Upload
jalene
View
90
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
İYOT YETERSİZLİĞİ HASTALIKLARI VE TUZUN İYOTLANMASI PROGRAMI. BURSA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ ANA ÇOCUK SAĞLIĞI VE AİLE PLANLAMASI ŞUBESİ. IYOT NEDİR?. İyot. Elzem bir eser elementtir. Tiroid hormonlarının önemli bir bileşenidir. - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
İYOT YETERSİZLİĞİ HASTALIKLARI
VE TUZUN İYOTLANMASI PROGRAMI
BURSA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ
ANA ÇOCUK SAĞLIĞI VE AİLE PLANLAMASI ŞUBESİ
IYOTNEDİR?
İyotİyot• Elzem bir eser elementtir.Elzem bir eser elementtir.
• Tiroid hormonlarının önemli bir bileşenidir.Tiroid hormonlarının önemli bir bileşenidir.
• Tiroid hormonlarının en önemli görevi Tiroid hormonlarının en önemli görevi BÜYÜME VE GELİŞMEyeBÜYÜME VE GELİŞMEye olan etkisidir. olan etkisidir.
““İYOT NORMAL BÜYÜME ve GELİŞME İYOT NORMAL BÜYÜME ve GELİŞME ile BEYİN ve VÜCUT İŞLEVLERİ İÇİN ile BEYİN ve VÜCUT İŞLEVLERİ İÇİN
ELZEM BİR ESER ELEMENTTİR”.ELZEM BİR ESER ELEMENTTİR”.
İYOT YETERSİZLİĞİDünya’da önlenebilir zeka geriliği ve beyin hasarında tek temel nedendir.
İYOT YETERSİZLİĞİ HASTALIKLARIolarak tanımlanmaktadır.
ÖNEMLİ HALK SAĞLIĞI SORUNUDUR.
Sorunun önlenmesi ise;hem kolaydır
hem de ucuzdur
İyot Yetersizliği Hastalıkları (İYH)İyot Yetersizliği Hastalıkları (İYH)
FetüsFetüs
Düşük Düşük
Ölü doğumÖlü doğum
Doğum anomalileriDoğum anomalileri
Perinatal ölümlerde artışPerinatal ölümlerde artış
Nörolojik kretinizm Nörolojik kretinizm (mental gerilik, (mental gerilik,
sağırlık-dilsizlik, şaşılık, spastik sağırlık-dilsizlik, şaşılık, spastik displeji)displeji)
Miksödem kretinizm Miksödem kretinizm (cücelik, (cücelik, mental gerilik)mental gerilik)
Psikomotor bozukluklarPsikomotor bozukluklar
İyot Yetersizliği Piramidi• Görünür etki (kretinizm) ancak %10
• En az %90 sonuç ise gizlidir.
Kretinizm
Beyin hasarı
Hipotiroidiye bağlı enerji kaybı
İyot yetersiz beyin
İyot yeterli beyin
Beyin gelişimi
İyot Yetersizliği Hastalıkları İyot Yetersizliği Hastalıkları (İYH)(İYH)
YenidoğanYenidoğan GuatrGuatr
HipotiroidiHipotiroidi Mental gerilikMental gerilik
Çocuk ve GençlerÇocuk ve GençlerGuatrGuatr
HipotiroidiHipotiroidiMental fonksiyonlarda Mental fonksiyonlarda
bozuklukbozuklukOkul başarısında düşmeOkul başarısında düşmeBüyüme geriliğiBüyüme geriliği
Yetişkin Yetişkin Guatr ve komplikasyonlarıGuatr ve komplikasyonları
HipotiroidizmHipotiroidizmMental fonksiyonlarda bozuklukMental fonksiyonlarda bozuklukİyot ile uyarılmış hipertiroidizmİyot ile uyarılmış hipertiroidizm
Guatr
İyot Yetersizliği
•Zekayı
•Eğitimi
•Üretkenliği
etkiler.
İyot Yetersizliği ve Zeka
IQ
Ortalama düşüş
13.5 puan
Bleichrodt and Born, 1994.
İyot yetersizliği önlenebilir zeka geriliği ve beyin hasarının en
önemli nedenidir.
Okul çocuklarında guatr sıklığı %10 olduğunda, tüm toplumda bilişsel yetenekler %10 daha düşük saptanmıştır.
İyot yetersizliği olan toplumlarda çocuklarda
okul başarısında % 10-15 azalma saptanmıştır.
