ISPITNI KATALOG

G E O G R A F I J AM A T U R S K I I S P I T U G I M N A Z I J I

šKOLSKA 2009/2010. GODINA

Ispitni katalog pripremili:

dr Dragica Mijanović, Filozofski fakultet, NikšićMiomir Radović, Zavod za školstvo

Zoran Pejović, Gimnazija „Slobodan Škerović”, PodgoricaNikola Dukaj, Gimnazija „25. maj”, Tuzi

Dragoje Đokić, Ispitni centar

Sadržaj

1. Uvod ....................................................................................................................................4

2. Pravila .................................................................................................................................5

3. Opšti ciljevi ispita ................................................................................................................6

4. Struktura ispita ....................................................................................................................7

5. Ispitni program ...................................................................................................................8

6. Oblici pitanja u testu ........................................................................................................ 13

7. Primjer testa sa shemom za bodovanje......................................................................17

8. Primjer lista za odgovore na pitanja višestrukog izbora ……………………………...32

9. Literatura.................................................................................……………………………...33

�

1. UVOD

Državna matura uvodi se školske 2010/11. godine u obrazovni sistem Crne Gore i predstavlja standardizovanu eksternu provjeru školskih postignuća učenika na kraju četvorogodišnjeg gimnazijskog obrazovanja. Na osnovu Zakona o gimnaziji (“Sl. list RCG”, br. 64/02 od 28. 11. 2002, 49/07 od 10. 08. 2007, “Sl. list Crne Gore”, br. 45/10 od 04. 08. 2010) maturski ispit se polaže eksterno, a za pripremu ispitnih materijala i sprovođenje procedure državne mature zadužen je Ispitni centar.

Provjeravaju se znanja, sposobnosti i vještine koje se zasnivaju na ključnim djelovima Predmetnog programa a treba da ih posjeduju učenici na kraju gimnazijskog školovanja. Ispitni katalog detaljno opisuje šta će se ispitivati na maturskom ispitu iz geografije u školskoj 2010/11. godini. Namijenjen je prvenstveno učenicima i nastavnicima, ali i ostalim učesnicima nastavnog procesa.

U Ispitnom katalogu su navedeni opšti ciljevi ispita, opisana je struktura ispita i kroz formu ispitnih ciljeva precizno je naveden sadržaj koji će se ispitivati. Dat je i primjer testa sa detaljnom shemom za ocjenjivanje.

5

2. PRAVILA

Svi učenici koji su izabrali Geografiju kao izborni predmet na maturi, polagaće ispit pismeno istog dana i u isto vrijeme. Predviđeno je da učenik sjedi sam u klupi i da raspored klupa u učionici bude takav da najviše 15 učenika može da se smjesti u jednu prostoriju.

Ispitni materijal će biti zapakovan u posebne sigurnosne kese, koje će se otvoriti predučenicima neposredno prije početka ispita.Na ispitu nije dozvoljeno

lažno predstavljanje otvaranje ispitnih zadataka prije dozvoljenog vremena ometanje drugih učenika prepisivanje od drugog učenika korišćenje nedozvoljenog pribora oštećenje šifre na test-knjižici nepoštovanje znaka za završetak ispita

Dozvoljen pribor je: grafitna olovka i gumica, hemijska olovka, korektor.Učenikov rad mora biti napisan hemijskom olovkom.Nakon ispita učenikov rad će biti vraćen u Ispitni centar gdje će se vršiti ocjenjivanje.

6

3. OPšTI CILJEVI ISPITA

Cilj maturskog ispita iz Geografije ja da:→ provjeri znanja iz Gegrafije i vještine stečene u toku školovanja u opštoj gimnaziji,

koji su definisani kroz obrazovne standarde predmeta i ovim katalogom;→ provjeri da li učenik vlada znanjima o prirodno-geografskim i društveno-

geografskim procesima i pojavama na lokalnoj, regionalnoj i planetarnoj ravni i njihovom međusobnom uticaju;

→ utvrdi da li učenik razumije najvažnije geografske pojave i procese kroz njihove karakteristične primjere i uzročno - posljednične veze;

→ provjeri da li učenik razumije strukture i procese različitih regiona u okviru globalnog sistema;

→ utvrdi da li je učenik upoznat sa geografskim osobenostima Crne Gore;→ provjeri da li učenik vlada znanjima o turističkim osobenostima Crne Gore i da li

ima odgovoran odnos prema njenim prirodnim i kulturnim vrijednostima;→ provjeri da li je učenik stekao znanje o preventivi, zaštiti i unapređivanju životne

sredine;→ uporedi postignuća znanja i vještina iz Geografije na školskom i nacionalnom

nivou.

4. STRUKTURA ISPITA

Ispit iz Geografije traje od 90 - 120 minuta. Maksimalan broj bodova je 100. Netačno riješen ili neurađen zadatak ne donosi negativne poene.

Ispit sadrži dvije vrste zadataka:

a) zadatke višestrukog izbora

b) zadatke otvorenog tipa

Tip zadatka Broj zadatakaZadaci višestrukog izbora 15 - 20

Zadaci otvorenog tipa 25 - 30

Nastavno gradivo iz Geografije, koje se u gimnaziji izučava u 1. i 2. razredu, podijeljeno je na tri područija. Za dopunu maturskog standarda iz Geografije učenici moraju izabrati opšti izborni predmet Turistička geografija, koji mogu izučavati u 3. ili 4. razredu.

