yva vil Ta ma ra diul sauf los,

fe xeb Si waav les xeli da ase CaaT ries ki be ze. da nar Ce neb ma

dro ixel Tes da dae riv nen iqau ro bas, an grev dnen yve la-

fers, ri si dan gre vac SeiZ le bo da sim did ri Ta da ube du re-

biT sav se am sa moT xe Si. an grev dnen qvis fi le biT mo pir ke-

Te bul do riul ka pi te lebs, ana ku web dnen xa ver dis far-

debs, go be le nebs, rom leb zec ga mo sa xu li iy vnen ui me do bis

gon do leb Si mTvle ma re, mib ne di li qa le bi, epis ko pos Ta da

So reu li war su lis sam xed ro Ci no san Ta uzar ma zar por-

tre tebs, fSvnid nen ale bas tris pal mis to te biT mog vir-

gvi ne bul ba bi lo nur sve tebs, fan jre bi dan ga da ya res ga-

lie bi Ci te bia nad, vi ce-xel mwi fis tax ti, roia li, erTi

sit yviT, ise Ti siS ma giT dae riv nen iqau ro bas, TiT qos sur-

daT sa ma rad Ja mod gaes wo re bi naT mi was Tan ia ra Ria ni xal xis

es sa Zul ve li bu na gi da gaes wo re bi naT ise, rom mo ma val

Tao bebs ve ra so des gae goT, ra daw yev li li fes ve bi da nac

iy vnen war mo So bil ni. igi sas wra fod mi var da fan ja ras,

axla iqi dan sur da dae na xa, ra xde bo da Ja lu zebs miR ma qu-

Ca Si. o, de da Ce mo, erT wam Si me ufro meti uma du re ba da

si ve ra ge da vi na xe, vid re mTe li cxov re ba vxe dav di la mis

ga Ce nis dRi dan, ris ga moc bev rjer sde niaT crem li Cems

Tva lebs. man dai na xa, ra ga xa re bu li to veb dnen sa sax les

misi daq vri ve bu li qa le bi, ro gor mi de nid nen misi fer mis

Zro xebs, miaT rev dnen sa xa zi no avejs. o, de da Ce mo, Se ni ske-

bi dan amo Re bu li Taf liT sav se qi le bic ar da viw yniaT. man

dai na xa, ra mxia ru lad ura xu neb dnen misi ud Reu ri Svi le bi

qva be bis Tav sa xu rebs, aw kria leb dnen bro lis Wur Wels da

ek le sie bis sat ra pe zo suf ris da na-Can gals, Tan xma maR la

208

gabriel garsia markesi

gah yvi rod nen, ma ma Ce mi mok vda, gau mar jos Tavi suf le ba so.

man dai na xa, ro gor wvav dnen mis su ra Teb sa da li Tog ra-

fiebs de ar mas moe dan ze ga Ca Re bul ko con ze. man dai na xa,

ro gor miaT rev dnen mis sxeuls, gza dag za nak va le vi viT ro-

gor rCe bo da epo le te bi, hu sa ru li do lo ma nis Ri le bi, oq-

rom ker diT mo sir mu li mun di ris na ku we bi, ban qos xmlis

fo Ce bi da qvey nie re bis meu fis aw ukve mtver Si amo gan glu-

li, da bin du li aTi ve mze. Se xe de erTi, de da, ras miS ve bian,

but bu teb da igi da ise ig ri xe bo da, TiT qos sa kuT riv mis

sxeuls ep yro bod nen ase udie rad, TiT qos pi ra dad mas

afur Txeb dnen sa xe Si da aiv ne bi da nac pi ra dad mas as xam dnen

Tav ze avad myof Ta Ra mis qoT ne bis si bin Zu res. uceb SiS ma

ai ta na, xom SeiZ le ba am ku won da Cemi sik vdi lis sa kar na va-

lo pi ro teq ni kis grial Si ZaR leb sa da or bebs mi mag don sa-

jij gna do. roca ir gvliv yo ve li ve miw ynar da, roca am ka-

tak liz mma ga daia ra, Tavis sa ma lav Si ga mo ke tils kar ga xans

es mo da So ri dan moR weu li mu si kis xme bi, Tum ca ki amin di

uqa ro id ga. sa ma lav Si ad gils ve Rar pou lob da, aqeT-iqiT

ex le bo da, mos ki tebs xelis gu liT sres da, mag ram im abe zar

kut ka lias ki mis yu reb Si rom dae do bi na da ar as ve neb da,

ve ra fers uxer xeb da. kvlav fan ja ra Si gai xe da, ho ri zonts

cec xli eki da. Su qu ras mwva ne Suqi yo vel na xe var wuT Si

atan da Ja lu zeb Si da iqau ro bas vef xvis tya vi viT xa tav da.

mis yur Tas me nas mis wvda bu neb ri vi, Cveu li sun Tqva yo vel-

dRiu ro bi sa da ra ki Ra misi sik vdi li aRar war moad gen da

ga mor Ceul, gan sa kuT re bul Sem Txve vas, cxov re bac nel-ne-

la ub run de bo da Cveul ka la pots. misi sik vdi li Cveu leb-

riv sik vdi lad iqca, ga fer mkrTal da da war su lis aTa so-

biT uCi no mok vdav Ta sik vdils daem sgav sa, rea lo bis ma ra-

diu li qar bor ba la mas yov lis mi te ve bi sa da da viw ye bis mi-

wis ken, ara vis mi wis ken mia qa neb da. ma Sin ki Seu Za xa sik vdils,

jan da bas Se ni Tavi, fe xe bi ar mom Wa mo er Tba Sad, da sa ma la-

vi da nac ga mo vi da, Cem ma saaT ma Ca mo re ka, droa ga mov Cndeo.

fe xe bis fla tu niT gaia ra aox re bu li, bin dbun dSi Ca Zi ru-

209

patriarqis Semodgoma

li, mo mak vdav yva vil Ta da Ca moR ven Ti li san Tle bis su niT

gaJ Ren Ti li dar ba ze bi. moC ve ne bas hgav da war su lis nan gre-

veb Si mo bo ria les. mi nis trTa sab Wos sxdo ma Ta dar ba zis

kari Sea Ro. dar ba zi erTia nad gae bu ra kvamls. im mxri dan,

sa dac kak lis xis ma gi da id ga, Cax rin wu li xme bi is mo da.

kvam lis ba de Si Zlivs gaar Cia sa xee bi, ma gi das swo red isi ni

us xdnen, vi sac elo da. aq iy vnen li be ra le bi, rom leb mac

iyi des es omi. ma gi das us xdnen ar qie pis ko po si, el Ci Snot-

ne ri, ram de ni me ge ne ra li da sa mic mi nis tri. Za lian kar gi,

yve la ni er Tdriu lad gaeb nen ma xe Si. Sev kav Sir de To, mou-

wo deb dnen er Tma neTs, ga ver Tian deT sau ku no va ni des po-

tiz mis wi naaR mdeg brZo la Sio, Tan dro sac ar kar gav dnen,

dae ta ce bi naT da gae na wi le bi naT misi qo ne ba da ise iy vnen

gar Tu li am saq miT, rom ve ra vin Seam Cnia mkvdre TiT aR-

mdga ri pre zi den ti. ma Sin man mxo lod er Txel dah kra xeli

ma gi das da Ses Za xa, ase xom. amis Tqma da sul ra Rac erT

wam Si dar baz Si mxo lod si ga re tis nam wva ve biT sav se sa fer-

flee bi, ya vis fin jne bi da ia tak ze uwes ri god miy ril-moy-

ri li ska me bi dar Ca da ki dev, misi me go ba ri ge ne ra li rod-

ri go de agi la ri. sa ve le for mian ma tan Cia ge ne ral ma au-

Rel veb lad ga fan ta kvam li er Ta der Ti xeliT, raTa eniS ne-

bi na Tavi si pat ro ni saT vis, ia tak ze da we qiT, axla at yde ba

Tu at yde ba baT qa buT qio. Zlivs moas wres ia tak ze da wo la,

rom sa sax lis win Srap ne le bis sa sik vdi lo rok vac daiw yo.

daiw yo sis xlia ni zei mi gvar die le bi sa, rom le bic gan sa kuT-

re bu li mon do me biT as ru leb dnen pat ro nis da va le bas,

tyviam frqve vis je riT mo ce les isi ni, vinc mTa va ri ka ri dan

cdi lob da gaq ce vas, Ci te bi viT haer Si ve da xo ces isi ni, vinc

fan jre bi dan xte bo da, xo lo vinc moa xer xa da ax lo max lo

sax lebs Sea fa ra Tavi, fos fo ro va ni yum ba re biT ai Zu les,

ga reT ga mo Ro Re bu liy vnen. daW ri lebs Tavi mou ya res da ra-

ki pre zi den tma brZa na, das ja sa da sik vdils ga dar Ce ni lebs

sam Sob los mo Ra la tis sa mar cxvi no sa xe lic eyo faT mTe li

cxov re ba sa tan jve la do, gvar die leb ma coc xle bi gauS ves.

210

gabriel garsia markesi

ge ne ral rod ri go de agi la ris So riax los ia tak ze pir qve

ga wo lil pre zi dents yo vel afeT qe ba ze Su Sis nam sxvre ve bi

da We ri dan Ca moc ve ni li baT qa Si ey re bo da zur gze. esec

ase, me go ba ro, mloc ve li viT but bu teb da ia taks gak ru li

xeli su fa li. esec ase, amie ri dan mxo lod me viuf ro seb,

verc erTi ZaR li ve Rar Se mom be davs Se mo ye fas xval di liT

Se va mow meb ra ga daur Ca am baT qa buTqs ska me bi Tu daim tvra

ara uSavs ub ra los vi yi diT iaf fa sians Wi lof sac vi yi diT

da ke del ze xvre lebs ava fa rebT Tef Sebs da kov zebs ya zar-

me bi dan wa mo vi RebT ja ris ka cebs da ofic rebs gav yri ar

mWir de bian ma gaT mar to rZe daa le vi ne meti ara fe ri un-

daT. pa ti vis ce ma ver SeiS vnes Ca saf re bu le bi arian ro dis

ga mog don kvan ti mar to gvar dias da vi to veb iq pa tio sa ni

gu la di bi We bi arian mi nis trTa sab Wo sac dav Sli vis ra

jan da bad unda am de ni mi nis tri erTi kar gi jan mrTe lo bis

mi nis tric kma ra da erTic ise Ti ka ci gvin da la ma zad we ra

rom exer xe ba vin icis ri si Ca we ra mog vi wevs ya zar meb sa da

sa mi nis troebs sac xov re bel bi ne bad ga mo vi ye nebT fuls

avi RebT sa sax lis aR dge nas mo vax marT axla fu li ufro

gvWir de ba vid re xal xi ori moax le gve yo fa erTi saW mel ze

da da la ge ba ze iz ru nebs meo re ga rec xavs da daau Toebs pi-

ra dad me Zro xeb sa da qaT mebs mo vuv li mor Ca ve Rarc bo ze-

bi ir be nen ja ri ka ce bis fex sa la geb Si keT ro va neb sac metis-

me tad gaut kbaT var dis buC qeb Si Zi li arc yov lis mcod ne

mec nie re bi mWir de ba da arc yov lis dam na xa vi po li ti ko se-

bi bolos da bolos es aris pre zi den tis sa sax le da ara

bin Zu ri bor de li ro gorc grin goebs uT qvamT Tur me da da-

vu je rebT pat ri sio ara go ness saq mes erTic ga var Tmev Tavs

ara vin mWir de ba Tun dac ko me tis meo re ga mo Ce nam de da mea-

Tem dec rad gan sik vdils aRar va pi reb Tu Za lian un daT

Tvi Ton mok vdnen. TiT qos qa da gad da var dao, xma maR la da

sxa pas xu piT la pa ra kob da. omis droi dan Se mor Ca Cve vad

xma maR la fiq ri, sa ku Tar SiSs af rTxob da. am wuT Sic ise

xma maR la fiq rob da, arc es mo da afeT qe ba Ta xme bi, Tum ca

211

patriarqis Semodgoma

sa sax le ki zan za reb da. meo re dRis geg mas aw yob da, mo ma va-

li as wleu lis erT sa Ra mos ra unda gae ke Te bi na, ima sac

geg mav da. qu Ca Si sa kon tro lo gas ro la rom gais ma, ge ne ra-

li rod ri go de agi la ri fan ja ras Tan mi xox da, wa moi wia da

vi Ra cas ub rZa na, nag vis for ne biT gai ta neT gva me bio, dar-

ba zi dan gas vli sas ki mob run da, Rame mSvi do bi sa, ge ne ra lo.

Rame mSvi do bi sa, me go ba ro, upa su xa ma nac, didi mad lo ba,

da pir qve da wo li li dar Ca mi nis trTa sab Wos sxdo ma Ta

dar ba zis Savi mar ma ri los ia tak ze. mox ri li mar jve na xeli

Tav qveS ba li Si viT dai do, saxe Sig Car go da sul ra Rac erT

wam Si Cae Zi na axla ufro me tad mar to suls, vid re odes me.

na ni na sa viT Caes mo da Tavis saw ya lo be li Se mod go mis gay-

viT le bu li foT le bis Sria li. Se mod go ma ki swo red im

xoc va-Jle tis Ramem mou ta na ox Si va ra de nil sis xlis gu-

beeb Si me wa mu lis frad aa le bul mTva reeb Tan er Tad. meo re

dRis geg ma Cae fu Sa, ga sa ke Te be li aRa ra fe ri iyo, jar ma

Tvi Ton Sew yvi ta ar se bo ba, ja ris ka ce bi aqeT-iqiT mi moi-

fan tnen, erTi mu Wa ofic ro ba ki, de da qa la qi sa da qvey nis

sxva eqvs ya zar ma Si sis xlis uka nas knel wve Tam de rom ib-

rZo da, pre zi den tis gvar die leb ma mo xa li se mo qa la qee bis

dax ma re biT erTia nad amow yvi tes. coc xlad dar Ce nil ma mi-

nis treb ma saz Rvar ga reT gaq ce viT uS ve les Tavs. mxo lod

jan mrTe lo bis dac vis mi nis tri dar Ca, misi pi ra di eqi mi da

ki dev erTi ka ci, ro me lic cno bi li iyo Tavi si la ma zi ka-

lig ra fiiT. pre zi dents arc erTi sa xel mwi fos Tvis ar miu-

mar Tavs in ves ti cie bis Txov niT, rad gan ara fe ri hqon da Se-

sa Ze ni da sa yi de li. mou lod ne lad ga mo Ce nil ma ke Ti lis-

myo fe leb ma sa xel mwi fo xa zi nas aua re ba oq ros sa qor wi lo

be We di da sam kau li Caa ba res. iaf fa sia ni tya vis ska me bis

yid vam aRar mou wiaT, arc Wi lo fe bi uyi diaT Tavis mom Wre-

li dak rZal vis dRes ga mon greul ked leb ze asa fa reb lad,

kar ga xniT adre, vid re qve ya na sa bo lood da sru liad dam-

Svid de bo da, vid re cxov re ba Tavis ka la pot Si Cad ge bo da,

sa sax le aR dge nil iqna. igi ufro di de bu li da Tva lis mom-

212

gabriel garsia markesi

Wre li sa na xa vi gax da, ga lieb Si kvlav aJiv Jiv dnen Ci te bi,

gua ka maiur Tu Ti yu Sebs Tvla ar hqon da, sa me fo Tu Ti yu Se-

bi gau Ta veb lad mRe rod nen ̀ es pa ne Tis Tvis da ara por tu ga-

liis Tvis~. ori mok rZa le bu li moax le qa lis wya lo biT ir-

gvliv yve la fe ri ise bzi nav da, ro gorc sab rZo lo gem ze.

fan jreb Si iR vre bo da sa xot bo mu si ka, pe tar de bis tka cu ni

da za re bis sa zei mo gu gu ni, sul ax la xan zus tad ase ve aRi-

niS na misi sik vdi li, axla ki sik vdi lis gag rZe le bas, mis

uk vda ve bas uk mev dnen gun druks. zim zi meb da sa xal xo ga mos-

vle bis Tvis mu dam mzad myo fi de ar mas moe da ni, is mo da pre-

zi den ti sa da xal xis erTia no bis sa di de be li Se Za xi le bi,

moaT rev dnen uzar ma zar tran spa ran tebs, Rmer To, dai fa re

Se ni rCeu li, ro me lic me sa me dRes aR sdga mkvdre TiT. erTi

sit yviT, cxov re ba usas ru lo zei mad iqca, uwin de li viT

aRar sWir de bo da xe lov nu rad gaR vi ve ba, yve la fe ri Tavis-

Ta vad xde bo da, lag de bo da, qve ya na win mii wev da, sa da vee bi

mxo lod pre zi dents ep yra xelT, rac un do da, imas ake Teb-

da, ara vin eur Ce bo da arc sit yviT, arc saq miT, TiT qos

mtreb mac ki mia to ves di de bis mwver val ze mar to myo fi.

ras gai xa reb da misi er Tgu li oreu li ge ne ra li rod ri go

de agi la ri, coc xa li rom yo fi li yo, Tavi si sam sa xu riT

al baT kma yo fi li iq ne bo da, ho da, pre zi den tic iyo kma yo-

fi li, ami to mac brZa na, moe dan ze ga moey va naT is gvar die-

le bi, rom leb mac uwes ri go bi sa da ngre vis aR sak ve Tad gan-

sa kuT re bu li mon do me ba da sim kac re ga moi Ci nes. yve las

rom ofic ro ba Ca mou ri ga, mix vda, ja ris aR dge na mainc mou-

wev da, uxel qvei To, uja ris ka co ofic re bi ri si maq ni siao,

Tum ca ga moc di le biT isic ico da, rom aR dge ni li jari

adre Tu gvian kbe nas dauw yeb da Tavis mar Ce nal sa da pat-

rons. da mainc ri giT gvar die lebs ofic re bad awi nau reb da,

mker dze TiTs adeb da da dau fiq reb lad ari geb da Cins, Sen

ge ne ra li iq ne bi, Sen maio ri, Sen pol kov ni ki, moi ca, mgo ni

ame ria, ho, Sen ge ne ra li, da nar Ce ne bi ki lei te nan te bi iq ne-

bi To, esec Se ni ar mia, Cemo Zmao. man is xal xic ar dai viw ya,

213

patriarqis Semodgoma

vi sac nam dvi lad daw yvi ta gu li mis ma sik vdil ma, mad lie re-

bis grZno biT aR vsil ma brZa na is mo xu ci moey va naT, mis ku-

bos Tan dam wux re bu li rom id ga da is ka cic be Wed ze rom

ako ca mic va le buls, sas wra fod mih gva res da ma nac mSvi do-

bis med liT daa jil do va ori ve. arc is Tev ziT mo vaW re

qali da viw ynia, mis cxe dars cxa re crem liT rom das ti ro-

da. am qals ToT xme ti Svi li hyo lia Tur me da pre zi den-

tmac yve la ze saoc ne bo ram, didi sax li aCu qa. is mos wav le

go go nac miuy va nes, ku bo ze rom yva vi li dau do. ma nac sas-

wra fod miaT xo va erT mez Rvaurs da amiT go go nas sa nuk var

oc ne ba sac Seas xa frTe bi. mag ram Tvi Ton ver daim Svi da

afo ria qe bu li su li, sa Cuq re bis Ca mo ri ge bam ver uS ve la,

ma nam de ver mois ve na, sa nam san xe ro ni mos ya zar mis ezo Si ar

dai na xa xel fex Se bor ki li is meam bo xee bi, sa sax le ze rom

mii ta nes ie ri Si, Si Sic da si Zul vi lic mex sie re bas sif xiz-

les ma te ben da ma nac Seub ra le be li si zus tiT amoic no yo-

ve li maT ga ni, amoic no da jgu fe bad da yo Ca de ni li da na-

Sau lis sim Zi mis mi xed viT. Sen ie riSs me Tau rob di, aqeT da-

de qi, Tqven ia tak ze mois ro leT Tev ziT mo vaW re qa li, aqeT

da de qiT, Tqven Seu rac xhya viT mic va le bu li, ki be ze CaaT-

rieT, ta lax Si amos va reT, aqeT da de qiT, da nar Ce ne bi iqiT

da de qiT. mis Tvis das ja su lac ar iyo mTa va ri, mis Tvis mTa-

va ri iyo Ta vad dar wmu ne bu li yo, rom xal xma ki ar Seu tia

sa sax les, xal xma ki ar Seu rac xhyo mic va le bu li, xal xis

gu lis wyro mis sti qiu ri ga mov li ne ba ki ar iyo mTe li es

areu lo ba, ara med mxo lod da mxo lod da qi ra ve bul Ta ve-

lu ri Se mo te va. ami to mac ga daw yvi ta Tvi Ton dae kiT xa

tyvee bi. da kiT xvi sas yve la nai rad cdi lob da am sa co da vebs

eRia re bi naT Tavian Ti da qi ra ve bu lo ba da amiT gae mar Tle-

bi naT mis Tvis sa sur ve li ilu zie bi. mag ram rom dar wmun da,

amaod gai sar ja, brZa na, fe xeb ze xe leb mib mu li dam na Sa vee bi

Tu Ti yu Se bi viT dae ki daT Tav da yi ra ram de ni me saa Ti. ra ki

ama nac ar gaW ra, brZa na, erT-er Ti Caeg doT or mo Si, sxvebs

ki ec qi raT, nian ge bi ro gor glej dnen maT am xa nags. roca

214

gabriel garsia markesi

arc aman gaW ra, brZa na, sa Ti Taod ga moey va naT da yve las

Tval win gaeZ roT maT Tvis tya vi. na zi, moy vi Ta lo tya vi

mSo bia ris sa So dan gad mom skdar pla cen ta sa viT Tax Ta xeb da,

cxel we bo van sis xlSi amoT xvri li sxeu li ki ya zar mis ezos

qvis fi leb ze xto da da ig ri xe bo da. ma Sin ki gat ydnen ker-

pe bi, dag vi qi ra ves, oT xas-oT xas pe sos Seg vpir dnen mic va-

le bu lis wa bil wva Si, sas tik uar ze vi de qiT, ra ca gvwams,

imas fu lis ga mo ver vu Ra la tebT-Tqo, pre zi den tis sa wi-

naaR mde go ara fe ri gvaqvs, miT ume tes mic va le bu lis-Tqo,

mag ram erT-erT sai dum lo Sex ved ra ze vi Rac ori ge ne ra li

mo vi da da mu qa riT gvai Zu les dav Tan xme bu li ya viT. ge fi ce-

biT, Cemo ge ne ra lo, mxo lod ami tom da ve Tan xmeT. man Sve-

biT amoi sun Tqa, brZa na, am saw yal, mot yue bul bi Webs kar-

gad aWa meT, ga moa Zi neT, di liT ki nian gebs Caug deT or mo-

Sio. sa sax li sa ken mi ma va li grZnob da, ro gor uTa vi suf lde-

bo da su li mRrRne li eW vi sa gan da kma yo fi li but bu teb da,

xom da var wmu ne yve la, rom xal xi aq ara fer Sua Sia, xalxs me

vuy var var. Si Sis ko co ni, odes Rac pat ri sio ara go nes ma rom

daun To gul Si, axla nel-ne la inav le bo da. fe xe biT zed

Sem dgar ma uka nas kne li alic Caaq ro da dai fi ca, am qve ya na Si

amie ri dan aRa ra vin mok vde bo da wa me biT. mar Tlac, ma Sin ve

da xo ces nian ge bi, daan gries sa gan ge bo sak ne bi, sa dac, mar-

Ta lia, xalxs ar klav dnen, mag ram ce miT ki Zval sa da rbils

uer Tia neb dnen. ga moc xad da sa yo vel Tao am nis tiac. TiT qos

ja dos nu ri kver Txi See xoo, go ne ba uceb gau naT da, am qve ya-

na Si mTe li ube du re bis Tavi ca da boloc is aris, rom xalxs

bev ri dro aqvs fiq ris Tvi so. bev ri im tvria Tavi, ra mo vi-

go no ise Ti, rom xal xma fiq ris Tvis ve Rar moi ca lo so, da

poe te bis Se jib ri ga naax la mar tis Tve Si, yo vel wliu ri si-

la ma zis kon kur se bic aRad gi na da ka ri bis qvey neb Si yve la ze

didi sta dio nic aa go, Cvens gunds ki de vi zad dau sa xa, sik-

vdi li an ga mar jve ba. misi brZa ne biT yve la pro vin cia Si

gaix sna xve tis Sem swav le li ufa so sko le bi. pre zi den tis

zrun vis pa su xad am sko le bis mos wav le go go ne bi fa na ti ku-

215

patriarqis Semodgoma

ri Tav ga mo de biT mar to sax lebs ki ara, qu Ceb sa da gza-Sa-

reb sac moed vnen. sa bo lood im de ni na ga vi dag rov da, sad

wae RoT, ar icod nen, erTi pro vin cii dan meo re Si ga dah qon-

daT, an piri qiT, Tan yo vel wa Re ba-wa mo Re bas sam Sob los

dro Se bis fria li da uzar ma za ri lo zun ge bi ax lda, Rmer-

To, Sen dai fa re ufa qi ze si ka ci, ro me lic eris si suf Ta ve-

ze zru navs. is ki am dros baR Si daa bo teb da Tavi si uzar ma-

za ri fe xe biT da fiq reb Si aTas nair saq mes igo neb da xal xis

sa mu Sao fer xul Si Ca sab me lad. ukan das dev dnen brme bi,

keT rov ne bi, xeib re bi da sas waul moq med ma rils sTxov dnen

gan sa kur na vad. isic xan ma rils ari geb da, xa nac ezo Si mdgar

em baz Si naT lav da odes Rac Tavis mier ve mo naT lul Ta Svi-

lebs da yve las Tavis sa xels ar qmev da. mliq vne le bi enas ar

aCe reb dnen, er Ta der Ti xa ro, ela qu ce bod nen. ra Ra ciT is

mar Tlac iyo er Ta der Ti, oreu li aRar hyav da da Tvi Ton

uwev da sa ku Ta ri Tavis oreu lo ba am ga baz re bul sa sax le Si.

aqao da, pre zi den tis de da ben di sion al va ra do erT dros

Ci te bis mo Se ne bas mis dev dao, dRe ar ga vi do da, frin ve le-

biT ga mov se bu li ga lie bi ar moe zi daT. zogs metis me ti

mliq vne lo bi sa gan moh qon da, zog sac sa mas xa raod. bolos

ise gaiv so iqau ro ba, axa li ga liis Ca mo sa ki di ad gi li aRar-

sad iyo. Ci te bis gar da sa xel mwi fos sxva saz ru na vic blo-

mad hqon da, aseT Sem Txve veb Si sa sax le Si er Tdrou lad

wyvet dnen yve la saq mes da pa tio sa Tu ka bi ne teb Sic im de ni

xal xi ireo da, ka ci ver gai geb da, vin mTxov ne li iyo, vin mo-

xe le. si xal va Tis Tvis Si da ked le bi moan gries, zRvis ken

uam ra vi fan ja ra gaW res Tva lis ga sa xa ra dac da ima dac, rom

saT xov ne lad mo sul xalxs dar ba zi dan dar baz Si Ses vla-ga-

mos vli sas Se mod go mis qa rian zRva Si mi kar gu li ial qneb da-

be ril nav Si hgo ne bo da Tavi. sa sax lis fan jreb Si aTa dan da

ba ba dan Ta re Sob da mar tis qa ri, mag ram am je rad ra tom Rac

yve la ni er Txmad ir wmu ne bod nen, Cemo ge ne ra lo, es mSvi do-

bis qa riao. yu reb Si Ca bu de bul Se ma wu xe bel xmaur zec eub-

ne bod nen, mSvi do bis qa riao. pi rad ma eqim mac ase uT xra,

216

gabriel garsia markesi

Cemo ge ne ra lo, es mSvi do ba xmau robs Tqvens yu reb Sio. im

dRi dan, ra dRe sac is pir ve lad na xes jer mkvda ri da me re

mkvdre TiT aR mdga ri, yve la ni er Txmad aRia reb dnen, mi wa-

zec da ca zec sa yo vel Tao sim Svi dem dai sad gu rao. ma nac

dai je ra Tavi si uk vda ve ba da de kem ber Si kvlav ew via klde-

ze Sem dgar saxls, raTa dam tkba ri yo yo fil diq ta tor Ta

ube du re bis cqe riT, er Tbed qveS myof Ta iZu le bi Ti Zmu ri

kav Si riT am Tav Se sa far Si. mis da nax va ze diq ta to rebs la pa-

ra kis sa Rer Re li eS le bo daT, ukve me ram de ned is men da er-

Tsa da ima ves. vTqvaT, es do mi nos qva me var, es ki ye ye Ci

kon ser va to ria, ve raf riT mo vu rig diT er Tma neTs, esec ar

iyos, me ara fe ri vi co di pa pe bi sa da ma so ne bis sai dum lo

alian sis Tao ba ze. ne ta vi am dens ar laq la qeb des es ga daR-

Zue bu li beri ka ci, ve ra xvde ba, wvnia ni rom uciv de ba. axla

meo re ga daR Zue bu li iw yeb da ax snas, vTqvaT, es sa Saq re pre-

zi den tis sa sax lea, qa ri rom ara, mtris qve me xi dan ga mos-

ro li li yum ba ra oT xa si met riT da So re bul sa sax lem de

ver moaR wev da, da Tu axla am ga sa co da ve bul yo fa Si var,

es sul ra Rac oT xmo ci-oT xmoc dao ri san ti met ris bra lia,

bedi ar gin da. imed ga da wu ru lic bev ri iyo maT So ris, sxvis

kar ze maT xov ru li yo fiT da be Ca ve bu le bi ga fa ci ce bu li

elo de bod nen Tavian Ti qvey nis ge mis ga mo Ce nas, ro mel sac

kvam lis fer sa da ga sa co da ve bul gu gun ze cnob dnen. meo re

di liT ki gam To Sav wvi ma sa Tu qar Si por tis ken mi cux cu xeb-

dnen, raTa sa nag ve yu Te bi dan amoe qe qaT mez Rvau re bis ga-

day ri li na gav gax veu li ga ze Te bi. me re brun de bod nen Tav-

Se sa far Si, sxde bod nen da kiT xu lob dnen Tavi dan bolom de,

mar cxni dan mar jvniv da mar jvni dan mar cxni vac. kiT xu lob-

dnen, vin mok vda, vin da qor win da, vin vin da pa ti Ja an su lac

vin vin ar da pa ti Ja Tavis da ba de bis dRe ze da am am be bis

meS veo biT cdi lob dnen amoec noT, ra vi Ta re ba iyo maT qvey-

neb Si. sas wau lis mo lo din Si nam dvi lad iy vnen, cal-cal ke

yve las sje ro da, rom mis cxov re bas sru liad Sec vli da

erTi Sa vad moq ru Su li Rru be li, ro me lic apo ka lif sur

217

patriarqis Semodgoma

gri gals daa tex da Tavs mis sam Sob los, daan grev da kaS xa-

lebs, ka la po ti dan gad moiy van da mdi na reebs, dat bo rav da

min dvrebs, ya nebs, qa la qebs, daiw ye bo da Sim Si lo ba, qve ya na-

Si gaC nde bo da Savi Wi ri da ai, swo red am dros xal xi saS ve-

lad ux mob da im ada mians, vinc qvey ni dan gaa Ze va, im ada-

mians, vi sac Za luZs qve ya nas aa ci los sru li ga nad gu re ba

da anar qia. ai, na xavT ase Tu ar mox de ba. mag ram am dia di

wu Te bis mo lo din Si cxov re ba Tavi sas iT xov da da beb re bic

yo fiT wvril ma nebs ver sad ema le bod nen. gan ze gaix mob dnen

xol me ro me li me Se da re biT axal gaz rda ltol vils da

sTxov dnen, Tu ar Se wux de biT, Za fi ga mi ya reT nem sSi, Sar-

va li ga me xa, unda dav kem so, xom ar ga da vag deb, es Sar va li

xsov na sa viT Zvir fa sia Cem Tvis, su lie rad mav sebs. uc xo

Tval Ta gan mo fa re bu le bi sac vleb sac irec xav dnen da ax-

lad mo sul Ta hai ha rad ga day ril nax mar, pir dab lag ve bul

sa par seb sac Cum-Cu mad ag ro veb dnen, Wa mi Tac Tav-Ta vianT

oTa xeb Si ga mo ke ti le bi Wam dnen, raTa ara vis Seem Cnia maTi

uk bi lo uZ lu re ba, ara vis ena xa beb ru li si Za bu nis, Seu ka-

veb lo bis ni Sa ni, sa mar cxvi nod Cas vri li Sar va li. erT xuT-

Sa baT dRes erT-er Tma imaT gan ma, ro me lic, cota ar iyos,

sak mao ze met xans Se mor Ca saa qaos, su li ga nu te va. mic va le-

buls er Ta der Ti Se mor Ce ni li pe ran gi Ca vac viT, mker dze

Cin-med le bi da vab nieT, Tavi si qvey nis dro Sa Si ga vax vieT,

Tavi si qvey nis him nic vum Re reT da ga da vu lo ceT sa ma ra di-

so da viw ye bis sauf los, kldis fer xTiT ga wo lil zRvis

fskers, saiT ke nac ga me te biT mia qa neb da er Ta der Ti ba las-

ti, mi si ve na tan ji, ero zia mo de bu li gu li. am sa co davs

ara fe ri dar Ce nia de da mi wa ze erTi ca rie li ad gi lis gar da,

ui me do bis te ra sa ze ga mod gmu li ska mis gar da. Cvenc am

skam ze vsxde biT, Cemo ge ne ra lo, vTa ma SobT da sa naZ leo ze

Ca mov di varT mis arar se bul niv Tebs. vin ifiq reb da, Cemo

ge ne ra lo, ase Ti di de bu li cxov re bis me re aseT ubad ruk

sik vdils Tu ar gu neb da be di. erT sxva So reul ze So reu li

de kem bris Tve Si, swo red am Tav Se saf ris gax snis dRes, pre-

218

gabriel garsia markesi

zi den tma te ra si dan dai na xa mZi ve bi viT as xmu li an ti lis

kun Zu le bi, ifiq ra, nam dvi lad meC ve ne bao, mag ram vi Ra cam

Ti TiT zRvis vit ri na zec aniS na. man dai na xa ke Til sur ne-

lo va ni vul ka ni kun Zul mar ti ni ka ze. xe davT xom, Cemo ge ne-

ra lo. man dai na xa Wle qia ne bis sa na to riu mi, dai na xa go lia-

Ti zan gi, ro mel sac maq ma ne biT gaw yo bi li kvar Ti ecva, taZ-

ris TaR qveS id ga da gu ber na tor Ta co lebs gar de niebs

sTa va zob da sa yid lad. man dai na xa pa ra ma ri bos jo jo xe Tu-

rad afuT fu Te bu li ba za ri. xe davT xom, Cemo ge ne ra lo.

dai na xa zRva Si Ca ma val fex sa la ge bis mi lebs ga mo yo li li

da sa na pi ro ka fe-ba re bis ma gi deb ze mo bo ria le ki bor Cxa-

le bi. dai na xa bri lian tiT kbi leb dap lom bi li ga vas qe li

zan gi de dab re bi, rom le bic wvnia ni viT blant wvi mas arad

ag deb dnen, ar xei nad is xdnen da in diel Ta niR bebs Tu aTas-

nair sam kur na lo ba laxs yid dnen. dai na xa ta na gua re nas

plaJ ze mTvle ma re xor csav se mat ro ne bi _ mze ze oq ros-

frad da fe ri li Zro xe bi. dai na xa guai re li usi naT lo na-

Tel mxil ve li, ro me lic or rea lad uk rav da er Tsim Se mor-

Ce nil vio li no ze, raTa sa mu da mod ga ne dev na sik vdi li _

in dau ri. man dai na xa pa pa na qe ba sic xe tri ni dad ze, dai na xa

ukuR ma win mi ma va li man qa ne bi da mwva ne sa mo sia ni in du se bic

pir da pir qu Ca Si, zed Tavian Ti far du le bis win Ca cuc qu-

le bi rom ic lid nen kuWs. dai na xa hai tis sa Si ne le ba, ga qu-

cu li lur ji ZaR le bi, dai na xa gam Te nii sas jor Seb mul

for neb Si ro gor Ca ya res qu Ceb Si mi fan tul-mo fan tu li

gva me bi, dai na xa ku ra saos ben zin sa ca vi, rom lis ke del ze

mie xa taT ti ta niS nad imi sa, rom ho lan dia kvlav aq aris,

dai na xa sa xu rav waw ve te bu li, qa ris wis qvi le bi viT sax le bi.

ase Ti da fer de bu li sa xu ra ve bi Wkvia nu ri mo go ne baa did-

Tov lo bis dros, dai na xa sao kea no ge mi, ro me lic Tavi suf-

lad da cu rav da qa la qis cen tri dan xan erT, xa nac meo re

sas tum rom de, dai na xa kar ta xe na de in dias qviT Se mo ra gu li

fa re xe bi, jaW viT Se mo ka ve bu li zRvis ube, ga na Te bu li aiv-

ne bi, ga mom wyvdeu li, mow ye ni lo bis gan mTqna re bad qceu li

219

patriarqis Semodgoma

saaR lu mo, vi ce-me fe Ta droin del sak veb ze meoc ne be cxe ne-

bi. mZR...is su nia, Cemo ge ne ra lo. mar Tlac ra usaz Rvroa

qve ya na, mag ram amav drou lad ve ra gic. Tu am Ja min del de-

kem bris Tve Si pre zi den tma ine ba da klde ze wa mom dgar Tav-

Se sa fars es tum ra, imi tom ki ar Sei wu xa Tavi, rom iq Tav Se-

fa re bu le bis Tvis oriod Tbi li sit yva eT qva, isi ni xom ise

eziz Re bo da, ro gorc sa ku Ta ri oreu li ube du reba Ta sar-

ke Si, ara med imi tom, rom ar ga mor Ce no da is zRap ru li wa mi,

roca de kem bris saoc rad Suqian da gam Wvir va le haer Si

kvla vac SeZ le bo da exi la mZi ve bi viT as xmu li an ti lis kun-

Zu le bi bar ba do si dan ve rak ru sam de. hoda, ra dros do mi-

noa, te ra sa ze ga vi da, raTa ki dev er Txel dam tkba ri yo

zRvis ube Si mTvle ma re nian ge bi viT ga wo li li, mTva ris

SuqiT ga na Te bu li kun Zu le bis cqe riT. mas gaax sen da is is-

to riu li oq tom bris pa ras ke vi dRe, ro de sac di lau Te nia

ga mo vi da Tavi si sa Zi neb li dan da Tva lebs ar dau je ra, sa-

sax lis TiT qmis yve la bi na dars wi Te li Ca Ci exu ra Tav ze.

wi Te li Ca Ce bi exu raT mis say var leb sac, rom le bic oTa xebs

gvid nen da ga lieb Si wyals uc vlid nen Ci tebs, wi Te li Ca Ce-

bi exu raT mwve la veb sac da ya rau leb sac, ki be ze Ca mom sxdar

xeib reb sac da var dis buC qeb Si mo bo ria le keT rov neb sac.

ve raf riT gae go, ra mox da am erT Rame Si, mis Zil Si. ra tom

exu ra wi Te li Ca Ci yve las, sa sax le Sic da mTel qa laq Si, an

es ra saC xa ru noe bi eWi raT xel Si. ro gorc iqna, ga moC nda

am bis mom ta ni ka ci. uc xoe le bi gves tum rnen ram de ni me ge-

miT, Cemo ge ne ra lo. ise, mTlad uc xoe le bic ar unda iy-

vnen. es pa nu rad la pa ra ko ben, mag ram Cvens es pa nurs17 ra Rac

ar hgavs. El Mar-is nac vlad La Mar-s am bo ben,18 sit yvebs

Tavi se bu rad ga moT qva men, ama xin je ben. na ve biT rom mi vuax-

lov diT, ma Sin ve an Zeb ze ac viv dnen da ise Ti ga da Za xe ba-gad-

17 laparakia antiliur kilokavze, romelic odnav gansxvavdeba sufTa espanuri enisagan.

18 El Mar _ zRva. artiklebis aRrevazea laparaki.

220

gabriel garsia markesi

mo Za xe ba ate xes, yur Tas me na aRar iyo. er Tma neTs Cven ze

aniS neb dnen, na xeT, ra ta na de bi arian, ra la ma ze bi, ra gru-

za Tma aqvT, cxe nis fa fars miu gav To. me re et yo ba, ifiq res,

Ta ka ra mzis Si SiT sa Re ba vi aqvT tan ze was mu lio da Tu Ti-

yu Se bi viT aqoT qoT dnen, ka na rie le bi viT arc TeT re bi

arian, arc Sa ve bi, Rmer Tma uw yis, vin aria no. dag vci nod nen.

ve raf riT gag ve go, ra tom dag vci nod nen, Cemo ge ne ra lo,

Cven Tvis xom bu neb ri via es fe ri, Cven xom ase Te bi gvSo bes

Cven ma de deb ma. da sa ci ni Tvi Ton iy vnen, pa pa na qe ba sic xe Si

ban qos va le te bi viT Ca moex va ve bi naT tan ze sa mo si. Tma qa-

le bi viT hqon daT da var cxni li. ise, qa le bi ar eriaT, ar

dag vi na xavs. gviy vi rod nen, ra tom ver igebT Cvens qris tia-

nul la pa rak so. ara da, swo red isi ni ver igeb dnen Cvens la-

pa raks. me re Tvi To nac ga moe mar Tnen Cven sken na ve biT. gauk-

vir daT, Tev zis Zvlis wve tia ni bar je bi rom dag vi na xes xel-

Si. Tu ram gag vaC nda, sa xel da xe lod gag vic va les wi Tel

Ca Ceb Si, Su Sis mZi veb sa Tu Tu nu qis saC xa ru noeb Si. Cvenc

mad lo bis niS nad ma Sin ve Ca mo vi kon wia leT yel ze mZi ve bi.

saC xa ru noe bi erTi ma ra ve dic19 ar Rir da, Tef Se bi, pa ta ra

sar kee bi da zRvi si qi Ta mxa ris aTas nai ri xa ra xu ra moa yo-

les Tan. Cemo ge ne ra lo, roca dav rwmun diT, bo ro ti gan-

zrax viT ar iy vnen mo su li da arc su le le bi Can dnen, nel-

ne la, maT da Seum Cnev lad mi va ye neT na pirs da swo red aq

mox da, rac mox da. ise Ti aur zau ri da jgle Ta Seiq na, ZaR li

pat rons ver ic nob da. yve las, vi sac ar eza re bo da, pa Wa pu-

Web Si ga da sac vle lad moh yav da Tu Ti yu Se bi, moh qon daT Tu-

Tu ni, So ko la di, igua nas kver cxi. is ki ara da, erTi Cve nia ni

Zlivs ga daur Ca Zve le bur xa ver dis Ji let Si ga dac vlas,

uc xoe le bi am bob dnen, ev ro pa Si unda wa viy va noT saC ve neb-

la do. war mo gid ge niaT, Cemo ge ne ra lo, ra xde ba. ge ne ra li

dab neu li id ga. ra Rac uC veu lo da uc nau ri rom xde ba, es

cxa dia, mag ram Za luZs ki mas amox snas igi. Tav gzaa reu li

19 Zveleburi moneta.

221

patriarqis Semodgoma

dab run da sa sax le Si da Tavis sa Zi ne bels mia Su ra im ime diT,

rom xval di las na Tels moh fen da im ab daub das, rac axla

mois mi na. zRvis ken gaW ri li fan ja ra ga moa Ro, na pir Tan

kvlav tor tma neb da didi xnis wi naT saz Rvao de san tis mier

mi to ve bu li jav Sno sa ni ge mi, od nav mo So re biT ki, Tavis da

ga saoc rad, dai na xa moq ru Sul zRva Si Ru za ze mdga ri sa mi

ka ra ve la.

es pa nu ri dan Tar gmna

el za ax vle dian ma

gab riel gar sia mar ke si. pat riar qis Se mod go ma.

Tbi li si: ga mom cem lo ba `sies ta~. 2006.

223

nnai ra ge laS vi li dai ba da 1947 wels ka xe Tis so-

fel nuk rian Si. 1970 wels daam Tav ra Tbi li sis

sa xel mwi fo uni ver si te tis da sav lu ri ene bi sa da

li te ra tu ris fa kul te ti. 1975-1982 wleb Si mu-

Saob da mxat vru li Tar gma ni sa da li te ra tu rul

ur Tier To ba Ta ko le gia Si. `kul tu rul ur Tier-

To ba Ta cen tri _ kav ka siu ri sax lis~ xel mZRva ne-

li, Jur na lis `af ra~ dam fuZ ne be li da re daq to-

ri. ga mo ce mu li aqvs ro ma ne bi: `am brni, um brni da

arab ni~, `de dis oTa xi~, `sar kis na te xe bi~, `Cve ni

grZe li am ba vi~ da sxv.; pro zau li da poe tu ri

kre bu le bi. Tar gmna f. hiol der li nis, no va li-

sis, f. nic Ses, r. m. ril kes h. he ses, g. mar gve-

laS vi li sa da sxv. cal keu li Txzu le be bi. sa-

qar Tve lo Si rai ner ma ria ril kes sa zo ga doe bis

Tav mjdo ma re, av striis kul tu ris sa mi nis tros

li te ra tu ru li pre miis lau rea ti. li te ra tu-

ru li pre mia `sa bas~ or gzis lau rea ti (2010 da

2013 ww.).

225

nai ra ge laS vi li

mTva riT ga na Te bu li ba Ri

ve ra da ver ga mi gia, ra aci neb daT, ra iyo sa sa ci lo? ra

eS ma ki SeuZ vraT gul mu cel Si, rom fer deb ze xe lebs iWer-

dnen, ska meb ze xtod nen da ise xor xo ceb dnen, iqau ro bas

sul zria li gau dio da. Tu gi Je bi iy vnen, ra Ra yve la giJ ma

Cven Tan moi ya ra Tavi, eq skur sia ze xom ar wa moas xes, bolos

da bolos! ara, mar Tlac be dis we raa yve la fe ri, ve ra fers

ax sni... me re da, ra mSve nie ri iyo ju lie ta im TeTr ka ba Si;

mar Ta lia, ki be ze rom Ca mor bo da xe leb gaS li li, ka bis kal-

Ta ze fe xi daid ga da ki na Ram da gor da, mag ram msgavs in ci-

den teb ze kul tu ru li sa zo ga doe ba xom ar ici nis!.. er Txel

mec Se ves wa ri sa xel mwi fo Teat rSi, gon ga da sul ma me deam

et li dan rom is ku pa, ka ba ra Ra cas wa mos do da mTe li ta niT

daaw yda Tavis erT-erT Svils, ro mel sac, we siT, unda mox-

veo da, et lSi aey va na da iq, Zmas Tan er Tad na zad moek la.

bav Svi Zirs dae nar cxa, gul ga xeT qi li wa mox ta da Rria liT

ga var da sce ni dan. ga moe dev na gam zrde li, far dis ukan ia-

zon mac sta ca xeli da Zlivs daab ru nes, rad gan misi iqi dan

coc xlad gaS ve ba araf riT ar ga mo dio da, pir ve li ri gis ma-

226

naira gelaSvili

yu reb lebs dia xac kar gad gves mo da, bavSvs ro gor am Svi deb-

dnen, sad gar bi xar, jer xom ar dau xo ci xar To, cotac moi-

ca de, de da mog klavT da me re sa dac gin da, iq wa giy van To.

ama so ba Si meo re bav Svma Zlivs aa ye na Zirs ga So ti li, da-

TeT qvi li me dea, ro mel sac ima Ti mok vli sa ki ara, gan Zre vis

Tavic aRar hqon da da Sub lzec im xe la ko pi das jdo mo da,

ve ra fe ri sa na xa vi iyo. Za lian sa sa ci lo iyo es yve la fe ri,

me Tu mkiT xavT (Tan wi nas war rom dai sa ja gaa ve bu li de da

bav Sve bis mok vli saT vis), mag ram yve lam Tavi Sei ka va! kar gad

vxe dav di, Se ka ve bu li si ci li sa gan sa xee bi rom daeR ri caT

da muc le bi ukan ka leb daT. zog ma cxvir sa xoc Si ate xa xve-

le ba, zog ma saT va le moix sna da wmen das Seud ga erTia nad

ga War xle bu li... ki na Ram gai gud nen, mag ram ara vis gau ci nia,

sa xel mwi fo Teat ri iyo da imi tom... aq ki?

ara, nam dvi lad Cve ni war su lis bra lia yve la fe ri, war-

suls xom ver sad gaeq ce vi: Cven ki adre cir kSi ga mov dio-

diT. xom mi mix vdiT, ris Tqmac min da? masa sa da me, xalxs va-

ci neb diT, vam xia ru leb diT. da ax la, sa dac ar unda dag vi-

na xon, sul erTia, si cil-xar xa ri aut yde baT, gin dac ma gaT

win ve ne bi ga daiW ra. ara, nam dvi lad es iyo mi ze zi. mag ram,

moi caT! Tu asea, ro gor Ra av xsna is faq ti, rom er Ta der Ti,

vinc ar ici no da, vinc ga fiT re bu li da da Za bu li Ses cqe ro-

da sce na ze abo boq re bul vne ba Ta Rel vas, erTi imaT Ta ga ni

gax ldaT, ro mel TaT vi sac faq tiu rad ar se bobs cir ki, vinc

sa cir ko sa na xao bis nam dvi li adre sa ti da mud mi vi stu ma-

ria? _ bav Svi! aTio de wlis, far ToT va le ba, wvril ma je bia-

ni, grZel Tme ba bi Wi ij da pir vel rig Si da Tva le bad iyo

qceu li, im de nad, rom si ci li Tavi dan arc gau go nia. mag-

ram me re da me re, yur Tas me na rom wai Res (ara da is-is iyo

ju lie tam ro meos gvam Tan dair tya da na da Rmer To Cemo,

ra war mta cad ga daag do Tavi!), wa mox ta, muS teb Se mar Tu li

miub run da im eS ma ke bis jgros da daiR ria la, ga Cum di To.

eh, gax se ne bac ki aRar min da. mar Tlac, sa Si ne li wu Te bi iyo

Cvens cxov re ba Si.

227

mTvariT ganaTebuli baRi

cir kSi ki, cir kSi, ra sak vir ve lia, didi war ma te ba gvqon-

da. Se no ba in greo da ta SiT, si ci li Ta da mxia ru le biT. Cve-

ni gan Tqmu li da si, ro me lic or moc daaT wevrs iT vli da

Tavis ri geb Si, Cve ni qa la qis udi des sia ma yes war moad gen da

da si mar Tle Tu gin daT, yve la ze did Rir sSe sa niS nao ba sac,

bolo xa neb Si. da es miT ufro mniS vne lo va nia, rom Cvens

de da qa laqs ar ak lia is to riul-kul tu ru li sa gan Zu re-

bi. mag ram mainc ga da War be bu li ar iq ne ba, Tu gan vac xa deb:

ufar Toe si mas Sta be biT mas swo red Cven ma das ma gauT qva

sa xe li. oRon dac!.. am... e. i. Cven saq me Si Ca xe du li pi re bi-

dan vin ar da me Tan xme ba, rom erTi _ ar cTu ise didi qa la-

qi saT vis or moc daa Ti li li pu ti mar Tlac rom ga saoc rad

didi ric xvia. sad aRar iuw ye bod nen uzar ma za ri, brwyin va-

le afi Se bi _ `li li pu te bis cir ki qa laq ##-dan~. ima sac

get yviT, rom Tu sxva da seb Sic hyavT Ti Too ro la li li-

pu ti, isi ni iq dam xma re rols as ru le ben da Jon glio re bis,

ek vi lib ris te bi sa Tu klou ne bis Ta na Sem wee bad gvev li ne-

bian: an rgols mia wo de ben, an ilu zio nis tis Wre li yu Ti dan

amo yo fen mou lod ne lad Tavs, an dad ge bian da gaw vrTni-

li ZaR le bi zed Tav ze ga daev le bian xol me. Cven ki pro-

fe sio na li msa xio be bi gax ldiT da yve la Zi ri Tad no mers

Ta vad vas ru leb diT. mag ram al baT da me Tan xme biT, ro go ri

brwyin va lec ar unda yo fi li yo iq Cve ni moR va weo ba, cir ki

_ cir kia. cirks ak lia... Tu gne bavT _ poe zia, dax ve wi li ge-

mov ne ba, ar tis tiz mi... met sac gav be dav _ amaR le bu li su li.

