İSG UYGULAMALI

5/10/2018 SG UYGULAMALI - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/isg-uygulamali 1/91

T . e .

DOKUZ EYLOL UNivERSiTEsi

SOSYAL BiLiMLER ENSTiTUSU

TOPLAMKALiTE YONETiMi ANABiLiM DAU

TOPLAMKALiTE YONETiMi PROGRAM!

YUKSEK LisANS rszt

Is SAGLIGI VE GUVENLiGi YONETiM SiSTEMi

KAPSAMINDA RiSK ANALizi, DENETiM VE BiR

FiRMA UYGULAMASI

Nurgiil C;AKIROGLU

Damsman

Yrd. D~. Dr. Ozlem ipekgil DOGAN

izmir,2007



Yemin Metni

Yiiksek Lisans Tez olarak sundugum " i~Saghgl Ve Guvenligi Yonetim Sistemi

Kapsammda Risk Analizi, Denetim ve Bir Firma Uygulamasi" adh cahsmanm,

tarafrmdan, bilimsel ahlak ve geleneklere aykm dusecek bir yardtma basvurmaksizm

yazildrgmr ve yararlandigim eserlerin bibliyografyada gosterilenlerden olustugunu,

bunlara atif yapilarak yararlanilrms oldugunu belirtir ve bunu onurumla dogrulanm,

Tarih

....I.../ . .~QQl

Nurgtil <;AKIROGLU

II



YUKSEK LisANS TEZ SINA V TUTANAGI

Ogrencinin

: Nurgill ~AKIROGLU

: Toplam Kalite Yonetimi

: Toplam Kalite Yonetimi

: i~ Sagbw. Ve Giivenligi Ydnetim Sistemi

AdI ve SoyadI

Anabilim Dab

Progranu

TezKonusu

Kapsanunda Risk Analizi, Denetim Ve Bir Firma Uygulamasi

Smav Tarihi ve Saati

Yukanda kimlik bilgileri belirtilen ogrenci Sosyal Bilimler Enstitusu'ntm

. . . .. . . . . .. . .. . . . .. . . . .... tarih ve . . . .. . . . .. Sayih toplannsmda olusturulan jiirimiz

tarafmdan Lisansustu Yonetmeliginin 18.maddesi geregince yliksek lisans tez

smavma almmrstir.

Adaym kisisel cahsmaya dayanan tezini . . .. . .. ... dakikahk sure icindesavunmasmdan sonra jtiri uyelerince gerek tez konusu gerekse tezin dayanagi olan

Anabilim dallanndan sorulan sorulara verdigi cevaplar degerlendirilerek tezin,

BASARILI

DUZELTME

RED edilmesine

o0*

0**

OY ntauon ile 0

OY<;;:OKLUGU 0

ile karar verilmistir.

JUri teskil edilmedigi icin smav yapilamanustir.

Ogrenci smava gelmemistir,

0***

0**

* Bu halde adaya 3 ay sure verilir.** Bu halde adaym kaydi silinir.

*** Bu halde smav icin yeni bir tarih belirlenir.

Evet

Tez burs, odul veya tesvik programlanna (TUba, Fullbrightht vb.) aday olabilir. 0

Tez mevcut hali ile basilabilir, 0

Tez gozden gecirildikten sonra basilabilir. 0

Tezin basum gerekliligi yoktur. 0

JURi UYELERi iMZA

D Basanh DDuzeltme nked

D Basanh DDlizeltme uked

D Basanh DDuzeltme nked

ill



QZET

TezliYiiksekLisans Projesi

i~Sagbw.VeGiivenligiYonetim SistemiKapsannnda Risk Analizi,Denetimve

Bir Firma Uygulamasi

Nurgiil <;AKIROGLU

DokuzEyliilUniversitesi

SosyalBilimler Enstitiisii

Toplam Kalite YonetimiAna BilimDah

Toplam Kalite YonetimiProgrann

OHSAsrrs 18001(Occupational Health and SafetyManagement System);

i~yerlerinde olabilecekkaza ve etkilerden korunmak ve daha iyi ~ab~maortann

saglamak amaeiyla sistemli bir sekilde tehlike ve risklere yonelik onlemlerin

abndIw.bir yaklasnndrr,

Kuruluslarda karsilasslan en onemli insan kaynaklan sorunlarmdan biri,

~all~anlann emniyetli ve saghkh bir ~all~ma ortamma sahip olmamalarrdir.

Kuruluslarm giiniimiiziinrekabet ortamlarmda ayakta kalabilmesi ve i~lerligini

devam ettirebilmesi i~in ~all~anlarmi~sagbw.ve giivenligikonusunda planh ve

sistemli ~all~malar yiiriitmeleri gerekmektedir. OHSAS/TS 18001 sistemi bu

plam olusturmada bize yol gostermektedlr. Giiniimiiz sartlannda, iilkemizin

kaybettigi ekonomik kayiplarm ciddi rakamlara ulasmasi yamnda insamrmzm

da ~ektigi acilarm dindirilmesi de, i~ sagIlw. ve giivenligine illskin

diizenlemelerinin saglaamasuun oneminiarnrmaktadir.

10 Haziran 2003 tarihinde yiiriirliige giren yeni i~kanunu; eski kanunda

karsilasrlan sikmnlara ve Avrupa birliginin isteklerine daha iyi cevap

verebilmek i~in yeniden hazirlanarak yiiriirliige girdi. i~kazalarr ve meslek

hastahklarim onlemek teknolojik imkan gerektirir ancak bu yetmez, bu

imkanlari kuUanmayazorlayacak yasalan da beraberinde gerektirir.

N



Bu ~ab~ma iSG (i~ SagIlw, ve Giivenligi), iSGYS (i~ Sagbgl ve Giivenligi

Yonetim Sistemi), OHSAS (Occupational Health and Safety Management

System) gibi temel i~ sagbw, ve giivenligi ile ilgili kavramlari ayrmtih olarak

a~lklamaktadIr. Ayrrca i~ kanununa deginerek OHSAS ile Iliskisini daha iyi

kavranmasma yardnnci olmaktadir. Bu tezde; OHSAS/TS 18001 sistemini

firmalarma uygulamak isteyen kisilere de yol gosterici bir uygulama yer

almaktadir.

Anahtar Kelime: 1. i~ SagIlw, ve Giivenligi 2. Kalite 3. OHSASITS 18001

4. Risk Degerlendirme S.Denetim

v



ABSTRACT

Master Programe

Occupational Health and Safety Management System with in the context of Risk

Analysis and Audit and an Organization Implementation

Nurgiil <;AKIROGLU

Dokuz Eylul University

Institute of Social Sciences

Total Quality Management

OHSAS/TS 18001 (Occupational Health and Safety Management System);

is an approach in which the precautions against hazards and risks are taken

systematically in order to avoid possible accidents and impacts in the

workplaces and provide a better working climate.

One of the most important human resources problems faced in enterprises

is that the employees do not have a safe and healthy working climate. In order

to survive and keep on operating in the today's competitive environment,

enterprises should carry on planned and systematic studies on occupational

safety and health. The system of OHSAS/TS 18001 guide us in the way to form

this plan. In today's conditions, next to the arrival of economic losses, which our

country faces, to serious amounts, the stop of sufferings of our people also

increase the importance of providing regulations related to occupational safety

and health.

Our new labour law, has inurred on June 10,2003 being reprepared for

responding to difficulties faced in the former law and the demands of European

Union better. Preventing the work accidents and professional desease requires

technological circumstances, however, it is not enough, it also requires the codes

that enforce the usage of these circumstances.

VI



This study defines the concepts related to occupational safety and health,

like ISG (Occupational Health and Safety), ISGYS (Occupational Health and

Safety Management System), OHSAS (Occupational Health and Safety

Management System), in detail. Nonetheless, touching labour law on, helps to

better understanding its relationship to OHSAS. This thesis also includes an

application guiding the people who wants to adopt OHSAS/TS 18001 system to

their businesses.

Key Words: 1.Occupational Health and Safety 2. QUality 3. OHSAS/TS 18001

4. Risk Assesment S.Audit

vn



is SAGLIGI VE GUvENLiGi YONETiM SiSTEMi KAPSAMINDA RiSK

ANALizi, DENETiM VE BiR FiRMA UYGULAMASI

i«;iNDEKiLER

YEMiNMENi

TUTANAK

bZET

ABSTRACT

i<;iNDEKiLER

KISALTMALAR

SEKiLLER

TABLOLARGRAFiKLER

FOTOGRAFLAR

EKLER

GiRiS

I I

III

I V

V I

V I I I

X I I

XIV

X V

X V I

X V I I

X V I I I

X I X

BiRiNCi BOLUM

is SAGLIGI VE GUVENLiGi

1.1 Genel

1.1.1 i~ Saghgt ve Guvenligi Taraflan

1.1.2.Ttirkiye'de i~ Saghgt ve Guvenligi

1.1.2.1 1996-2005 Ylllan Arasmda SSK istatistikleri

1.1.3 Dtinyada i~ Saghgt ve Guvenligi

1.2 i~ Kazasi

1.3 Meslek Hastahgt

1.4 i~Mevzuatmda i~ Saghgl ve Guvenligi Htiktimleri

1.4.1 Avrupa Birligi Stirecinde i~ Saghgi ve Guvenligi

1.4.2 Isverenler ic;in Ytiktimltiltikler

1.4.3 lsciler ic;inYtiktimltiltikler

1

3

3

4

12

14

15

16

16

19

22

VIII



1.5 i~ Saghgt ve Gtrvenligi ile Yapilan Faaliyetler

1.6 i~ Saghgl ve Guvenliginin Faydalan

1.7 i~ Saghgl ve Guvenliginde Hedefler

1.8 i~ Saghgl Yonetim Sistemi

1.9 i~ Guvenligi Yonetim Sistemi

1.10 i~ Saghg; ve Guvenligi Yonetim Sistemi

1.10.1 Genel

1.10. 2 i~ Saghgt Ve Guvenligi Yonetim Sistemi Kiiltiirii

1.10.3 i~ Saghgl Ve Guvenligi Yonetim Sistemi Unsurlan

1.10.3.1 Yonetim Liderligi ve Cahsanlarm Katrhnu

1.10.3.1.1 Yonetimin Liderligi

1.l0.3.1.2C;all~anlann Katihrm1.10.3.1.3 Gorev, Yetki ve Sorumluluk

1.10.3.1.4 i~ Sureclerinin Gozden Gecirilmesi / Tetkiki

1.10.3.2 Cahsma Alam Analizi

1.10.3.3 Risk Onleme ve Kontrol

1.10.3.4 i~ Saghgt ve Guvenligi Egitimi

22

23

24

24

25

29

29

31

32

33

34

3536

37

37

40

42

iKiNCi BOLUM

OHSAS / TS 18001

(OCCUPATioNAL HEALTH AND SAFETY MANAGEMENT SYSTEM)

2.1 Genel 43

2.2 Standardm Gelisimi 49

2 .3 Standardm Tarih~esi 51

2.4 Neden OHSAS/TS 18001 52

2.5Tiirkiye'de OHSAS/TS 18001 53

2.6 Diinyada OHSAS/TS 18001 53

2.7 Risk Degerlendirme 54

2.8 lsyeri Denetimi 57

2.9 OHSAS/TS 18001 'in Yararlan 57

IX



ts SAGLIGI VE GUvENLiGi YONETiM SiSTEMi KAPSAMINDA RiSK


3.1 Uygulama Firmasmm Tamtmu

3.1.1 Tetra Pak lzmir Fabrika

3.1.2 Organizasyon Semasi

3.2 Tetra Pak i~ Saghgl ve Guvenligi Uygulamalan

3.2.1 i~Guvenligi ve Cevre Siitun Uyeleri

3.2.2 i~ Saghgl ve Guvenligi Misyonu, Gostergeler

ve Hedefler3.2.3 Master Plan

3.2.4 Siitunlar Arasi lliskiler

3.3 i~ Saghw ve Guvenligi Plam

3.3.1 Politika ve ilk Degerlendirme

3.3.1.1 Guncel Durum Degerlendirilmesi

3.3.1.1.1 Politika

3.3.1.1.2 i~ Saghw Ve Guvenligi Kapsanunda

Uygulanan Tum Kanuni Sartlar

3.3.1.1.3 Kanunlann Takip Siireci

3.3.1.1.4 i~ Saghw ve Guvenligi Performans

Gostergelerinin , Gercek Sonuclannm & Uzun

Donem Hedeflerin Belirlenmesi

59

60

62

63

63

6464

65

65

66

66

67

68

69

3.3.1.1.5 Veri Toplama Sistemi

3.3.1.1.6 Doklimantasyon, Kayit Sistemi, Veri

Kontrol Kurallan Ve Akislann Tammlanmast

ve Uygulanmasi

3.3.2 Planlama ve Uygulama

3.3.2.1 Gimcel Durumun lyilestirilmesi

3.3.2.1.1 Kritik Alanlan Belirlemek lcin

Kazalann, Vakalann, Kayiplann Dagilmu

70

72

74

78

78

78

x



3.3.2.1.2 Guvenlik Etiket Yonetimi 80

3.3.2.1.3 Guvenlik Etiketlerinin 2006 Yilt incelemesi 83

3.3.2.1.4 Podar (Gozlem) Karti 84

3.3.2.1.5 Gunluk Gozlem Turlan 86

3.3.2.2 Kaza Analizi 88

3.3.2.3 Risk Analizi 88

3.3.2.3.1 Risk Duzeyine Gore Kritik

Faaliyetler (Operasyon & Bakim) lcin Standartlann

Belirlenmesi ve Uygulanmasi 88

3.3.2.3.2 Risk Seviyesine Gore Operasyonel Kontroller 90

3.3.2.3.3 Risk Analiz Sistemi 92

3.3.3 Dlizeltici Ve Onleyici Faaliyetler 973.3.3.1 Denetleme Sistemi ve Vaka Analizi 97

3.3.3.1.1 Kaza Analiz Sistemi 97

3.3.3.1.2 i~ Saghgt ve Guvenligi Denetleme Sistemi 99

3.3.3.1.3 Yonetim Sisteminin Dlizenli

Gozden Gecirilmesi 99

3.3.3.2 Cahsma Ortammi Gelistirme 99

3.3.3.2.1 Saghk Sikayet Verilerini Toplama Sistemi 99

3.3.3.2.2 Kritik Noktalar lcin Ergonomi

Degerlendirmesi

3.3.3.2.3 Ergonomik Acidan Kritik Olan

Noktalan Ortadan Kaldrrmak i~in Plan

101

102

SONU<; VB ONERiLER

KAYNAK<;A

EKLER

105

110

116

XI



KISALTMALAR

AB : Avrupa Birligi

CEN : Avrupa Standartlar Komisyonu

FMEA : Potansiyel Anza Tipi ve Etkileri Analizi

HSC : Saghk ve Gtivenlik Komisyonu

ISO : Uluslar arasi Standardizasyon Organizasyonu

IOSH: i~ Saghgt ve Guvenligi Enstittisti

iLo :Uluslar Arasi Cahsma Orgtitti

iSG : i~ Saghgt ve Guvenligi

iGYS : i~ Guvenligi Yonetim Sistemi

tsvs : i~ Saghg; Yonetim Sistemi

iSGYS : i~ Saghg; ve Guvenligi Yonetim Sistemi

PPE : Kisisel Koruyucu Ekipman

PUKO : Planla- Uygula- Kontrol Et- Onlem Al

SHE: Gtivenlik- Saghk- Cevre

SSK : Sosyal Sigortalar Kurumu

xn



T: Hedef

TP : Tetra Pak

TSE : TUrk Standartlan Enstittlsu

WCM: Dtmya Simfr Uretim

WHO : Dunya Saghk Orglitli

XIII



SEKiLLER

Sekil l , i~ Saghgt ve Guvenligi He ilgili Taraflar

Sekil 2 : i~ Saghg; Yonetim sistemi

Sekil J. Temel Giivenlik Yonetim Cansi

Sekil 4. Cahsma Alam Riskleri Teshis Plam

Sekil5. PUKO Dongtisu

Sekil 6. Tetra Pak Organizasyon Semasi

Sekil7: Tetra Pak WCM Siitunlan

Sekil S: i~ Guvenligi Master PlamSekil 9. Siitunlar arasi lliskiler

Sekil l O . i~ Saghgi ve Guvenligi ile ilgili Kanunlann Takip Siireci

Sekil l I, i~ Kazasi Raporu

Seki112. Giivenlik Etiket Ornegi

Sekil l S, Giivenlik Etiketlerinin lzlendigi Mentor Sistemi

Seki114. PODAR Kartt ornegi

Seki115. Tetra Pak Frank Bird Piramidi

Seki116. Kaza Analiz Sistem Araclan

Seki117. Bel Kazalanna Neden Olabilecek Uygunsuzluk

tespitinde 5 WHY analizi

3

24

26

39

45

62

63

6465

69

72

80

82

84

85

98

102

XN



TABLOLAR

Tablo 1. 2005 yih icin i~Kazalanmn Nedenleri

Tablo 2. Diinya' da i~Saghgt ve Guvenligi Durumu

Tablo 3. SSK '2003 Cahsma Raporu'

Tablo 4. Yillara gore Kazalar ve Risk Seviyeleri

Tablo 5. i~Saghgt ve Guvenligi ile ilgili yonetmeliklerin listesi

Tablo 6. Kazalar icin X matris

Tablo 7. Giinltik Gozlem Turlan Tablosu

Tablo 8. Potansiyel Anza Tipi ve Etkileri Analizi Tablosu Omcgi

Tablo 9. Risk analizinde kullamlan FMEA Tablosu

11

13

19

64

68

77

87

95

96

xv



GRAFiKLER

Grafik 1. 1995-2005 yillan arasmdaki Isyeri Sayilannm Dagihmi

Grafik 2. 1996- 2005 yillan arasmda i~c;iKadm ve Erkek

sayilannm Dagihmi

Grafik 3. 1996- 2005 Yl11an Arasmda Gerceklesen i~

Kazalanmn Dagihrm

Grafik 4. 1996- 2005 Yrllan Arasida Gerceklesen Meslek

Hastahklanmn Dagilmu

Grafik 5. 1996- 2005 yillan arasmda i~ Kazalan ve

Meslek Hastahklan Sonucu Oliim Sayilanru Dagilnru

Grafik 6. 1996- 2005 Yillan Arasmda Olilmlerin Olum

sebeplerine Gore Dagihrm

Grafik 7. 1996- 2005 Y111anArasmda i~ Kazasi ve

Meslek Hastahklan Sonucu Kaybedilen i~ Gunii Sayilan

Grafik 8.2005 Yih SSK istatistiklerine Gore; i~

Kazalanmn Kaza Tiplerine Gore Dagihrm

Grafik 9.2005 Ylh SSK istatistiklerine Gore; i~Kazalanmn Sektorlere Gore Dagihmi

Grafik 10. Kazalann ve Iskalamalann Yillara gore Dagihmi

Grafik 11. Risk Seviyesinin Yillara Gore Dagilmu

Grafik 12. 1995 - 2006 yillan arasmda boliimlere gore

gerceklesen kaza sayilan

Grafik 13. 1995 - 2006 yillan arasmda vlicut bolgelerine

gore meydana gelen kaza sayilan

Grafik 14. Guvenlik Etiketlerinin 200 Yih Icersinde

Rakamsal Dagihnu

Grafik 15. Bolumlere Gore 2005 - 2006 Yih Karsrlastirmah

Risk Seviyesi Grafigi

Grafik 16. Saghk Sikayetlerinin Dagilmu

5

5

6

7

7

8

9

10

12

70

71

78

79

83

89

100

XVI



FOTOGRAFLAR

Fotograf 1. Tetra Pak lzmir

Fotograf 2. Merdiven Koyularak Yapilan lyilestirmenin Sonucu

Fotograf 3. Silindirler Sayesinde Yapilan Iyilestirme

Fotograf 4. Kisisel Koruyucu Ekipmanlar

Fotograf 5. Kli~tik Saftlann Kesme Makinesine Takilmasi

Esnasmda Bel incinmesi Olasihgr hali

Fotograf 6. Kirpmti Pres Kapagmm Kaldmlmasmm Zor

Oldugu Onceki Hali

Fotograf 7. Kirpmti pres kapagmm kaldmlmasmi

kolaylastiran ekipman ile sonraki hall

60

90

91

92

94

103

104

xvn



EKLER

EK 1. i~ Kanununun ilgili Besinci Bolumu- i~ SaghgJ_ve Guvenligi

EK 2. TS 18001 i~Saghgl ve Guvenligi Yonetim sitemleri - Sartlar

116

124

XVIII



GiRiS

lnsanm hayatmdaki tum kayiplar onemlidir. Kaybedilen para, mal, mulk ve

diger sabit kiymetler geri kazamlabilir degerlerdir, Ancak insan ve hele de iireten

insanm kaybedilmesi 90k daha onemli ve anlamhdir. Sonucunda cahsan, isveren ve

devlet olarak kisilerin ve toplumun sosyal, ekonomik, kliltiirel dengelerini etkiler,

hatta bozabilir. i~kazalan ve meslek hastahklan iireten insan kayiplannm temel

sebebidir.

i~ kazalan ve meslek hastahklan sebebiyle binlerce insarunuz hayatim

kaybetmekte, daha fazla sayida insammiz da sakat kalmaktadrr. Ulkemizin bu sekilde

kaybettigi ekonomik kayiplann ciddi rakamlara ulasmasi yamnda insanmnzm da

gektigi acrlann dindirilmesi de, i~ saghgl ve guvenligine iliskin diizenlemelerinin

saglanmasmm onemini artrrmaktadrr. i~ kazalan ve meslek hastahklanndan

korunmamn yolu, kabul gormus giincel ve en ileri i~ guvenligi ve saghgt yonetim,

uygulama ve takip sistemleridir. OHSAS 18001 bu yonetim sistemlerinden birine

ornek teskil etmektedir.