Redni broj Područje Zastupljenost sadržaja

I Fizička geografija 20 - 40%

II Geografija Crne Gore 15 - 25%

III Osnove geografije svijeta 15 - 25%

IV Turistička geografija 20 - 30%

7

5. ISPITNI PROGRAM

1. FIZIČKA GEOGRAFIJA

1.1 UVOD U FIZIČKU GEOGRAFIJU Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 1.1.1. definiše predmet proučavanja i izvrši podjelu fizičke geografije; 1.1.2. razumije značaj fizičke geografije i njeno mjesto u sistemu geografskih nauka; 1.1.3. Ističe složenost i raznovrsnost veza elemenata geografske sredine i

međusobne uticaje.

1.2. PLANETA ZEMLJA U KOSMOSU

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 1.2.1. definiše osnovne pojmove o svemiru; 1.2.2. interpretira različite teorije o postanku Zemlje i svemira; 1.2.3. razumije i objašnjava pojmove: svjetlosna godina, galaksija, Mliječni put; 1.2.4. određuje osnovne pojave i procese na Zemlji uslovljene njenim kretanjem, oblikom, veličinim i nagnutošću ose; 1.2.5. razumije kalendarsko računanje vremena i vremenske zone; 1.2.6. opisuje Mjesec kao Zemljin satelit i razumije i izračunava mjesečeve mijene.

1.3. KARTOGRAFIJA

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 1.3.1. razumije potrebu i razlikuje metode prikazivanja Zemlje (karta, globus, modeli); 1.3.2. analizira pojam, svojstva i elemente geografske karte; 1.3.3. predstavlja geografske sadržaje i razumije univerzalnost kartografskog jezika; 1.3.4. razlikuje geografske karte po sadržaju i razmjeri; 1.3.5. razumije upotrebu avionskih i satelitskih snimaka u kartografiji; 1.3.6. dokaže sposobnost orijentacije na terenu, uz pomoć karte i drugih sredstava.

1.4. GRAđA ZEmlJE I GEOlOšKI RAZVOJ ZEmlJInE KORE

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 1.4.1. analizira unutrašnju građu Zemlje; 1.4.2. određuje fizičke osobine i elementarni sastav Zemljine kore; 1.4.3. razlikuje kontinentalne i okeanske ploče, uočava pokretljivost kore; 1.4.4. identifikuje geološke ere i periode i njihove najvažnije oblike (promjene).

8

1.5. LITOSFERA

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 1.5.1. klasifikuje osnovne tipove stijena i minerala i objašnjava način njihovog postanka i svojstva; 1.5.2. prepoznaje unutrašnje sile Zemlje i opisuje njihovo djelovanje; 1.5.3. izvještava o orogenim pokretima i navodi osnovne oblike reljefa nastale njima; 1.5.4. razumije složenost vulkanizma, njihov značaj za reljef i građu Zemlje; 1.5.5. nabroji osnovne tipove vulkana i identifikuje vulkanske zone na Zemlji; 1.5.6. razumije nastanak potresa, razlikuje tipove i zemljotresne zone; 1.5.7. analizira uticaj spoljašnjih sila na reljef; 1.5.7. određuje genetsku klasifikaciju oblika reljefa (erozivni i akumulativni, površinski i podzemni).

1.6. PEDOSFERA

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 1.6.1. razlikuje faktore koji utiču na formiranje tla (geološka osnova, nagib, klima...); 1.6.2. razlikuje tipove tla i informiše o njihovoj rasprostranjenosti; 1.6.3. analizira zemljište kao uslov prehrane stanovništva; 1.6.4. prepoznaje najčešće oblike degradacije i mjere zaštite.

1.7. ATMOSFERA

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 1.7.1. informiše o sastavu i strukturi atmosfere; 1.7.2. procjenjuje uticaj geografskih faktora na klimu; 1.7.3. analizira klimatske elemente i njihovu međuzavisnost; 1.7.4. prepoznaje istrumente za mjerenje i opisuje način predstavljanja vremenskih (meteoroloških) parametara; 1.7.5. identifikuje klimatske tipove na Zemlji; 1.7.6. analizira uticaj čovjeka na klimu; 1.7.7. objasni uticaj vazdušnih masa i frontova na vrijeme, određuje način prognoziranja i čita sinoptičke karte.

1.8. HIDROSFERA

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 1.8.1. razumije značaj i definiše vrste voda; 1.8.2. objasni značaj Svjetskog mora u prošlosti i sadašnjosti; 1.8.3. analizira fizička i hemijska svojstva i objašnjava kretanje morske vode; 1.8.4. analizira hidrološke karakteristike voda na kopnu; 1.8.5. razlikuje vode na kopnu i određuje njihov raspored; 1.8.6. razumije potrebu očuvanja i zaštite voda.

9

1.9. BIOSFERA

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 1.9.1. razumije geografsku zonalnost prostiranja živog svijeta (vertikalnu i horizontalnu); 1.9.2. razlikuje reliktne i endemične vrste; 1.9.3. kritički procjenjuje uticaj čovjeka na prostiranje biljnog i životinjskog svijeta.

1.10. PRIRODnA sREDInA I ČOVJEK

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 1.10.1. razumije međusobnu uslovljenost čovjeka i prirode, uticaj prirodne sredine na ljudsko društvo na lokalnom, regionalnom i planetarnom nivou; 1.10.2. vrednuje prirodne resurse, njihove rezerve, obnavljanje, korišćenje i zaštitu; 1.10.3. objasni značaj geo i biodiverziteta i potrebu njihove zaštite.