Tum ca ki iq nam dvil ris kTan gvaqvs xSi rad saq me da am de-

nad, nam dvi li cxov re bis su nic udis, mag ram ufro spor-

tTan dgas ax los, vid re nam dvil xe lov ne bas Tan... zo gi e.

w. `efeq tu ri~ no me ri ise Ti da Za bu lo bi sa da Wa pan wyve tis

fa sad srul de ba, rom sia mov ne bas ve Rarc ki iReb, Ta nac

msa xio be bis ga fiT re bul sa xe ze rom ga tan ju li Ri mi li ga-

dai Wi me ba, es xom mTlad sa Si ne le baa! ak ro ba tiu li, Jon-

glio ru li, TviT mas xa raTa nom re bic ki daiS tam pa da axla

yo ve li cir kis prog ra ma Zi ri Ta dad wi nas war viciT. me Tu

228

naira gelaSvili

mkiT xavT, imi tom ici nis xal xi da mxia ru lobs, rom ama Si

fu li aqvs ga dax di li. ra Tqma un da, ara erTi da ori pi-

rov ne ba icis cir kis is to riam, vi sac Se moq me de bi Ti siax le

Seh qon da Tavis saq me Si, Tun dac is di de bu li klou ni rad

Rirs (gvars ar da va sa xe leb, raTa Su ri ar aR vZra mis mi-

marT), ro me lic iu mo ris tul sa da poe turs ise Ti fa qi zi

ar tis tiz miT aTav seb da er Tma neT Tan, rom mar Tlac didi

xe lov ne ba ga mo dio da?! mag ram ase Te bi, sam wu xa rod, ga mo-

nak liss war moad gen dnen. Cven ki, pir vel rig Si, Cve ni aR-

na go ba gvSve lo da, raTa yve la sa gan ga mor Ceu li vyo fi li-

ya viT, is bav Svu ri, la Ri, uSua lo gan wyo bi le ba, rac Cve ni

war mod ge nis dros su fev da. ama ve dros, bav Svebs bav Sve bi

ve go neT da es, ra sak vir ve lia, yo vel nai rad xels uw yob da

Cvens kon taqts... mag ram ra fa sad dag vij da Tun dac is, rom

Cvens or kestrs (rom lis di ri Jo ric yo fi li mok ri ve gax-

ldaT da mu si ko se bi ki imas axer xeb dnen, rom Tan daek raT

da Tan li mo na Tis an lu dis boT le bi moe yu de bi naT) pro-

fe siul do ne ze Sees ru le bi na ge mov ne biT Ser Ceu li, dax ve-

wi li mu si ka da ise yu ris wam Re bad ar eg ria la Tavi si mar Se-

biT? ami saT vis Cven axa li or kes tris mow ve va mog vix da, rac

xan grZliv da dau Ra lav brZo las niS nav da. erTi sit yviT,

cir kis Tao ba ze me Cemi pro fe siu li Se xe du le ba ni maqvs,

mag ram mra va li mi ze zis, pir vel rig Si ki imis ga mo, rom es

Zal ze Sors wag viy van da, msje lo bas aRar ga vag rZe leb. mTa-

va ri is gax lavT, rom Cven cir ki aRar gvak ma yo fi leb da...

ra Rac didi sa da se rio zu li sa ken gvi wev da gu li...

aba, ro gor da ma viw yde ba, roca er Txel gaS ma ge bu li

da ve Zeb di Cems ko le gas, raTa Tavi si nom ri saT vis mom za-

de bu li yo da ver sad vpou lob di (mi si no me ri ki is gax-

ldaT, rom mas Sem deg, rac Tok ze acoc de bo da da iqe dan

ba gir ze gair ben-ga moir ben da, cota unda wae cek va da me re

TaviT gad moS ve bu li yo im si maR li dan, qve mo Ta ba gir ze

fex ze dam dga ri yo da ise udar de lad gaev lo, TiT qos ara-

fe ri ar mom xda rao), sad Rac bolo Si, gaw vrTni li cxo ve-

229

mTvariT ganaTebuli baRi

le bis ga liebs So ris aR mo va Ci ne! id ga Ji ra fis qveS, diax,

ba to ne bo, xel Si pa ta ra wig ni eWi ra, ca li fe xi win waed ga,

xeli mker dze miek ra da STa ma go neb lad mi mar Tav da uxi lav

sa zo ga doe bas: ` _ Cem gan ga mov lil Wir TaT vis man me Se miy-

va ra, me Se viy va re Cem Ta Wir Ta Ta nag rZno bis Tvis~. Ji rafs

ki Tavi dae xa ra da grZel Tva leb gaS te re bu li yu rad Re biT

us men da. jer ga vog ndi, mag ram me re gu li mo me wu ra. dia xac,

ga sa ge bi iyo Cem Tvis Cemi ko le gis su lis kve Te ba... Tu amaR-

le bu li cxov re bi sa ken grZnob mis wra fe bas, vis SeuZ lia

agik rZa los da sa mu da mod ma neJ ze kun tru Si mo gi sa jos,

mxo lod imi tom, rom pa ta ra xar? diax, aba, vin gai geb da,

rom er Txel Cve ni sa xel gan Tqmu li mas xa ra mar Tla atir da,

roca ma ne Jis Sua gul Si da go re bu li vee ber Te la sa zam Tro

uc bad ga daix sna da Sig mjdom ma Cven ma kloun ma, nac vald

imi sa, rom amom xta ri yo, ilu zio nis tis wi na Se dae Co qa da

See Za xa: gmad lob, dia do ja do qa ro, Sen mix se nio, _ Zlivs

aiRo wig ni dan Tavi, ro mel sac ji bis fan riT ana Teb da da

ise kiT xu lob da?.. gaog ne bul ma mi moi xe da da Tval crem-

lian ma se rio zu lad mi mar Ta ma yu re bels: mo diT... yve lam

er Tad vi ti roT, is ukve mok vdao. si cil ma ifeT qa dar baz-

Si, Tum ca arc sit yve bi gau go niaT da arc TeT ri Tag ve bi

Ca mo co ce bu lan mas xa ras fe rad yva vi le bia ni Sar vlis ga nie-

ri to te bi dan, ro gorc es mo sa lod ne li iyo.

me re da vin iyo is `is~? arc meti da arc nak le bi _ an-

ti go ne! am ma ma ci qa liS vi lis tra gi kul am bavs ise ae Rel-

ve bi na Cve ni mas xa ra, rom myud roe bas mo nat re bu li didi

xniT adre Cam jda ri yo im sa zam Tro Si (go niv ru lad fa na-

ric Tan See ta na), raTa mTe li ar se biT zia re bo da sa be dis-

we ro siu Je tis msvle lo bas da sce na zec ki ver ga moer kva.

sa ma gie rod, sxva ga moer kva, SeeW vda da Se fiq rian da! cir-

kis di req tor ma did xans aT va lie ra waR ma-ukuR ma is wig ni,

mrav lis met yve li da avis mo mas wa ve be li du mi liT Seb run da

ka bi net Si da Cai ke ta! an ro gor ar Cai ke te bo da! ga na Rrma

ana li zi ar sWir de bo da im faqts, rom yve la is uc nau ro ba,

230

naira gelaSvili

ra mac bolo dros da sis wev rTa So ris iCi na Tavi da ra sac

aS ka rad arev-da re va Seh qon da Cvens moR va weo ba Si, gar kveu-

li ju ris wig neb Tan iyo da kav Si re bu li? jer mar to bea tas

saq cie li rad Rir da! (swo red bea ta gax ldaT, ase brwyin-

va led rom Seas ru la ju lie tas ro li): xu Wu Wa pu de le bis,

TeT ri Txi sa da wab lis fe ri me liis ama liT sce na ze rom ga-

mo dio da, bolo dros mok le, brWyvia la sa ra fa nis nac vlad

is xom grZel TeTr ka ba sa da aseT sa ve grZel mo sas xam Si

iyo ga mow yo bi li, rom lis kal Te bic mo wi we biT moh qon daT

Txa sa da me la ku das! Tavis gaw vrTnil cxo ve leb Tan er Tad

ki aRar dax to da da kis ki seb da, ara med mi mox ra sul ufro

de dof lu ri, ase vTqvaT, sai dum loe biT mo cu li ux de bo da!

da me re riT dam Tav rda es yve la fe ri? er Txe lac mis-

ma say va rel ma da yve la saT vis cno bil ma Txam _ bi kim didi

var dis fe ri ka la Ti dan, ro mel sac Wre li qa Ral dis pep le bi

as xdnen, baf Te bia ni Sla pa ki ar amoi Ro, or pu dels mis Tvis

Tav ze rom unda dae xu ra, ara med isev da isev ra Ra ca pa ta ra

wig ni da iqve Ca cuc qul ma ga da Sa la, Tavi Car go da ki kins

moh yva! mar Ta lia, no mer ma amiT mxo lod moi go da bav Sve bis

mxia ru le bas saz Rva ri ar hqon da, mag ram Cven ma di req tor-

ma xom ico da, rom iq wig ni ki ara, Sla pa unda yo fi li yo

da es wig ni ra Rac fa ta lu rad gaC nda im ka la Ta Si (ro gorc

Cans, imis ga mo, rom bea tam siC qa re Si sxva gan ver sad moa-

xer xa misi mi mal va da bolos sul ga daa viw yda), Sla pa ki

ka la Ta Si ve dar Ca, da dab neul ma bea tam swra fad ga mog li ja

ra Txas is av be di Ti wig ni, ara nak leb dab neul cxo vels ub-

rZa na isev ka la Ta Si Caer go Tavi. me re no me ri Tavi si we siT

gag rZel da, mag ram didi xa ni ar ga su la am in ci den tis Sem-

deg, rom yve la es wig ni di req to ris ka bi net Si aR moC nda da

iq afo ria qe bu li da da Za bu li kvle vis sag nad iqca. da Cven,

vinc ka bi ne tis win vi Tom yo vel gva ri gan zrax vis ga re Se saq-

mia nad mi mo vi do diT, iqi dan ga moR weu li dab neu li bur tyu-

ni dan mxo lod erT sit yvas mov ka riT yu ri: `epi de mia~. di-

req to ris Tvis sru liad cxa di Seiq na, rom Cven Si mom xda ri

231

mTvariT ganaTebuli baRi

aux sne li cvli le ba sa xel gan Tqmu li da sis moR va weo bas aS-

ka ra saf rTxiT emuq re bo da. diax, si mar Tles ver dav ma lav:

li li pu te bis cno bil cirks wya li hqon da Sem dga ri da me re

ra wya li! es im wig nis bo bo qa ri su li gax ldaT, sa dac did-

did ni dra ma tur gni ada mian Ta amaR le bul vne beb ze mog viT-

xob dnen, sao ca ri Za liT gvix mob dnen nam dvi li crem li sa da

nam dvi li sik vdi li sa ken, gviR vi Zeb dnen dauZ le vel swraf-

vas, dag ve viw ye bi na Cve ni pa ta ra yo fie re ba da Cvens pa ta ra

sxeu leb Si didi cxov re bis feT qva gveg rZno.

di req tors Cven Tvis ara fe ri uT qvams, mag ram amis Sem-

deg yo vel fe xis na bij ze vaw yde bo diT iseT siur pri zebs,

rom le bic mis mier Se mu Sa ve bul sab rZo lo taq ti ka ze mig-

va niS neb dnen. ase, ma ga li Tad, erT Tavi su fal sa Ra mos, Cemi

tum bo rom ga mov xse ni, sa dac Cemi say va re li wig ni me gu-

le bo da da wi nas war vne ta reb di im sia mov ne bis mo lo din Si,

ra sac So reul, ase mo nat re bul cxov re ba Si Ses vla ma ni Web-

da, nac vlad ami sa pria la yvi Tel ydian ma wig nma Se mo ma na Ta

`si ci li _ jan mrTe lo baa~. Sem deg ga vi ge, rom Cemi ko le ge-

bic, zo gi sas Tu mal qveS, zo gi pal tos ji be Si an sa cir ko

in ven ta ris ro me li me kun Wul Si aseT sa ve wig nebs waaw ydnen

iq ga da ma lu li tra ge die bis nac vlad: _ `mas xa ras pro fe sia

_ ke Til So bi lu ri pro fe siaa!~, `cir ki _ sau ku nis su li!~,

`gve Za xis, gvip yrobs, gvam xne vebs _ ma ne Ji!~, Tqven Ta vad gan-

sa jeT, ra zRvars aR wev da im xa neb Si Cemi ag zne bu lo ba, rom

ise Ti na bi ji ga dav dgi, rac aS ka ra ga mow ve vas, ase vTqvaT,

am boxs ud ri da: is xse ne bu li yvi Te li wig ni, xse ne bul war-

we ria ni, Seum Cnev lad dav to ve di req to ris ka bi net Si ma gi-

da ze, pa ta ra ba raT Tan er Tad: `Tu ki sa sa ci lo ara fe ria,

vin me gaa ci no _ mot yue baa!~ arc amis Sem deg uT qvams di req-

tors rai me, et yo ba, taq ti kis Sec vla sa da kon trSe te vis

gan xor cie le ba ze fiq rob da. ama so ba Si ki arc Cven vkar gav-

diT dros. swo red di req to ris Ca re vam ga na pi ro ba, rom Cve-

ni spon ta nu ri mRel va re ba ukve Ca mo ya li be bul prog ra mad

ga daiq ca. da sa ma li ra Raa da ga mo git yde biT, rom ukve ma Sin

232

naira gelaSvili

mi mo we ra gvqon da ga Ca Re bu li qa la qis erT-erT in stan cias-

Tan, ro mel sac rki ni se bu ri lo gi kiT vu sa bu Teb diT Cve ni

su lis kve Te bis sa mar Tlia no bas, mo viT xov diT, ga sa qa ni mie-

caT Cve ni vne ba Ta Rel vi saT vis. Za lia nac kar gad mog vex se ne-

bo da, rom li li pu te bis da sis daS la araf riT ar Se dio da

Cve ni qa la qis mmar Tve lo bis in te re seb Si, arc fi nan su ri,

arc rai me sxva Tval saz ri siT. mag ram hu ma niz mis prin ci peb-

ze da fuZ ne bul Cvens ar gu men ta cias, ase rom icav da niWs,

su lis, Se moq me de bis Tavi suf le bas, ra pa suxs gas cem dnen?

maTi pa su xi ki, unda giT xraT, ra Rac or Wo fu li, oraz ro-

va ni da su lac gau ge ba ri iyo.

pir ve li pa su xi ga na di deb da Cve ni cir kis moR va weo bas

da daw vri le biT ga ni xi lav da mis udi des mniS vne lo bas de-

da qa la qis, Tun dac mTe li eris cxov re bi saT vis. xaz gas mu-

li iyo, rom spor tul sa na xao ba Ta (gan sa kuT re biT ki fex-

bur Tis) Sem deg, ro mel Ta wya lo biT ma ma kac Ta didi na wi-

li mRel va red ata rebs Tavi su fal dros da Tavi suf lde ba

zed me ti emo ciu ri ener gii sa gan, cir ki ma sob ri vi mi zid vis

Tval saz ri siT meo re ad gil ze dgas da sru liad Seuc vlel

mov le nas war moad gens, rad ga nac izi davs ori ve sqe sis yve-

la asa kis ada mians erTi wli dan mo ki de bu li im xno va ne bam-

de, vid re kacs sia ru li SeuZ lia; rom sa xi fa To, sa sa ci lo,

vir tuo zu li mo men te bis, mkveT ri, si coc xliT sav se mu si-

ki sa da Tav bru dam xve vi ga na Te bis sin Te ziT igi im gva rad

ip yrobs, aog nebs, clis da aRav sebs ma yu re bels, rom cir-

ki dan ga mo sul Ta sul Si yo vel dRiu ri sa wu xa ri Zne lad Ra

ipo vis ad gils. meo re pa su xi, ro me lic, cxa dia, Cve ni pa su-

xis pa suxs war moad gen da, gan sa kuT re biT amax vi leb da yu-

rad Re bas bav Sve bis bed-iR bal ze, gu lis tki vi li Ta da fa-

ru li say ve du riT mog va go neb da maT sa TuT grZno beb sa da

fsi qi kas, ro mel sac ase sWir de ba si ci li da Tav da viw ye ba.

me sa me pa su xi ra Rac gaur kve vel eW vebs ga moT qvam da Cve ni

geg me bis, Cven mier ar Ceu li axa li Se moq me de bi Ti am pluis

mi sa mar TiT, meoT xe pa su xi aS ka ra ua ri gax ldaT, ga moT-

233

mTvariT ganaTebuli baRi

qmu li fi nan su ri mo saz re be bis sa fuZ vel ze, me xu Te _ dau-

kon kre te be li Tan xmo ba _ ra Rac ga nu saz Rvre li va diT iT-

xov dnen saq mis ga da de bas, meeq vse _ faq tiu ri Tan xmo ba da

meS vi de _ re zo lu cia. get yviT, rom araf riT ar ve lo di

saq mis ase male dag vir gvi ne bas! al baT xan da xan bed sac mos-

wyin de ba xol me mud mi vi wyro ma da er Txe lac Se mog Ri mebs,

da aq mTa va ria, ise Ti qan cgaw yve ti li ar daux vde, rom imis

Ri mils ve Rar See ge bo, ro gorc ume te sad xde ba ki dec.

si zus tis gu li saT vis unda giT xraT, rom Cvens pa su xeb-

Tan, rom le bic maTi pa su xe bis pa su xebs war moad gen da, da va

ad vi li ar gax ldaT. yve la fe ri wi nas war gvqon da mo fiq re-

bu li, awo nil-da wo ni li. Cve ni ar gu men ta cia hu ma niz mis ze-

moT xse ne bu li zo ga di prin ci pe bis gar da, Sem deg kon kre-

tul pun qtebs Sei cav da: ro gorc sta tis ti ka gvauw yebs,

vwer diT Cven, Cvens de da qa laq Si RvTis wya lo biT (fuh! am

Sem Txve va Si, To rem ise ra wya lo baa, piri qiT!) li li pu te bi

isev da isev iba de bian (am saq me Si Cve ni qa la qi isev us wrebs

sxva qa la qebs), rac Se saZ leb lo bas qmnis, da si axa li kad-

re biT da kom pleq tdes da Cven si xa ru liT vac xa debT mzad-

yof nas Se fo ba da kon sul ta cie bi ga vu wioT axal be da msa-

xio bebs; rom ua riT daT rgu nu li da sis wev re bi e. i. Cven,

Zne lad Seq mnian laR da mxia rul gan wyo bi le bas, rad ga nac

maT Si e. i. Cven Si Cak lu li swraf va sxva das xva sa xiT amo-

xeTqs, rac ku rio zul mdgo ma reo bas uqa dis sa cir ko sa-

na xao bas. xo lo is we ri li, sa dac ra tom Rac ra Rac gaur-

kve ve li eW ve bi iyo ga moT qmu li Cve ni axa li Se moq me de bi Ti

am pluis mi sa mar TiT, mar Ta li giT xraT, pa su xis Rir sa dac

ar Cag viT vlia. ase iyo Tu ise, bolos da bolos, Cvens gan-

kar gu le ba Si aR moC nda erTi ar cTu didi, mag ram saoc rad

myud ro da la ma zi, Zve li, ba ro kos sti liT na ge bi Se no ba,

rom lis Cu qur Tme bian Wer zec zus tad Cven xe la lo yeb ga mo-

be ri li, pir Si say vi reb gaC ri li an ge lo ze bi mim sxda riy vnen

da rom lis fa sa dic sul male daam Sve na war we ram: `li li pu-

te bis Teat ri~.

234

naira gelaSvili

max sovs bolo dRe cir kis Se no ba Si. gul Tbi lad ga mo-

veT xo veT Cvens di req tors, ro me lic ma gi das Tan daR vre mi-

li ij da da ze moT xse ne bu li mi ze zi Ta da miz niT Cven Tvis

Se mo pa re bul li te ra tu ras _ fe rad-fe rad pria la wig-

nebs (ax la sa Ti Taod da Ta nag rZno biT rom vu deb diT ma gi-

dis kuT xe Si), xan mar jve na da xan mar cxe na mxa res aw yob da.

bolos wig ne bis or svets Sua aR moC nda, uaz rod daaS ter da

jer erTi, me re meo re sve tis sa Taurs (ra sac Cven cxa dia,

Tvals ve Rar vuw vden diT) da amois lu ku na: `gve Za xis, gvip-

yrobs, gvam xne vebs ma ne Ji~, `cir ki _ sau ku nis su li~. Cven

rac Seg veZ lo, mer wmu neT, mTe lis gul wrfe lo biT vam Svi-

deb diT da vam xne veb diT. vex ve we bo diT, See na xa uzar ma za ri

cxvir sa xo ci, rom li Tac Tva lebs iw men dda da ga mag re bu li-

yo. wi nas war mi viw vieT Cvens yve la war mod ge na ze da ugu li-

Ta de si sur vi le biT da vem Svi do beT.

Teat rSi ve dav bi nav diT da Se vu de qiT axal cxov re bas.

Cve ni re Ji so ri, be dis iro niiT, go lia Tu ri aR na go bi sa gax-

ldaT, cir kis di req tor ze bev rad ufro ma Ra li. Tum ca

uc nau ri da dab neu li ka ci iyo da la pa ra ki Tac gau geb rad

la pa ra kob da, ver wa var Tmev, friad uw yi na ri bu ne bi Ta da

ke Ti li gu liT ga moir Ceo da. yve las, vinc ki Cven er Tad

dag vi na xav da, gu li ve ri da misi pa ta ra me gob re bi gaax sen-

de bo da au ci leb lad da ara ya ra bas-ba ra ba si da misi To-

ji ne bi, ra sac ase mog va go neb da cir kis di req tor Tan Cve ni

cxov re ba.

ro de sac re per tua ris Ser Ce va ze vda vob diT, re Ji sor ma

xan grZli vi du mi lis Sem deg bel gie li dra ma tur gis tra ge-

die bi Se mog vTa va za, mi ze zad ki is daa sa xe la, rom es tra ge-

die bi To ji ne bis Teat ri saT vis iyo da we ri li. mas mxo lod

Cve ni yo fi li ilu zio nis ti dae Tan xma. sxva Ta sim pa Tie bi

ki an ti ku ri da aRor Zi ne bis Teat ris ken ix re bo da. saq me is

gax ldaT, rom Cven bel gie li dra ma tur gis Rir se bas ki ar

uar vyof diT, ara, Rmer Tma dag vi fa ros. ra Seed re ba im sai-

dum loe biT mo cul sam ya ros, rac iq iS le ba! mag ram Cven

235

mTvariT ganaTebuli baRi

mZaf ri da bo bo qa ri moq me de ba gvwyu ro da, misi pie se bi ki,

ro gorc cno bi lia, swo red am gva ri cxov re bis uar yo fas

war moad ge nen. Cven, Cve ni war su lis Sem deg pir da pir am did

si Cu me sa da ga rin de ba Si Ca Zir va ara bu neb ri vad gveC ve ne bo-

da. bolos, xan grZli vi da vis Sem deg, rom lis dro sac xan

erTi da xan meo re Cemi ko le ga wa moiW re bo da da oi di po sis

an kreon tis, ote los an me fe li ris gan sa xie re bas iw yeb da

(war moid gi neT, ukve ze pi rad ico da yve lam Tavi si say va re-

li ro li), ar Ce va ni `ro meo da ju lie ta ze~ Se Cer da.

mer wmu neT, ise Ti mon do me biT da ra ga da War be bu la dac

ar unda JRer des _ Tav gan wir viT ga da veS viT axal cxov re-

ba Si, rom Cveu leb riv Teat rSi arc ki dae siz mre baT. Cve ni

re pe ti cie bis dros si coc xle duR da da gad mo dio da. sa-

dac crem li iyo sa Wi ro, nam dvi lad vti ro diT, sa dac brZo-

la iyo _ nam dvi lad vib rZo diT (ise rom, er Txel re Ji sor ma

Zlivs gaaS ve la gaaf Tre bu li mon te ke bi da ka pu le te bi) da

met sac get yviT _ Cven mzad vi ya viT sik vdi li Tac nam dvi-

lad mov mkvda ri ya viT, ise Ti Zlie ri iyo Cven Si nam dvi li

cxov re bis sur vi li.

Cven ma re Ji sor ma, ro me lic ume tes wi lad mxrebs iCe-

Cav da, ke fas if xan da da ra Ra cas Tavis Tvis bur dRu neb da,

ma ga li Tad, `...sul erTia, Se de gi mainc igi veao~, rac al-

baT misi cxov re bis rai me am bavs exe bo da, ra sac is xma maR-

la Seex mia ne bo da xol me, da ara Cvens re pe ti ciebs, sru li

Tavi suf le ba mog va ni Wa da Cvenc dau Ra la vad vmris xa neb-

diT, vib rZo diT, vlo cu lob diT, gviy var da da vi xo ce bo-

diT.

aba, miT xa riT, yo ve li ve amis Sem deg, ro gor da vu je reb-

di yu rebs, roca pre mie ra ze dar baz Si si ci li gais ma? miT

uf ro, rom Cven ko mi ku ri fra ze bi mi ni mu mam de Sev kve ceT!

Ta vad me suf lio ris mok rZa le bu li ro li mxvda wi lad,

rad ga nac Cemi Se saZ leb lo be bi meo re speq tak li saT vis Se-

moi na xes. da me, suf lio ris pa ta ra or mo Si skam ze mdgoms,

kan ti-kun ti ra Rac bge re bi rom Se mo mes ma dar ba zi dan, cxa-

236

naira gelaSvili

dia, Tavi dan Cax ve le bad mi viC nie, rac See xe ba msa xio bebs,

isi ni ise iy vnen gar Tu li, rom dar bazs saer Tod ar aq cev-

dnen yu rad Re bas. Cax ve le ba ki ra ise Ti ga sak vi ria ma yu re-

bel Ta mxri dan? sa xel mwi fo Teat rSic xan erT, xan meo re

kuT xe Si Caax ve le ben xol me, xSi rad ki ise Ti xve le ba aut-

yde ba vin mes, rom dar baz sac to vebs _ aqo Si ne bu li. da ce mi-

ne bac xSi ria, mo gex se ne baT, ro gor im Zlav ra bolo xa neb Si

sur dom da grip ma, la mis seq tem bri dan ve moe de ba xol me qa-

laqs da ra qnas xal xma? amis gu lis Tvis Teat rSi was vlas

xom ar aRik veTs?! da mec gul mow ya led, ase gan sa jeT, Ta-

nag rZno bi Tac ki vi ya vi gam sWva lu li im ma yu re bel Ta mi-

marT, rom le bic am bge rebs ga mos cem dnen. Cqa ri ga mo jan-

mrTe le bac ki vu sur ve Tvi Teul maT gans.

Tvals ve Rar vwyvet di speq tak lis msvle lo bas da ise

ga mi ta ceb da xol me, rom dro da dro metis me tad xma maR-

lac ki mom dio da kar na xi da faq tiu rad msa xio bebs vas wreb-

di saT qmels, mag ram dro ze av lag me moz Rva ve bu li grZno-

be bi da yve la fe ri di de bu lad wa ri mar Ta. me re da me re ki,

dar baz Si xmau ri rom gaZ lier da da saeW vo Seiq na, ra unda

meq na?.. Tavi amov ya vi Cemi or mo dan da iqau ro ba mo vaT va-

lie re, ra mac uzo mod ga zar da maTi ukve sru liad aS ka ra

mxia ru le ba.

isi ni ici nod nen, ba to ne bo, isi ni ici nod nen! isi ni ici-

nod nen, roca ro meo mTva rian Rame Si siy va ruls efi ce bo da

ju lie tas (swo red am dros wa mom cda metis me tad xma maR la

ro meos sit yve bi), isi ni ici nod nen, ro de sac mer ku cio Zirs

dae nar cxa! roca ro meom gan gmi ra ti bal ti! isi ni ici nod nen

TviT ak lda ma Si, sa dac sik vdi li ga me fe bu li yo! aq mox da

swo red, im ke Til So bil ma bav Svma Tavi rom ve Rar Sei ka va

da daiy vi ra!..

ro de sac me sa med amov ya vi Tavi or mo dan, Tval Si erTi

uzar ma za ri saxe me ca, sa xe, ro me lic yve la ze xma maR la ici-

no da. dai xu ra Tu ara misi piris vee ba wi Te li Rrmu li da

daR re ci li nak vTe bic Tavis ad gil ze dab run dnen, ma Sin ve

237

mTvariT ganaTebuli baRi

vi ca ni: cir kis di req to ri gax ldaT. rac See xe ba Cvens re-

Ji sors, imas wa miT mov ka ri Tva li ku li seb Si. da Ro ne bu-

li uyu reb da speq takls da ke fas if xan da, me re ki gaq ra.

bolos da bolos, msa xio be bic ga moer kvnen, ro de sac dai-

xoc nen, mSvi dad gai Sot nen bnel ak lda ma Si da mois ve nes.

im si Cu me Si ro gor SeiZ le ba ar gae go naT es Rrian ce li an-

da ti ri lad mieC niaT. mkvdar ma ro meom Tavic ki wa mo yo da

dar bazs gad mo xe da.

ta Sis grial Si dam Tav rda war mod ge na. ag zne bul ma da

kma yo fil ma ma yu re bel ma xelis qne vi Ta da mo wo ne bis Se Za-

xi le biT da to va dar ba zi. msa xio be bi ki _ er Tma ne Ti saT vis

ar Seu xe davT, xmaa mou Reb lad dai Sal nen.

rac Se me xe ba me, Cemi or mo dan amos vla aRar min do da.

iq, or mo Si, bevr ras me miv xvdi, mag ram ar msur da sa xe lis

dar qme va. am afo ria qe bul fiq rebs Cve ni re Ji so ris fra za

mis dev da lait mo ti vad: `sul erTia, Se de gi mainc igi veao~.

diax, Se de gi si ci li gax ldaT. da nu Tu aq cir kic ki ara-

fer Sua Si iyo? nu Tu mxo lod da mxo lod ta ni, didi vne-

be bis ken waw vdi li Cve ni pa ta ra ta ni qmni da eni Tau we rel

ko me dias? aq ki ara, ga na ek le sia Sic ar mqon da Sem Cneu li

iro niis sxi vi (ro me lic ar msur da Se mem Cnia) Cven sken mo-

mar Tul Tva leb Si: nu Tu isi nic uw yi na ri (ara, ba to ne bo,

me RvarZls ara vis da vab ra leb), _ diax, uw yi na ri xum ro biT

fiq rob dnen, rom Cven ase pa ta rebs pa ta ra Rmer Ti ufro

Seg vSve no da da ek le sia? nu Tu Cve ni nam dvi li ma yu reb le-

bi mxo lod bav Sve bi da an ge lo ze bi SeiZ le ba yo fi liy vnen?

mag ram bav Svebs am war mod ge na ze ar uS ve ben (is saT no bav-

Svic ro gor Rac Se moi pa ra) da ro gorc saeW vo pi rebs, arc

an ge lo zebs Se mouS ve ben, ki de vac rom moin do mon Cvens dar-

baz Si mob rZa ne ba da kar Tan Cveu leb ri vi bi le Ti wa rad gi-

non, xo lo gul Tam xi la vi, mag ram uxi la vi ma yu reb lis sa xiT

isi ni bevrs ve ra fers gvSve lian am sce na ze, Cve ni Teat ris

orom trial Si. mag ram, erTi wuTiT, ba to ne bo! Cvens ma yu-

re bels rom eTa ma Sa ima ve speq tak lSi, ga na is ki ar iq ne-

238

naira gelaSvili

bo da sa sa ci lo? ga na im did-did ro leb Si ise ar ifar Txu-

neb dnen, ro gorc dag va lu li Svi liS vi le bi axo va ni pa pe bis

pal toeb Si?! miu xe da vad didi ta ni sa! oRon dac. da vin ar

iq ne bo da sa sa ci lo? Tva li mo vav le ukve ca riel dar bazs

da is ga max sen da! _ viw ro ma je bia ni, aR Sfo Te bu li bav Svi!

_ is ar iq ne bo da. ki dev mra va li sxva fiq ri mit ria leb da

Tav Si, mag ram me es Se kiT xve bi Riad dav to ve. Ria Se kiT xva

cxov re bis gag rZe le bis sa win da ria da `nu Tu~ mainc nu ge-

Si. im dRe van de li am ba vi isev gau geb ro biT av xse ni, Sem Txve-

vad, dam Txve vad mi viC nie da cxov re bis aux snel mov le nebs

mi va kuT vne. bolos da bolos pa naS vid zec was kde baT xol-

me si ci li, da iq sa sa ci lo xom nam dvi lad ara fe ria, ufro

metic: arc eci ne baT gul Si...

mag ram Ra miT, ro de sac Cemi man sar dis pa ta ra ai van ze ga-

ve di da ti ri li mo mes ma, gul ma ve Rar mo miT mi na da aR mom-

xda is... rac ma Sin ro meos nac val wa mo vi Za xe... gver di Ta

aiv nis moa jir ze dam xo bil ma, isev ju lie tas ka ba Si ga mow-

yo bil ma bea tam Tavi ai Ro da da wiT le bu li, crem le biT sav-

se Tva le biT Se mom xe da... me ki une bu rad, Tav zar da ce mul-

ma mo vav le Tva li qve moT, mTva riT ga na Te bul baRs: al baT

iqac arian Ca saf re bul ni da sa caa si ci li ifeT qebs-meT qi.

nai ra ge laS vi li.

moT xro be bi.

Tbi li si: ga mom cem lo ba `me ra ni~. 1984.

239

oo’ hen ri (nam dvi li sa xe li _ ui liam sid nei por-

te ri) 1862 wels dai ba da Crdi lo ka ro li na Si.

wera 80-ian wleb Si daiw yo. Tan mu Saob da ban-

kSi, sai da nac gaf lan gvis bral de biT gaa Ta vi-

suf les. igi jer sam xreT ame ri ka Si ema le bo da

mar Tlmsa ju le bas, Sem deg ki Sta teb Si dab run-

da da sa mi wlis man Zil ze ohaios ci xe Si ix di da

sa jels. aq man mra va li moT xro ba da we ra, rom-

le bic ga moaq vey na o’ hen ris fsev do ni miT. 1904

wels dai beW da misi er Ta der Ti ro ma ni `me fee bi

da kom bos toe bi~, Sem deg wleb Si ki moT xro be bis

kre bu le bi, rom leb mac mas sa yo vel Tao aRia re ba

mou ta na. si coc xlis bolos mas dia be ti da ce-

ro zi tan jav da. igi 47 wlis asak Si gar daic va la

niu-ior kSi, 1910 wels.

241

o’ hen ri

po lis me ni da him ni

so pi me di son-skver Si Tavis Zel skam ze aw rial da.

ro ca ga reu li ix ve bis gun di maR la ca Si af rin de ba,

roca sia sa mu ris qur qze meoc ne be co li qmars daut kbe ba,

roca so pi par kSi Zel skam ze aw rial de ba, es niS navs _ zam-

Ta ri kars mog vad ga.

yvi Te li fo To li so pis mux leb Si Cau var da. es jek

fros tis _ yin vis ba buis sa vi zi to ba ra Ti gax ldaT. igi me-

di son-skve ris mud miv bi nad rebs ke Ti lad eq ce va da Tavis

moax loe bis Se sa xeb pa tios nad af rTxi lebs. oTxi qu Cis ga-

sa yar ze Tavis ba ra Tebs Caa ba rebs xol me Crdi loe Tis qars,

`Ria cis qveS~ sas tum ros Svei cars. ase rom, mdgmu rebs

SeuZ liaT moem za don.

so pim gaac no bie ra, mo su la dro moax loe bu li sus xi sa

da yin vi sa gan sa ku Ta ri per so nis ga da sar Ce nad sa Wi roa Se-

vi des sax sre bi sa da sa Sua le be bis mo sa Zie bel er Tka cian ko-

mi tet Si. ami to mac aw rial da Zel skam ze.

so pis geg me bi zam Tris se zon ze gan sa kuT re bu li pa tiv-

moy va reo biT ar ga moir Ceo da. arc xmel Ta Sua zRvis krui zi

242

o’henri

afiq reb da da arc sam xre Tis ciT tkbo ba ve zu vis yu re Si

iax tiT ga Ce re bi sas. sa mi Tve kun Zul ze _ ai, ra swyu ro da

mis suls. sa mi Tve sai me do Tav Se sa fa ri da uz run ve li luk-

ma sa sia mov no kom pa nia Si, Crdi loe Tis qa ri sa da po lis me-

ne bis gan da cu li yo fa _ so pis Tvis oc ne bis mwver vals war-

moad gen da.

wle bis gan mav lo ba Si stu mar Tmoy va re `blek vel zi~

mis Tvis zam Tris re zi den ciis rols as ru leb da. imis

msgav sad, ro gorc misi ufro iR blia ni Ta na mo qa la qee bi

palm-biC sa Tu ri vie ra ze ga sam gzav reb lad bi le Tebs yi-

du lob dnen, so pic kun Zul ze yo vel wliu ri mog zau ro bi-

saT vis mar tiv zo mebs iReb da. da, ai, droc dad ga. wi na

Ra miT sam ma cal ma sak vi rao ga zeT ma, pi ja kis qveS, ko-

Web sa da mux leb ze rom Se moix via, si ci vis gan ver daic-

va, Zvel par kSi Sad rev nis gver diT roca eZi na Zel skam-

ze. kun Zu li so pis go ne ba Si droul, sa nuk var Tav Se saf-

rad iqca. so pi am re ziT uyu reb da im zrun vas, qa la qi rom

eweo da usax lka ro Ta Ta vis qvel moq me de bis sa xe liT. misi

az riT, ka no ni ufro mow ya le gax ldaT, vid re fi lan tro-

pia. ar se bob da uam ra vi da we se bu le ba, ro gorc mu ni ci pa-

lu ri, ase ve ker Zo, sa dac mas SeeZ lo Tavi si mok rZa le bu-

li moT xov ne bis Se sa ba mi sad Tav Se sa fa ri da luk ma pu ri

mie Ro. mag ram so pis ama yi su lis Tvis qvel moq me de bis sa-

Cu qa ri miu Re be li iyo. fi lan tro piis xeli dan mi Re bul

yo vel si ke Te ze fu liT Tu ara, dam ci re biT mainc unda

ga da ge xa da. ro gorc ce zars hyav da Tavi si bru tu si, ase-

ve yo vel saq vel moq me do sa wols Tan sdev da au ci le be li

aba za na, yo vel luk ma purs ki _ sul Si ubo di So CaZ ro ma

da xelis fa Tu ri. ami to mac er Civ na ka no nis stu ma ri gam-

xda ri yo, sa dac yve la fe ri mkac rad dad ge ni li we siT xde-

ba, sa ma gie rod, jen tlme nis pi rad saq me Si cxvirs ara vin

yofs.

so pim kun Zul ze gam gzav re ba ga daw yvi ta da gan zrax vis

gan xor cie le bas umal Seud ga. ci xe Si mra va li mar ti vi gza

243

polismeni da himni

mi dio da. yve la ze sa sia mov no Sem de gi iyo _ isa di lo ro me-

li me Zvir res to ran Si da me re, roca ga moac xa deb, rom ver

ga daix di, mSvi dad, yvi ri li sa da Cxu bis ga re Se, po lis mens

ga dag ce men. saq mes ki dau za re li mo sa mar Tle daag vir gvi-

nebs.

so pi wa mod ga, par ki dan ga mo vi da da as fal tis zRvas

gauy va, ro mel sac brod vei sa da me xu Te ave nius Se sa ya ri

qmnis. brod vei ze gaia ra, ga Cax Ca xe bul ka fes Tan Se Cer da,

sa dac yve la fe ri sau ke Te so Seek ri baT, rac ki SeiZ le ba

vaz ma, ab re Su mis Wiam da pro top laz mam mis ces ada mians.

so pi Tavis Tav Si dar wmu ne bu li gax ldaT _ Ji le tis

qve da Ri li dan ze viT. ga par su li iyo, pi ja ki uri god ar

ga moi yu re bo da, yel ze eke Ta Savi fe ris hal stu xi-pe pe la,

ro me lic mi sio ner ma qal ba ton ma `mad lie re bis dRe ze~20

aCu qa. Tu ki res to ran Si ma gi dam de mis vlas moa xer xebs, war-

ma te ba ga ran ti re bu lia. misi is na xe va ri, ro me lic suf ris

ze viT iq ne ba, ofi ciants eWvs ar aRuZ ravs. Sem wva ri ix vi,

gai fiq ra so pim, zed ga moW ri li iq ne ba, da zed erTi boT-

li `Sab li~, me re ka mam be ri, fin ja ni ya va da si ga ra. do-

la ria ni si ga ra ik ma rebs. an ga ri Si, saer To jam Si, arc ise

didi ga mo va, rom ka fes ad mi nis tra cias gan sa kuT re bu lad

sas ti ki Su ris Zie bis ken ubiZ gos; da isic, ase da am gva rad

pir Ca kok lo zi ne bu li, zam Tris Tav Se saf ris ken sa sia mov no

mog zau ro bas daiw yebs.

mag ram Sea bi ja Tu ara so pim res to ran Si, met rdo te lis

da ge Sil ma Tval ma umal Se niS na ga qu cu li Sar va li da Se la-

xu li fex sac me li. Zlier ma, mar jve xe leb ma wam Si gaat ria-

les da ga reT, tro tuar ze ux mod gas ves _ ase ix snes ix vi

mis Tvis gam za de bu li sa be dis we ro mo mav lis gan.

so pi brod veis mo Sor da. ro gorc Cans, aR Tqmu li kun-

20 `madlierebis dRe~ _ amerikis SeerTebuli Statebisa da kanadis nacionaluri dResaswauli, aSS-Si 1941 wlidan aRniSnaven noembris meoTxe xuTSabaTs. ukavSirdeba pirvel kolonistebs.

244

o’henri

Zu lis ken mi ma va li gza ia-var diT mo fe ni li ar iq ne ba. sxva

sa Sua le ba unda ga mo na xos.

me xu Te ave nius kuT xe Si gam vlel Ta yu rad Re bas kaS ka-

Sa si naT liT ga na Te bu li vit ri na ip yrob da Sig aTas nai ri,

la ma zad ga mo fe ni li sa qon liT. so pim qva ai Ro da vit ri na

Caam sxvria. wam sve Seg rov da xal xi, yve la ze win po lis me-

ni mor bo da. so pi mSvi dad id ga, xe le bi ji be Si ew yo, po li-

ciels uRi mo da.

_ es vin gaa ke Ta? _ umal ikiT xa ofi cer ma.

_ xom ar fiq robT, amas Tan gar kveu li kav Si ri maqvs? _

so pim Se fa ru li sar kaz miT, Tumc ki me gob ru lad hkiT xa,

ka ci viT, iR blian Sem Txve vas gu liT da su liT rom mie sal-

me ba.

po lis men ma ar isur va, Tun dac Teo riu lad, so pi eW vmi-

tani lad ga ne xi la. vit ri nas vinc am sxvrevs, ka no nis dam cve-

leb Tan sa mas laa Tod ad gil ze ar rCe ba, Tav qud mog le ji-

li gar bis xol me. po lis men ma Tva li moh kra kacs, na xe va ri

kvar ta lis da So re biT tram vais rom mis dev da. xel ke ti Se-

mar Ta da im vi Ra cas gae ki da. gu ne ba moS xa mu li so pi wa bo-

rial da. meo re je rac ar gau mar Tla.

qu Cis mo pir da pi re mxa res arc main cda mainc ga mor Ceu li

res to ra ni iyo, didi ma di sa da mci re SeZ le bis mqo ne TaT-

vis, sa dac Ti xis Wur We li da at mos fe ro mZi mea, suf re bi da

wvnia ni ki _ Txel-Txe li. so pim iq Tavi si `da na Sau leb ri vi~

fex sac mli Ta da `yba da Re bu li~ Sar vliT yo vel gva ri gar-

Tu le bis ga re Se SeaR wia. ma gi das miuj da, bif Steq si, maW ka-

te bi, fun Tu Se bi da nam cxva ri miir Tva. Sem deg ki ofi ciants

uT xra, rom igi da yve la ze wvri li, xuT cen tia ni mo ne tac ki

ar ic no ben er Tma neTs.

_ axla ki, _ uT xra so pim, _ sas wra fod dau Za xeT po li-

cias. Tu SeiZ le ba, iC qa reT, jen tlmens nu alo di nebT.

_ ver mo gar TviT po li cia, _ miu go ofi cian tma fun Tu-

Sa sa viT dat kbi lu li xmiT. Tva le bi koq tei lis alub lebs

miu gav da, _ hei, kon, mo mex ma re!

245

polismeni da himni

or ma ofi cian tma so pi qvis tro tuar ze mar cxe na yu riT

daag do. so pi dur glis da sa ke ci sa zo mi viT na wil-na wil wa-

moi mar Ta da mtve ri Ca moi fer Txa. da pa tim re ba var dis fer

oc ne bad ga daq ceo da. kun Zu lam de Tva luw vde ne li gza iyo.

af Tia qis win mdgar ma po li ciel ma Se xe da, Cai ci na da qu Cas

gauy va.

so pim xu Ti kvar ta li gaia ra, sa nam gam be dao ba moik ri ba,

ki dev er Txel rom eca da be di. am je rad Se sa niS na vi San si

mie ca, Tavi si WkuiT. axal gaz rda, mok rZa le bu li da sa sia-

mov no ga reg no bis qa li vit ri nas Tan id ga da sa pars mow-

yo bi lo beb sa da sa mel neebs in te re siT aT va lie reb da. iqve,

ori iar dis mo So re biT, sqe li po lis me ni id ga _ sa xan Zro

on kans ey rdno bo da.

so pim ga daw yvi ta yve la saT vis sa Zul ve li qu Cis lo ve-

la sis ro li eTa ma Sa. da sa xu li `msxver plis~ we sie ri ga reg-

no ba da po li cie lis siax lo ve sa fuZ vlian imeds aZ lev da,

rom sul male mxar ze ka no nis sa sia mov no, ofi cia lur xels

ig rZnob da da kun Zul ze zam Tris re zi den ciac ga ran ti re-

bu li eq ne bo da.

so pim mi sio ne ri qa lis na Cu qa ri hal stu xi Seis wo ra, sa-

xe loe bi dan Tavi si ur Ci man Je te bi ga moa Ci na, qu di gver dze

moig do da pir da pir qa lis ken gae mar Ta. Tva li Cauk ra, Caax ve-

la, gau Ri ma, Cai ci na, erTi sit yviT, qu Cis lo ve la sis kla si ku-

ri ar se na li sru liad utif rad aa moq me da. gver di Ti mze riT

so pi xe dav da _ po li cie li ak vir de bo da. axal gaz rda qal ma

ram de ni me na bi ji gaia ra da isev vit ri nas mia Cer da. so pi mih-

yva, Tav xe du rad daud ga gver diT, qu di od nav as wia da Tqva:

_ hei, la ma zo, xom ar gin da cota ga ver ToT?

po lis me ni Tvals ar aSo reb da. sak ma ri si iyo Seu rac-

xyo fil qals Ti TiT er Ta der Ti moZ rao ba gae ke Te bi na, rom

aR Tqmu li kun Zu lis ken mi ma va li gza xsni li eq ne bo da. so pi

po li ciis ub nis mxur va le at mos fe ros wi nas war grZnob da.

axal gaz rda qal ma Se xe da da so pis mklavs Cae Wi da.

_ sia mov ne biT, maik! _ mxia ru lad upa su xa, _ Tu ki lud-

246

o’henri

sac da ma le vi neb. adre ve da ge la pa ra ke bo di, mag ram po lis-

me ni gvi yu reb da.

qa li ise Se moex via, ro gorc su ro _ mu xas. daR vre mil-

ma so pim mas Tan er Tad cxvir win Caua ra po lis mens. et yo ba,

Tavi suf le ba ze yof na mis ji li aqvs.

pir ve li ve kuT xe Si qa li Ca moi ber tya da mo kur cxla. Se Cer-

da kvar tal Si, sa dac qu Ce bi rek la mis SuqiT iyo ga na Te bu li,

sa dac ga mar jve ba ad vi lia, gu li la Ria da yve la fe ri Ta ma Sia.

Zvir fas bew vis qur qeb Si gax veu li qa le bi da Tbil pal-

toeb Si ga mow yo bi li ma ma ka ce bi mxia ru li mu sai fiT seir-

nob dnen la mi saa zam Ta ri viT civ sa Ra mos. uceb so pi dai-

zaf ra, sa Si nel ma az rma gauel va, rom, Se saZ loa, ra Rac bo-

rot ma Za leb ma moa ja do ves da po li ciis Tvis miuw vdo me li

ga xa des. ki na Ram pa ni ka Si Ca var da da ro de sac mo ri ge po li-

ciels Caua ra, ro me lic gab rWyvia le bu li Teat ris win me-

di du rad id ga, ga daw yvi ta `sa zo ga doeb ri vi Tav Sey ris ad-

gi las wes ri gis dar Rve vis~ xavss mo Wi de bo da.

vi Tom cda mTvra li, mTe li Za liT aR rial da tro tuar ze

Cax rin wu li xmiT _ aqao da, vmRe rio. Tan cek vav da, iman We-

bo da, ig ri xe bo da, yvi ro da, erTi sit yviT, yve la nai rad ar-

Rvev da wes rigs.

po lis men ma xel ke ti daat ria la, so pis zur gi Seaq cia da

gam vlels uT xra:

_ es ie lis uni ver si te tis stu den tia. ga mar jve bas aR-

niS na ven, har tfor dis ko lejs fex bur Tis mat Ci mou ges. ki

xmau ro ben, mag ram sa Si Si ara fe ria. in struq cia mog vces,

xeli ar vax loT.

sa so war kve Til ma so pim uSe de go foier ver ki Sew yvi ta.

nu Tu po lis me ni aRa ra so des daa debs xels? kun Zu li ukve

miuw vdo mel ar ka diad21 eC ve ne bo da. Txe li pi ja ki bolom de

Seik ra _ ci vi qa ri Zval-rbil Si atan da.

21 arkadia _ regioni saberZneTSi, peloponesis naxevarkunZulze. gadataniTi mniSvnelobiT: amqveyniuri samoTxe, utopia.

247

polismeni da himni

Tam ba qos ma Ra zia Si Tva li moh kra kar gad Cac mul kacs,

ro me lic ga zis san Tur ze si ga ras uki deb da. ab re Su mis qol-

ga Se sas vlel Tan dae to ve bi na. so pim zRurbls ga daa bi ja,

qol gas xeli sta ca da ne li na bi jiT wa vi da. si ga ria ni ka ci

mih yva.

_ es Cemi qol gaa, _ mkac rad uT xra.

_ mar Tlaa? _ so pim Tav xe du rad gau Ri ma da amiT wvril-

man qur do bas pi rov ne bis Seu rac xyo fac daur To, _ ra tom

ar eZa xiT po li cias? diax, avi Re. Tqve ni qol ga! ra tom ar

eZa xiT po li ciels? age ra dgas, kuT xe Si.

qol gis mflo bel ma na bi je bi Sea ne la, ase ve so pi mac.

grZnob da, be dis we ra axal mux Tlo bas um za deb da. po lis me-

ni in te re siT uyu reb da ori ves.

_ ki ba to no, _ Cai la pa ra ka qol gis pat ron ma, _ ra sak-

vir ve lia... Tqven... iciT, ase Ti Sec do me bi ro gorc xde ba

xol me... me... mok led, res to ran Si vna xe da wa mo vi Re... Tu ki

ica niT, ime dia, rom... Tu es mar Tla Tqve ni qol gaa, ime dia,

ma pa tiebT...

_ ra Tqma un da, Ce mia, _ gab ra ze biT miug do so pim.

qol gis yo fil ma pat ron ma ukan dai xia. po lis me ni ki

mdid rul man to Si ga mow yo bi li ma Ra li qe raT mia ni qal ba-

to nis da sax ma reb lad gae Su ra: qu Ca ze unda ga daey va na, rad-

gan ori kvar tlis da So re biT tram vai ga moC nda.

so pim re kon struq ciis gan da ma xin je bu li qu CiT aR mo-

sav le Tis ken ga daux via. qol ga or mo Si mois ro la boR miT.

xel ke tian-rki nis Caf xu tia nebs agi neb da. ro gor unda maT

klan Web Si mox vdes, ara da, ise eq ce vian, ro gorc me fes, ro-

me lic cuds ve ra fers Cai dens.

bo los so pi aR mo sav leT mxa res erT-erT ave niu ze ga-

vi da, sa dac xmau ri da rek la me bis kaS ka Sa Suqi ukve ve Rar

aR wev da. ge zi me di son-skve ris ken ai Ro, rad gan Sin dab ru-

ne bis in stin qti ma Si nac ki moq me debs, roca sax li mxo lod

da mxo lod par kis Zel ska mia.