Bu cahsmanm ilk bolumtinde; i~Saghgt ve Guvenligi kapsammdaki bilgiler

detaylandmlmisur. Saghk, i~saghgl ve Guvenligi, i~Saghgl Yonetim Sistemi, i~

Guvenligi Yonetim Sistemi, i~Saghgt ve Guvenligi Yonetim sistemi gibi kavramlar

acrklanrms ve istatistik bilgilerine dayanarak aciklamalar yapilrmsnr. Birinci

bolumun eki (Ek 1) ise i~Kanunundan olusmaktadir. lkinci bolumde ise; orijinal

standart (Ek 2) ile birlikte OHSAS 18001 hakkmda aynnnh bilgiler yer almaktadrr.

Son bolilm olan ii9iincii boliimde; i~ Saghg; ve Guvenligi Yonetim Sistemi

kapsammda Risk Analizi; Denetim ve bir firma uygulamasma yer verilmistir, Bu

cahsma; i~ sagIlgt ve Guvenligi konusunda sistemli olarak cahsmak isteyen

firmalara yol gosterici mahiyettedir.

XIX



H iRiN Ci H O LU M

ts SAGLIGI VE GUVENLiGi

1.1 Genel

Gtmumuzde, insan saghgt artik yasamlan cevrenin saghgt ile birlikte

amlmaktadrr. Yasamlan ortamda bulunan 90k sayidaki endtistriyel ve tanmsal

kimyasallar, ve bunlara maruz kalma sonucunda organizmadaki hormonIar ile

etkilesime girmekte ve onlann etkilerini taklit ederek veya yaprsmi bozarak insan

saghgrm olumsuz yonde etkiliyor. Icinde bulunulan durum ise tehlikenin boyutlanm

ortaya koymaktadir.'

'Saghk, yalmzca sakathk ve hastahgm bulunmamasi demek olmayip fiziksel,

ruhsal ve sosyal tam iyilik halidir'. Gecmiste yalmzca fiziksel bozuklugun ve

sakathgm bulunmamasi olarak kabul edilen saghgm yeni tammmdaki, ruhsal ve

sosyal tam iyilik kavrarm, toplumlann gelisme stireci icinde degisen

gereksinmelerden kaynaklanmaktadir.'

Ttirkiye'nin 1947'de tiyesi oldugu Dtinya Saghk Orgtitti (WHO) anayasasmda

soyle denilmektedir:

• Erisilebilecek en ytiksek duzeyde saghkh olmak; irk, din, dil, politik inane,

ekonomik ve sosyal kosullar gozetmeksizin her insamn temel haklanndan biridir.

• HtikUmetler, kendi halklanmn saghgmdan sorumludurlar. Bunu, ancak saghk ve

sosyal onlemler almak kosulu ile gerceklestirebilirler,

• Halk saghgmm gelistirilmesinde halkm bu konuda aydmlaulmasi ve aktif

isbirligi btiytik onem tasir.

• TUm uluslann saghgi, bans ve guvenlige ulasmak icin temel oge olup; bireyler ve

devletlerarasmda tam bir isbirligine baghdir.'

1 http://www.kanbankasi.com/haberayrinti.asp?id=1030.Eri~im: 16.10.2006

2 Sabuncu, H., i~saghw. ve Guvenligine evrensel yaklasim, j § Hukuku ve guvenligi Hukuku Dergisi,

YIl: 2005, SayI:5, s. 106

3y.a.g.e., s.106 -107

1



i~aghg,. , her meslekte cahsanlarm fiziksel, ruhsal ve sosyal yapilanm en

ytiksek dtizeye getirmek ve bu diizeyi siirdiirmek, saghklanna gelebilecek zararlan

onleyerek isciyi fizyolojik ve psikolojik yeteneklerine uygun islere yerlestirmek ve

boylece i~i insana ve insam isine uyarlamayi amaclayan bir tIP dahdir."

i~Giivenliginin amaci; cahsanlan korumak, iiretim guvenligini saglamak,

isletme guvenligini saglamaknr.

i~ yerlerinde isin yapilmasi ve yiiriitiilmesi ile ilgili olarak olusan tehlikelerden

ve saghga zarar verebilecek kosullardan korumak icin ve daha iyi bir cahsma ortami

saglamak icin yapilan metotlu cahsmalara i~ guvenligi denir."

iSG (i~ Saghg; ve Guvenligi) nasil kullamlrr? sorusuna cevap olarak,

sirketlerde iSG' nin nasil kullamldigma dair tammlar yapilrmstir. Saghk ve giivenlik

birliklerine ve egitim programlanna katilan bir cok kisi iSG faaliyetlerini spesifik

olarak tammlayabilmektedirler. Diger cevaplayamayan kisiler ise sistematik

yaklasim acismdan; 'sorumluluk zinciri, diizenli kontrol, prosediirler ve problem

tespiti' gibi ve srradan yaklasim acismdan da; 'sorulan cevaplama, binalan dolanma'

gibi kavramlan iceren tammlamalar yapmaktadrrlar. Ashnda iSG kavrammm

anlammm oturmasi da egitim destegi gerektirmektedir."

lsin yiiriitiilmesi sirasmda, cesitli nedenlerden kaynaklanan saghga zarar

verebilecek kaza ve diger etkenlerden korunmak ve daha iyi cahsma ortarm saglamak

amaciyla yapilan sistemli ve bilimsel calismalara i~a gilg ,. v e G iiv e nlig ;, denir.

Giinliik yasantmuzm ortalama ii~te birinin gecirildigi i~yerlerinde daha saghkh

ve giivenli sekilde yasamamiz icin ahnmasi gereken tedbirlerde her cahsanm ve

yoneticinin temel sorumlulugu bulunmaktadir. insana yarasan bu giivenli ortamlan

4 http://www.ilo.org/public/englishiprotectiona/safework/introl.Eri~im: 16.10.2006

5 TUrk Standartlan Enstitiisii, i~sagligi ve guvenligi egitim notu, 2006, s. 2

6 Barbeau, E., Roelofs, C., Youngstrom, R., Sorensen, G., Stoddard, A., D. Lamontagne,A. (2004).

Assessment of Occupational Safety and Health Programs in Small Businesses, American Journal of

Industnal Medicine, Volume: 45, s. 371-379

2



saglayabilmek ancak bu husustaki kurallan yasam tarzi olarak benimsemekle

saglanabilir,"

1.1.1i~Sagbgl ve Giivenligin ile Ilgill Taraflar

S i , v i l 1 r 0 p ' l u m I O r g t i t 'l e r i

Toplum

Sekil 1. i~ Saghgt ve Guvenligi ile ilgili Taraflar

(Kaynak: ENGiN, Yrd. DoC;.Dr. Orhan. (2006). i~ Saghgl Ve Guvenligi Gelistirme

Semineri, KOBi'lerde Guvenlik Kliltlirli Olusturma Sureci, Selcuk Universitesi Miih.

Mim. Fak. Endustri Muhendisligi Bolumu, Erisim: 04.01.2007,

http://isggm.calisma.gov.tr/dosyalar.asp)

1.1.2 Tiirkiye'de i~Sagbg. ve Giivenligi

Ulkemiz trafik kazalannda oldugu gibi, i~ kazalannda da Avrupa' run en cok

kaza olaylannm oldugu lilkelerden biridir. Her yil ortalama 140,000 i~ kazasi, 2,600

maluluyet, 1,500 olumlu is kazasi meydana gelmektedir.

7 http://www .kaliteofisLcomlmakaleimakaleler.asp?makale= 163&ad=Kalite%20Standartlan&id= 19,

Erisim: 03.09.2006

3



Tlirkiye' de i~ kazalanmn btiytik bir cogunlugu kti~tik caph isletmelerde

meydana gelmektedir. Ancak btiytik endtistriyel isletmeler aym konuda faaliyet

gosteren Avrupa tilkeleri isletmeleri ile karsilasunldigmda i~~i Saghg1 ve i~

Guvenligi bakimmdan ne kadar yetersiz dtizeyde oldugumuz ortaya cikmaktadir"

Sosyal Sigortalar Kurumu istatistiklerine gore 2005 yilmda 73.923 is kazasi,

519 meslek hastahgi vakasr meydana gelmis, bunlann 1.096'Sl olumle

sonuclanrmsnr. 2005 yilmda is kazalan ve meslek hastahklan sonucu kaybedilen

i~ gtinti sayisr ise, 1.797.91Tdir. Bu rakamlann yam sira SSK istatistiklerine

yansimayan i~ kazalan ve meslek hastahklan sonucu kayiplar da aynca dikkate

almmahdir.

Bazi kaynaklarca, endustrilesmis tilkelerde i~kazalan ve meslek hastahklannm

toplam maliyetinin, bu tilkelerin Gayn Safi Milli Hasilalanmn % l'i ila %3'ti

oranmda degistigi belirtilmektedir. Ulkemizde ise en iyimser yaklasimla, i~ kazalan

ve meslek hastahklanmn toplam maliyetinin yilda 4 katrilyon TL olacagi tahmin

edilebilir.

Bu rakamlardan da anlasilacagi tizere, i~ kazalan ve meslek hastaliklan

sonucu maddi ve manevi kayiplar, tilke ekonomisi acismdan fevkalade onemli

boyutlara ulasmaktadir, Bu nedenle tilkemizde de is saghgt ve guvenligi alamnda cok

ciddi tedbirlerin almmasi zorunlulugu vardrr.9

1.1.2.11996-2005 VIllari Arasmda SSK istatistikleri

Grafik l' deki mavi stitunlar 1995 ve 2005 yillan arasmdaki isyeri sayilan ele

incelenmistir. Rakamlar 600.000 ile 1.000.000 arasmda degisimi gostermektedir.

1996'dan 1999'a kadar olan surecte isyeri sayilan artis gostermistir. Daha sonra

http://www.kaliteofisi.comlmakale/makaleler.asp?makale= 163&ad=Kalite%20Standartlan&id= 19,

Erisim: 03.09.2006

9 Giivercinci, M., i~saghgi ve Guvenligi konusunda Yeni Donem, i~veren dergisi,Cilt:43,No:9,

Haziran 2005, s. 28-30

4

http://www.kaliteofisi.comlmakale/makaleler.asp?makale=

http://www.kaliteofisi.comlmakale/makaleler.asp?makale=



2002 yilma kadar azalmis ancak 2002' den soma 2005' e kadar yukselis

gorulmektedir. SSK' nm verilerine gore; 2005' teki isyeri sayisr 994.984'ttir.

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Grafik 1. 1995-2005 yillan arasmdaki lsyeri Sayilarmm Dagihmi

( Kaynak: http://isggm.calisma.gov.trlhaberlerlsskistatistik2005.asp,Eri~im:

16.11.2006 )

Grafik 2' de i~c;i erkek sayist 3.000.000 ile 6.000.000 arasmda dagihm

gostermektedir. Kadm iscilerin sayisr ise 400.000 ile 2.000.000 arasmda ise degisim

gostermektedir. Son yillarda erkek ve kadm i~c;isayilannda artis gozlemlenmektedir.

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2 0 0 4 200S

10Kadn • Frkek I

5



Grafik 2. 1996- 2005 yillan arasmda i~9i Kadm ve Erkek sayilarmm Dagihnu

(Kaynak: Kaynak: http://isggm.calisma.gov.tr/haberler/sskistatistik2005.asp,Eri~im:

16.11.2006 )

Grafik 3' te 98.318 rakarrn ile en fazla i~ kazasi 1997 yihnda gerceklesmistir,

En az i~ kazasmm gerceklestigi yil ise 72.344 ile 2002' dir. 2005 yihnda ise 2004' e

oranla dii~ii~gorulmektedir.

1 9 9 6 1 9 9 7 1 9 9 8 1 9 9 9 2000 2001 2002 2003 2004 200s

Grafik 3. 1996- 2005 Yrllan Arasmda Gerceklesen i~ Kazalanmn Dagilmu

( Kaynak: Kaynak: http://isggm.calisma.gov.tr/haberler/sskistatistik2005.asp,Eri~im:

16.11.2006 )

Grafik 4' e gore en fazla meslek hastahgmm gerceklestigi yil 1998' dir.

Grafigin dagihmi 300 ile 1400 arasmda degisme gostermektedir. 1998' den sonra

azahs gorulmektedir, 2005 rakarrn ise 519' duro

6



1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 200S

Grafik 4. 1996- 2005 Yrllan Arasida Gerceklesen Meslek Hastahklanmn Dagrlmu

(Kaynak: Kaynak: http://isggm.calisma.gov.tr/haberler/sskistatistik2005.asp,Eri~im:16.11.2006 )

Grafik 5' te is kazalanndan ve meslek hastahklanndan Olen kisilerin toplam

sayilan 800 ile 1500 arasmda degisim gostermektedir. 1996 ve 1997 yillannda

rakamlann oldukca yiiksek oldugu gorulmektedir. 2005 yilmda ise, oltlmlerin

toplam saYlslI096 rakammdan anlasilacagi lizere ciddi onlemleri gerektirmektedir.

1996 1997 1998 1 ! 1 ! 1 ! 1 2000 2001 2002 2003 2004 200S

Grafik 5. 1996- 2005 yillan arasmda i~Kazalan ve Meslek Hastahklan Sonucu

Olum Sayilanm Dagihnu

7



( Kaynak: Kaynak: http://isggm.calisma.gov.tr/haberler/sskistatistik2005.asp,Eri~im:

16.11.2006 )

Grafik 6' daki rakamlardan da anlasilacagi iizere, i~ kazalan ve meslek

hastahklan sonucu maddi ve manevi kayiplar, tilke ekonornisi acismdan fevkalade

onemli boyutlara ulasmaktadir. Bu nedenle tilkernizde de is saghgt ve guvenligi

alanmda cok ciddi tedbirlerin almmasi mecburiyeti vardir.

1400

1200

1000

80 0

60 0

40 0

20 0

o

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

I.~Kazasl Sonucu • Mesl. Hast Sonucu 1

Grafik 6. 1996- 2005 Yillan Arasmda Olumlerin Oliim sebeplerine Gore Dagilmu

(Kaynak: http://isggm.calisma.gov.tr/haberler/sskistatistik2005.asp,Eri~im:

16.11.2006 )

Grafik 7' de kaybedilen i~ giinli sayismm yillara gore dagilmu gorttlmektedir.

Bu da ekonornide ve isgucunde buyuk kayiplar demektir. 2003' ten buyana

kaybedilen isgunu sayilannda azalrmsnr.

8



2400000

2200000

2000000

1800000

1600000

1400000

1200000

1000000

800000

600000

400000

200000

20301862111432

1992476 .- ~ 1983410- 1893436 1852502 1831252 ~8690 ~ 1::;:'695 . . .- 1~17

- '-- '-- '-- - - '-- '-- '-- ---,

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Grafik 7. 1996- 2005 Yillan Arasmda i~Kazasi ve Meslek Hastahklan Sonucu

Kaybedilen i~Gunu Sayilan

(Kaynak:

16.11.2006 )

htm:llisggm.calisma. gov.trlhaberlerlsskistatistik2005. asp,

Grafik 8' e gore i~ kazalannda en fazla oran, % 36 ile 'Bir veya birden fazla

cismin srkisnrmasr, emmesi, batmasi, kesmesi' kaza tipinde gerceklesmistir. Bu kaza

tipini, 'Dusen cisimlerin carpip devirmesi' (%21,4), 'dusmeler' (11,7), 'Makinenin

sebep oldugu kaza' (%10,6), 'Diger nedenler' (% 4,5), 'Ta~lt kazalan'(% 3,6 ),

'vlicudun zorlamasmdan ileri gelen incinmeler' (%3,3), 'Oldurme , yaralama ve

vlicudun dogal bosluklanna cisim kac;masl'(%2) gibi kazalar oranlanna gore takip

etmektedir.

9



Vticudun mrlanmasmdan

Viicudun dogal bo,luklanna Ilerl gelen incinmeler % 3.3Normal snnrlar dI,lndaki

IlfItmeler % 11.7

%2

rsrlara :'::Ze:~Oldiirmeyaralama%2

~ Birveyabirdenfa"aci.min

yabanei bir cisim ka~masl

Makinelerin sebep 01.Kam

%10.6

Dil,en cisimlerin ~rpiPdevlrmesl % 21.4

Grafik 8. 2005 Yih SSK istatistiklerine Gore; i~ Kazalanmn Kaza Tiplerine Gore

Dagihnu

Not: SaYlsl1000 in altmda olan kaza tipleri dahil edilmemistir.

(Kaynak:

16.11.2006 )

http://isggm.calisma.gov.trlhaberlerlsskistatistik2005 .asp,

i~ Kazalanmn nedenlerine rakamlar lizeriden bakmak gerekirse Tablo 1

rakamlann ne kadar ciddi oldugunu bize gostermektedir.

10

http://isggm.calisma.gov.trlhaberlerlsskistatistik2005/

http://isggm.calisma.gov.trlhaberlerlsskistatistik2005/



Tablo 1. 2005 yih icin i~Kazalanmn Nedenleri

Neden Kadm Erkek Toplam

Ta~lt kazalan 162 2542 2704

Kaza neticesi zehirlenme 3 47 50

Dusme 526 8134 8660

Makinelerin sebep oldugu kazalar 380 7444 7824

Patlama 9 755 764

Isiya maruz kalma ve temas etme 66 1630 1696

Dusen cisimler 406 15385 15791

Cisimlerin sikisnrmasr ezmesi v.s. 1471 25510 6981

Elektrik akim 5 320 325

Viicut zorlanmasmdan meydana gelen kazalar 82 2377 2459

Viicudun bosluklanna dogal cisim kacmasi 31 1473 1504

Hayvan isirmasi, sokmasi v.s. 1 36 37

Tedaviye bagh kazalar 0 0 0

Kazadan sonra meydana gelen akibetler 0 2 2

Kaynak yaparken meydana gelen kazalar 0 304 304

Oldurme ve yaralanma 41 1332 1373

Savas, teror ve toplumsal olaylardan meydana gelen0 4 4

travmalar

Zararh maddeler ve radyasyon 6 69 75

Diger nedenler 145 3225 3370

TOPLAM 3 3 3 4 7 0 5 8 9 7 3 9 2 3

(Kaynak: Ozcelik, B.(19.11.2006). i~Kazasma Karst Egitim KamPI, Hiirriyet

Gazetesi Insan Kaynaklan Eki, s.12)

Grafik 9' daki gibi sektorlere gore i~ kazalanmn dagihmmda ise en cok oran

'Maden Esya' imalatidir. Diger Sektorlerin dagilmu da aynnnh olarak grafik 9' da

incelenmistir .

11



T~"" 1'ar_lli_ 0/03

Grafik 9. 2005 Yih SSK istatistiklerine Gore; i~ Kazalanmn Sektorlere Gore

Dagihnu

( Kaynak: http://isggm.calisma.gov.tr/haberler/sskistatistik2005.asp,Eri~im:

16.11.2006 )

1.1.3 Diinyada i~Sagbg. ve Giivenligi

Giderek tiim dunyada etkileri yogunlasan kuresellesme hareketleri ile birlikte,

alabildigince hizlanan teknolojik ilerlemelerin smir tammaz bir bicimde degismelere

yol ac;ugt son yillarda, ekonomik smirlann neredeyse ortadan kalkmasi sonucunda;

mal, hizmet ve sermaye akismm hizlanmasi, ulke ekonomilerini her gecen gun daha

zorlu bir rekabet mucadelesi ile karst karsiya birakmaktadir.