2. GEOGRAFIJA CRNE GORE

2.1. CRnA GORA, POlOžAJ, VElIČInA, GRAnICE, DRžAVnO UREđEnJE

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.1.1. analizira geografski položaj Crne Gore; 2.1.2. identifikuje državnu granicu i veličinu Crne Gore; 2.1.3. informiše o mijenjanju površine Crne Gore kroz istoriju; 2.1.4. analizira državno uređenje Crne Gore.

2.2. GEOLOšKI SASTAV I STRUKTURNE KARAKTERISTIKE

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.2.1. definiše pojam geoloških osobenosti; 2.2.2. klasifikuje osnovne stijene koje učestvuju u građi Crne Gore, objašnjava način postanka i svojstva; 2.2.3. prepoznaje uzroke seizmičkih aktivnosti i izdvaja seizmičke zone u Crnoj Gori.

2.3. RELJEF CRNE GORE

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.3.1. klasifikuje osnovne oblike fluvio-denudacionog reljefa i navodi njihovu rasprostranjenost; 2.3.2. razumije kako i gdje nastaje abrazioni reljef i navodi osnovne oblike abrazionog reljefa u Crnoj Gori; 2.3.3. nabraja oblike krškog reljefa i daje objašnjenje njihovog nastanka;

10

2.3.4. informiše o rasprostranjenosti krša i krških oblika reljefa u Crnoj Gori; 2.3.5. analizira različite klimatske uslove koji su omogućili stvaranje glacijalnog reljefa; 2.3.6. idetifikuje oblike glacijalnog reljefa i navodi njihovu rasprostranjenost u Crnoj Gori.

2.4. KLIMA CRNE GORE

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.4.1. vrednuje faktore i elemente koji utiču na klimu Crne Gore; 2.4.2. razlikuje osnovne klimatske oblasti u Crnoj Gori;

2.5. VODE CRNE GORE

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.5.1. opisuje osnovne karakteristike dijela Jadranskog mora koji pripada Crnoj Gori; 2.5.2. vrednuje ekonomsku važnost Jadranskog mora za Crnu Goru; 2.5.3. objasni uticaj klimatskih i geoloških prilika na formiranje riječne mreže u Crnoj Gori; 2.5.4. razumije šta su vrela, izvori, izdani i mineralni izvori; 2.5.5. analizira faktore koji utiču na bogatstvo voda u Crnoj Gori; 2.5.6. objašnjava način nastanka jezerskih basena i određuje položaj jezera u Crnoj Gori; 2.5.7. vrednuje ekonomski i turistički značaj kopnenih voda u Crnoj Gori.

2.6. KARAKTERISTIKE FLORE I TIPOVI ZEMLJIšTA

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.6.1. identifikuje vegetacijske regije u Crnoj Gori; 2.6.2. analizira tipove tla i procjenjuje njihov uticaj na proizvodnju.

2.7. PRIRODNE OBLASTI

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.7.1. opisuje prostor primorske oblasti; 2.7.2. vrednuje ekonomske, turističke i mediteranske karakteristike primorske oblasti; 2.7.3. identifikuje prostor koji zahvata planinska oblast; 2.7.4. analizira prirodne karakteristike planinske oblasti; 2.7.5. razumije specifične karakteristike koje izdvajaju dolinsko-kotlinsku oblast od drugih u Crnoj Gori; 2.7.6. određuje granice oblasti dubokog krša i objašnjava specifičnost nastanka; 2.7.7. informiše o razlozima za formiranje nacionalnih parkova i navodi tipove nacionalnih parkova; 2.7.8. vrednuje značaj i ulogu nacionalnih parkova Crne Gore.

11

2.8. EKOlOšKA DRžAVA

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.8.1. razumije odnos čovjek - društvo prema prirodi; 2.8.2. razumije pojam ekološka država; 2.8.3. identifikuje probleme u vezi sa zaštitom životne sredine.

2.9. STANOVNIšTVO I NASELJA CRNE GORE

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.9.1. poznaje osnovne demografske karakteristike; 2.9.2. objašnjava prirodno kretanje, migracije i strukture stanovništva Crne Gore; 2.9.3. razlikuje naselja po veličini, vrsti, tipu i funkcijama; 2.9.4. analizira proces urbanizacije; 2.9.5. objašnjava karakteristike najznačajnijih urbanih centara Crne Gore; 2.9.6. identifikuje najznačajnije obrazovne, naučne i kulturne institucije i najznačajnije kulturne manifestacije u Crnoj Gori.

2 .10. PRIRODnA sREDInA I ČOVJEK

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.10.1. objasni ulogu prirodnih i društvenih faktora za razvoj poljoprivrede u Crnoj Gori; 2.10.2. nabraja poljoprivredne regione i informiše o njima; 2.10.3. razumije termine eko-hrana i robna marka; 2.10.4. vrednuje prirodne resurse i mogućnost privređivanja u Crnoj Gori; 2.10.5. analizira rudarski potencijal Crne Gore; 2.10.6. analizira industrijske grane značajne za Crnu Goru; 2.10.7. razumije ulogu i važnost saobraćaja u Crnoj Gori i analizira saobraćajnu kartu.

3. OSNOVE GEOGRAFIJE SVIJETA

3.1. EVROPA

Ispitni ciljevi

Učenik pokazuje da umije da: 3.1.1. određuje prirodno-geografske karakteristike Evrope; 3.1.2. analizira demografski potencijal Evrope; 3.1.3. zaključuje zašto Evropa ima razvijenu privredu i veliki je proizvođač hrane; 3.1.4. razumije međuregijske prirodne karakteristike Evrope; 3.1.5. analizira privredno razvijene i manje razvijene regije Evrope; 3.1.6. vrednuje značaj Evropske unije i integracionih procesa; 3.1.7. analizira prirodne i društvene karakteristike najznačajnijih država Evrope (Velike Britanije, Italije, Francuske, Njemačke i Rusije); 3.1.8. objašnjava prirodne i društvene karakteristike Jugoistočne Evrope; 3.1.9. analizira prirodne i društvene karakteristike: Srbije, Bosne i Hercegovine,

12

Slovenije, Hrvatske, Makedonije i Albanije.

