BITKI KORUMA BOLTENi 2011, 51 (4):387-405

izmir, Aydin, Manisa ye Balikesir illerinde iiretilenkabakgillerdeki viral etmenlerin tanilanmasi ye

yaygmliklarimn belirlenmesil

Avdan KAYA2 Semih ERKAN3

SUMMARY

Detection and incidence of viruses in cucurbits grown in Izmir, Aydin, Manisaand Balikesir provinces

A survey of viruses in the major cucurbit growing areas of four provinces (Izmir, Aydin,Manisa and Balikesir) covering 278 fields was conducted in the years of 2003 and 2004 anda total of 618 plant samples were collected from cucumber, melon, watei melon, squash andpumpkin plants. During the survey, the most common virus symptoms in plants weremosaic, mottling, yellowing, curling, distortion, stunting and vine decline. The collectedsamples were firstly analyzed for viruses by DAS-ELISA and later, infected ones weremechanically inoculated to certain test plants. The mean rates of incidence of tested viruseson the basis of fields surveyed in the provinces were changed between 4.98 and 15.60 %.The results revealed that 42 % of plant samples was infected with WMV-2, CMV, WMV-1and ZYMV. WMV-2 was the most prevalent virus in the infected cucurbit plants with theratio of 21.5 % and occurred in melon, squash and pumpkin samples. CMV was observedin cucumber (29.7 %), squash (5.2 %) and melon (3.4 %). It was seen that WMV-1 wasonly present in watermelon (24.0 %) while the samples from melon and pumpkin plantswere infected with ZYMV at the rates of 2.8 % and 4.4 %, respectively. To our presentknowledge, this is the first report of WMV-1 in watermelon plants grown in Aegean region.Electron microscopic examination of the negatively stained, partially purified preparationfrom infected plants revealed the virus had filamentous particles measuring 760-780 x 12nm in size. Mixed infections were relatively frequent in melon, pumpkin and squash plants.SqMV and CGMMV were not detected in any cucurbit samples tested. The biological testsconducted with infected samples confirmed the results of DAS-ELISA.

Key words: Cucurbit species, viruses, survey, detection

Bu calisma E.G. Fen Bilimleri Enstinisii Bitki Koruma Anabilim Dali'nda 06.02.2007 tarihinde kabuledilen "Izmir, Aydin, Manisa ve Balikesir illerinde Uretilen Kabakgillerdeki Viral Hastalik EtmenlerininTanilanmasi, Hastalik Oranlarmin ve resit Reaksiyonlarmin Belirlenmesi" adli Doktora tezinin bir

2 Zirai Milcadele Arastirma Istasyonu, 35040 Bornova- IZMIR.3 E.U. Ziraat Fakiiltesi Bitki Koruma Bolumn, 35100 Bomova-IZMIR, Ogretim Uyesi

Sorumlu Yazar (Corresponding author) e-mail: aydankaya@yahoo.comYazinin Yaym Kuruluna Gelis Tarihi (Received): 13.04.2011

387

OZET

2003 ye 2004 yillarmda don ilde (Izmir, Aydin, Manisa ye Balikesir) kabakgil iiretimalanlanndaki viriisleri belirlemek amaciyla 278 tarlada yapilan surveyde hastalik belirtisiolan ye olmayan hiyar, kavun, karpuz, sakiz kabagi ye bal kabagi bitkilerinden toplam 618ornek toplanmitir. Bitkilerde yaygm olarak mozaik, beneklenme, sararma, kivrilma,bozuklugu, bodurlagna ye aksam oliimti eklinde belirtiler gozlenmi$tir. Orneklerdekiviriislerin varligi Once DAS-ELISA.ile ortaya konulmu5 ye enfekteli olanlar test bitkilerinemekanik olarak inokule Illerde tarla bazmda viriislerin yayginlik oranlannm %4.98 ile % 15.60 arasmda degistigi belirlenmi$tir. Elde edilen sonuclar, orneklerin % 42oraninda WMV-2, CMV, WMV-1 ye ZYMV ile enfekteli oldugunu ortaya koymi4tur.Kabakgil orneklerinde en yaygm vitilsiin % 21.5 orani ile WMV-2 oldugu ye bu virilstinkavunda, sakiz kabaginda ye bal kabagmda mevcut oldugu tespit edilmi$tir. CMV'nin enyilksek oranda hiyar (% 29.7), daha oranlarda da ise sakiz kabagi (% 5.2) ye kavun(% 3.4) bitkilerinde enfeksiyon oh4turdugu saptanmWtr. WMV-1 sadece karpuz (% 24.0),ZYMV ise kavun (% 2.8) ye bal kabagi (% 4.4) orneklerinde belirlenmi$tir. Bilgilerimizegore, bu bulgu Ege Bolgesi'nde iiretilen karpuz bitkilerinde WMV-1'niin varligma yonelikilk kayittir. Elektron mikroskoptaki incelemeler, virfistin 760-780 x 12 nm boyutunda iplikseklinde partiktillere sahip oldugunu gostermi$tir. Kavun, bal kabagi ve sakiz kabagibitkilerinde kamik enfeksiyonlann bulundugu Orneklerde SqMV yeCGMMV enfeksiyonlan saptanmamWir. Biyolojik test bulgulan ile DAS-ELISAsonuclannm birbirine paralel oldugu