Birçok besinde düşük düzeyde (3-75 mcg/
porsiyon)Toprak, sulama ve gübreleme ile
etkilenmektedir.
İyot Kaynakları: Deniz ürünleri, yosun, iyot yeterli
toprakta yetişen bitkisel ve hayvansal
kaynaklı besinler,
İyot kaynakları
Diğer kaynaklarDiğer kaynaklar• Balık unu ile beslenen ve Balık unu ile beslenen ve
dezenfektan olarak sularına dezenfektan olarak sularına iodoform katılan hayvanlardan elde iodoform katılan hayvanlardan elde edilen etler ve yumurtaedilen etler ve yumurta
• Yemlerine yosun katılan hayvanların Yemlerine yosun katılan hayvanların süt ve ürünleri (694 mcg/L) veya araç süt ve ürünleri (694 mcg/L) veya araç gereçlerin iodohorla temizlenmesigereçlerin iodohorla temizlenmesi
• Ekmek ve ürünlerinde oksidan ve Ekmek ve ürünlerinde oksidan ve temizleme ajanı olarak iyodat temizleme ajanı olarak iyodat kullanılmasıkullanılması
• İlaç renk maddeleri (Multivitamin ve İlaç renk maddeleri (Multivitamin ve mineral, antasit, içecek, kozmetikler)mineral, antasit, içecek, kozmetikler)
İyot Yetersizliği Hastalıkları İyot Yetersizliği Hastalıkları (İYH)(İYH) Nedeni Nedeni ??
Toprakta, Toprakta, suda iyot yetersizliğisuda iyot yetersizliği
Çevresel etmenlerÇevresel etmenler
DağlıkDağlık ErozyonErozyon
EROZYONEROZYON(Buzlanma, kar, yağmur, sel)(Buzlanma, kar, yağmur, sel)
Toprakta iyot yetersizliğiToprakta iyot yetersizliği
Bitkilerde iyot yetersizliğiBitkilerde iyot yetersizliği
Hayvanlarda iyot yetersizliğiHayvanlarda iyot yetersizliği
İnsanlarda iyot yetersizliğiİnsanlarda iyot yetersizliği
GÜNLÜK İYOT GEREKSİNMESİ
0-7 yaş 90 mcg7-12 yaş 120 mcg>12 yaş 150 mcgGebe, emzikli 200 mcg
İYH önlenmesiİYH önlenmesi
1.1.Tuza iyodür (KI) veye iyodat (KI0Tuza iyodür (KI) veye iyodat (KI033) )
eklenmesieklenmesi
2.2. Ekmeğe, şekere iyodür veya iyodat Ekmeğe, şekere iyodür veya iyodat eklenmesieklenmesi
3.3. İçme suyunun iyotlanması İçme suyunun iyotlanması
4.4. İyotlu yağ (ağızdan veya enjeksiyon) İyotlu yağ (ağızdan veya enjeksiyon)
IYOTLUTUZ
İyot yetersizliği hastalıklarının
önlenmesinde en etkin yoldur.
İyotlu tuz ile;
• IYH önlenebilir,
fakat tedavi edilemez.
Tuzun iyotlanması en uygun Tuzun iyotlanması en uygun yöntemyöntem
• Kolay uygulanabilen ve etkisi hızlı bir Kolay uygulanabilen ve etkisi hızlı bir yöntemdir.yöntemdir.
• İsviçre’de 1920’ lerde başarı ile İsviçre’de 1920’ lerde başarı ile uygulanmıştır.uygulanmıştır.
• Ülkemizde 1968 yılından itibaren Ülkemizde 1968 yılından itibaren iyotlu tuz isteğe bağlı üretilmeye iyotlu tuz isteğe bağlı üretilmeye başlanmıştır.başlanmıştır.
Neden tuz;• Tuzun yaygın kullanılan bir tüketim ürünü olması,• Düşük maliyetli olması ve yıllık olarak kişi başına tüketim fiyatının ucuz olması,• Tuzun iyotlanması ile tuzda; renk – koku tat değişikliği olmaması,• Tuzun iyotlanmasının teknik olarak basit olması,• İleri kimyasal reaksiyonlar, komplike araç- gereç gerektirmemesi,• Tuzun iyotlanmasında ulusal düzeyde stratejiler geliştirilmesi - uygulanması ve izlemesinin kolay olması.