3.2. AZIJA

Ispitni ciljeviUčenik pokazuje da umije da: 3.2.1. određuje prirodne odlike Azije; 3.2.2. analizira društveno-ekonomske odlike Azije; 3.2.3. razumije zašto se Azija smatra kontinentom velikih prirodnih, društvenih ekonomskih razlika; 3.2.4. analizira regionalnu podjelu Azije; 3.2.5. analizira prirodne i društvene karakteristike najznačajnijih država Azije (Indija, Kina, Japan ).

3.3. AFRIKA

Ispitni ciljeviUčenik pokazuje da umije da: 3.3.1. određuje prirodno-geografske karakteristike Afrike; 3.3.2. analizira društvene karakteristike Afrike; 3.3.3. analizira prirodne i društvene razlike među regijama Afrike; 3.3.4. objašnjava kontrast prirodno bogatstvo – siromaštvo stanovništva;

3.4. SJEVERNA AMERIKA

Ispitni ciljevi

Učenik pokazuje da umije da: 3.4.1. određuje prirodno-geografske odlike Sjeverne Amerike; 3.4.2. analizira društveno-ekonomske odlike Sjeverne Amerike; 3.4.3. objašnjava zašto su SAD vodeća politička i ekonomska sila svijeta.

3.5. JUžnA I sREDnJA AmERIKA

Ispitni ciljevi

Učenik pokazuje da umije da: 3.5.1. određuje prirodno-geografske odlike Južne i Srednje Amerike; 3.5.2. analizira društveno ekonomske odlike Južne i Srednje Amerike; 3.5.3. analizira prirodne i društvene razlike među regijama Južne i Srednje Amerike; 3.5.4. objasni prirodne i društveno-ekonomske odnose Brazila i Meksika.

3.6. AUSTRALIJA, OKEANIJA I POLARNE OBLASTI

Ispitni ciljevi

Učenik pokazuje da umije da:3.6.1. određuje prirodno-geografske karakteristike Australije i Okeanije;3.6.2. analizira društveno-ekonomske karakteristike Australije i Okeanije;3.6.3. analizira geografske karakteristike Arktika i Antarktika.

13

3.7. SVJETSKA PRIVREDA

Ispitni ciljevi

Učenik pokazuje da umije da: 3.7.1. razumije termin globalizacija; 3.7.2. definiše savremene globalne probleme i objašnjava ih; 3.7.3. razumije uticaj nauke i uvođenje novih tehnologija na privredni razvoj; 3.7.4. nabraja najvažnije svjetske institucije.

4. TURIsTIČKA GEOGRAFIJA

4.1. UVOD U TURIsTIČKU GEOGRAFIJU CRnE GORE

Ispitni ciljevi

Učenik pokazuje da umije da: 4.1.1. definiše predmet i zadatke istraživanja turističke geografije i objasni pojavu i razvoj turizma i rekreacije; 4.1.2. razlikuje elemente i faktore razvoja turizma; 4.1.3. poznaje motive turističkih kretanja; 4.1.4. analizira i druge nauke koje se bave turizmom i njihovu uzročno - posredničku povezanost.

4.2. GEOGRAFsKO-TURIsTIČKI POlOžAJ CRnE GORE

Ispitni ciljevi

Učenik pokazuje da umije da: 4.2.1. analizira turistički položaj Crne Gore; 4.2.2. objasni ulogu saobraćaja u razvoju turizma Crne Gore i ističe karakteristike granica i graničnih prelaza.

4.3. mOTIVsKA OsnOVA TURIsTIČKIh KRETAnJA

Ispitni ciljevi

Učenik pokazuje da umije da: 4.3.1. definiše osobine Jadranskog mora i njegova turistička svojstva; 4.3.2. opisuje klimu Crnogorskog primorja i objašnjava njenu turističku vrijednost; 4.3.3. analizira prirodne turističke potencijale planina Crne Gore; 4.3.4. opisuje kanjone i navodi njihovu turističku vrijednost; 4.3.5. nabroji speleološke objekte i objasni njihovu turističku vrijednost; 4.3.6. analizira turističke potencijale kopnenih voda (rijeka, jezera, mineralnih izvora) kao komplementarnih i samostalnih hidrografskih motiva; 4.3.7. navodi atraktivne hidrološke objekte i pojave i objasni njihovu turističku vrijednost; 4.3.8. razlikuje arheološke vrijednosti iz različitih perioda i upoređuje turističke regije u Crnoj Gori na osnovu arheoloških nalazišta; 4.3.9. vrednuje spomeničko nasljeđe iz različitih perioda i upoređuje turističke regije na osnovu spomeničkog nasljeđa; 4.3.10. analizira osobenosti umjetničkog i etnografskog nasljeđa;

14

4.3.11. analizira ruralne i urbane cjeline i navodi njihove turističke vrijednosti; 4.3.12. nabroji značajne kulturne i zabavne manifestacije i procijeni njihovu turističku vrijednost.