248

o’henri

erT uC veu lod Cum kuT xe Si so pi Se Cer da. iq Zve li, waw-

ve te bul sa xu ra via ni ek le sia id ga.

iis fer vit ra Jia ni sar kmli dan rbi li si naT le iR vre bo-

da. or Ra nis ti, et yo ba, Tavis in stru men tTan dar Ca, sak vi-

rao saek le sio him ni ki dev er Txel rom daek ra. so pis mu si-

kis tkbi li han ge bi es mo da, li To nis Ro bis mo Cu qur Tme bul

ri ku lebs miek ro.

el va re mTva re uS foT ve lad ana Teb da, man qa ne bi da gam-

vle le bi TiT qmis ara Can dnen, sa xu ra ve bis qveS Se yu Ju li

be Ru re bi Zil Si erTi-ors waiJ Rur tu leb dnen xol me, _

SeiZ le ba ge fiq ra, sof lis sa saf lao ze mov xvdio. saor Ra no

him nma so pi li To nis me sers mia jaW va, rad gan im droi dan

ic nob da mas, roca misi cxov re ba Sei cav da iseT ra Ra ceebs,

ro go ri caa: de de bi da var de bi da am bi cie bi da me gob re-

bi da suf Ta az re bi da qaT qa Ta sa ye loe bi. Zve li ek le siis

mu si kam so pis sul Si ue ca ri da gan sac vif re be li ga dat-

ria le ba moax di na. SeZ rwu ne bul ma dai na xa Wao bi, ro mel Sic

far Txa leb da, _ sa mar cxvi nod ga ta re bu li dRee bi, uRir si

sur vi le bi, da Ru pu li ime de bi, yve la fe ri, ris ga nac am Ja mad

Sed ge bo da misi cxov re ba.

mou lod ne lad misi gu li am axa li gan wyo bis Se sat yvi sad

aZ ger da. Tavis Tav Si ig rZno Zala, mux Tal be dis we ras win

aR dgo mo da. Wao bi dan amo va, ada mia nad iq ce va, daa mar cxebs

bo rots, ro mel mac dai mo na. jer ki dev aqvs dro, jer ki dev

Se da re biT axal gaz rdaa. Zvel am bi ciebs gaix se nebs, ener-

giu lad Seud ge ba maT gan xor cie le bas. or Ra nis di de bul ma,

tkbil ma han geb ma mis sul Si ga dat ria le ba moax di na. xval ve

wa va qa la qis saq mian kvar tal Si da sa mu Saos iSo vis. bew veu-

lis erTi Se mom ta ni odes Rac meet lis ad gils sTa va zob da.

xval ve mo Zeb nis da sam sa xur sa sTxovs. mas unda ada mia ni

gax des. mas un da...

so pim mxar ze vi Ra cis xeli ig rZno. eg re ve Set rial da da

po lis me nis far Te saxe Se moe fe Ta.

_ aq ras ake Teb? _ hkiT xa man.

249

polismeni da himni

_ ara fers, _ miu go so pim.

_ ma Sin, wa mo di, _ Tqva po li ciel ma.

_ sa mi Tve kun Zul ze, _ ga moac xa da mo sa mar Tlem meo re

di las.

in gli su ri dan Tar gmna

irak li lo mour ma

o’ hen ri. mok le moT xro be bi. in gli su ri dan Tar gmna,

wi na sit yvao ba, ko men ta re bi da Se niS vne bi daur To

irak li lo mour ma. Tbi li si: ga mom cem lo ba L. 2009.

251

nnug zar Sa tai Ze 1944 wels dai ba da Tbi lis Si.

sko lis dam Tav re bis Sem deg er Txans swav lob da

Tbi li sis sa xel mwi fo uni ver si tet Si, daam Tav ra

po li teq ni ku ri in sti tu tis fi zi kis fa kul te ti.

sxva das xva wleb Si mu Saob da Tboe leq tro cen-

tral Si tur bi nis me man qa ned, sa qar Tve los ener-

go sis te ma Si in Jin rad, ga zeT `le los~ re daq cia-

Si, ga mom cem lo ba `me ran Si~, Jur nal `ome ga Si~.

pir ve li moT xro ba (`TeT ri yva vi le bi~) ga moaq-

vey na 1968 wels Jur nal `cis kar Si~, 1979 wels

ga mos ca pir ve li kre bu li _ `moT xro be bi~. aris

mra va li mxat vru li da do ku men tu ri fil mis

sce na ris av to ri, sa xel mwi fo pre miis lau rea-

ti (1996), te le se rial `cxe li ZaR lis~ sce na ris

Ta naav to ri (ko te jan dier Tan er Tad). mi Re bu li

aqvs gon fre vi lis saer Ta So ri so ki no fes ti va-

lis pri zi sau ke Te so sce na ri saT vis (`gaR ma na pi-

ri~. 2009), gar daic va la 2009 wels.

253

nug zar Sa tai Ze

noem bris wvi ma

_ ba to no, ba to no? _ aleq san drem yur ze xelis gu li

Se moi do, Tavi od nav gver dze ga da xa ra da me sa me rig Si

mjdom pa ru naS vils Ca wiT le bu li qu Tu Toe bis xam xa miT

mia Cer da.

ga reT wvim da. bne lo da. fan jris svel mi neb Si sak la-

so oTa xi irek le bo da da iqac, im ana rek lSic zus tad ise-

ve yur ze xelis gul Se mo de bu li id ga mo xu ci aleq san dre,

zus tad ise ve _ od nav Tav ga dax ri li mis Ce re bo da pa ru naS-

vils da mu Sa-axal gaz rdo bis sa Ra mos sko lis xan ga da su li

mos wav lee bic swo red ise ve ga Cu me bu le bi da Tav Ca Ru nu-

le bi is xdnen mer xeb ze.

_ pa ru naS vi li, ade qi ax la ve da gai meo re, rac Tqvi!

_ nu miy vi riT _ saxe moeR rub la pa ru naS vils.

_ ade qi-meT qi!

_ kla sob riv mtrebs aqebT, bur Jua ziul pro pa gan das

ewe viT da ki dev Tqven yvi riT?!

_ vin aris, bi Wo, kla sob ri vi mte ri?! _ sa xe ze Sec bu ne-

bul ma Ri mil ma ga daur bi na mo xucs.

nugzar SataiZe

254

_ vin da mag leq sis dam we ri!

aleq san dre ga fiT rda, ji bi dan cxvir sa xo ci amoi Ro,

car ciT das vri li Ti Te bi gaiw min da, me re pa ru naS vils

miuax lov da, yur Si was wvda da Tavi Ro niv rad Seu qan ja la.

sak la so oTax Si sio sa viT gair bi na Cur Cul ma.

pa ru naS vil ma Tavi gas wia, mas wav le bels yu ri dan xeli

gaaS ve bi na, mag ram aleq san drem mainc imar jva da axla mo-

kak vu li Ti Ti Cas cxo od nav Se me lo te bul kin kri xo Si.

_ mdaa!... _ ga da tet ki li tu Ce bi Ri mil ma daub ri ca pa-

ru naS vils.

aleq san dre ga mob run da, ma gi das Tan mi vi da, ska mi ga-

mos wia, daj da da gam tkna re bul klass mkac ri mze ra moav-

lo.

***

aleq san drem qol ga ga Sa la da me re kar ga xans iwva la,

sa nam im gaS li li qol giT kar Si gae teo da.

ne li, beb ru li na bi jiT gauy va Si ni sa ken. tro tuar ze

moz rdi li gu bee bi id ga, mag ram, ra ki Ra ka lo Se bi ecva, im

gu beebs main ca da mainc ar eri de bo da.

noem bris ci vi Tqo riT Ca mo bu rul qu Ca Si ara vin Can da.

sko lis Se no bas rom gas cda, uk ni dan aC qa re bu li na bi-

je bis xma Se moes ma. ko lia fur cxva ni Ze unda yo fi li yo _

sko lis di req to ri, Si ni sa ken mi ma vals swo red am ad gi las

wa moe weo da xol me da me re er Tad ag rZe leb dnen gzas.

ga Cer da da ukan mii xe da. ki, ko lia iyo _ ma Ra li, ka-

lia sa viT gam wleu li ka ci. im sib ne le Si, ra Tqma un da, misi

sa xis ga mo met yve le bas ver gaar Cev da, mag ram aleq san dres

mainc moeC ve na, rom di req to ri ra Ra cas See wu xe bi na.

moax loe bis Ta na ve ko liam mii xed-moi xe da, ca rie li qu Ca

frTxi lad daz ve ra da imis nac vlad, rom aleq san dres Tvis

255

noembris wvima

Cveu le bi sa mebr mklav Si xeli ga moe do da rai me sa xu ma ro

eT qva, mkac ri xmiT hkiT xa:

_ eg ra Ca gi de niaT, ba to no aleq san dre, a?

_ ra Ca mi de nia?!

_ ki mag ram, ar iciT, vin aris pa ru naS vi li?

aleq san dre gab raz da:

_ Sen Tu ici, ra ga mi be da?

_ vici, ba to no, yve la fe ri vici! mTe li sko la ma ga ze

la pa ra kobs.

_ me re?!

di req tor ma xel meo red moaT va lie ra ca rie li qu Ca,

dai xa ra, mo xucs qol gis qveS Seu yo Tavi da Cur Cu liT uT-

xra:

_ Ce kis tia eg, ba to no aleq san dre!

_ vinc un da, iyos!

ko lia Sek rTa, gas wor da da axla ze mo dan Ca mo xe da mo-

xucs. er Txans mdu ma red mis Ce re bod nen er Tma neTs.

wvim da. qol gas wur wu riT Ca mos dio da wvi mis wya li.

_ yve la fers rom Tavi ga va ne boT, bav Sve bi xom ar arian,

ro gor SeiZ le bo da ase!

_ ra vqna ax la, bo di Si mo vu xa do? iq neb Sin veax lo, da-

vu Co qo da...

_ ara, ara _ iro nia ver ig rZno fur cxva ni Zem.

_ aba?

di req to ri Ca fiq rda.

_ ama Ram sad me sxva gan rom gaa TioT?

_ da vi ma lo?!

_ da jer je ro biT nurc sko la Si mox valT.

_ sam sa xu ri dan miT xov, ymaw vi lo?!

_ jer je ro biT, jer je ro biT-meT qi!

di req to ri Seb run da da svel tro tuars Cqa ri na bi jiT

gauy va.

nugzar SataiZe

256

***

_ gtki va Rame, sa Sa?

aleq san drem ar upa su xa, co lis Se kiT xva arc gau go nia,

ma Ral zur gian sa var Zel Si ij da, xe le bi gam xmar mux leb-

ze daew yo da Tva leb gaS te re buls, fiq rSi wa suls od nav

urac ra ceb da Tavi.

uy var da am sa var Zel Si jdo ma. kac ma rom Tqvas, arc

adre iyo didi daud gro me li ymaw vi li, mag ram rac pen sia-

ze ga vi da da sam sa xurs Tavi daa ne ba, sul Seic va la _ ise

moeS va, ga ze Te bis sa yid lad aRar ga dio da qu Ca Si. xei ba ri-

viT mie jaW va im ga qu cul sa var Zels, ij da da an Tvlem da,

an ara da fiq rob da Tavis Tvis ra Ra cas, aT jer rom ge kiT-

xa, erT pa suxs ar gag cem da.

ele ne Tavi dan yu rad Re bas ar aq cev da _ ras izam, da-

ber da da ga mo Cur Cut dao, fiq rob da, mag ram roca wve ris

par sva sac mia ne ba Tavi, ma Sin ki Za lian SeS foT da, mix vda,

rom aleq san drem far-xma li da ya ra, si be res tyved Ca bar-

da da axla mSvi dad, ud rtvin ve lad elo de bo da sik vdils.

jer gab raz da, ise ro gor unda da laC rdes vaJ ka ci ka ci,

rom wi nas war daik ri fos gul ze xe le bi da sa ma re Si Caw ves,

sa ku Ta ri ne biT mois pos si coc xleo, mag ram me re See co-

da _ qma ri iyo mainc, TiT qmis na xe va ri sau ku nis man Zil ze

eweod nen er Tad cxov re bis Wa pans da am xnis man Zil ze sim-

wa res Tan er Tad sit kboc bev ri ax sov da mis gan.

egec ar iyos, cota Ti sa ku Tar Tav sac ada na Sau leb da

_ Svi li rom gvyo lo da, ase ar moeS ve bo da, ar moim Cva re-

bo da, Svi liS vi lebs ga daa yo leb da guls, ima Ti siy va ru li

gaaZ le bi neb da da ga daa ta ni neb da si be re so. er TTa vad imis

fiq rSi iyo, ra vqna, riT vuS ve lo am kac so. xan ras moi go-

neb da da xan ki dev ras: ga di, sa Sa, ga reT, na xe, ra ya ya Co-

sa viT dReao! e bi Wo, ra ipov ne am sax lSi amis Ta na, ade qi,

gai seir ne, Tvals wya li daa le vi neo!

er Txel Teat ris bi le Te bi moi ta na, Za liT gaa par svi na

257

noembris wvima

wve ri, kos tu mi Caac va, hal stu xic gau ke Ta. wa vid nen speq-

tak lze, xal xSi gae riv nen, Ti To-oro la nac no bic na xes.

aleq san dre cota ga mo coc xlda, ga xa lis da, mag ram meo re

dRes isev ise ij da im da saw vav sa var Zel Si ga yu Ce bu li, ga-

rin de bu li, fiq rSi wa su li.

bo los, ele ne mix vda, rom aleq san dres arc qu Ca Si seir-

no ba uS ve li da da arc speq tak leb ze sia ru li _ am kacs

usaq mo ba spob da. wi naT, sa nam sko la Si mu Saob da, sa ku Ta ri

Tavi sa Wi ro, ga mo sa deg ada mia nad miaC nda, axla ki zed met

bar gad qceu li yo da ami to mac iyo aseT dRe Si. ka ci rom

usaq mod dar Ce ba, ra fa si aqvs imis si coc xles!

ele ne mid ga-mod ga da Tavi si na mo wa fa ri ko lia fur-

cxva ni Ze ipov na. kar gad aux sna yve la fe ri, daa ri ga. isic

meo re dRes ve ew via Sin da im de ni uCi Ci na aleq san dres,

qar Tu lis mas wav le be li ar myavs da Sens iqiT gza ara maq-

vso, rom daa je ra ka ci!

ase daiw yo aleq san drem sa Ra mos sko la Si mu Sao ba. sul

ram de ni me saa Ti hqon da, kvi ra Si sam jer uwev da mis vla,

mag ram ise Seic va la, iseT nai rad ga das xva fer da, verc ki

ic nob diT _ ga xa lis da, TiT qos gaa xal gaz rdav da ki dec da

axla Zve le bu rad isev ga rin de bu li da fiq rSi wa su li rom

na xa, ele nem imi tom hkiT xa, xom ara fe ri gtki vao.

***

_ gtki va Rame?

aleq san drem ar upa su xa, Tva leb gaS te re bu li Tavis-

Tvis fiq rob da.

ele ne ma gi das mos cil da, wa mo vi da, qmars win daud ga da

naR vlia ni Ri mi liT mia Cer da.

iman ax la Ra dai na xa co li.

_ hm hm-x! _ Caax ve la.

_ ade qi, vi vax SmoT.

nugzar SataiZe

258

_ ho, kai, kai! _ mag ram aleq san dre er Txans ki dev ijda

da sa wer ma gi das Tan, ke del ze gak rul su ra Tebs mis Ce re-

bo da: aka ki we re Te li, va Ja-fSa ve la, ilia Wav Wa va Ze. maT

qve moT ova lur Car Co Si Cas mu li si mam ris, pol kov nik

gior gi ja ne li Zis fo to.

_ ade qi ax la, nu ge za re ba!

sa var Zlis sa xe lu rebs daeb ji na, sad Rac Sig ni dan daZ-

ru li kvne sa Sei ka va da Zlivs aiT ria we li.

ele nes Ra ri bu li suf ra gae Sa la: Cai, pu ri, yve li, blis

mu ra ba.

ska mi ga mos wia da daj da.

_ ra Rac ve ra xar gu ne ba ze. _ sas xva Ta So ri sod uT xra

col ma.

aleq san drem Cais mou ria da ise mia Cer da, TiT qos ra-

Ra cis Tqmas api reb so.

_ ho! _ waa qe za iman.

_ dav ber di, mgo ni, eli ko _ gai Ri ma aleq san drem.

_ oh, axa li am ba vi! _ eW via nad SeaT va lie ra qal ma.

_ vin ga max se da, Tu ici?.. ma ma Se ni. Tval win da mid ga,

saw ya li!

ele nes gae Ri ma. ima sac moa gon da mar to xe la ga dam dga-

ri pol kov ni ki _ mxne, xa li sia ni, say va re li mo xu ci.

_ gax sovs, sax li rom aa Se na aR bu lax Si?

_ ba Ri? me re sad, miu val klde ze!

_ `pol kov nik dJa ne lid ze so Sol su ma, gde on stroit

dom?!~ _ vi Ra cas ga moa jav ra mo xuc ma.

_ ax lac max sovs im vaS le bis sur ne li. ata mi? ra at mebs

gvig zav ni da!

_ pir ve lad rom vew vieT, ro go ri gran dio zu li sa Ra mo

moaw yo, vin ar da pa ti Ja `moia doC ka iz pa ri Ja!~ _ axla si-

mamrs ga moa jav ra aleq san drem. et yo bo da kar gad ga mou vi-

da, rad gan ele nem xma maR la gai ci na.

_ co lis Ser Tva rom moin do ma? oT xmo ci wlis asak Si,

war mo gid ge nia?

259

noembris wvima

_ ho, ici ne, ici ne! ver ga mouC nda mSve nie ri sa co le?

Ta nac vin _ aba Si Zis qa li!

_ su le li! ego na, mok vde ba da mi lio nebs da mi to veb so,

ra ico da, ye lam de rom iyo va leb Si.

_ me re ra axal gaz rda, ro go ri la ma zi! ra da gi ma lo,

eli ko, da iseT qal ze arc me vit yo di uars!

_ ho, Senc kar gi mu su si xar, nu ge Si nia!

is xdnen da ici nod nen. kuW ku Web dnen beb ru lad.

_ ma se, Se ka co, rom Ca mo geS va cxvi ri da ije qi, _ su li

Zlivs moiT qva bolos ele nem.

_ eh, gior gi, gior gi!.. _ amoiox ra aleq san drem.

ele nem Cai mos va da qmars Sec bu ne bu li Ri mi liT mia-

Cer da:

_ uyu re?! es Cai ki gag vcie bia da!

***

na vax Smevs ele nem suf ra aa la ga, Wur We li ga rec xa, me re

lo gi ne bi ga Sa la, nav Tis lam pas Cau wia da daw va.

aleq san drem er Txans ki dev ibo ria la, saT va le mo Zeb na,

di lan de li ga ze Ti ga Sa la, ga daaT va lie ra, mag ram roca

col ma ga mos Za xa _ da we qi, ka co, dais ve neo, _ sa wol oTax-

Si Se vi da, gai xa da da Caw va lo gin Si.

ico da, rom ar dae Zi ne bo da da mar Tlac, ro gor ar iwva-

la, ram de ni ar it ria la, ru li ar mie ka ra Tval ze. ele nes

male Cae Zi na, aleq san dre ki iwva da isev im Sem Txve va ze

fiq rob da: Tval win ed ga pa ru naS vi lis ga fiT re bu li sa xe,

misi avi ga mo xed va, agon de bo da ko lia fur cxva ni Zis sit-

yve bic, Ce kis tia ego, da ra Rac ci vi, we bo va ni Txie riT ev-

se bo da su li. ico da, rom am grZno bas gul Si Se mo pa ru li

Si Si iw vev da da cdi lob da wi naaR mde go ba gae wia mis Tvis

_ su ler Tia, vinc unda iyos da sa dac unda mu Saob de so,

fiq rob da, mag ram iqve meo re xmac Caes mo da _ ara xar mar-

nugzar SataiZe

260

Ta li, si su le le Cai di ne nam dvi la do. ra vqna aba, mi vi de,

mux leb Si Ca vu var de da pa tie ba vTxo voo? _ sa ku Tar Tav ze

bra zob da aleq san dre, mag ram is Si na ga ni xmac Ca saf re bu-

li viT iqve iyo: ar giS ve lis eg, Cemo aleq san dre, aRa ra-

fe ri giS ve lis, is pa ru naS vi lia Tu vi Ra ca oxe ri, mar Tla

en ka ve de Si Tu mu Saobs, ar ga pa tiebs yu re bis Wyle tas da

Tav Si ka kuns, ga Ta ve bu lia Se ni saq meo. ko lia fur cxva-

ni Zis xmas hgav da es xma. mec kar gi vin me va ro, fiq rob da

gul Si, mar Tla da mar Tla, pa ta re bi xom ar arian, sit-

yvie rad ga me kic xa, ga me TaT xa, Tu gin da. es yu ris awe va da

Tav Si ra xu ni ra Ram mo ma go nao. Si na ga ni xma ga Cu me bu li-

yo, krints aRar Zrav da, mag ram aleq san dre grZnob da, rom

iqve iyo, misi tvi nis ro me li Rac kun Wul Si ga na bu li yo da

Cu mad ayu ra deb da.

bo los, ro gorc iqna, Cae Zi na da esiz mra, vi Tom, sak la-

so oTax Si mer xze ij da, mer xebs So ris din jad mi mo dio-

da ukan xe leb Se mow yo bi li ev do kim ro ma no viC ka tu ro vi _

JRal wve rul va Sia ni, Sav ser Tu kia ni mas wav le be li da wam-

Re re biT am bob da:

_ ot-Ce na-a-aS!..

_ oCe naaS! _ gah kiod nen mos wav lee bi.

zo gi mar Tla `oCes~ gai Za xo da, zo gic `oCis~ da id ga

erTi yur Tas me nis wam Re bi Rrian ce li.

_ xo rom! _ brZa neb da ka tu ro vi.

_ ot-Ce na-aS, xo rom! _ imeo reb dnen dab neu li mos wav-

lee bi.

_ ot-Ce na-aS, iJe e-si na ne-be-saax xo rom!

am Se Za xil ze mTe li kla si gu gu neb da da aleq san dre vi-

Tom Za lian ki cdi lob da, mag ram sit yva ver daeZ ra, xma ar

amos dio da ye li dan, ami tom pir ze xels ifa reb da, ar un-

do da mas wav le bels misi es pa siu ro ba Seem Cnia, mag ram ka-

tu ro vi mainc miux vda Tval Tmaq co bas, gab ra ze bu li mieW-

ra da `vot, te be! vot, te bes~ Za xi liT Tav-pir Si wkep la

das cxo.

261

noembris wvima

ga moeR vi Za Se Si ne buls, xe le ba kan ka le buls.

lam pa Cam qra li yo da oTax Si nav Tis su ni id ga.

aleq san dre gu laR ma iwva da im koS ma ru li zma ne bi dan

ga mor kve vas cdi lob da. nel-ne la mo dio da gons. bolos

co lis mSvid sun Tqvas miug do yu ri, sa bo lood ga mof xiz-

lda.

siz mar ma bav Svo ba da mo wa feo bis xa na gaax se na: yo vel-

dRe, gak ve Ti le bis daw ye bam de, mas wav le be li bav Svebs erT

did sak la so oTax Si mouy ri da Tavs da yve la ni er Tad am-

bob dnen `ot Ce naS sa~ da `preb la gai gos po dis~, gak ve Ti-

le bis dam Tav re bis Sem deg ki _ `blo go da rim tia, soz da-

te lus~. es loc ve bi mas wav le bel ma bav Svebs pir vel sam

kvi ra Si gaa ze pi re bi na da mxo lod amis Sem deg daaw ye bi na

ru su li an ba nis Ses wav la. swav le bis me To di mar ti vi da,

amas Tan, sru liad ga mou sa de ga ri iyo: mas wav le bels xel Si

eWi ra wig ni da da mar cvliT kiT xu lob da cal keul sit-

yvebs, mos wav lee bi im sit yvebs gun du rad imeo reb dnen da

Tan mer xze ga daS li li wig nis fur cels mar jve na xelis sa-

lok TiTs ayo leb dnen. mas wav le be li zog jer wyvet da kiT-

xvas da amow meb da, yve la bavSvs edo Tu ara Ti Ti sa Wi ro

sit yvas Tan. vai, misi bra li, vinc cde bo da! ase Te bis Tvis

ka tu rovs mzad hqon da moq ni li wkep la, ro mel sac mu dam

zurgs ukan ma lav da xol me. am me To diT an ba nis Ses wav la

bav Svebs Za lian uWir daT, da ami tom mxo lod ori-sa mi wlis

Sem deg Ra axer xeb dnen ase Tu ise Tavi suf lad kiT xvas. sa-

ma gie rod, sko la ise daam Tav res, rom sru liad ar icod-

nen qar Tu li we ra-kiT xva. qar Tu li enis swav le ba mxo lod

cxraas xuT Si Se moi Res, roca aleq san dre ukve Tvi Ton iyo

mas wav le be li.

er Txel, ma mam _ SeZ le bul ma, mag ram uwig nur ma glex ma,

Sin qar Tu lad na we ri qa Ral di moi ta na da sa di lis Sem deg

Svils mis ca _ Sens gaz rdas, wa mi kiT xe erTi, ra we ria Si go!

_ Tan ma gi dis gar Se mo Se mom wkri ve bul mra val ric xo van

ja labs fa ru li sia ma yiT moav lo Tva li, ai, sad ga mo mad ga

nugzar SataiZe

262

Svi lis gan swav lu lo ba, tyui lad ro di vix di sko lis ful-

so! aleq san dre qa Ralds CaaS ter da, mag ram ra ki ve ra fe-

ri gau go, ma mas dam na Sa ve sa viT mia Cer da da wai luR lu Ra,

qar Tu li kiT xva ar vicio.

_ ro gor, am de ni xa nia sko la Si da di xar da kiT xva ar

ici?! _ gaoc da ma ma, _ eg aris swav la? fui, ma gis Ta na sko-

las da ma gis Ta na mas wav le bels! xva li dan aRar gna xo iq

mi su li, ai Re To xi da ga mom ye vi ya na Si!

saq me Si de da Cae ria: nu ici, ka co, ma se Se no, _ uT xra

qmars, _ qar Tu lis swav las rad unda sko la, ager na xav,

erT Tve ze Tu ar Se vas wav lo an ba nio!

mar Tlac, meo re dRes ve de dam aleq san dres win dau do

ga daS li li wig ni da uT xra:

_ ai, es aris `a~! aba, amis Ta na sxva ga nac mi pov ne!

aleq sad rem ma Sin ve upov na.

_ ho da, _ uT xra de dam, _ ma gas hqvia `a~. aba, ki dev mi-

pov ne `a~!

aleq san drem ki dev upov na.

_ ra hqvia, Svi lo, ma ga sa?

_ `a~. _ upa su xa aleq san drem.

_ yo CaR! _ Sea qo de dam, ako ca da Tav ze xeli ga daus va.

ase as wav la mTe li an ba ni. me re we ra ze ga da vid nen: iSov-

nes xa ris didi be Wi, gaw min des, gaap ria les, moi ma ra ges

Tav mom wva ri Cxi re bic. de dam gap ria le bul Zval ze Ca mo we-

ra asoe bi da uT xra:

_ es aris `ani~, es `ba ni~, `ga ni~, `do ni~ aba, gai meo re!

aleq san drem gai meo ra.

_ axla da mi we re `ani~!

aleq san drem ad vi lad dau we ra, rad gan xeli ukve kar-

gad hqon da ga wa fu li sko la Si me ca di neo biT.

_ axla da mi we re `ba ni~! _ uT xra de dam.

esec dau we ra da me re mia yo la `ga ni~, `do ni~ da `eni~.

ase da am gva rad, zus tad erT Tve Si is wav la qar Tu-

li we ra-kiT xva. de das hqon da mziT vSi mo yo li li wig ne bi:

263

noembris wvima

`vef xis tyao sa ni~, `aleq sia ni~, `dav ri Sia ni~, `ya ra ma nia ni~

da male ise gai wa fa maT kiT xva Si, rom de da sac ki sjob-

ni da.

aleq san drem amoiox ra da sa wol Si gver di ic va la. sak-

vir ve li iyo, de da mu dam axal gaz rda ax sov da, ara da, ma mi-

sa gan gan sxva ve biT, saw yal ma, did xans icoc xla da Rrmad

mo xu ce bu li gar daic va la. xSi rad cdi lob da mo xu ce bu-

li de da gaex se ne bi na _ Zvel qar Tul ka ba Si ga mow yo bi li,

Cix ti ko piT Tav da xu ru li, far dag ga da fa re bul tax tze

mjdo ma re, mag ram mu dam uWir da es da ax lac, roca Tavs

Zala daa ta na da oT xmoc wels ga da ci le bu li, sa xe da Ra ru-

li de da be ri war moid gi na, ve raf riT dau kav Si ra igi de das

_ axal gaz rdas, la maz sa da tkbi lad mou bars.

ma ma Se da re biT bun dov nad ax sov da. zog jer Tval win

daud ge bo da misi kuS ti sa xe, eW via ni ga mo xed va, didi, mZi-

me xe le bi, rom le bi Tac sul mu dam ra Ra cas ake Teb da: an

sax re eWi ra da xa rebs mie re ke bo da, an Toxs uba yu neb da

ya na Si, an cels le sav da, me re ki mux lam de ba lax Si id ga da

Ti bav da, Se Sas Wri da, ba rav da, Wurs rec xav da, ur mis fer-

sos Tli da, go dors wnav da, ve na xi dan amo su li, mu Sao biT

daR li li, civ mWads if Svni da lo bios jam Si.

bo dai bos oq ros sa ba doe bi dan dab ru ne bul aleq san-

dres ma ma coc xa li aRar daux vda. mis nac vlad sa me bis say-

dris ezo Si erTi pa ta ra bor cvi aC ve nes, ro mel zec ukve

amo su li yo ba la xi. im bor cvTan mTe li sa Ra mos gan mav lo-

ba Si ij da, Tam ba qos abo leb da da fiq rob da Tavis uiR blo

cxov re ba ze, sxva das xva ci xeeb sa da tai ga Si ga ta re bul

uaz ro wleb ze, ma ma ze, ro me lic aq, am bor cvis qveS, iwva

gul xel dak re fi li, uz run ve lad ix rwne bo da da mSvi dad

uer Tde bo da im mi was, ro mel sac mTe li Tavi si si coc xlis

man Zil ze Cah bRuo da mu Sa xa ri viT.

im uz run ve lo ba Si, im sim Svi de Si xe dav da ma Sin aleq san-

dre cxov re bis azrs. ci xeeb sa da ga da sax le ba Si ga wa me bu-

li ka ci sa gan es arc iyo ga sak vi ri, mag ram im sa Ra mo dan mo-

nugzar SataiZe

264

yo le bu li, me rec, yo vel Tvis sim Svi des miel tvo da, mis ken

miis wraf vo da. er Txel une bu rad fex ga dab ru ne bu li mu dam

cdi lob da frTxi lad ev lo, rad gan Zal ze mwa red ax sov da

ma Sin de li mar cxi, ma Sin de li tki vi li.

ax lac, si be re Si xSi rad igo neb da im sa Si nel dam ci re ba-

sa da tan jvas, rac ci xeeb Si ege ma, mag ram igo neb da Tavis-

Tvis, fiq rSi. xma maR la amis Se sa xeb ara vis Tvis, Tvi Ton

ele nes Tvi sac ki ara fe ri uT qvams.

da We riT ki dai Wi res, ro gorc axla fiq rob da, sru-

liad uaz rod, sa ku Ta ri gu lub ryvi lo bis, ufro swo rad,

sib riy vis ga mo. cxraas eq vsis seq tem bris mi wu rul Si, roca

aleq san dre zug didis daw ye bi Ti sko lis mas wav leb lad mu-

Saob da, mi si ve ko le gam, ima ve sko lis mas wav le bel ma, fe-

de ra lis tTa zug didis sa maz ro ko mi te tis wev rma va si ko

al Si baiam, ko mi te tis sxdo ma ze waiy va na. kac ma rom Tqvas,

aleq san dres iq was vla su lac ar un do da, rad gan ga daw-

yve ti li hqon da po li ti ka Si ar ga reu li yo, mag ram va si kos

xaT ri ver gau te xa da wah yva sxdo ma ze, sa dac, Tur me, Zal-

ze mniS vne lo va ni saq me ir Ceo da: `es fe rebs~ (ase eZax dnen

ma Sin so cial-fe de ra lis tebs), unda ga moe ta naT ga daw yve-

ti le ba maz ris uf ro sis va si li ke Ra So vi sa da misi ori

bo qau lis _ kva rac xe lias da Sen ge laias mok vlis Se sa xeb.

ke Ra So vis Tvis wi na sxdo ma ze ve ga moe ta naT ga na Ce ni, xo lo

bo qau le bis Se sa xeb ka ma Ti kar ga xans gag rZe le bu la da

maTi saq me Riad dar Ce ni la. ko mi te tis im dRe van del sxdo-

ma ze, ro mel sac aleq san drec daes wro, va si ko al Si baia am-

tki ceb da, rom bo qau le bis da xoc va sru liad zed me ti iyo,

rad gan isi ni ke Ra So vis xel Si mxo lod brma ia raRs war-

moad gen dnen. aleq san dres xmis uf le ba mia ni Wes da sa kiTxs

ken Wi uya res. is, cxa dia, va si kos miem xro da bo qau leb sac

swo red aman Seu nar Cu na si coc xle.

va si li ke Ra So vis Tvis sa sik vdi lo ga na Ce ni, ro gorc

ukve iT qva, wi na sxdo ma ze ve hqon daT ga mo ta ni li da amis

Se sa xeb aleq san dres Tvis, ra Tqma un da, ara fe ri ukiT xavT.

265

noembris wvima

ise ki ila pa ra kes qu Tai si dan bom bis Ca mo ta na ze, ima ze,

rom es saq me unda dae va le bi naT vin me Cxei Zi saT vis, ro me-

lic qu Tais Si Ca mo ta nil bombs va no Wan tu rias af Tiaq Si

daa bi na veb da, mag ram ke Ra Sovs bed ma gau Ri ma _ bo qaul ma

Sen ge laiam bom bi ipov na da ko mi te tis yve la wev ri erT

Rame Si daa pa tim ra. sxveb Tan er Tad dai Wi res aleq san drec.

sis xlis sa mar Tlis ma Sin de li ka no nis mi xed viT, po-

lit pa tim re bi saT vis sa mi ka te go riis da na Sau li iyo kla-

si fi ci re bu li: a) _ sit yvie ri ga mos vla sa xel mwi fo sa da

mTav ro bis wi naaR mdeg, rac is je bo da sam wlam de pa tim ro-

biT mo qa la qeob ri vi uf le be bis ay ris ga re Se. b) _ ar se bu-

li sa xel mwi foeb ri vi wyo bi le bis sa wi naaR mde go fa ru li

or ga ni za ciis Tun dac pa siu ri wev ro ba. es da na Sau li oTx

wlam de ka tor Ri Ta da mo qa la qeob riv uf le ba Ta sru li ay-

riT is je bo da. g) _ fa ru li or ga ni za ciis wev ro ba da amas-

Tan Seia ra Re bu li moq me de ba, rac ka tor RiT an sik vdi liT

is je bo da.

aleq san dre meo re ka te go riis dam na Sa ved scnes da

oTxi wliT sa ka tor Ro sa mu Saoeb ze gag zav na da cim bir Si

ga da sax le ba ga dauw yvi tes.

sa nam tu sa Rebs So reu li ru se Tis gzas gau ye neb dnen,

so cial-de mok ra te bi sa da fe de ra lis te bis sa gu ber nio

ko mi te teb Tan Se Tan xme biT ga daw yda qu Tai sis ci xe Si gvi-

ra bis Sey va na da iqi dan po lit pa tim re bis ga pa re ba. gvi ra bi

unda gaeT xa raT es fer Ta par tiis wev ris var lam fan cxa vas

sax li dan, ro me lic ci xes emij ne bo da, qu Cis iqiT var la mis

sax li id ga, aqeT _ ci xe.

Wia Tu ris mar ga ne cis mrew vel Ta sab Wos Tav mjdo ma-

ris, es fer Ta sa gu ber nio ko mi te tis xel mZRva ne lis gior-

gi zda ne vi Cis xel Sew yo biT, Wia Tu ri dan Ca moiy va nes ma Ra-

ros pro fe sio na li meg vi ra bee bi da maTi in Ji ne ri. mu Sao ba

fan cxa vas sax lis sar da fi dan daiw yo da me Teq vsme te dRes

gvi rab ma ci xis erT-er Ti sak nis sa wol qveS amo yo Tavi.

tu sa Re bi sa Ti Taod Ca diod nen pir ve li sar Tu lis sa-

nugzar SataiZe

266

kan Si, Zvre bod nen gvi rab Si, xox viT ga diod nen Tor met na-

xe var sa Jens da amo diod nen fan cxa vas sax lis sar daf Si,

sa dac maT `gub ko mis~ war mo mad gen le bi ax ved reb dnen pas-

por tebs, ful sa da tan sac mels. smo kin geb Si, fra keb sa da

ci lin dreb Si ga mow yo bi li pa tim re bi er Tma ne Tis mi yo le-

biT ga mo diod nen fan cxa vas sax li dan, ci xis ya rau le bis

Tval win sxde bod nen maT Tvis da Za xe bul et leb Si da sas-

wra fod to veb dnen iqau ro bas.

er Ta der Ti ka ci, vinc sia Si iyo, mag ram ci xi dan ver ga-

vi da, aleq san dre gax ldaT.

***

ga reT isev gaw vim da.

aleq san dre sa bo lood ga mof xiz lda, er Txans ki dev

iwva da co lis sun Tqva sa da wvi mis xmaurs yurs ug deb da.

me re ad ga, ia tak ze miy ril flos teb Si fe xe bi wah yo, ska mis

sa zur ge ze ga da ki de bu li zo lia ni xa la Ti moic va da sas-

tum ro oTax Si ga vi da.

am moz rdi li far To oTa xi dan qu Ca Si ori fan ja ra ga-

dio da. ga reT, sax lis win, xis ma Ral boZ ze mi mag re bu li

eu li na Tu ra bJu tav da da fan jri dan Se mo ma va li misi Suqi

iqau ro bas mkrTal na Tels hfen da. aleq san drem Txe li,

gam Wvir va le far da ga das wia da qu Cas ga xe da. na Tu ris Suq-

ze mo Can da, ro gor al ma ce rad uJa Ju neb da. id ga da Cu mad

uyu reb da wvi mas, svel qva fe nils, qu Cis gas wvriv Ca ri ge-

bul fo Tol ga Zar cvul aka ciebs, sib ne le Si uc xo ka ce bi-

viT rom id gnen.

sul mu dam ego na, rom swo red aseT amin dSi, noem bris

civ, wvi mian Rames unda mom kvda ri yo. zaf xul Si da, mi Tu-

me tes, ga zaf xul ze sik vdi li uaz ro bad, be dis mwa re da-

cin vad miaC nda. ise xSi rad fiq rob da ama ze, rom Wi ri viT

Ses Zul da wvi mac da noem bris Tvec. im sa be dis we ro Ja mis

267

noembris wvima

war mod ge na ze mu dam mZi me naR ve li aw ve bo da gul ze, cxov-

re bis xa li si ekar ge bo da da er Ta der Ti sur vi li Ra rCe bo-

da _ mjda ri yo Tavis Tvis sa me bis go ra ze ded-ma mis saf-

lav Tan da fiq rSi gar Tuls swo red iq daes ru le bi na Tavi-

si tkbil-mwa re si coc xle.

ra tom Rac dar wmu ne bu li iyo, rom im go ra ze, misi mSob-

liu ri sof lis ek le siis Sa biam nis fer ke del Tan sik vdi li

ufro bu neb ri vi, lo gi ku ri da, am de nad, ga ci le biT ufro

io li unda yo fi li yo, vid re aq, am miu sa far qa laq Si. mag-

ram mainc ra iyo sik vdi li _ da sas ru li Tu da saw yi si?

aleq san dres mTe li Tavi si Seg ne bu li cxov re bis man Zil ze

swam da, rom sik vdi li iyo is sa Si ne li ram, rac daun dob-

lad spob da da anad gu reb da yo ve li ve am qvey niurs, rac

usu lo le Sad aq cev da ada mians da es Tav zar dam ce mi az-

ri Tav gzas urev da, si coc xlis xa liss ukar gav da, mag ram

bolo dros, misi unu ge So bis Rameul ca ze So reu li var-

skvla vi viT aWiat da ra Rac ime di, mar Ta lia, jer sul mci-

re, um niS vne lo, eW vis Wias Tan sus tad meb rZo li, mag ram

mainc ime di, rom sik vdi li iyo da saw yi si dia di da Seuc no-

be li rea lo bi sa.

es ime di jer im de nad uZ lu ri iyo, rom Sve bas ver

hgvri da, am Rvreul suls ver um Svi deb da, mag ram im Su-

qu ras ki hgav da, mRel va re zRva Si mo bo ria le gzaab neul,

mar to sul navs gezs rom aZ levs da So reu li na pi ris mi-

mar Tu le bas uC ve nebs. Tan da Ta no biT rwmun de bo da, rom im

mi mar Tu le biT unda ev lo, im na pi ris ken unda ecu ra, rad-

gan swo red iq, im aR Tqmul mi wa ze iyo is, ra sac eZeb da,

rac naR vel sa da tan jva-wa me bas gau qar veb da.

ma Sin, im So reul bav Svo ba Si, roca de dis mier nas wav-

li loc vis sit yvebs imeo reb da, cxov re ba sa gul da gu lod

da la ge bu li eC ve ne bo da _ qvas, ba laxs, yo vel su liers,

Ta vad mas, mis mSob lebs, so fels da mTels qvey nie re ba-

sac erTi pat ro ni hyav da _ usaz Rvrod ke Ti li da sa mar-

Tlia nad mkac ri ma maR mer Ti. is war mar Tav da yo ve li ves,

nugzar SataiZe

268

is iyo ada mia nis mwyem si da mfar ve li, mis Tvis unda da ge-

je re bi na, mas gah yo lo di da yve la fe ri kar gad iq ne bo da,

mag ram ga dio da dro, aleq san dre iz rde bo da, dRi Tid Re

Sor de bo da de dis Tbil kal Tas, ma mis mzrun vel, koJ rian

xe lebs da Tan da Ta no biT rwmun de bo da, rom cxov re ba ga-

ci le biT mkac ri da daun do be li iyo, vid re ego na. Rmer Ti

ar ereo da ka cis saq me Si da Tu is mainc ar se bob da, ar se-

bob da Tavis Tvis, mar to, qvey nie re bi dan Za lian mo So re-

bul kuT xe Si da su lac ar ain te re seb da mis mier Seq mni li

ada mia nis bed-iR ba li.

Rmer Tis ar se bo ba Si pir ve lad ma Sin See pa ra eW vi, roca

aTi-Tor me ti wli sam uyu ra, ro gor mok la me zob lis beri-

kac ma ke tis ce miT go mu ris boZ ze mib mu li sa ku Ta ri be-

be ri ZaR li. me rec, di do ba Sic, mu dam ax sov da sab ra lo

cxo ve lis da CeC qvi li, ga sis xlia ne bu li sxeu li, misi Sem-

za ra vi, ada mia nu ri kvne sa da Tva le bi, er Tdrou lad or

grZno bas _ sa Si nel tan jva sa da ga maog ne bel er Tgu le bas

rom ga mo xa tav da. ax sov da isic, is beri ka cic, ro mel mac

Tavi si saq me rom moa Ta va, iqve, rusi ve amoi ba na xe le bi da

val mox di li ka cis kma yo fi li ie riT miuj da la fa ro Si gaS-

lil pa ta ra suf ras. xo lo me re, didi xnis Sem deg, roca

sa ku Tar tyav ze ga mos ca da no vo ro siis ki sa da orio lis

ci xee bis pa ti mar Ta araa da mia nu ri, da mam ci re be li yo fa,

zna men kis da bo dai bos ka tor Ru li cxov re bis au ta ne li,

su lis Sem xuT ve li we si, ufro gauZ lier da eW vi, rom ma maR-

mer Ti ada mia nis mier ga mo go ni li ise Ti ve zRap ru li per-

so na Ji iyo, ro go ric xuT kun Wu la, Wiqa ra Tu xel mwi fis

oq ros qoC ria ni va Ji.

mag ram ax la, roca mqrqal bu rus Si sul ufro da ufro

kan Tie lad mo Can da ime dis So reu li na pi ri, aleq san dre

dRi Tid Re rwmun de bo da, rom WeS ma ri ti cxov re bis gzas

ac de ni li sul sxva mi mar Tu le biT wa su li yo, sxva bi liks

das dgo mo da da sxva gan ga su li, axla dab neu li aT va lie-

reb da iqau ro bas _ uc naur sa da sru liad uc xos.

269

noembris wvima

orio lis ci xe Si ga ta re bu li oTxi wlis Sem deg, roca

cim bir Si ga da sax le bu li zna men ka Si Caiy va nes, iq, erTi ad-

gi lob ri vi me Za vis qox Si, aleq san drem Sem Txve viT sar ke Si

Cai xe da da el da eca _ sar ki dan sa ku Ta ri ma ma Se mos cqe ro-

da! da zaf ru li da mou lod ne lo bi sa gan Tav zar da ce mu li

gvian Ra mix vda, rom is naad re vad da be re bu li, sa xe da Ra ru-

li Wa Ra ra ka ci Tvi Ton iyo da es uc nau ri grZno ba Za lian

hgav da imas, ax la, am si be re Si rom ga nic di da _ eC ve ne bo da,

TiT qos ax lac dab neu li, gaog ne bu li id ga sar kes Tan da

sa ku Ta ri su lis ana rekls ve Ra ra scnob da, rad gan iqi dan,

im sar ki dan sul sxva ka ci Se mos cqe ro da. ho, sxva, rad gan

ada mians sa ku Ta ri Tavi cota Ti mainc uke Te si hgo nia, vid-

re si nam dvi le Sia da ax la, So reu li na pi ris xil viT Tva-

la xe li li cxa dad xe dav da im uc xo, sru liad uc xo, sru-

liad uc nob ada mians, ro me lic si nam dvi le Si Ta vad ve iyo.

***

es Si na ga ni cvli le ba Tu Se mob ru ne ba Tavi siT ar daw-

ye bu la.

Sar San, de kem bris erT Wax Wa xa yin vian kvi rad Res, roca

aleq san drem sar da fi dan Se Sa amoi ta na da Ru me lis dan Te-

bas Seud ga, kar ze vi Ra cam daa ka ku na da cota xnis Sem deg,

eli ko oTax Si maT axal me zo bels _ ni kos Se mouZ Rva.

ni ko iyo ase or mo ci wlis, sa Sua lo ta nis od nav me lo-

ti, Sav gvre ma ni ka ci. hqon da ra Rac gan sa kuT re bu lad Sa vi,

er TTa vad mbrwyi na vi Tva le bi da TeT ri, na fo ta kbi le bi. am

Tva le bi sa da kbi le bis ga mo ada mia ni maTi pat ro nis mi marT

uneb lie ndo biT im sWva le bo da. ase mou vi da aleq san dres da

ara mar to aleq san dres, TviT ele ne sac ki, ro mel sac saer-

Tod ar uy var da umi ze zod mxia ru li, kre Wia ada mia ne bi.

ni kos Wad ra kis yu Ti eWi ra xel Si, mag ram sul male ga-

moir kva, rom Wad ra ki axal me zo bel Tan daax loe bis sa ba bi

nugzar SataiZe

270

ufro iyo, vid re Tav ga dak lu li mo Ta ma Sis Ji ni: ori par-

tiis Sem deg fi gu re bi yuT Si Ca ya ra, fe xi fex ze ga dai do

da sa ku Ta ri am be bis mo yo la daiw yo. TiT qmis mTe li sa-

Ra mos gan mav lo ba Si igi mo xuc col-qmars gul wrfe lad,

ra Rac nai ri bav Svu ri mia mi to bi Ta da uSua lo biT uam bob da

Tavis sak maod Cveu leb riv, araf riT ga mor Ceul Tav ga da-

sa vals, gu lub ryvi lod la pa ra kob da sa ku Tar grZno beb-

ze, miz neb sa da mis wra fe beb ze da aleq san dres eC ve ne bo da,

rom es axal gaz rda ka ci, ro me lic wlo va ne bis mi xed viT

Svi lad er ge bo da, gan sa kuT re bul ndo bas uc xa deb da or-

Ta ves da amis sa fa su rad maT ga nac iseT sa ve gu lax di lo ba-

sa da mim ndob lo bas Txou lob da. msgav si ram mxo lod ci-

xe Si ena xa _ ada mia ne bi mxo lod iq iy vnen ase Ti uSua lo ni,

gul wrfel ni da ami to mac io lad ume gob rde bod nen er Tma-

neTs, mag ram es me gob ro ba, ro gorc we si, xSi rad dRe nak-

lu li aR moC nde bo da xol me, rad gan ga reT aRar gas dev daT

da Zve li, ga mou sa de ga ri ta ni sa mo si sa ar iyos, ima sac iqve,

ci xis ked leb Si to veb dnen. pa tim ro ba Si Se Ze ni li me go ba ri

mar Tlac Za lian hgav da aTas ad gil ze ga mom wvar, zin zlian

qur Tuks, ro me lic ram de na dac sa Wi ro da ga mo sa de gia civ

sa kan Si, im de nad ve sru liad zed me ti da xelis Sem Sle li

aR moC nde ba xol me ci xis ga reT.

im sa Ra mos me re er Tma neTs Za lian dauax lov dnen, an

Wad raks Ta ma Sob dnen, an sa mo vars us xdnen da tkbi lad mas-

laa Tob dnen. zog jer, Tu ki mi ze zi ga moC nde bo da, svam dnen

Rvi no sac. aseT dros aleq san dre ufro gu lax di li da

enam Wev ri xde bo da _ hyve bo da ka tor Ri sa da ga da sax le-

bis am bebs, xSi rad iseT Rame sac ki, ra zec wi naT krin tsac

ar sZrav da da amiT, TiT qos, gu lax di lo bis vals us tum-

reb da Tavis me zo bels. ni ko ki la pa ra kob da dRe van del

cxov re ba ze _ igi uk ma yo fi lo iyo bol Se vi ku ri re Ji mi sa,

wux da sa qar Tve los mo nu ri mdgo ma reo bis ga mo, lan ZRav da

ma vanT da ma vanT, vi sac Tavi si po li ti ku ri am bi cie bi sa Tu

ka rie ris Tvis sam Sob lo gae yi da.

271

noembris wvima

am saub re bi dan aleq san dre xvde bo da, rom misi axa li

me zo be li sa ku Tar sam Sob lo Si tu sa Rad grZnob da Tavs,

mSob liu ri ga re mo mas ci xis ked le bad ga dah qceo da da is

uC veu lo gul wrfe lo ba da uSua lo ba, ri Tac ag re ri gad

ga moir Ceo da sxva ada mia ne bi sa gan, me gob ris Se Ze nis xer xi

ufro iyo, vid re Tan da yo li li Tvi se ba. me go ba ri ki ni kos

ise ve sWir de bo da, ro gorc ci xe Si ga mom wyvdeul, mar too-

bi sa gan gul ga se ne bul pa ti mars.

ni kos co li nu nu _ qmar ze TiT qmis TxuT me ti wliT

axal gaz rda, arc Tu ula ma zo qa li _ fex mZi med iyo, dRe-

dRe ze bavSvs elo de bo da da ami tom gan sa kuT re bul mzrun-

ve lo bas sa Wi roeb da. misi mSob le bi ze mo ime reT Si cxov-

rob dnen, ni kos ki sru liad ymaw vils moh kvdo mo da de da

da me re, erTi wlis Sem deg, ma mac; uf ro si da erT qa la qel

ya sabs gah yo lo da co lad, sa ku Ta ri Svi le bi da Svi liS vi-

le bi hyav da mo sav le li da, cxa dia, ax lad da qor wi ne bu le-

bis Tvis ar eca la.

ni kos cols eli ko ex ma re bo da, xan cxel kerZs miaw vdi-

da, xan sa rec xsa Tu sxva mZi me sao ja xo saq me Si wauk rav da

xels da or sul qals amiT um su bu qeb da yo fas. aleq san dre

xe dav da, dRi Tid Re ro gor uax lov de bod nen qa le bi er Tma-

neTs, ro go ri su lie ri da imav drou lad na Te sau ri kav Si-

ri myar de bo da maT So ris, ra nai rad uR viv de bo da ele nes

didi xnis wi naT mim qra li da mi nav lu li de dob ri vi grZno-

ba da, rac mTa va ria, ro gor Tval daT val ic vle bo da amis

ga mo misi da mo ki de bu le ba qmris, sa ku Ta ri oja xis, mTe li

sam ya ros mi marT.

co lis am gva ri cvli le ba aleq san dres Tavi dan af-

rTxob da da aRi zia neb da ki dec, rad gan eC ve ne bo da, rom

xeli dan ec le bo da wle bis man Zil ze na ge bi ci xe si mag re,

rom lis ba ton-pat ro ni da er Ta der Ti bi na da ri Tvi Ton

iyo, rom im koS kSi Se mo sax le bu li mdgmu re bi jiu ti mon-

do me biT ip yrob dnen mis yo vel sar Tuls, yve la oTaxs,

Tav xe du ri si xar biT ina wi leb dnen mis kuT vnil niv Tebs _

nugzar SataiZe

272

sa var Zels, flos tebs, jam-Wur Wels da da na-Can gals, mag-

ram me re, roca Te ber vlis erT qa ra So tian dRes nu nus mu-

ce li as tkiv da, roca aleq san drem ni kos Tan er Tad mTe li

Rame gaa ta ra sam So bia ro sax lis civ, Cab ne le bul mo sac-

del Si, xo lo di liT, mom vlel ma qal ma ni kos bi Wis ma mo ba,

mas ki, Sec do miT, ba buo ba miu lo ca, aleq san drem ig rZno,

rom gul Si ra Rac gaul Rva da iqi dan daZ rul ma siT bom

Jruan te lis mom gvre lad daua ra Zar Rveb Si.

im dRis me re misi cxov re ba sa fuZ vlia nad Seic va la:

sul cdi lob da bav SvTan yo fi li yo, mis So riax lo et ria-

la, sia mov neb da imi si cqe ra, Tu ro gor uv lid nen qa le bi

mas, ra nai rad aba na veb dnen, ro gor aw ven dnen ak van Si. zog-

jer xel Sic ah yav da da roca misi To To sxeu lis gu li sa-

maT rTo le bel siT bo sa da sur nels ig rZnob da, mu dam uc-

nau ri si xa ru li euf le bo da xol me.

ver get yo daT, ro gor an ra tom, mag ram erTi ki cxa-

di iyo, rom swo red aman, am ax lad mov le nil ma si coc xlem

daa nax va aleq san dres is So reu li na pi ri, is ime dis mom ce-

mi Su qu ra da aqam de sak maod areu li, qao su ri cxov re bac

mis ma na Tel ma gau cis krov na. axla TiT qos yve la fe ri lag-

de bo da, yo ve li ve Tavis kuT vnil ad gils iWer da. da aleq-

san dre grZnob da, ro gor nel-ne la isad gu reb da mis gul Si

rwme na da uC veu lo sim Svi de.