Anahtar kelimeler: Kabakgil tiirleri, viriisler, survey, tantlama

GIRD

Kabakgil bitkileri Cucurbitaceae familyasi icinde yer almaktadir. Bu familyaicinde yakla$ik 119 cins ye 825 tar bulunmaktadir (Andres 2004). Hiyar (Cucumissativus L.), kavun (Cucumis melo L), karpuz (Citrullus vulgaris L.), sakiz kabagi(Cucurbita pepo L.), bal kabagi (Cucurbita moschata L.), kestane kabagi(Cucurbita maxima L.) ye acur (Cucumis anguria) bu familyada bilinen onemlikith& bitkisi tiirleridir (Giinay 1993).

Kabakgil tiirleri taze tiiketilmeleri nedeniyle besin icerikleri ye degi$ik kullanimalanlan yontinden Mem twmaktadir. Hiyar protein, karbonhidrat ve yagbakimindan fakir olmasma ragmen, bileiminde bulundurdugu vitamin, enzim vemineral maddeler yonilyle beslenmede onemli rol oynamaktadir. Taze tuketimininyam sera hiyar, tur5uluk konserve sanayiciliginde ozel bir yere sahiptir. Aynca,hiyar siitu kozmetik sanayinde yaygm bir kullanim alani bulmu5tur (Giinay 1993).Yazlik kabaklar degi$ik $ekillerde yemeklik olarak, ki$lik kabaklar ise genellikleki$ aylannda borek ye tath olarak degerlendirilmektedir. Ayrica, kabak hayvanyemi olarak da kullarnlan bir sebzedir. Kavun, ana besin maddesinden cok sogukmeyve olarak degerlendirilmektedir. Kavunun besin degerinin yamnda insansagligim koruyucu ozelligi vardir. Ayrica, kilciik kavun meyveleri tur$u sanayindekullanilabilmektedir. Karpuz, su icerigi nedeniyle iilkemizde serinletici olarak

388

bilinen bir yaz sebzesidir. Karpuz meyvesinde oldukca yiiksek oranda seker ve A,B, C vitaminleri ile bircok mineral madde vardir. Karpuzun taze tiiketiminin yamsera kabuklanndan ye kuguk meyvelerinden tursu ye recel yapilmaktadir (Vural veark. 2000).

Tiirkiye'de yaklasik 790.000 hektarlik sebze tiretim alani bulunmakta ye bu alanda22 milyon ton diizeyinde sebze tiretilmektedir. Kabakgiller (kavun, karpuz, hiyarve kabak) toplam sebze iiretiminde % 33'liik bir paya sahiptir. Tiirkiye'de EgeBolgesi ise kabakgil iiretimininde 8.098.000 ton ile % 25 oramnda payolusturmaktadir (Anonim 2003).

calisma alammizda yer alan Izmir, Aydin, Manisa ye Balikesir illerinin kabakgilekilis alanlan ye iiretim miktarlan cizelge l'de verilmistir (Anonim 2002).cizelge 1. 2002 yilinda Izmir, Aydin, Manisa ye Balikesir illerindeki kabakgil ekili$

alanlan ye uretim miktarlan

illerHiyar Karpuz Kavun Salim Kabagi Bal Kabagi

A B A B A B A B ABIzmir 3360 57012 9934 370420 2632 51210 363 8620 54 1600

Aydin 716 12762 3542 140945 987 23708 425 10980 10 185

Manisa 879 15718 5063 102631 5815 107105 442 8357 55 953

Balikesir 917 18090 7471 142785 4782 177130 212 3153 132 2697

Toplam 5871 103582 26010 756781 14216 359153 1442 31110 251 5435

A: Ekil § alani (ha ) B: Oretim miktan (ton)

cizelge 1 incelendiginde, ekilis alani dikkate zaman hiyar ve karpuzyetistiriciliginin en fazla Izmir ilinde, kavun yetistiriciliginin en fazla Manisa yeBalikesir illerinde, sakiz kabagi yetistiriciliginin Manisa ve Aydin illerinde ve balkabagi yetistiriciliginin Balikesir ilinde oldugu goriilmektedir.