4.4. mATERIJAlnA OsnOVA TURIsTIČKOG PROmETA

Ispitni ciljevi

Učenik pokazuje da umije da: 4.4.1. analizira saobraćajne uslove prometa; 4.4.2. klasifikuje smještajne, ugostiteljske i ostale kapacitete turističkog prometa; 4.4.3. analizira razvoj trgovinske mreže kao materijalne baze za razvoj turizma; 4.4.4. vrednuje ulogu stanovništva kao subjektivnog faktora za razvoj turizma.

4.5. TURIZAM I NEKE KOMPLEMENTARNE DJELATNOSTI

Ispitni ciljevi

Učenik pokazuje da umije da: 4.5.1. objasni značaj poljoprivrede kao proizvodno resursne baze za razvoj turizma; 4.5.2. analizira ulogu turizma na razvoj trgovine ugostiteljstva i zanatstva; 4.5.3. uočava vezu domaće radinosti i turizma; 4.5.4. analizira uticaj turizma na demografska kretanja.

4.6. OblICI TURIsTIČKOG KRETAnJA

Ispitni ciljevi

Učenici pokazuju da umiju da: 4.6.1. definiše osnovne oblike turističkog kretanja; 4.6.2. razlikuje kretanja prema vrsti motiva; 4.6.3. razlikuje ljetnja i zimska turistička kretanja; 4.6.4. identifikuje ostale oblike turizma; 4.6.5. označava najvažnije domaće i inostrane turističke pravce; 4.6.6. određuje potencijalne turističke zone i lokalitete.

4.7. ObIm, DInAmIKA I sTRUKTURA TURIsTIČKOG PROmETA

Ispitni ciljeviUčenik pokazuje da umije da: 4.7.1. analizira domaći turistički promet; 4.7.2. analizira inostrani turistički promet.

4.8. TURIsTIČKA PODRUČIJA I mJEsTA U CRnOJ GORI

Ispitni ciljevi

Učenik pokazuje da umije da: 4.8.1. definiše unutrašnju strukturu primorske turističke regije; 4.8.2. definiše unutrašnju strukturu planinske turističke regije; 4.8.3. analizira nacionalne parkove i procjenjuje njihov turistički potencijal;

15

4.8.4. analizira gradska naselja kao turističke vrijednosti; 4.8.5. identifikuje objekte svjetske baštine; 4.8.6. upoređuje turističko - geografske regije Crne Gore.

4.9. ZAšTITA PRIRODE I TURIZAM

Ispitni ciljevi

Učenik pokazuje da umije da: 4.9.1. uočava međudejstvo zaštite prirode i razvoja turizma; 4.9.2. procjenjuje perspektivu razvoja turizma u Crnoj Gori; 4.9.3. odredi potencijalni razvoj turizma po principima održivosti.

6. OBLICI PITANJA U TESTU

Test sadrži sljedeće vrste zadataka:

A. zadatke višestrukog izboraUčenik od više ponuđenih odgovora bira jedan tačan i zaokružuje slovo ili brojispred tog odgovora. Tu su i pitanja povezivanja, u kojima treba da se povežu pojmovi iz dvije paralelne kolone. U nekim se zadacima upisuju brojevi na linije ispred odgovarajućeg pojma, a u nekim se pojmovi povezuju strelicama. Pored svakog pitanja dato je uputstvo o načinu rješavanja. Pitanja u testu iz Geografije poređana su tako da prvo slijede pitanja iz Fizičke geografije, zatim iz geografije Crne Gore i na kraju iz Turističke geografije. Svi oblici pitanja pojavljuju se u svim područjima. Zbog slijeda po područjima, kao poseban set pitanja, nijesu grupisana pitanja višestrukog izbora. Odgovori na pitanja višestrukog izbora u kojima se traži zaokruživanje, prenose se na list za odgovore, koji se nalazi na strani 32.

B. zadatke otvorenog tipaKod ovih zadataka rješenje može biti:1. kratak odgovor – rješenje je riječ, prosta rečenica ili godina;2. duži odgovor – rješenje je opširnije i sastoji se iz više rečenica.

16

7. PRIMJER TESTA SA SHEMOM ZA BODOVANJE

1. Koje od navedenih planeta pripadaju unutrašnjim (Zemljinom tipu) planetama?

1. Jupiter T N 2. Merkur T N 3. Uran T N 4. Venera T N Na listu za odgovore treba da uz broj koji označava planete obilježite znakom X da li je odgovor tačan ( T ) ili netačan ( N ).

4 boda

2. Mjesec je nevidljiv u:

1. kontrakciji 2. konjukciji 3. opoziciji 4. poziciji

U ovom zadatku samo je jedan odgovor tačan. Na listu za odgovore treba da obilježite znakom X samo jedan od četiri ponuđena odgovora.

1 bod

3. Utemeljivač heliocentričnog sistema je:

1. De Brahe 2. Eratosten 3. Kopernik 4. Ptolomej

U ovom zadatku samo je jedan odgovor tačan. Na listu za odgovore treba da obilježite znakom X samo jedan od četiri ponuđena odgovora.

1 bod

4. Dopunite rečenicu:

Zemlja je spljoštena na (1) ................................, a ispupčena na (2)..................................

2 boda

5. Dva putnika krenu u obilazak Zemlje, prvi će je obići ekvatorom, a drugi 45. paralelom.

1. Duži put će preći onaj koji obilazi ekvatorom 2. Duži put će proći onaj koji obilazi 45. paralelom 3. Oba putnika će preći istu dužinu puta

U ovom zadatku samo je jedan odgovor tačan. Na listu za odgovore treba da obilježite znakom X samo jedan od tri ponuđena odgovora.