***

ga reT isev wvim da. aleq san drem Ra mis na Tu ra aan To.

saa Ti oTxis na xe vars uC ve neb da. ked li dan mSvi dad im zi-

re bod nen ilia, va Ja da aka ki. maT qve moT ova lur Car Co-

Si Cas mu li gior gi ja ne li Zis fo to eki da. oTax Si cio da.

mo xuc ma ka fe lis Ru me lis ga ne le bul ke dels xelis gu li

mia do, me re Cai Co qa, Tu jis mrgva li ka ri ga moa Ro, mi nav-

lul nak ver Cxals masa Seu CiC xi na da Ru mel Si Se Sis na po be-

273

noembris wvima

bi Seaw yo. uec rad, isev Tval win daud ga pa ru naS vi lis ga-

fiT re bu li sa xe, misi Ca tet ki li tu Ce bi, sa var Zel Si Caj da

da mux leb ze ku bok ru li ple di wai fa ra.

uc nau ri grZno ba daeuf la, moeC ve na, TiT qos, es yve-

la fe ri odes Rac, wi naT, ukve iyo _ am gva ri, an ufro

swo rad, zus tad am gva ri ram adrec ga ne ca da da am Se ma-

wu xe bel ma grZno bam erTia nad aa fo ria qa, Ta nac, al baT,

Ses civ da, rad gan mu cel Si sa Si nel ma tki vil ma daua ra da

aman, am tki vil ma, uec rad, sak vir ve li sic xa diT gaax se na

is didi xnis wi nan de li am ba vi, rom lis mo go ne ba zec mu-

dam sir cxvi li sa da uxer xu lo bis Seg rZne ba euf le bo da

da rom lis da viw ye ba sac mTe li si coc xlis man Zil ze cdi-

lob da.

Tval win daud ga qu Tai sis ci xis sa ka ni, dai na xa sa ku Ta-

ri Tavic _ im sak nis nar ze mwo la re, muc lis sa Si ne li tki-

vi li sa gan mok run Cxu li, dai na xa va si ko al Si baia da va no

go gua Ze, rom le bic ci xi dan ga sa pa re be li pa tim re bis siiT

xel Si das dgo mod nen Tav ze da Se wu xe bu li sa xiT das Ce re-

bod nen. mag ram mu cel ze xel Se mo We ri li, tki vi li sa gan ga-

Tan gu li aleq san dre ad gi li dan ver iZ vro da da ga tan ju-

li xmiT mxo lod er TsRa imeo reb da: `wa diT, Tqven wa diT,

Zme bo, me Tavi ga ma ne beT!~ xo lo me re, roca yve la fe ri

dam Tav rda da oc dao ri ve tu saR ma mSvi do biT gaaR wia ga-

reT, TiT qos amas elo de bo dao, aleq san dres ma Sin ve moeS-

va muc lis tki vi li da Sve ba mog vri li gan sac de lis gan Tav-

dax sni li ada mia nis ue car ma si xa rul ma Seip yro. axla ki,

roca Tavis say va rel sa var Zel Si mjdo mi, wu xan del Sem-

Txve va ze fiq rob da, eC ve ne bo da, rom wle bis man Zil ze na Se-

neb-na lo lia ve bi xu xu la Tval win en greo da da mis ad gils

nel-ne la iWer da saoc rad nam dvi li, xel Se sa xe bi grZno ba

Tav zar dam ce mi da yov lis wam le ka vi Si Si sa.

Ru me li ga xur da da oTax Si siT bo dat rial da.

Tan da Tan rwmun de bo da, rom ama Ram usa Tuod waiy van-

dnen. iq neb sjob da, co li gaeR vi Ze bi na da yve la fe ri eT-

nugzar SataiZe

274

qva. sxva Tu ara fe ri, Ti To xel sac val sa da win das mainc

gaum za deb da, mag ram ad gi li dan ar iZ vro da, ra Rac gauc-

no bie re be li ime di aka veb da, iq neb ise ara wvims, ro gorc

quxs da ele nes am ba vi rom vici, vai Tu sa sa ci lod amig-

dos, sim xda le dam wa mo so.

ij da da muc lis tki vils uZa lian de bo da.

agon de bo da ru se Tis sxva das xva sa pa tim roeb Si ga ta re-

bu li dRee bi, yur Si Caes mo da bor ki le bis sa Si ne li Cxa-

ru ni da bad ra gis yvi ri li. agon de bo da Ce lia bin ski sa da

ir kut skis ga da sag zav ni ci xee bi, zna men ka, iqau ri Sim Si li,

si Ra ri be, da bo los, bo dai bo Si gam gzav re ba.

oq ros sa ba doeb ze Svi di wlis mtan jve li, jo jo xe Tu ri

Sro mis Se de gad, aleq san drem iSov na aT gir van qam de oq ro,

ro me lic, sam Sob lo Si ga mom gzav re bis win ir kut skSi fu-

lad aq cia _ gir van qa xu Tas ma ne Tad ga yi da, mag ram roca

Tbi lis Si Ca mo sul ma, vag zlis res to ran Si isa di la da or

Tav ker ZSi ma ne Tis nac vlad Tu ma ni ga daax de vi nes, mix vda,

rom didi si su le le Cae di na _ sa qar Tve lo im dros ru seT-

os ma le Tis fron tis uax loes zur gSi im yo fe bo da da ami-

tom fu lis kur si aq ufro da ba li iyo, vid re ir kut skSi,

sa ma gie rod, oq ro fa sob da ga ci le biT Zvi rad da fu lis

nac vlad, is aTi gir van qa rom Ca moe ta na, mis beds ZaR li

ar da yef da. Tum ca, rad gan sam Sob lo Si Ca mos vlas eRir sa,

aleq san dres di dad aRar unaR vlia es am ba vi.

gau Ta ve bel ma om ma, eko no miur ma si dux Wi rem da, bolos,

Te ber vlis re vo lu ciam ru se Tis im pe ria daan gria. sa qar-

Tve lo Si amas po li ti ku ri moZ rao bis gac xo ve le ba moh yva,

mag ram ci xee bi Ta da ga da sax le biT da Si ne bu li aleq san dre

po li ti ka Si ar Ca reu la, igi mTe li ar se biT miel tvo da

sim Svi des, oja xur myud roe bas da ami tom Ter Tme ti wlis

una xa vi co li sof li dan Tbi lis Si Ca moiy va na, so lo lak Si

oro Ta xia ni bi na iyi da da am de ni xnis iZu le bi Ti gan So re-

bis ga mo er Tma neTs da nat re bul ma col-qmar ma mar Tlac

rom myud ro da mo siy va ru le oja xi Seq mna.

275

noembris wvima

aleq san dre ma Sin or moc da Ter Tme ti wlis ka ci iyo,

ka tor Ri sa da ga da sax le bi sa gan jan ga te xi li da da Ca Ca na-

ke bu li, mag ram mSob liur ma ga re mom da gan sa kuT re biT ki

ele nes mzrun vel ma xel ma igi fex ze daa ye na. Svi li ar hyav-

daT, mag ram maTi oja xu ri bed nie re bi saT vis amas xeli ar

SeuS lia _ cxov rob dnen tkbi lad, me gob ru lad, Se Tan xme-

bu lad, TiT qmis usit yvod es mo daT er Tma ne Ti sa. mu Sao bi-

Tac er Tad mu Saob dnen, erT sko la Si. ele ne ma Te ma ti kas

as wav li da, aleq san dre mSob liur ena sa da li te ra tu ras.

ase ga dio da dro.

im we li wads uC veu lod Tbi li zam Ta ri dai Wi ra. mar Ta-

lia, naa xal wlevs mo To va da qa la qis ir gvliv Se mo ja ru li

mTe bi TeT rad Ca mo le sa, mag ram ian vris oc Si qar ma dau-

be ra, Rru be li ga fan ta da ca erTia nad moak ria la. daT ba.

mzem Tov li gaad no, qa laq Si ga zaf xu li saT vis da ma xa sia-

Te be li na zi sur ne li dat rial da. mtkva ric swo red ise

adid da, ga zaf xu lo biT rom ico da xol me _ am Rvreu li,

az vir Te bu li moq Suo da da Tan moh qon da Zi ria nad moT-

xri li xee bi, moa tiv ti veb da Zvel, ga mou sa de gar, ga day ril

niv Tebs, zog jer Ca moa ta reb da dam xrCval, mu cel ga be ril

da ba lan gas vle pil ZaRls an ka tas. mag ram wyal di do ba

did xans ar gag rZe le bu la, mdi na re or-sam dRe Si Cac xra,

da din jda, Cveul ka la pots daub run da. Cad ga qa ric da

Tbi li, mSra li dRee bi waew yo er Tma neTs. ga xa lis da, gam-

xia rul da yo ve li ve, mag ram naad re vi ga mod ga es si xa ru li:

Te ber vlis meo re kvi ris bolos, di liT, mo qa la qee bi qve-

me xe bis grial ma gaaR vi Za. sro la so Ran lu Ri sa da va zia nis

mxri dan is mo da.

Crdi loe Ti dan mo sul mters Tan moh yva sa Si ne li qa ra-

So ti, ro mel mac Sa vi, yom ra li Rrub le bi mo re ka da sul

Ca moab ne la iqau ro ba. aciv da. mou lod ne lad dam dga ri

zam Tris sus xi Zval rbil Si atan da. qa riS xa li ya Ca Ri viT

da Ta re Sob da qa la qis ukac riel qu Ceb Si. be Ru re bi sax lis

sxve neb sa da Tbil sak va mu rebs See xiz nen. sa Ra mos qa ri

nugzar SataiZe

276

Cad ga, mag ram isev cio da. me re da Ram da. Ca mow va yur Wi viT

Savi uku ne Ti da im sib ne le Si, uec rad ga Tov da.

Tov da mZi med, ra Rac nai ri avi da Ji ne biT. maR li dan

jib ria nad moc vio da Tov lis did ro ni fan te le bi. uc xo,

usa xu ri frin ve le bi viT sxde bod nen is fan te le bi sax lis

sa xu ra veb ze, qva fe nil ze, aiv nis moa ji reb sa da xee bis SiS-

vel to teb ze. qa la qi ga yuC da. sax leb Si Se yu Ju li ada-

mia ne bi Se fiq ria ne bu le bi us men dnen zar baz ne bis So reul

gru xuns. Sua Ra mi sas qu Ca Si an Te bu li maS xa le biT Ca moia ra

axal gaz rde bis mci re jguf ma _ `sa-qar-Tve-lo, sa-qar-

Tve-lo!~ _ yvi rod nen isi ni. me re wa vid nen, Tov lsa da sib-

ne les See riv nen da gau Ci nar dnen. ve ra vin gai go, vin iy vnen,

sai dan mo vid nen an ase mou lod ne lad sad gaq rnen.

mSvi dad dio da mrav lis mnax ve li be be ri mdi na re. masac

aTov da. Tov lis didi, mZi me fan te le bi mis gluv, Ca Sa ve-

bul ze da pir ze Cu mad sxde bod nen da ase ve Cu mad am Tav-

reb dnen si coc xles. is ki mi dio da, qve moT mih qon da si ci-

vi sa gan gam kvri ve bu li wya li.

mTe li Rame Tva li ar mou xu WavT da roca ga Ten da, na-

xes, rom qa la qi Tov lis sqel sa bur vel Si iyo gax veu li.

od nav Ra fer flav da, maR li dan unia Tod mo far fa teb da

Ti To-oro la vne ba dam cxra li fif qi. TiT qmis sax le bis

da Tov lil sa xu ra ve bam de da weu li yo ga nac ris fe re bu li

cac. mo su liy vnen, xis to teb ze Ca mo faf xu liy vnen Savi

yva ve bi.

ele ne da aleq san dre sko la Si wa vid nen. mar Ta lia, kan-

ti kun tad isev is rod nen, mag ram ga reT uC veu lo siw yna re id-

ga. haer Si zam Tris sus xi da Tov lis saa mo sur ne li tria-

leb da. TiT qos ara fe ri mom xda rao, mo qa la qe ni din jad,

au Rel veb lad mi mo diod nen da Tov lil qu Ceb Si. mee zo vee bi

tro tuar ze na cars yrid nen, vaW re bi Tavian Ti far du le-

bis win aqan da ze biT Tovls fxek dnen. mar to sa sax les Tan

ireo da uam ra vi xal xi _ iqau ro ba aS lil, afo ria qe bul

skas dam sgav se bo da. aleq san drem ic no mTav ro bis erTi

277

noembris wvima

wev ri, ro mel sac ja ris ka cis ub ra lo ma za ra ecva, mxar ze

SaS xa na gae do da sa sax lis win bol Tas scem da.

sko la Si swav la ar iyo, yve la ni uni ver si tet Si wa su-

liy vnen da isi nic fe xiT gauy vnen da Tov lil qu Cas. Caua-

res qvaS ve Tis say dars, ar tis tu li sa zo ga doe bis Teat ris

Se no bas. gza dag za nac no be bi xvde bo daT. ada mia ne bi jguf-

jgu fad mi diod nen. Tan da Ta no biT iz rde bo da is jgu fe bi.

sa xe gaq va ve bu le bi mia bi jeb dnen, maT fex qveS Tov li Wra-

Wu nob da, it kep ne bo da, fers ic vli da.

_ sa-qar-Tve-lo! sa-qar-Tve-lo! _ yvi rod nen wi na ri-

geb Si.

_ Zirs Crdi loe Tis sva ve bi!!! _ bans aZ lev dnen uka na ni.

_ sa-qar-Tve-lo! _ gu gu neb dnen yve la ni er Tad.

ase miad gnen uni ver si te tis ezos, sa dac uam ra vi xal xi

Sey ri li yo. Se no bis mTa var Se sas vlel Tan, qvis da Tov li-

li ki bis Tav Si id gnen pro fe sor-mas wav leb le bi, mTav ro bis

war mo mad gen le bi. maT So ris iy vnen saom rad aR Wur vi li sam-

xed roe bic. uni ver si te tis req to ri xalxs sit yviT mi mar-

Tav da. igi din jad, auC qa reb lad la pa ra kob da, et yo bo da,

amiT Si na ga ni mRel va re bis da far vas cdi lob da. iqve, ki bis

Zir Si, ram de ni me ofi ce ri mo xa li se Ta sias ad gen da. grZel

rig Si Cam dga riy vnen im sia Si Ca we ris msur vel ni. ewe re bod-

nen stu den te bi, xnie ri mu Se bi, qa la qe li xe los ne bi. req-

to ri ki la pa raks ga nag rZob da, misi xma nel-nel ik reb da

Zalas, Tan da Ta no biT ufro oma xia nad JRer da, didi, Ro-

nie ri frin ve li viT uv li da iraos ga yi nul haer Si, xma gak-

men dil, ga fiT re bul ada mia nebs ar wi vi viT dah yef da ze-

mo dan da uc nau ri, Jruan te lis mom gvre li Za liT av seb da.

`un da Ca ve we ro!~ _ gai fiq ra uec rad aleq san drem, Tov-

lSi fe xi moi nac vla da cols ga da xe da.

ele ne Ta va weu li id ga, ora tors yu rad Re biT us men da

da mTe li misi ga mo met yve le ba _ od nav Ria ba ge, gas xi vos-

ne bu li Tva le bi da ga na Te bu li saxe sao car aR tki ne bas

ga mo xa tav da.

nugzar SataiZe

278

sia Si Ca we ris msur vel Ta ri gi ne la mii wev da win, ufro

da ufro iz rde bo da, rigs ika veb dnen axal gaz rda go go-

ne bi, suf Tad Cac mu li in te li gen te bi, oja xis xan daz mu li

ma me bi.

`ara, unda Ca ve we ro~, _ fiq rob da aleq san dre da Tan

wam dau wum fexs inac vleb da, scio da.

iq, ze moT ki axla mo xu ci ge ne ra li la pa ra kob da. igi

bor Zi kob da, sit yvebs eZeb da, mag ram mis fo la di viT mJRer

xma Si mainc is mo da xmle bis wkria li, Tov lSi Ca fan tu li

na per wkle bis Si Si ni.

`mec unda Ca ve we ro~ _ ki dev er Txel gai fiq ra aleq-

san drem da cols mklav ze xeli daa do. ele nem swra fad

Se xe da, kiT xvis Tva liT mia Cer da, mag ram aleq san drem mou-

lod ne lad Tavi Ca Ru na da wai du du na:

_ ar wa vi deT eli ko?

_ ki ba to no, wa vi deT.

fiq ri dan man qa nis mo to ris xmaur ma ga moar kvia. Sek-

rTa, Tavi as wia, avis mo mas wa veb lad eC ve na am Sua Ra mi sas

man qa nis ga mo Ce na. sa var Zli dan wa mod ga, fan ja ras Tan mi-

vi da da ga reT gai xe da. wvim da isev, wvri lad cri da, ri yis

qviT mo ge bu li sve li qu Ca Sav ma man qa nam amoia ra da boZ-

ze mi mag re bu li na Tu ris SuqiT ga na Te bul wre Si ga Cer-

da. aleq san drem ukan dai xia, mag ram cdu ne bas ver gauZ lo,

gam Wvir va le far da aT rTo le bu li Ti Te biT ga das wia, ki-

se ri waig rZe la da sai dum lo mdu ma re biT mo cul man qa nas

frTxi lad ga xe da _ daor Tqli li sa qa re mi na na Tu ris yvi-

Tel Suqs irek lav da da Sig msxdomT ar aCen da. uec rad,

av to mo bi lis or Tav ka ri er Tdrou lad gai Ro da iqi dan

sa mi ka ci gad mo vi da. aleq san drem ma Sin ve xeli uS va far-

das, mag ram bolo mo men tSi, mainc ic no tya vis qur Tu kia ni

pa ru naS vi li da moeC ve na, rom mi sal me bis niS nad man Tavi

dauk ra da Ta va zia nad gau Ri ma.

279

noembris wvima

***

bnel Si xe le bis ce ce biT mi mav li ele ne no tio ke dels

miuy ve bo da da roca imis lop rmo de bul ze da pir ze moux-

vde bo da xeli, ziz Ri ip yrob da. am uc naur gvi rab Si sa Sin-

lad myra li, gu li sam re vi su ni id ga da yve la fe ri ra Rac

we bo va ni lor wo Ti iyo ga li pu li. yi nu li viT civ, blant

wyal Si fex SiS ve li mia bi jeb da. zog jer fe xeb ze xor klia-

ni, mo fuT fu Te ar se be bis Se xe bas grZnob da da Si Si sa gan

sun Tqva Sek ru li cdi lob da, ufro swra fad ev lo, rom

iqau ro bas rac SeiZ le ba swra fad gas clo da, mag ram si ci-

vi sa gan ga To Si li sxeu li aRar emor Ci le bo da da eC ve ne bo-

da, rom sa dac iyo, waiq ceo da, bin Zur wyal Si wa Rav de bo da,

iq, im sa Si nel sib ne le sa da sim yra le Si Caix rCo bo da.

uec rad, ra Rac So reu li xma, ra Rac Za xi li Se moes ma da

ga Cer da, yu ri miug do, mag ram Za xi li aRar ga meo re bu la.

sa ma gie rod gai go na xis ki be ze ama va li ada mia ne bis mZi me

fe xis xma, aS ka rad Se moes ma vi Ra ca Ta gax Si re bu li sun-

Tqva, qo Si ni da imed mi ce mul ma da Za xe ba ga daw yvi ta, piri

gaa Ro, mag ram ye li dan uc xo, uc nau ri xa vi lis meti ara fe-

ri amou vi da. sa so war kve Ti le bi sa gan da zaf rul ma gza ga-

nag rZo, swra fad mi dio da, ko We bam de wyals miaW ya pu neb da

da axla ukve aRar eri de bo da myra li lor wo Ti ga we bil

ked lebs, zed ex le bo da, xelis gu le biT eb ji ne bo da da sib-

ne le Si eg re mi tor tma nob da.

uceb, ra Ra cas wa moh kra fe xi, wai bor Zi ka, Tavi ve Rar

Sei ka va da wyal Si gu laR ma mwo la re gvam ze waiq ca. ma Sin-

ve ic no, ufro swo rad, gu ma niT mix vda, rom aleq san dres

cxe da ri iyo, Si Si sa gan Seh yvi ra da ga moeR vi Za.

er Txans Tva leb da xu Wu li iwva, gon ze mos vlas cdi lob-

da, me re qmris lo gin ze xeli moa fa Tu ra da roca na xa, rom

ca rie li iyo, el da eca. qu Ci dan ra Rac gaur kve ve li xme bi

is mo da. yu ri miug do, gai go na mo to ris Tux Tu xi, vi Ra cis

mSra li Cax ve le ba da man qa nis ka ris ja xu ni. ele ne sa wo li-

nugzar SataiZe

280

dan ad ga, sib ne le Si xe le bis ce ce biT mi vi da fan ja ras Tan,

sqe li far da ga das wia da ga reT rom gai xe da, dai na xa Savi

av to, ro me lic ad gi li dan daiZ ra, qve moT daeS va, sib ne les

See ria da gau Ci nar da.

er Txans id ga da qmris Se mos vlas elo de bo da. sa pir fa-

re So Si ga vi do dao, fiq rob da. mar Tlac, Ram Ra mo biT xSi-

rad uwev da xol me aleq san dres sa pir fa re So Si gas vla da

koS ma ru li siz mri dan ga mor kveu li ele ne Tan da Ta no biT

dam Svid da.

ga reT noem bris ci vi, gu lis ga maw vri le be li wvi ma as ve-

leb da qu Cas, sax lis sa xu ra vebs, tan da jir jve bul, be ber

aka ciebs. ele nes ra tom Rac eb ra le bo da is aka cie bi, Se mod-

go miT daun dob lad rom ga da be lav dnen xol me da me re, ga-

zaf xul ze, xan mo Teul ni da uZa lo ni, Zliv sRa amoiy rid nen

Ti To-oro la mwva ne rtos. am oci wlis wi naT, isi ni jer

ki dev axal gaz rde bi iy vnen, jer ki dev SeeZ loT var do bis-

Tve Si TeT rad ga da pen ti liy vnen da mTe li qu Ca na zi, gu-

li sa maC qro le be li sur ne liT gaeb rue bi naT. axla ki upat-

ro no da um weo mo xu ce bi viT sab ra lod id gnen im wvi ma Si,

id gnen da elod nen, ro dis Ca moiv li da cu lia ni wyne Te li

gle xi, rom Zir Si moeW ra, mok le-mok led dae xer xa da cxe-

nis ur miT Sin wae Ro. maT am mo lo dins ele ne mu dam mtkiv-

neu lad ga nic di da da im wyne Te li ka cis ga mo Ce na ze Si SiT

ise auT rTol de bo da xol me gu li, ise Ti el da ece mo da,

TiT qos qu Ca Si erTi ub ra lo gle xi ki ara, mi qel-gab rie li

mo de ni li yo.

oci wlis wi naT ele nec axal gaz rda iyo, mTlad ise Ti

ve ra, ay va ve ba rom Ses Zle bo da, mag ram jer mainc im de nad

la ma zi, rom aka ciis yva vi le biT gab rue bul qu Ca Si mo ma-

vals, ub nis ka ce bi Tvals ayo leb dnen da ga da sax le bi dan

dab ru ne bu li, col mo nat re bu li aleq san drec vne bia nad

uT va lie reb da ji Sian tan-fexs.

ele nes miaC nda, rom qmars unda ea ma ya mi siT, rad gan im

Ter Tme ti wlis gan mav lo ba Si, rac igi ci xe sa da So reul

281

noembris wvima

ga da sax le ba Si im yo fe bo da, miu xe da vad mra va li mac du ne-

be li Se mo te vi sa, mainc bolom de misi er Tgu li dar Ca da

ka tor Ra Si myof po lit pa ti mars na mu si Seu na xa. im dros

xal xi jer ki dev di dad afa seb da ka cob rio bis na Te li mo-

mav li saT vis meb rZol, tan jul gmi rebs. ami tom ele ne sac,

ro gorc erT-er Ti ase Ti gmi ris cols, yve la gan sa kuT re-

bu li yu rad Re bi Ta da pa ti vis ce miT ep yro bo da da Tum ca

Tvi Ton sru liad ara fe ri ico da qmris ia tak qve Sa mu Sao-

bis Se sa xeb, mainc sul io lad dai je ra, rom aleq san dre

mar Tlac mniS vne lo va ni po li ti ku ri fi gu ra iyo. mas Tan

xSi rad mo diod nen so cial-fe de ra lis tTa qu Tai sis sa gu-

ber nio ko mi te tis war mo mad gen le bi, ex ma re bod nen fu liT

da zog jer mis ga nac Txou lob dnen dax ma re bas.

er Txel ele nes maTi oja xis kar gi nac no bi da So reu li

na Te sa vi, eliz bar lo lua es tum ra da ro gorc re vo lu-

cio ne ris col sa da san do pi rov ne bas sTxo va, droe biT,

sul ram de ni me kvi riT See na xa uc xoe Ti dan sai dum lod Se-

mo ta ni li ia ra Ri. ele ne Tavi dan Se Sin da, rad gan im wleb-

Si sa qar Tve lo Si sa Si ne li reaq cia mZvin va reb da da ico-

da, rom ia ra Ris Se nax vi saT vis cim birs aqeT daa to ve bi neb-

dnen, mag ram qmris siy va ru li sa da misi saq mis er Tgu le bis

ga mo eliz bars ua ri ve Rar uT xra. mar Tlac, mar tis erT

Tov lWya pian Ra miT, ele nes kar ze moa ye nes SaS xa ne bi Ta da

tyvia-wam lis yu Te biT dat vir Tu li, ka me Ceb Seb mu li ure mi

da ia ra Ri sam za dis qveS, wi nas war gaT xril xa ro Si da ma-

les. daR li li da Se cie bu li xal xi dia sax lis ma bux ris win

gaS lil sa xel da xe lo suf ras Tan miiw via da roca eliz ba-

ris am xa na geb ma sve li nab de bi so xa ne ze mi ya res da ya ba la-

xe bi Se moix snes, erTi maT ga nis ga mor Ceul ma vaJ ka cur ma

Se sa xe dao bam da si la ma zem qa li gan sa kuT re bu lad mo xib-

la. es iyo mTels sa meg re lo Si cno bi li, sa xel gan Tqmu li

se na ke li ab ra gi ja ri Sa jgu Sia, ro me lic `es fe rebs~ uc-

xou ri ge mi dan ia ra Ris gad mo ta na sa da mis da bi na ve ba Si

Sve lo da.

nugzar SataiZe

282

ia ra Ris Se mo ta na mu dam did xi faT Tan iyo da kav Si re-

bu li da ami tom par tiu li ko mi te ti ya CaR Ta raz mebs iye-

neb da xol me am saq mis Tvis, mag ram ra ki maT bolom de mainc

ar en do bo da, me Tau rad yo vel Tvis iseT kacs uniS nav da,

ro mel sac Ra lats ve ra vin gau be dav da. swo red ase Ti ka ci

iyo ja ri Sa jgu Sia. igi gan sa kuT re bu li av to ri te tiT sar-

geb lob da ab ra gebs So ris. Tvi Ton igi im de nad iyo san do,

ram de na dac ico da, rom Ra la tis Sem Txve va Si, par tiu li

ko mi te ti mas sa sik vdi lo ga na Cens ga mou tan da da amis aR-

msru le bel sac uTuod ipov ni da mis pi rad mtrebs So ris.

im Ra miT ele nem sul or jer Seav lo ja ri Sas Tva li da

iman or jer ve dai Wi ra misi mze ra. amis Sem deg ar ga su la

ram de ni me dRe, rom erT sa Ra mos, sko li dan dab ru ne buls

ab ra gi Sin daux vda. ele nem ax lac ar ico da, ra nai rad Se-

vi da ja ri Sa da ke til sax lSi. igi mSvi dad ij da tax tze da

mis mos vlas elo de bo da. qa li gaa co fa am gvar ma Tav xe do-

bam, ya Ca Ri kin wis kvriT gaag do ga reT, meo re dRes ki zug-

did Si Ca vi da, eliz bar lo lua mo Zeb na da aR Sfo Te bul ma

yve la fe ri uam bo. mas Sem deg ja ri Sa jgu Sia Tva liT aRar

una xavs, mag ram, roca ram de ni me wlis Sem deg misi da Rup vis

am ba vi Seit yo, daj da da cxa re crem liT did xans iti ra.

daT qmul dRes eliz ba ris ga mog zav nil ma ka ceb ma ia ra-

Ri wai Res, ele ne ki mas Sem deg po li ti kur saq mia no ba Si

aR moC nda Cab mu li. kac ma rom Tqvas, igi arc Tu uxa li-

sod as ru leb da sxva das xva par tiul da va le bebs _ da dio-

da kre beb ze, av rce leb da prok la ma ciebs, mos wav leebs da

maT mSob lebs esaub re bo da Zir mom pa li TviT mpyro be lo bis

mav ne, an ti xal xu ri re Ji mis dam xo bis au ci leb lo ba sa da

gar dau va lo ba ze, bolos ki par tia Sic Se vi da, rad gan miaC-

nda, rom qmris mier daw ye bu li saq me Tvi Ton unda gaeg-

rZe le bi na.

ga da sax le bi dan dab ru ne bul ma aleq san drem co lis par-

tiul ga ta ce ba sa da en Tu ziazms ci vi wya li ga daas xa. man

jer bev ri ici na, roca Seit yo, ele ne par tiis wev ri gam-

283

noembris wvima

xda rao, me re ki sTxo va, Tu xaT ri gaqvs, eli ko, eg man da ti

xval ve Caa ba re da im xal xTan yo vel gva ri kav Si ri gaw yvi-

teo.

ele nes wi naaR mde go ba ar gau we via, im saq me Si su lac

aleq san dres xaT riT iyo Cab mu li da ami tom po li ti kur

moR va weo bas sru liad um tkiv neu lod daem Svi do ba, mag-

ram qmris Se sa xeb ad rin de li war mod ge na ki, cota ar iyos,

gau fer mkrTal da. Ter Tme ti wlis gan mav lo ba Si aleq san-

dre mis Tvis nel-ne la im sai dum lo bu ru siT mo cul rain-

dad iqca, dRe da Ram mSro me li xal xis ke Til dReo bi saT vis,

misi na Te li mo mav li saT vis rom ib rZo da da am ma Ra li miz-

nis mi saR we vad si coc xles ar iSu reb da _ ar eri de bo da

ci xes, bor ki lebs, cim bi rul yin va sa da ka tor Rul Sro mas.

mag ram ga da sax le bi dan dab ru ne bu li aleq san dre, ele nes

ga sak vi rad, sul sxva ka ci aR moC nda. am Cia, avad myof, er-

TTa vad kuW mtki van ada mians saer To ara fe ri hqon da misi

war mod ge niT Seq mnil gmir Tan da erTi Cveu leb ri vi, kur-

dRe li viT frTxi li, mSvid cxov re bas da nat re bu li ka ci

iyo, ro mel sac sru liad ar ain te re seb da msof lio pro-

le ta ria tis bedi da mas ze sak maod bun do va ni war mod ge nac

ki hqon da.

ele ne kar ga xans gons ver mo dio da, eC ve ne bo da, TiT-

qos oq ros Tum nia nis nac vlad vi Ra cam xel Si yal bi fu li

Sea Ce Ca da imed gac rue bu li da gaw bi le bu li da to va, mag-

ram roca mix vda, rom am sab ra lo ada mians, ro me lic ku-

Wis ga mud me bul tki vils so dia ni wylis smiT Ra iyu Ceb da,

say ve du re bi sa da aT val wu ne bis nac vlad, mzrun ve li xeli

da gan sa kuT re bu li mov la-pat ro no ba sWir de bo da, Si nau-

ri wam le bi da mkac ri die ta dau niS na, fa fe biT kve bav da,

Tval-yurs adev neb da, rom pir Si ise Ti ara fe ri Cae ka re bi-

na, rac aw yen da da erTi wlis Tav ze sa sik vdi lod ga da de-

bu li ka ci fex ze daa ye na. im erTi wlis man Zil ze ele nem

ise ax los gaic no sa ku Ta ri qma ri, im de ni kar gi Tvi se ba aR-

mou Ci na, rom ukve Tvi Ton ve eci ne bo da Tavis gaz via de bul

nugzar SataiZe

284

war mod ge na ze da grZnob da, ro gor dRi Tid Re ufe rul de-

bo da, ra nai rad fer mkrTal de bo da mis mier war mo sa xu li

wa me bu li rain dis saxe da mis ad gils ro gor iWer da rea-

lu ri, ax lo be li da say va re li ada mia ni.

re vo lu ciur ma saq mia no bam ele nes xa siaTs mainc Rrma

kva li daam Cnia. ax lob le bi mas ic nob dnen ro gorc gam be-

dav, pir Si mTqmel ada mians, ro me lic ara vis See pue bo da da

Tavs eg re io lad ara vis daa Cag vri neb da. mos wav leebs misi

eSi no daT, mas wav leb le bi xaT ri Ta da ri diT eq ceod nen.

misi prin ci pu lo bi sa da Seud re ke li xa sia Tis ga mo xSi rad

Tav be di uw yev liaT sko lis di req to reb sa da ga naT le bis

gan yo fi le bis gam geebs.

am nai rad ic xov ra, ase ga lia wuTi so fe li da axla ukve

xan Si Se su li da Tma Se ver cxli li xSi rad naR vlob da xol me

im mZi me xved rze, rac beds mis Tvis er gu ne bi na da ra sac am

si be re Si ufro ga nic di da, vid re ma Sin, roca ego na, rom

yve la bav Svi, vis Tvi sac ki odes me es wav le bi na, vi sac mis

xel Si gaev lo, sa ku Ta ri Svi li viT uy var da, mag ram ax la,

roca yve la maT gans, yve la mos wav les _ av sac da kar gsac,

ukve erT mTlian, usa xur masad aRiq vam da, xvde bo da, rom

im ma Sin de li siy va ru liT Tavs it yueb da da swo red amiT

ik ma yo fi leb da de dob riv in stinqts, To rem sul sxva iyo

is nam dvi li, RvTiu ri grZno ba, ada mians sa ku Ta ri sis xli-

sa da xor cis mi marT rom gaaC nia. am grZno bas, am ma ra-

diul in stinqts eb rZo da mTe li cxov re ba. eb rZo da ma-

Si nac, roca ego na, rom sa ku Ta ri Svi li viT uy var da yve-

la mos wav le, ma Si nac, roca ga da sax le bi dan dab ru ne bul

avad myof aleq san dres uv li da da ax lac, ro de sac ni ko sa

da nu nus Svils _ pa ta ra me rabs mar Tlac rom sa ku Ta ri

Svi li viT dah kan ka leb da da civ niavs ar aka reb da.

ga reT isev wvim da, eu li na Tu ris SuqiT ga na Te bul qu-

Ca Si, aqa-iq wylis Sa vi, pir qu Si gu bee bi id ga da im gu-

beeb ma ele nes we Ran de li siz ma ri gaax se na. isev Tval win

daud ga bne li gvi ra bi, we bo va ni lor wo Ti ga li pu li misi

285

noembris wvima

ked le bi. xa la Ti Caic va, ka ri ga moa Ro da sas tum ro oTax-

Si Sei xe da.

aleq san dre ele ne sa ken zur gSeq ce viT id ga da ke del-

ze gak rul su ra Tebs xsni da _ ukve Ca moe Ro ilias, aka kis,

va Jas fo toe bi da axla me fis ar miis pol kov ni kis for mian

gior gi ja ne li Zis su raTs aZ rob da.

dab neu li ele ne Cu mad uyu reb da qmris saq mia no bas. ver

gae go, ra Si sWir de bo da ax la, am Sua Ra mi sas, aleq san dres

es su ra Te bi, mag ram roca man si mam ris fo toc Ca mox sna,

Ru mel Tan mii ta na da oTxi ve cecxls Seu ke Ta, ele nem Seh-

yvi ra da xe leb gaw vdil ma win wai wia.

co lis yvi ril ze Ru mel Tan Ca Co qil ma aleq san drem ukan

moi xe da da ele nem dai na xa misi mit ka li viT ga fiT re bu li sa-

xe, upeeb Ca Sa ve bu li Tva le bi da mor Rveu li, ufor mo piri.

Tav zar da ce mu li Seh yu reb da am erT Rame Si da Ca Ca na ke-

bul, uc nau rad Sec vlil qmars. ver mim xvda ri yo ra mox da,

ra ube du re ba tria leb da maT Tavs da roca aleq san drem

asad go mad ai wia, mag ram mux lmok ve Til ma wai bor Zi ka da ia-

taks xeliT daeb ji na, ele ne swra fad miuax lov da, wa moa ye-

na, sa var Zel Tan miiy va na da Sig frTxi lad Cas va.

be ri kac ma wyli dan amog de bu li Tev zi viT aa la mu na tu-

Ce bi.

_ ho, ra iyo, sa Sa, cu da da xar?

hkiT xa ele nem, mag ram aleq san dre xmas ver iReb da,

cols uaz rod miS te re bo da, TiT qos ver gae go, vin iyo

es qa li, aq sai dan mo su li yo an ra un do da da roca iman

ko mo dis uj ri dan pit nis wve Te bis pa ta ra boT li amoi Ro,

akan ka le bu li xeliT wylian Wiqa Si Caa yi ra va da me re is

Wiqa pir Tan miu ta na, Cax rin wu li xmiT uT xra:

_ ni ko da misi co li waiy va nes we Ran.

_ da lie es, da lie! _ aC qa re biT uT xra qal ma da roca

aleq san drem Wiqa ga mo ca la, me re Ra hkiT xa, _ sad waiy va-

nes, sa Sa, ras am bob?!

_ ar vici, man qa na Si Cas ves ori ve ni da waiy va nes.

nugzar SataiZe

286

ele nes ax la Ra gaax sen da is Savi av to mo bi li, el da eca,

Wiqa xeli dan gau var da da ia tak ze dae ca, mag ram ar ga te-

xi la.

_ ki mag ram bav Svi?!

aleq san dre er Txans ux mod mis Ce re bo da, saxe dae Za ba,

TiT qos ra Ra cas ix se neb so.

_ ar vici, bav Svi ar da mi na xavs.

ele ne kar Tan miiW ra, ga sa Re bi ga daat ria la, gaa Ro da

aC qa re bu li ga reT gaiW ra.

***

aleq san dre ar gan Zreu la, ij da da da ca rie le bul ke-

dels miS te re bo da. ga xu ne bul Spa ler ze fo to su ra Te bis

nak va le vi dar Ce ni li yo _ sa mi moz rdi li da erTic mom cro,

ova lu ri. im ad gi leb ze ke dels fe ri ca da pe wic Zve le bu-

ri Ser Ce no da da is dRe gaax sen da, roca ai so ri xe los ne bi

bi nas ure mon teb dnen. cxa dad moa gon da ki ris, sa xa meb li sa

da xis we bos su ni. es war su lis, bed nie ri cxov re bis sur-

ne li iyo. ras ar mis cem da, rom axla iq, im So reul war-

sul Si dab ru ne bu li yo. ma Sin, oci wlis wi naT, roca cim-

bi ri dan Ca mo ta ni li fu liT es bi na iyi da, mis bed nie re bas

saz Rva ri ar hqon da, rad gan swo red es iyo misi pir ve li da

er Ta der Ti sa kuT re ba, ro mel sac ga da sax le ba Si yof ni sas

ase nat rob da. Tavi dan ve Seuy var da am sax lis su ni, misi

ked le bi, xis da ra be bia ni fan jre bi, sai da nac ri yis qviT

mo ge bu li viw ro, Tbi li su ri Su ka mo Can da. ax sen de bo da

ga zaf xu lis sa Ra moe bi, roca am fan jre bis win ga mar Tul

skam ze me zob le bi Ca mos xde bod nen da Ta ma Sob dnen Wad-

raks, nards, an da ub ra lod, me zob lu rad mas laa Tob dnen.

aseT dros, im Tbil amin dSi, yve la sax lis Ria fan-

jri dan moC qro lav da gan sa kuT re bu li, mar too den im bi ne-

bis Tvis ni San dob li vi sxva das xva su ni da er Tma neT Tan Se-

287

noembris wvima

za ve bu li, TeT rad ga da pen ti li aka cie bis od nav mom wa ro

sun Tan Ser wymu li, erT mTlian, mxo lod maTi Su kis Tvis

da ma xa sia Te bel, ga nu meo re bel sur nel sa qmni da. ma Sin,

im dro Si, ada mia ne bi ynos viT scnob dnen sa ku Tar qu Cebs,

rad gan yo ve li maT ga ni, didi Tu mci re, Tavi si gan sa kuT-

re bu li aro ma tiT ga moir Ceo da da swo red am aTas gvar

aro mat Ta na za vi, erT mTlian su nad Sek ru li da Se niv Te-

bu li war moad gen da im uZ ve le si qa la qis sur nels, ro mel-

sac da sa ba mi dan Tbi li si er qva, mag ram ra tom Rac yve la

ub ra lod `qa laqs~ eZax da.

aleq san dre axla So reu li siz ma ri viT ix se neb da ma Sin-

del Tbi liss, ra Rac sxva nairs, sxva ime diT ga cis krov ne-

buls da iq neb aTas gva ri saz ru na viT Se wu xe bul sac, mag ram

ga ci le biT ufro mxia ruls, bed nier sa da Tavi su fals. ix-

se neb da im dRe sac, roca da mar cxe bul qa laq Si ta ni sa mos-

Se mof le Ti li, mkbe nar dax veu li, mSie ri mte ri Se mo vi da.

roca sul sxva, uc xo ka non-sa mar Ta lis ar ta xe biT gak rul

qa laq Si cxov re ba Cak vda da Cai nav la.

qve ya na Si te ro ri ga mef da. cec xli Ta da max vi liT mo-

sul ma Zalam gle xi kol meur neo bis mo na ga xa da, mu Sa ja ma-

gi ris mok le To kiT daa ba, aris tok ra tia mos po, mRvde li

gak ri Wa, xo lo in te li gen cia muW Si da ma lu li Saq ris na-

te xis eS xiT, cir kis gaw vrTnil go Siad aq cia da qar Tve li

eri Tan da Ta no biT im moz vers daam sgav sa, ro me lic iZu le-

bu li iyo ori dan erTi, ufro nak le bi ube du re ba aer Cia:

an unda daek laT da xor cis naW re bad gae yi daT, an dae ko-

daT da mu Sa pi rut yvad eq ciaT. er ma fi zi kur ga nad gu re-

bas meo re ube du re ba am jo bi na, uRel Si mor Clad ga yo Tavi

da yel Si apeur wa We ril ma, xrio ki sax ris Si SiT, so cia liz-

mis oR ro-CoR ro gza ze gas wia.

es ar Ce va ni aleq san dres go niv ru lad miaC nda. daT vi

rom mo ge re va, ba baia dau Za xeo, eub ne bo da xol me mas Tan

mo ka ma Te ni kos. es erTi mu Wa sa qar Tve lo did ru seT Tan

ve ras gax de ba, tyui lub ra lod Se vaw yde biT, gav nad gur de-

nugzar SataiZe

288

biT da aR vig ve biT piri sa gan mi wi sa. mTa va ria, ro gor me ga-

vuZ loT, Tavi ga da vir Ci noT, su li rom gvid gas, axla esec

didi saq meao. aba, da vik ri foT gul ze xe le bi da vu yu ro-

To? _ bra zob da ni ko. _ ra tom, ka co, viS ro moT, qve ya na

va Se noT, ma ma pa pu ri adaT-we se bi Se vi na xoT, eris tra di-

ciebs nu dav kar gavT, nu ga dav gvar de biT. ma ra diu li ara-

fe ria, ama ze ua re si dRee bic gvi na xavs, bolos da bolos,

ese nic wav len, mog vcil de bian da Cve ni droc dad ge bao.

mag ram ni ko ar eTan xme bo da _ mo no ba Si si coc xles sik vdi-

li sjob so, mo na Seq mnis da aa Se nebs ki ara, rac aqvs, ima-

sac da kar gavs da sul xel ca rie li dar Ce bao.

er Ti sit yviT, ver Tan xmde bod nen, sxva das xva az rze id-

gnen da cxa re dac ka ma Tob nen, mag ram es xels ar uS li da

maT me gob ro bas.

kar giT ax la, ge yo faT, nu da Wa meT er Tma ne Tio! _ eci-

ne bo da ele nes, _ ne ta vi co de, ra gaqvT ga sa yo fi, ra yria

mag ca riel la pa rak Sio, mag ram, miu xe da vad ami sa, xSi rad

Tvi To nac ereo da maT ka maT Si da aseT dros mu dam ni kos

mxa res iWer da, mis azrs izia reb da; maT er Tob liv Se mo te-

vas ki aleq san dre ve Rar uZ leb da, xum ro biT TiTs mo kak-

vav da da Ri mi liT am bob da, aba, eli kos Tan me ras gav xde bi,

eg xom Zve li re vo lu cio ne ri gvyavs, po li ti kur brZo leb-

Si na ca di da ga moc di lio.

ase am Tav reb dnen ka maTs, ufro swo rad, meo re dRis-

Tvis ga das deb dnen, ma nam de ki mius xde bod nen ele nes mier

gaS lil suf ras, an Cais svam dnen, an da wel Si ga moy va-

nil Wi qeb Si das xmul sa fe ravs da Wuk Wu keb dnen tkbi lad,

Tavis Tvis, sul aviw yde bo daT so cia liz mis mSe neb lo ba da

misi mo na po va ri. male Se mo vi do da nu nuc, ro mel sac cal

xel Si usa Tuod cxe li, ime ru li xa Wa pu re biT Tav mod gmu-

li Tef Si, meo re Si ki lo yeb put ku na, mo Ri ma ri bi Wi eWi ra,

miuj de bo da gver diT ele nes, bavSvs kal Ta Si Cais vam da da

aleq san dre grZnob da, rom oTax Si ra Rac sxva nai ri siT bo

da siy va ru li isad gu reb da.

289

noembris wvima

bo lo xa neb Si, ni ko da nu nu maT Tvis gan sa kuT re bu lad

ax lo bel ada mia ne bad ga daiq cnen, mag ram ax la, roca isi-

ni pa ru naS vil ma da mis ma am xa na geb ma man qa na Si Cas xes da

waiy va nes, aleq san dres erTi uc nau ri, sa mar cxvi no grZno-

ba euf le bo da, grZno ba uca be dad mov le ni li Sve bi sa da

si xa ru li sa, ro me lic gaaf Tre bu li wi naaR mde go bis miu-

xe da vad, mTel mis ar se bas mainc jiu ti mon do me bi Ta da

Za liT ip yrob da.

we Ran, man qa ni dan gad mo su li pa ru naS vi lis da nax va ze,

aleq san dres, mis da ga sak vi rad, sru liad gauq ra SiS na re-

vi mo lo di nis mtan jve li grZno ba da ue ca ri sim xne ve da

sim Svi de daeuf la. TiT qos mRvrie wyli dan amoy vin Tao,

gar kve viT dai na xa yve la fe ri, go ne ba daw men di li am Cnev da,

ro gor lag de bo da ir gvliv yo ve li ve, ra nai rad ub run de-

bo da sag neb sa da mov le nebs Tav Ta vi si for ma da mniS-

vne lo ba. tkbil-mwa re mo go ne be bi rea lo bam Sec va la, gan-

vli li cxov re bis su ra Te bi sqel nis lSi dain Tqa da ufro

xel Se sa xe bi gax da aw myo, ro me lic aleq san dres ukve aRar

aSi neb da, axla sxva, misi az riT, ufro mniS vne lo va ni sa-

fiq ra li awu xeb da: na nob da, rom co li Tavis dro ze ar

gaaR vi Za, yve la fe ri wi nas war ar uam bo da am wu Te bis Tvis

ar Seam za da. go ne bis Tva liT iqe qe bo da wig ne bis ka ra da sa

da sa we ri ma gi dis uj reb Si, rad gan ain te re seb da, Cxre kis

dros ra unda epov naT iq ise Ti, rac mo ma val Si mis sa wi-

naaR mde go sam xi lad ga moad ge bo daT. eco de bo da ele ne,

ro me lic am si be re Si isev mar to unda dar Ce ni li yo da,

cxa dia, Tvi To nac esik vdi le bo da im er Txel ukve av li li

gol go Tis xel meo red av la, kvlav yur Si ed ga bor ki le bis

JRria li da bad ra gis mkva xe Se Za xi li. mag ram didi xnis

na lo di na ri sa SiS roe ba im de nad rea lu ri da gar dau va li

gam xda ri yo, rom aleq san dres sru liad aRar af rTxob da,

rad gan sa SiS roe bis mo lo di ni ga ci le biT ufro mtan jve-

lia, vid re Tvi Ton sa SiS roe ba.