Yasanan rekabetin ardmdan bu ekonomik ve sosyal gelismelerle ilgili surec, i~

saghgr ve guvenligi konusunda yeni arayis ve duzenlemeleri de gundeme getirmistir,

Isletmelerde gorulen i~ saghgt ve guvenligi uygulamalan , makro ekonomik ve

politik cevrede yasanan degisim rlizgarlanna bagh olarak gelisme gostermektedir.l"

10 Giivercinci, M., i~sagIlgI ve Gtivenligi konusunda Yeni Donem, i~veren dergisi,Cilt:43,No:9,

Haziran 2005, s. 28-30

12



Tablo 2. Diinya' da i~Saghgt ve Guvenligi Durumu

OliimIe 3 Giinliik i~OliimleSonuelanan

3 Giinliik i~ Kaybi He

EkonomikToplam

SonuelanaaKazalann

Kaybi He sonuelanan

Bolgeolarak Aktif

i~giiciiKazalar

AktifSonu~lanan Kazalann

Nmus (itoNiifusa

Kazalar Aktif Niifusatahmini)

Oram(%)(Tahmini) Oram(%)

Gelismis

Pazar 419.732.002 394.72.947 15.879 0,004 12.118.393 3

Ekonomileri

Eski183.089.714 161.762.008 17.416 0,010 13.291.068 7

SosyalistEkonorniler

Hindistan443.860.000 402.510.000 40.133 0,009 30.627.865 7

< ; : i n740.703.800 733.705.100 90.295 0,012 68.909.715 9

Adalarve415.527.598 344.569.424 76.886 0,019 58.676.113 1

Diger Asya

Sabra Giineyi 279.680.390 19.347.698 53.29 0,019 40.670.012 5

Afrika

GiineyAmerika ve 219.083.179 192.033.807 39.372 0,018 30.046.941 14

Karayipler

Orta Dogu 135.220.721 76.443.255 17.977 0,013 13.719.565 10Haili

Diinya 2.836.897.404 2.325.092.239 351.250 0,012 268.059.672 9

(Kaynak: [LO 2005. Aktaran; Giivercinci, M. )

Tablo 2' de gorulecegi tizere tilkelerin sosyal ve ekonomik gelismislik

dtizeyleri i~ kazalanmn sayist ile ters orantilidir. Arasnrmalar i~ kazalanmn bashca 3

sebepten kaynaklandigmi isaret etmektedir. Bunlar: 'Ytizde 81 insan hatasi, Ytizde

17 isyeri ortann kosullan veya mekanik hatalar ve Ytizde 2 Ongorulemeyen

nedenler' olarak gosterilebilir. Goruldtlgu gibi i~ kazalanmn ytizde 98 oramnda

13



onlenebilir olmasi, 'is saghgt ve Guvenligi' konusunda yeterli ve etkin onlemler

almdigi taktirde azaltilabilecegi gercegini ortaya koymaktadir.t'

Uluslararasi Cahsma Orgutu (ILO) tarafmdan yapilan istatistiklere gore

guniimuzde her ti9 dakikada bir, dunyamn herhangi bir yerinde bir i~9i, isinde

yaralanma veya hastalanma sonucu hayatmi kaybetmekte ve her gecen saniyede en

az ti9 kisi yaralanmaktadir.P

1.2 i~Kazasi

i~kazasi, doktrinde en genel sekliyle 'sigortaltyt isveren otoritesi alttnda

bulundugu strada gordagu i~ veya isin geregi dolaytstyla aniden veya dtstan gelen

bir etkiyle bedensel yada ruhsal zarara ugratan olay' olarak tammlanmaktadir. 13

Kazalann maliyetleri; 3 sekilde incelenmektedir; Direkt maliyetler, lndirekt

maliyetler ve Dolayh maliyetlerdir.

Direkt maliyetler; yaralanan kisilerin ticretler, tedavi masraflar,

tazminatlar,cezalar mahkeme masraflan,tamir v.b.

indirekt maliyetler; baskasmi cahsnrma (egitim), iiretim kayiplan (verim), is

gucu kaybi (zaman)drr.

Dolayb maliyetlere gelince isyerinde kaza oldugu zaman cahsanlar onemli bir

sure kazanm etkisinden kurtulamayacaklar aynca, gtivensiz cahsma ortammdan

dolayi cahsanlar tedirgin olacak ve isleri yavaslatacaklandir. Bu da ciddi verim

kayrplan demektir.l"

11 Guvercinci, a.g.e.,s. 28-30

12 http://www.kaliteofisLcomlmakale/makaleler .asp?makale= 163&ad=Kalite%20Standartlan&id= 19,

Erisim: 03.09.2006

13Odaman, S. (2005). 4857 i~Kanunu Doneminde i~Sagllw. ve Guvenligi Htikiim1erinin Onemi ve

OHSAS 18001 Yonetim Sistemi, Mercek Dergisi, Yil: 10, Sayi: 39, Temmuz 2005, s. 133

14 TUrk Standartlan Enstitttsu, i~sagllw. ve guvenligi egitim notu, 2006, s. 4

14



i~kazalanmn etkileri sosyolojik, psikolojik, tibbi ve ekonomiktir. i~goren

acismdan degerlendirdigimizde; cahsugr siirece iicret alabilir ve gecimini

saglayabilir, sakat kalabilir hayatmi kaybedebilir. lsveren acismdan bakildigmda ise;

iiretim ve verim i~i olumsuz yonde etkiler, iilke ekonomisi acismdan sosyal giivenlik

sistemi zarar gorur, iilke kaynaklan israf olur, ve milli refah olumsuz etkilenmis

olur.15

1.3. Meslek Hastahgl

Meslegin yapilmast kiside bu faaliyetlerle dogrudan baglannh hastahklara yol

acabilir. Meslek hastahgi doktrinde genel olarak 'iscinin isverenin emir ve talimatt

alttnda cahsmakta iken isin niteligine gore yinelenen bir nedenle veya isin yuriaum

kosullan nedeniyle maruz kaldlgl bedeni ve ruhi anza' seklinde tammlanmaktadir. i~

kazasmda oldugu gibi meslek hastahgma yakalanan sigortahmn bu hastahk sonucu

gecici veya siirekli olarak bedensel veya ruhsal bir zarara ugramasi, kendisine

yapilacak sigorta yardimlannm on kosuludur,

Meslek hastahgmda i~ kazasmdan farkh olarak tiimiiyle mesleki ozellikler

ta~rr.16

Meslek hastahgim etkileyen faktorler :

1. Kisiye bagh faktorlertlseslenme ahskanhklan.temizlik ahskanhklan)

2.0rtam

• Fiziki ortam (sicak.Soguk.havalandirma)

• Biyolojik ortam ( Tanm .hayvancihk, bakteriler, mikroorganizmalar)

• Sosyal ortam (Gelenekler, Kiiltiir, lnanclar)

• Psikolojik ortam ( Dalgmhk , sinir, ilgisizlik, dikkatsizlik)

3. Diger etkenler (kahtsal)

15 y.a.g.e., s. 4

16 Odaman, a.g.e., s.133-134

15



Mesleki Hastahk Gruplan:

• Kimyasal maddeden olanlar

• Deri hastahklan

• Pnomokonyozlar ve diger mesleki solunum sistemi hastahklan

• Mesleki bulasrci hastahklar

• Fiziki etkenleri olan hastahklar'"

1.4. i~Mevzuatmda i~SagIlg. ve Giivenligi Hiikfunleri

1.4.1 Avrupa Birligi Siirecinde i~Sagbg. ve Giivenligi

Gtinlimlizde tum illkeleri etkisi altma alan kuresellesme, uluslararasi alanda

artan rekabet, basta isletmesel duzeyde olmak lizere ulke genelinde belirli ortak

hedefler icin sosyal diyalog ve isbirliginin on plana cikmasmi gerektirmis ve i~

sagllgt ve guvenligi konusu da oncelikli konular arasmda yerini alrmstir, Bireyleri

saghkh bir toplumun, mutlu ve huzurlu olmasi, saghkh ve glivenli sartlarda

surdurulen ekonomik faaliyetlerin devamhhgnu getirmekte bu da sonucta i~ saghgt

ve guvenliginin onemini bir kat daha artirmaktadir.

Adayhk slirecini yasadigmnz Avrupa Birligi, i~ saghgt ve guvenligi ile ilgili

global bir yaklasima Avrupa Toplulugunun kurulmasiyla birlikte ihtiyac duymaya

baslarmsnr. Bu nedenle Avrupa Birligi i~ saghgt ve guvenligi konusuna ozel bir ilgi

gostererek, liye devletlerin bu konudaki mevzuatmm yakmlastmlmasim oncelikli

konulan arasma almistir, Gercekten liye lilkelerin uymakla yukumlu bulunduklan

Direktiflerin onemli bir bolumunun is saghg; ve guvenligi ile ilgili oldugu

gorulmektedir.l"

Bu baglamda 4857 sayih i~Kanunu ve bu Kanuna dayamlarak ctkanlan

yonetmeliklerle is saghgt ve guvenligi sistemimiz yeniden sekillendirilirken AB

Direktiflerine birebir uyum saglannusur. Oylc ki Yonetmeliklerin hazirlanmasmda

17 TUrk Standartlan Enstitiisii, i~sag11w.ve guvenligi egitim notu, 2006, s. 9

18 Kudatgobilik, T., i~Sagllw. ve Guvenliginde Alman Yol, lsveren Dergisi, Erisim: 16.11.2006,

http://www.tisk.org.tr/isveren sayfa.asp?yazi id-1423&id-76

16

http://www.tisk.org.tr/isveren

http://www.tisk.org.tr/isveren



Konsey Direktitleri' nin birebir cevirilerinin kullamlmasi AB tarafmdan dahl

elestirilmistir,

Yeni sistem i~<;i isveren kesimlerinin i~ saghgt ve guvenligi gibi onemli bir

ortak hedef icin guclerini birlestirmelerini ve sosyal diyalogun gelistirilmesinin ilk

adimlanm atmalanm tesvik etmistir. Konunun onemi dolayisiyla devlet, isveren ve

i~<;i isbirliginin guclendirilmesini olanakh kilacak mekanizmalan kurulmaya ve

isletilmeye baslanmistir.

Nitekim AB ile miizakere siirecinin baslamasmdan itibaren Cahsma ve Sosyal

Giivenlik Bakanhgi biinyesinde sosyal taraflann katihmiyla yiiriitiilen olan "i~

Sagbgl ve Giivenligini Gelistirme Projesi", Avrupa Birligi tarafmdan desteklenmis,Tiirkiye'de daha etkin ve etkili bir i~ saghgt ve guvenligi yonetiminin gelistirilmesini

hedeflemistir, 19

Bu proje kapsammda elde edilen ciknlann hepsi cok onemlidir.

• Oncelikle konuyla ilgili tum sosyal taraflann katildigi "Ulusal i~ Sagbgl ve

Giivenligi Konseyi" olusturulmus ve Konseyin cahsma usul ve esaslan

mustereken belirlenmistir,

• Ulusal iSG Konseyi, 2006-2008 yillanna yonelik olarak Ulusal iSG Politika

Belgesi'ni hazirlarrusnr,

• Yine bu belgeye paralel, 2006-2008 yillan icin de Eylem Plam olusturulmustur,

• Aynca Konfederasyonumuzun da icinde yer aldrgi, tum sosyal taratlann kanldigr

Avrupa i~ Sagbg. ve Giivenligi Ajansl'mn irtibat Birimi faaliyete gecmistir,

Diger yandan, istihdamm ozellikle standart disr cahsma tiirlerine dogru kaymasi

nedeniyle, i~ saghgt ve guvenligine yonelik onlemleri cok yonlu degerlendirilmeye

baslanmrstir .

Avrupa Birligi acismdan yasal mevzuatm yakmlastmlmasi dismda bir diger

onemli faktor de i~ saghgt ve guvenligi konusunda yapilacak iyilestirmelerde sosyal

19 http://www.tisk.org.tr/isverensayfa.asp?yaziid-1423&id-76.Eri~im:16.11.2006

17



taratlann katilmunm saglanmasidir. Bu itibarla ''i~yerinde sagbk ve giivenlik

politikalan" bir baska deyisle "giivenlik kiilttirii"niin olusumu Avrupa Birligi

diizeyinde sosyal taratlann son yillarda odaklastiklan sosyal diyalog konulannm

basmda gelmektedir.t''

Kiiresel Diinya ekonomisi icinde yer alan ve ozellikle AB iiyelik siirecinde

bulunan iilkemizin uluslararasi gelismeler ve bu gelismeleri yonlendiren

kuruluslardan bagimsiz olarak degerlendirilemeyecegi ve muhakkak kiiresel

gelismelerin/normlann Tiirkiye' de de benimsenecegi kacmilmazdrr,

AB' ye adayhk siirecindeki uyum calismalan, Tiirkiye' nin siyasi ve sosyo-

ekonomik yapisnu, cahsma hayatmi derinden etkileyen degisiklikler getirmektedir.

Bir yandan AB' ye tam iiyelik yolunda uyum calismalan siirdtiriiliirken bir

yandan da uluslar arasr uluslar arasr normlar cercevesinde hazirlanarak yuriirluge

konulan 4857 sayih i~ kanunu, i~ saghgl ve guvenligine iliskin pek 90k yeniligi

cahsma hayatimrza tasurusnr, Ancak bu konuda yasanan temel sorunlann

90ziildiigiinii soyleyebilmek miimkiin olmadigi gibi, su an mevzuat kargasasi

yasandigim soylemek gerekir."

i~ kazasi ve meslek hastahgmm gerek iilke gerekse isletmeler acismdan

sonuclann degerlendirildigi son veriler Tablo 3' te gosterilmistir. Bu tabloda is

kazalanm, meslek hastahklan nedeniyle yasanan magduriyetlerin yam srra,

kaybedilen yetismis eleman, isgucu kayiplan ve tedavi giderleri acismdan iilke

ekonomisine olan etkileri carpict bicimde gorulmektedir.

20 http://www.tisk.org.tr/isverensayfa.asp?yaziid=1423&id=76.Eri~im: 1611.200621 Guvercinci, a.g.e., s. 30

18



Tablo 3. SSK '2003 Cahsma Raporu'

VAKALAR

i~ Kazalan

Meslek Hastahklan

OIUm

Siirekli i~ Gormezlik

Hastanede Gecen GUn

Gecici i~Gormezlik

GELiR ALANLAR

Siirekli i~ Gormezlik

Hak Sahipleri

TOPLAM

2 0 0 3

76 bin 668 kisi

440 kisi

881 kisi

1.596 kisi

110 bin 335 gun

2 milyon 111 bin 432 gun

2 0 0 3

51 bin 959 kisi

74 bin 969 kisi

126 bin 928 ki~i

(Kaynak: Guvercinci, a.g.e., s. 28-30 )

1.4.2 j~erenler icin Yiikiimliiliikler

• i~9i saghw. ve guvenliginin saglanmasi icin gerekli her tiirlti onlemi alma

yiikiimliilUgii

4857 sayih i~9i kanunun m.77/1' de 'isverenlerin isyerlerinde i§ saglzgz ve

giivenliginin saglanmast icin gerekli her tiirlii imlemi almak, arac ve gereclerin

noksansiz bulundurmakla ... ' yiikiimlU oldugu hiikme baglanmanusur. Burada

korunan hukuki varhk iscinin hayati ve saghgr yani fiziki ve ruhi, vucut butunlugu,

can ve mal varhgrdir. 0 halde iscinin saghw. can ve mal varhgim (i~9inin, isverenin

bilgisi daltilinde beraberinde getirdigi miilkiyetindeki mallar) koruyucu nitelikte

isveren tarafmdan isyeri veya isletmede almmasi gereken bu onlemlerin tiimune 'i~

Guvenligi Onlemleri' demek miimkiindiir. Bu onlemler hukuki, teknik ve tibbi

19



nitelikte olabilir ve isyeri veya isletmede yapilan isin maliyetine gore bu onlemlerin

kapsam ve muhtevasi degisiklik gosterebilir.r'

lsveren, isyerinde i~ saghg; ve guvenliginin saglanmasi icin 'gerekli her turlu

onlemi almak' ytiktimltiltigtindedir. Her isyeri veya isletmede isveren tarafmdan

almmasi gerekli i~ guvenligi onlemleri 0 isyeri veya isletmenin ekonomik, teknik ve

mali ozellikleri ve yapisr ile baglanuhdir. Aynca, her somut olayda isverenin

koruyucu onlemleri alma borcunun kapsanu gereklilik, 0 andaki teknik ilerlemenin

durumuna elverislilik ve yapilan isin niteligi dikkate ahnarak tespit edilir.

lsverenin i~ saghgt ve guvenligi acismdan her turlu onlemi alma ytiktimltiltigti

geregi olarak, iscinin seciminde ozen gostermesi, isyerinde gerekli tesisat vedonarumim yapmasi, gerekli koruyucu arac ve gerecleri isciye vermesi, isyerinde

gerekli is dtizenini kurmasi, bu dtizenin saglanmasi icin gerekli emir ve talimatlan

vermesi, alman onlemlere uyulup uyulmadigmm, verilen emir ve talimatlar

dogrultusunda cahsip cahsmadigmm denetlenmesi gerekir (M.77/1,II). Aynca

isveren isyeri hakkmda gerekli bilgileri iscilere vererek ise bagh tehlikelere karst

onlan ikaz etmek ve almmasi ve uyulmasi gerekli tedbirler, yasal hak ve

sorumluluklan konusunda bilgilendirmek gerekli bilgileri iscilere vererek, ise bagli

tehlikelere karst onlan ikaz etmek almmasi ve uyulmasi gerekli tedbirler, yasal hak

ve sorumluluklan konusunda bilgilendirmek ve gerekli is saghgt ve guvenligi

egitimini vermek zorundadrr. Aynca isveren almak zorunda oldugu tedbirlerin

uygulamasmda tecrtibeli isciler yonimden gosterecegi dikkat ve ihtimamm daha

fazlasmi cirak ve oziirlil isciler icin gostermelidir. Zamanmuzda cirak ve gene

iscilerin makine ve motorlara karst duydugu ilgi tehlike riskini arttirmaktadrr. Bu

durum ilke olarak ozel onlemler almmasmi gerektirmez ancak alman onlemlere

uyulmasmm temini icin daha dikkatli davramlmasr isverenin isciyi koruma ve

gozetme borcunun geregidir. Aynca 4857' de getirilen dtizenlemeye gore i~ saghgl

ve guvenligine iliskin kanun, ttiztik ve yonetmeliklerde yer alan htiktimler ciraklar ve

stajyerlere de uygulanrr (M.77fN).23

22 Kaplan, T.S.(2005). 4857 Sayih i~Kanunu ile i~Sagh~ ve Guvenligi 'ne iliskin olarak Getirilen

Yiikiimlii1illder, Isveren Dergisi, Cilt: 43, Sa)'l:9, s.48-51

23 y.a.g.e., s.4-50

20



Diger taraftan isvenler, isyerlerinde meydana gelen is kazasmi ve meslek

hastahgi en g~ 2 i~ giinii icinde yazi ile ilgili bolge mudurlugttne bildirmek

zorundadir (M.77N).

Yine Sosyal Sigortalar kanunu hiikiimlerine gore, isveren isyerini ve cahstmlan

sigortahlan bildirmek, i~ kazasma ugrayan sigortahya kurum devreye girene kadar

gerekli yardimlan yapmakla yiikiimliidiir. Aynca, agir ve tehlikeli islerde yas ve

saghk acismdan koruyucu diizenlemeler yamnda gebe ve cocuk emziren kadmlan

koruyucu emredici nitelikte diizenleme de getirilmistir.i"

• i~saghgt ve Guvenligi Kurulu Kurma Yiikiimliiliigll

i~kanunun 80. maddesinde 'Bu kanuna gore sanayiden sayilan, devamh olarak

en az elli i~9i cahsuran ve alti aydan fazla siirekli islerin yapildigi isyerlerinde her

isveren bir is sagllgt ve guvenligi kurulu kurmakla yiikiimlii' olacagi hiikmii yer

alrmstir (M.80f.l). Aynca isveren i~ sagllgt ve guvenligi kurullan tarafmdan i~

saghgt ve guvenligi kurullan tarafmdan is saghgt ve guvenligi mevzuatma uygun

olarak verilen kararlan uygulamakla yiikiimliidiir (M.80III). 0 kurallann olusumu,

cahsma yontemleri Mev yetki ve yiikiimliiliikleri 'is saglzgz ve giivenligi kurallarz

hakkznda yonetmelik' te gosterilmistir.

• lsyeri Hekimi Cahstirma ve lsyeri Saghk Birimi Olusturma Yiikiimliiliigll

Devamh olarak en az elli i~9i cahstiran isverenler, Sosyal Sigortalar

Kurumunca saglanan tedavi hizmetleri dismda kalan, iscilerin saghk durumunu ve

almmasi gereken is saghgt ve giivenligi onlemlerinin saglanmasi, ilk yardim ve acil

tedavi ile koruyucu saghk hizmetlerini yiiriitmek iizere isyerindeki i~9i sayisma ve

isin tehlike derecesine gore bir veya daha fazla isyeri hekimi cahstirmak ve bir isyeri

saghk birimi olusturmakla yiikiimliidiir. Bu konuda yonetmelik cikanlrmsur.