İyotlu tuzda iyot kaybının İyotlu tuzda iyot kaybının önlenmesi gerekirönlenmesi gerekir
Bu amaçla iyotlu tuz;Bu amaçla iyotlu tuz;
• koyu renkli kavanozlardakoyu renkli kavanozlarda
• serin yerdeserin yerde
• ışık ve güneş ışığından uzakta ışık ve güneş ışığından uzakta saklanmalıdırsaklanmalıdır
• yemeğe pişirme sonrası eklenmelidir yemeğe pişirme sonrası eklenmelidir
• asit ortamda kayba uğrarasit ortamda kayba uğrar
Hayvanlarda iyot yetersizliğiHayvanlarda iyot yetersizliği
• DüşükDüşük• Ölü doğumÖlü doğum• GuatrGuatr• HipotiroidizmHipotiroidizm• Fetüste düşük vücut ağırlığıFetüste düşük vücut ağırlığı• Yün, süt, yumurta vb üretim Yün, süt, yumurta vb üretim
düşer.düşer.
ÇOCUKLAR İÇİN DÜNYA ZİRVESİ –1990 -2001DÜNYA GIDA ZİRVESİ- 1996
ULAŞILACAK HEDEFLERMİKRO-BESİN ÖGESİ YETERSİZLİKLERİNDEN ;
İYOT YETERSİZLİĞİ HASTALIKLARININ ORTADAN KALDIRILMASI VE TUZUN %100 İYOTLANMASI
DEMİR EKSİKLİGİ 1/3 AZALTILMASI
A VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ ELİMİNE EDİLMESİ
DÜNYA BESLENME KONFERANSI-1992
İyot Yetersizliği İyot Yetersizliği Hastalıkları (İYH)Hastalıkları (İYH)
Dünyada 1.6 milyar insan risk altında
Endemik guatr750 milyon kişi
Önlenebilir beyin özürü43 milyon kişi
Kreten11.2 milyon kişi
Her yıl 100 bin kreten doğuyor
Kaynak: Sağlık Bakanlığı
Guatrİyot Eksikliği
Zeka geriliğiMotor bozuklukları
İyotlu Tuz
Toplumda sosyal ve ekonomik gelişme geriliği
TUZUN İYOTLANMASI
KİŞİLERİN GÜNLÜK İYOT ALIMINI ARTTIRMAK.
ÜLKEMİZDE BESİNLERİN YETİŞTİĞİ ÜLKEMİZDE BESİNLERİN YETİŞTİĞİ TOPRAK VE SUDAKİ TOPRAK VE SUDAKİ İYOT YETERSİZDİRİYOT YETERSİZDİR
İYOT YETERSİZLİĞİ
HASTALIKLARININ ÖNLENMESİ ve TUZUN İYOTLANMASI
Programı
1994 YILINDA başlatılmıştır.
PROGRAMININ TEMEL AMACI
ÜLKEMİZDE
İYOT YETERSİZLİĞİNE BAĞLI
SAĞLIK SORUNLARINI ORTADAN
KALDIRMAKTIR
PROGRAMIN HEDEFLERİPROGRAMIN HEDEFLERİ 2007 yılında iyot yetersizliği hastalıklarının 2007 yılında iyot yetersizliği hastalıklarının
çocuklarda yok edilmesiçocuklarda yok edilmesi
Yetişkinlerde 1/3 oranında azaltılmasıYetişkinlerde 1/3 oranında azaltılması
Ülkemizde üretilen sofra tuzunun %100’ünün Ülkemizde üretilen sofra tuzunun %100’ünün iyotlanarak, nüfusun iyot ihtiyacının tamamen iyotlanarak, nüfusun iyot ihtiyacının tamamen karşılanmasıkarşılanması
Toplumun, ilgili kurum ve kuruluşların ayrıca tüm tuz Toplumun, ilgili kurum ve kuruluşların ayrıca tüm tuz üreticilerinin tuzun iyotlanması konusunda üreticilerinin tuzun iyotlanması konusunda bilgilendirilmesi ve eğitimibilgilendirilmesi ve eğitimi
Programın etkin izleme, değerlendirme ve denetim Programın etkin izleme, değerlendirme ve denetim sisteminin oluşturulmasısisteminin oluşturulması
1994-2004 YILLARI ARASI PROGRAM 1994-2004 YILLARI ARASI PROGRAM KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALARKAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR
1. EĞİTİM ÇALIŞMALARI1. EĞİTİM ÇALIŞMALARI
2. YASAL DÜZENLEMELER2. YASAL DÜZENLEMELER
3. TUZ ÜRETİCİLERİ İLE TUZUN İYOTLANMASI KONUSUNDA 3. TUZ ÜRETİCİLERİ İLE TUZUN İYOTLANMASI KONUSUNDA
YAPILAN ÇALIŞMALARYAPILAN ÇALIŞMALAR
4. MATERYAL GELİŞTİRİLMESİ4. MATERYAL GELİŞTİRİLMESİ
İZLEME DEĞERLENDİRME VE DENETİM ÇALIŞMALARIİZLEME DEĞERLENDİRME VE DENETİM ÇALIŞMALARI
A )
B )
PROGRAM KAPSAMINDA 1994 YILINDAN BUGÜNE NELER YAPILDI ?