Sua oTax Si id ga da Ra mis si Cu me Si gar kve viT es mo da

nugzar SataiZe

290

yo ve li Cqa mi, sul od na vi ga fa Cu ne ba: wvi mis rbi li, Cu mi

Sria li, saa Tis tik ti ki, ra Rac So reu li, sus ti wkria li da

sa dar ba zos xis Wria la ki be ze amo ma va li pa ru naS vi li sa da

misi am xa na ge bis mZi me fe xis xma. eC ve ne bo da, rom xe dav da

ki dec maT mkacr sa xeebs, mo ku mul tu Cebs, ji beeb Si Ca ma-

lul xe lebs. ai, ki be amoa Ta ves da de re fan Si Se mo vid nen.

axla mar jvniv ga moux vev dnen, moad ge bod nen aleq san dres

bi nis da ke til kars da zed muS tiT mag rad daab ra xu neb-

dnen. sme nad iqca, da Za bu li, ki ser gaw vdi li mis Ce re bo da

Se mo sas vlels, mag ram ara vin aka ku neb da da es mtan jve li

mo lo di ni Tan da Ta no biT ufro au ta ne li da dam Trgun ve-

li xde bo da.

uec rad, mar Tlac at yda mZi me bra xu ni, mag ram mas ro di

uka ku neb dnen, es xma ufro So ri dan, de ref nis bolo dan

mo dio da da aleq san drem gai fiq ra, al baT, ka ri Tu See Sa-

la To.

co ta xnis Sem deg Se moes ma ni kos nam Zi na re vi xma, vin

ari so, kiT xu lob da da ama Tac ise mxia ru lad, ise Ti me-

gob ru li to niT upa su xes, gaa Re, ka co, Cve na var To, rom

aleq san dres gauk vir da, ne ta vi es Cve ni ni ko da pa ru naS vi-

li sai dan ic no ben er Tma neT so! me re gais ma ka ris Wria li,

ra Rac gaur kve ve li, yru Se Za xi li, TiT qos vi Ra cam daax ve-

lao da iqau ro ba isev Caw ynar da, wvi mis gab mul Srial sa da

saa Tis tik tik Si Cai Zi ra.

aleq san dre ar gan Zreu la, id ga da fiq rob da: al baT,

jer ni kos Tan imi tom Se vid nen, rom mow med sWir de baT, misi

Tan das wre biT mi pi re ben da pa tim re bas, raTa yve la fers ka-

no nie ri saxe mis ce no, mag ram ga dio da dro da iqi dan Ca mi-

Cu mi aRar is mo da.

aleq san drem kar ga xans ica da da bolos co lis gaR vi-

Ze ba ga daw yvi ta. axla mxo lod is Ra adar deb da, ra vqna, ise

ro gor Se va pa ro es am ba vi, rom saw yal qals gu li ar ga vu-

xeT qoo da am fiq rSi rom iyo, uec rad, isev moes ma ka ris

Wria li, xmau ri da na bi je bis xma. yu ri miug do, gai go na ka-

291

noembris wvima

ce bis la pa ra ki da qa lis ti ri li, ra Rac bRlar Zu nis xmac

Se moes ma, mag ram arc am je rad ga moux ve viaT misi ka ris ken,

ki be Caia res da ga reT ga vid nen.

aleq san drem fan ja ras mia Su ra, far da ga das wia da qu-

Ca Si gai xe da: av to mo bi lis ka ri gae RoT da ni kos da nu nus

Sig Za liT svam dnen. ni ko ga xe ve bu li uaz rod id ga, xmas

ver iReb da, nu nu ki ti ro da, ka cebs uZa lian de bo da, gam-

wa re bu li ra Ra cas am bob da da sax lis ken mii wev da, mag ram

isi ni yurs ar ug deb dnen, man qa nis Ria ka ris ken ubiZ geb-

dnen da roca bolos ori ve ni Sig Se ya res, Tvi To nac Cas-

xdnen da is iyo, av to mo bi li daiZ ra, rom pa ru naS vil ma

daor Tqli li mi na ga daw min da, aleq san dres ken ga moi xe da

da gau Ri ma.

me re man qa na qve moT daeS va, sib ne les See ria da gau Ci-

nar da, aleq san dre ki iqve dar Ca, im fan ja ras Tan, ca li

xeliT far das WmuW ni da da isev Tval win ed ga pa ru naS vi-

lis suf Tad ga par su li sa xe, misi Ri mi li, TiT qos oraz-

ro va ni da niS nis mom ge bi, mag ram imav drou lad me gob ro-

bi sa da ke Til gan wyo bis ga mom xat ve lic. eW vma Seip yro. es

Ri mi li san do ar iyo. gaax sen da, we Ran ni kos Si nau ru lad

rom dau Za xes, gaa Re, Cve na var To, da aleq san dres Tvis

cxa di Seiq na maTi mzak vro ba. moa gon da Savi man qa nac, ro-

me lic imis nac vlad, rom sib ne le Si gae Ce re bi naT, mTels

qu Ca Si er Ta derT ga na Te bul da ga mo sa Cen ad gil ze, swo-

red misi sax lis fan jreb Tan daa ye nes da aleq san dre mix-

vda, rom es yve la fe ri mis Se sa Si neb lad moaw yo pa ru naS-

vil ma da egeb ni ko sa da nu nus da We rac mis Tvis dad gmu li

speq tak li iyo. oRond erT Rames jer ver xvde bo da, es

uS no far si ukve dam Tav rda Tu ki dev win hqon da meo re

aq ti, ro me lic tra gi ku li fi na liT unda das ru le bu li yo

da aleq san dres kvlav Se moaw va gaur kve ve li mo lo di nis

mtan jve li grZno ba, Se mob run da, oTaxs uaz rod moav lo

Tva li da ro ca, uec rad, ma gi dis Tav ze gak ru li ilias, va-

Jas, aka kis da me fis ar miis pol kov ni kis, gior gi ja ne li Zis

nugzar SataiZe

292

fo toe bi Se niS na, Si Sis gan sun Tqva Seek ra da el da na cem ma

sa wer ma gi das mia Su ra.

***

kar ma gaiW ria la da sa var Zel Si mjdo mi aleq san dre

Sek rTa. oTax Si ele ne Se mo su li yo, xel Si mZi na re bav Svi

eWi ra. qa li aC qa re bu li na bi jiT wa mo vi da, qmris Tvis er-

Txe lac ar Seu xe davs, wa miT Tva li da ca rie le bul ke dels

Seav lo da sa Zi ne bel oTax Si Se vi da. Ria ka ri dan mo Can da,

ro gor mzrun ve lad Caaw vi na bav Svi lo gin Si, ro gor Ca-

fuT na. me re id ga da Cu mad das Ce re bo da.

ele nes eco de bo da ase ob lad, uded ma mod dar Ce ni li

pa ta ra bi Wi, ro mel sac brma lek vi viT jer Tva lic ar ae-

xi la da ukve sa Si nel gan sac dels um za deb da wuTi so fe li.

Tav zars scem da nu nu sa da ni kos da We ra. ver war moed gi na,

ra unda Cae di naT am mSvid, uw yi nar ada mia nebs ise Ti, rom

Sua Ra mi sas Sin mouc viv dnen, lo gi ni dan wa mo ya res da ise

waas xes, To To bav Svsac ar gau wies an ga ri Si. bun do va ni gu-

ma niT grZnob da, rom amis Se sa xeb aleq san drem mas ze meti

ico da, To rem im su ra Tebs ise Ti fa Ta fu TiT ar Ca mox sni-

da da Ru mel Si ar Seu ke Teb da. sas tum ro oTax Si ga vi da,

ka ri frTxi lad mi xu ra da qmars mia Cer da:

_ ro gor xar, sa Sa?

_ ara mi Savs.

ska mi ai Ro, sa var Zel Tan mia Co Ca da kacs win dauj da.

aleq san dre od nav Seir xa. kar ga xans ux mod, mdu ma red is-

xdnen da es mo daT qu Ci dan Se mo ma va li wvi mis Sria li, ko mo-

dis Tav ze Se mod gmu li saa Tis xma da ia tak qveS da bu de bu-

li Tag vis fa Cu ni. ele ne qmars sa xe Si Seh yu reb da, mag ram

aleq san dre Tvals ari deb da, mux leb ze da la ge bul sa ku-

Tar xe lebs das Ce re bo da, ise gul mod gi ned ak vir de bo da

ya vis frad da la qa ve bul, Zar Rve ba mom sxdar mtev nebs, TiT-

293

noembris wvima

qos pir ve lad Seam Cniao da roca qal ma am de ni xnis si Cu-

mes ve Rar gauZ lo da sas xva Ta So ri sod hkiT xa, ne ta vi ra

Cai di nes im sa co da veb ma ase Tio, Tavi as wia da fan jrebs

Se xe da.

Ra me ga ba ce bu li yo, oTax Si di lis riJ ra Jis mkrTa li

na Te li Se mo dio da da, awi, al baT, aRar mov le no, gai fiq-

ra. mar Tlac, we sad hqon daT, `xal xis mtrebs~ Ram Ra mo biT

apa tim reb dnen, iS via Tad Tu vin mes dRe dai Wer dnen, Sua Ra-

mi sas miad ge bod nen xol me man qa niT da yo vel gva ri xmau ris

ga re Se, Cu mad mih yav daT.

_ Cemi mos wav le iyo erTi, _ Tqva bolos da Cax rin wu li

ye li rom Caew min da, Caax ve la.

_ ro me li?

_ ar ici Sen.

_ me re, ver uT xa ri Rame?! _ xma Si say ve du ri gae ria

ele nes.

aleq san dres na Za la dev ma Ri mil ma daug ri xa tu Ce bi, da-

ca rie le bul ke dels Seav lo Tva li da ele ne mac Zalau ne-

bu rad iqiT gai xe da. ga xu ne bul, gac re cil Spa lers mkveT-

rad aC nda is ad gi le bi, sa dac am cota xnis wi naT su ra Te bi

eki da.

_ gu Sin pa ta ra wa kin kla ve ba mo mix da im biW Tan da me go-

na, Cems da sa We rad iy vnen mo su le bi.

_ moi ca, Tu ka ci xar, da la ge biT mo mi ye vi yve la fe ri!

_ ilias `ga zaf xu li~ wa vu kiT xe. ra vi co di, Ce kis ti Tu

mej da klas Si.

_ ho.

_ kla sob ri vi mte ria mag leq sis dam we rio, miT xra!

_ me re?

_ yu ri avu wie da mgo ni wa mo var tyi ki dec pa ta ra ze.

ele nem tu Ceb ze xelis gu li mii fa ra da qmars ga Ri-

me bu li Tva le biT mia Cer da. er Txans eg re uyu res er Tma-

neTs. qu Ci dan gaR vi Ze bu li be Ru re bis Jiv Ji vi is mo da.

Tag vi ga Cum da. axla saa Ti Ra wik wi keb da wyna rad da, et-

nugzar SataiZe

294

yo ba, wvi ma mac ga dai Ro, rad gan aRar is mo da misi ga ma bez-

re be li xmau ri.

_ ma gis Tvis vin dau We riaT, Se ka co! _ Tqva bolos qal ma.

uec rad ga re dan say vi ris xma mois ma. ele ne wa mod ga,

fan ja ras Tan mi vi da da qu Ca Si gai xe da. qve mo dan mer Ze ve

mo dio da, cal xel Si bi do ni eWi ra, meo re Si mo ni ke le bu li

say vi ri. sax lTan rom amo vi da, bi do ni dad ga, say vi ri pir-

ze mii do da Ca be ra.

bavSvs ga miR vi Zebs es SeC ve ne bu lio, Se Sin da ele ne, sam-

za reu lo Si ga vi da da ka ra da Si jam-Wur Wels au ye na Cxa ru-

ni _ qvabs Tu eZeb da rZis Tvis.

am axal ma xmeb ma: be Ru re bis Ji vil-xi vil ma, say vi ris

xmam, Wur Wlis Cxa run ma da qu Ci dan Se mo sul ma di lis na-

Tel ma, sam ya ro Sec va la, ga daas xva fe ra da TiT qos aleq-

san dre sac moh gva ra er Tgva ri Sve ba. mtan jve li Rame war-

suls Ca bar da da axal ma dRem ra Rac gaur kve ve li ime di

Cau sa xa gul Si. ime dia ni iyo ele nes naT qva mic _ ma gis Tvis

vin dau We ria To, _ da, mar Ta lia, aleq san drem kar gad ico-

da, rom ama ze ga ci le biT um niS vne lo ra mis Tvi sac iWer-

dnen, mag ram mainc gu li dan ga dae ya ra is mZi me naR ve li,

mTe li Rame rom awu xeb da da mos ve ne bas ar aZ lev da.

ga re dan isev mois ma say vi ris xma. aleq san drem Tavi

as wia da sa wo li oTa xis kars mia Cer da. iq bavSvs eZi na _

naad re vad daob le buls, mar to dar Ce nils. mTe li am xnis

gan mav lo ba Si pir ve lad ig rZno sib ra lu li. See co da misi

mSob le bic, rom le bic, vin icis, ra bral de biT daa pa tim-

res. Tavi si we Ran de li ver sia gaax sen da _ ni ko da nu nu

Cems Se sa Si neb lad dai Wi ra pa ru naS vil mao, _ da sa ku Tar

gu lub ryvi lo ba ze gae ci na. mTlad ase mar ti vad ar unda

yo fi li yo saq me. et yo bo da, ni ko sxvas Ta nac la pa ra kob da

mTav ro bis augs da daa bez Ra vi Ra cam, bo ro ti xal xis meti

ra iyo! mag ram, vai Tu, mar Tlac Rame Si iyo gab mu li, vai-

Tu, misi xa sia Tis pat ron ma ver moiT mi na da ro me li Rac

fa rul or ga ni za cia Si Se vi da, ma Sin? TiT qos cxe li wya li

295

noembris wvima

ga daas xe so, amis war mod ge na ze cec xli moe do. ico da, rom

imaT xel Si Ca var dnil kacs aRa ra fe ri eS ve le bo da, mag ram

go ne ba mis gan da mou ki deb lad mainc eZeb da ga mo sa vals.

am orio de Tvis wi naT, aleq san dres qu Ca Si erTi So-

reu li na Te sa vi Sex vda, Sua xans ga da ci le bu li ka ci ma na si

wi qo ri Ze. es ma na si adre wyal tu bos Te mis mRvde li iyo.

cxraa soc da sam Si, roca bol Se vi keb ma didi an ti re li giu ri

kam pa nia wa moiw yes, ga zeT Si `mu Sa da gle xi~ misi sa xe liT

Sem de gi Si naar sis we ri li dai beW da: `am xa na go re daq to ro!

Cems mRvdlo ba Si me adre ve dav rwmun di, rom sas wau le-

bi da ara bu neb ri vi mov le ne bi ar ar se bobs, mag ram me ki-

dev ma Ce reb da sar wmu noe bis zneob ri vi mxa re; ex la vxe dav,

rom ama Sic Sev mcdar var. ami tom vto veb mRvdlo bas, kav-

Sirs vwyvet ek le sias Tan da amie ri dan vec de bi vi yo mtki-

ce mor wmu ne mec nie re bi sa. ga moc di le bam da mar wmu na, rom

mRvdlo ba gu lub ryvi lo xal xis Zar cva-gle ja da ava za-

ko baa. ami tom dRei dan am saq mia no bas Tavs va ne beb da ga-

daw ve ti li maqvs, vem sa xu ro mSro mel xalxs da vi saz rdoo

Tavi pa tio sa ni Sro miT~.

si nam dvi le Si, ma na si wi qo ri Ze sof lis aq ti vis teb ma da

kom kav Sir leb ma Za liT gak ri Wes, is ko res pon den cia ki,

cxa dia, re daq ciis mu Sak ma da we ra.

mi si nax viT ga xa re bul ma aleq san drem ma na si res to ran-

Si da pa ti Ja. da lies Ti To boT li Rvi no, moi kiT xes er Tma-

ne Ti, gaix se nes Zve li am be bi, na Te sa ve bi. Sua pu ris Wa ma Si

yo fil mRvdels uec rad, ti ri li was kda, Tva le bi dan Ra pa-

Ru piT wa mou vi da crem le bi, ve Rar Cer de bo da. kar ga xa ni

ga vi da, sa nam dam Svid de bo da, me re ki Sec bu ne bul aleq-

san dres ga mout yda, swo red axla mov di var Sin sax ko mi dan,

sa dac xel we ri li da ma we ri nes, rom val de bu li var ara ke-

Til sai me do xalxs Tval-yu ri va dev no da sai dum lo gan-

yo fi le bas maT Se sa xeb cno be bi mi va wo doo. Sen ga moc di li

ka ci xar, Zve li re vo lu cio ne ri da mir Cie ra vqna, ro gor

mo viq ceo.

nugzar SataiZe

296

aleq san dre gaS ra, uec rad Ses Zul da sa ku Ta ri Tavi-

ca da ma na si wi qo ri Zec, gam tkna re bu li ij da, erTi su li

hqon da, aqe dan ro dis wa vi do da. ma na si ki ar eS ve bo da, ex-

ve we bo da, mir Cie Rameo. bolos, aleq san dre ad ga, yo fil

mRvdels uT xra, ise moi qe ci, ro gorc sa ku Tar ma sin dis ma

gi kar na xo so, ofi ciants da na xar ji ga dau xa da, dab neu li

stu ma ri gaS lil suf ras Tan mia to va da wa vi da.

aleq san drem ico da, rom sa qar Tve lo sav se iyo ma na si

wi qo ri Zis msgav si agen te biT da, cxa dia, swo red erT-er-

Tma maT gan ma daa bez Ra ni koc.

ele ne Se mo vi da da qva biT rZe Se moi ta na. aleq san drem

Se niS na, rom co li Tvals ari deb da, sa ma gie rod, wam dau-

wum, da ca rie le bu li ked lis ken gaur bo da Tva li da, cota

ar iyos, Ser cxva Tavi si we Ran de li saq cie li sa, mag ram gu-

ne ba Si mainc gai mar Tla Tavi _ su ra Te bi xom imi tom daw-

va, rom sul mci re, io ti so de na sam xi lic ki moes po da

axla ukve dar wmu ne bu li iyo, rom da pa tim re bis Sem Txve va-

Si iseTs ve Ra ra fers upov nid nen, rac mis sa wi naaR mde god

ga moad ge bo daT, mag ram, mou lod ne lad, TiT qos Sig niT ra-

Rac au feT qdao, go ne ba Tva lis mom Wrel ma Suq ma gau na Ta.

am ue ca ri Seg rZne bi sa gan aleq san dre fex ze wa mox ta da sa-

wo li oTa xis kars miaS ter da: iq, im kars miR ma ud rtvin-

ve lad eZi na pa ta ra me rabs, dReis amas iqiT xal xis mtris

Svil sa da yve la ze did sam xils, rac sru liad kma ro da

misi da ele nes ir kut skSi, zna men ka sa Tu bo dai bo Si ga da-

sa sax leb lad.

***

Tav da pir ve lad moa gon da, rom nu nus mSob le bi sad Rac,

xa ra gau lis raion Si cxov rob dnen, mag ram sof lis sa xe li

ver gaix se na. ga ma le bu li fiq rob da, metis me ti da Za bu lo-

bi sa gan Tavi as tkiv da. bolos daas kvna, ele nes eco di ne-

297

noembris wvima

ba mi sa mar Tio, mag ram ma Sin ve mix vda, rom sa nam te leg ra ma

iqam de CaaR wev da, sa nam isi ni Tbi lis Si ga mo sam gzav reb lad

ai bar ge bod nen da bolos, sa nam Ca mo vi dod nen, dag vian de bo-

da Za lian. me re ni kos da moa gon da, ro me lic ku kiis uban Si

cxov rob da. arc misi mi sa mar Ti ico da, mag ram ni kos si Ze

ya sa bi iyo, leo er qva da ase ki dev SeiZ le bo da maTi pov na.

ax la ve unda wa su li yo, ku kia ze ya sa bi leo moe Zeb na da bav-

Svi imaT Tvis mieg va ra, mag ram, uec rad, co lis eW vian mze ras

waaw yda. et yo bo da, ele ne, ro gorc yo vel Tvis, ax lac usit-

yvod mix vda mis na fiqrs, rad gan sa wo li oTa xis kar ze ak-

ruls foc xve ri viT ue lav da Tva le bi da Tvi To nac im foc-

xvers hgav da, er Ta der Ti lek vis war Tme vas rom upi reb dnen.

aleq san dre moeS va, sa var Zel Si mow yve tiT Caj da da

ga na Te bul fan ja ras mia Cer da. we Ran cota xniT nag rZno-

bi Sve ba gam qra li yo da axla mis nac vlad, ra Rac uc xo,

cxo ve lu ri Si Si av seb da, Si Si dam frTxa li na di ri sa, bnel

kuT xe Si mi kun Wu li da mdev re bi sa gan gar Se mor tymu li, ga-

dam wyvet dar tymas rom elo de ba.

sul sxva ram iyo es Si Si, sxva az re bis gam Ce ni da war-

mom So bi sru liad uc xo, mou lod ne li sur vi le bi sa, rac

aleq san dres Tav zars ki scem da, mag ram Tan da Ta no biT

imor Ci leb da, ra Rac uc nau ri Za liT Trgu nav da da ai Zu-

leb da wa mom xta ri yo, ug zo-uk vlod gaq ceu li yo da ma nam

er bi na, sa nam daR li li da ga sa va Te bu li sad me mkvda ri viT

ar mieg de bo da. mag ram ax la, aramc Tu gaq ce vi sa, sa var Zli-

dan wa mod go mis Tavic ar hqon da, rad gan, Tur me, didi xa-

nia ukve gar bo da, gaur bo da im sa ziz Rar laf sa da ta laxs,

ro mel sac mTe li Tavi si Seg ne bu li cxov re bis man Zil ze

eri de bo da da ax la, gau Ta ve be li srbo li sa gan daR lil sa

da Zala ga moc lils, erTi zed me ti na bi jis ga dad gmac aRar

SeeZ lo. ij da da sa so war kve Ti li fiq rob da, rom sru liad

amao yo fi li yo is sir bi li, is dau sa ba mo tan jva-wva le ba,

rad gan, sa dac unda wa su li yo, ro gorc unda da ma lu li yo,

mainc ipo vid nen, mi wi da nac ki amoi Reb dnen da bolos, usa-

nugzar SataiZe

298

Tuod im wum pes Tan miaT rev dnen, ro mel sac ase Ti su le-

lu ri gu lub ryvi lo biT ema le bo da.

ma ra diu li ltol vi sa gan daR lil sa da ga bez re buls,

axla une bu rad agon de bo da so fe li da sa me bis go ra ze

wa mo mar Tu li, ked leb dab za ru li Zve li say da ri, rom lis

So riax los, Jan gi sa gan SeW mu li rki nis me se riT Se mo Ro-

bil yvi Tel Tix nar Si mSvi dad iw vnen cxov re bis dau sa ba mo

mdi na ri sa gan gac ve Ti li da ze naa ris mier Sve ba mi ni We bu-

li misi mSob le bi da eC ve ne bo da, rom Tvi To nac iq iyo, im

didi xnis wi naT mi to ve bul saf lav Tan ij da da uyu reb da,

ro gor das dio da noem bris wvi ma jer isev mwva ne ba la xiT

Se mo sil mi was, sis ve li sa gan ga Sa ve bul saf la vis lo debs

da mTels sa saf laos, xnar cve bi dan aZ ru li nis liT Se bur-

vil sa da rZis frad Se Re bils. go ne bis Tva liT xe dav da

ma mas, mis fiq rian, yo vel dRiu ri saz ru na viT dam Zi me bul

ga mo xed vas da es mo da de dis tkbi li, Jruan te lis mom gvre-

lad mSob liu ri xmac: _ es aris `a~! _ eub ne bo da igi, _ aba,

ki dev mi pov ne `a~. ra hqvia, Svi lo, ma ga sa?

_`a~, _ eRi me bo da aleq san dres da de dac aler sia nad

us vam da Tav ze xelis guls, efe re bo da.

gu laC qro le bu li aleq san dre grZnob da im xelis sil-

bos, si na zes, mis sul Si Cam wvdom siT bos da san Te li viT eR-

ven Te bo da mTe li sxeu li, Tva lis upeeb Si cxe li crem li

ug rov de bo da.

***

fiq re bi dan kar ze ate xil ma ka kun ma ga moar kvia, Sek rTa,

Tavi as wia da cols mia Cer da.

am sis xam di liT sxva vin unda yo fi li yo, mag ram mainc

ar un do da dae je re bi na, rom kars ukan ̀ isi ni~ id gnen. gauk-

vir da, man qa nis xma ra tom ver ga vi go neo, sa var Zlis sa xe-

lu rebs daeb ji na, Zlivs wa mod ga da fan ja ras Tan mif ra-

299

noembris wvima

tun da. tyvia sa viT dam Zi me bo da fe xe bi. ga reT, eleq tro nis

boZ Tan Savi av to mo bi li id ga, tya vis qur Tu kia ni mZRo li

gad mo su li yo, sa qa re mi nas fa la siT wmen dda da Tan wam-

dau wum misi sax lis fan jre bis ken ic qi re bo da.

ele ne ukve kars aReb da. zur gSeq ce viT mdgom aleq-

san dres es mo da ga sa Re bis Cxa ku ni, Ca Jan ge bu li an ja me bis

Wria li da roca mob run da, dai na xa oTax Si Se mo su li pa-

ru naS vi li _ ma Ra li, la ma zi axal gaz rda ka ci, ro me lic

ele nes ga Ri me bu li mis Ce re bo da.

_ unda ma pa tioT, qal ba to no, am di laad rian rom Se ga-

wu xeT, _ war moT qva man da me re aleq san dres miub run da, _

bo di Sis mo sax de lad gea xe liT, ba to no aleq san dre!

mo xuc ma gak vir ve biT azi da war be bi, cols ga da xe da.

ele ne dab neu li id ga, xan dau pa ti Je bel stu mars uyu reb-

da, xa nac qmars, rad gan am uc nau ri ga mo ca nis pa suxs swo-

red mis gan elo de bo da.

pa ru naS vi li aleq san dres miuax lov da, mis win Tav dax-

ri li, sa xe Se fak lu li Cu mad ga Cer da, bolos, ro gorc iqna,

Tva li gaus wo ra da dar cxve ni li Ri mi liT uT xra:

_ Sev rig deT, ba to no aleq san dre?

am uc nau ri mou lod ne lo bi sa gan aleq san dre sa Sin lad

daib na. mar Tlac sak vir ve li iyo: im pir sis xlia ni ja la Ti-

sa da Sem za ra vi ur Cxu lis nac vlad, ro me lic mis cno bie-

re ba Si mTe li Ra mis tan jvi sa da gve mi sa gan Ca mo ya lib da,

axla mis win erTi zrdi li, sin di sis qen jni sa gan Se wu xe-

bu li ymaw vi li id ga da gu Sin de li ug va ni saq cie li saT vis

Sen do bas sTxov da.

am mou lod nel ma ga re moe bam mo xu ci su liT xor cam-

de SeZ ra da misi da Wi mu li ner ve bi ise daal bo, ro gorc

ga zaf xu lis wvi mam gval vi sa gan da SaS ru li, xrio ki mi wa.

sul mTlad moeS va, mux leb Si si sus te ig rZno da, uec rad,

ise, rom Tvi To nac ar elo de bo da, si ci li was kda _ mTe li

sxeu li au Tax Tax da, mu cel ze xe le bi Se moi Wi ra, moi kak va

da beb ru li, xrin wia ni xmiT axiT xiT da.

nugzar SataiZe

300

ici no da da, Tum ca mSve niv rad grZnob da si tua ciis ab-

sur du lo ba sa da im uxer xu lo bas, misi une bu ri, uaz ro

si ci li rom iw vev da, mag ram ver Cer de bo da, rad gan eC ve-

ne bo da, rom aqam de coc xlad da mar xuls, sul Se gu be buls,

ze mo dan mi wa ga daa ca les da axla is si ci li swo red ise ve

sWir de bo da, ro gorc gri li, suf Ta hae ri bne li sa ma ri dan

amoy va nils.

pa ru naS vi li jer ki ga Ri me bu li da, cota ar iyos,

dab neu li Ses cqe ro da ase mou lod ne lad gam xia ru le bul

Tavis mas pin Zels, mag ram Tan da Ta no biT ima sac ga dae do

misi si ci li, Sub lSek rul, Se fiq ria ne bul ele nes Tva li

Seav lo da, uec rad, ise Ti xar xa ri aut yda, rom Zve li sax-

lis ked le bi Sein Zra, ka ra da Si Wur We li aw ka run da da fan-

jris mi neb mac zria li moi Res.

ax la ori ve ni ici nod nen, Tval ze crem lmo reu le bi,

wel Si mox ri le bi ex le bod nen erTi meo res, si ci li sa gan

dao se bu le bi zog jer xe leb sac ki uca cu neb dnen er Tma-

neTs mkla veb ze, mxreb ze da er Tnai ri Ji niT ata ce bul ni,

TiT qos erT ar se bad qceul ni gi Je bi viT xar xa reb dnen.

gaog ne bu li ele ne Sec bu ne bu li Seh yu reb da ka cebs.

ukve ico da, vinc iyo es uc xo stu ma ri da ra ki qmris

am nai ri mxia ru le bis mi zezs ver xvde bo da, maTi si ci li

ner vebs uS li da, aRi zia neb da da roca sa Zi ne be li oTa xi-

dan, uec rad, bav Svis ti ri li Se moes ma, ve Rar moiT mi na da

dauy vi ra:

_ kar gi, sa Sa, ra da ge mar Ta!

aleq san dre, ro gorc iyo ga Cum da, mag ram pa ru naS vi li

jer isev ici no da, Tan ji beeb Si iqe qe bo da, cxvir sa xocs

eZeb da, rom Tva le bi dan crem li moew min da.

si ci li sa gan ga sa va Te bu li, Zala ga mo leu li mo xu ci ki

sa var Zel Si CaeS va da bav Svis ti ri lic swo red ma Sin Se-

moes ma!

pa ru naS vil ma sa xi dan Ri mi li mois xi pa, sa wo li oTa xis

kar Tan mi vi da, ga moa Ro da Sig Sei xe da. imas ukan mih yva

301

noembris wvima

ele ne, ro mel sac ati re bul bav SvTan un do da mis vla, mag-

ram pa ru naS vils gza Cae xer ga da aRel ve bu li, afo ria qe-

bu li qa li ka reb Si ga xi dul kacs xan aqe dan uv li da, xa nac

iqi dan, mag ram oTax Si Ses vlas ver axer xeb da.

ama so ba Si bav Svi Cab Jir da, axla ukve gan wi ru li xmiT

gah kio da, mag ram pa ru naS vi li ad gi li dan ar iZ vro da, ka-

ris Car Co ze xe leb mib je ni li, sa Zi ne bel oTax Si Tav Se yo-

fi li, ux mod id ga da gaal ma se bul qals, ro me lic imis

ga nier be Webs aqoT qo Te bu li, cxa re kru xi viT zed aw yde-

bo da, ara vi Tar yu rad Re bas ar aq cev da.

aleq san dre bra ziT uyu reb da am su raTs da gu li mos-

dio da sa ku Tar col ze, ro me lic stu mars zur gSi xels

hkrav da, uji ka veb da da gzi dan mis Ca mo ci le bas ase cdi-

lob da.

uec rad, pa ru naS vi li mob run da, qals gza mis ca da

aleq san dres naR vlia ni Ri mi liT mia Cer da.

_ amas ki aRar mo ve lo di Tqven gan, ba to no aleq san dre,

_ Tqva bolos da Tavi si na nu liT ga daaq nia.

aleq san dre sa var Zel Si Cak vda, Cai fer fla. ax la Ra

gaax sen da, rom am ka ci sa sa xe lic ki ar ico da da amis ga-

mo sin di sis qen jna ig rZno. Ses cqe ro da am la maz, war mo sa-

deg ada mians, mis mi marT sao ca ri ndo biT im sWva le bo da da

roca iman usay ve du ra, xal xis mtri sa da mo Ra la tis Svi li

ojax Si ram Se mo gay va ni na To, cols sa wol oTax Si bra ziT

gas Za xa: _ aba, moi xe de, qa lo, ras geub ne bo dio!

pa ru naS vi li fan ja ras Tan mi vi da, far da ga das wia, ga-

reT gai xe da da vi Ra cas Tavi dauq nia.

uec rad meo re oTa xi dan Tma ga we wi li, sa xe SeS li li ele-

ne ga mo var da da qmars eca:

_ vin aris, sa Sa, es ka ci?

_ eli ko! _ ga maf rTxi leb lad uT xra aleq san drem.

_ vin aris-meT qi, ra unda am sax lSi!

_ kar gi, ax la, eli ko!

_ uT xa ri, ax la ve wa vi des aqe dan!

nugzar SataiZe

302

_ daw ynar diT, qal ba to no, _ Cae ria pa ru naS vi li, _

sjobs Caic vaT da bav Svic moam za doT.

uec rad, ka ri gai Ro da oTax Si ori uc xo ka ci Se mo vi da.

ele nes mkvdris fe ri dae do.

_ bavSvs Tbi lad Caac viT, To rem ga gi civ de baT. _ ur Cia

pa ru naS vil ma.

***

amis Sem dgom mov le nebs aleq san dre siz ma ri viT aRiq-

vam da, eC ve ne bo da, TiT qos yve la fe ri wylis fsker ze xde-

bo da. ada mia ne bi Se ne le bu lad moZ raob dnen, Tev ze bi viT

ala mu neb dnen tu Cebs, maTi la pa ra ki sru liad ar es mo da,

yu reb Si gab mu li buy bu yi da Sria li ed ga. dai na xa, ro gor

ga moiy va nes sa wo li oTa xi dan tya vis qur Tu kian ma ka ceb ma

pal to Cac mu li, bal Ra ta te bu li ele ne. uyu reb da, ro gor

id ga igi Sua oTax Si, mis ken arc ki iyu re bo da da aleq san-

dres moeC ve na, rom qals erTi su li hqon da, sa nam aqe dan

wa vi do da da, mar Tlac, roca im ka ceb ma win gaig des, oTa-

xi dan ise ga vi da, ukan er Txe lac ar mou xe davs.

me re sa var Zel Si ij da da xe dav da, ro gor da dio da pa-

ru naS vi li da ca rie le bul oTax Si, ra nai rad aT va lie reb da

iqau ro bas da bolos, roca miuax lov da da da sam Svi do beb-

lad xeli ga mou wo da, Za lian ki eca da, mag ram ise hqon da

ki du re bi ga xe ve bu li, rom sa var Zlis sa xe lurs mar jve na

ver aag li ja.

pa ru naS vi li er Txans eg re xel ga mow vdi li id ga, me re

ne la Seb run da da wa vi da.

303

noembris wvima

***

ver get yo daT, ki dev ram den xans ij da, mag ram roca wa-

mod ga, sxeul Si uc nau ri, sas wau leb ri vi sim su bu qe ig rZno,

ra mac eniT au we re li Sve ba moh gva ra.

fan jri dan ga reT gai xe da.

av to mo bi li aRar sad Can da.

cas Rru be li ga dae ya ra da aR mo sav le Ti dan didi, wi-

Te li mze amo dio da. mis sxi vebs er Tnai rad gae kaS ka Se bi na

naw vi ma ri qu Ca, sax le bis sve li sa xu ra ve bi, mTe li qa la-

qi. tro tuar ze ne li na bi jiT mo dio da wyne Te li gle xi da

xmo ba Se pa rul aka ciebs din jad, saq mia nad aT va lie reb da.

aleq san dre ne la Se mob run da. mzis oq ros fer na Tel-

Si gax veu li yo mTe li oTa xi, misi yo ve li kuT xe-kun Wu li

uc nau rad brwyi nav da da uec rad, el da na cem ma ki na Ram Seh-

kiv la: ma Ral zur gian, ga qu cul sa var Zel Si uZ ra vad ij da

misi ga xe ve bu li, usu lo gva mi, ro mel sac Riad dar Ce nil,

Cam qral Tva leb ze Se mod go mis msxvi li, mwva ne bu ze bi daa-

co cav dnen.

nug zar Sa tai Ze.

Sex ved ra (rCeu li).

Tbi li si: qar Tu li biog ra fiu li cen tri. 2010.

305

mmar ge rit iur se na ri (nam dvi li gva ri _ kreian ku-

ri) dai ba da 1903 wels briu sel Si. pir ve li didi

pro zau li Txzu le ba 1929 wels ga moaq vey na, 1951

wels ki dai beW da misi yve la ze cno bi li ro ma ni

`ad rea nes mo go ne be bi~, ro me lic jer ki dev mwer-

lis cxov re ba Si ve kla si kad aRia res. 1979 wli dan

si coc xlis bolom de cxov rob da ame ri ka Si. 1981

wels mar ge rit iur se na ri pir ve li qa li gax da,

ro me lic saf ran ge Tis aka de miis wev rad air Cies

da amiT daar Rvies sau ku no va ni tra di cia. gar-

daic va la 1987 wels maunT-de zer tSi, sa ku Tar

sax lSi, me gob re bi Ta da ax lob le biT gar Se mor-

tymu li.

307

mar ge rit iur se na ri

mer cxle bis

RvTis mSo be li

Te ra pion beri siy maw vi le Si aTa na se didis uer Tgu le si

mo wa fe iyo. kuS ti da pir qu Si Te ra pio ni Tbi lad mxo lod

maT ep yro bo da, vinc eS ma keu lad ar miaC nda. eg vip te Si

mkvdre TiT aRad gi na mu mie bi da sa xa re ba uqa da ga; cod ve-

bi miu te va bi zan tiis im pe ra torT; siz mrad mi Re bu li Cve-

ne biT sa ber ZneTs gae mar Ta, raTa pa nis sac du ris gan ex-

sna es qve ya na. ziz RiT iv se bo da wmin da xee bis da nax va ze,

to teb ze Cvre bi rom See baT xur ve biT Sep yro bil gle xebs

da CaeT qvaT, rom sa Ra mo Jams, nia vis Seq ro le ba ze am kon-

kebs ecax ca xa maT nac vlad. brazs hgvri da uRa lo mi wis-

Tvis meti mo sav lis ga mo sa Za la vad aR mar Tu li fa lo se bic,

wya ros Tav Tan an Tax Ceb Si ga mod gmu li Ti xis Rmer Te bic.

se fi sis kbo de ze wmin da xee bi sa gan sa ku Ta ri xeliT ga-

mar Ta pa ta ra qo xi. sof le le bi TavianT Ra ri bul luk mas

una wi leb dnen. uWir da Te ra pions Tav sdam tyda ri ome bi Ta

da Sim Si liT ilaj gaw yve ti li, gac re ci li da gaZ val tya-

ve bu li gle xe bis gaZ Ro la ze ci sa ken. maT uy var daT ie so,

Ze ma ria mi sa, amo ma val mze sa viT oq ro Ti mo si li, mag ram

308

margerit iursenari

gu lis siR rme Si mainc jiu tad eTay va ne bod nen xeeb sa da

wylis Cqer Si Ca bu de bul Rmer Tebs. yo vel sa Ra mos nim fe-

bis Wa dar Tan to veb dnen er Ta der Ti mar Ce na li Txis rZiT

ga lic li ce bul ta gans. Se bin de bi sas sof lis bi We bi ko-

rom Si Ser bod nen, sur daT Tva li Seev loT aqa tis Tva le-

ba asu le bi saT vis, rom le bic Zi ra Ti da ve lu ri Taf liT

saz rdoob dnen. yvel gan iy vnen isi ni, am xrio ki da mwi ri

mi wis asu le bi, yvel gan! xan nis li viT ifan te bod nen, xan

ki uec rad nam dvil sa xes iReb dnen, xorcs is xam dnen. wya-

ros Tan, Tix nar Si na xu lob dnen maT na fe xu rebs. maTi ka nis

si TeT re qa ra feb ze arek lil na Tels er Tvo da So ri dan.

zog jer asec xde bo da: da sa xiC re bu li nim fa Car Ce bo da sa-

xel da xe lod ga qer qil Tav xe Si da Ram Ra mo biT is mo da misi

Ci vi li, xan ki _ Ri Ri ni. mTeb Si TiT qmis yo vel dRe ikar ge-

bo da mo nus xu li sa qo ne li. ram de ni me Tvis Sem deg Zvle bis

pa ta ra gro vas Ra pou lob dnen. es wyeu le bi xels daav leb-

dnen bal Rebs da cim cim mia qa neb dnen xra mi sa ken. maTi pa wia

fe xe bi mi was arc ki exe bo da. uf skru li STan Tqav da xol me

maT pa ta ra mouq nel sxeu lebs. zog jer nim fe bis kva lis

ma Zie be li cxroia ni bi Wi acax ca xe bu li Cair ben da wya ros-

Tan. wyal Tan er Tad sik vdil sac ewa fe bo da Tur me. yo ve-

li axa li ube du re bis Sem deg Te ra pion beri muS tebs uRe-

reb da ko roms, im SeC ve ne bu le bis sa xi zars. gle xe bi mainc

eTay va ne bod nen TiT qmis uxi lav naz fe riebs da ise io lad

iviw yeb dnen maT bo rot na moq me dars, nim febs ise apa tieb-

dnen uke Tu re bas, ro gorc, vTqvaT, Seun do ben xol me mzes

SeS lil Ta tvi nis ga la ye bas, an mTva res _ me Zu Zu ri qa le-

bis Tvis Zil Si rZis ga mo wo vas, ro gorc miu te ve ben xol me

siy va ruls gau saZ li si tan jvis mo ta nas.

bers mgle bis xro va sa viT eSi no da nim fe bi sa. me Za ve bi-

viT ufo ria qeb dnen suls. saoc rad la ma ze bi wa miT ar aZ-

lev dnen saS vels. Ram Ra mo biT zed sa xes Tan grZnob da maT

cxel sun Tqvas, TiT qos na di ri da bor gav da oTax Si da geSs

iReb da. avad myof Tan mo sa kiT xiT mi ma va li beri min dors

309

mercxlebis RvTismSobeli

rom gauy ve bo da, kval dak val mis dev da maTi fe xis ba ku ni da

cik ne bis pe te li. loc vis dros une bu rad Tu Cas Tvlem da,

nim fe bi gu lub ryvi lod Se moe seod nen da wver ze eqa Ce bod-

nen. mis cdu ne bas ar api reb dnen, uS nod da sa sa ci lod eC ve-

ne bo daT Tal xi jva lo Ti mo si li beri. la ma ze bi ki iy vnen,

mag ram vne bebs ar aRuZ rav dnen. bers maTi SiS ve li ta ni ise-

ve eziz Re bo da, ro gorc mux lu xas si fer mkrTa le, ro gorc

una sis wyltu ka ni. mag ram bolos da bolos nim fe bi mainc

axer xeb dnen mis cdu ne bas, rad gan maT Sem yu re bers RvTis

sib rZne eeW ve bo da, rad Seq mna es umaq ni si, mav ne ar se ba nio,

_ fiq rob da da Se saq me RvTis Tav Se saq cev av oi nad esa xe-

bo da. erT mSve nier di las gle xeb ma na xes da SeS foT dnen,

Se fiq rian dnen, nim feb ma Su ri ar iZion, wya ro ar wag var-

Tva no. Ta nac am Wad ris Crdil Si sof lis go go-bi We bi cek-

va-Ta ma Sis Tvis iy rid nen Tavs. mag ram wmin da kacs say ve du-

ri ver Se be des, See Sin daT, ar ga va naw ye no To ma ma, ro me li

ars ca Ta Si na da ro me li ga na gebs dar sa da av dars. krin ti

ar dauZ ravT da maT ma du mil ma ufro Sea gu lia na Te ra pion

beri.

amie ri dan kar Si ise ar ga mo vi do da, nim fe bis mo sa ge rieb-

lad ori qva mainc rom ar hqo no da sa xe los nao Web Si da ma lu-

li. mwux ri sas, roca ukac riel min dvreb Si aRar cer Ti gle xi

ar Can da, cec xli wau ki da be ber ze Tis xils. mis da fu Ru roe-

bul zro Si qal Rmer Te bi ima le bia no, _ fiq rob da. cecxls

mis ca fiW vis Si me lac. da xeT qi li qer qi dan crem le bad rom

sdio da aSi fi. SiS ve li sxeu li amo var da misi var ji dan da

Seuer Tda Tavi sia nebs, dam frTxa li Svle bi viT So riax lo ga-

fa ci ce bulT. wmin da beri ki xa rob da, bo ro te bis ki dev erTi

bu de rom mo Sa la. jvre bi aR mar Ta yvel gan. saR vTo na di ri

ifan te bo da, am ra Rac sax rCo be las msgav sis Crdils gaur bo-

da da gan wmen di li sof lis Se mo ga ren Si sim Svi de da si mar-

to ve isad gu reb da. mag ram brZo la grZel de bo da fex da fex,

kval dak val. axla nim fe bi fer do beb ze ZeZ vnars See xiz nen da

qvebs uSen dnen bers. aqe dan ufro Zne li iyo maTi ga Ze ve ba.

310

margerit iursenari

bolos, roca sof lis bi Web ma zur gi Seaq cies, loc ve biT da

cec xliT Se Wir ve bu li nim fe bi roca usa boZ vrod da usiy va-

ru lo dac dar Cnen, erT pa ta ra fer dobs Sea fa res Tavi. aq,

Tix nar Si, mTlad Ca Sa ve bu li fiW ve bi vee ba ar wi vebs hgvan-

dnen. TiT qos mZlavr klan Web Si Caeb Ru jaT es aya lo mi wa,

TiT qos ca Si maq ma ni viT daf ria leb da maTi bum bu li. qveb ze

wya ro mo wan wka reb da. wya li ise ci vi iyo, rom sa rec xis sa-

WiW ynad ar eka re bod nen. go ra kis fer dob ze SeT xril ex Si

SeR we va SeiZ le bo da viw ro nap ra liT, ro mel Sic ka ci Zlivs

See teo da. yo vel Tvis, roca nim febs gauav drde bo daT da

gar To ba Seu fer xde bo daT, aq Sei xiz ne bod nen xol me. isi-

ni, na di ri sa ar iyos, uf rTxod nen We qa-qu xils da um Tva ro

Rameeb Si aq, pa rex Si, eZi naT. mex re bi We bi ga moq va bul Si SeR-

we vas cdi lob dnen. es sa xi fa To saq me maTi vaJ ka co bis didi

ga moc da iyo. Sem deg gau Ta veb lad tra ba xob dnen, mru me Si

nim fe bis ke na ri ta ni da da bur du li Tme bi dav lan de To. Te-

ra pion bers kldis fer dze mi ma lu li es ga moq va bu li gul ze

eka li viT eso bo da. min dvris ga na pi ras saa To biT id ga ga rin-

de bu li beri da xe laR pyro bi li Ses Txov da ze cas Rmer Te bis

mod gmis am sa Si Si naS Tis mos po bas.

aR dgo mis Sem deg cota xa ni rom ga mox da, ber ma Sear Cia

Tavi si mrev li dan yve la ze ubi ri da Tan yve la ze san do gle-

xe bi, we raq ve bi da Ci raR dne bi mis ca, jvar cmas das wvda da

sib ne le sa da si sov le Si wauZ Rva maT ok ro bok ro go ra keb ze.

mar jved unda ga moe ye ne bi na es nes tia ni, ku na pe ti Rame. Te-

ra pion beri ga moq va bu lis Se sas vlel Si Cad ga, Tavi si Ta nam-

zrax ve le bi Sig ar SeuS va, See Sin da, cdu ne bas ar ah yvne no.

bnel Si is mo da wya ros Cux Cu xi da fiW veb Si sios qrol va sa-

viT na zi fa Cu ni. es mZi na re nim fe bis fSvin va iyo. siz mrad

xe dav dnen sam ya ros si Wa bu kes, ez ma ne bo daT Ja mi, roca de-

da mi wa mxo lod xee bis, pi rut yvi sa da Rmer Te bis sam kvid ro

iyo. gle xeb ma ko co ni gaa Ca Res, mag ram qa rafs xom ver wau ki-

deb dnen cecxls! ber ma Ta ba Si ris azel va da qveb ze da goz va

daa va la maT. ina Ta Tu ara, zed im daw yev li li ga moq va bu-

311

mercxlebis RvTismSobeli

lis zRur blTan, fer dob ze, pa ta ra sam loc ve los aSe ne ba

daiw yes. ked le bi jer ar Sem Sra li yo, ka ric ak lda, We ric,

mag ram Te ra pion ber ma kar gad ico da, nim fe bi cdu ne bas ver

ah yve bod nen, ver gad mo la xav dnen am wmin da ad gils, mis gan

da loc vil sa da na kurTxs. ufro gul da je re bu li rom yo-

fi li yo, zed im ad gi las, sa dac klde iyo ga dax sni li, Ta na-

bar mkla via ni jva ri aR mar Ta. jvar ze qris te iyo mo xa tu li.

nim febs mxo lod Ri mi lis ena gae ge bo daT da SeS fo Te bul ni

unda ukuq ceu liy vnen wa me bu lis xil va ze.

mzis pir ve li sxi ve bi miad ga ga moq va bu lis zRurbls. is

sa co da ve bi, Cveu le bi sa mebr, swo red am dros wa moiS le bod-

nen xol me da iqve, xe Ta foT le bi dan cvars is ru tav dnen.

axla ki qvi Ti neb dnen dat yve ve bu le bi, Sve las iT xov dnen,

oRond aqe dan gag vaR we vi neo, da ala lad aRuT qvam dnen

bers siy va ruls. gle xe bi mTel dRes aSe neb dnen. sa Ra mo Jams

crem le bi gad mos cviv daT qvebs. gais ma xve le ba da ro yio

yi vi li, da ko dil mxec Ta Za xi lis msgav si. meo re dRes sam-

loc ve lo ga da xu res da yva vi le biT mor Tes, ka ric Sea bes

da kli te Si rki nis didi ga sa Re bic gaaC xa ku nes. da qan cu li

gle xe bi im Rames so fel Si dab run dnen, Te ra pion beri ki

iqve, axa laR mar Tu li ek vde ris win, miw va. Zil fxiz lob da,

tyveq mnil Ta gmin va da vae ba uk rTob da Zils. unda iT qvas,

rom beri gul mow ya le iyo. wux da, une bu rad fe xiT mRils

Tu gas res da, an misi Za Zis Se xe ba ze yva vi li Tu Re ro Si ga-

dat yde bo da. axla ki ise iyo ga cec xle bu li, as pit Ta bu-

dis Tvis mieg no TiT qos da or alizs Sua moem wyvdia.

meo re dRes gle xeb ma kir wya li moi ta nes. Sig ni dan da

ga re dan Se feT qes ek le sia. igi TeTr mtreds daem sgav sa,

kldis mker dze mi yu Juls. sxveb ze utex ma or ma glex ma ex Si

Ses vlac ki ga be da. nes tia ni da da Ra ru li ked le bi unda

See TiT xnaT, rom wya ros wyal sa da Tafls ar See Jo na, ar

ga xan grZli ve bu li yo fe rie bis ga ja xi re bu li yo fa. Ro ne-

mix dil nim febs imis Zalac aRar Ses wev daT, ada mia nebs ga-

moc xa de bod nen. mxo lod aqa-iq mru me Si Zlivs ga mok rTe bo-

312

margerit iursenari

da mo ku mu li tu Ce bi, sax vew rad Set yu pe bu li na zi xe le bi,

an mo var dis fro mker di.

ki riT gaT xvri li ce ri gaus ves gle xeb ma xaoian ked lebs

da rbi li Tme bis TrTol va ig rZnes. xvif li Tu mos de bo da

no tio, xam ad gi lebs. nim fe bis da Za bu ne bu li sxeu le bi nes-

tSi ix rwne bo da da pep lis Ca moy ri li frTe bi viT cvio da

mtver Si. kvne sod nen ga nuw yvet liv, mag ram yur Tas me na unda

da ge Za baT maTi mi sus te bu li xmis ga sa go nad. es mti ra li

nim fe bis su le bi iyo.

mTel mom dev no Rames Te ra pion beri udab no Si da yu-

de bu li gan de gi li viT dau ca deb lad lo cu lob da sa va nis

zRur blTan. uxa ro da imis ga fiq re ba, rom axal mTva rem de

kvne sa-vae ba Sew yde bo da da Sim Si liT da xo ci li nim fe bi ua-

mur mo sa gon rad Ra dar Ce bod nen. sur da, loc viT daeC qa re-

bi na tu saR Ta xsnis Ja mi _ maTi sik vdi li. bers une bu rad

See pa ra maTi sib ra lu li da gaa Ri zia na Tavis ma sa mar cxvi no

si sus tem. aRa ra vin mo su la mas Tan. so fe li sad Rac Sors,

qvey nis da sa lier Si, egu le bo da. min dvris ga na pi ras ar Cev da

mo wi Ta lo mi was, fiW vebs da oq ros fer sxi veb Si Ca kar gul

bi liks. es mo da nim fe bis xro ti ni, ro me lic Tan da Tan nel-

de bo da, da Tavi si loc vac es mo da. xma mTlad Cax rin wo da.

ima ve sa Ra mos, Se bin de bi sas, bi lik ze Se niS na mis ken mo-

ma va li qa li. Tav Ca qin dru li iyo da od nav mox ri li. Savi

mo sas xa mi ebu ra, Ci qi lac Savi hqon da, mag ram ra Rac idu-

ma li na Te li atan da Talx qso vil Si da mwuxrs di la sa viT

acis krov neb da. ymaw vil qals mxco va nis si din je da si dar-

bais le Sve no da. na zi iyo mo weu li mte va ni viT, sur ne lo va ni

yva vi li viT. ek vders gaus wor da da gul das miT SeaT va lie ra

beri. mas ki loc va Sea civ da ba ge ze.

_ es bi li ki ar saiT mi dis, sai dan mox val, qa lo?

_ sai dan? di la sa viT... aR mo sav le Ti dan. Sen aq ra sa iqm,

mo xu co be ro? _ Cae kiT xa ymaw vi li qa li.

_ ager, am ga moq va bul Si ga mo vam wyvdie nim fe bi, la mis

waw ymi don es mxa re. ga reT ga moR we va rom ver ga be don, zed

313

mercxlebis RvTismSobeli

exis nap rals mi va Se ne es pa ta ra ek le sia. isi ni xom SiS vle bi

arian da Tavi se bu ri ri di aqvT RvTi sa. ve li, rom si ci vi-

Ta da Sim Si liT amoi xo ce bian da RvTis wya lo ba moe fi ne ba

are ma res.

_ ki mag ram, vin giT xra, rom wya lo ba RvTi sa ar er ge ba

nim febs, ase ve _ Svle bis jog sa Tu Txa Ta ar ves?! _ See pa su-

xa qa li. _ nu Tu ar ici, rom Se saq mis Jams RmerTs daa viw yda

zo gi an ge lo zis Tvis frTe bis bo Ze ba. isi ni mi wa ze Ca moc viv-

dnen, xe veb Si Cai bu des, nim fe bi sa da pa ne bis mod gmas mis ces

da sa ba mi; sxve bi mTas See xiz nen da olim piel Rmer Te bad iq-

cnen. nu drtvi nav war mar Ti viT, Se moq me di sa gan mi viw ye bu li

ar se ba ni nu ga Si ne ben, saq me ni uf li sa ni nu aR gaS fo Te ben,

mad li Ses wi re RmerTs dia nas da apo lo nis Seq mnis Tvi sac.