24 y.a.g.e., s. 50-51

21



• i~ Guveligi ile Gorevli Miihendis veya Teknik e1eman Gorevlendirme

Yukumlulugu

i~ kanununa gore sanayiden sayilan, devamh olarak en az elli i~~i cahsnran ve

alb aydan fazla siirekli islerin yapildigi isyerlerinde isverenler , isyerinin is guvenligi

onemlerinin saglanmasi, i~ kazalan ve meslek hastahklannm onlenmesi icin almacak

onlemlerin belirlenmesi ve uygulanmasmm izlenmesi hizmetlerini yiiriitmek iizere

isyerindeki i~~i sayisma, isyerinin niteligine ve tehlikelilik derecesine gore bir veya

daha fazla miihendis ve teknik e1eman gorevlendirmekle yiikiimliidiir (M.82,I). ilgili

yonetmelikte miihendis ve teknik elemanlann secilme ve cahsma kosullan,

egitimleri, yetki ve sorumlu1uklan duzenlenmistir.f

1.4.3 i~~icismdan Yiikiimliiliikler

i~~i sadakat borcu geregi, isverenin yonetim hakkma dayanarak verdigi, isin

ifasma ve i~~i saghgl ve guvenligine yonelik emir ve talimatlanna uymak zorundadir,

Aynca sadece is saghgr ve giivenligi tedbirlerinin almmasi isverence denetim ve

egitim gorevlerinin ifasr i~ kazalan ve meslek hastahklannm onlenmelerinde yeterli

olmamaktadir. Bu nedenlerle iscilerde i~ saghgt ve guvenligi konusunda ahnan her

tiirlii onleme uymakla yiikiimliidiir (M.77I1). Her tiirlii koruma onlemlerinin

almmasma ragmen i~~i kendi agir kusuru ile kazaya ugrarsa bu durumda isverenin

sorumlulugu soz konusu olamaz.

Kanunun 83. maddesinde isyerinde i~ saghgt ve guvenligi acismdan almmasr

gereken tedbirlerin almmamasi durumunda iscilerin isverene karst haklan

duzenlenmistir. 26

1.5 i~ Saghgi ve Guvenligi ile ilgili Yapilan Faaliyetler

i~ Saghgt ve Guvenligi kapsammda yapilan faaliyetleri siralamak gerekirse;

25 y.a.g.e., 51

26 y.a.g.e.,51

22



• i~saghgt ve guvenligi konusunda siirekli iyilestirme yapilmasi,

• i~kazalan ve meslek hastahklan olusmadan once onleyici tedbirlerin almmasi,

• i~ akis siirecinin her basamagmdaki risklerin degerlendirmesi, tehlikelerintespiti ve gerekli tedbirlerin ahnmasi,

• Ortak bir cahsma alarum kullanan farkh isverenlerin i~ saghgl ve guvenligi ile

ilgili olarak birlikte hareket etmeleri, isbirligi yapmasi, cahsanlann, isyerinde

ve i~ akis surecinde, karsilasilabilecek riskler konusunda onceden

bilgilendirilmesi,

• Cahsanlann is saghgr ve guvenligi konusunda gorli~ ve onerilerinin almmasi,

• 50' den fazla i~9i cahsnran isletmelerde, saghk-guvenlik gorevlisi ve saghk-

glivenlik i~9i temsilcisi bulundurulmasidir.f"

1.6 i~Saghgt ve Guvenliginin Faydalan

i~Saghgt ve Guvenliginin sagladigi faydalan srralamak gerekir ise;

• Cahsanlara, saghkh ve guvenli bir cahsma ortamnu olusturur,

• Cahsan memnuniyeti saglandigi icin uretim kalitesi artmlrms olur,

• Uretim kalitesinin artmasi verimi artmr,

• Firmanm karhhgi artar,

• i~kazasi ve meslek hastahklanndan dolayi ortaya cikan kayiplar azahr,

• Kalifiye eleman sayisr artar,

• Cahsanlann ve toplumun yasam kalitesi artar,

• Cahsma bansmi ve kalkmmayr saglar,

• Rekabeti arnnr."

27 Engin, 0.,. j~Sagbjit ve Gavenligi Gelistirme Seminer Sunusu: soetu, de Guvenlik: Kulturi;

Olusturma Sureci, s.13-14, Erisim: 02.09.2006, http://isggm.calisma.gov.tr/dosyalar.asp

28 y.a.g.e., s.16-17

23

http://isggm.calisma.gov.tr/dosyalar.asp

http://isggm.calisma.gov.tr/dosyalar.asp



1 . 7 i~Saghgt ve Guvenliginde Hedefler

i~Saghgt ve Guvenliginin hedefleri soyle srralanmaktadrr;

• Sifir risk,• Sifir i~Kazasi,

• Sifir Meslek Hastahgi,

• Tam giivenli bir i~ ortarrn.29

1.S. i~Sagbgl Yonetim Sistemi

Sagizk, bir fabrikamn girdileri olarak kabul edilirse , saghk iireten bu sistemin

fabrikamn girdilerine aynntih bakmak gerekir. Saghk denilen cok onemli iiriiniin

elde edildigi bir sistemin (fabrikamn), girdilerinin oldukca cesitli oldugunu (

beslenme, iicret, yasalar, alt yapi hizmetleri, kisisel hijyen,spor , giivenlik v.b.) ve bu

girdileri saglayan meslek gruplanmn da (hukukcular, iktisatcilar, beslenme

uzmanlan, miihendisler, hekimler, hemsireler, spor uzmanlan,v.b.) cok disiplinli

oldugu acikca ve rahathkla gorulur.

j§ Sagl lgl

Ytinetim

Sistemi

Saglzk

~ekil 2 : i~Saghgt Yonetim sistemi

( Kaynak: Sabuncu, H., i~sagIlgt ve Guvenligine evrensel yaklasim, j~ Hukuku ve

giivenligi Hukuku Dergisi, Yil: 2005, SaYl:5, s. 106-107)

29 Engin, a.g.e., 18

24



o halde saghgm en yuksek duzeyde elde edilmesi, saghgi korunacak kisiden

baslayip ve en list duzey yoneticiye kadar bir 90k kisinin gorev aldigi ve sorumluluk

tasrdigi, bir yonetim sistemini gerektirir. i~ ortammda saghg; koruyan ve gelistiren

bu yonetim sisteminin adi 'i~Sagbg. Yonetim Sistemi' dir.30

1.9. i~Giivenligi Yonetim Sistemi

Glivenlik kiiltiiriinlin yapisal hali cogunlukla kurulus icin giivenli yonetim

sistemi olarak tammlanan dlizenlemeleri kapsar.

Gli9lli glivenlik kiiltiiriine sahip kuruluslann tum personelin destegi ve

sahiplenmesiyle, etkili bir glivenlik sistemi olacakttr. Bununla birlikte, i~ GuvenligiYonetim Sisteminin (iSGYS) genisleyen yapisr giivenlikle ilgili olan planlama,

kontrol, denetim gibi faaliyetlerin performansmi garantilemeyi saglar. Bunun

karsihgmda i~ Giivenligi Yonetim Sistemi (iGYS) gii9lli giivenlik kiiltiirii nu

destekler ve arttmr. Ozellikle, sistem cevreyi sekillendirecektir ve aynca cahsanlarm

hareket ve davramslanm guvenlige dogru etkileyecektir. iGYS' nin varhgr,

kurulusun diger islerini guvenliginden ayn tutmamahdir.r'

Glivenlik planlan tammlanrms ve uygulanmis olmaktadtr. iGYS' i,

organizasyonun glivenlik kiiltiiriinli artnrmak ve glivenlik performansmi basarmak

icin ozel planlardan olusur. Bunlar;

1. Tiim operasyon asamalannda giivenlikle eylemlerin denetimi, kontrolii ve

plam yardmuyla giivenlik performansmi arttirma

2. Bireysel ve takim davrarnslan ile guvenligi guclendirmek ve glivenlik

kiiltiiriinli desteklemek ve buyutmek

30 Sabuncu, H., i~sagIlgt ve Guvenligine evrensel yaklasim, j§ Hukuku ve guvenligi Hukuku Dergisi,

Yil: 2005, Sayi.S, s. 106-107

31 Beckmerhagen, I.A., Berg, H.P., Karapetrovic, S.V., Willbom, W.O. (2003). Integration of

management systems: focus on safety in the nuclear industry, International Journal of Quality &

Reliability Management, Volume 20, No 2, s. 210-228

25



Giivenlik yonetim sisteminin tipik bilesenleri, dogrulayrci eylemlerin

tammlanmasi ve uygulanmasiyla birlikte giivenlik gereksinimlerinin dogru

tammlanmasi ve uygulama icin planlama, denetim, sistem uygulamasi, revizyonunu

gerektirmektedir.

iGYS' nin ek bilesenleri;

• lnsan faktorleri sistemi

• Tecrube geribildirimi

• Olasi ve belirleyici degerlendirme

• Isletmede guvenlige dayah operasyonlann izlenmesi

• Giivenlik performansmm ileri gelisimi icin stratejik planlama'f

Dis gevre

~~

" '"~]

5~I: U. . . . . . .

rt.l "'":U ~

" " ' ~:U '

" " ' ~! rt.l

~ =5 : -+." 5" ' " " ' ": U , cC ~

= > ei <IS

'9

~

" '"0~. . .~

I Yasalar H Denetim Orgam I, t . t .Caltsan Organizasyon

Kurumu ve Giivenlik

gerekliliklerini tammla

•lanlama, Kontrol ve. . .Destek

•. Uygulama. . .

•Denetleme, Revizyon ve

Geribildirim

26



Sekil S, Temel Giivenlik Yonetim Canst

( Kaynak: Management of Operational Safety in Nuclear Power Plants, International

Nuclear Safety Advisory Group, INSAG-13, International Atomic Energy Agency,

Vienna., Aktaran ; Beckmerhagen, LA., Berg, H.P., Karapetrovic, S.V., Willborn,

W.O.)

Sekil J. Temel giivenlik yonetim cansmi soyle dort surecle tammlar:

• Giivenlik gerekliliklerini ve kurumu tammlama

• Planlama,kontrol ve destek

• Uygulama

• Denetleme, revizyon, geribildirimr"

Basansiz i~ guvenligi politikalan i~ kazalanna neden olabilir. Bunun icin, i~

Guvenligi Yonetim uygulamalanna sirkette yer vermek potansiyel riskleri onceden

belirleme yetenegi icin gereklidir. Endiistride giivenli yonetim uygulamalanmn en

yaygm yaklasimlan i~Guvenligi sozlesmeleri, diizenlemeleri, ve kiyaslamadir.

Aynca bircok organizasyon kendi i~ guvenligi yonetim sistemlerini gelistirmek icin

Ulusal ve uluslar arasi giivenlik standartlann rehber olarak kullanmaktadrrlar. i~

Guvenligi yonetim sistemi, i~ kazalann engellemeyi ve cahsan saghgnu korumayi

ve is guvenligini arttirmayr hedefleyen standartlardan, prosediirlerden ve planlardan

ve gozlemlerden olusmaktadir. Aynca Giivenli yonetim sisteminin ana fonksiyonlan;

is alam, tehlike analizi, kontrol mekanizmasmm gelisimi ve uygulamasi, geribildirim

sistemleridir. Organizasyonlarda Giivenli Yonetim sistem adaptasyonunu harekete

geciren bir 90k gii9 vardrr. Bunlan icerir:

• Rekabetin artmasi

• Yasa ve kanunlara uyma

• Toplumun iyi niyetinin artmasi

• Finansal kayiplann azaltilmasi

• Kesin gorev tammlanndan kacmma

32 y.a.g.e., s. 210-228

33 Beckmerhagen, Berg, Karapetrovic, Willbom, a.g.e., s. 210-228

27



• Giivenli cahsma icin mekanizma gelistirme

• Silrekli gelisimi destekleyen kalite girisimlerini destekleme

• Kaynak dagihrmm ve risk tammlamasmi sistematik olarak gelistirme

• Calisan sorumluluguna ve baghhgma destek. 34

Giivenlik egitimi; kurulus icinde, bireysel yeterliligi arttirmayi degil de

giivenlik kiiltiiriinii gelistirmeyi hedeflemelidir. Cahsanlar: giivenli cahsma kosullan

icin saghk ve giivenlik sorunlanm ve bunlann onemini anlamah ve bilincinde

olmahdir. En sonunda, ne olursa olsun organizasyon yonetimi, personelin saghk,

giivenlik ve refahmdan sorumludur. Yoneticiler etkili saghk ve giivenlik

uygulamalanm saglamak ve baslatmak icin uygun bilgi ve egitim saglamahdirlar.

i~saghgr ve guvenligi enstitiisii 17,500' ii askm iiyesiyle birlikte; i~Saghgl ve

Guvenligi konusunda bireylerde profesyonel baghhg; yol gostericisi konumundadir.

i~saghgi ve guvenligi konusunda bireysel uygulamacilann yam sua, her asamada

saghk ve giivenlik bilincini arttirmayi hedefler ve etkili isyeri giivenlik kiiltiiriinii

gelistirmeyi hedefleyen iki egitim paketi sunar. 'Giivenli Yonetim' konusu denetmen

ve yoneticileri hedefler ve merkez is stratejilerinde is saghgt ve guvenligi programnu

birlestirmenin onemini belirtmek icin tasarlanrmsnr, 'Giivenli Cahsma' astlan;

makine ve press operatorlerini, of is ve surec operatorlerini ve resmi olmayan i~

saghgt ve guvenligi denetimi yapan gozlemcileri hedef alan egitimleri i<;erir.35

Giivenli Yonetim sistemine iiyeligin (iGYS) problem ve zorluklan

Son giinlerde, bir cok cahsma giivenli yonetim stratejilerini ve uygulamalannm

gelisimini arastirmayi ustlenmistir, BaZI giivenlik literatiirleri aynca giivenli yonetim

sistemini kurma, uygulama ve surdurme konusunda guclukleri ve problemleri

belirtir. Bircok yandasm giivenli yonetim sisteme dahil olmayi desteklemesine

ragmen, digerleri onemli maliyetler ve uygulama engellerini belirlemistir, Elestiriler

34 Pun, K. P., Hui, I.K, (2002). Integrating the safety dimension into quality management systems: a

~rocess model, Total Quality Management, Volume 13, No 3, s. 373-391

5 Woollatt, C. (1996). Managing Safely, Industrial Management &Data Systems, Volume 96, No 6,

s.20--22

28



iGYS' nin asm yeniden egitim maliyetine yol actignn, gereksiz yonetim zamamm

aldignn, formaliteyi ve kagit lizerinde cahsmayr, gercekci olmayan i~<;isozlerini

arturdrgmr ve fazla sonuclu surecleri vurguladigmi iddia etmektedirr"

Anlasmazhk ve hatalann sebepleri; uyumsuz kurumsal kiiltiir, yetersiz egitim,

yonetimde liderligin finansal baglannlann, ve koordinasyonun eksikligidir. Hong

Kong ve Singapur' da belgelenmis olan sirketlerin iGYS tecriibelerini goz online

aldigmuzda, en zor problemler liyelik ile ilgilidir:

• Degisime Direnc

• lnsan kaynaklan eksikligi

• Prosediirlerdeki yetersiz bilgi eksikligi

• Departmanlar arasi iletisim eksikligi

• Egitim

• Personel devir hizmm sik olmasi

• Uyelik icin zaman baskisr"

1.10. i~Sagbgl ve Giivenligi Yonetim Sistemi

1.10.1 Genel

Isyerlerinde islerin gerceklestirilmesi esnasmda, cesitli nedenlerden

kaynaklanan saghga zarar verebilecek kaza ve diger etkenlerden korunmak ve daha

iyi cahsma ortami saglamak amaciyla sistemli ve bilimsel bir sekilde tehlikelerin ve

risklerin belirlenmesi ve bu tehlikelere ve risklere yonelik onlemlerin almmasr

cahsmalannm gerceklestirildigi yaklasima i~ Sagbg. ve Giivenligi Yonetim

Sistemi denir.38

36 Pun, K. F., Yam, R. C. M., Lewis, W. G. (2003). Safety management system registration in the

shipping industry, International Journal a/Quality &Reliability Management, Volume 20, No 6,704-

721

37 y.a.g.e.,s. 704-721

38 http://www.ilo.orglpublic/englishlprotectionlsafeworkllabinsp/dussrep.pdf.Eri~im: 18.10.2006

29



lngiliz Standartlan Enstitiisti i~ Saghgt ve Guvenligi Yonetim sistemini;

organizasyonun yonetim sisteminin bir parcasi ve organizasyonun i~ risklerini

yonetme kolayligi olarak tarumlamaktadir. iSGYS; organizasyonel yapiyr,

faaliyetleri, sorumlu1uklan, uygulamalan, prosedtirleri, surecleri planlamayi ve

kaynaklann elde edilmesini, gelistirmesini, degerlendirilmesini ve organizasyonun

iSG politikasmm surekliligini saglar. 39

i~ saghgt ve Guvenligi Yonetim sistemi; is saghgr ve guvenligi faaliyetlerinin

kuruluslann genel stratejileri ile uyumlu olarak sistematik sekilde ele ahmp siirekli

iyilestirme yaklasmu cercevesinde cozumlenmesi icin bir aracnr. Ulkemizde iSG

faaliyetleri kisisel koruyuculann kullamnu cagnsurmakta ve geleneksel olarak aynca

yapilmasi gereken i~ olarak algilanmaktadir. iSG yonetim sisteminde cahsanlar,yonetenler ve denetleyenlerin rol ve sorumluluklan acik hale getirilerek cahsanlarm

katilurum saglanacaknr.

Bu sistemle cahsanlar, iSG risklerinin belirlendigi ve onlemlerle asgari

seviyeye indirildigi, yasalara uyan hedeflerin yonetim programlan ile hayata

gecirildigi uygun iSG egitimlerinin uygun kisilere verildigi, acil durumlara hazir,

performansim izleyen, izleme sonuclanm iyilestirme faaliyetlerini baslatmak icin

kullanan, faaliyetlerini denetleyen, yapuklanm gozden geciren ve doktimante eden

bir kurulusta iSG faaliyetlerine gereken onemi veren bir sistemin parcasi

olacaklardrr.4O

i~ saghgi ve guvenligi damsmanhgma gelince, c;ogu zaman, musteri ne

istedigini bilir ve bu da bir 'Yonetim Sistemidir'. Genellikle bu 'sistem'; kurumun

gtivenli islemesi icin yapilacak seyleri tammlayan ve bunlann kimsenin

adlandirmadigi dogru yerlere dagitan fazla doktimantasyonu icerir, Damsman kurum

ise uygun doktimantasyonun saglanmasi icin sib cahsacakur, ancak neredeyse her

zaman, sistemin, kurumun iSG performansma yada cahsma alanmdaki yarah insan

39 McAleer, Shannon. L.(2001). Recommendations for the Integration of an Occupational Health and

Safety Management System and an Enviromental Managemet System. Yaymlanmis Yuksek Lisans

Tezi.Calgary University, Alberta. S.34-38

40 TUrk Standartlan Enstitiisii, Tanutm dergisi, 2006, s. 12

30



sayisma etkisi yoktur. Bununla beraber, list yonetime kurumdaki iSG kontrolli

hakkmda som soruldugunda hepsi bir agizdan bu sistemin yonetisim slireci olduguna

isaret ederler.l'

1.10. 2 i~SagIIW-Ve Giivenligi Yonetim Sistemi Killtiirii

Toplumlann temel yapismi olusturan onemli ogelerden biri olan kiiltur kavrami

aym zamanda orgutler icinde de 90k onemlidir. Nasil ki toplumun uyeleri 0 topluma

ait olan kiiltlirli ve ona ait olan degerleri, davramslan ve normlan kabul edip onlara

gore yasarsa bir orgutte cahsan kisiler de orgiitiin kulturunu anlayip islerini ve i~

dismdaki iliskilerini de bu kiiltlire gore sekillendirmelidirler.

Killtur organizasyonlanmn; tutumlan, davramslan, inanclan, degerleri, isi

yapma sekilleri, belirli bir grup insamn diger paylasmis oldugu tum ozelliklerin

birlesimidir, 42

Orgttt Kiiltlirli; is gorenlere yaratilarak ileri kusaklara iletilen, siirdilrtilen;

orgute, orguttm amaclanna, islevlerine iliskin deger ve duzgulerden olusan bir

ortintudur. Boylece orgiitiin kulturunun ogeleri kendine ozgu deger ve duzgulerdir, 43

Gticltl Bir i~Saghg; ve Guvenligi Kiiltlirli;

• TUm yonetim kademelerinde pozitif cahsma kosullannm saglanmasi,

• Isguctmtln her konuda katilmnm saglama ve isgucu baghhgr olusturma,

• Ortak, amac odakh ve 0l9iilebilir is saghgt ve guvenligi hedeflerinin

belirlenmesi,

• Tavsiye araclan olan politikalann ve prosedurlerin olusturulmasi,

• Organizasyonun her seviyesinde personel egitimin yapilmasr sonucunda olu~ur.44

41Tepe, S., Haslet t, T. (2002). Occupational Health and Safety Systems, Corporate Governance and

Viable Systems Diagnosis: An Action Research Approach, Systemic Practice and Action Research,

Volume 15, No.6, s. 509-522

42http://www.osha.gov.lSLTC/etools/safetyhealthlmod2culture.html.Eri~im:29.11.2006

43Basaran, ibrahim., Ethem.(1982). Orgiitsel Davratus, Ankara Universitesi Egitim FakUltesi

Yaymlan. Ankara.