• Sağlık personeli ve denetim elemanları bilgilendirildi.
• Halk eğitimleri yapıldı. Öğretmenler için kitap hazırlandı.
• Tuz üreticileri ve İlgili sektörler bilgilendirildi.
• Kalite kontrol laboratuarları güçlendirildi.
• Yasa çıkarıldı.
• İyotlama makineleri ve KIO3 verilerek küçük tuz üreticilerine destek olundu.
• Araştırmalar yapıldı.
• Test kitleri dağıtıldı.
• Tuzlarda kalitatif ve kantitatif analizler yapıldı.
PROGRAMLARIN BAŞARISI İÇİN:
AMACI İYİ AÇIKLAMAK!
AMACA UYGUN YÖNTEM KULLANMAK!
PROGRAMLARIN SÜREKLİLİĞİ!
YAPILAN ÇALIŞMALARIN SONUÇLARINI DOĞRU DEĞERLENDİRMEK!
YAPILAN ÇALIŞMALARIN SONUÇLARINI DİKKATE ALMAK!
Değerlendirme
Uygulama
Çözümleme
20 İLDE 9-11 YAŞ 5829 OKUL ÇAĞI ÇOCUKLARINDA 1997-99 YILLARI ARASINDA GUATR PREVALANSI
ARAŞTIRMA SONUÇLARI
20 İL İÇİN OKUL ÇAĞI ÇOCUKLARDA GUATR PREVALANSI % 31.8 BULUNMUŞTUR.
SAĞLIK BAKANLIĞI
A.Ü TIP FAKÜLTESİ
ENDOKRİNOLOJİ ANA BİLİM DALI
İYOTLU TUZ KULLANIMI HANE
HALKI ARAŞTIRMASI
(SAĞLIK BAKANLIĞI-ODTÜ-UNICEF)
Nisan-2002
33,6%
0,5%
63,9%
2,0%
İ yotlu tuz kullanımı İ yotsuz tuz kullanımı
Tuz kullanmayan evde tuz yok
(Test Kitleri İle)
70
34
0
10
20
30
40
50
60
70
KENT KÖY
KENT/KÖY İyotlu Tuz Kullanımı
( % )
29%
25%14%
9%
7%6% 10%
Sağlık için gerekli Guatr için gerekliNedeni yok herkes önerdiği içinTemiz/kaliteli/lezzetli Kullanımı kolayDiğer
İYOTLU TUZ KULLANIM NEDENLERİNİN YÜZDE DAĞILIMI
35%
24%11%
18%
3% 9%
İyodun ne olduğunu bilmeme Fiyatı pahalı
Piyasada bulamama Gereksiz bulma
Doktor tavsiyesi tadı/kokusu iyi değil
İYOTLU TUZ KULLANMAMA NEDENLERİNİN YÜZDE DAĞILIMI
%80-96 20 İL %60-78 18 İL %50-59 13 İL %35-49 13 İL %0-31 14 İL
İLLERİN İYOTLU TUZ KULLANIM DURUMU (%)
58,9
5,9 4,7
69,5
0
20
40
60
80
Potasyumiyodür
Potasyumİyodat
Potasyumİyodat
Genel Kullanım
Potasyum iyodür Potasyum İyodatPotasyum İyodat Genel Kullanım
İYOTLU TUZ KULLANIM ORANLARI
( Test Kitleri ile % )
2003 TNSA
46,9
80,5 84
63,460,2
0102030405060708090
İ yotlu tuz kullanım oranı
Doğu Batı Kuzey Orta Güney
TEST KİTLERİ İLE BÖLGELERE GÖRE HANELERİN
İYOTLU TUZ KULLANMA YÜZDELERİ
2003 TNSA
48,5
78,1
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Kır Kent
Kır Kent
KIR / KENT İYOTLU TUZ KULLANIMI ( % )
2003 TNSA
Amaç :Amaç :
Gıda olarak tüketime uygun olan yemeklik tuzların
tekniğine uygun ve hijyenik şekilde,
üretim, hazırlama, işleme, muhafaza, depolama, taşıma ve
pazarlamasını sağlamak üzere özelliklerini belirlemektedir.