_ Cemi su li aseT si maR les ver Ses wvde ba, _ mdab lad

Cai la pa ra ka mo xuc ma ber ma. _ nim fe bi mloc ve lebs miS fo-

Te ben, mrev li la mis wa miw ymi don, maTi su lis xsna ki me

ma ba ria, RvTis wi na Se pa su xi me mo meT xo ve ba. ami tom vdev ni

maT da, Tu sa Wi ro Seiq na, vdev ni qves knel Si dan Tqmam de.

_ eg yve la fe ri er Tgul msa xu re bad Ca geT vle ba, gul-

mar Ta lo be ro, _ Ri mi liT Tqva ymaw vil ma qal ma, _ mag ram

sxva saS vels ve ra xe dav? egeb nim fe bic ga dar Cnen da Se ni

mrev lic cxon des.

mi si xma nes tvis han gi viT dat kba. Se Wir ve bul ma ber ma

Tavi da xa ra. ymaw vil ma qal ma mxar ze Ca moa do xeli da uf-

le ba mo si lad uT xra:

_ Se miS vi ex Si, be ro! miy vars ga moq va bu le bi. meb ra le ba

yve la, vinc iq eZiebs Tav Se sa fars, ga moq va bul Si iS va Cemi

Ze, mkvda ric ga moq va buls mi va ba re, raTa aR dgo miT meo red

So bi li yo.

gan de gi li gan ze gad ga. gza utia. is ki pir da pir nap ra-

li sa ken gae mar Ta. Tum ca sa kur Txe ve li fa rav da mas. zRur-

blze vee ba jva ri iyo aR mar Tu li. man sa Tu Tad Sea xo xeli

jvars, Sea xo, ro gorc SeC veul sa da ax lo bels, gas wia da

qvab Si Se vi da.

314

margerit iursenari

kvne sam ima ta sib ne le Si. JRur tu li da frTe bis faT qu ni

gais ma. qa li nim febs esaub re bo da. esaub re bo da ra Rac uc-

naur ena ze, frin vel Ta da an ge loz Ta ena ze, al baT. uec rad

qa li beris gver diT gaC nda. is ki kvlav lo cu lob da.

_ ixi le be ro, ixi le da is mi ne!

yur Tas me nis wam Re bi Wik Wi ki mois ma. qal ma mo sas xa mis

kal Te bi ga da Sa la da Te ra pion ber ma ixi la misi ka bis nao-

Web Si Se xiz nu li mer cxle bi. qal ma mloc ve li viT aRap yro

xe le bi, aaf ri na Ci te bi da Can gi viT wkria la xmiT Tqva:

_ gaf rin diT, Cemo pa ta re bo!

mer cxle bi mwkri vad aiW rnen mwux ris ca Si. frTe bi Ta

da nis kar tiT amouc nob niS nebs xa zav dnen. mo xu ci beri da

ymaw vi li qa li mze riT mia ci leb dnen maT. Sem deg mo sul ma

uT xra dam xvdurs:

_ yo vel ga zaf xuls dab run de bian da Sen maT Sei fa reb

Cems ek le sia Si, mSvi do biT, Te ra pion!

ma ria mi daad ga im bi liks, ar saiT mi ma vals. gzaw vri li

wyde ba Tu ara, ro di afiq rebs mas, vi sac ze cis gzeb ze svla

xe le wi fe ba.

Te ra pion beri sof lis ken gae mar Ta. meo re dRes, Ja mis-

wir vis Tvis rom amob run da, nim fe bis ga moq va bu li mer cxlis

bu dee biT iyo mo fe ni li.

isi ni yo vel wels brun de bian, mof ri na ven da ibu de ben ek-

le sia Si. bar tye bis daz rda ze, Tavian Ti bu dee bis _ Ti xis pa-

wia sax le bis _ Sem tki ce ba ze zru na ven. Te ra pion beri loc-

vas Sew yvets xol me da Seh xa ris maT siy va ruls, maT si la Res.

asea, nim febs ro di epa tie baT is, rac mie te ve baT mer cxlebs.

fran gu li dan Tar gmna

ma na na gi gi neiS vil ma

ga ze Ti `li te ra tu ru li sa qar Tve lo~.

10 ap ri li, 1987.

315

ffranc kaf ka dai ba da 1883 wels pra Ris eb raul

ge to Si. mwe ra li ger ma nul ena ze wer da, Tum ca

Ce xur sac Tavi suf lad flob da. gim na ziis dam-

Tav re bis Sem deg swav la ga nag rZo pra Ris uni-

ver si tet Si, sa dac mii Ro sa mar Tlis doq to ris

xa ris xi. 1922 wlam de igi mu Saob da um niS vne lo

Ta nam de bo beb ze sa daz Rveo uw ye ba Si, ro me lic

avad myo fo bis ga mo da to va. 1923 wels mwe ra li 19

wlis do ra di man tTan er Tad sac xov reb lad ga-

da vi da ber lin Si, Tum ca sa bo lood mainc pra Ra-

Si dab run da. kaf kas na we re bis ume te so ba ga moq-

vey nda misi gar dac va le bis Sem deg. gar daic va la

1924 wels ve nas Tan ax los mde ba re sa na to rium Si

ye lis tu ber ku lo ziT. dak rZa lu lia pra Ris eb-

raul sa saf lao ze.

317

f ranc kaf ka

Zve li am ba vi

TiT qos Cven saer Tod ar gva Rel veb des Cve ni sam Sob los

be di. ama ze adre ara so des gvi fiq ria da Cvens saq mia no bas

vag rZe leb diT, mag ram bolod roin del ma am beb ma Seg vaS fo Ta.

moe dan ze, kai ze ris sa sax lis win, fex sac me le bis ma Ra-

zia maqvs. ga riJ raJ ze vxsni da ras vxe dav, yve la Ci xi sav-

sea Seia ra Re bu le biT. mag ram Cve ni ja ris ka ce bi ro di arian,

ara med Crdi loe li no ma de bi, ver vxvde bi ra xer xe biT moaR-

wies de da qa la qam de, ro me lic saz Rvri dan Za lian Sor saa.

yo vel Sem Txve va Si, axla isi ni aq arian da al baT mo ma val Si

ufro mom rav lde bian.

maT bu ne bas Tu ga viT va lis wi nebT, no ma de bi Ria cis

qveS ba na ko ben, rad gan sac xov re be li sax le bi eziz Re baT.

saq mia no bas xmle bis les va, is re bis wa max va da cxe niT ji-

ri Ti war moad gens. es wyna ri, Si Sis gan da zaf ru li xal xis-

gan da ca rie le bu li moe da ni nam dvil sa Ro red aq cies. Cven

vcdi lobT da xan da xan va xer xebT Cve ni ma Ra zie bi dan ga-

mos vlas da nag vis aRe bas, mag ram es ukve iS via Tad xde ba,

rad gan es cda uSe de goa da Tan amiT sa SiS roe bac gve muq-

re ba: an cxe ne bi ga dag vTe la ven, an maT ra xi mog vxvde ba.

318

franc kafka

no ma debs ver dae la pa ra ke bi. Cve ni ena ar es miT, ne tav

sa ku Ta ri Tu aqvT?! er Tma neT Si Wke bi viT saub ro ben, ga mud-

me biT is mis maTi Cxa vi li. Cve ni cxov re bis we si maT Tvis gau-

ge ba ria da amas Ta na ve su ler Tic. isi ni yu rad Re ba sac ki ar

gvaq ce ven. ybas amoig deb da xe lebs moi tex, mag ram ra az ri

aqvs, mainc ver gi ge ben da verc ve ras dros ga gi ge ben. xSi-

rad gri ma sebs iRe ben, Tva lebs ab ria le ben da piri dan qa fi

gad mos diT, ra Ra cas geub ne bian da Tan ga Si ne ben. ase imi tom

iq ce vian, rom mar Tla ase Te bi arian. rac Wir de baT, iRe ben.

ve ra fers it yvi, Zalauf le ba aqvT. maTi Tav das xmis Si SiT

ada mia ne bi gar bian, da yve la fers to ve ben.

Ce mi ma ra ge bis ga nac kar gi ra Ra cee bi miiT vi ses. mag ram

ras da vi wu wu neb, roca vxe dav, ya sabs ra sac uS ve bian, xor-

ci ar aqvs mo ta ni li da ukve ar Tme ven da san sla ven. maTi

cxe ne bic Wa men xorcs. xSi rad dai na xavT mxe dars, ro me lic

cxen Tan er Tad Seeq ce va xorcs, erTi Tavi dan, meo re bolo-

dan. ya sabs eSi nia da ve Rara fers be davs. fuls ki vaZ levT,

mag ram Tu xorcs ar mis cem no ma debs, ar ici, ras moi moq-

me de ben. ya sab ma Zala moik ri ba da di laad rian isev moiy va na

xa ri. es aRar unda gae ke Te bi na.

al baT, erTi saa Ti vi we qi Cemi sa xe los nos ia tak ze da

mTe li Cemi bar gi-bar xa na Tav ze me ya ra xa ris bRa vi li rom

ar ga me go. yve la kuT xi dan mor bod nen no ma de bi da kbi le-

biT glej dnen xorcs. si Cu mem rom dai sad gu ra, kar ga xnis

Sem deg gav be de ad go ma. Sem za ra vi sa na xao bis mow me gav xdi:

lo Te bi rom yrian Rvi nis kas ris gar Se mo, ise eyar nen isi ni

xa ris nar Ce ne bis ir gvliv.

ga vi fiq re, kai zer ma Tu dai na xa-Tqo es yve la fe ri. TiT-

qmis ara so des ga mo dis wi na oTa xeb Si, Sua gul baR Si cxov-

robs mxo lod.

mag ram am je rad iq iyo, iS via Tad Tu mi na xavs igi, erT-

erT fan ja ras Tan id ga da Tav dax ri li uyu reb da ci xe si mag-

ris win mom xdar cod vis trials.

„ra iq ne ba, ra gve lis? _ vi kiT xeT er Txmad. _ ro dem de

319

Zveli ambavi

unda avi ta noT am de ni tan jva-wva le ba? no ma debs kai ze ris

sa sax lis xel Si Cag de ba un daT, kai zers ki ver mou saz re bia

ro gor moi ge rios isi ni. WiS ka ri da ke ti lia. da ra ji, ro me-

lic adre sa zei mod mar Si reb da win da ukan, Ca ra zu li fan-

jris miR ma ima le ba. Cven, vaW rebs da gam yid ve lebs, ime di

gvaqvs sam Sob los xsni sa, mag ram ara fe ri Seg viZ lia da verc

ve ra fers mo vi moq me debT, amis Tvis jer arc varT mzad. swo-

red amis ga mo vi Ru pe biT“.

ger ma nu li dan Tar gmna

ma mu ka kax niaS vil ma

http://www.presa.ge/new/i.php?m=lit&AID=5801

publicistika

323

mmi gel de una mu no _ bas ku ri war mo So bis es pa-

ne li mwe ra li, fi lo so fo si, pub li cis ti, po-

li ti ku ri da sa zo ga do moR va we. dai ba da 1864

wels bas keT Si, qa laq bil bao Si. sau ni ver si te-

to fi lo so fiu ri ga naT le ba mii Ro mad ri dis

uni ver si tet Si. 1924 wels dau pi ris pir da pri mo

de ri ve ras diq ta tu ras, xo lo Sem deg _ fran-

kos to ta li ta rul re Jims, ris ga moc araer Txel

iyo rep re si re bu li (ga da sax le ba ka na ris kun Zu-

leb ze, emig ra cia saf ran geT Si, Si na pa tim ro ba...).

igi iyo es pa nu ri kul tu ris e. w. `meo re oq ros

sau ku nis~ erT-er Ti Se moq me di da Tval sa Ci no

war mo mad ge ne li, `1898 wlis Tao bis~ erT-er Ti

me Tau ri; xuan ra mos xi me ne sis Se fa se biT, `una mu-

nos gan daiw yo Cve ni Seg ne bu li fiq ri da zrun va

fi lo so fia ze~. gar daic va la 1936 wels sa la man-

ka Si. an to nio ma Ca dom mi gel de una mu nos gar-

dac va le bas `es pa ne Tis erov nu li ka tas tro fa~

uwo da.

325

mi gel de una mu no

es pa ne Tis Ta na med ro ve

ma raz mi saT vis

(naw yve te bi)

Tan da Tan vxvde biT, ram de nad gvak lia Si na ga ni Tavi-

suf le ba, rad gan gvgo nia sru lad vsar geb lobT ga reg nu-

li Tavi suf le biT, Tu ki ara vin gvik rZa lavs. Cve ni dRe-

van de li es pa ne Tis sa zo ga doe ba erTia nad moic va uzo mo

er Tfe rov ne bam da er Tsa xov ne bam, man ve miiy va na igi mo du-

ne bam de, sa Si ne li uxam so ba tyvia sa viT daaw va da gas ri sa

yo ve li ve...

ai, ra aris sa Si ne li saT qme li _ ara gvyavs axal gaz-

rdo ba. axal gaz rde bi ki gvyavs, ro gor ara, mag ram axal-

gaz rdo ba ara gvyavs; ara gvyavs imi tom, rom fa rul ma

in kvi zi ciam da beb rul ma for ma liz mma gas ri sa igi. ev-

ro pis sxva qvey neb Si dro dad ro mainc gaiel ve ben xol me

axal-axa li, Tun dac ume tes wi lad cTo mi li var skvla ve bi,

gael ve bis Ta na ve rom qre bian, Ti To dRis ker pe bic ga moC-

nde bian da se zo nis ge nio se bic. Cven Si ki verc amas na xav,

sul er Tsa da ima ve fra keb Si ga mow yo bi li, erTi da igi ve

fran te bi ire vian.

326

migel de unamuno

it yvian, coc xa li da na yo fis mom ce mi ylor te bi Cven Sic

amoiy ris xol me, Tum ca SeiZ le ba er Tba Sad verc Se vam Cnio-

To, mag ram isea mos wo re bu li da mot kep ni li nia da gi, rom

Rrmad Cag de bu li Tes li gaq va ve bul ze da pirs ver amo xeT-

qavs da yi nuls ver ga texs. erTi Cve ni Ta na me ma mu le, ro-

mel mac la mis si be re Si Sed ga fe xi, mag ram mainc Se mor Ca

rwme na, Zala da Wa bu ku ri en Tu ziaz mi, am tki cebs, Cven Si

axal gaz rde bi mar to oc daaT wlam de iZ le vian imeds, me re

ki nam dvil ye ye Ce bad ga daiq ce vian xol me, ufro swo rad,

ki ar ga daiq ce vian, ara med ga daaq ce ve no; maT aS Tobs Cve-

ni brZa ne bas da mor Ci le bu li da Cve ni su le lu ri ga fu yu-

lo bis uxe Si da Seu va li ru ti na. maT xom ke Til mo sur nis

Tva liT, gam ge bia ni mze riT ara vin Se xe davs; main cda mainc

sxva nai re bi un daT rom dai na xon da ara ise Te bi, ro go re-

bic arian. Cve ni Seuw yna reb lo bis da xav se bu li su li ve-

raf riT ver Se gue bia imas, rom yo ve li ada mia ni Tavi si ar-

si sa da bu ne bis Ta nax mad unda vi Tar de bo des...

amas da vu ma toT isic, rom Cve ni eris si Ra ri bis ga mo

Zal ze Wirs cxov re ba Si fe xi moi mag ro da rai mes miaR wio;

axal gaz rde bi Za lian gvian wyde bian de dis kal Tas, gvian

frin de bian bu di dan, me re ki mTel Tavis da zo gil Za lebs

pat ro nis Zeb nas an do me ben, vinc am yi nu lis sa va ni dan Tavs

gaaR we vi neb da.

niW sa da Zalas ar zo ga ven, oRon dac Ta ma Si dan ar ga-

moiy va non, qa me leo ne bi viT ic vlian fers, mo ru xo-mo na-

cis fro dac ki ga daiq ce vian, rom ga re mom cvel fon ze ar

ga moar Cion da amas mSve niv rad axer xe ben, mag ram roca ase

aq tiu rad ague ben Tavs ga re mos da ga re mos ki Tavis Tavs,

es imas ro di niS navs, rom mar Tla egue bian; isi ni ub ra lod

pa siu rad esa da ge bian vi Ta re bas...

Cven ise mo vaS TobT xol me axal gaz rdebs, arc ki vec-

de biT ga vu goT, vTxovT ukve da din je bu le bi, Ca mo ya li be-

bu le bi da srul qmni le bi iy vnen. ro gorc Rmer Ti fa raons,

Cvenc ise ve jer da vay ruebT da me re vu Za xiT, mag ram roca

327

espaneTis Tanamedrove marazmisaTvis

ar gva go ne ben, Seu rac xyo fas va ye nebT... ama so ba Si Tvi Ton

axal gaz rde bic ber de bian, ufro swo rad, aRiv se bian beb-

ru li su liT, Ca mo ya lib de bian, wel Si moix re bian, mwyob-

rSi gas wor de bian da wmin da ne bi viT ke Til znia ne bic rom

gax de bian, me re ukve SeiZ le ba Cvens sa Wad ra ko da fa ze pai-

ke ba dac gan lag dnen, xo lo Tu ki dev gam go ne bi We bi vi Tac

moiq ce vian, ma Sin egeb ro me li mes la zie rad gay va nac mo-

xer xdes.

sa dac axal gaz rdo ba ar aris, iq arc erTia no bis WeS-

ma ri ti su li tria lebs, cxov re bis uki de ga no ba, ener giis

usaz Rvro ba rom ba debs xol me. ka la pot Si rom ve Rar ete va

da na pi reb ze gad mo dis; Cven Sic war moiq mne ba sa zo ga doe be-

bi, mag ram ma Sin ve qvav de ba, rad gan ur Tier To bis dam ya re-

bis uu na ro ba Cve ni erTi mTa va ri Tvi se baa... Ca vef lo biT

Waob Si da me re ki dec gvik virs, sxva qvey neb Si aTas gva ri

sko le bi da daj gu fe be bi rom Cnde ba da qre ba, sai dum lo

kre be bis, jgu fe bi sa da Jur na le bis orom trials rom vu-

yu rebT, sa dac eq stra va gan tu ri ga mox do me bis miR mac ki

cxov re bis mZlav ri feT qva ig rZno ba...

nak le bi si zus te da pe dan tiz mi da meti sa fuZ vlia no ba

da mi zan da sa xu le ba! si din je da ara gab Ren Zi lo ba! mag ram

yve la ze ufro ki mainc Tavi suf le ba, Tavi suf le ba! oRond

nam dvi li Tavi suf le ba da ara ofi cia lu ri! ram xe la zians

gva ye nebs imis Si Si, sa zo ga doe bis, am xa xa da Re bu li ur Cxu-

lis wi na Se sa sa ci lo ni ar ga mov Cnde To!

sas ti ki si Zul vi liT gvZuls yo vel gva ri siax le da

brwyin va le ba, yo vel gva ri go nie ri da coc xa li; sa ma gie-

rod, mSve niv rad Se vir gebT xol me, se rio zu lo biT Se kaz-

mul ab surds rom mog var Tme ven... Cven pa To lo giu ri si-

Zul vi liT gvZuls yo vel gva ri ub ra lo sa mu Sao, uSua lo,

CaR rma ve bu li da dak vir ve bu li kvle va-Zie ba; TviT yve la-

ze ufro Sro mis moy va re ka cic ki cod nis er Tgvar sa cav-

sa Wur Wled ga daiq ce va xol me an da nex vis xo Wo sa viT agun-

da vebs yo vel gvar uka nas knel mec nie rul siax les.

328

migel de unamuno

sul ima ze dao ben, vin ufro adre gai goo da ara ima ze,

vin ufro kar gad gai goo; ufro mi Re bu lia is, vinc uka nas-

kne li mov le ne bis saq mis kur sSia, vinc pir da pir pa ri zi dan

mii Ro wig ne bi, jer stam bis sa Re ba vic rom ar SeS ro bia...

ra saer To aqvs yve la fer amas erov nul dvri tas Tan,

odin de lo bas Tan? bev ri. es aris an ga riS swo re ba Zvel TaZ-

ve li, erov nu li is to riu li su li sa, ro me lic ewi naaR mde-

ge ba ev ro pei za cias. es gax lavT fa ru li in kvi zi ciis na-

moq me da ri. gan sa kuT re bu li ada mia ne bi, ro mel Tac sxva

epo qa Si SeeZ loT xeli Seew yoT Cve ni win svlis Tvis, axla

Cvens dak ni ne bas mow mee bi viT uyu re ben...

egeb yve la fe ri iRu pe ba? ara, es pa ne Tis mo ma va li

Tvlems Cve ni is to riu li sa zo ga doe bis siR rme Si, in trais-

to ria Si, Seuc no bel xal xSi da igi ma nam de ar gaiR vi Zebs,

sa nam ev ro pi dan mo na be ri qa ri Tu qa ra So ti ar ga moaf xiz-

lebs...

me vi sur veb di mTe li Za liT Se me go ne bi na mkiT xve lis-

Tvis es az ri _ roca xal xis dauo ke bel masa sa da re gio-

nebs si coc xlis ken, cxov re bis ken mo vu wo debT da vaf xiz-

lebT, ama ve dros, er Tad, Se Tan xme biT, far Tod unda ga-

va RoT sar kme li ev ro pis min dvre bis ken, raTa Cvens sam-

Sob los dau be ros ma coc xle bel ma niav ma, Cven unda ga-

vaev ro pu loT Cve ni Tavi da ga viT qvi foT xal xSi, am Rrma

xal xSi, ro me lic cxov robs is to riis miR ma, mag ram aris

yve la kas tis say rde ni, misi pro top laz ma; gan sxvav de ba da

ga moir Ce va mxo lod is to riu li kla se bi da in sti tu te bi

da mxo lod isi ni gaa xal gaz rdav de bian, Tu Cav yvin TavT da

ga viT qvi fe biT xal xSi.

un da vir wmu noT Cven Tvis da ma xa sia Te be li TviT myo fa-

do ba, vir wmu noT, rom mu dam dav rCe biT Tavis da Ta vad ni da

dae, mo var des ga re dan Sma gi Tqe Si, gves xu ros ma coc xle-

be li wvi ma...

sa va la loa, rom es pa neT Si xal xi aris amom rCe vel Ta da

ga da sa xa dis ga dam xdel Ta masa. ra ki igi ar uy varT, arc

329

espaneTis Tanamedrove marazmisaTvis

swav lo ben, da ra ki ar swav lo ben, arc ic no ben, rom Seiy-

va ron...

Rmer Tma ine bos, nam dvil ma axal gaz rdo bam, Ta mam ma da

Tavi su fal ma, gag li jos yul fi, yel Si rom gvaqvs wa We-

ri li da gvax rCobs, bolo mou Ros am er Tfe rov ne bas, am

ga mau sa xu re bel er Tfe rov ne bas, gu liT moe ki dos xal xis

Ses wav lis saq mes, xal xi sa, ro me lic aris Cve ni yve las say-

rde ni...

1895 w.

es pa nu ri dan Tar gmna

me ri tit vi ni Zem

mi gel de una mu no. su lis siR rme Si.

Tbi li si: ga mom cem lo ba `lo mi si~. 1994.

331

gab riel gar sia mar ke si

es avis mo mas wa ve be li So ba

So ba dRes aRa ra vis ax sen de ba Rmer Ti. uw yve ti say vi ri

da feier ver ki, fe rad-fe ra di gir lan de bi, uT va la vi uda-

na Sau lo yel ga mo Rad ru li in dau ri da uzo mo fu lis sur-

vi li, ra Ta, rea lur Se saZ leb lo ba Ta miu xe da vad, ar Ser-

cxve da Cnde ba kiT xva: rCe ba ki Tun dac wa mi imi saT vis, rom

gaiaz ro: eso den mflan gve lo ba imis Tvi saa, raTa aRi niS nos

im Cvi lis da ba de bis dRe, ro me lic 2000 wlis wi naT Ra ri-

bul Tav la Si iS va, So riax lo im ad gi li dan, sa dac daax loe-

biT aTa si wliT adre dai ba da me fe da vi Ti. 954 mi lion qris-

tians swams, rom es Cvi li xor cSes xmu li Rmer Ti iyo, mag-

ram bev ri So bas ise aR niS navs, TiT qos amis arc sje ro des.

gar da ami sa, So bas dRe sas wau lobs mi lio no biT is ada mia ni,

ro me lic ara so des yo fi la re li giu ri, mag ram uy vars qei-

fi, da ag reT ve isi nic, mzad rom arian Tav da yi ra daa ye non

sam ya ro, raTa aRa ra vin iwa mos. sain te re soa, gu lis siR rme-

Si ram de ni fiq robs, rom So ba dRe van de li sa xiT au ta ne lia;

da crur wme ni sa ga mo ver be davs imis Tqmas, rom es ukve ara

re li giu ri, ara med so cia lu ri dRe sas wau lia.

332

gabriel garsia markesi

yve la ze mZi me ki is kul tu ru li ka tas tro faa, ra sac

ase ri gad ga dag va re bu li So ba iw vevs la Ti nur ame ri ka Si.

Zve lad, ro de sac gag vaC nda mxo lod es pa nel Ta gan na mem-

kvid re vi wes-Cveu le be bi, oja xu ri ba ga-sak ve bu ri xal xu ri

war mo sax vis saoc re bas war moad gen da. Cvi li Rmer Ti ufro

didi iyo, vid re xa ri, bor cveb ze aR mar Tu li kop wia sax-

le bi ki RvTis mSo bel ze didi. da ara vin aq cev da yu rad Re-

bas anaq ro niz mebs: beT le mis pei zaJ Si da sa qoq ma ta re bels,

rom lis fum fu la xa ver dis Ta Ti ufro didi iyo, vid re

im lo mi sa, sas tum ro oTa xis sar ke Si rom irek le bo da; an-

da sag zao agents, ro me lic ie ru sa li mis erT-erT uban Si

cxvris fa ras mie re ke bo da. yo ve li ve amas ema te bo da oq-

ros fe ri qa Ral di sa gan ga moW ri li var skvla vi, Sua Si mi-

mag re bu li ma na Tob li Ta da yvi Te li ab re Su mis sxi viT, ro-

mel sac mog ve bi saT vis unda mie Ti Te bi na gza xsni sa. yo ve-

li ve sa Si ne li iyo, mag ram Cve neu li; da, yo vel Sem Txve va-

Si, me ba Je ru sos mier cu dad ga da xa tul su ra Tebs sjob da.

mi To lo gi za cia daiw yo ada TiT: sa Ta ma Soe bi moaqvT

ara mog vebs _ ro gorc we si Ta da ri giT xde ba es pa neT Si,

ara med Cvil RmerTs. bav Svo ba Si ufro adre vi Zi neb diT,

raTa ufro adre mig ve Ro sa Cuq re bi, da bed nie re bi vi ya-

viT, ro de sac uf ro se bis mier mo go nil poe tur tyui lebs

vis men diT. Tum ca xu Tio de wlis viq ne bo di, ro de sac vi-

Ra cam Cvens ojax Si ga daw yvi ta, si mar Tlis gam JRav ne bis

dro dad gao. es iyo imed gac rue ba da ara mxo lod imi-

tom, rom mar Tla mje ro da, swo red Cvils moaqvs Cem Tan

sa Ta ma Soe bi-meT qi. imi to mac, rom min do da isev da isev

da me je re bi na yo ve li ve es. gar da ami sa, sav se biT mo wi-

fu lis lo gi kiT da vas kve ni, rom da nar Ce ni ka To li ku ri

mis te rie bic mSob le bis mier iyo ga mo go ni li bav Sve bis ga-

sar To bad, da aR mov Cndi sa moT xis ka rib Wes Tan. im dRes,

ro gorc amas daw ye bi Ti sko lis ie zui ti mas wav leb le bi

am bob dnen, dav kar ge uman koe ba: aR mo va Ci ne isic, Tur me

arc bav Sve bi moh yav daT we roebs pa ri zi dan, ri si da je re-

333

es avismomaswavebeli Soba

bac Za lian min do da, raTa me tad me fiq ra siy va rul ze da

nak le bad _ abeb ze.

uka nas kne li oc daa Ti we lia msof lio mas Sta bis ko mer-

ciu li ope ra ciis Se de gad yve la fe ri Seic va la, rac, imav-

drou lad, ga ma nad gu re be li kul tu ru li ag re siaa. Cvi li

Rmer Ti tax ti dan Ca mog de bul iqna grin goe bi sa da in gli-

sel Ta san ta klau sis mier, rac fran ge bi saT vis pa pa noe-

lia, da ro mel Tac suy ve la ni Za lian kar gad vic nobT. man

yve la fe ri Tan wa moi Ro: xa ri rem Si Seb mu li ci ga da sa-

Ta ma Soe biT da xun Zlu li naZ vis xe, fan tas ti ku ri Tov lis

gri ga lic ki ga moa yo la. si nam dvi le Si es lo Tis cxvi ria ni

uzur pa to ri sxva ara vi naa, Tu ara ke Ti li wmin da ni ko la-

si, wmin da ni, ro me lic Za lian miy vars Tun dac imi tom, rom

Cemi pol kov ni ki pa pis wmin da nia; mag ram saer To ara fe ri

aqvs So bas Tan, miT ume tes, la Ti nu ri ame ri kis tro pi ku-

li So bis Rames Tan. Crdi lou ri le gen dis Ta nax mad, wmin-

da ni ko las ma gaa coc xla da gan kur na ram de ni me sko lis

mo wa fe, rom le bic daT vma Tov lSi dag li ja; ami to mac ga-

moac xa des bav Sve bis mfar ve lad. mag ram misi xse ne bis dRe

aRi niS ne ba 6 da ara 25 de kem bers. in sti tu ciu ri xa sia Ti

mor Tul-mo kaz mu li naZ vis xis le gen dam ger ma niis Crdi-

loeT pro vin cieb Si XVIII sau ku nis bolos mii Ro; xo lo as

wel ze cota meti xnis wi naT did bri ta neT sa da saf ran-

geT Si ga dai nac vla. Sem deg gav rcel da Seer Te bul Sta teb-

Si, da maT ki es tra di cia la Ti nur ame ri ka Si ga mog vig zav-

nes mTe li Tavi si kon tra ban du li kul tu riT: xe lov nu ri

Tov liT, fe ra di ke lap tre biT, far Si re bu li in dau ri Ta

da or kvi ria ni zRvar sga da su li mom xma reb lo biT, rom lis-

ga nac Tavis daR we vas Za lian cota ni Tu vbe davT. da mainc,

al baT yve la ze sa be dis we ro am mom xma reb lu ri So bi dan is

ubad ru ki es Te ti kaa, ro me lic mas Tan moh yva: uge mov no

sa fos to ba ra Te bi, fe ra di na Tu re bis ac ma, mi nis zan za la-

ke bi, zRur blze da ki de bu li fiT ris gvir gvi ni, in gli su-

ri dan Tar gmni li sa So bao sim Re re bi go ne baC lun gTaT vis

334

gabriel garsia markesi

da sxva uam ra vi brwyin va le sib riy ve, ro mel Ta ga moc arc

ki Rir da eleq tro bis ga mo go ne ba.

da yo ve li ve es xde ba wlis yve la ze Se maS fo Te be li dRe-

sas wau lis dros: jo jo xe Tur Rames, ro de sac bav Sve bi ver

iZi ne ben mTvra le biT sav se sax lSi, oTa xi dan oTax Si rom

bo ria lo ben da eZe ben ad gils, sad dai ca lon, an su lac das-

de ven sxvis co lebs, ro mel Ta qmreb sac sas tum ro oTax Si

da Zi ne bis bed nie re ba er goT wi lad. yve la fe ri si yal bea. es

ar aris sim Svi di sa da siy va ru lis Rame, ara med, piri qiT

_ es aris zei mi imaT Tvis, vi sac er Tma ne Ti ar uy vars. es

gan sa kuT re bu li Sem Txve vaa, roca bolos da bolos unda

Seas ru lo ga da de bu li val de bu le ba ni, ro mel Ta Ses ru-

le bac ar gin da: moi pa ti Jo sa co da vi usi naT lo, ro me lic

ara vis ax sovs, an bi ZaS vi li isa be li, TxuT me ti wlis wi naT

daq vri ve bu li, an dam bla da ce mu li be bia, rom lis ga mo Ce na-

sac ve ra vin be davs. es dek re tiT ne ba dar Tu li mxia ru le baa,

siy va ru li sib ra lu li sa ga mo: wa mi ga ce mi sa, imi tom, rom

Senc gwya lo ben da wa mi ti ri li sa sa ja ro ax sna-gan mar te-

bis ga re Se. bed nie re ba ga mow veu lia imiT, rom stum reb ma

da lion yve la fe ri, rac wi na So bi dan mor Ca: pit nis kre mi,

So ko la dis li qio ri, ba na nis Rvi no. arc is aris ga sak vi ri,

rom dRe sas wau li xSi rad Cxu bi Ta da sro liT mTav rde ba, da

aRarc is, rom am de ni si sas ti kis Sem xed va re bav Sve bi dai-

je re ben, Cvi li ie so dai ba da ara beT lems, ara med ame ri kis

Seer Te bul Sta teb Sio.

es pa nu ri dan Tar gmna

eleo no ra ku Wa vam

Jur na li `Cve ni mwer lo ba~.

5 ian va ri, 2007.

335

iilia Wav Wa va Ze _ mwe ra li, Jur na lis ti, pub li-

cis ti, ban ki ri, po li ti ku ri da sa zo ga do moR-

va we, erov nu li mi zan da sa xu lo bis li be ra lur-

de mok ra tiu li ideo lo giis fu Zem de be li sa qar-

Tve lo Si. dai ba da 1837 wels yva rel Si. Tbi li sis

gim na ziis dam Tav re bis Sem deg swav lob da pe ter-

bur gis uni ver si te tis iu ri diul fa kul tet ze.

1861 wels sru li kur sis daum Tav reb lad dab-

run da sam Sob lo Si da sa Ta ve Si Caud ga qar Tu li

sa zo ga doeb riv-kul tu ru li cxov re bis tran-

sfor ma cii sa da aRor Zi ne bis sa si coc xlo mniS-

vne lo bis pro cess. av to ria `na cio na lu ri kon-

so li da ciis~ kon cef cii sa, rom lis mi xed vi Tac,

mxo lod kon so li di re bul ers SeuZ lia, erTi

mxriv, tra di cieb ze da fuZ ne bu li da in di vi dua-

liz miT aR beW di li erov nu li kul tu ris gan vi-

Ta re ba, xo lo meo re mxriv, axa li idee bi sa da Ri-

re bu le be bi saT vis gax sni li, drois ga mow ve ve bis

mi marT adek va tu ri sa zo ga doe bis Ca mo ya li be ba.

1890-ia ni wle bi dan Cae ba qar Tvel mar qsis teb Tan

mwva ve ideo lo giur brZo la Si. mok les wi wa mur-

Tan 1907 wlis 30 ag vis tos (Zve li sti liT). dak-

rZa lu lia mTaw min dis pan Teon Si.

337

ilia Wav Wa va Ze

axa li da sis mo lo din Si

cxov re bam Cven Si cotad Tu bev rad fe ri ic va la. axal ma

drom axa li moT xov ni le ba dah ba da xal xis cxov re ba Si. Zve-

li cxov re ba Tavis nak va le vi dam ga mo vi da da axa li gza-ki

jer ver gauk vle via, axa lis cxov re bis kva li ver miug nia.

Zne lia, Tu kacs gza ae ri va: ukan dab ru ne ba uZ nel de ba da

win was vlac ver mou xer xe bia...

um rav le so bas SeiZ le ba Tval naT lad arc-ki hqon des

ga mor kveu li es cvli le ba, mag ram ar SeiZ le ba ki rom TviT

ume ca ric bun dad mainc ar hgrZnob des ama sa. mxo lod arc

cod na aqvs mas da arc imo de na go ne bi Ti Zal Ro ne, rom

Tavis-Tavs Tvi Ton ve uS ve los. ai aq unda moeS ve los is,

vi sac imo de na cod na da ga naT le ba Seu Ze nia, rom axa lis

cxov re bis moT xov ni le ba es mis da gzis Cve ne bac SeuZ lian.

ai aq unda ga mo vi des saq vey nod is, vi sac gu li Set ki va

Tavis ume car moZ me saT vis. mad lo ba RmerTs, am bolos

dros Cvens beds Za lian ver da vem du re biT. cotad Tu bev-

rad xom Cven Si hma tu lobs yo vel-wliv mcod ne da ga naT-

le bu li wyo ba eri sa. sad aris, sad ima le ba es wyo ba? ra-

338

ilia WavWavaZe

tom ar eS ve le ba im xalxs, ro mel mac igi ga mo zar da da

ro mel sac igi ekuT vnis?

nu Tu ar es miT, an aviw yde baT, rom yo ve li gro Si, ro-

mel sac is Tavis swav la Si xar javs, xal xis of liT, wvi Ta

da dag viT aris Se Ze ni li, Tun da max lo bel Ta xeli Tac iyos

miw vdi li. xal xi Tu ix dis am mZi me xarjs, mxo lod im ime-

diT, rom misi ama gi muq Tad ar Caiv lis, rom mi sis naR va wiT

da Sro miT ga moz rdi li mas ve daub run de ba da rai me Sve-

las mis cems Tavis cod niT. ara gvgo nia, rom WeS ma ri tad

ga naT le bu li ka ci ar hgrZnob des am-gvar mo va leo bas, ar

hfiq rob des, rom igi zneo biT mo va lea xalxs ukan ve daub-

ru nos sa ma gie ro mi si, rac mis gan miu Ria. xo lo Tu xalxs

ar ux dian sa ma gie ros, sxva mi ze zi unda moq me dob des, iq-

ne ba cotad Tu bev rad Se saw yna re be li ca, mag ram, Cve nis

fiq riT-ki, ga sa mar Tle bu li ar iq ne ba. mwa re fiq re bi war-

mog vid ge ba xol me Tav Si, ro de sac Cvens ga naT le buls ka-

cebs vu fiq rde biT. Seh xe deT sxva qvey nebs... er Tob yo vel

da wi nau re bul, ga naT le bul qve ya na Si TiT qmis yo vel aTs

wel Si cxov re ba fers ic vlis... yo vel am-gvar moZ rao bas

axa li moT xov ni le ba mos devs da saq vey no sar biel ze axa-

lis da sis xal xi ga mo dis. Zvel Tao bas axa li scvlis, an

gver dSi ud ge ba. axa li _ axa lis cod niT, axa lis cxov-

re bis ga moc di le biT, metis ja niT da Ro niT, cxo ve lis

Za liT aris Se Wur vi li da ami tom cxov re bis mim di na reo-

bas Se sam Cnev moZ rao bas aZ levs. am moZ rao bis tal Re bi

vrclad ga dis da cxov re bis va ram sa da vag lax sa hrecxs...

sa nu ge Sod is main ca rCe ba, rom cxov re ba iq da xav se bul

gu bed ar ga diq ce va. sa ca moZ rao baa, iq si coc xlec aris.

Cven Si ra Ra sa vxe davT? Cven ca gvyavs Ti To-oro la mainc

WeS ma ri tad ga naT le bu li da mcod ne ka ce bi, imis Ta ne bic,

ro mel Tac mec nie re ba Si sa xe lic mou po ve biaT, mag ram

isi ni, Cven da sam wu xa rod, Cven ga reT arian. da am-sa xiT,

vi sac zneob ri vi da go neb ri vi Zal-Ro ne aqvs win-gauZ Rves

Tavis sa ku Ta ris qvey nis cxov re bas, gan ze da sdgas. iq ne ba

339

axali dasis molodinSi

amis mi ze zi Cve ni cxov re bac aris, miT rom bevrs sia mov-

ne bas da xelis Sew yo bas ar uqad des, mag ram qvey nis sam-

sa xu ri yvel gan msxver plia da ara sei ri. am Sem Txve va Si

dgo ma _ cdo maa. cxov re ba win wa vi da... ca rie li moe da ni

cxov re bi sa hRa Ra debs da iw vevs im ga naT le bul mSro mel-

Ta. mag ram Ra Ra di jer ara vis es mis da mow ve va ze dac jer

ara vin mi dis.

1886 w.

ilia Wav Wa va Ze.

Txzu le ba Ta sru li kre bu li (aT to mad).

pav le in go roy vas re daq to ro biT.

t. III. Tbi li si: sa xel ga mi. 1953.

341

ilia Wav Wa va Ze

da viT aR ma Se ne be li

ar viciT, sxva ro go ra hfiq robs da Cven ki ase gvgo nia,

rom eris da ce ma da ga Tax si re ba ma Sin iw ye ba, roca eri,

Tavis sau be du rod, Tavis is to rias iviw yebs. ro gorc ka cad

ar ix se ne ba is ma wan wa la bo ga na, vi sac aRar ax sovs _ vin

aris, sai dam mo dis da sad mi dis, isec erad sax se ne be li ar

aris igi, ro mel sac Rmer Ti gas wyro mia da Tavi si is to ria

ar ax sovs. ra aris is to ria? igia mTxro be li misi Tu, _ rani

vi ya viT, rani varT da rad Se saZ loa viy vneT kvla va dac. is-

to ria Tavis gu lis fi car zed ibeW davs mar to su li sa da

gu lis moZ rao bas eri sas da am da beW dvi Ta, ro gorc sar ke,

gvaC ve nebs im Ro nes da sag zals, ro me lic mo mad le bu li aqvs

ama Tu im er sa dReg rZe lo bi saT vis da gaZ lie re bis Tvis.

uke Tes ni da udi des ni mom qmed ni eri sa xom sxva ara

arian-ra, Tu ar eris gu lis-na de bis da wyur vi lis ga mo met-

yvel ni da ga ma xor cie le bel ni, ro mel nic amis ga mo TiT qo

Se moq me do ben, TiT qo hqmnian is to ria sa. ami to mac es amis-

Ta na mom qmed ni, vam bobT Cven, dau viw yar ni unda iy vnen, Tu

ers ki dev ero ba hsurs da de da mi wis zur gi dam mtver sa viT

342

ilia WavWavaZe

asag ve lad ar ga daud via Tavi. da viw ye ba ama Ti _ sa ku Ta ris

vi nao bis da viw ye baa, da Tu kacs Tavi si vi nao ba ar ax sovs,

ri Ras maq ni sia? igi na di ria, ro mel sac, ra ki de dis Zu Zus

moh Sor de ba, aRar ax sovs Tavis mSo be li da si coc xlis mim-

ni We be li. gar da imi sa, rom am uke Tes Ta da udi des Ta mom-

qmed Ta meo xe biT da Rvaw liT vcxov robT dRe sa da vsul-

dgmu lobT, amaT sxva sam sa xu ric miuZ RviT Cven-wi na. isi ni

cxo ve li ma ga li Te bia mi si, Tu ra si maR lem de SeuZ lian ers

ama Tu im ga re moe ba Si miaR wios. ra mo de na dac did-bu ne bo-

va nia amis Ta na mom qme di, ra mo de na dac es did-bu ne bov ne ba

xSi ria rom li sa me eris is to ria Si, imo de nad ufro ut yua ri

saw yao gvaqvs xelT eris si ke Tis, Zal-Ro nis da Sem Zleo bis

aw yvi saT vis. Tu gu Sin iy vnen Ce mis sis xli sa da xor cis di-

de bul ni da sa xe lo van ni kac ni, ra mi ze zia, rom xva lac ar

ga moC ndnen, Tu ga re moe bis igi veo bas vi gu lis xmebT.

gar da imi sa, rom am uke Tes Ta da udi des Ta mom qmed Ta

meo xe biT da Rvaw liT vcxov robT dRe sa da vsul dgmu lobT,

amaT sxva mniS vne lo ba ca aqvT eri saT vis. eri Tavis gmi reb Si

hpou lobs Tavis sul sa da gul sa, Tavis mwvrTnel sa, Tavis

Ro nes da Sem Zleb lo bas, Tavis xat sa da ma ga liTs. ami to mac

igi zogs imaT gans wmin da ne bis gvir gvi ni Ta hmo savs da hlo-

cu lobs, zogs did bu ne bo va ne bis Sa ra van de di Ta, da Tay van-

sa scems sa soe biT da mad lo bi Ta, ami to mac sa Wi roa ima Ti

xsov na, ima Ti dau viw ya ro ba.

„Cven Tvis, ada mia ne bi saT vis, sa Wi roao, _ am bobs brZe ni

se ne ka, _ imis Ta na ka ci, rom mis mi xed viT da ma ga li TiT Se-

viZ loT sa ku Ta ris xa sia Tis gaw vrTna da gam tki ce bao. oh,

ra bed nie ria igi, vinc aramc Tu Cven Tan yof niT gvwvrTnis

Cven, ara med mar to Tavi sis sa xe lis xse ne bi Ta cao“.

amis Ta na bed nie ri da viT aR ma Se ne be lia sa qar Tve los

eris Tvis. misi mic va le bis dRe 26 ian va ria. xo lo sa qar Tve-

los ek le sia, ro me lic yo vel Tvis Tav da de biT hpat ro nob-

da Cvens ers da aras dros di de bas eri sas da viw ye bas ar aZ-

lev da, 26 ian vars aqebs da adi debs sa xe lo vans da viT me fes,

343

daviT aRmaSenebeli

ro mel sac ut yuar ma ga na Cen ma eri sam, ek le siis da loc vi Ta

da kur Txe viT, aR ma Se ne be lis sa xe li daar qva sau ku no sax-

se neb lad. am mar Tla-da di de bul ma me fem er Tad mou ya ra

Tavi qar Tve lo bas, aox re bu li qve ya na aa Se na, mte ri gauf-

rTxo da gau fan ta, da dRes Tu Cven Cvens bi na zed varT, _

es iq ne ba imi si Rvaw li, imi si sam sa xu ric ufro iyos. di de ba

sa xel sa mis sa!..

xo lo da viT aR ma Se ne be li sa di de be lia Cven gan ara mar-

to sa xe lo van me fo bi Ta, ara med Tavis did-bu ne bo van ka co-

bi Tac. igi, Tav ga da de bu li moy va re Tavis erov no bi sa da

mar Tlma di de be lis sar wmu noe bi sa, didi pa ti vis mce me li

iyo sxvis erov no bi sac da sar wmu noe bi sa. amis Ta na Sem wyna-

re be li sxvi sa ma Sin, ro de sac igi yov lad-Sem Zle bel mbrZa-

neb lad Seiq mna sxva das xva Tes lis da sxva das xva sar wmu noe-

bis eri sa, amis Ta na sxva eris Rir se bis Tay va nis mce me li im

dro Si, roca ka ci kacs Se saW me la dac ara hzo gav da, amis Ta-

na kac Tmoy va ru li pa ti vis ce ma sxvis erov no bi sa, sxvis sar-

wmu noe bi sa, nu Tu sak vir ve li da sao ca ri ma ga li Ti ar aris

me Tor me te sau ku nis ka ci sa gan!

me ti-Ra did-bu ne bo va no ba moeT xo ve ba ga na me Tor me te

sau ku nis kacs ma Sin, roca dRes, mec xra me te sau ku nis da sas-

ruls sak vir ve le bad mig vaC nia glad sto ni, rom ir lan diis

erov no bas da sar wmu noe bas esar Cle ba ima ve kac Tmoy va reo-

biT, ra kac Tmoy va reo bi Tac da viT aR ma Se ne be li sxva ers

pa tiv sa-scem da! Cvens maTia neebs Tavi da va ne boT da vi mow-

moT sxva eris me ma tia ne ni. isi nic ki aR ta ce biT ix se nie ben

da viT aR ma Se ne bels, ro gorc kacs, pa ti vis mce mels da Sem-

wyna re bels sxva eri sas da sxva rju li sas.

so me xi ma Te ede se li am bobs:

`da viT iyo wmin da, ke Til msa xu ri, sav se qvel moq me do biT

da mar Tlmsa ju li. da vi Tis gar Se mo ik ri be bo da da nar Ce ni

so mex Ta na Te sa vi, ro mel TaT vis man daa fuZ na sa qar Tve lo Si

qa la qi ko ri (go ri), sa dac mra va li ek le sia da mo nas te ri aa-

Se na. mia go Cvens na Te savs yo vel gva ri nu ge Sis ce ma da Sve ba~.

344

ilia WavWavaZe

var dan didi wers:

`da viTs ara vi Ta ri si Zul vi li ara hqon da som xu ris wir-

va-loc vi sa da ek le sii sa: igi xSi rad id rek da Tavs Cvens

xel qveS da iT xov da Cvens loc va-kur Txe vas~.

eg ki dev ara fe ri, rom da viT aR ma Se ne be li ase eq ceo da

som xebs, ro mel nic, rac unda iyos, qris tia ne bi iy vnen da

arian. did-bu ne bo va ni kac Tmoy va reo ba da viT me fi sa mah ma-

dia neb sac mie fi naT, da miT ufro brwyin va lea es am ba vi,

rom mah ma dia ne bi TviT da viT me fi sa da mi sis eris sar wmu-

noe bas er Cod nen aR mo saf xvre lad. _ mah ma dian Ta mwe ra li

al-ai ni ai ra sa wers:

`da viTs sTxo ves mu sul ma neb ma, rom qris tia neT ara hqo-

no daT ne ba mu sul ma neb Tan er Tad Ses vli sa aba no Si da aRek-

rZal na giau re bi saT vis maTi avad xse ne ba. da viT ma yo ve li-

ve es Txov na aus ru la. da vi Ti Tavis Svi lis di mit ri TurT

yo vel-dRe da dio da um Tav ress me CeT Si, is men da sa me fo

loc vas da TviT yu ra nis kiT xvas. da vi Ti ux vad aZ lev da

fuls qa tibs da mua Zi nebs. man aa Se na uc xo tom TaT vis qar-

vas le bi, da poet TaT vis, ro mel Tac ulu fas uniS nav da. Tu

vin me isur veb da tfi li sis da to ve bas, gul-sav se biT xels

up yrob da da mgzav ro bis Ro nis Zie bas aZ lev da fu liT. da vi-

Ti ufro mets pa tiv sa-scem da mu sul man Ta, vid re mTa var ni

mu sul man Ta ni~.

yo ve li ve es did su lo va no ba da sul grZe lo ba da vi Ti sa

ma Sin aris mom xda ri, roca Zle va mo si li igi me fe sru lad

ga ba ton da Tavis qve ya na Si da, masa sa da me, amis Ta na pa tio sa-

ni da ga naT le bu li qce va mar to imis did-bu ne bo van guls

da go ne bas unda mie we ros da ara fers sxvas. imas aRar vam-

bobT, rom sneul Ta, uRo no Ta da sap yar TaT vis da viT ma aa-

Se na sam kur na lo, Ti Ton xSi rad da dio da am ube dur Ta sa na-

xa vad da mo sa kiT xa vad.

ai es di de bu li me fe _ ra di de bul ka cur-ka cis sa xe-

sac mog viv lens Tval-win da ra Tav mo sa wo ne bels sa buTs

gvaZ levs xel Ta. ai amis Ta na ka cis xse ne baa ga ma coc xle be li

345

daviT aRmaSenebeli

eri sa da amis Ta na ka cis ar-xsov na mo mak vdi ne bel cod vad

unda CaeT va los er sa, ro mel mac igi hSva da Tavis Zu Zu-

Ti ga moh zar da. Cven ma dam cvel ma ek le siam es kar gad ico da

da ami to mac 26 ian va ri dag vi niS na, rom we li wad Si er Txel

mainc ga vix se noT es qar Tve li saT vis Tav mo sa wo ne be li di-

de bu li me fe, di de bu li ka ci.

kacs ori sa xe li unda hqon de so, _ am bobs Cve ni eri: _

erTi aq da sar Ce ni, meo re Tan wa sa yo lio. es an der Zi qar-

Tve li sa ise ara vis Seus ru le bia, ro gorc da viT me fe sa. aq

aR ma Se ne be lis sa xe li dar Ca, ro gorc me fes, da iq, ro gorc

did-bu ne bo van ma kac ma _ wai yo la sa xe li wmin da ni sa, di de-

bis gvir gvi niT Sem ko bi li.

1888 w.

ilia Wav Wa va Ze.

Txzu le ba Ta sru li kre bu li (aT to mad).

pav le in go roy vas re daq to ro biT.

t. IV. Tbi li si: sa xel ga mi. 1955.