44http://www.osha.gov.lSLTC/etools/safetyhealthlm0d2culture.html.Eri~im:29.11.2006

31



i~ Saghgt ve Guvenligi Kiiltiiriiniin temel elemanlan sunlardir;

• Organizasyonun icinde tum cahsanlar, isyerinde i~ saghgl ve guvenligi haklanna

sahip olduklanm bilirler,

• TUm cahsanlar saghk ve guvenligini saglamak icin kisisel sorumluluklanm kabul

ederler,

• TUm cahsanlar baskalannm saghk ve guvenligini korumayi gorev bilirler.45

ingiltere' de, diizenleyici otorite olan Saghk ve Giivenlik Komisyonu (HSC),

isletmelerin 'Pozitif Giivenlik Kiiltiirii'nii siirekli gelistirerek kazalan

onleyebilmelerini ve giivenli bir ortanu saglayabilmelerini onerdi. Kurumun giivenlik

kiiltiirii temel varsayimlar ve kurum iiyelerinin giivelik olaylanyla ilgili inanclanyla;

yani yoneticileri, damsmanlan, is giiciinii etkileyen inarns, deger ve davrams

normlan ilgilidir ve sirketin giivenlik politikasi, kurallan ve prosediirlerinin delilidir.

Pozitif giivenlik kiiltiirii herkesce bilinen bir tammlama olmasma ragmen, tammlar

yaygm olarak guvenligin onceligini anlamaya dayahdtr. -tvt Giivenlik Kiiltiirii'

olumlu giivenlik davramslan ve is giiciinii anlamayi yansitir, Cahsanlann giivenli

davramslannm giivenlik kiiltiiriiniin onemli bir yiizii oldugu ve davramslan olcmeye

odaklanrms olan araclann olc;Umii tarnsilmaktadir. Cahsanlann giivenli

davramslannm olcumtmun deneye dayanmayan calismalarmm ozeti su temel

alanlarla ilgili oldugunu destekler; giivenlik sisteminin ayarlanmasi; cahsma cevresi,

ve bireysel sorumluluk yada yeterlilik. Gecerlik siiresi olumlu kultiirel davramslar ve

daha iyi giivenlik kayrtlannm arasmdaki iliskiyi desteklemektedir.f

1.10.3 i~Sagbgl Ve Giivenligi Yonetim Sistemi Unsurlari

iSGYS konusunda uluslar arasi bir standart olmadigi icin Kanada i~ Saghg; ve

Guvenligi Merkezi 11 iSGYS unsuru belirlemistir. Bunlar;

• Bireysel Sorumluluk

• iSG akimma katihm

45 http://www.osha.gov.!SLTC/etools/safetyhealthlm0d2culture.html.Eri~im: 29.10.200646 Clarke, S. (2003).The Contemporary Workforce: Implications for Organizational Safety Culture,

Personal Review, Volume 32, No l,s. 40-57

32



• i~ Saghgl ve Girvenligi Kurallan

• Dogru cahsma prosedtirleri

• Ahsanlann oryantasyonu ve egitimi

• Isyeri denetimi

• Kaza arastirma ve raporlama

• Acil durum prosedtirleri

• Saghk ve ilk yardim

• Saghk ve Guvenligi arttmnak

• lsyerine ozgtl parcalar."

i~ saghgt ve guvenligi yonetim sisteminin tum unsurlan birbirleriyle iliskilidir,

TUm parcalar, diger parcalarla baglann kurar. Bundan dolayi sistem bir btittindtir. Bu

unsurlar sunlardir: Yonetim Liderligi ve Calisanlarm Katilmu, Cahsma Alam

Analizi, Risk Onleme ve Kontrol, iSG Egitimidir.48

1.10.3.1 Yonetim Liderligi ve <;ab~anlarlDKanhnn

Yonetim Liderligi ve calisanlarm kanlnm birbirine sikr sikiya baghdir. C;tinkti

biri olmadan digeri etkili olamaz. Yoneticiler ve cahsanlar i~ saghgl ve guvenliginde

tisttinltik saglamak icin birlikte cahsirlar. Yonetici ve cahsan iletisimi bu konuda

oldukca onemlidir.

Yonetici taahhtitlerinin yerine getirilmesinde ve yonetici baghhgi

dogrultusunda cahsan katihrmrun saglanmasi icin yapilmasi gereken sunlardir;

• Firmanm yazih i~ sagllgt ve guvenligi politikasmi herkesin gorecegi yere asmak,

• Saghk ve gtivenlik konulan tizerine politika olusturmada cahsanlarm kanhmmr

saglamak,

• Yoneticilerin ve cahsanlann gtivenlik faaliyetlerinde aktif olarak rol almasim

saglamak,

47 McAleer, a.g.e., s. 35

48 http://www.osha.gov.lSLTC/etools/safetyhealthlcomplques.html.Eri~im:29 .10.2006

33



• Calisanlann saghk ve guvenligi lizerine odaklamlan, toplantilann dlizenlenmesini

saglamak tiim is SagIlgt ve guvenligi kurallanna hem cahsanlann hem

yoneticilerin uymasmi saglamak,

• i~saghgt ve guvenligi progranu icin frrmadaki herkesin zaman, gii~ ve paraharcamasmi olanakh kllmak.

49

i~Saghgt ve Guvenligi Yonetimine (OSHA) gore ise; Yonetim liderligi ve

cahsanlann katihnu dort ana bolilmde incelenmektedir. Bunlar; Yonetim Liderligi,

Cahsanlarm Katrhmi, Gorev, Yetki ve Sorumluluk, i~ Sureclerinin Gozden

Gecirilmesi/Tetkikidir. 50

1.10.3.1.1 Yonetimin Liderligi

i~tehlikelerinden etkili koruma, list yonetimin liderligini ve sorumlulugunu

gerektirir. Yonetim lideri kurulus icinde faaliyetlerin organize edilmesi ve kontrolu

icin kaynaklan ve motivasyonu saglar, Etkili bir i~ saghgt ve guvenligi progranunda

yonetim, calisanlarm saghk ve guvenligini temel deger olarak dikkate almalidir.

Bununla, imkanlar dogrultusunda, tum cahsanlann saghk ve guvenliginin her

durumu ile ilgilendigi ifade edilmis olur.

Yonetim liderligi, acik olarak yonetim baghhgrm ortaya koymahdrr.

Calisanlann sorumluluklanm belirlemeli ve onlara sorumluluklanm anlatmalidir.

Calisanlann sorumluluklanm belirlemeli ve onlara sorumluluklanm anlatmahdir.

Cahsanlann sorumluluklan ile ilgili yetkilerini ve kaynaklanm belirlemelidir. Buna

ek olarak, yoneticiler, cahsanlan; risk, kaza belirtileri, yaralanmalar, hastahklar ile

ilgili rapor tutmaya tesvik etmelidir.51

Acik yonetim baghhguu ortaya koyan basanh list yoneticiler, cahsanlann

saghk ve guvenliginin korunmasmi iceren bir cok metot kullanabilirler. Bu metotlar

49 http://www.osha.gov.!SLTC/etools/safetyhealthlcomplgues.html.Eri~im:29 .10.2006

50 http://www.osha.gov.!SLTC/etools/safetyhealthlcompl.html.Eri~im: 29.10.2006

51 http://www.osha.gov.!SLTC/etools/safetyhealthlcomplmgtlead.html.Eri~im: 30.10.2006

34



yoneticilerin kendi cahsma tarzlanna ve cahsma alanlanna uygun olmahdir,

Metotlardan bazilan sunlardir;

• Resmi tetkikler veya resmi olmayan tetkikler boyunca yoneticilerin gorulebilir ve

erisilebilir olmasi,

• Yoneticilerin her zaman kolay bulunur olmasi,

• Yoneticilerin; tum kurullan biImesi ve takip etmesi beklenen calisanlara, aym

konularda ornek olmasi,

• Yonetim liderinin, firmada is saghgt ve Guvenligi grubuna katilmasr seklinde

srralanabilir.52

1.10.3.1.2 Cahsanlarm Kablmn

Cahsan katihrm; cahsanlann kendileri ve diger i~ arkadaslan icin saghk ve

glivenlik ile ilgili sorumluluklanm ifade etme ve gelistirmelerini icerir. Cahsanlarm

katilmu onemlidir. Cunku:

• Cahsanlar potansiyel saghk ve glivenlik riskleri ile direkt baglantihdir, Etkili bir

risk onleme programi ile ilgilenme hakkma sahiptirler,

• Grup kararlan, calisanlann genis deneyim alanmm, avantajma sahiptir,

• Cahsanlar girdi olduklan programlan, kullanmaya ve desteklemeye

egilimlidirler.r'

Cahsan Katihmmm saglanmasi icin cahsanlann yapmasi gerekenler:

• Yonetici - Cahsan komitelerine, damsman niteliginde ve ozel amach komitelere

kanlmahdirlar,

• Cahsma alam tetkiklerini yliriitmelidirler,

• Stirecin veya isin her asamasmda rutin riskleri analiz ederek, glivenilir cahsma

ortarm olusturulmahdirlar,

• Cahsma yeri saghk ve glivenlik kurallanm gelistirmeli ve revize etmelidirler,

52 http://www.osha.gov.lSLTC/etools/safetyhealthlcomplmgtlead.html.Eri~im: 30.10.2006

53 http://www.osha.gov.lSLTC/etools/safetyhealthlcomplemplenvolv.html.Eri~im: 30.10.2006

35



• Tiim calrsanlar (yeni gelenler dahil) egitime tabi tutulmahdirlar,

• Cahsanlann iSG toplantilarmda sunumlar ve programlar olusturmalan

saglanmahdrrlar,

• Kaza / olay incelenmelerini yliriitmelidirler,

• RiskIeri raporlanmahdirlar,

• Kontrol esnasmda tehlikeleri veya riskIer belirlenmelidirler,

• RiskIerden saglanan geri bildirimler yoluyla is arkadaslanm destekIemeli,

bilgilendirmeli ve riskIerin elimine edilmesine edilmesinde birbirlerine yardnn

etmeleri saglanmahdir,

• Kaza / olay arastirmalanna katilmahlar,

• Calisanlann yeni surecler ve ekipmanlar icin degisim analizi veya on kullanma

analizi yapmalanm saglamak ve bu yolla potansiyel riskIeri onlemek

arnaclanmahdir.i"

1.10.3.1.3 Gorev, Yetki ve Sorumluluk

Gorev veya yetki sahibi olundugunda, ister istemez performans O1<;iilmez.Ama

sorumluluk verilirse, performans standartlara veya hedeflere gore olculebilir.

Firma sahibi veya list yonetici bazi gorevlerini baska cahsma alamndaki

yoneticilerine delege edebilir. Ancak, firma sahibi veya list yonetici, diger

yoneticinin gorevlerini yerine getirmesine mudahale edecek sekilde otoritesini

sarsmaktan sakmmahdir. Aym zamanda firma sahibi veya list yonetici, cahsanlan

koruma ve i~ saghgl ve guvenligi riskIerini azaltma taahhlitlerini ispatlamak ister.

Bunu yapabilmesi etkili sorumluluk sisteminin elemanlanna baglidir, Herhangi bir

sorumluluk sistemi, etkili olabilmek icin su elemanlara sahip olmahdir:

• Cahsanlara, i~ saghg; ve guvenligi performans standartlanmn acikca belirtildigi,

firma politikalan, prosedlirleri ve kurallan dogrultusunda kurulmus standartlann

ogretilmesi,

54 http://www.osha.gov.!SLTC/etools/safetyhealthlcornplernplenvolv.html.Eri~im: 30.10.2006

36



• Standartlara ulasmak icin ihtiyac duyu1an kaynaklann tahsis edilmesi. Ornegin:

glivenli ve saghkh cahsma yeri, etkili egitim, is sureclerinin uygun denetlenmesi,

• Kabul edilebilir performanslan belirtilen oleum sistemi olusturulmasi,

• OIum1u ve olumsuz sonuclann belirtilmesi,

• Sorumluluk sisteminin tum yonetim seviyelerinde uygulanmasr.f

1.10.3.1.4 i~Sureclerlnln Giizden Gecirfhnesl ITetkiki

Amac ve hedeflere ulasma basanlannm degerlendirilmesi icin is sureclerinin

yilhk gecirilmesi soz konusudur. Aynntih denetim programi, isyeri risklerine karst

koruma saglayan: is saghgt ve guvenligi sureclerini, metotlanm ve araclanm

degerlendirmeye ihtiyac duyar. Bu denetim, planlanmis politika ve prosediirlerin

uygulamp uygulanmadigim ve iSG programmm amaclara ulasip ulasmadrgmi

belirler. Bu denetim, iyilestirme icin frrsatlann belirlenmesine ve bir sonraki yilm

planlama siirecini belirlemeye frrsat verir.56

1.10.3.2 Cahsma Alam Analizi

Cahsma Alam analizi, yoneticiler ve cahsanlann, tum isyeri ve cahsma

kosullanm belirlemesi ve potansiyel veya varolan riskleri elimine etmesini ifade

etmektedir. Periyodik guncellestirme sistemini de kapsayan genis caph bir taban

arastumasi yapilmahdir, Cahsma Alam analizini yapmaya yardimci olmasi icin

sunlara dikkat edilmelidir;

• Firma icindeki risklerin farkma vanlmalidir,

• i~ sagIIgt ve Guvenligi takimlan kurulmalidir,

• Risklerin Raporlanmasi icin cahsanlar tesvik edilmelidir,

• Raporlanan riskleri icin uygun bir sistem kurulmahdrr,

• i~ yeri risklerinin ve duzeltilmis risklerin incelenmesinin yiirlitecek egitilmis

kadroya sahip olunmahdir.

55 http://www.osha.gov.lSLTC/etools/safetyhealthlcomplresponsibility.html.Eri~im: 30.10.2006

56 http://www.osha.gov.lSLTC/etools/safetyhealthlcomplreviewprogram.html.Eri~im:08.11.2006

37



• Herhangi bir surecteki degisikligin veya yeni risklerin gozden gecirilmesi

saglanmahdir,

• i~sagIlgt ve giivenligi uzmanlanndan destek istenmelidir.57

Cahsma alam analizi, sadece varolan riskleri degil, degisikligi risk

yaratabilecek olan kosullar ve surecleri de belirleyen, 90k cesitli cahsma alam

incelemelerini kapsar. Etkili yonetim, isi ve cahsma alamm, sakmcah olaylan

onlemek veya onceden sezinlemek icin, aktif olarak analiz eder. TUm cahsma alam

risklerini teshis etmek icin onerilen plan, Sekil 4. Cahsma Alam Riskleri teshis

Plani'nda gosterilmistir. Buna gore:

• i~saghgt ve Guvenligi icin genis kapsamh taban arastirmasi ve periyodik olarak

genis kapsamh guncellestirilmis arastirmalann yapilmasi,

• Planlanmis veya yeni tesisat, bina, surec, materyal ve ekipmamn degisim

analizinin yapilmasi,

• Alisilmis Risk Analizinin yapilmasi,

Gunluk ve periyodik i~ saghgl ve guvenligi incelemelerinin yapilmast gereklidir.i"

57 http://www.osha.goy/SLTC/etools/safetyhealthicomp2.html.Eri~im:09.11.2006

58 http://www.osha.goylPublications/osha2209.pdf .• Eri~im:09.11.2006

38



Genis Kapsamh Taban

Arasurmasi Yapilmasr

Risklerin Belirlenmesi

Periyodik Arasnrmalann Gelistirilmis I Gtmcellestirilmis

Yapilmasr Kontrollerin Yapilmasi

~

Gelistirilmis I Guncellestirilmis

Envanterler. . . .

Sekil d. Cahsma Alam Riskleri Teshis Plant

(Kaynak:09.11.2006)

http://www.osha.gov/SLTC/etools/safetyealthlmodl.html,

Risk onleme ve risk kontroltiniin gelistirilmesine, temel olan aktiviteler ise

cesitli kaynaklardan yararlamlmasi sonucunda sunlar belirtilmistir:

• Geni~ Kapsamh Arasnrmalar: Genis kapsamh arastirmalarda; endlistriyel

saghk arastirmasi, tiim firma icinde kullamlan kimyasallann ve zararh maddelerin

listesinin yapilmasi, risk degerlendirme programlannm gozden gecirilmesi, hava

kalitesinin olcrUmlerinin yapilmasi, glirliltli seviyesi olctimti, havalandirma

programmm gozden gecirilmesi, ergonomik risk faktorlerinin gozden gecirilmesi gibi

faaliyetler yapilabilir,

39





• Yenilik Analizi: Firma icinde degisiklikler yapilacaksa degisim analizi /

yenilik analizi yapilmahdir, Bu degisiklikler: yeni bir bina kurmak veya kiralamak,

yeni ekipmanlar almak, yeni maddeler kullanmak, yen surecler olusturmak ve yeni

personel olabilir. Yenilik analizi, problemler olusmadan onlemeye yardimci olur,

• Risk Analizi: Planlanmis veya mevcut kontrollerin yeterli olup olmadrgmi

belirlemek, zarar ortaya crkmadan riskleri kontrol edilebilir duruma getirmek

amaciyla risk analizi yapihr. Bir cok risk analizi yontemi vardir. Bunlardan bazilan:

'Boyle olsa' metodu (what if), Kontrol Listesi, Hata Modu Etki Analizi, Tehlike

Calisabilirlik Analizi, Hata Agac; Analizi, Olay Agac; Analizi, 5x5 Matris

Yontemidir .

• Saghk ve Giivenlik Tetkikleri: Rutin iSG denetimleri, ~e~it1i asamalarda

gozden kacan gozden kacan risklerin tespit edilmesini saglar. Tetkik isyerinin tum

fonksiyonlanm kapamahdir, Belirli arahklarla yapilmahdir. Firma ic;i denetimler

risklerin kontrol edilmesi ve tanmmasi icin egitilmelidirler. Belirlenen risklerin

diizeltici faaliyetleri izlenmelidir. Tetkiklerden saglanan bilgiler, risk onleme ve

kontrol programmm iyilestirilmesinde kullamlmahdrr.i"

1.10.3.3 Risk Onleme ve Kontrol

Tum mevcut ve potansiyel riskler onlenmeli veya kontrol altma ahnmalidtr.

Risk Onleme ve Kontrol lcin Kullamlan Yontemler:

• Miihendislik Kontrolleri: Riskleri kaynagmda kontrol etme firmalann

uygulayabilecegi en iyi stratejidir. Mlihendislik kontrolleri ile risklerin kaynagmda

kontrolil saglamr, Miihendislik kontrollerinin dayandigi temel kavram; mumkiln

oldugunca i~ cevresi ve isin kendisi, risk olusumunu azaltma veya riskleri elimine

etme seklinde planlanmahdir, Binalann ve ekipmanlann tasarlanmasi veya riskleri

yok etmenin planlanmasi milhendisli kontrollerine omektir.

59 http://www.osha.gov/SLTC/etools/safetyhealthlcomp2.html.Eri~im:13.11.2006

40



• Giivenli i~ Uygulamalan: Firmamn isyeri kurallanm ve diger sureclerinin

ozel kurallanm icerir, Solunum sistemini koruma, risk iletisimi, laboratuar

kimyasallan ile ilgili saghk bilgisi gibi bazr ozel alanlan icerir,

• Isletme KontroUeri: Cahsanlann risklerle karsilasmalanm azaltma kontrol

hedeflerine ek olarak, cahsanlar icin yardim ve cahsanlann rotasyon egzersizlerini de

kapsar,

• Klsisel Koruma Donammlan: Kisisel Koruma Donarumi; bir veya birden

fazla saghk ve giivenlik tehlikesine karst korunmak icin kisilerce giyilmek, takilmak

veya tasmmak amaciyla tasarlanrms herhangi bir cihaz, alet veya malzemeyi ifade

etmektedir,

• Risk Diizeltici Faaliyetleri izleme Sistemi: i~Saghgl ve Guvenligi Yonetim

Sistemi'nin bir onemli noktasi da tiim risk onleme ve kontrol programlarma ragmen

riske engel olamamak ve riskin olusmasma meydan vermektir. Burada dilzeltme

faaliyetleri ile ilgili cahsanlann ve yonetimin tuttugu kayitlar ile ilgili

dokiimantasyon onemlidir. Bu kayitlar duzeltme faaliyetlerinin izlenmesini saglar,

• Onleyici Bakim Sistemi: Etkili bir sekilde risk kontrollerinin devam

ettirilmesini saglar. Ekipman anzalanna bagh olarak ortaya crkabilecek olan, yeni

riskleri onler, Guvenilir listeleme ve dokiimantasyonun stirdiiriilmesi faaliyetleri

gereklidir. Bilgiye dayah listeleme ile hangi bakima ihtiyac duyuldugu ve ne kadar

arahklarla bakima ihtiyac duyuldugunun bilinmesi saglamr,

• Acil Durum Hazrrhklarn Firmalar, olasi acil durumlann farkmda olmak

zorundadrr. Ortaya ctkabilecek riskleri, en iyi sekilde kontrol etmek ve onlemek

planlanmahdir, Acil durum plam icinde; olasi acil durumlann arastmlmasi, acil

durumlann isyerindeki etkisinin azaltilmasi icin planlama, acil durumlarla ilgili

calrsanlan bilgilendirme ve cahsanlara egitim verme, gereken acil durum tatbikatlan

olmahdrr,

41



• Medikal Programlar: Firmalann medikal programlan; i~ Saghgt ve

Guvenligi' nin onemli bir parcasidir. Hastahk ve yaralanmalara sebep olan riskleri

onlemek icin olusturulur, Yaralanma ve hastahklann belirlenmesinde, tedavi

edilmesinde yararlamhr ve isle baglantih olan ciddi hastahk ve yaralanmalan

engeller. Bliytik firmalarda uzman up doktorlanndan da faydalamlabilir.i"

1.10.3.4 i~Sagbg. ve Giivenligi Egitimi

Bir firmamn egitim programmm igerigi ve egitim metotlan, belirli isgucunun

ozelliklerini ve gerekliliklerini yansitmahdir, Bu ylizden, egitim plamnda ilk

basamak gerekliliklerin belirlenmesidir. Bu surecteki herkes icin bundan sonra

egitim daha etkili olacaknr,

Egitim programmm etkinliginin arttmlmasi icin ogrenme ve ogretmenin bes

prensibi olarak sunlar goz online almmahdir;

• Egitilenler, Egitimin ne amacla yapildigrm bilmelidir,

• Egitim bilgileri, maksimum verimlilik ahnacak sekilde dtizenlenmelidir,

• Egitilenler, yeni ogrendikleri bilgi ve becerileri, dogrudan dogruya pratik yaparak

ve uygulama ile en iyi sekilde ogrenirler,

• Egitilenlerin, uygulamalanndan geri donusum saglanmahdir,

• insanlar degisik sekilde ogrenirler, bu nedenle etkili bir program 90k cesitli

egitim metotlanm birlestirmelidir."