1 bod

17

18

6. Na crtežu su prikazani osnovni djelovi Zemlje. Na linijama uz pripadajući broj upišite naziv tog dijela.

1. .........................................................

2. .........................................................

2 boda

7. Navedi četiri najznačajnije vulkanske zone na Zemlji.

1. .............................................................. 2. ..............................................................

3. .............................................................. 4. ..............................................................

4 boda

8. Spoljašnjim silama pridruži odgovarajuće oblike reljefa.

1. abrazioni proces A. barhane

2. fluvijalna erozija B. klif

3. glacijalna erozija C. pećine

4. kraška erozija D. plavine

E. valov

U ovom zadatku svakom pojmu u lijevoj koloni možete pridružiti samo jedan pojam iz desne kolone. Na listu za odgovore treba da uz broj koji označava pojam u lijevoj koloni obilježite znakom X slovo tačnoga odgovora iz desne kolone. PAŽNJA: u ovom zadatku je jedan pojam višak.

4 boda

9. Polja stalno visokog vazdušnog pritiska su: 1. ekvatorijalni pojas T N 2. polarni pojas T N 3. subpolarna zona T N 4. suptropska zona T N Na listu za odgovore treba da uz redni broj obilježite znakom X da li je odgovor tačan ( T ) ili netačan ( N ).

4 boda

10. Izračunaj prosječnu dnevnu temperaturu ako su tokom dana mjerene: u 7h - 14°C, u 14h - 26°C, u 21h - 18°C.

PROsTOR ZA RAČUnAnJE▼

Rezultat je ......................................1 bod

11. Stalni vjetrovi skreću uslijed:

1. reljefnih prepreka 2. rotacije 3. zemljinog oblika

U ovom zadatku samo je jedan odgovor točan. Na listu za odgovore treba da obilježite znakom X samo jedan od tri ponuđena odgovora.

1 bod

12. Klimatskim elementima pridruži uređaj za mjerenje.

1. brzina vjetra A. anemometar

2. padavine B. barometar

3. vazdušni pritisak C. higrograf

4. vlažnost vazduha D. pluviograf

E. poligraf

F. termometar

U ovom zadatku svakom pojmu u lijevoj koloni možete pridružiti samo jedan pojam iz desne kolone. Na listu za odgovore treba da uz broj koji označava pojam u lijevoj koloni obilježite znakom X slovo tačnoga odgovora iz desne kolone. PAŽNJA: u ovom zadatku su dva pojma u desnoj koloni višak.

4 boda

13. Obnovljivi izvori energije su:

1. energija morskih doba T N 2. energija vjetra T N 3. nafta T N 4. vodne snage T N 5. zemni gas T N

Na listu za odgovore treba da uz redni broj obilježite znakom X da li je odgovor tačan ( T ) ili netačan ( N ).

5 bodova

19

20

14. Najjužnija tačka Crne Gore nalazi se na:

1. 41°39´ j.g.š. 2. 41°39´ s.g.š. 3. 41°39´ i.g.d. 4. 41°39´ z.g.d.

U ovom zadatku samo je jedan odgovor tačan. Na listu za odgovore treba da obilježite znakom X samo jedan od četiri ponuđena odgovora.

1 bod

15. Navedi najmarkantnije oblike fluvijalne erozije u Crnoj Gori.

1. najmarkantniji akumulacioni oblik je ............................................................... 2. najmarkantniji erozivni oblik je ...............................................................

2 boda

16. Koja su tri bitna faktora koja utiču na klimu Crne Gore?

1. .............................................................. 2. ..............................................................

3. ..............................................................

3 boda

17. Uzmimo da je na početku godine u Crnoj Gori broj stanovnika iznosio 600 000 (zaokružili smo brojke radi lakšeg računanja), u toku godine rodilo se 8 400, a umrlo 6 000 ljudi. Izračunaj broj stanovnika na kraju godine (zanemarujući doseljene i odseljene), stopu nataliteta, stopu mortaliteta i stopu prirodnog priraštaja.

PROsTOR ZA RAČUnAnJE▼

1. broj stanovnika na kraju godine ........................................

2. stopa nataliteta ........................................

3. stopa mortaliteta ........................................

4. stopa prirodnog priraštaja ........................................

4 boda

18. Na linijama ispod karte upišite imena rijeka crnomorskog sliva, koje su na karti označene brojevima 1, 2 , 3, 4 i 5.

1.

2.

3.

4. 5.

Rijeke crnomorskog sliva

1. .............................................................. 2. ..............................................................

3. .............................................................. 4. ..............................................................

5. ..............................................................5 bodova

21

22

19. Navedi tri hidrološke osobenosti dolinsko-kotlinske prirodne oblasti.

1. .............................................................. 2. ..............................................................

3. .............................................................. 3 boda

20. Pažljivo pogledajte kartu opština i opštinskih centara u Crnoj Gori. Na karti su ubilježeni samo neki nazivi opštinskih centara. Vaš zadatak je da u granicama njihovih opština upišete nazive opštinskih centara Šavnik, Berane i Budva.

3 boda

21. Dopuni rečenicu:

U Pljevljima ugalj se eksploatiše na (1) .................................................. kopovima korišćenjem

savremene mehanizacije, ugalj se koristi najviše za potrebe (2).................................................

2 boda

22. U fizičko-geografskom pogledu, Evropa nije kontinent. Navedi na osnovu kojih osobenosti je izdvojena kao zaseban kontinent.

1. .....................................................................................................................................................................

2. .....................................................................................................................................................................