347

aaka ki we re Te li _ mwe ra li, pub li cis ti, Teat-

ra lu ri da sa zo ga do moR va we, `Ter gda leul Ta~

Tao bis uT val sa Ci noe si wa mo mad ge ne li. dai ba da

1840 wels ime reT Si, so fel sxvi tor Si. de diT iyo

ime re Tis me fe so lo mon pir ve li sa da 1819-1820

wle bis ime re Tis ajan ye bis erT-er Ti me Tau ris,

ioa ne (iva ne) aba Si Zis, STa mo ma va li. miu xe da vad

imi sa, rom mi Re bu li hqon da sau ni ver si te to ga-

naT le ba (daam Tav ra pe ter bur gis uni ver si te tis

aR mo sav lur ena Ta fa kul te ti), ara so des yo fi-

la sa xel mwi fo sam sa xur Si. pir ve li li te ra tu-

ru li na war moe be bi ga moaq vey na 1850-ia ni wle bis

da sas ruls iva ne ke re se li Zis Jur nal `cis kar-

Si~ da aqe dan mo ki de bu li si coc xlis bolom de

eweo da na yo fier li te ra tu rul, Jur na lis tur,

sa zo ga doeb riv moR va weo bas. iyo Jur nal `aka kis

kre bu li sa~ (1897-1900) da ga zeT `xu ma ras~ (1907)

re daq tor-ga mom ce me li, al ma nax `zur nas~ (1908)

re daq to ri, Jur nal `cec xlis~ (1907-1908) faq-

tob ri vi re daq to ri. aka kis li te ra tu ru li moR-

va weo bis 50 wlis Ta vi (1908) da mog zau ro ba ra-

Wa-leC xum Si (1912) ga daiq ca sa yo vel Tao sa xal xo

dRe sas wau lad. gar daic va la 1915 wels sxvi tor-

Si. dak rZa lu lia mTaw min dis pan Teon Si.

349

aka ki we re Te li

sit yva, Tqmu li aka ki sa gan

xel Tub nis sko lis kur Txe vis

dros oq tom bris I-ls 1884 w.

am wmin da ma mis da moZ Rvri sa da ba to ni mas wav leb lis sa gu lis xmo sit yvis Sem deg, Tum ca bev ri la pa ra ki sa Wi ro aRar aris, mag ram mainc, Cemo Zme bo, Tu yurs da mig debT, min da cota xans mainc ge saub roT.

aqe dan Sors, bevr cxra-mTas iqiT, zRvis pi rad, es pa ne-Tis qve ya na Si aris erTi pa ta ra maz ra, rom lis um Sve nie re si TiT qmis ar sad moi po ve ba; yo vel gva rad Sem ku lia, mag ram erTi ube du re ba sWirs. sao ca ri cieb-cxe le ba icis.

am mSve nier mxa re zed aris am bad naT qva mi: vi Tomc er-Txel ma ma RmerTs eb rZa ne bios wmin da gior gis Tvis: `vi ci, rom ga Wir ve bul xalxs ewe vi da mfar ve lo bo. amis Tvis mad-lo be li var me Se nio!... mTxo ve, rac gin da da agis ru le bo!~ isic Seh ved re bia RmerTs: `me meti ara min da-ra, mxo lod im qve ya na Si cieb-cxe le ba mos peo!~ `eg ki ar SeiZ le bao, _ ub rZa ne bia RmerTs, _ eg gan ge biT ari so: iq rom sneu le ba mov spo, ma Sin is kuT xe am sa su fe vels em jo bi ne ba da aq vin-Ra isur vebs dad go ma sao~.

am mxa ri sa ar iyos, es Cve ni pa ta ra qve ya nac, yov lis-

friT sru lia, rom ama sac erTi Wi ri ar ad ges xol me: mas

350

akaki wereTeli

arc er Txel mos ve ne ba ar hqo nia; mi tom, rom mSve nie ri aris,

yve las ma gi si xel Si Cag de ba hsur da...

mag ram, na Te li maT saf lavs, rom Cven ma ma-pa pebs Tavi

ga moud viaT da ara vis Tvis dau ne be biaT!.. mar Tlac, cal

xel Si rom sa mu Sao ia ra Ri eWi raT, meo re Si mtris mo sa ge-

rie be li, gu li ar gas te xiaT, Tavi ar dau zo gavT. dRes imis-

Ta na ad gils ver sad ga mov sZeb niT Cvens qve ya na Si, rom maTi

Zvle bi ar eya ros! TviT ai es ad gi lic, ro mel ze dac axla

Cven vdge varT, SeiZ le ba maTis wmin da sis xliT iyos mor-

wyu li!.. diaR, tan jviT Ses wi res Tavi Cvens qve ya nas, mag ram

daic ves Tavi si erov ne ba...……

dRes sul sxva dro gvid gas: ga re Se mte ri aRa ra gvyavs,

mag ram...

im Zvel mtreb ze es axa li mte ri ufro sa Si Sia da saf-

rTxi lo. cxad mters, pir da pir mo ma vals, Seu pov rad mie-

ge be bi, _ mag ram ra unda uyos uCi nar mters, ro mel ze dac

Tva li ax veu li aqvs. es uCi na ri mte ri aris umec re ba da

us wav le lo ba. _ sa nam amas ar mo vi So rebT, Tva li ar ag ve xi-

le ba. Tva lis asa xe lad ki sul sxva gva ris ia ra Re bia sa Wi-

ro da is ia ra Re bi ai, amis Ta na sax le bi dan unda ga moi ta non

Tqven ma Svi leb ma, rom Tqve ni xved ri ai ci lon, To rem xom

xe davT, ra ge mar Te baT dRes: giy varsT Tqve ni mi wa-wya li

da ver uv liT! _ Sro mobT da ba ra qa ar aris! _ gin daT,

rom Tqvens Tavs moua roT, pa ti vi sceT da ar Se giZ liaT! _

usa mar Tlod rom vin me ga da ge ki dosT da moin do mos Tqve ni

da Cag vra, Tqven xom Tqven da Ta vad pa suxs ver agebT? unda

wax vi deT da ga mos Zeb noT mis Ta na ka ci, ro me lic Tval-ta-

nad, Zal-Ro niT da Wkua-go ne biT Tqven ze nak le bia, mag ram,

cod na rom meti aqvs Tqven zed, is did-gu lad, ba to ni viT

gep yro baT da Tqven ki mis win qud-mox di le bi dge xarT.

isic, or sit yvas rom it yvis Tqvens ma giv rad, tyavs gaZ-

robsT da Tu ori ka la mic mous va, sul sa gxdisT! Tu gin-

daT, rom Tqvens Svi leb sac Tqve nis Ta na dRe ar ad ges, am

sas wav le bels mos Wi deT xeli, es aris er Tad erTi Tqve ni

351

sityva, Tqmuli akakisgan xelTubnis skolis kurTxevis dros

ga mom xsne li, aq ga mo zar deT Svi le bi da isi nic siy va ru liT

mo gix se ne ben.

ki dev erTi sit yva!.. ara kiT da viw ye Tqven Tan sau ba ri

da unda nam dvil am biT ki da va bo lo vo: sa mi Zma iyo Zve lad

Cven Si, kar gi oja xis Svi le bi da kar ga dac scxov rob dnen.

bolos, ra Rac Sem Txve vam ise moi ta na, rom...

SeC ve ne bu leb ma ise ga daam te res, ise ga dah ki des es Zme bi

er Tma neTs, rom ki na Ram sa mi ves oja xi dauq cies. ma Sin miix-

mo is Zme bi de da maT ma da uT xra: Svi le bo! Tqven xom sa mi ve

am erTi muc liT mi ta re bi xar To?... diaR! upa su xes. xom am

erTi Zu Zu Ti ga miz di xar To? mar Ta liao! miu ges. Rmer Tic

xom erTi gyav sTo. ra sak vir ve liao! sTqves. ho da maS er-

Tma neTs ra Ras ga dah ki de bi xarT erT-sis xli da erT-xor-

ci Zme bio!... pir jva ri, ro gorc gin daT ise dai we re To!...

Cax vdnen ma Sin moC xub re bi go ne ba Si, Se rig dnen da isev gaZ-

lier dnen...

es ma ga li Ti mi tom mo viy va ne, rom dRe sac arian Cven Si

mis Ta ne bi, rom sxva-da-sxva rjul ze da dga nan da er Tma ne Tis

Zme bi aRa ra hgo niaT Tavi. sa Wi ro aris, ima Tac ga mouC ndes

dam ri ge be li de da da uT xras: Tqven xom erTi qvey nis Svi le-

bi xarT? erTis mi wa-wyliT nak ve bi!... erTi ena gaqvsT, erTi

zne da erTi Cveu le ba. Tqvens ma meb sac Wi ri da lxi ni er Tad

una xavsT da Tqvenc er Tni unda iyo To... am gva rad Tqve ni

dam ri ge be li da Se mag ne be li unda iq nen am nai ri sas wav leb-

le bi. da Tqvenc,…Ce mo Zme bo, val de bu li xarT, rom yu ri

daug doT da gul-wrfe lad mous mi noT!.. gau mar jos am axal-

na kurTxs Tqven sas wav le bels, gau mar jos im mos wav leT, maT-

ze mzrun ve lebs da Tqvenc er To biT yve las ga gi mar josT!

aka ki we re Te li.

Txzu le ba Ta sru li kre bu li (TxuT met to mad).

gior gi ab zia ni Zis saer To re daq to ro biT. t. XII.

Tbi li si: ga mom cem lo ba `sab Wo Ta sa qar Tve lo~. 1960.

353

nni ko ni ko la Ze _ pub li cis ti, kri ti ko si, uT-

val sa Ci noe si fi gu ra XIX s. II na xev ri sa da XX s. I

me sa me dis sa qar Tve los sa zo ga doeb riv-po li ti-

kur da kul tu rul-sa li te ra tu ro cxov re ba Si.

dai ba da 1843 wels did ji xaiS Si. 1868 wels daam-

Tav ra ciu ri xis uni ver si te ti, iqve daic va di-

ser ta cia (`ga nia ra Re ba da misi eko no mi ku ri da

so cia lu ri Se de ge bi~) da mie ni Wa doq to ris xa-

ris xi. Jur nal `kre bu lis~ (1871-1873) faq tob ri-

vi re daq to ri, ara le ga lur emig ran tul ga zeT

`dro Sis~ (pa ri zi, 1873) da maar se be li da re daq-

to ri, ru su le no va ni ga ze Te bis: `Обзор~ (1878-

1880; mwva ve kri ti ku li mi mar Tu le bis ga mo xeli-

suf le bam da xu ra, xo lo re daq to ri stav ro pol-

Si ga daa sax la) da `Новое обозрение~ (1887-1891)

re daq to ri, fo Tis qa la qis Tavi (1894-1912), sa-

qar Tve los erov nu li sab Wo sa (1917-1918) da dam-

fuZ ne be li kre bis (1919-1921) wev ri erov nul-de-

mok ra tiu li par tii dan. gar daic va la 1928 wels

Tbi lis Si. dak rZa lu lia mTaw min dis pan Teon Si.

355

ni ko ni ko la Ze

fran gu li pre sis

de ka dan si

(naw yve te bi)

pe rio dul ma pre sam, gan sa kuT re biT ki yo vel dRiur ma,

saf ran geT Si mxo lod re vo lu ciis Sem deg gaid ga fes vi.

Zve li re Ji mi mas ver ai tan da. po li cia, cen zu ra, wo deb-

ri vi pri vi le gia, bas ti lia da yo ve li ve is, rac aqe dan ga-

mom di na reob da, ise Ti xa sia Tis iyo, rom mis Tavi su fal

gan vi Ta re bas xels ar Seuw yob da. es wi naaR mde go ba ni ga-

cam tver da im dRes, roca Zve li re Ji mis sa Zir kve li dain-

gra. ai, ma Sin dai ba da pre sa. mag ram saf ran ge Ti ukve ga daq-

ceu li yo mZafr po li ti kur Se ja xe ba Ta msxver plad. mTel

ers Tva li mip yro bi li hqon da im as pa re zi sa ken, sa dac yve-

la wmin da prin ci pi da yve la ze mniS vne lo va ni pi rov ne ba ni

gaaf Tre biT ib rZod nen. ne biT Tu uneb lied, ax lad da ba de-

bu li pre sa am Sex la-Se mox las unda gah yo lo da da mo na-

wi leo ba mie Ro brZo leb Si. Seq mni li vi Ta re bis ga mo misi

ar se bo bis er Ta der Ti wya ro iyo is, rom igi wa kiT xu li

yo fi li yo.

isi ni, vinc brZo las xel mZRva ne lob dnen da vinc, ase

Tu ise, Ca reu li iyo am brZo leb Si, Cqa ra mix vdnen, Tu

356

niko nikolaZe

ra sar geb lo bis mo ta na SeeZ lo maT Tvis pre sas, ra ki mas

Tavian Ti miz ne bi sa da mis wra fe be bis sa sar geb lod ga moi-

ye neb dnen. am epo qa Si ki, roca yo vel gva ri xi dan mSvil dis-

rebs am za deb dnen, SeuZ le be lia ase Ti mZlav ri ia ra Ri ugu-

le be le yoT. yo ve li mxri dan dae sien pre sas, raTa brZo lis

ia ra Rad eq ciaT igi. am gva rad, pre sa, ro mel mac da ba de ba

verc ki moas wro, da ro mel sac sa zo ga doe ba Zlivs ic nob-

da, par tiebs Cau var da xel Si; par tieb ma igi ma Sin ve ga daaq-

cies omis man qa nad, ro me lic gan kuT vni li iyo maT Se xe du-

le ba Ta pro pa gan di saT vis da mo wi naaR mde ge Ta da saT rgu-

na vad.

amis Sem deg pre sis mdgo ma reo ba TiT qmis ar Sec vli la,

ar se bi Tad mainc. mTav ro be bi er Tma neTs cvlid nen da ic-

vlid nen for mebs, Se xe du le bebs, miz nebs, pre sis mi marT ki

er Tnair da mo ki de bu le bas iCen dnen. yve la isi ni Tavian Ti

geg me bis gan xor cie le bi saT vis iye neb dnen pre sas da ama ve

dros yo vel Zal Ro nes, raTa igi sa ku Ta ri Tavi sad mi uv-

ne be li gae xa daT. maT ara so des Tavi ar Seu wu xe biaT gae-

goT, val de bu lia Tu ara sa xal xo saq me Ta xel mZRva ne lo ba

dain te res des imiT, rom ers gaaC ndes pa tio sa ni da go-

nie ri pre sa, ro mel sac Ses wevs una ri udi de si sam sa xu ri

gau wios xalxs Tavi si cno be bis si zus tiT da mo saz re ba Ta

miu ker Zoeb lo biT. maT ase ve araf rad miaC niaT cod na imi-

sa, Tu ra didi dax ma re bis ga we va SeeZ lo pre sas sa xal xo

ga naT le bis gan vi Ta re bi saT vis da xal xis po li ti ku ri aR-

zrdi saT vis. mag ram, sa ma gie rod, ara so des ara fe ri, rac

ada mia nis Zala sa da Ro nes aRe ma te bo da, ar dau zo gavT,

raTa gaex rwnaT pre sa da mis Tvis piri aek raT. amas Tan,

ar cTu kar gad ax sov daT, ra sam sa xu ri gau wia maT pre sam

im dros, roca jer ki dev Zalauf le bas ip yrob dnen. ami-

tom Tvi Teu li sa xel mwi fo cdi lob da igi gad moe bi re bi na

da, cbie re bi Ta da Zala do biT, Tavi si mo wi naaR mde gee bi-

saT vis es sa Si Si Zala waer Tmia. igi aar seb da ofi cia lur

ga ze Tebs, yi du lob da an qi raob da yo ve li ves, rac iyi de-

357

franguli presis dekadansi

bo da da qi rav de bo da. izi dav da Tavis ken sxva sac _ mous-

yid velT ise Ti sa pa tio jil doe bis meS veo biT, ro go ri caa

se na tis sa var Ze li, pre feq tu ra, sael Co, xar ke bis mTa va ri

am kre fo ba da sxva. da Tu ki dev ga dar Ce bo da ori an sa mi

mouT vi nie re be li ga ze Ti, maT wi naaR mdeg ka nons ka non ze

ga mos cem da da ja ri me bis, gaf rTxi le be bis, sa pa tim roe bis,

da xur vi sa da lik vi da ciis mTe li ar se na liT aRi Wur ve bo-

da. po li ti ku ri sta tiis da we ra Jur na lis tebs zog jer ga-

da sax le bad da mTel si coc xled uj de bo daT.

am gva ri vi Ta re bis ga mo, pre sas yo vel Tvis ori mim di na-

reo ba mia qa neb da ori, dia met ra lu rad sa wi naaR mde go, mi-

mar Tu le biT, rom lis Tavi dan ac de na dRes dReo biT TiT-

qmis SeuZ le be li gam xda ra. im dros, ro de sac Jur na lis tTa

erTi na wi li, ad mi nis tra ciul mfar ve lo bas da xar be bu li,

su li Ta da xor ciT icav da ar se bul xeli suf le bas da misi

me sai dum le da ru po ri xde bo da, meo re na wi li em xro bo-

da yve la fers imas, rac mTav ro bas ewi naaR mde ge bo da da

cdi lob da ga ze Ti ga daeq cia da say rde nad da Zalad, rom-

lis dax ma re biT sa xel mwi fo Zalauf le bas Seeb rZo le bo da.

vi nai dan am qvey nad yve la fe ri jil dov de ba, Jur na lis tTa

pir ve li na wi li cxov rob da mTav ro bis mier mi ni We bu li

pri vi le gie biT, xo lo meo re na wi li, ad mi nis tra ciul mow-

ya le bas mok le bu li, Tavs inu ge Seb da mkiT xvel Ta da xel-

mom wer Ta cotad Tu bev rad gaz rdi li ric xviT, ro me lic

saf ran geT Si xeli suf le biT uk ma yo fi lo pre sas ara so des

ar moak lde ba...

ro me li me par tii sad mi da mo ne bu li ga ze Ti am par tias

im de nad SeiZ le ba sTvli des Tavis da say rde nad, ram de na-

dac igi rea lur sam sa xurs uwevs mas, icavs per fas et

nefas da gam sWva lu lia misi az re bi Ta da saq miT. rac unda

didi iyos igi, bolos da bolos, mxo lod pa ta ra ek le-

siaa, aR Wur vi li sa ku Ta ri fe ti Se biT, mkac ri dog me biT

da mgzne ba re Tay va nis mce mel Ta viw ro wriT. ro gorc yve-

la ek le sia Si, aqac su fevs Seuw yna reb lo ba, mi ker Zoe ba da

358

niko nikolaZe

wi nas war az ris Seq mna sa ku Tar Tav ze, ro gorc gan sa kuT-

re bul mov le na ze. aq ara vin msje lobs, ara vin eZebs WeS-

ma ri te bas, ara vin iR vwis Ta vad gaT viT cno bier des da sa-

ku Ta ri az re bi sxvas STau ner gos. aq mris xa ne gu gu niT da

Rria liT Tavs es xmian gan dgo mi lebs, ana Te mas ga das ce men

maT; au di to riis gu lis mo sa ge bad is to ria sa da mov le nebs

ama xin je ben. gam vle li da gul gri lad gan wyo bi li sa zo ga-

doe ba iq arc Se Cer de ba, rad ga nac verc ve ra fers aqau ri

la pa ra kiT gai gebs da verc aqaur vne ba Ta Rel vas gai zia-

rebs. mo wi naaR mde ge ni iq ara so des fexs ar dga men, vi nai-

dan usar geb lod miaC niaT mea se jer mois mi non erTi dai gi ve

bral de ba da, gan sa kuT re biT ki, erTi dai gi ve ci lis wa me ba.

xan da xan vin me mor wmu nes Seuc de ba fe xi da ek le siis qu-

rum ni iZu le bul ni arian Tavian Ti qa da ge ba axal be da mo-

ci qu leb ze gaa sa Ron. far Tod ga Re bu li ka re bi sru le bi-

Tac ar aR vi vebs TviT mor wmu ne Ta cno bis moy va reo ba sac

da isi ni, met wi lad, Rrma mow ye ni lo ba Si Caf lul ni yurs

ug de ben daus ru le bel li ta nias, ro me lic, sxva rom ara

iyos ra, ze pi rad ician...

Jur na lis tTa So ris pir ve li ad gi li dai Wi ra da Tan-

da Tan mra val ric xo va ni xde ba lan ZRva-gi ne bis moy va ru-

li kal mos ne bi. maTi me To dia uw ma wu ri sit yve bis xma re ba.

isi ni pro vo ka to ru lad da sru liad Tav ze xe la Re bu lad

af rqve ven ga be dul fra zebs, gad mos ce men Se mok le bul

Wo rebs; xalxs Tavs ise aC ve ne ben, vi Tomc dar wmu ne bul ni

iy vnen ara mxo lod sa ku Tar Tav Si, ara med Tavian Ti sit-

yve bis si mar Tle Sic. myvi ra la pat rio tiz mis Se sa xeb war-

moT qmu li ca rie li sit yve biT isi ni qve ya nas at yue ben da

imeds am ya re ben zo gis uvi co ba ze, zo gis cud mex sie re-

ba ze, gan sa kuT re biT ki ma se bis gu lub ryvi lo ba ze. isi ni

dar wmu ne bul ni brZan de bian, rom mtki ce ba Ta gam be dao ba,

rac unda yal bi iyos igi, nak le bi ba qi-bu qiT gad mo ce mu li,

sxvag va rad da sa bu Te bu li mo saz re be bis kvals waS lis. maT

Se sa niS na vad ician, rom mda bio mkiT xvel Ta brbos Tan Se-

359

franguli presis dekadansi

da re biT um niS vne loa sa gan Ta ci vi go ne biT Se fa se bas SeC-

veul ada mian Ta ric xvi, ro me lic aRia rebs mxo lod kar gad

Ca mo ya li be bul sa da sak maod da sa bu Te bul faq tebs. ami-

to mac am ju ris Jur na lis te bi we ren upi ra te sad ben te ra,

dau fiq re be li mkiT xve le bi saT vis, ro mel TaT vis ga ze Tis

uka nas kne li sta tia aris uf le bi sa da rwme nis er Ta der Ti

ko deq si. am gva ri Jur na lis tis mTe li lo gi ka, mTe li mWev-

rmet yve le ba, mTe li cod na ixa te ba ara ke Til sin di sie re bi-

Ta da usir cxvi lo yal Ta ban do biT Se TiT xni li na we re bis

mxo lod qed maR lur da Tav xe dur ton Si. mag ram vai, rom

mxo lod es to nia misi Se moq me de bis mTe li Zala.

mra val ga zeT Si war ma te ba moi po va Jur na lis tTa er Tma

wye bam, jiS ma, ro me lic mxo lod ima ze la pa ra kobs, rac

da va le bu li aqvs Sea qos, da sa xe li gauT qvas. erT dRes,

da mi je reT, igi mo giy ve baT pa ta ra am bebs, me tad um niS vne-

los, gu lub ryvi los. meo re dRes daub run de ba isev am am-

bavs, dau ma tebs wvril mans da mar jved, Seum Cnev lad Se moa-

pa rebs im fir mis mi sa mar Tsa da no mers, ro mel zec, vi Tomc

da ara fe riao, os ta tu rad Caur Tavs yo vel gvar si ke Tes da

saq mec ga ke Te bu lia. am me Tods iye ne ben ara mar to imi saT-

vis, rom `saq meebs~ gauT qvan sa xe li, ara med kax peb sac da,

ra Tqma un da, maTs pat ro neb sac. ad vi li sa va rau doa, ram-

den fuls ige ben am xe lo biT da ase ve ad vi li war mo sad ge-

nia, Tu ram den fiq rsa da STa go ne bas xar ja ven mas ze.

sa mar cxvi noa, mag ram unda iT qvas, rom pa riz Si oTxi

Tu xu Ti didi ga ze Ti mxo lod am xe lo biT ar se bobs; maT

Ria cis qveS ga mou fe niaT ka la mi da pre sa, gam za de bu li

yve la ze meti fu lis mim ce mi sa da fa sis mom ma te be lis sam-

sa xu ri saT vis. ese ni gax lavT or ga ni ze bu li San ta Ji sa da

mo dis Sem TiT xni sa xe los noe bi...

Jur na lis tTa Ca moT vlil sa xeo ba Ta gar da Seim Cne va

ni Wie ri ada mia ne bi, uaR re sad pa tio sa ni da gul wrfe li,

rom le bic mTel si coc xles swi ra ven im saq mes, ro me lic

mar Ta li hgo niaT, an im azrs, ro me lic mar Tlac maTi sa-

360

niko nikolaZe

kuT re baa. mag ram ese ni im de nad iS viaT ni arian, rom ikar ge-

bian uvic sa da gul gril, ubad ru ki mjRab ne le bis brbo Si,

ro me lic Wia Rua sa viT ax ve via yve la ga zeTs... da aseT ni

ga ci le biT metia, vid re ggo nia; isi ni aTax si re ben TavianT

niW sa da yi dian TavianT in te leqts, em sa xu re bian sa ku Ta ri

mis wra fe be bis uaR re sad sa wi naaR mde go miz nebs. miC veul-

ni sa zo ga doeb ri vi az ris fal si fi ka cias, mgzne ba re bis an

siy va ru lis si mu la cias, roca sru le biT ara fers ga nic-

dian, miC veul ni yve la saq mis rig ri go biT mom sa xu reo ba sa

da Ra lats, bolos mar Tla skep ti ko se bi da gul gril ni

xde bian, kar ga ven ilu zieb sa da rwme nas. ro gorc ubad ru-

ki msa xio bi ad gils pou lobs mo xe tia le das Si, es Jur-

na lis te bi ise em sa xu re bian gan saz Rvru li `da niS nu le bis~

ga zeTs, Ta ma So ben rols yo vel sa Ra mos; far da Ca moeS ve ba

Tu ara, an da no me ri gaiS ve ba Tu ara daz gis qveS, iw ye-

ba di req to ris da cin va an pir ve li ro lis Sem sru le bel Ta

ga kil va. wa mow ye bis war ma te bis bedi maT Tvis sru liad su-

ler Tia, maT xom Tavis dro ze ux dian ho no rars. met wi lad

maT araf rad miaC niaT, Tu ra gav le nas moax dens sa zo ga-

doe ba ze am ga ze Tis mi mar Tu le ba. da Tu di req to ri bnel

saq meeb Si gaex ve va da ga ze Ti ga nad gur de ba, me re ra?! ga na

xse ne bu li msa xio be bi meo re dRes ve ver gae Su re bian yo fi-

li pat ro nis kon ku ren tTan, SeiZ le ba mter Ta nac da ve ra

sTxo ven sam sa xurs? ga na is ver mia to vebs ope re ta Si ko mi-

ku ri ro le bis Ses ru le bas? ma nam de xom igi ke Til So bi li

mSob le bis rols an sa xie reb da im das Si, ro me lic dai Sa la?

ai, zus tad Jur na lis tis nam dvi li ti pi. igi mu Sao bas iw-

yebs ga zeT Si da mis po li ti kur el fers usis xlxor cde ba.

iT vi sebs misi kom pa niis da am xa na ge bis az rebs, si Zul vils,

mo Sur neo ba sa da pir moT neo bas. iZu le bu lia sa ku Ta ri az-

re bi ga ze Tis mi mar Tu le bas dauq vem de ba ros, ga ze Tis mis-

wra fe be bis mi xed viT gaa Su qos mov le ne bi. igi Cqa ra cotad

Tu bev rad mo xer xe bu li dia leq ti ko si xde ba, cotad Tu

bev rad mar jve so fis ti, da imis ma giv rad, rom mkiT xve le-

361

franguli presis dekadansi

bi saT vis si mar Tlis Zie bas gah yves, sru li si mar Tli sa da

mxo lod si mar Tli sa, igi Tavis Tavs val de bu lad Tvlis

Sea la ma zos si nam dvi le, da fa ros, Se niR bos, yal bi cxvi ri

mia ke ros. `yve la si mar Tle ar unda iT qvas~ _ ai misi de-

vi zi. sul cota xa nic rom imu Saos am mSve nier xe lo ba ze,

mas mainc mTlia nad ekar ge ba ilu zia yo ve li ve imis mi marT,

ris siy va ru lic STa ner gi li hqon da; mo xer xe bu lo bis meti

aRa raf ris sje ra da iRebs rwme nas (sa kiT xa via, rwme naa

es?) im ada mia ne bi sas, rom leb sac em sa xu re ba. roca msgav si

mwer lis Tval win rai me idea aa Rel vebs mTels saf ran geTs,

an ro me li me ora to ri STa ma go ne be li gul wrfe lo bi Ta da

rwme niT gam sWva lul sit yvas war moT qvams, misi gu li amis

ga mo aRar Zgers da verc misi go ne ba swvde ba im az ris

Zala sa da si dia des, ro me lic ci vi li ze bul sam ya ros azan-

za rebs. igi mxo lod um niS vne lo mxa reebs xe davs, mxo lod

ga re gan sa fars da kma yo fil de ba mok le TqmiT: `es kar gad

aris na pov ni, Za lian mar jved~, an `es mouq ne lia~, da ga-

da dis sxva sa kiT xeb ze. da Tu Sem Txve viT mas daeuf le ba

en Tu ziaz mi an li ri ku li gan wyo bi le ba, ma Sin ve ad vi lad

Seam CnevT, rom am grZno bas ar war mo Sobs arc ubi wo go ne ba

da arc mZlav ri gu li. es, ub ra lod, da xur da ve bu li az re-

bis, mra val jer nax ma ri da gac ve Ti li sit yve bis ci vi pe-

rif ra zaa, kal miT na Za la de vad gad mo ce mu li, roca gu li

su lac ar fiq rob da mas ze.

yu rad Re biT ga dai kiT xeT na cio na lur bib lio Te ka Si an

ro me li me li te ra tu rul ka bi net Siac gsurT, yve la pa ri-

zu li ga ze Tis ko leq cie bi da gan cvif rde biT; _ Tqven dai-

na xavT, rom am uka nas kne li xu Ti wlis gan mav lo ba Si, ro-

me lic sav se iyo uaR re sad tra gi ku li da uaR re sad mniS-

vne lo va ni mov le ne biT, pre sam ver war moS va erTi mZlav ri,

uan ga ro mwe ra lic ki, ro me lic Ses Zleb da Tavi si Se moq me-

de ba ga nem sWva la mwa re gul ga te xi lo bis ga dam de bi Za liT,

sis xliT gaJ Ren Ti li say ve du re biT da uke Te si mo mav li sa-

ken mi mar Tu li war mta ci sur vi le biT. amaod ga dai kiT xavT

362

niko nikolaZe

uam rav nom rebs, ro mel Tac SeZ les esul dgmu laT im den

xans, ram den xan sac cxov robs qin qli, _ erTi dRis gan-

mav lo ba Si, _ maT Si ver ipo viT gu li dan amo xeT qil erT

akor dsac, verc iseT su raTs, ro me lic ada mia nis go ne bas

aa Rel veb da da Sig sa mu da mod STai beW de bo da, ver cerT

im diad azrs, rom li Tac eso den zRap ru lad mdi da ri da

gu lux vad mfan tve li iyo odes Rac saf ran ge Ti. yo ve li-

ve daw vril man da, ra qi tu li gax da; aRarc mZlav ri amo sun-

Tqva, aRarc rwme na, yve la fe ri aR beW di lia po li ti ku ri

daj gu fe bis saq mia no biT, yve la fers duq nis su ni as dis.

asi na bi ji dan ve mos Cans xe lov nu ri kbi le bi da zi zil-pi-

pi loe bi kal mis yve la rain di sa, rom le bic cxra pir tyavs

iZ ro ben, rom TavianT gi gant wi na mor be debs daem sgav son.

da am mu yaos meb rZo lebs hgo niaT, rom saf ran ge Tis po li-

ti ku ri cxov re bis mar Tvas Ses Zle ben; da am Za liT fiq ro-

ben mas ze gav le nis mox de nas!..

Ta vi si eris er Tgva ri ndo ba rom daim sa xu ros, pre sa

mkiT xve lis me go ba ri unda gax des, Rrmad unda STaa go nos

is az ri, rom mas ar at yuebs, ara fers ar uma lavs da, bolos

da bolos, arc aris dain te re se bu li, ase moiq ces. fran gi

mkiT xve li cu dad gaT viT cno bie re bu lia, nak le bad ga naT-

le bu li, nak le bad da fiq re bu li, mag ram yve la aRia rebs am

si mar Tles _ igi didi xa nia ga mo vi da bav Svo bis im mdgo-

ma reo bi dan, roca Tva lax veu li viT xelis wav le ba sWir-

de bo da. Tu ki igi un dob lo bas ga mo xa tavs, Tu ki aRa ra

swams imi sa, ra sac uqa da ge ben, es imi tom, rom man Seam Cnia

_ ka cad ar mag de be no, bevr Rames mi ma la ve no, Cemi Wkui sa

da ke Ti li sur vi le bis bev ri ara fe ri sje ra To. mkiT xve li

dar wmu ne bu lia, rom SeuZ lia Tavis Tavs uxel mZRva ne los

da ram dens mets dau ma la ven mas, im de nad ufro me tad Ca-

moi So re ben Ca mo ya li be bul ada mia nebs...

pre sas unda ga ne saz Rvra, da am gva rad ufro xel Se sa xe-

bi unda gae xa da qvey nis moT xov ni le ba ni, raTa maTi ka no-

nie ri dak ma yo fi le bi saT vis pi ro be bi moem za de bi na. pre sa

363

franguli presis dekadansi

aTa si mi liT Sor sa dgas go ne bis am nai ri ga mo ye ne bi dan.

dRes mas iye ne ben TiT qmis ca rie li nia da gis mo sa kox ta-

veb lad, az rTa ubad ru ko bis da sa fa ra vad da brwyin va le

feier ver kiT xal xis mi sa zi dad... mag ram idee bis, mTe li

in te leq tua lu ri cxov re bis Sec vla umiz no da usag no

feier ver kTa mTe li ri giT _ es aris Seh qmna xe lov ne ba xe-

lov ne bi saT vis, gax rwna sa zo ga doe bis go ne ba da mas Si ga-

moaR vi Zo ga sar To be bi sa da speq tak le bis moT xov ni le ba,

rac uc xa de si ni Sa nia eris mo ra lu ri de ka dan si sa da mi si,

ro gorc gva mis, gax rwni sa...

iq neb gvi say ve du ron, rom Cve ni sur vi le bis gan xor cie-

le ba ga moiw vev da po li ti ku ri pre sis ngre vas da sxva das-

xva par tias mous pob da sa Sua le bas, xal xi saT vis gaec no

Tavi si upi ra te so ba ni da mSvi do bia nad gaev rce le bi na sa-

ku Ta ri doq tri ne bi da idee bi. erTi uki du re so ba, ra rig

mkac ri ar unda iyos igi, su lac ar gvag debs sa wi naaR mde go

uki du re so ba Si da Sor sa varT iqe dan, rom uar vyoT par-

tiis saq mi sad mi ga nux re lad er Tgu li pre sis mniS vne lo ba.

in glis Si, ise ve ro gorc ame ri ka Si, sa dac didi ga ze Te bi

ar cerT par tias ar em sa xu re bian, yve la ga ze Ti par tias

er Tnai ri miu ker Zoeb lo biT afa sebs da yve la par tias po-

li ti kur pre sa Si sa ku Ta ri ofi cia lu ri or ga no aqvs. moy-

va re ni maT kiT xu lo ben, mo wi naaR mde gee bi ki _ aT va lie re-

ben. mag ram maT ze moT ar se bobs nam dvi li pre sa, ro me lic

maT amow mebs da ar aZ levs faq te bis da ma xin je bi sa da si-

mar Tlis fal si fi ka ciis ne bas; es pre sa ar cerT par tias

ar em sa xu re ba da mas ara vin ar wai kiT xavs da arc ara vin

dau je rebs, sa nam uam ra vi sa bu Te biT ar moi po vebs pa tio-

sa ni, miud go me li da po li ti ku ri al Ros mflo be lis re pu-

ta cias. swo red es pre sa, da ara par tia Ta uam ra vi ga ze Ti,

aris aR Wur vi li av to ri te tiT far To ma se bi sa da qvey nis

um rav le so bis Tval Si. ze moT aR niS nul mdgo ma reo bas rom

am jo bi no fran gu li pre sis mdgo ma reo ba, _ sa dac yve la

ga ze Ti, didi Tu pa ta ra, po li ti kur par tiebs da daj gu-

364

niko nikolaZe

fe bebs an maT fi nan sebs, ufro zus tad rom vTqvaT, maT

xel mZRva ne lebs em sa xu re ba, _ niS navs es wraf vo de gaa xan-

grZli vo es uaz ro ba da mia ni Wo kon tro lis ga we vis uf-

le ba zus tad im ada mia nebs, rom leb sac Ta vad esa Wi roe ba

kon tro li.

droa es mdgo ma reo ba sa bo lood Sew ydes da fran gu li

pre sa ga Ta vi suf ldes ne ba yof lo bi Ti mo no bi dan, rad ga-

nac sa ku Ta ri mo ra lu ri gav le ni sa da ma te ria lu ri ke Til-

dReo bis ngre vas Tan er Tad se rio zul zians aye nebs TviT

saf ran ge Tis in te re seb sa da mo ma vals. droa, moi ci los

uRe li zo gier Ti po li ti ku ri Tu fi nan su ri in tri ga ni sa

da pa tiv moy va ri sa, rom le bic mas mo xer xe bu lad iye ne ben

sa zo ga doe bis az rTa fal si fi ka cii saT vis da erov nu li

qo ne bis mi saT vi seb lad...

dRes, ro de sac sa zo ga doe ba mniS vne lov nad gai zar da,

man Tavi daaR wia am xlar Teb sa da am rol sac ga moem Svi-

do ba, pre sa amaod amoZ ra vebs Tavis Zvel wi Tel an TeTr

moC ve ne bebs, amaod mi mar Tavs ci lis wa me bebs da Seu rac xyo-

fas: es mTe li misi wvril ma ni lan ZRva-gi ne ba, mTe li misi

ara ke Til sin di sie re ba dRes mis wi naaR mdeg Se mot rial da

da nel cec xlze swvavs mas; sa zo ga doeb ri vi az ris mar-

Tva, po li ti ku ri cxov re bis gan saz Rvra xeli dan us xlte-

ba mTlia nad. Tu ki mainc jiu tad gah yve ba gzas, ro mel mac

am sa co dav mdgo ma reo bam de miiy va na, misi saq me amis Sem-

deg xeli dan wa su lia. igi zus tad ise daas ru lebs Tavis

si coc xles, ro gorc an ti kur sa ber ZneT Si daas ru les si-

coc xle ora ku leb ma da so fis teb ma: xal xis srul gul gri-

lo bas ziz Ri moh yve ba da es iq ne ba sik vdi lis win uka nas-

kne li dar tyma.

am au ci le be li saf rTxis Tavi dan asa ci leb lad pre sas

mxo lod erTi gza dar Ce nia _ ua ri Tqvas yo vel gvar pa-

tar-pa ta ra po li ti kur xri keb ze, dai viw yos mTe li Tavi si

in tri ge bi da ci lis wa me ba ni, Tavi dan moi So ros ara ke Til-

sin di sie re ba da pre ten zie bi... er Ta der Ti amo ca na, ro me-

365

franguli presis dekadansi

lic didi, ci vi li ze bu li qvey nis pre sas akis ria, es aris

xal xis gac no bie re ba, pa tios nad da mTe li Se saZ leb lo biT

ga Su qe ba rea lu ri cxov re bi sa da Ta na med ro ve sam ya ros

in te leq tua lu ri prog re si sa. fran gu li pre sis TiT qmis

mze Cas ve ne bu li gav le nis aR dge nis er Ta derT sa Sua le bas

aR niS nu li amo ca nis ke Til sin di sie rad Ses ru le ba war-

moad gens.

pa ri zi. 1875 w.

ni ko ni ko la Ze.

Txzu le ba ni. da viT ga me zar daS vi lis

re daq cii Ta da Se niS vne biT. t. 4.

Tbi li si: ga mom cem lo ba `sab Wo Ta sa qar Tve lo~. 1964.

367

gge ron ti qi qo Ze _ mTar gmne li, pub li cis ti,

eseis ti, kri ti ko si, li te ra tu raT mcod ne, po li-

ti ku ri da sa zo ga do moR va we. Tval sa Ci no fi gu-

ra XX sau ku nis qar Tu li kul tu ris is to ria Si.

dai ba da 1885 wels gu riis so fel bax vSi. qu Tai-

sis rea lu ri sas wav leb lis dam Tav re bis Sem deg

swav lob da jer laif ci gis, Sem deg ber nis uni-

ver si te te bis fi lo so fiis fa kul tet ze (daam-

Tav ra 1912 wels). 1900-ia ni wle bis re vo lu ciur

pro ce seb Si mo na wi leo bi saT vis ram den jer me iyo

rep re si re bu li. sa qar Tve los erov nu li kre bis

(1919-1921) dam fuZ ne be li wev ri erov nul-de mok-

ra tiu li par tii dan, Jur nal `ari fio nis~ (1928)

Ta na re daq to ri (v. gor ga Zes Tan er Tad). 1920-ian

wleb Si Tbi li sis sa xel mwi fo uni ver si tet Si kiT-

xu lob da da sav lu rev ro pu li li te ra tu ris is-

to riis kurss. Tar gmni li aqvs o. bal za kis, sten-

da lis, p. me ri mes, a. fran si sa da sxv. mwe ral Ta

mxat vru li na war moe be bi. gar daic va la 1960 wels

Tbi lis Si. dak rZa lu lia di du bis pan Teon Si.

369

ge ron ti qi qo Ze

war moe ba da

erov nu li ener gia

(Se mok le biT)

ka cob rio ba ara so des yo fi la ise mom qme di da moZ ra-

vi, ro gorc dRes aris... cxov re bis tem pi ara so des yo fi la

ise Cqa ri da aRel ve bu li, ro gorc dRes aris. Ta na med ro ve

ka cob rio ba eko no mi ku ri cieb-cxe le bi Taa Sep yro bi li. is

eZebs sul axal sa da axal sfe ros, sa dac SeiZ le ba ener giis

da xar jva da sim did ris Seq mna. mTe bi gaT xri lia xvre le-

bi Ta da gvi ra be biT, nia da gi da se ri lia ma Ra roe biT, hae ri

gam sWva lu lia Wvar tliT. am at mos fe ro Si mu Sav de ba ax ali

ti pi ka cob rio bi sa, ner viu li, mous ve na ri, ener giu li...

mag ram es axa li ti pi ka cob rio bi sa yvel gan ro dia Se-

mu Sa ve bu li. zo gier Ti qve ya na Ca mor Ce ni lia eko no mi ku rad.

sxva Ta So ris, sa qar Tve loc. mar Ta lia, Ta na med ro ve so cia-

lu ri da po li ti ku ri fra zeo lo gia ukve Se vi mu Sa veT, mag-

ram Ta na med ro ve war moe ba jer ki dev ar Seg viq mnia.

fsi qo lo giu rad Zlier Ca mor Ce ni li varT, ra sak vir ve-

lia. uwi na res yov li sa, sis te ma tu ri, auC qa re be li, mi zan Se-

wo ni li Sro mis una ri gvak lia. bu ne biT mouT me nel ni varT

da Sem Txve viT an uca be dad gam did re ba ze voc ne bobT. am

370

geronti qiqoZe

mxriv sa Sua lo sau ku nee bis me kob reeb sa da rain debs ufro

vga varT, vid re Ta na med ro ve ada mia nebs. an, ukeT vTqvaT, im

es pa nel avan tiu ris tebs, me Teq vsme te sau ku ne Si mTe li ame-

ri ka rom Se moia res el do ra dos, e. i. oq ros qvey nis Zeb na Si.

oq ros min dvre bi ar sad ar se bobs, ueW ve lia. oq ros si las ki

Seg ro ve ba, gaw men da da ga dad no ba un da, e. i. xan grZli vi da

me To du ri mu Sao ba.

cxa dia isic, rom eko no mi ku ri win svla ar SeiZ le ba me-

qa ni ku rad, ada mia nis Seg ne bu li da ener giu li mo na wi leo-

bis da mou ki deb lad. arc es ga re moe baa Cven Tvis sav se biT

na Te li. Cven gvgo nia, rom saer Ta So ri so ka pi ta liz mi erT

mSve nier dRes Cven zec moi Rebs mow ya le bas, aa moZ ra vebs da

ga na vi Ta rebs Cve ni sam Sob los sa war moo Za lebs, gaS lis da

aay va vebs meur neo bas, war moe bas, aReb-mi ce mo bas. es pro ce-

si Tavis Ta vad unda dam Tav rdes, Cve ni fiq riT, anu `obieq-

tu ri au ci leb lo biT~, ro gorc it yvian.

es fa ta lis tu ri rwme nac er Tgva ri naS Tia war su li

droe bi sa. isic ufro sa Sua lo sau ku neebs See fe re ba, roca

ada mia ni sa gan Ta da mov le na Ta gav le nas emor Ci le bo da

usit yvod da uz run ve lad. Ta na med ro ve az rov ne bis Tvis ki,

cxa dia, rom erov nul sim did res mxo lod coc xa li erov nu-

li ener gia qmnis.

ka pi ta liz mi yve la ers er Tnai rad ro di swya lobs. zogs

is aZ lie rebs da awi nau rebs, zogs asus tebs da aq vei Tebs,

zogs ki dev sru liad gvis de da mi wis zur gi dan. af ri ka, ame-

ri ka da av stra lia mo fan tu lia im to me bis Con Cxe biT, ro-

mel nic `obieq tu ri au ci leb lo biT~ gau nad gu re bia ka pi ta-

liz mis rki nis bor bals. imi tom, rom Tavis da sa ca vad maT

ara fe ri hqo niaT, gar da ram de ni me tlan qi fe ti Si sa da sa-

co da vi, dro moW mu li rwme ni sa. am rwme na Ta So ris er Tgvar

pir vel yo fil op ti mizms sa pa tio ad gi li eWi ra.

ka pi ta liz mis gan vi Ta re ba mxo lod im Sem Txve va Si iq ne ba

Cven Tvis xel say re li, Tu ki es gan vi Ta re ba Cve ni ve mwar moe-

be li kla se bis Sem weo biT mox de ba. am kla sebs So ris ki erTi

371

warmoeba da erovnuli energia

upir ve le si ad gi li ka pi ta lis tebs uWi ravT. Cve ni sa mo qa-

la qo cxov re bis gac xo ve le ba SeuZ le be lia, Tu mTel Cvens

bu neb riv sim did res uc xoe li ka pi ta lis te bi dae pat ro nen.

mwar moe be li kla se bis wi naaR mdeg cru de mok ra tiu li an-

ti pa tiiT varT gam sWva lu li. ise araf ris gve Si nia, ro gorc

qar Tve li ka pi ta lis ti sa, mas Si mxo lod bur Juas vxe davT,

e. i. cxov re bis ne bier da laR Svils, ro me lic ujia Tad

sar geb lobs eko no mi ku ri ke Til dReo biT da po li ti ku ri

upi ra te so biT. ver vam CnevT, rom ka pi ta lis ti an trep re-

nio ri da mwar moe be lic aris, rom Ta na med ro ve sa zo ga doe-

ba ze Tavi si in cia ti viT, gam be dao biT, saq mia no bis una riT

da tat no bis si far To vi Tac moq me debs.

Tu ka pi ta lis tis bur Jua ziu li su li mu dam gan saz Rru-

li da kma yo fi lia, misi mwa roe be li su li mu dam ma Zie be li

da uk ma yo fi loa. ada mia nis moT xov ni le ba ni Sez Ru du lia

da am moT xov ni le ba Ta da sak ma yo fi leb lad cotao de ni ka-

pi ta lia sak mao. mag ram daus ru le be lia ada mia nis ltol va

Zlie re bi sad mi. mas ver daak ma yo fi lebs ve ra vi Ta ri Tan xa,

ra gind didi iyos is, da mor ga ni an van der bil ti ise ve il-

tvian Tavi si mi liar de bis ga sa far Toeb lad, ro gorc ro me-

li me mew vril ma ne Tavi si gro Se bi sa.

qar Tve li eris mo du ne ba da ue ner gio ba, sxva Ta So ris,

ima Si ixa te ba, rom is ka pi tals uc qe ris ara mwar moeb lis,

ara med mxo lod mom xma reb lis Tval saz ri siT. mis Tvis ka-

pi ta li moT xov ni le ba Ta da mak ma yo fi le be li sa Sua le baa da

ara sti qio ni, ro me lic mTebs Txris, nia dags ab ru nebs da

uz run vel yofs ada mia nis ba to no bas bu ne bis Za leb sa Tu fa-

rul saun jeeb ze...

TviT xe lov ne ba, li te ra tu ra, fi lo so fia er Tgvar kom-

forts war moad gens eko no mi ku ri Tval saz ri siT. maTi Seq-

mna mxo lod iseT erebs SeuZ liaT, ro mel nic sak maod uz-

run vel yo fil ni da mor Wmul ni arian qo neb ri vad da, sa war-

moo ka pi ta lis gar da, Tavi su fa li fon dic gaaC niaT. roca

eri sxvis saw vel fu rad aris ga daq ceu li, roca is pro-

372

geronti qiqoZe

le ta ri za ciis gza zea dam dga ri, Tavi su fal fon dze oc ne ba

mis Tvis unia da goa. zed me ti Ri re bu le ba sxvebs aqvs, mas ki

mxo lod Sro mis xel fa si rCe ba yo vel dRiu ri moT xov ni le-

be bi saT vis...

Cve ni mdgo ma reo bis si dux Wi re ima Sia, rom po li ti ku ri

Zala ara gvaqvs erov nu li war moe bis fex ze wa mo sa ye neb lad

da da sa ca vad. Ta na med ro ve sa xel mwi fo yvel gan did eko no-

mi kur rols Ta ma Sobs. pre mie bi Ta da sub si die biT is aqe zebs

mwar moe bels, go nie ri sa ba Jo po li ti kiT norC ad gi lob riv

in dus trias uc xoe li me to qee bi sa gan ifa ravs. Cven ki ase Ti

wam qe ze be li da dam xma re ara gvyavs. is sa ba Jo po li ti ka ki,

ro me lic War xlis da zRvis ZaR le bis in dus trias ifa ravs,

ara fers gvar gebs, ra sak vir ve lia.

mag ram erov nu li ener giis amoZ ra ve biT Tan da Tan yve la

dab rko le bis Zle va SeiZ le ba. miT ume tes, rom Cve ni qvey nis

bu ne ba uzo mod mdi da ric aris da qal wu leb ri vad xe lux-

le be lic. Cveni mdi na ree bi da Can Cqe re bi ki ule vel ufa so

ener gias mog vce men war moe bis asay va veb lad.

1915 w.

ge ron ti qi qo Ze.

pa ta ra eris xved ri. Sem dgen le bi:

ma na na qi qo Ze, le van asa Tia ni, eduard ko dua. Tbi li si:

Tbi li sis uni ver si te tis ga mom cem lo ba. 2003.

373

aaka ki baq ra Ze _ li te ra tu raT mcod ne, Teat ra-

lu ri da ki nok ri ti ko si, pub li cis ti, po li ti ku-

ri da sa zo ga do moR va we. dai ba da 1928 wels Tbi-

lis Si. ozur ge Tis sa Sua lo sko lis dam Tav re bis

Sem deg swav la ga nag rZo Tbi li sis sa xel mwi fo

uni ver si te tis is to riis fa kul tet ze, ro me lic

daam Tav ra 1953 wels. sxva das xva wleb Si mu Saob da

ki nos tu dia `qar Tul fil mSi~, ki ne ma tog ra fiis

sa xel mwi fo ko mi tet Si; iyo So Ta rus Ta ve lis sa-

xe lo bis aka de miu ri Teat ris di req to ri (1973-

1980), ko te mar ja niS vi lis sa xe lo bis aka de miu-

ri Teat ris (1988-1989) sam xat vro xel mZRva ne li,

`rus Ta ve lis sa zo ga doe bis~ pre zi den ti (1989-

1991), 1980-ian wleb Si kiT xu lob da sa ja ro leq-

ciebs mwva ve sa li te ra tu ro-sa xe lov ne bo da sa-

zo ga doeb riv-po li ti kur prob le meb ze. gar daic-

va la 1999 wels Tbi lis Si. dak rZa lu lia di du bis

pan Teon Si.