42



iKiNCi BOLUM

OHSAS ITS 18001

(OCCUPATioNAL HEALTH AND SAFETY MANAGEMENT SYSTEM)

2.1 Genel

Kuruluslarda karsrlasilan en onemli insan kaynaklan sorunlanndan biri,

cahsanlarm emniyetli ve saghkh bir cahsma ortamma sahip olmamalandir.

Kuruluslann daha iyi rekabet kosullanna ulasabilmesi icin calisanlann i~ saghgl ve

guvenligi konusunda planh ve sistemli cahsmalar ytiriitmeleri gerekmektedir. ISO9001 VE ISO 14001 gibi Standartlar kalite ve cevre yonetimleri tizerine

yogunlasnus, dolayisiyla kuruluslarda i~ saghw ve guvenliginin saglanmasi ve

stirekli iyilestirilerek korunabilmesi icin ayn bir standarda gereksinim duyulmustur, 62

OHSAsrrs 18001 kurulusun isleriyle ilgili iSG risklerinin yonetimini

kolaylastiran tum yonetim sisteminin bir parcasi olarak tammlamr. Bu

organizasyonun iSG politikasmm gelistirme , uygulama, degerlendirme ve surdurme

icin organizasyon yaprsmi ,faaliyet planlamasmi , sorumlu1uklan, uygulamalan,

prosedtirleri, surecleri ve kaynaklan icermektedir/"

Avrupa birligi ile entegrasyonda da en onemli konulardan olan i~ Saghgl ve

Guvenligi aynca Cahsma Kanununda da yaklasik olarak bu standardm biitiln

isteklerini icermektedir.

Kuruluslarda karsilasilan en onemli insan kaynaklan sorunlanndan biri,

calisanlann emniyetli ve saghkh bir cahsma ortamma sahip olmamalandir,

62 http://www.tse.org.trffurkishIKaliteYonetimilI8001bilgi.asp.Eri~im: 28.07.200663 Wilkmson, G.,Dale, B.G. (2002). An Examination Of The Iso 9001:2000 Standard And its

influence On The integration Of Management Systems, Production Planning & Control, Volume 13,

No.3, 284-297

43



Kuruluslann daha iyi rekabet kosullanna ulasabilmesi icin cahsanlann i~ saghgl ve

guvenligi konusunda planh ve sistemli cahsmalar ytiriitmeleri gerekmektedir.i"

ISO 9001 ve ISO 14001 gibi Standartlar, kalite ve cevre yonetimleri lizerine

yogunlasmis, dolayisryla kuruluslarda i~ saghgl ve guvenliginin saglanmasi ve

silrekli iyilestirilerek korunabilmesi icin ayn bir standarda gereksinim duyulmustur,

Ulusal duzeydeki bir cok iilke (e.g., the United Kingdom, the Netherlands,

Australia, New Zealand, and Spain), iSGYS alamnda belgelendirmeye paralel olarak

iSGYS' nin uluslar arasi bir standart olarak gelismesi acismdan tesebbusleri

olmustur. ilk girisimin sonucu olarak OHSASrrS 18001 gelismistir (lSO,1999).

Resmi standart slirecinden ortaya cikmarmstir, uluslar arasi bir duruma sahipd ~'ld' 65egI I T .

OHSAsrrs 18001, BSI (British Standards Institute) tarafmdan yaymlanmis

olan "i~ Saghgt ve Guvenligi'' standardidir.

onsxs/rs 18001; ISO 9000 ve ISO 14000 gibi diger uluslararasi

standartlardan farkh olarak bazi ulusal standart kuruluslan ve belgelendirme

kuruluslannm birlikte cahsmasryla gerceklestirilmistir ve bir ISO standard! degildir,

OHSAsrrs 18001 kuruluslann lirlin ve hizmetlerinin guvenliginden cok

cahsanm saghgma ve isin guvenligine yonelik bir standartur.i"

OHSAS/TS 18001 standardi slirekli gelismeyi vurgulayan PLANLA-

UYGULA-KONTROL ET- ONLEM AL dongusunu izler. Bu model ISO 14001 de

oldugu gibi diger yonetim sistem dokumanlannm yapisma uyar. Yonetim

64 Podg6rski, D. (2006). Factors Influencing Implementation of Occupational Safety and Health

Management Systems by Enterprises in Poland, Human Factors and Ergonomics in Manufacturing,

Volume 16, No 3, 255-267

65 y.a.g.e., s 255-267

66 http://www.standartkalite.com/ohsasI8001nedir.htm.Eri~im: 31.07.2006

44



sistemlerinin bu sekilde uyusmasi Yonetim sistemlerinin entegrasyonunu

basitlestirmeye yardimci olur.67

OHSAsrrs 18001 i~ Saghgt ve Guvenligi Yonetim Sistemleri standardmm asil

amaci onleyici olmasidir. Bununla beraber sistem her ne kadar onleyicilik iizerine

kurulmussa da, gerekli kontrol mekanizmalanm, diizeltici faaliyetleri ve geri besleme

mekanizmalanm da icermektedir.

Onleyici sistem yaklasimmda hatalar ortaya crkmadan onlemeye cahsildigmdan

i~ saghgt ve guvenligi yonetim sisteminde gelisme ve iyilesme saglanmakta ve

boylece maruz kalmabilecek risklerde azaltilabilmektedir.i"

OHSAsrrs 18001 standardi, kuruluslara ekonomik ve i~ saghgt ve guvenligine

yonelik amaclanna ulasabilmeleri konusunda yardimci olmak icin, diger yonetim

gerekleriyle buttmlestirilmis olan etkin bir iSG yonetim sisteminin bashca unsurlanm

saglama niyetiyle diizenlenmektedir. Bu yaklasimm temeli PUKO dongusudur,

"PUKO" dongusu degiskenligin sebeplerini tespit etmek ve kaliteyi iyilestirmek icin

kullamlan sistematik bir yontem olarak tammlanabilir. Bu dongu organizasyonlarm

iiretim sistemlerini iyilestirmenin bir yolu olarak Walter Shewhart (1939) tarafmdan

gelistirilmis ve uygulanrmstir, Sekil 5' te Deming tarafmdan uyarlanmis PUKO

dongusu gorulmektedir. 69

67 http://www.bsiamericas.comlOHSlImplementingOHSMS/index.xalter.Eri~im: 04.01.2007

68 http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1402.Eri~im: 28.07.2006

69 http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj-ic&id-1402.Eri~im: 28.07.2006

45



Pl,mla

J..OI:il l~'1

saprnalan

IhesOiil la,d e i Y t S f r i I ' ; i i n r

€!klie'il':d < In a n E . e t

v e ! «( )rum I3

'1 . I SG I yi~e~l:inlll'!j~~1'1 gemkll ,M~i~1

l I J i ~ n ! . a J

OnlemA ' I I I 2" Ver ll eJ,ev .e

d , e g ' e t l! ll !n d i ll n E l I e r e

g tir ~ · i' in l em aJ

Sekil 5. PUKO Dongusu

(Kaynak: http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1402.Eri~im: 28.07.2006 )

PUKO dongusunun asamalanm inceleyecek olursak;

PLANLA

• i~ Saghgt ve Guvenligi acismdan amacm belirlenmesi ( neyi basarmak istiyoruz,

nerede, ne zaman )

• Mevcut durumu analiz etme

• Hedeflerin belirlenmesi

• Kaynlann analizi

• Tehlikelerin Belirlenmesi

• Risk degerlendirme metotlannm belirlenmesi

• Detayh plan hazirlamasr (uygulama plam)

• ic;talimatlar hazirlama

UYGULA

• Riskleri Degerlendirme

• Risklerin kabul edilebilir olup olmadigma karar verme

• Kontrol Onlemlerinin secimi ve uygulamasi

• Her bolumdeki ilgili kisileri bilgilendirme, egitme ve katilmum saglama

• Faaliyet plamm izleme ve gerceklestirme

46



• Uygulama sonuclanm yakm takip etme

KONTROL ET

• Hedef veya hedeflere ulasildi nu?• i9 talimatlar ve yonergeleri gozden gecirme

• Olasi sapmalan tespit etme ve kaydetme

• ilgili kisileri bilgilendirme

ONLEMAL

• Kahci bir denetleme sistemi kurma

• Etkili onlemleri standartlasnrma

• Gerekli egitim ve yonlendirmeleri saglama'"

Son zamanlarda Amerikan i~ Saghgl ve Guvenligi Kurumu i~ saghgl ve

guvenligi degerlendirme serilerini (OHSAS/TS 18001:1999) yaymladi. OHSAS/TS

18001 standard! BS 8800 de belirtilen ilkeleri icermektedir. Bu standart risk

faktorleri yonetimini ve iyi cahsma kosullanm artnrmayi, sistemlestirmeye yardnn

etmeyi ve desteklemeyi amaclar.ls saghgi ve guvenligi yonetimi cahsanlann

saghgnn korumak ve siirdilrmek icin glivenli cahsma ortami saglamayi ve yaratmayi

hedefler. OHSAS/TS 18001 iyi cahsma kosullan sayesinde riske maruz kalan

calisanlar/isbirlikciler/isciler icin uygun risk yonetimini sistemlestirmeye katki saglar

ve destekler.

OHSAS/TS 18001' in yapisi kalite yonetim (9000) ve cevre yonetim (14000)

sistem standard! ile bagdasarak gelismistir. OHSAS/TS 18001 organizasyonun saghk

ve guvenlik ile ilgili performansim gelistirmesini saglayarak mesleki risk

yonetiminin proaktif olarak yonetilmesini amaclar."


71 Manas, I.e.O., Coelho, D.A. (2002). The integration Of The Standards Systems Of Quality

Management, Environmental Management And Occupational Health And Safety Management, TaylorAnd Francis Group, Volume 40, No 15, 3857-3866

47



OHSAsrrs 18001:i~ saghgt ve Guvenligi Degerlendirme Serisi- i~ saghgt ve

guvenligi Yonetim Sistemi Spesiflkasyonu'f

i~c;i Saghgl ve Guvenligi Degerlendirme serisi (OHSAS) spesifikasyonu, bir

kurulusun iSG risklerin kontro1 etmesini ve performansmm iyilestirmesini saglamak

icin bir i~c;i Saghgt ve Guvenligi (iSG) yonetim sistemine dair sartlan verir. Be1irli

iSG performans kriterleri belirtilmedigi gibi, bir yonetim sisteminin tasanmma dair

detayh spesifikasyon1ar da vermez."

OHsAsrrs 18002: i~ saghgl ve Guvenligi Yonetim Sistem1eri OHSAS/TS 18001

uygu1ama rehberi'"

OHSAS/TS 18002'ye gore OHSAS spesikasyonu, asagidakileri yapmak

isteyen her kurulusa uygu1anabilir:

a) Faaliyetleriy1e iliskili olarak iSG risklerine maruz kalabilecek cahsmalan ve diger

ilgili taraflar tizerindeki riski bertaraf etmek tizere en aza indirmek amaciyla bir iSG

yonetim sistemi olusturmak;

b) Bir iSG Yonetim sistemini uygu1amak, muhafaza etmek ve siirekli iyilestirmek;

c) Kendisinin belirledigi iSG politikasma kendisinin uydugundan emin olmak;

d) Boyle bir uygunlugu baskalanna gostermek;

e) iSG yonetim sisteminin disardan bir kurulusca be1ge1endiri1mesini / tescilini

istemek:

veya

f) Bu OHSAS spesifikasyonuna uygunlugu kendi kendine tespit ve beyan etmek.

OHSAS/TS 18001, 09 NisAN 2001 'de TSE tarafmdan TUrk standardi olarak

kabul edilmistir (TS 18001). Ancak su husus da unutulmamahdir ki OHSAS/TS

18001 i~ saghgr ve guvenligi degerlendirme serisi yaynu ile uyumlu olmak, tek

basma yasa1 gereklilik1erin yerine getirildigi anlamma gelmemektedir."

72 TUrk Standartlan Enstitiisii Yonetim Sistemleri tamnm dergisi, 2006, s. 16


74 TUrk Standartlan Enstitiisii Yonetim Sistemleri tamnm dergisi, 2006, s. 16


48



2.2 Standardm Geli~imi

Bircok organizasyon giivenlik standartlanm organizasyona uyarlama yolunda

egilim gostermektedirler. Uluslar arasi standardizasyon kurulusu (ISO) liye

kuruluslan He birlikte kendi standardma sahiptir. Standardizasyon icin Avrupa

birligi komisyonu biitun ulusal standart gruplanm kapsayan liyelerden olusur,

Ornegin ingiliz Standartlan Enstitusu 1996' da BS 8800 i~ saghgt ve girvenligi

standardmi yaymladi, Avustralya standardi BS 8800 standardma benzer olarak

ancak zaman asmuna ugranus olan AS 1470 standardi olarak yaymlandi, Ek olarak

Fransiz standart birligi i~ saghgt ve guvenligi icin aynca bir standart gelistirdi,

Waring (1996) ISO' nun diger ulusal standart gruplan He cahsmalannr ve

standartlanm birlestirdigini one slirmektedir. i~ saghgr ve guvenligi yonetim sistemstandardma artan talebe cevap olarak , 1999' da BSI yeni (OHSAS) i~ saghgt ve

guvenligi degerlendirme serileri standardmi oz degerlendirme ve taleplere uymak

icin yaymladi."

OHSAsrrs 18001 Uluslar arasi i~ saghgt ve Guvenligi Yonetim Sistem

standardidir. BS 8800 ve diger yaymlan da kapsayan 18001 ve 18002 olarak iki

kisimdan olusmaktadir. Dlinyadaki bircok uluslar arasi standartlann birlikleri,

belgelendirme kuruluslan ve uzman damsmanlarm olusturduklan yol lizerinden

gidilerek ortaya cikrms bir standarttir."

OHSAsrrs 18001'in olusturulmasma katkida bulunan organizasyonlar asagida

siralannusnr;

• ingiliz Standartlan Enstitusu (British Standards Institution)

• Avustralya Standartlan (Standards Australia)

• Irlanda Ulusal Standart Kurumu (National Standards Authority of Ireland)

• Guney Afrika Standart Biirosu (South African Bureau of Standards)

• Malezya- Endlistriyel Arasnrma ve Standart Enstitlisli (Standards and

• Industry Research Institute of Malaysia-Quality)

76 Pun, K. P., Hui, I.K, y.a.g.e, s. 373-391

77 http://www.ohsas-18001-occupational-health-and-safetv.coml.Eri~im: 28.07.2006

49



• ispanya Standart ve Sertifikasyon Birligi (Asociacion Espaola de Normalizaciony

Certificacion)

• Uluslararasi Gtivenlik Yonetimi Organizasyonu (International Safety

Management Organisation Ltd)• SFS Sertifikasyon (SFS Certification)

• SGS Yarsley Uluslararasi Sertifikasyon Servisi (SGS Yarsley International

Certification Services)

• Ulusal Kalite Gtivence (National Quality Assurance)

• Gtivence Servisleri (Assurance Services)

• Uluslararasi Sertifikasyon Servisleri (International Certification Services)

• Bureau Veritas Uluslararasi Kalite (Bureau Veritas Quality International)

• Det Norske Veritas (Det Norske Veritas)

• Lloyds Register Kalite Gtivence (Lloyds Register Quality Assurance)"

OHSAS Spesifikasyonu gelistirilirken referans alman dokiimanlar asagida

siralanmaktadir:

• BS 8800 i~c;iSaghii;t ve i~ Guvenligi Yonetim Sistemleri lcm Rehber (BS 8800:

1996 Guide To Occupational Health and Safety Management Systems)

• Taslak AS/NZ 4801: AS/NZ 4801 i~c;iSaghg; ve i~ Guvenligi Yonetim Sistemi

Spesifikasyonu ve Kullanma Kilavuzu (Draft AS/NZ 4801 Occupational Health

and Safety Management Systems - Specification With Guidance For Use)

• NPR 5001 : 1997 i~c;i Saghii;t ve i~ Guvenligi Yonetim Sistemleri ic;in Rehber

(Technical Report NPR 5001 : 1997 Guide To an Occupational Health and Safety

Management System)

• BVQI i~c;i Saghii;t ve i~ Guvenligi Yonetim Standard! (BVQI Safety Cert:

Occupational Safety and Health Management Standard)

• Taslak NSAI SR 320 : i~c;iSaghii;t ve i~ Guvenligi Yonetim Sistemi ic;in Oneriler(Draft NSAI SR 320 : Recommendation For an Occupational Health and Safety

(OH and S) Management System)


50



• SGS & ISMOL ISO 2000 i~c;iSaghgt ve i~ Guvenligi Yonetim Sistemleri ic;in

Sartlar (SGS & ISMOL ISO 2000 : 1997 Requirements For Safety and Health

Management Systems)

• Taslak BS I PAS 088 i~c;iSaghgl ve i~ Guvenligi Yonetim Sistemi (Draft BSIPAS 088 Occupational Health and Safety Management Systems)

• DNV i~c;i Saghgt ve i~ Guvenligi Yonetim Sistemleri Belgelendirme Standard!

(DNV Standard For Certification of Occupational Health and Safety

Management Systems (OHSMS): 1997)

• Taslak LRQA SMS 8800 i~c;i Saghg; ve i~ Guvenligi Denetim Kriterleri(Draft

LRQA SMS 8800 Health & Safety Management Systems Assessment Criteria)

• UNE 81900 Serisi i~ Riskleri Onleme On- Standardi (UNE 81900 Series of Pre-

Standards On The Prevention of Occupational Risks) 79

2.3 Standardm Tariheesi

Kilavuz niteligi tasiyan ilk saghk ve giivenlik standard! olan "BS 8800 Mesleki

Saghk ve Giivenlik Yonetim Sistem Rehberi" 1996'da ingiliz Standartlar Enstitiisii

(BSI) tarafmdan yaymlannusur. Kilavuz niteligi tasiyan bu ilk standart kurumlann

belgelendirilmesine yonelik bir temel teskil etmemekteydi.f"

Sonralan baska belgelendirme kuruluslan da bu konuda standartlar

yaymlanuslardrr, Ancak yaymlanan bu standartlar BS 8800' u temel almalanna

ragmen birbirlerinden icerik ve uygulama bakimmdan farkhhklar gostermekteydi,

Bunun iizerine BSI onculugunde uluslararasi kabul edilebilecek bir saghk ve

giivenlik standard! hazirlanmasma yonelik bir komisyon toplanmasi kararlastmlrms

ve bu komisyonun cahsmalan sonucunda 1999 yilmda OHSASITS 18001 standard!

olusturulmustur,

79 http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1402. 28.07.2006

80 http://www.avrupapatent.com/standartkaliteohsas18001.htm.Eri~im: 28.07.2006

51

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1402.

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1402.