Tarih :Tarih : 9 Temmuz 1998
Sayı :Sayı : 23397
TÜRK GIDA KODEKSİTÜRK GIDA KODEKSİ
Yemeklik Tuz Tebliği
TEBLİĞE GÖRE :TEBLİĞE GÖRE :
Yemeklik Tuz : Ana maddesi sodyum klorür olan ham tuzdan insan tüketimine uygun nitelikte üretilen tuzlardır.
Sofra tuzu ve Gıda Sanayiinde kullanılan tuzlar olarak ikiye ayrılır.
Sofra Tuzu : Doğrudan tüketiciye sunulan, ince toz haline getirilmiş, iyotla zenginleştirilmiş, rafine edilmiş veya edilmemiş yemeklik tuzlardır.
50-70 mg/kg potasyum iyodür50-70 mg/kg potasyum iyodür veya
25-40 mg/kg potasyum iyodat25-40 mg/kg potasyum iyodat katılması zorunludur.
Gıda Sanayii Tuzu : Gıda sanayiinde kullanılan yemeklik tuzlardır. İyot eklenmesi zorunlu değildir.
Tebliğ
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığından;
Türk Gıda Kodeksi
Sofra ve Gıda Sanayii Tuz Tebliği
(Tebliğ No: 2004/25 )
Tarih: 07 Haziran 2004
Sayı : 25485
Amaç; Gıda olarak tüketime uygun olan sofra ve gıda sanayii tuzunun tekniğine uygun ve hijyenik şekilde üretim, hazırlama, işleme, muhafaza, depolama, taşıma ve pazarlamasını sağlamak üzere bu ürünlerin özelliklerini belirlemektir.
Ambalajlama ve Etiketleme – İşaretleme
SOFRA TUZU ETİKET ve AMBALAJ BİLGİLERİ:
Sembol kolay görünen boyutta ve ürün adı ile aynı yüzde
bulunmalıdır,
Ürün adı “ İyotlu Sofra Tuzu ” olarak belirtilmelidir.
Son tüketim tarihi belirtilmelidir,
Kullanım bilgisi olarak “ serin, kuru ve ışıksız ortamda ağzı kapalı olarak muhafaza edilmelidir ” ifadesi yer almalıdır,
Net ambalaj miktarları ;
125g – 250g – 500g – 750g – 1000g – 1500g olmalıdır.
İyot kaybını engelleyecek ambalaj materyali kullanılmalıdır,
GIDA SANAYİ TUZU ETİKET ve AMBALAJ BİLGİLERİ:
Son tüketim tarihinin belirtilmesi zorunlu değildir.
Etiket bilgisinde “GIDA SANAYİ İÇİNDİR” ifadesi ürün adıyla aynı yüzde yer almalıdır.
En az 10 kg’lık ambalajlarda olmalıdır.
• Makine desteği ve Makine desteği ve uygulamalı makine başı uygulamalı makine başı eğitimieğitimi
• 7 makine, Bu yılda 18 7 makine, Bu yılda 18 makina)makina)
• Potasyum iyodat Potasyum iyodat desteği, desteği,
• Tuz firmasının Tuz firmasının yetkililerine iyotlu tuz yetkililerine iyotlu tuz üretimi hakkında eğitim,üretimi hakkında eğitim,
31 firma iyotlu tuz 31 firma iyotlu tuz üretiyor.üretiyor.
TUZ ÜRETİCİLERİ İLE TUZUN İYOTLANMASI KONUSUNDA YAPILAN ÇALIŞMALAR
Ülke Düzeyinde Etkili ve Kalıcı bir iyot programına sahip olmak için,
Devlet KuruluşlarıÖzel SektörTüketici grupları
Tuz üreticileri’nin işbirliğini gerektirir
Bu da; Kalite, başarı ve sürekliliği sağlamak için şarttır.
Temel Amaç:Üretimden tüketim aşamasına kadar tuzun tavsiye edilen miktardaki iyodu içermesini sağlamaktır.
SAĞLIKLI NESİLLER İÇİN
İYOTLU TUZ KULLANMALI VE
UYGUN KULLANILMASINI
SAĞLAMALIYIZ
TEŞEKKÜRLERTEŞEKKÜRLER