375

aka ki baq ra Ze

ra tom xde ba ase?

xe lov ne ba yo vel Tvis ekuT vno da da ekuT vnis xalxs. im-

Ta viT ve ase iyo. roca ada mian ma pir ve lad mo ki da ka lams

xeli, mkiT xve lic ukve igu lis xma. roca pir ve lad im Re ra,

msme ne lic ukve iva rau da. xe lov ne ba yo vel Tvis or mxa res

gu lis xmob da _ Se moq meds da mom xma re bels. maTi erTia no-

bis ga re Se xe lov ne ba ar ar se bobs. amas Ta na ve mom xma re be li

au ci leb lad ma sob ri vi unda iyos. ami tom Ta maS de bo da an-

ti ku ri tra ge die bi Ria cis qveS uzar ma zar am fi Teat reb Si,

sa dac mTe li po li si iy ri da Tavs. ami tom ixa te bo da ek le-

sie bi, sa ja rod im Re re bo da re li giu ri him ne bi da imar Te bo-

da gran dio zu li kar na va le bi. mag ram xe lov ne ba su lis saz-

rde lia da ami si moT xov ni le ba yo vel kacs sxva das xva nai ri

aqvs. es ba debs xe lov ne bis yo ve li dar gi sad mi da mo ki de bu-

le bis prob le mas. es me tad rTu li sa kiT xia, mag ram ra tom-

Rac xSi rad mas ze re led da io lad ve ki de biT. ase gvgo nia,

ra ki Tva li yve las aqvs, masa sa da me, mxat vro ba ze msje lo bac

yve las SeuZ lia, mag ram Cve ni Tva li da da viT ka ka ba Zis Tva-

li rom ra di ka lu rad gan sxva ve bu li Tva lia, amas an ga riSs

376

akaki baqraZe

ar vu wevT. ra ki yu re bi yve las as xia, masa sa da me, mu si ka ze

msje lo bac yve las SeuZ lia, mag ram Cve ni yu ri da za qa ria

fa liaS vi lis yu ri rom ori ar se bi Tad gan sxva ve bu li yu ria,

arc amas vaq cevT yu rad Re bas. am ze re le da mo ki de bu le bas

xSi rad se rio zu li Sec do ma mos devs, ufro metic, xan da xan

da na Sau lic. ma ga li Tad, ga na umec re bi sa da ze re lo bis Se-

de gi ar iyo is da vi da re ba, rac Tavis dro ze oTar io se lia-

nis fil me bis `gior go bis Tvi sa~ da `ap ri lis~ gar Se mo at yda?

1967 wlis da saw yis Si pir ve lad uC ve nes ek ran ze `gior-

go bis Tve~. am fil mma ma Sin sa zo ga doe bis erTi na wi li gaab-

ra za. zo gier Te bi zem dgom or ga noeb Si we ri lebs ag zav nid-

nen da fil mis ak rZal vas moiT xov dnen. me re es we ri le bi

zem dgo mi or ga noe bi dan ki nos tu dia Si gad mog zav nes gan sa-

xil ve lad. vin ar awer da xels am we ri lebs: par tiis rai ko-

mis mdiv ne bi, raiaR mas ko me bis Tav mjdo ma ree bi, kom kav Si ris

rai ko mis mdiv ne bi, mec nie re ba Ta doq to re bi da kan di da te-

bi, ga ze Te bis re daq to re bi. Ci nianT da xa ris xianT arc uCi-

no ni da uxa ris xo ni Ca mor Ce bod nen.

ma Sin ki nos tu dia Si vmu Saob di da Ta nam de bo bis mi xed viT am

we ri le bis gac no ba me va le bo da. we ri le bi wa vi kiT xe da saar qi-

vod gul mod gi ned Se vi na xe. axla am we ri le bi dan amo na we rebs

ga vac nob mkiT xve lebs. ra Tqma un da, av to re bis dau sa xe leb-

lad, Rame Tu mniS vne lo ba azrs aqvs da ara av tors.

ai, ras wer dnen isi ni (sti li da mar Tlwe ra yvel gan zus-

tad da cu lia):

`fil mis Tvi Teu li kad ri uxam so baa, dam ci re ba da ag de-

baa qar Tve li eri sa; sab Wo Ta xal xe bis in ter na cio na lu ri

so li da ro bi sa. fil mSi Se bil wu lia qar Tu li ena, mu si ka-

lu ri xe lov ne ba, Cve ni ma Ra li eT niu ri Tvi se be bi. qar Tvel-

ma xal xma, qar Tul ma ki ne ma tog ra fiam ase Ti re Ji so ri, misi

ase Ti na xe la vi Tavi dan unda moi ci los. ma yu re bel Ta wi-

na da de baa ki no-fil mi `gior go bis Tve~ moix snas ek ra ni dan,

ga nad gur des~.

am we ri lis av to ri ma Sin rai ko mis mdi va ni iyo.

377

ratom xdeba ase?

`axal gaz rda re Ji so ris o. io se lia nis es fil mi mTe li

Cve ni cxov re bis un dob lo biT, ada mian Ta un dob lo biT, ci-

niz miT, mot yue biT da Cve ni dRe van de lo bi sad mi ur wmu noe-

bi Taa gaJ Ren Ti li~.

am we ri lis av to ri ki ma Sin kom kav Si ris rai ko mis mdi va ni

iyo.

`da ma fiq re be lia is faq ti, rom #49 but Si wi Te li Rvi no

uvar gi sia, da va da Cxu bi mis gar Se moa. sce na ris av tors da

re Ji sors go niaT aq usu su ri ale go riis ga mo ye ne biT jva ri

daus van Cvens si nam dvi les, ise ro gorc jva ri daus ves #49

buts, ras niS navs is, rom uvar gis Rvi nos qar Tve le bi sxvebs

as me ven. ro dis iyo qar Tve le bi ase eq ceod nen TavianT stum-

rebs? bolos da bolos ra un daT gviT xran am `xe lov ne bis

vir tuo zeb ma~.

am we ri lis av to ri ma Si nac da dRe sac pe da go giu ri in-

sti tu tis req to ria.

`fil mSi ga mas xa ra ve bu lia saer Tod sof lis meur neo ba

(mxed ve lo ba Si maqvs ra dio ga da ce ma) da gan sa kuT re biT ki

meR vi neo ba. Zve li Tao ba; mu Se bi, spe cia lis te bi, war moe bis

yve la uar yo fi Ti ti pe bia, sa ci nad aris ag de bu li axal gaz-

rdo ba, mTel fil mSi TiT qmis ar aris ar cer Ti da de bi Ti

ti pi~.

am we ri lis av to ri pro fe so ria. Tum ca ze mo re ci ti re-

bu li stri qo ne bis wa kiT xvis Sem deg ara vis gas Ce nia kiT xva:

SeiZ le ba Tu ara we ra-kiT xvis uco di na ri ka ci pro fe so ri

iyos?

`Ce mi az riT, es aris su ra Ti, ro me lic Rvar Zlia nad,

yov lad uxe Sad da daum sa xu reb lad lafs as xams Cvens sam-

Sob los, sa qar Tve los. su ra Ti dau yov neb liv unda moix snas

ek ra ni dan da ase Ti Rvar ZliT sav se ada mia nebs, ro go ric

misi dam dgme lia, sa Wi ro rCe va unda mie ces rom qar Tul ki-

ne ma tog ra fias meo red sa xe li ar gau te xos~.

am we ri lis av to ric pro fe so ria da mec nie re bi sa da

teq ni kis dam sa xu re bu li moR va we.

378

akaki baqraZe

`sao ca ria, axal gaz rda av to rebs, rom le bic dai bad nen

da gai zar dnen sab Wo Ta epo qa Si, ro gor daug rov daT am de ni

Rvar Zli mSob liu ri qvey ni sad mi. sab Wo Ta sa qar Tve los yve-

la ze didi mtre bic, uki du re sad reaq cio ne ri ada mia ne bic

ki ver moa xer xeb dnen ase Ti pas kvi lis Seq mnas~.

am we ri lis av to ri ki dRe sac ga ze Tis re daq to ria.

es amo na we re bi wve Tia zRva Si. mag ram es wve Tic na Tel

war mod ge nas iZ le va im zRva ze, ro me lic ma Sin film `gior-

go bis Tves~ da mis av to rebs war RvniT emuq re bo da.

ro gorc xe davT, ada mia neb ma, ro mel Tac ki no xe lov ne-

bis ara gae ge bo daT ra, mo mak vdi ne be li sas je li ga mou ta nes

`gior go bis Tves~ da mis av to rebs.

mad lo ba RmerTs, rom ma Sin `gior go bis Tves~ mainc dau-

Wi ra mxa ri ki ne ma tog ra fiu li sa zo ga doe bis er Tma na wil ma

da fil mi ga dar Ca. To rem SeiZ le bo da `gior go bis Tvec~ ise-

ve da Ru pu li yo, ro gorc dai Ru pa oTar io se lia nis meo re

fil mi `ap ri li~. vin agebs dRes pa suxs `ap ril ze~? ara vin.

ara da, fil mo Te ki dan vin mem fi ris erTi met ric rom moi-

pa ros, ci xe Si amoh yofs Tavs. aq ki mTe li fil mi gaq ra da

vi Tomc ara fe ri.

ax la mkiT xvels `ap ri lis~ Si naar si min da vuam bo. mar Ta-

lia, Si naar si mxat vrul na war moeb ze od na va dac ver iZ le va

war mod ge nas, mag ram mainc ga vix se noT igi.

qal-vaJs er Tma ne Ti uy vars. isi ni erT pa ta ra, na Tel,

Ra ri bul oTax Si cxov ro ben. si Ra ri be ar aSi nebT. axal gaz-

rdu li alal mar Tlo biT sje raT, rom moy va ru li col-qma-

ri mar Tla mo Tav sde ba To xis tar zec. am axal gaz rde bis

cxov re bis poe tur at mos fe ros re Ji so ri ki ne ma tog ra fiu-

li sa Sua le be bi Tac aZ lie reb da. ma ga li Tad, roca axal gaz-

rda col-qma ri la pa ra kob da, met yve le bis ma gier Ci te bis

Wik Wi ki is mo da, roca on kans gaa Reb dnen, wylis Cxria lis

ma gier, mu si kis han ge bi ge yu re bo da.

axal gaz rde bis me zob le bis yo fa ki sxva nai ri iyo. me zob-

le bi ave jis Se Ze nis cieb-cxe le bas Seep yro. di li dan sa Ra-

379

ratom xdeba ase?

mom de dar bod nen ma Ra zieb Si, ave jis fab ri keb Si. eZeb dnen

nac no bebs da gav le nian pi rebs. cdi lob dnen ise Ti ave jis

yid vas, sxva rom ver iSov ni da. am ada mia nebs ar es mo daT mu si-

ka, ar swam daT bu ne bis mSve nie re ba. maT sZul daT sa la mu ris

xma, mag ram sul ga na bul ni us men dnen xer xis xrWials. zro ke-

na ri xee bis ma gier xe dav dnen ska mebs, ka ra debs, ma gi debs.

erT dRes axal gaz rda col-qmris ojax Si Savi ka ci mo vi-

da. daaT va lie ra maTi bi na, si na nu liT gaaq nia Tavi da daiw-

yo qa da gi _ ar SeiZ le ba Ca mor Ce dros, ar unda gax de me-

zob le bis sa la pa ra ko, unda ake To is, ra sac yve la ake Tebs.

im de ni uCi Ci na, rom axal gaz rde bic dai Tan xma. qal-va Jic

ave jis Se Ze nis ma niam Seip yro. maTi pa ta ra bi na gaiv so nair-

nai ri niv Te biT. ukve te va aRar aris, er Tma neT Tan miax loe-

ba uWirT. erT kuT xe Si dar Ce nil ni meo re Si ve Rar mi dian.

roca on kans gaa Re ben, mu si ka aRar is mis. wylis buy bu yi da

rki nis xria li gi We davs yurs. maTi la pa ra ki sas Ci te bi aRar

Wik Wi ke ben. ye li dan uaz ro xri wi ni amos diT. qal-va Ji mix-

vda, kom for tis Zeb na Si dae kar gaT siy va ru li da si la ma ze.

ma Sin isi ni ad gnen, fan ja ra gaa Res da wvi Ta da dag viT Se Ze-

nil niv Tebs ezo Si ga dau Za xes. bi na ga Ta vi suf lda. ojax Si

isev dab run da Tav da pir ve li si la Re.

ase Ti iyo am mok le met ra Jia ni fil mis Si naar si.

es su ra Ti erT di dad pa su xis mge bel pirs uC ve nes. man

sev dia ni sa xi Ta da dar dia ni Tva le biT uyu ra films da

Tqva:

am ki no su ra Tis Cve ne ba ar SeiZ le ba. igi mi mar Tu lia ave-

jis Se Ze nis wi naaR mdeg. es ki dauS ve be lia. ro gor SeiZ le-

ba ga dav ya roT ska me bi, ma Sin ra ze unda dav sxdeT? ro gor

SeiZ le ba da vam tvrioT ka ra de bi, ma Sin sad Se vaw yoT jam-

Wur We li, tan sac me li? Tu ave ji ga da say re lia, ma Sin ra tom

va Se nebT ave jis fab ri kebs? ra tom gvaqvs ave jis ma Ra zie bi?

Tu ada mia ne bi bevr avejs yi du lo ben, es imas niS navs, rom

isi ni kar gad cxov ro ben, karg cxov re bas ki ra sjobs! amis-

Tvis vib rZviT Cven.

380

akaki baqraZe

Se ve ca deT dag vem tki ce bi na, rom aq ave ji ara fer Sua Sia.

fil mi ak ri ti kebs obi va te lo bas, fi lis te ro bas, meS Ca no-

bas. ada mian ma zo mie re bis grZno ba ar unda da kar gos da ar

unda iq ces niv Te bis mo nad. niv Ti ada mians unda am Sve neb des

da ara ada mia ni nivTs.

yu rad Re biT mog vis mi na, mag ram pa su xad gviT xra: _ fil-

mSi me mxo lod is da vi na xe, rom avejs yrian. es ki an ti sa-

zo ga doeb ri vi saq cie lia, rad gan amiT ga mo xa tu lia ave jis

fab ri kis mu Sa ke bis Sro mi sad mi upa tiv ce mu lo ba. Cven ara-

vis miv cemT uf le bas pa ti vi ar sces Sro mas.

amiT sau ba ri dam Tav rda da `ap ri li~ ma yu re bels aRar

una xavs. sam wu xa rod, ma Sin ver gav be deT gve kiT xa, ga na `ap-

ri li~ Sro mis na yo fi ar iyo?

`ap ri li~ er Ta der Ti da ga mo nak li si ar yo fi la. sam wu xa-

rod, misi bedi sxva das xva do ziT sxva mxat vrul na war moeb-

sac rge bia. sul erTia, iq ne bo da igi ki ne ma tog ra fiu li,

li te ra tu ru li, mu si ka lu ri Tu Teat ra lu ri. ana lo giu ri

ma ga li Te bis gax se ne ba yve las SeuZ lia, vi sac xe lov ne bis ama

Tu im dar gSi umu Sa via.

ra tom xde ba ase? ra tom gan saz Rvravs xSi rad xe lov ne-

bis ama Tu im na war moe bis beds am saq mis ume ca ri ada mia ne-

bis az ri?

vi sac xe lov ne ba uy vars da es mis, kar gad icis, rom xe-

lov ne bis na war moe bi ma Sin aris sain te re so, Tu igi uc naurs,

axals da mou lod nels Sei cavs. stan dar tebs SeC veul go-

ne bas es uc nau ri da mou lod ne li aRi zia nebs. SeuC ve vel

lxins SeC veu li Wi ri ujobs. ami tom myud roe bis dar Rve vis

wi naaR mdeg ilaS qrebs. bu neb ri via, ga Ri zia ne biT dab neul

go ne bas uWirs obieq tu ri gan sja. am dros as pa rez ze kri-

ti ka unda ga mo vi des. is unda gax des Sua ma va li Se moq med sa

da mom xma re bels So ris, mag ram Cve ni kri ti ka xSi rad Za-

lian gau be da via. Tum ca usa mar Tlo ba iq ne bo da yve la fe-

ri kri ti kis Tvis dag veb ra le bi na, rad gan xan da xan kri ti-

kis gau be dao bas ema te ba Jur nal-ga ze Te bis re daq tor Ta da

381

ratom xdeba ase?

ga mom cem lo ba Ta di req to re bis praq ti ciz mic. isi ni elian,

saiT ga daix re ba sas wo ri, rom amis da mi xed viT TavianT sa-

sar geb lod uSec do mod imoq me don. SeiZ le ba ara sa sia mov no

mo sas me nia, mag ram zog jer re daq to reb sa da di req to rebs

be li ko vis se ni sWirT _ Оно, конечно, так то так, все это прекрасно, да как бы чего не вышло. sa nam mo lo di niT ga na-

bu li kri ti ka da praq ti ciz miT daa va de bu li re daq to re bi

yoy ma no ben, ca rie li as pa re zi io lad uvar de baT xelT xe-

lov ne ba Si sru liad Cau xe dav ada mia nebs. ra ki maT po le mi-

ka Si, az rTa Wi dil Si ga mar jve bis ime di ara aqvT, mi mar Ta ven

de ma go gias, Tavi dan mo ci le bis da sag mob sa Sua le bas. maT

ar awu xebT xe lov ne bis be di. ufro sa ku Ta ri myud roe ba

adar debT. um jo be sia ar ar se bob des is, rac SeiZ le ba sa la-

pa ra ko gax des, ara da, ra fa si aqvs xe lov ne bas, Tu igi cxa-

re ka ma Tis sa ga ni ar aris, az rTa sxva das xvao bas ar iw vevs.

Cven er Txel da sa mu da mod unda vir wmu noT erTi ur-

ye vi ka no ni _ SeiZ le ba ar se bob des xe lov ne bis na war moe bis

gar Se mo ori ra di ka lu rad gan sxva ve bu li az ri da sa mi ves

(na war moebs da or sxva das xva azrs) ar se bo bis Ta na ba ri uf-

le ba hqon des. oRond ori ve az ri sa Ta na dod unda iyos da-

sa bu Te bu li da ar gu men ti re bu li, ise, ro gorc daa sa bu Ta

l. tol stoim Tavi si uar yo fi Ti da mo ki de bu le ba kom po-

zi tor r. vag ne ri sad mi. mo gex se ne baT, ga mok vle va Si `imis

Se sa xeb, ra sac xe lov ne bas uwo de ben~ tol stoim pir da pir

gaa nad gu ra vag ne ris mu si ka. did ma mwe ral ma mis Tvis ara sa-

sur vel mov le nas xe lov ne ba Si dau pi ris pi ra mtki ced ar gu-

men ti re bu li Teo riu li az ri. mag ram ara vis Tvis miu we ria _

vag ne ri ar mom wons da ak rZa le To. miu xe da vad `ana ka re ni-

nas~ av to ris uar yo fi Ti da mo ki de bu le bi sa, vag ne ri dar Ca

vag ne rad. dRes mi lio ne bi aR ta ce biT us me nen vag ne ris mu-

si kas da ase ve in te re siT kiT xu lo ben tol stois ga mok vle-

vas, Rame Tu `О том, что называют искусством~ _ erT-er Ti

sau ke Te so naS ro mia xe lov ne bis Teo ria Si. ori ves _ vag ne-

ris mu si kas da tol stois Teo rias Ta na ba ri uf le ba aqvs

382

akaki baqraZe

ar se bo bis. ase Ti ram Cveu leb ri vi mov le naa li te ra tu ra sa

da xe lov ne bis is to ria Si.

1906 wels maTis ma ga mo fi na su ra Ti `cxov re bis si xa ru-

li~. am su raT ma aRaS fo Ta cno bi li mxat va ri-mo der nis ti

pol si nia ki. igi me gob ri sad mi mi we ril ba raT Si Cio da _ me

mgo nia, maTi si sa bo lood ga giJ dao. mag ram arc pol si niaks

miu we ria saf ran ge Tis mTav ro bi saT vis _ `cxov re bis si xa-

ru li~ ar mom wons da ak rZa le To. piri qiT, maTi sis su ra Ti

da mou ki de bel Ta sa lon Si ga mo fi na. nu dai viw yebT, rom sa-

lo nis vi ce-pre zi den ti swo red pol si nia ki iyo.

lion foix tvan ge ri ro man Si ̀ me lie bi ve nax Si~ erT am bavs

gviy ve ba.

fran gi aris tok ra tis vod rei lis ojax Si stum rad aris

axal Seq mni li sa xel mwi fos ame ri kis Seer Te bu li Sta te bis

el Ci fran kli ni. igi gan sa kuT re bu li yu rad Re biT sar geb-

lobs da yve la in te re siT us mens mas. sxva Ta So ris, fran-

klin ma stum rebs esec uam bo:

er Ti Cemi me go ba ri Sve di mi sio ne ri ame ri kel in die lebs

qris tia no bas uqa da geb dao. in die le bi yo vel Tvis wyna rad,

ga ta ce biT da yu rad Re biT us men dnen mas. roca mi sio ner ma

qa da ge ba daam Tav ra, Ta va zian ma in die leb ma Tavis mxriv ad-

gi lob ri vi le gen de bis mo yo la daiw yes. aman gaab ra za qris-

tia ni mi sio ne ri da Ses Za xa: _ Se Cer diT! me Tqven wmin da

WeS ma ri te bas gi qa da gebT, Tqven ki zRap re biT mi mas pin Zlde-

bi To. in die leb ma iw yi nes es da mi sio ners miu ges: _ Tqvens

Rrmad pa tiv ce mul de das cu dad gauz rdi xarT, ra ki ar us-

wav le bia zrdi lo ba da moT mi ne ba. Cven vir wmu neT Se ni naam-

bo bi, mag ram ra tom ar gje ra Cve ni?

es Tqva fran klin ma, gai Ri ma da ga Cum da. prin ci Sar li

ar moeS va stu mars: mainc, doq to ro fran klin, vi si si mar-

Tlea uke Te si _ Tqve ni me go ba ri mi sio ne ri sa Tu in die le-

bis? amis pa su xad fran klin ma ga nac xa da: ori ve mxa res hqon-

da Tavi si mSve nie ri na xe va ri si mar Tle.

asea. er Ta der Ti, vinc sru li si mar Tle icis, droa. igia

383

ratom xdeba ase?

yo vel gva ri ada mia nu ri saq mia no bis pi ruT vne li msa ju li.

ita lie le bi xum ro ben: _ er Ta der Ti ka ci, vi si moq rTam vac

ar SeiZ le ba, droa. ami tom va ca loT dros. cxa dia, es imas

ar niS navs, rom spe cia lis teb ma ar ga moT qvan Tavian Ti az ri

ofi cia lur pre sa Si. piri qiT, rac SeiZ le ba aq tiu rad unda

im sje lon. Tu sur vi li aqvT, aras pe cia lis teb mac ila pa ra-

kon, oRond pre sa Si. mag ram nu Ca ve re viT drois saq me Si.

naad re vad nu ga mo vi tanT sa bo loo ga na Cens. dam sa xu re bis-

da mi xed viT, dro yve las da yve la fers miu Cens Tavis ad-

gils. igi ara so des Sem cda ra da arc mo ma val Si Sec de ba.

1974 w.

aka ki baq ra Ze.

ki no. Teat ri.

Tbi li si: ga mom cem lo ba `xe lov ne ba~. 1989.

385

jje mal qar Cxa Ze _ mwe ra li (pro zai ko si, mTar-

gmne li), pub li cis ti. dai ba da 1936 wels ime re-

Tis so fel uxuT Si. 1960 wels daam Tav ra Tbi-

li sis sa xel mwi fo uni ver si te tis fi lo lo giis

fa kul te ti. 1961-1982 wleb Si mu Saob da kul tu-

ris sa mi nis tro Si, To ji ne bis Teat rsa da ki nos-

tu dia `qar Tul fil mSi~. pir ve li moT xro ba `ab-

zia ni Zee bis oja xi~ ga moaq vey na 1962 wels. 1979

wels ga moq vey ne bu li ro ma niT `mdgmu ri~ iw ye ba

mwer lis aRia re ba da po pu la ro ba axal gaz rdo-

ba sa da in te leq tua lur sa zo ga doe ba Si, sab Wo Ta

mTav ro ba ki mas un dob lad uyu reb da, gan sa ku-

Tre biT mas Sem deg, rac mwe ral ma ga moaq vey na po-

li ti ku ri pam fle ti `bi Za Ce mi io na~. misi na war-

moe be bi: `qa ra va ni~, `an to nio da da vi Ti~, `ze bu-

lo ni~, ̀ iu pi te ris si na nu li~, ̀ igi~ sa mar Tlia nad

iT vle ba qar Tu li pro zis kla si kad. 1999 wels

mie ni Wa sa qar Tve los sa xel mwi fo pre mia. misi

na war moe be bi Tar gmni li da ga mo ce mu lia msof-

lios mra val ena ze. gar daic va la 1998 wels Tbi-

lis Si. dak rZa lu lia di du bis pan Teon Si.

387

je mal qar Cxa Ze

mo no lo gi dia lo gi dan

(naw yve te bi)

ma Ra li in te li gen tu ri su li dRes Cvens sa zo ga doe ba-

Si ar tria lebs. imi tom, rom nam dvi li in te li gen cia Cven,

ar se bi Tad, ar gvyavs. me in te li gen tSi ar vgu lis xmob iseT

kacs, ro mel sac axla eZa xian in te li gents da rom lis in-

te li gen to bis mTa va ri ni Sa ni umaR le si ga naT le bis mow mo-

baa. ase Ti in te li gen te bi ara Tu gvyavs, ima ze meti ca gvyavs,

vid re sa sur ve lia. in te li gen tSi me vgu lis xmob ada mians,

ro mel sac cxo ve lu ri saw yi si bolom de daZ leu li aqvs da

mxo lod su lier da in te leq tua lur moT xov ni le ba Ta Se sa-

ba mi sad cxov robs. ase Ti in te li gen ti, upir ve les yov li-

sa, bu neb ri vi mov le naa. bu neb rio ba misi ar se bo bis yov lis-

mom cve li for maa, SeiZ le ba iT qvas, is enaa, ro mel ze dac

misi cxov re bis is to ria iwe re ba. ami tom in te li gen tis ni-

San-Tvi se beb ze la pa ra ki aras wo ri iq ne ba. ar SeiZ le ba, ma-

ga li Tad, imis Tqma, rom pa tios ne ba in te li gen tis Tvi se-

baa, ro gorc ar SeiZ le ba imis Tqma, rom sun Tqva ada mia nis

Tvi se baa. sun Tqva aris ara Tvi se ba, ara med gar du va lo ba.

in te li gents, ub ra lod, ar SeuZ lia pa tio sa ni ar iyos, de-

388

jemal qarCxaZe

mok ra ti ar iyos, hu ma nis ti ar iyos, Si na ga nad Tavi su fa li

ar iyos, Tav mda ba li ar iyos... an: in te li gents ar SeuZ lia

pa tiv moy va re iyos, am par ta va ni iyos, Su ri awu xeb des, cdu-

ne bas ah yves, kri ti ka aRi zia neb des, Cin-med lebs miel tvo-

des...

Tu vin mes es su ra Ti zed me tad maq si ma lis tu ri moeC ve-

nos, ga daav los Tva li iva ne ja va xiS vi lis, eq vTi me Ta yaiS-

vi lis, pet re me li qiS vi lis da uam rav maT Ta na med ro ve Ta

pi rad cxov re bas da dar wmun de ba, rom ga da War be bu li aq

ara fe ria.

er Ti ga re ga ni ni Sa nic vici in te li gen ti sa: xep re ver

itans.

in te li gen ti san Te lia, ro me lic Tavi si cxov re bis ares

ana Tebs. roca qve ya na Si ase Ti san Te li bev ria, ma Sin qve ya na

ga Ci raR dne bu lia. rac ufro cotaa san Te li, qve ya nac miT

ufro Cab ne le bu lia, sib ne le Si ki ara mar to qur de bi ga mo-

dian sa So var ze...

ro gorc sin dis sa aqvs bio lo giu ri Sem ka veb lis fun qcia,

rac ada mian Ta mSvi do bia ni Ta nac xov re bis sa win da ria, ise

in te li gen cias aqvs sa zo ga doeb ri vi Sem ka veb lis fun qcia,

rac ufro ma Ra li zneob ri vi sa fe xu ria da ka no nie re bi sa da

sa mar Tlia no bis sa win da ri. ama ve dros in te li gen cia, ro-

gorc eris saxe da misi po ten ciis sa zo mi, su lie ri gan vi-

Ta re bis ma moZ ra ve be li Zalaa, zRap ru li ra Se bis maT ra xi ca

da la ga mic.

sa qar Tve lo Si ase Ti in te li gen cia mTe li mec xra me te

sau ku nis gan mav lo ba Si iq mne bo da. sau ku nis mi wu ruls Ca-

mo ya lib da ki dec da Cven ma is to ria mac Sve biT amoi sun Tqa,

rad gan swo red es iyo eris ga dar Ce nis er Ta der Ti pi ro ba.

meo ce sau ku nis da saw yis Si ki ukve SeiZ le bo da la pa ra ki ara

mar to ima ze, rom sa qar Tve lom sa bo lood daaR wia Tavi Sua

sau ku nee bis sib ne les, ara med ima zec, rom sa qar Tve los ami-

saT vis mi ni ma lu ri dro das Wir da, rac eris didi Si na ga ni

Za lis maC ve ne be li iyo.

389

monologi dialogidan

dRes in te li gen cia, ar se bi Tad, ara gvyavs. is ram de ni-

me san Te li, rom le bic jer ki dev an Tia, mxo lod ram de ni me

san Te lia da erTian si naT les ver qmnis. oc daa Tia ni wle-

bis na jax ma Cvens erov nul xes mTa va ri to te bi daaW ra. sa-

qar Tve lo um Tav re sad swo red in te li gen cii sa gan gaiw min da

(xep re ver itans!), tra di cia ki jer ki dev ar iyo ise Ti Za-

li sa, rom ga daW ri li to te bis ad gi las axals amoe ya ra. amas

arc dro uw yob da xels da arc go nie re ba. in te li gen cia

rom Seiq mnas iq, sa dac in te li gen cia ar aris, pir vel rig Si,

sa Wi roa imis aRia re ba, rom in te li gen cia ar aris. Cven Si ki

drom da ugu nu re bam xe lov nu ri in te li gen ciis ga mo Car xva

sca da. es uaz ro bac iyo da Zala do bac, rad gan arain te li-

gents ise ve ver mos Txov nam dvil in te li gen to bas, ro gorc

koWls ver mos Txov ga mar Tul sia ruls. koWls SeuZ lia ix-

tu nos, icek vos, ir bi nos, mag ram ga mar Tu lad ver iv lis,

in te li gen to ba ki swo red ga mar Tu li sia ru lia.

vi ci, es mar to sa qar Tve los ube du re ba ar aris, mag ram

is ki ar vici, ro dis Cav rTeT da ma te bi Ti siC qa re da ro-

mel etap ze ga da vus wa riT sxvebs, ise Ti ra ima le bo da Cve ni

bu ne bis Rrma Sreeb Si, rom drom da vi Ta re bam aseT sa re ve-

lad wa mo Sa la. iq neb vin mes moeC ve nos, TiT qos metis me tad

va mu qeb fe rebs, iq neb vin me Se mom wyres ki dec, mag ram wyro-

mas axla mgo ni isa sjobs, Zil-bu rans Tavi da vaR wioT da

dak vir ve biT mi mo vi xe doT. Cven uni ka lu ri mov le nis mow me

varT _ eri Tval daT val ic vlis sa xes. cotac da im sa-

qar Tve lo dan, ro me lic Cvens cno bie re ba Sia aR beW di li da

ro me lic gviy vars, sul sxva sa qar Tve los mi vi RebT. vid re

mte ri ga reT gvyav da, veb rZo diT da vum klav de bo diT ki-

dec, roca sul Si gag viC nda da Se mog vi tia, da vi be niT, rad-

gan sa ku Ta ri Tavis wi naaR mdeg brZo la ar viciT. Cve ni sim-

Re ra da siy va ru li kvla vac xmau ria nia, mgzne ba re da pa Te-

ti ku ri, mag ram sim Re ri sa da siy va ru lis sa ga ni Tu xeli dan

ga mog ve ca la, usag no sim Re ra sa da siy va ruls ras vaq nevT!

droa Tva li ga va xi loT. iq neb uf skru lis ken mi ve qa ne biT,

390

jemal qarCxaZe

Cven ki, ra ki ku dab zi ko ba amis gam xe lis ne bas ar gvaZ levs,

gvgo nia, TiT qos sa zei mo de mon stra cia ze mi va bi jebT! Tu

axla ar Sev Cer diT, Tu axla be ji Tad, Rrmad da daun do be-

li si mar TliT ar ga var kvieT, ra Wi ri gvWirs, Tu axla Cve-

ni San si _ vin icis, uka nas kne li _ ar ga mo vi ye neT, Tu ax lac

ver dav ZlieT Cve ni gu lar xei no ba da RvTis moi me do ba, xval

Cvens ad gi las sxva sa qar Tve lo iq ne ba _ vaW ru ka na, cbie ri,

xar bi, uvi ci. vi sac Tva li aqvs, ar SeiZ le ba ver xe dav des,

rom ra Rac ga dau bi je bel zRvars ga da va bi jeT da fex qveS

nia da gi ga mog ve ca la. Cve ni gan Tqmu li pat rio tiz mi far sad

iqca, Cve ni cno bi li Tav mom wo neo ba _ Tval Tmaq co bad, Cve ni

mom xib la vi ar tis tiz mi _ ta ki mas xa ro bad, Cve ni Rir seu li

sia ma ye _ ba qiao bad. Cven kvlav mi va de qiT pro vin cia liz mis

Waobs, sai da nac mec xra me te sau ku nis ti ta nu ri me ca di neo-

bis wya lo biT amo ve diT. Cven ma crum xat vru lo bam, cru pa-

Te ti kam, crue rov nu lo bam, cru pub li cis ti kam, cru mo ral-

ma Cven ve wag vle ka.

ro ca qve ya nas pro vin cia liz mis xav si moe de ba, ar SeiZ-

le ba mo ra li ar Seir yvnas. sa dac ar aris in te li gen cia _

bu neb ri vi Sem ka ve be li, iq gan sa kuT re bu li ke Til sin di sie-

re biT unda moq me deb des ka no ni _ xe lov nu ri Sem ka ve be li,

mag ram ka nons Tu rCeu le bi hyavs da am gva rad sa yo vel Tao-

bis fun qcia da kar gu li aqvs, is ukve ka no ni aRar aris da

es xe lov nu ri zRu dec daq ceu lia. es obieq tu ri mi ze zi kia,

mag ram obieq tur mi zezs ax sna SeuZ lia da ara ga mar Tle ba.

sau ku nee bis gan mav lo ba Si rom mSiv re bi vi ya viT, ga na SeiZ-

le ba es imis ga mar Tle bad ga mod ges, rom, ra ki saW me li vi-

So veT, gaZ Ro ma ve Rar ga vi goT, zneo ba niR bad avi fa roT da

gul Si oq ro ze vlo cu lob deT, oma xia nad vi Za xoT, umaR-

les ga naT le bul Ta rao de no biT msof lio Si erT-er Ti yve-

la ze mo wi na ve qve ya na var To, WeS ma ri tad mo wi na ve ki mxo-

lod muc lis gar Se mo we ri lo biT vi yoT!..

gav be doT da vTqvaT: Cvens erov nul navs Zi ri aqvs gax-

vre ti li da wya li Se mog vdis. ki vcdi lobT amov xa poT, mag-

391

monologi dialogidan

ram Cve ni mcde lo ba `pro fi laq ti ku ri zo me bia~ da saq mes

ver Sve lis. Se de gis wam lo ba mi zezs ver gan kur navs. Tan da-

Tan mTe li zRva Se mo va da mTel zRvas xom ver amov xa pavT!

adre Tu gvian da vi qan ce biT, Cve ni saq mia no bis uaz ro ba sac

da vi na xavT, xels Ca viq nevT, yve la fers be dis ana ba ra mi va-

to vebT da Ca vi Zi re biT ki dec. ami tom me min da vuT xra yve-

la me na ves, rom amo xap va amao gar jaa. vid re nax vrets ar

dav gma navT, ma nam ara fe ri gveS ve le ba...

1988 w.

je mal qar Cxa Ze.

pub li cis ti ka. Sem dgen le bi:

lei la beriaS vi li, gia qar Cxa Ze.

Tbi li si: gia qar Cxa Zis ga mom cem lo ba. 2005.

393

ooTar Wi la Ze _ mwe ra li (poe ti, pro zai ko si,

dra ma tur gi, mTar gmne li), pub li cis ti. dai ba da

1933 wels siR naR Si. ba Tu mi sa da Tbi li sis sa-

Sua lo sko leb Si swav lis Sem deg daam Tav ra Tbi-

li sis sa xel mwi fo uni ver si te tis fi lo lo giis

fa kul te tis Jur na lis ti kis gan yo fi le ba (1956).

misi li te ra tu ru li de biu ti Sed ga uni ver si-

te tis al ma nax `pir vel sxiv Si~ (1952), pir ve li

poe tu ri kre bu li (`ma ta reb le bi da mgzav re bi~)

ga mos ca 1959 wels. av to ria ma Ra li mxat vru-

li Rir se be biT aR beW di li ro ma ne bi sa: `gza ze

erTi ka ci mi dio da~, `yo vel man Cem man mpov nel-

man~, `rki nis Teat ri~, `mar tis ma ma li~ da sxv.;

sa qar Tve los sa xel mwi fo, ilia Wav Wa va Zis, So Ta

rus Ta ve lis, `sa bas~ pre mie bis lau rea ti. 1998

wels no mi ni re bu li iyo no be lis pre mia ze li te-

ra tu ris dar gSi. misi poe tu ri Tu pro zau li na-

war moe be bi msof lios mra val ena zea Tar gmni li.

gar daic va la 2009 wels Tbi lis Si. dak rZa lu lia

mTaw min dis pan Teon Si.

395

oTar Wi la Ze

si coc xli saT vis

(naw yve te bi)

dRem de moR weu li xal xe bis um rav le so bas su lie ri

wrTo bi sa da bed Tan Wi di lis TiT qmis er Tnai rad rTu li,

er Tnai rad usaS ve lo gza aqvs ga mov li li, mag ram, erTi didi

mwer lis cno bil ga moT qmas od nav Tu Sev cvliT, yve la xal xi

Tavi se bu rad, gan sxva ve bu lad aris bed nie ri, anu uaR re sad

Tavi si, si mar to ve Si ga mo mu Sa ve bu li me To de bi Ta da xer xe biT

um klav de ba dro-Ja mis daun do bel di ne bas. bed Tan Wi di li

da Tavis Ta va do bis dac va yo vel Tvis um Tav res da uke Til So-

bi les moT xov ni le bad dar Ce ba ne bis mie ri xal xis Tvis, vid re

ka cob rio ba iar se bebs, xo lo vinc amas dai viw yebs, dai Ru pe-

ba, ma Sin ve gaq re ba saer Ta So ri so as pa re zi dan, ro gorc xal-

xi, ro gorc gan sa kuT re bu li enis, fsi qi ki sa da tra di ciis

mqo ne da mou ki de be li or ga niz mi da, ami to mac, ga nu yo fe li,

sis xlxor ceu li na wi li mTe li da nar Ce ni ka cob rio bi sa, ram-

de na dac Tavi si gan sa kuT re bu lo bi Ta da ga mor Ceu lo biT esa

Tu is xal xi ki ar upi ris pir de ba mTels, anu da nar Cen ka-

cob rio bas, ara med av sebs da am did rebs SeZ le bis dag va rad,

zus tad im fers ama tebs saer To, `sao ja xo~ su raTs, rom lis

396

oTar WilaZe

dam za de bac mxo lod mas as wav la bu ne bam da urom li so dac

su ra Ti srul yo fi le bis iers da kar gav da.

amis Seg rZne ba ne bis mier xalxs ara mar to aqe zebs si-

coc xli saT vis, gar kveu li da, ama ve dros, au ci leb lad ke-

Til So bi li az ri Tac tvir Tavs mis si coc xles. aqe dan iRebs

al baT sa Ta ves is amoux sne li, RvTaeb ri vi mad lic, rom lis

wya lo bi Tac yo vel Tvis sia ma yiT vam bobT xol me: me qar Tve-

li var, fran gi, ger ma ne li, fi ne li an in doe li va ro. ase

rom ar iyos, aRarc si coc xles eq ne bo da az ri da yve la ni

`mSvi dad~ da ve lo de bo diT aR sas ruls, ufro swo rad, ara-

fers aRar da ve lo de bo diT, ne ba ze mi vuS veb diT cxov re bas,

Cvenc uz neo bis, ga nu kiT xao bis, ga nus je lo bis mac dur di-

ne bas mi ve ce mo diT, anu ymad da vud ge bo diT im man kie re bebs,

ro mel Ta wi naaR mdeg brZo la, jer je ro biT, um Tav res da

upir ve les mo va leo bad iT vle ba yve la WeS ma ri ti ada mia ni-

saT vis, da ro mel Ta ayo lac ara mar to pi ra dad Cve ni, ara-

med saer Tod si coc xlis ugu le bel yo fas niS navs...

Cven, qar Tve le bi, yo vel Tvis ga mo vir Ceo diT cxov re bi-

sad mi od nav ze re le, od nav ag de bu li, ufro swo rad, ar-

tis tu li da mo ki de bu le biT. gvir Cev nia, Tavi mo vit yuoT,

vid re va Ria roT, rai me gvtki vao. gvrcxve nia, roca vi Ra cis

Tval Si da Cag ru lad ga mo vi yu re biT, gva Ri zia nebs si sus-

tis, si Ra ri bis an da sxva ne bis mie ri nak lis ga mom JRav ne ba,

rac sxva das xva, zog jer Cven gan da mou ki de be li mi ze zis ga-

moc SeiZ le ba gvWir des. ami tom uc xo kacs SeiZ le ba zed-

me tad mxia ru le bic mo veC ve noT. ara da, swo red qar Tvels

aqvs naT qva mi qar Tvel ze _ tra ge diis Svi liao. kar gia es

Tu cudi, Zne li saT qme lia, mag ram sru li si mar Tlea da,

ami tom, nak le bad sain te re soc. ufro sain te re soa imis gar-

kve va, saer Tod ic vle ba Tu ara erov nu li xa sia Ti dro Ta

gan mav lo ba Si, ufro zus tad, ra rCe ba am xa sia Ti dan da ra

miaqvs sa mu da mod dros.

rac ar se bobs, ic vle ba ki dec, oRond mar to Tvi Ton ki

ara, yve la fer Tan er Tad; Se sa ba mi sad, yve la fe ri ic vle ba

397

sicocxlisaTvis

mis gar Se mo da ami tom es cvli le ba im de nad Zne li Se sam-

Cne via, la mis uc vle lo bis tol far dia. ufro met sac vit-

yvi: me mgo ni, saer Tod uc vle lia xal xis xa sia Ti, uc vle lia

iqam de, vid re is xal xi ar se bobs. Ta vad xal xi emor Ci le ba

drois di ne bas, bu ne bi sa da cxov re bi seul mov le nebs da ara

misi xa sia Ti... mag ram am je rad Cven Tvis mTa va ri mainc is

aris, Tu ram de nad sa xar bie loa, ram de nad `saa ma yoa~ Cve ni

xa sia Tis am gva ri ̀ sta bi lu ro ba~. iq neb ajo beb da, cota xniT

mainc dag ve viw ya qar Tu li gu lar xei no ba da mTe li xmiT,

yve las ga sa go nad gvey vi ra Cvens sat ki var ze?! sat ki va ri ki

bev ri gvaqvs, sak maod dag vig rov da dro Ta gan mav lo ba Si,

rad gan Tavis dro ze, et yo ba, verc erTs ver mi vaq cieT sa-

Ta na do yu rad Re ba, ufro zus tad rom vTqvaT, sa Ta na dod

ver Se va fa seT verc Tavis dro ze da verc me re. sa ma gie rod,

me re xSi rad gvi na nia da, rac ki dev ufro ua re sia, umi sa mar-

To say ve du re biT mog vif xa nia gu li...

dRes ga ci le biT ax los aris ada mia ni ara rao bis, uar yo-

fis uf skrul Tan, vid re odes me yo fi la. mag ram sa kiT xa vi

is aris, bu neb ri vad, ka non zo mie rad Sem cir da man Zi li ada-

mian sa da ma ra diul wyvdiads So ris, Tu ada mia nis sul swra-

fo bam, sib riy vem da si xar bem wa meb Si gaar be ni na ima ve ada-

mians sau ku neo biT ga sav le li man Zi li. `Ca de ni li Sec do me bi

bev ria~ da yve la maT ga nis Tun dac aR sa nus xa vad arc dro

gve yo fa, arc ad gi li. is ki mainc unda iT qvas, rom, Tu ka-

cob rio bas da Rup va uwe ria, es ka cis xeliT mox de ba, da ara

bu ne bi sa, imi tom ki ara, sak ma ris ze meti rom daug rov da

kacs Ter mo bir Tvu li ia ra Ri, ara med imi tom, Se maZ rwu ne be-

li sis wra fiT rom knin de ba imis sul Si sau ku nee bis man Zil-

ze Zlivs aR zrdi li pi rov ne ba. ra sak vir ve lia, Seq mna ze ad-

vi li dan gre vaa, mag ram sa va la lo da gul da saw yve ti is gax-

lavT, ngre vis sa Sua le be bi ga ci le biT ufro meti rom aris,

vid re Seq mnis sa Sua le be bi hqon daT Cvens su lier ma mebs ka-

cob rio bis ga riJ raJ ze. ki dev ufro sa va la loa, rom Seq mna

yo vel Tvis tan jvas Tan, tki vil Tan, moT me nas Tan, TviT gve-

398

oTar WilaZe

mas Tan aris da kav Si re bu li, roca ngre vas mi wier sia ve Ta

aR ze ve ba da la mis si gi Jem de mi su li aR tyi ne ba ax lavs Tan.

mag ram Cven mainc yve la fe ri unda vi Ro noT si coc xlis

ga da sar Ce nad, rac, upir ve les yov li sa, Cve ni meo bis, Cve-

ni Tavis Ta va do bis ga dar Ce nas niS navs. ase rom, ara vis ara

gvaqvs uf le ba, `mSvi dad~ da ve lo doT aR sas ruls, ram-

de na dac, cal ke da izo li re bu lad cxov re ba dRes ara Tu

dauS ve be li, SeuZ le be li caa. dRe van de li msof lio im de nad

Se kum Sul-Sem Wid roe bu lia Tun dac ga su li sau ku nis msof-

lios Tan Se da re biT, ker Zo da pi ra du li prob le me bi TiT-

qmis aRarc ar se bobs. erTi xe Tu gax ma sad me, Crdi li yve-

las Ta nab rad dag vak lde ba. teq ni kur ma re vo lu ciam, un do-

da Tu ara, yve la ni er Tma ne Tis Wir-va ra mis mo zia re ni gag-

vxa da. ufro swo rad, iZu le bul ni da val de bul nic varT,

ufro fxiz lad va dev noT er Tma ne Tis saq mia no bas Tva li,

ara mar to me zob lu ri cno bis moy va reo bis da sak ma yo fi leb-

lad, ara med TviT daz Rve vis miz ni Tac, moum za de bel ni rom

ar dav xvdeT bu ne bi sa Tu mec nie re bis mo rig ga mox do mas.

ka cob rio bas ukve sak mao ga moc di le ba aqvs imi sa, Tu ra sa-

va la lod mTav rde ba misi TiT qmis yo ve li cda bu ne bis ma ra-

diu li wes ri gis dar Rve vi sa...

ro gorc erTi ame ri ke li kom po zi to ri Se niS navs, `kon-

cer ti qa da ge ba ar aris~ da msme nel ma Tvi Ton unda iaz rov-

nos, Tvi Ton unda ga moi ta nos sa Ta na do das kvne bi, mag ram

sa Ta na do das kvne bis ga mo sa ta nad sa Ta na do aR zrda, cod-

na da kul tu raa sa Wi ro. ima sac am bo ben, TiT qos Ta na med-

ro ve mu si ka dam Rup ve lad moq me deb des axal gaz rdo ba ze,

mag ram, Cemi az riT, esec xe lov nu rad Seq mni li ur Cxu lia,

ro mel sac ara vi Ta ri zia nis mo ta na ar SeuZ lia, Tu ki Seg-

veZ le ba swo ri ur Tier To bis dam ya re ba mas Tan. amiT imis

Tqma min da, rom ve ra vi Ta ri man kie re ba ver mog ve re va, Tu ki

su lie rad mzad viq ne biT mis aR saq me lad, misi siav kar gis

ga saa na li zeb lad. es, ra sak vir ve lia, me tad se rio zu li sa-

kiT xia da iseT mniS vne lo van sfe roebs exe ba, ro go ri caa

399

sicocxlisaTvis

sko la da oja xi, sa zo ga doe ba da so cia lu ri ga re mo, anu

yve la fe ri, rac am qve ya na ze Tva lis ga xe lis Ta na ve xvde ba

yve la axal si coc xles da, rac, bolos da bolos, ga na pi-

ro bebs ki dec mis mo ma vals. ase rom, TiT qmis ga dam wyve ti

mniS vne lo ba aqvs, ro go ri iq ne ba Cve ni bav Svo ba, rad gan Cve-

ni si be re Cvens bav Svo ba Si ve id gams fexs. bav Svo ba Si ey re ba

sa fuZ ve li im su lier xer xe mal sac, rom lis sim tki ce gan-

saz Rvravs Cvens pi rov nul Tvi se bebs, Cve ni ada mia nu ro bis

xa risxs, anu, ro gorc ukve vTqviT, gvaZ levs sa Sua le bas,

swo ri ur Tier To ba da vam ya roT, vTqvaT, Ta na med ro ve mu si-

kas Tan, te le vi zias Tan, ma sob riv sa na xao beb Tan...

aR zrdis aTas nai ri me To di ar se bobs da maT So ris uke-

Te sis amor Ce va ase er Tba Sad, ra Tqma un da, SeuZ le be lia.

mag ram, Cemi Rrma rwme niT, swo red dRes udi de si mniS vne-

lo ba eni We ba tra di cias, tra di ciis swor aR qma sa da ga-

Ta na med ro veo bas. sam wu xa rod, xSi ria Sem Txve ve bi, roca

tra di cias mu zeu mis sa kuT re bad vaq cevT xol me, ri Tac

TiT qos mis da mi uR rmes pa ti vis ce ma sa da mo wi we bas ga mov-

xa tavT, rac sru le bi Tac ar See sa ba me ba si nam dvi les, rad-

gan mu zeu mis vit ri neb Si xa ver dis ba li Seb ze das ve ne bu li,

hae ris gan saz Rvrul tem pe ra tu ra ze gan sa kuT re bu lad ga-

na Te bu li tra di cia mkvda ria da ara vi Ta ri si ke Tis mo ta na

aRar Za luZs; im mxat var sa hgavs, ro mel sac Zve li dam sa xu-

re bi saT vis gvir gvi ni ki daad ges, mag ram xat va auk rZa les.

tra di cia ara mar to Cve ni gu Sin de li dRea, ara med Cve ni

mo ma va lic, ufro swo rad, mxo lod misi meS veo biT Sev ZlebT

xva lin del dRe Si ga das vlas Cve ni meo bi sa da Cve ni gan sa-

kuT re bu li sa xis dau kar ga vad. tra di cia ara mar to gvas-

wav lis cxov re bas, ara med gva val de bu lebs ki dec, vic xov-

roT misi mrwam si sa da Se xe du le be bis mi xed viT, anu, imi tom

ki ar vi coc xloT, rom viar se boT, ara med gar kveu li az ris,

gar kveu li miz nis, rwme ni sa Tu oc ne bis aR sru le bas mo vax-

ma roT Cve ni si coc xle. tra di cia erov nu lo bis kvar cxlbe-

kia, erov nu lo ba ki _ kul tu ri sa...

400

oTar WilaZe

mag ram es sru le bi Tac ar niS navs, TiT qos si coc xles ar

gaaC ndes Tavi si `Crdi lo va ni mxa ree bi~. ra da sa ma lia da,

si coc xle amaz rze ni caa, mtkiv neu li caa, mwa re caa, mZi me caa,

gul qvac, daun do be lic, mkac ric, Zun wic, xep rec, usin di-

soc... mag ram, ama ve dros, verc ki war mo vid genT, ram den nai-

ri si xa ru lis, Sve bis, sia ma yis, bed nie re bis mo ni We ba SeuZ-

lia Ta nag rZno bis erT sit yvas, sib ra lu lis Zlivs Cay la-

pul cremls, dau na neb lad ga yo fil luk mas, Tav gan wir vis

ne bis mier ma ga liTs... esec si coc xlea. ufro swo rad, esec

da isic, er Tad, ga nu yof lad, da vai imas, vinc si coc xli dan

mxo lod kar gis amo ken kvas Seec de ba _ si coc xle ro go ri-

caa, ise Ti unda Cai xu to gul Si; arc imis si ma xin jem unda

Se ga wu xos da arc imis si bin Zu rem, rad gan mxo lod si ma xin-

ji sa da si bin Zu ris daZ le viT mi veax le biT sim Sve nie re sa da

siw min des.

oTar Wi la Ze.

si coc xli saT vis.

Tbi li si: ga mom cem lo ba `sab Wo Ta sa qar Tve lo~. 1988.

ISBN 978-9941-0-7506-3

krebuli meore