Hazirlanan bu standart, 2001 yilmda TSE (Turk Standartlan Enstittisu)

tarafmdan kabul edilerek TS-18001 olarak yaymlannustir.V

Genel Olarak i~ Saghgt ve Guvenligi Yonetim Sistemi'ni Uygulayan Kurumlar:

• i~ saghgt ve guvenligi risklerini belirlemis ve bu riskleri gerekli onlemlerle asgari

seviyeye indirmis,

• ilgili mevzuat, yasa ve kanunlann gerekliliklerini yerine getirmis,

• i~ Saghgt ve Guvenligi'ne yonelik hedefler belirlemis ve bu hedeflere ulasmak

icin yonetim programlan gelistirmis,

• Gerekli egitimleri uygun kisilere saglanus,

• Acil durumlara (kazalar, vb) yonelik gerekli hazirhklan yaprms,

• i~ Saghgl ve Guvenligi sisteminin performansim denetimlerle izleyen,

• izleme sonuclanna bagh olarak gerektiginde iyilestirme faaliyetlerini baslatan,

• i~ Saghgt ve Guvenligi'ne yonelik cahsmalanru doklimante eden ve sonuclanm

kayit altma alan kurumlardrr.82

2.4 Neden OHSASrrS 18001

OHSAsrrs 18001 standardmm uygulama nedenleri soyle stralanmaktadir:

• Karhhgi arttirmak

• iSG calismalanru diger faaliyetlere entegre ederek kaynaklann korunmasrm

saglamak

• Yonetimin taahhtldilniln saglandiguu gostermek

• Motivasyon ve katihrm arttirmak

• Ulusal yasa ve dunya Standardlanna uyum sliresini ve maliyetini azaltmak

• Paydaslann istek ve beklentilerini karsilayarak rekabeti arttirmak

• Kuruluslar tarafmdan stirdurulmekte olan iSG faaliyetlerinin sistematik olarak

yayihmnu saglamak icin bu sistem uygulanmahdir.f



52



2.5 Tiirkiye'de OHSASrrS 18001

i~ saghgt ve guvenligi sistemini uygulayan kurumlar;

• i~ sagIlgt ve giivenligi risklerini belirlemis ve bu riskleri gerekli onlemlerle asgari

seviyeye indirmis,

• ilgili mevzuat, yasa ve kanunlann gerekliliklerini yerine getirmis,

• i~ Saghgt ve Guvenligi'ne yonelik hedefler belirlemis ve bu hedeflere ulasmak

icin yonetim programlan gelistirmis,

• Gerekli egitimleri uygun kisilere saglanus,

• Acil durumlara (kazalar, vb) yonelik gerekli hazirhklan yaprms,

• i~ Saghgt ve Guvenligi sisteminin performansmi denetimlerle izleyen,

• lzleme sonuclanna bagh olarak gerektiginde iyilestirme faaliyetlerini baslatan,

• i~ Saghgt ve Guvenligi'ne yonelik calismalanru doklimante eden ve sonuclanru

kayit altma alan kurumlardrr"

2.6 Diinyada OHSASrrS 18001

Son yillarda, bir 90k Ulkede kalite saghk ve guvenlik gereksinimleri daha

zorlayicr hale gelmektedir. Yeni gtivenlik yasasi ve gtivenlik standartlan baskilan

yonlendirmektedir. Amerika, Asya ve Pasifik Asya bolgelerindeki bircok

organizasyonlarda tehlikeleri ve riskleri daha iyi kontrol altmda tutabilmek icin ve

cahsma yeri problemlerini ve kazalanm 90zmek icin gtivenlik yonetim uygulamalan

benimsenmektedir. Bu tip gtivenlik yonetim uygulamalan organizasyonel gelisim

asamalan ve organizasyon tipleri ile cesitlenebilir. i~ saghgt ve guvenligi

uygulamalan; iSG yasalanna uyum ve iSG risklerini yonetmek acismdan

organizasyonlara yardrmci oldugunu iddia eder.85

i~ kazalan ve hastahklanm azaltmayi hedefleyen, cahsanlar icin tistiin bir

stratejidir. Uluslar arasi alanda i~ saghgl ve guvenligine sistematik veya programh

83 http://www.kaliteofisLcomlmakale/makaleler .asp?makale= 163&ad=Kalite%20Standartlan&id= 19,

Erisim: 03.09.2006

84 http://www.standartkalite.comlohsas18001nedir.htm.Eri~im: 31.07.2006

85 Pun, K. P., Hui, I.K, y.a.g.e., s. 373-391

53



bir sekilde yaklasilmaktadir, Amerika'yi de icine alan bir cok iilke iSG program

yasalanm ve ilkelerini gelistirmislerdir. Amerika (United States), i~ saghgr ve

guvenligi birligi (OSHA) 1989' dan beri iSG programmm gonullii olarak ana

hatlanm belirledi, ve 1998'de iSG program kurallannm taslagma yaym izni verdi.86

2.7 Risk Degerlendirme

Risk, bazr tehlikeli olaylann olma olasihgi ve eger olursa bunlann sonuclannm

birlesimidir, Tehlikenin bircok kaynagi vardir (fiziksel, biyolojik kimyasal, mekanik

,insan hatalan, dogal nedenler v.s.) ancak dort cesit hedef vardir- cahsanlar, nufus,

cevre, varhklar ( binalar ve teknoloji) ve tehlike iletimi icin li<;yol var- yigm, enerji,

bilgi transferi. Cogu zaman tehlikenin aym kaynagi farkh yonetim alanlannda riskeyol acabilir, ornegin; uygunsuz iiriin iiretimi. Uygunsuz iiretim azalmasmm anlarm;

• Artik veya yeniden isleme nedeniyle ortaya cikan kayip riskini azaltma

• Musteriye iletilen kotii kaliteli ilriin riskini azaltma

• Cevre riskini azaltma (hammadde ve enerji tliketimi azaltma, ve atiklann

azaltilmasi

• Cahsanlar icin risk (surecler iyi anlasihrsa kaza olasihgi dusecektir)

• Musteriler icin risk azaltma (Uygunsuz iiriin kazamn nedeni olabilir.)

• Mevcut bilinen standartlara gore iSGYS uygulamasi risk degerleme ve

yonetimini gerektirir."

i~ dunyasmm <;ogu, her alanda kolay ve az maliyetli onlemler istemektedir.

(eger miimkiinse, tek bir gosterge) Boyle bir onlem eger olsaydi optimal olurdu,

ancak, i~ saghgl ve guvenligi uzmanlan boyle basit bir onlemin i~ saghgr ve

guvenligini olcmek icin tamamen uygun olamayacagmi soylemektedirler. Bunun

sebebi i~ saghgt ve guvenligi konulan dinamik yapidadir. ingiltere'deki (United

Kingdom) dis endlistrideki list dlizey i~ Saghgt ve Guvenligi yoneticilerinin

tartismalan bu varsayirm desteklemektedir. i~ saghgr ve guvenligi yonetiminde bir

86 Barbeau, E., Roelofs, c., Youngstrom, R., Sorensen, G., Stoddard, A., D. Lamontagne,A., y.a.g.e.,

s.371-379

87 Labodova, A. (2004). Implementing integrated management systems using a risk analysis based

approach, Journal of Cleaner Production, Volume 12, 571-580

54



problem halledildiginde bir diger problem ortaya cikar. Bunun sebebi buyuk bir

ihtimalle kiyrdan uzakta, niikleer, kimyasal ve havacihk gibi yiiksek risk ve

glivenilirlik gerektiren soysa-teknik sistemlerin karmasik olmasmdandir, Bazi

kuramcilar nerde insanlar ve karmasik teknoloji varsa, sis tern isledigi slirece

glivenlik problemleri ve kazalar olacagmi soylerler.f"

Bu teoriye gore, uygulamada riskler yonetilebilir ancak tamamen azaltilamaz,

Diger bir degisle, 'srfir risk' yoktur. Bunun anlamami da; kuruluslar kendi i~ saghgt

ve guvenligi yonetim sistemlerinde olabildigince riski dusuk tutmak icin ve

potansiyel zayifhklanru tespit etmek icin slirekli nobet halinde olmahdirlar. izleme

slireci, kazalar, olaylar gibi saghk ve glivenlik performansi lizerinde etkisi olan temel

performans gostergelerinin tammlanmasiyla cok daha iyi duruma gelecektir.

Saghk ve Guvenlik yoneticiler tarafmdan olculen bircok alandan farkhdir

cunku yaralanma veya hastalanma gibi bir sonucun ortaya cikmasr degil cikmamasr

basandir.. Ancak dusuk yaralanma ve hastahk oram, yillar suren bir periyodu

askmdir, risklerin kontrol altmda tutulacagmm ve yaralanma ve hastahklann

gelecekte kontrol altmda tutulacagmm garantisi degildir, Bu bilhassa kaza olasiligi

dusuk olan kuruluslarda dusuktnr, ancak onemli tehlikeler bulunur. Burada glivenlik

performansmm aldatici bir gostergesi bulunabilmektedir.89

Dlinya Saghk Orgutunu (WHO) incelersek, 1977 den beri 'herkes icin saghk'

amacim silrdiirmektedir. WHO' nun cahsanlanrun saghk prograrm hedefleri: iste

saghk icin ulusal ve uluslar arasi politikalan gelistirmek, saghkh cahsma cevresini

gelistirmek, saghkh cahsma uygulamalanm ve saghkh iyilestirmeyi gelistirmek, i~

saghgt bakim ve hizmetlerini arttrrmak, is saghgt icin uygun destek bulmak, bilime

dayah is saghgr standardmi gelistirmek, uygun bilgi sistemi kurmak, ve halk bilincini

arttrrmak; arastirmalan artnrmak, is birlik cabalanm bliylitmektir.

88 Mearns, K., Havold, J.I. (2003). Occupational health and safety and the balanced scorecard, The

TQM Magazine, Volume 15, Number 6, 408-423

89 y.a.g.e, s. 408-423

55



Uluslar arasi cahsma orgtittintln simdiki i~ gucunu temel alan son tahminlerine

gore cogunlugu ise bir ay gitmemeyi gerektiren ve cogunlugu uretim kapasitesini

dusiiren yada kahci sakathga yol acan 10 milyon ciddi yaralanma dahil yilm her 3

gunude 125 milyon yarah yada i~ giicii kaybi olmaktadir, Her yil dunyada isyeri

kazalan neticesinde 220000 olum olmaktadir.Y

Ne tip hastahklar is riskleriyle ilgilidir? Bu yuzyilm sonunda gozlemlenen

cahsma hayatmdaki degisimlerle birlikte, fiziksel ve zihni fazla doldurmak v.b. gibi

risk faktorlerinin rolu artmisur. Buna da cok faktorlu saghk karmasasi denilebilir.

Bunlar toplumun isle ilgili hastahklanmn onemini isle ve isle ilgisiz risk ile

birlestirilmistir. WHO (World Health Organiation) uzmanlan tarafmdan tammlandigr

gibi asagida gosterilmektedir:1. Davramssal ve ruhsal kokenli bedensel hastahklann duzensizligi

Risk faktorleri : asm yiikleme, az yukleme, vardiyah is, kurumdaki rol, kisiler arasr

iliskiler, yasam stili faktorleri ( sigara , alkolu kotuye kullanma)

2. Hiper tansiyon, (buyuk duygusal gerilim)

Risk faktorleri: beden agrrhgt, yliksek tuz ahmi, diyet kurallan, yliksek alkol

ttiketimi, fiziksel hareketsizlik, stres iceren psikolojik faktorler

3. Kalp hastahgi,

Risk faktorleri: yuksek tansiyon, sigara, diyet, psikolojik faktorler-stres,

4. Kronik solunum hastahklan.

Risk faktorleri: hava kirliligi, iklim,sigara, genetik faktorler, cocukluk solunun

hastahgi'"

Bilimsel risk degerlendirmesini temel alan i~ saghgt standardmm gelisimi;

lsteki saghk ve guvenligin temel asamalan saglanmalidir. Burada bilimsel risk

degerlendirmesini temel alan standartlara ihtiyac duyulur. Cesitli durumlann ve diger

cahsma kosullannm giivenlik asamalan belirlenir. . Standartlann belirlenmesi i~

saghgt hakkmdaki ulusal programlara dahil edilmesi gereken bir istir. Standartlar

90 Mikheev, M. I. (1997). Occupational health for all: the strategy of the World Health Organization,

Environmental Management and Health, Volume 8, No 5, 199-201

91 y.a.g.e., s. 199-201

56



aym zamanda planlamacilar icin kilavuz saglar, i~ cevresinin izlenmesinin

sonuclanm degerlendirmede bir referans olarak kullamhr.92

2.8 Isyerl Denetimi

lsyeri denetimi potansiyel anza veya varolan riskleri tammlayarak, uygun

dtizeltici aksiyon planma olanak saglar. Isyeri denetimlerini saghk ve gtivenlik

yasalan da gerektirmektedir ve Birlesmis Saghk ve Gtivenlik Birliklerinin tiyelerine

de yol gostermektedir. Sik yapilan denetimler; yasalar tarafmdan da dikte

edilmektedir ve cok sik meydana gelen ciddi kaza ve yaralanmalan onlemektedir. Bu

tip denetimler; her meslekteki isyerini ev idaresi de dahil olmak tizere sorgular ve ilk

yardim ve elektrik ile ilgili gtivenlik faaliyetlerini de icermektedir."

2.9 OHSASrrS 18001 Yararlari

OHSAsrrs 18001 standardmm yararlanm siralamak gerekirse;

• Cahsanlan isyerinin olumsuz etkilerinden ve kazalardan koruyarak, rahat ve

gtivenli bir ortamda cahsmalanm saglamak,

• Cahsan motivasyonu ve cahsan katihmrm artirmak.

• i~kazalan ve meslek hastahklan sebebiyle olusabilecek i~ ve i~ gticti kayiplarrm

en aza indirgeyerek, is veriminde artism saglanmasi ve maliyetlerin dusurulmesi,

• Cahsma ortamlannda alman tedbirlerle, isletmeyi tehlikeye sokabilecek yangm,

patlama, makine anzalan vb. durumlann ortadan kaldmlmasi neticesinde isletme

guvenliginin saglanmasi,

• Ulusal ve uluslararasi yasa ve standartlara uyum saglamak,

• is performansmi artirmak;

• Diger isletmeler ya da musterilere karst duyarh, sorumlu bir imaj yaratmak.

• Rakiplere karst tisttinltik saglamak.

92 y.a.g.e., s. 199-201

93 McAleer, a.g.e., s. 38

57



• Resmi makamlar onimde, kurulusun i~ guvenligine olan duyarhlrgmm

kamtIanabilmesi94

• Cahsanlarm memnuyeti, musteri memnuyeti ve iiretim maliyetlerinde azalma

saglamr.• OHSASrrS 18001, ISO 9001:2000 ve ISO 14001 ile uyumludur, mevcut kalite

sistemi OHSASrrS 18001 'i de icererek var olan alt yapi gelistirilir ve daha

kapsamh hale getirilir.

• isteyen isyerleri, OHSASrrS 18001'e gore olusturduklan yonetim sistemini

beIgeIendirebilirler.

• Bu yonetim sistemi, isletmede cahsanlann saghgmi dolayisi ile verimliligi ve

iiretimi de arttrran bir faktordur, 95

94 http://www.avrupapatent.com!standartkaliteohsas18001.htm.Eri~im: 28.07.200695 http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj-ic&id-1402.Eri~im: 28.07.2006

58



ts SAGLIGI VE GUvENLiGi YONETiM SiSTEMi KAPSAMINDA RiSK


3.1 Uygulama Firmasmm Tamtum

Tetra Pak dunyanm onde gelen SlVl gida isleme ve paketleme tireticilerinden

biridir. 20.900 cahsam ile faaliyet gosterdigi 165 pazarda musterileri ve tireticilerle

birlikte dtinya ttiketicilerine gtivenli gidalar sunmaktadir. Global isletme odagmuz

olan isleme, karton paketleme ve plastik paketleme 90zUmleri bizi musterilerinetoplam coztlm sunan bir ortak haline getirmektedir.

1971 yihndan bu yana Ttirkiye'de faaliyet gostermekte olan Tetra Pak, gida

maddeleri tireten musterilerine ileri teknolojilerden yararlamlarak gelistirilmis

paketleme 90ztimleri ve hizmetleri sunmayi ilke edinmistir, Bu ilkenin ana hedefi ise,

Ttirk ttiketicilerine gtivenli gida maddeleri sunmak ve onlann yasamnu

kolaylastirmaknr. Tetra Pak Ttirkiye, ambalajh ve gtivenli gida ttiketimini artirmak

ve musterilerinin basan dtizeyini ytikseltmek amaciyla, stirekli olarak pazar

arasnrmalan yapmakta ve kampanyalar dtizenlemektedir.

Tetra Pak'm Vizyonu; Gida tirtinlerini her yerde gtivenli ve kolay ulasihr kilmaya

adamaktir. Misyonu ise; Gidada tercih edilir isleme ve ambalajlama 90ztimleri

sunmak amaciyla mnsterileri icin ve musterilerle birlikte cahsmaknr. Yenilikcilige

olan baghhgrm, ttiketici ihtiyaclan konusundaki bilgisini ve tedarikcilerle olan

iliskilerini gidanm tuketildigi her yerde ve her zaman bu 90zUmleri sunmak icin

uygulamaktadir,

Tetra Pak; Cevreci ve iyi kurumsal vatandashkla uyumlu sekilde karh bir

btiytime yaratan sorumlu endustriyel liderlige inanmaktadir,

1971'de Ttirkiye'de ilk Tetra Pak makinesi Kayseri'de Meysu Meyve Suyu

Fabrikasi'nda kuruldu. 1978'de Petas ile irnzalanan lisans anlasmasmdan sonra Tetra

59



Pak paketleme malzemesi Tlirkiye'de liretilmeye baslandi, 1985'de Tetra Pak

istanbul ofisi faaliyete gecti, Ofis halen pazarlama, sans yonetimi, teknik servis ve

yedek parca dagiumi konusunda bir merkez olarak islev goriiyor. 1987'de Tetra Pak

Nasas He ortakhk kurdu. Fabrikamn ve paketleme malzemesi liretiminin

gelistirilmesine yonelik yeni yatmmlar yapildi. 1990'da Yilhk 1 milyar ambalaj

kapasiteli Tetra Pak Nasas fabrikasi izmir'de acildi. 1992'de Nasas'm ortakhktaki

hisselerinin tamammm Tetra Pak tarafmdan satin almmasi ile birlikte ismi Tetra Pak

Paketleme Sanayi ve Ticaret A.S. olarak degistirildi. Tetra Pak Tlirkiye, SlVl gida

endtistrisine, gida isleme 90ztimlerini sunmaya basladi. 1993'de Tetra Pak lzmir

fabrikasi, Alman DQS tarafmdan verilen ISO 9002 sertifikasi ile birlikte Turk

Standartlan Enstittisu (TSE) belgesi aldi. 1998'de Tetra Pak lzmir Fabrikasi

"kuruluslann faaliyetlerini kontrol altmda tutarak, cevreye verdikleri dolayh dolaysiztiim etkileri en aza indirmeyi" amaclayan ISO 14001 Cevre Yonetim Sistem

Standardi'm almaya hak kazandi. 2002'de Okul Stitti Programi'nm tilkemizde

uygulanmasi icin onculuk eden Tetra Pak Tlirkiye program cercevesinde egitim ve

iletisim faaliyetleri dtizenledi.

3.1.1 TETRA PAK izmir Fabrika

Fotograf 1. Tetra Pak izmir

60



1976 yilmda lzmir-Kemalpasa' da insa edilen fabrika 1986 yilmda Tetra Pak

tarafmdan satin almdi. 1988' de yilhk iiretimi 176 milyon adet ambalaj olan Tetra

Pak Izmir Fabrikasr yilhk yaklasik 2.6 milyar ambalaj iiretimine ulasrmstir, Uretilen

tiriinlerin yaklasik ti9te biri ilrracata yoneliktir ve 16 degisik lilkeye ihrac

edilmektedir.

Tetra Pak lzmir Fabrikasi Izmir' e 30 km. mesafedeki Kemalpasa Sanayi

Bolgesi'nde yer almakta, 68' i dogrudan iiretim siirecine dahil olan, geri kalam ise

idari ve diger hlzmet faaliyetlerini ytirtiten toplam 100 kisiyi istihdam etmektedir.

Fabrika, Musteri Hizmetleri, Satin Alma ve Lojistik, Uretim ve Kalite Gtivence,

Bakim ve Mtihendislik, Operasyon Planlama ve Denetim olmak tizere bes bolumden

olusmaktadir. Merkezi istanbul' da bulunan lnsan Kaynaklan ve Finansmanbolumlerinin bolge temsilcileri Tetra Pak lzmir Fabrikasi' nda gorev yapmaktadir."

Tetra Pak Tiirkiye' de yonetsel sorumluluk, fabrika direktoru lzmir' de olmak

tizere birinci dereceden direktorlerdedir. Fabrika direktoru fabrikadaki btittin

cahsmalardan sorumludur. Uretim ve Kalite Gtivence Mtidtirti, Musteri Hizmetleri

Mtidtirti, Satm alma ve Lojistik Mtidtirti, Bakim ve Mtihendislik Mtidtirti, WCM

Koordinatoru, Odaklanmis Gelistirme Koordinatoru, i~ Guvenligi, Cevre ve Hijyen

Koordinatoru Fabrika Direktorime rapor eder.