2 boda

23. Navedeni su neki prirodni objekti. Povežite ih sa državama u kojima se nalaze.

1. Bjelašnica A. Bosna i Hercegovina 2. Brioni B. Hrvatska 3. Dorjansko jezero C. Makedonija 4. Palićko jezero D. Slovenija E. Srbija U ovom zadatku svakom pojmu u lijevoj koloni možete pridružiti samo jedan pojam iz desne kolone. Na listu za odgovore treba da uz broj koji označava pojam u lijevoj koloni obilježite znakom X slovo tačnoga odgovora iz desne kolone. PAŽNJA : u ovom zadatku je jedan pojam u desnoj koloni višak.

4 boda

24. Na linijama ispod karte upišite imena prirodnih cjelina Francuske koje su na karti označene brojevima 1, 2 i 3.

1. .............................................................. 2. ..............................................................

3. .............................................................. 3 boda

23

24

25. Na kojem kontinentu možemo izdvojiti tri velike klimatske oblasti: subpolarnu,

kontinentalnu i monsunsku. Taj kontinent je ................................................... 1 bod

26. Koji od navedenih prostora ima najveću ukupnu površinu pod šumom?

1. Afrika 2. Južna Amerika 3. Ruska Federacija 4. Sjeverna i Srednja Amerika

U ovom zadatku je samo jedan odgovor tačan. Na listu za odgovore treba da obilježite znakom X samo jedan od četiri ponuđena odgovora.

1 bod

27. Na priloženoj karti upišite: A. broj 1 u državu u kojoj je sjedište Evropskoga parlamenta B. broj 2 u državu u kojoj je sjedište Evropske komisije i savjeta C. broj 3 u državu u kojoj je sjedište Evropske centralne banke.

3 boda

28. Dopuni rečenicu:

Uz južnu obalu Japanskih ostrva teče (1) ......................................Kurošio, a uz sjeveroistočnu

(2) ....................................... Ojašio struja. 2 boda

29. Obale Afrike su slabo razuđene, nema većih zaliva, a jedino veće poluostrvo je:

................................................................................ 1 bod

30. Koja je država najveći svjetski izvoznik, a koja najveći svjetski uvoznik roba i usluga?

1. Najveći svjetski izvoznik roba i usluga je ..............................................................................

2. Najveći svjetski uvoznik roba i usluga je .............................................................................. 2 boda

31. U reljefu Južne Amerike se izdvajaju tri cjeline:

1. .............................................................. 2. ..............................................................

3. .............................................................. 3 boda

32. Najveći broj stanovnika Brazila u Južnoj Americi i Meksika u Srednjoj Americi po vjeroispovijesti su:

1. anglikanci 2. baptisti 3. katolici 4. protestanti

U ovom zadatku je samo jedan odgovor tačan. Na listu za odgovore treba da obilježite znakom X samo jedan od četiri ponuđena odgovora.

1 bod

25

26

33. Poveži skraćenice sa nazivima:

1. WHO2. UNICEF3. FAO4. UNHCER

A. specijalizovana agencija Ujedinjenih nacija koja se bavi pitanjima ishrane i poljoprivrede B. organizacija Ujedinjenih nacija za izbjegliceC. organizacija za obrazovanje, nauku i kulturuD. organizacija Ujedinjenih nacija za brigu o djeciE. svjetska zdravstvena organizacija

U ovom zadatku svakom pojmu u lijevoj koloni možete pridružiti samo jedan pojam iz desne kolone. Na listu za odgovore treba da uz broj koji označava pojam u lijevoj koloni obilježite znakom X slovo tačnoga odgovora iz desne kolone. PAŽNJA: u ovom zadatku je jedan pojam u desnoj koloni višak.

4 boda

34. Najveća plaža u Crnoj Gori je:

1. Bečićka plaža 2. Buljarica 3. Jaz 4. Velika plaža u Ulcinju

U ovom zadatku je samo jedan odgovor tačan. Na listu za odgovore trebate obilježite znakom X samo jedan od četiri ponuđena odgovora.

1 bod

35. Posebnu turističku atraktivnost predstavlja (1) .............................................................. na

Tari koje se obavlja od (2)....................................................... do (3) ...............................................

3 boda

36. Navedi nacionalne parkove u Crnoj Gori:

1. .............................................................. 2. ..............................................................

3. ..............................................................

4. .............................................................. 4 boda

37. Najstariji festival u Herceg Novom je.............................................................., koji se odvija tokom januara i februara.

1 bod

38. Najstarija građevina na Cetinju je ...............................................................

1 bod

39. Navedi objekte svjetske baštine u Crnoj Gori.

1. .............................................................. 2. ..............................................................

2 boda

40. Akvatorij Skadarskog jezera upisan je u listu ...............................................................

1 bod

41. Navedi četiri karakteristike održivog turizma.

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

4 boda

42. Glavni strateški dokument razvoja turizma u Crnoj Gori je ...........................................................

1 bod

27

28

1. Odgovori: 1. N; 2. T; 3. N; 4 T. Za svaki tačan odgovor po 1 bod

2. Odgovor: je pod 2, konjukciji 1 bod

3. Odgovor: je pod 3, Kopernik 1 bod

4. Odgovori: (1) polovima 1 bod (2) ekvatoru 1 bod

5. Odgovor: je pod 1, Duži put će preći onaj koji obilazi ekvatorom 1 bod

6. Odgovori: 1. jezgro 1 bod 2. omotač jezgra 1 bod

7. Odgovori: 1. Vatreni pojas Pacifika. 2. Atlantska središnja zona; 3. mediteranska zona; 4. istočno afrička ploča. Za svaki tačan odgovor po 1 bod. Redosljed nije bitan.