96 http://www.tetrapak.com.tr/index2.html.Eri~im: 11.12.2006

61



3.1.2 Organizasyon Semasi

I YOlletim Kurulu

Fnbrike Dtrektoru

I

IOtonorn J , - - - - - " ' - l i t e - j - . f i - I ~po 5.orurnlu5U.. I - - l S-3tl!l Ko[m::lin-<ltDru I H EJ.ekfrik ~ e f i I SHE

Bak m ~ef I Ko or d n.a toru

D AG I TI M Ko ord , _ I U I' - - - - - _ - - - . _ - - - - - ' I ~ : ; , d l r n c . 1 i!iletmE-

Maliy.et

Od'akla'nm~ G91~tirme

Otonom Baktrn

Pls nhBaktm

c : : :

« Ka,liteli a ajnm...JZ~ Erke n Yhnetim

!-

:$ 'Eg; t ;m

toje-n

Mu§1eri Hizmetler!

OfisWC.W

Sekil 6. Tetra Pak Organizasyon SemasiNot: SHE: Gtivenlik, Saghk, Cevre

PI: Focus Improvement : Odaklanmis Gelistirme

WCM: World Class Manufactoring: Dtinya Smifi Uretim

62



WCM S l 1 t u n i a r z

U JF U J

:!: tk :tk : U J >-'F :!: :!: Z

U J

.~ :!: :!: o~ 'i = ::lI- ...J « ~ U J

U J U J tn «~ U J x z :!: >

> - o « z :!: 'F :!: o:!: tn Dl :0 U J : £ 1..J

0 :J > -'i =

. ! ! 2 :1 : s« U J ;( 3:!: Z Z .C z "")

.~00 « ...J U J U J

...J U.I- ...J « ~ 0a a. ~ tk :

U J

Sekil7: Tetra Pak WCM Stitunlan

Not: TPCA: Tetra Pak Carton Ambient

WCM anlayisma gore Tetra Pak'm bimyesinde 11 tane stitun vardir ve bizim

inceleyecegimiz bSIDl ise i~Guvenligi ve Cevre Stitunudur. i~Saghg; ve Guvenligi

Faaliyetleri bu stitunda ytirtittilmektedir.

3.2 Tetra Pak i~Sagbw. ve Giivenligi Uygulamalan

3.2.1 i~Giivenligi ve <;evre Siitun Uyeleri

Stitun tiyeleri; SHE koordinatoru, Bakim, Satm alma ve lnsan Kaynaklan

Departmamndan olusmaktadir. Stitun tiyeleri bir takim halinde koordineli olarak

calrsmaktadrr.

63



3.2.2 i~SagIlg. ve Giivenligi Misyonu, Gostergeler ve Hedefler

Tetra Pak iSG Misyonu; Giivenli ve Saghkh cahsma ortanu saglamaknr.

Tablo 4. Yrllara gore Kazalar ve Risk Seviyeleri

2003 2004 ~005 ~OO6 ~006T ~OO7T 2008T

~azalar 9 8 ~ ~ ~ ~ 0

~sk Seviyesi ~560 ~583 ~100 ~560 1600

Not: T: Hedef

Tablo 4'te Kaza sayilannm ve Risk seviyelerinin yillara gore dagihmmr

gostermektedir. Tablo 4'teki kaza sayilanna dikkat edersek; 2003 yilmdan bu yana

dii~ii~gozlenmektedir. Hedeflenen kaza sayist ise 0'dir, llerleyen bolumlerde Tablo 8

ve Tablo 9' da anlatilan risk seviyesi, Tablo 4'te yillara gore dagihnu gorulmektedir.

2005 yilmdan itibaren gosterilen risk diizeyinde; alman onlemler ve iyilestirilmeler

nedeniyle dii~ii~ve iyilesme gorulmektedir.

3.2.3 Master Plan

• Giincel Durum Degerlendirilmesi

• Giincel Durumun lyilestirilmesi

• Kaza Analizleri

• Risk Analizleri

• Denetleme Sistemi

2007uvenligi Master Plant 2006 2008

II

ENTEGRE YONETiM SiSTEM

SERTiFiKASYONU

(OHSAHI8001, ISO 14001, BRCIIOP9001)

64



Sekil8: i~Guvenligi Master Plam

3.2.4 Siitunlar Arasr Iliskiler

i§ GOvenligi Elikel Yonetirni

Taseron Sozlesmelerl

Risk Deg8~endirme Faaliyetleri

Maliyet Daglhmlan

-Egitim o tu ruml an run hazu t anmas- Egitim dokumanlarrun haznlanrnast

i~GOvenligi Bike! Ybnetimi

Ergonom ik r isk dege~endirm e

~

Risk Degerfendirme

EEM takmtanru

destekleme

~

Sekil 9. Siitunlar arasi lliskiler

Not: SHE:Safety, Health, Environment: Glivenlik, Saghk, Cevre

CP: Cost Pillar: Maliyet sutunu

PM:Planned Maintanence: Planlanmis bakrm

OP:Office Pillar: Ofis sutunu

EEM:Early Equipment Maintanence : Erken Ekipman Bakimi

E&T: Education and Training: Egitim ve ogretim

AM:Autonomus Maintanance: Otonom bakim

3.3 i~Sagbg.. ve Giivenligi Plam

• iSG Politikasi ve ilk degerlendirme

• Planlama

65



• Uygulama

• Diizeltici ve onleyici faaliyetler

3.3.1 iSG Politikasiveilk Degerlendirme

3.3.1.1 Giincel Durum Degerlendlrflmesl

• i~Saghgt ve Giivenligi politikasmi ve sorumluluk1an tammlama

• i~Saghg; ve Guvenligi hakkmda uygulanan tilm kanuni sartlan tammlanma ve

Acil Durum Planlan Hazrrlama

• Kanuni sartlan takip etmek icin plan hazirlama & Acil durum planlanm

uygulama

• i~Saghg; ve Guvenligi performans gostergelerinin gercek sonuclanm (Gecmis

Veriler dikkate ahnarak) ve Uzun Donem Hedefleri belirleme

• Veri Toplama Sistemini Hazrrlama ve Uygulama (Kaza, Vaka, Kayip)

• DokUmantasyonu, Kayit Sistemini, Veri Kontrol Kurallanm ve Akislan

tammlama ve Uygulama

66



3.3.1.1.1 Politika

A t 'Tetra Pakj'l r"r,;,·.,i ~ w " " " i'!Ifl'''' rr

POLiTiKA

Politikarruz, Tetra Pak'm spesifikasyonlanna uyan musterilerle karsthkh

mutabakat ile mal ve hizmetin saglanmasidir, Bu spesifikasyonlar;

• Her zaman kalite konusunda mutabakat saglamak,

• Fiyatta mutabakat saglamak,

• Zamamnda tiretim ve teslim saglamak,

• Musteriyi ilk maya koymak,• Ulkenin yasal yapisma uymak,

• Kaynak etkinligini optimize etmek ve insan ve cevre tizerindeki negatif

etkileri azaltmak.

Yerine getirilmesi gereken zorunlu1uk1ar ise;

• lnsan Kaynaklanmn egitim ve ogretiminin surekliligi,

• Ust yonetim destegi,

Ilkelerimiz Tetra Pak'm temel degerleridir. Bunlar;

• Sorumluluk ozgurlugu,

• Musteri, tedarikci ve i~ arkadasi ile isbirligi,

• Uzun donemli bakis acisi,

• Yenilikcilik ve yaraucihk,

• Baghhk ve eglence.

Tetra Pak'm kalite Politikasmi spesifikasyonlanyla, kaidelerle, ulusal ve

uluslararasi standartlarla, yonetmeliklerle temin ediyor ve destekliyoruz.

Faaliyetlerimiz hedeflendirilmistir. Bunlar ise;

• Kalite konusunda stirekli gelisim,

• Kayiplan azaltma,

• Kayip ortaya crkmadan onleme,

• i~guvenligi, hijyen ve cevre tizerindeki performansm iyilestirilmesi,

Performansmuz genel merkez tarafmdan olusturulmus olan anahtar

performans gostergeleri ile izlenir ve ol~tiltir.

Yukanda ozetlenen stratejik taahhtitlerin yerine getirilmesi pazardaki rekabetci

pozisyonumuzu desteklemektedir.

67



3.3.1.1.2 i~Sagbg. Ve Giivenligi Kapsannnda Uygulanan Tiim Kanuni Sartlar

Tablo 5. i~Saghgt ve Guvenligi ile ilgili yonetmeliklerin listesi

I(~n.u.n_!.!_ U'Y~ni!_~ H~~.rJ. . !)!n~n Y'O"...:t't"!_eJl~Ie:!'"' ~ __ _ ...L..

A ~lr y" Tc hlikel' h le~ Yl .l nc lm , ,' i0 5 i YC Fonn ... (4 .m"c le I .. ,. i de~i~'Ii ."A'S9~ri U~ret , Yi;n"tm _eli~ i _ _ _ _ _';ah ~"nl . . rrn I~ S"i5h(j1 Y" C;;oY"nl;(jiEi,iiml"rinin iI,....1 'V" E~"",ftn Hakk' lnd ..Yon,etme'lI '1i<Call~ma, ~ayaan .. IIiSkln i:J¢o O"n,l~m", Kururu",u"'Callsm" uswr v", E,,,,.r,,n H..'kk!nd ..

Yojn",_etili<

Call~m .. , v e S... y .., GQ,,,entik 8'8IM~llal T"."f'noji ... . Y"I'II" eak P"'''''' Gft,,~,e!limi " . .

1;I_~!i~I 'i;p,ifl~1!.iI!<;~IJ"..,!_y,,~~.~"M;[_'ti~"";h!i<l~I~_i't"i!"\.!~k _o ; ; . . ""k YC Gens tj'~I",rin C""I~b"lma !J~!l1YO E"":F:I"~IH"k!<,"d" Y5nctmclik

Ekr",niJAr . . clar l .. c-~I"~m"h.rd", sIIij i, :k "e Gave",!;" 5",'emleri tMki<lnda'k; 'Yi!""tmcfik!;1Il! ' T"j.i:n~_b:le'!i-'ron_e~e~li~r'_ _ __~- " __ __ __ __ _ _ _

Glib .. 'o'"'Y" flmZlren K ad ,n l .. nn Cal,s'bnlma Sartlan,'" ~ m~ irm .. Od,,'''''' Y'e .;ocuk

s,,'wn Yul'"tl"." ... Oak 'l\"o..~unel.i"

G,6~ci "".1'5" rBe[il"li SO.en .1~.1~""6JI' g6:all~1 ve GO",.. r;li~i Hal<k,r;<l6 ytin.~tm_eil<Gllto;!ll;\I_ Yi:o! 'Le~~! ;o: i !G·QYftnlik ' ' '' S6~llk I~,,~..-tleri Y&netmeli( j iH,~~h~_I, Gtt ' !1~rl<l1L6~ol( j_fle_m~,en ~_..II~'I'''_Sc;releri _\,6_Q~t(!Io;>l i~-i

H,,,•• rI,,m .., Tllm ..ml"m" ve Temizieme I~I..... Y~nftlm eI,~ih~Ii;!l)mln!~flmn Ky!l, mffilfllh SI.:il!k YIl!GQY~-nl!~ S!lfthm Wn~m~!i~i1,Ka"unun" IIj~kin9"j'~rn ..,S(lr",...iyaneun ..li~i

jli'_lC:!,n\l_n~,";O Jlijkii' !~"_I,.o;~"1me ,,~"a~le_S_9~le!,~CallJ,!,e 'I'"C"el:!!'l~ligiI"S,~I,jl y~ G(I,Y,entla; KUI"U'tla... 1- 1aI<k.. ,,:1 & y;;"..u..·elil<

!j _ S~§!'~I ,,~ lJij ,v,~nli~l Y"'Mt!'I'! ..!i~; . __

l_;. S G ! 5 M i . ve G! i l'Y 'en l l!5 inc I l i.~ l< ln ~i~k O..,_pl ../'"lW.~ :e .i T eb li ii! ~ - Q i 'Oo;:retJ.. ri"d 'e n C ezo < > 1 ; 0 " , 1 < K es il .. n P"r " IOI In ""II 011ml lY~ Yetk, l i K. . ., ,, ,, , ,, ,,T"~"'kkllol!!ve ~"r'jom" h ... .I. .n H"~k,nd,, Y6",,,tm,,likl,y., ...'Il; n .. "' . . Eklentileninde ,A I,necak S .. ~ lok .... GO-..enlik Onrem'lerin .. I ii s k in

Y6net:me'lii<

in~riKYrm~ izoi veh!..,tm.e ee!o,.siAlillmul H~'kk:mdaYi:!m=,lrn~·lik

in~rl~rinde l § i l ' l Durdurulma.SIM veJili ia1crlil'rinin K.apotlim1ll5llrl!Dl!irY~nctmci[k

l (a~11iJ.~ i l " r i l1 i G"C!lc Ptl5tal~_nr l ! l :a S;_15I ! ,brl l rn_6!<~1IJJI~. [ I_Hakkr r : ! da_ '1 ( j I )~ i lme l i~

l {a n ~o rQ j! in v e, M u tb je n M ~d d !e l~ rl ~ ( :~ ll~ m al a T l d ~ $ :01 . ",11"'e GOYcru l ik Oniemillri

Hak l<rnila ' fGii~trrr~! ik

Kim'- ;B~i I I tMl !ddeier i ! l l811~m~iud,~a~hk v~ G(lv~ni ik ¢ni l !mi~ri ioI~'iclclnd8ikl"(Oheti'i'leli~

K!_~a,'J;~I!~m~~ I(~IO Ca l l ~ml : l 6d,~nc§nc , t li tk in Y l :!ne tmcl ikI(ij1 is Iii IK or u JucuDonani m 'fI 1netm e ! i~ i

I ( i s i ~ e : ,Ko rl Jy ua iDo n~ -n im ia nn -J ~y er ie ri nd 'e K I.lU..n ilmM I HrokkrndaYftn!itmel~k

J:;ijis~ ~~uj'ucuDcnanlm"a_f1n IK~~~~uJ~11 R e hb er iJ iI l ,O a k T!!llil

tcm.S?!KQ!Y)'"," ' " QOI'I~!,, !m!4r1aJ~~LU.,~m ~J9_!iJ;Ti!~llJs:!t!~Ui~d~tl1.ar;Lo~ir' ie!.i[l!,i-6zQl't(lJ E ~k t HO kOm l iJ ve Te.l'ir Ml! i jduN l!ltlhdamlH o k k rn d a Y on c tm l elik

Pat lar lCl Of tamiannTeh ii ke !c rindcn o ;ah~ 'cnl ar ln KOfI !Jnm,m Hakkund~ki Y6notmci ikP05: ta larf ia l inae Ij9i Ca b lb rl ~e r ak Y Il rC I tO l en i ,lerde i ;61l fmalara !'lif kinOul Usu l ve

E~iII~l.,r H~k~lnd-"iV~Mim~lik

S4g!ilo;Ku (~114 r 'l B> lr k im l l 'l d a f i G i l nile Afl~k Yedibui l*Iksali t V~y~ D'el il~AI CI .I ! !~ l lma~1G~rek"'n 1 ~ I > e r H.likklnd~ Y6Mtm~[ik

iittej'ilil '(Oflet!i)j.li~i _._ __", _

Yapl l~i !l rindc S.! l~1 tkYO GG...~n l ik Y !Sne tme l i~ iy,Urk i lc : r e ti i l ~ n Yone tme l i i

Y6"etm , , ! i !<

IGJRcG'. - : r . . . . ihE]uyGU"'Il;"

Hi.i>.2004 OK

1.8:.2004 OK

6.4.20[14

2:3.J.2.Z(J03, OK

11.2.20·0<1 OK

14.7.200<1 OK

!S5.:200<1 OK

2~,12 ·2!;1~~O!{

23.U.2iio3 OK

6,,a-'.Z9~ C o 'I{28,<1.200<1 OK

11,;n:Q!J4 Ot::6.,4.2004 10K

6.4.2004 "''''7 .... .-200<1 OK~9J12 .2(10~(lK

6.::1.200$ , o K .

S.:3.20D<l Ok:

~o,2 .2(J0<I, OK

l)"U,;;:QQ4 Qt::

5.3.20049.e:.20fli4

z6 ,1Z.• i: O C ! 3si,3 .2 0 0 4

----j0K

':2:0<,,3.2004 10K

26.lZ ..2003 O .K

1 m : :.4.2( iO! i

O~

OK

OK_----''-'-=='---'----------'-'01(

OK

OK

OK

OK

1 0 KOK

_ Q _ ! \ :

10K

O _ _ K _

Tetra Pak'ta i~Saghgt ve Guvenligi Kapsammda yasal olarak uygulanan

yonetmeliklerin listesi Tablo 5'da gosterilmektedir.

68



3.3.1.1.3 Kanunlann takip siireci

Kanuni Gereklilige

Uyelik

Gtmcellenmis

Yasal Sartlann

SHE

koordinatorune

ulasmasi

veya

uygulama

degismeli.?

mn

E

Prosedur veya uygulama

glincellenir

Sekil l O. i~Saghg; ve Guvenligi ile ilgili Kanunlann Takip Siireci

Not: TP: Tetra Pak

Sekil 10'a gore Tetra Pak Kanuni gereklilige liyelik islemini tamamladiktan

sonra guncellenmis olan yasal sartlar SHE koordinatorune ulasir. Yasal sartlardan

69



hangileri TP ile ilgili olup olmadigi belirlenir. ilgili sart yok ise arsivlenir, eger var

ise kanuni sart ile ilgili prosedtiriin veya uygulamamn degistirilip

degistirilmeyecegine karar verilir. Prosedtir veya uygulama degistirilecek ise gerekli

gtincellemeler yapilrr, eger degistirilmeyecek ise arsivlenir,

Kanuni surec takibinden soma Acil Durum Prosediirii hazirlarur ve bu

prosedtire gore gerekli uygulamalar yapihr,

3.3.1.1.4 i~ Sagbg. ve Giivenligi Performans Gostergelerinin, Gercek

Sonuclarmm (Ge~mi~Veriler Goz online Almarak) &Uzun DonemHedeflerin

Belirlenmesi

Grafik 10; kaza ve iskalama sayilannm yillara gore dagihmrm gostermektedir,

ISG faaliyetleri 2001 yilmda baslamasma ragmen, Grafik 10' da 2003 yilmdan bu

yana olan surec ve ilerleyen yillardaki hedefler incelenmistir, 2003 yilmdan itibaren

iskalama sayilannda artma gozlenmistir, Bu durum rskalama raporlannm ve bu

raporlann kalitesinin artngnu gostermektedir. Dolayisiyla iskalama ne kadar artrms

ise hatalar 0 kadar iyi tespit edilmis ve gerekli dlizeltmeler yapilrms demektir.

Raporlama kalitesinin artmasi ve kazaya sebep olacak hatalann dlizeltilmesi

sebebiyle is kazalannda da dusus gorulmektedir.

16

14

12

10

8

6

4

2

02003 2004 2005 2006 2006T 2007T 2008T

I . Kazalar D Iskalamalar 1

70



Grafik 10. Kazalann ve Iskalamalann Yillara gore Dagihnu

Grafik 11 risk seviyesinin 2005' den itibaren ve gelecek icin hedeflenen

dagilmu gostermektedir. Tablo 8 ve Tablo 9' da hesaplanan risk seviyesi Grafik 11'

de 2005 yilmdan bu yana yapilan iSG faaliyetleri ve ahnan onlemeler sebebiyle

dusus gozlemlenmektedir.

I . Risk Seviyesi 17000~--------------------------------~

6000

5000

4000

3000

2000

1000

o

2005 2006 2006T 2007T 2008T

Grafik 11. Risk Seviyesinin Yillara Gore Dagilmu

71



3.3.1.1.5 Veri Toplama Sistemi (Kaza, KaYIPDurumunda)

1 $ K A ZA S I R A PO R U

B O lU M S O R~ M lU SU I R AP OR N O:S IM

I l y a s Sarpkaya r

TAR IH

11.04.2002

SA AT rVA $ IBOWM

13.00 I SilOA s li GO r ev i

~§a ltm a e lem an l

Kaza SIrastrda y ap tl g l i ~

k o n t e ym r i n d ir il me s i

O l ay am n d a k i ~ h n le r

yo k

2

2 O la s l n e d en le r

a K oru yu cu k ulla m lm a m l~

b K oru yu cu v erilm e m i~

c K oru yu cu ye te rs iz

d Monta j gOven l i deQi l veya a n z a h d u r um

e E kip m an g Ov en li de gil v eya a nz ah

f M alz em e giiv en li d egil v e ya a nza h

9 i~c;: inyeters iz organizas yonh P ro se d iirle re u yu lm a m l~

D i ge r c ;: a h~ a na r an r d an e n g e le nm e - P ro s e d iir t a ki p

D i ge r c ;: a h~ a na r an r d an e n g e le nm e - P ro s e d iir iz le nm eme s i

j Egit im yeters izl ig i

k P ro se d iir y ete rs iz , a c ;:l kd e Q il

I P ro se d iir o ng Oriilm e m i~

m I~u y gu n o n lem l e r a ll m a d a n y a p ll m l~

n D ige r Ned en le r

-------

---

-

-----

1$ GUvENl lC I TAKIMI DOLDURACAK .

3 Ahnan d i iz eH i ci v e o n l e yi ci f a a li ye t

40ner i l e r

72

Documents

İSG UYGULAMALI