8. Odgovori: 1. B; 2. D; 3. E; 4. C.Za svaki tačan odgovor po 1 bod.

9. Odgovori: 1. N; 2. T; 3. N; 4. T.Za svaki tačan odgovor po 1 bod.

10. Odgovor: prosječna temperatura je 19°C. 1 bod

11. Odgovor: je pod 2, rotacije 1 bod

12. Odgovori: 1. A; 2. D; 3. B; 4. C.Za svaki tačan odgovor po 1 bod.

13. Odgovori: 1. T; 2. T; 3. N; 4. T; 5. N. Za svaki tačan odgovor po 1 bod.

14. Odgovor: je pod 2, 41°39´ s.g.š. 1 bod

15. Odgovori: 1. plavina Morače 1 bod 2. kanjon Tare 1 bod

16. Odgovori: 1. udaljenost od mora 1 bod 2. nadmorska visina 1 bod 3. raščlanjenost reljefa 1 bod Redosljed nije bitan

17. Odgovori: 1. 602400 stanovnika 1 bod 2. 14‰ 1 bod 3. 10‰ 1 bod 4. 4‰ 1 bod

7. ODGOVORI SA SHEMOM ZA BODOVANJE

18. Odgovori: 1. Piva; 2. Tara; 3. Ćehotina; 4. Lim; 5. Ibar.Za svaki tačan odgovor po 1 bod.

19. Poželjan odgovor: 1. Hidrološka osobenost ove oblasti je bogatstvo voda (1 bod). 2. Ono se ogleda kako količinom površinskih tako i podzemnih voda (1 bod ). 3. Na stranama dolina koje duboko presijecaju krečnjake, javljaju se brojna vrela i izvori (1 bod ). Redosljed nije bitan

20. Odgovor:

Za svaki tačan odgovor na karti (Šavnik, Berane i Budva) po 1 bod.

21. Odgovori: (1) dnevnim (površinskim) 1 bod (2) termoelektrane 1 bod

29

30

22. Poželjan odgovor: 1. civilizacijskih razlika 1 bod2. kulturnih razlika 1 bodRedosljed nije bitan

23. Odgovori: 1. A; 2. B; 3. C; 4. E. Za svaki tačan odgovor po 1 bod.

24. Odgovori: 1. Pirineji 1 bod 2. Alpi 1 bod 3. Centralni masiv 1 bod

25. Odgovor: Azija 1 bod

26. Odgovor: je pod 3, Ruska Federacija 1 bod

27. Odgovor:

Za svaki tačan odgovor po 1 bod.

28. Odgovori: (1) topla 1 bod (2) hladna 1 bod

29. Odgovor: Somalijsko 1 bod

30. Odgovori: 1. SAD 1 bod 2. isto SAD 1 bod 31. Odgovori: 1. visoravni na istoku 1 bod 2. velike ravnice u unutrašnjosti 1 bod 3. planinski lanci Anda na zapadu 1 bod Redosljed nije bitan.

32. Odgovor: pod 3, katolici 1 bod

33. Odgovori: 1. E; 2. D; 3. A; 4. B. Za svaki tačan odgovor po 1 bod.

34. Odgovor: je pod 4, Velika plaža u Ulcinju 1bod

35. Odgovori: (1) splavarenje 1 bod (2) Đurđevića Tare 1 bod (3) Šćepan polja 1 bod

36. Odgovori: 1. Biogradska gora 1 bod 2. Durmitor 1 bod 3. Lovćen 1 bod 4. Skadarsko jezero 1 bod Redosljed nije bitan.

37. Odgovor: Praznik mimoza 1 bod

38. Odgovor: Vlaška crkva 1 bod

39. Odgovori: 1. Durmitor sa kanjonom Tare 1 bod 2. Kotor sa okolinom 1 bod Redosljed nije bitan.

40. Odgovor: Močvara svjetskog značaja 1 bod

41. Poželjan odgovor: Održivi turizam podrazumijeva putovanje u relativno nenarušene i neizgrađene prirodne oblasti (1 bod) oblasti sa specifičnim ciljevima uživanja u pejzažima (1 bod), u živom svijetu (1 bod) i lokalnim kulturnim manifestacijama (1 bod). Ukupno 4 boda

42. Odgovor: Master plan 1 bod

31

8. LIST ZA ODGOVORE

32

Osnovna literatura:

Predrag Đurović, Gojko Nikolić, Aleksandar Petrović, Mirjana Golubović – Geografija za prvi razred gimnazije – Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Podgorica, 2007.

Predrag Đurović, Osman Grgurević, Mirela Đurović, Aleksandar Petrović – Geografija za drugi razred gimnazije – Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Podgorica, 2007.

Dr Zdravko N. Ivanović – Turistička geografija za treći razred srednjih stručnih škola- Centar za stručno obrazovanje, Podgorica, 2007.

Kasalica dr Slobodan - Sjeverna Crna Gora (turističko - geografska studija ) – Univerzitetska riječ, Nikšić 1988.

Nikolić dr Stevan – Priroda i turizam Crne Gore, Podgorica, 2000.

Enciklopedija znanja, Gdje, Mladinska knjiga, Ljubljana – Zagreb, 1990.

Internet prezentacije

Popularna literatura (Časopisi Gea, Zemlja i ljudi, Nacionalna geografija)

9. LITERATURA

33

Bilješke

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

34

35

Vaka đurovića bb, 81 000 Podgoricaic@iccg.co.me, www.iccg.edu.me