Diinya'da kabakgiller familyasi icindeki bitki tiirlerinde zarar yapan ye ekonomikkayiplara neden olan cok sayida virus hastaligi bulunmaktadir. Viriislerin meydanagetirdigi hastalik oram ye siddeti virlisiin irkina, konukcu bitkiye, vektore, cevrekosullanna ve bulundugu bolgeye gore degiskenlik gostermektedir (Lovisolo 1980,Yilmaz ye ark. 1992, Zitter et al. 1996, Sidek 1999, Sevik ye Arli-Sokmen 2001).Bunun yanisira virus hastaliklan kabakgillerde bitki gelismesi ye elde edileniiriinde nitelik ye nitelik yoniinden olumsuz etkiler yapmakta ve ortaya cikan iiriinkayiplan % 50-100 arasinda degismektedir (Nome et al. 1974, Mansour and Al-Musa 1982, Blua and Perring 1989, Alonso-Prados et al. 1997, Dahal et al. 1997,Raccah 1999).

Tiirkiye'de kabakgil yetistirilen alanlarda bulunan en onemli virrislerin Zucchinisari mozaik viriisii (Zucchini yellow mosaic potyvirus, ZYMV), hiyar mozaikviriisii (Cucumber mosaic cucumovirus, CMV), karpuz mozaik virusu 1

389

(Watermelon mosaic 1 potyvirus, WMV-1-syn. Papaya ringspot potyvirus -W,PRSV-W), karpuz mozaik virtisti 2 (Watermelon mosaic 2 potyvirus, WMV-2) vekabakgil afitle tasinan sanlik virtisti (Cucurbit aphid-borne yellows luteovirus,CABYV) oldugu bildirilmektedir (Nogay 1983, Yilmaz ve ark. 1992, Ott- ve ark.1998, Sevik ve Arli-Sokmen 2001).

Bu calismayla kabakgil yetistiriciliginin yaygm olarak yapildigi illerde viralhastalik etmenlerinin tanilamasi yapilmis ye iller bazmda bolgedeki belirlenenviruslerin yayginliklan ve hastalik oranlari belirlenmistir.

MATERYAL VE METOT

calismada Izmir, Aydin, Manisa ve Balikesir illeri merkez ye ilcelerinde aciktakabakgil yetistiriciligi yapilan iiretim alanlarindan toplanan ye virus ile enfektelioldugundan siiphe edilen hiyar, kavun, karpuz, sakiz kabagi ye bal kabagi ornekleri

Ayrica, biyolojik tam calismalan icin, Chenopodium amaranticolorCoste and Reyn, C. quinoa Willd., Citrullus vulgaris Schrad., Cucumis melo L.,C.sativus L. Cucurbita pepo L., Datura stramonium Linn., Gomphrena globosa L.,Nicotiana glutinosa L., N. tabacum.L. cv. Xanthi, Vigna sinensis L. cv. Black Eyebitkileri ye DAS-ELISA (Double Antibody Sandwich Enzyme LinkedImmunosorbent Assay) testleri icin ise Agdia Inc. (A.B.D.) firmasindan teminedilen degisik virtislere (CMV, ZYMV, WMV-1, WMV-2, Squash mosaiccomovirus (SqMV) ve Cucumber green mottle mosaic tobamovirus, CGMMV) aittarn kitleri ye ELISA yontemi icin gerekli olan diger kimyasallar

Survey cahmalanIzmir, Aydin, Manisa ye Balikesir illerinde kabakgil alanlanni belirlemek icin sozkonusu illerin Tarim II Miidiirltiklerinden ekilis alanlarim belirten cizelgeler teminedilmistir (Anonim 2002). calismaya konu olan bitkilerin ekilis alanlari, cevrekosullan, isgticil ye zaman gibi bazi faktorler goz Milne almarak 2003 ye 2004yillannda surveyler ye kontroller yapilmistir. Ayrica, orneklemeler sirasindaekolojik faktorlerden dolayi farkh viriisleri belirleyebilmek amaciyla birbirindenuzak ye degisik yonlerdeki yerlesim birimleri kontrol edilmistir.

Survey calismalan giidiimlii (gayeli) ornekleme yapilarak yiiriitillmiistiir (Chester1950, Bora ye Karaca 1970). Survey sirasinda 4 il, 25 ilce ye 77 koy ve her koydekonukcu bazinda 1-4 arasinda degisen sayida tarlada incelemeler ye gozlemleryapilarak bitki ornekleri almmistir. Buna gore, surveyler sirasinda alman bitkiorneklerinin il ye tiir diizeyindeki dagilimi cizelge 2'de gosterilmistir.

390

cizelge 2. Toplanan bitki orneklerinin it ye bitki turn duzeyindeki dagilimi

Kabakgil taroSurvey apilan Hier Toplanan

ornek adediIzmir Aydin Manisa Balikesir2003 2004 2003 2003 2004 2003 2004 2003 2004

Hiyar 27 29 33 10 6 6 -- 76 35Kavun 39 -- 19 43 24 38 16 139 40Karpuz 56 -- 52 31 10 -- 149 --

Sakiz kabagi 52 -- 23 34 12 13 -- 122 12

Bal kabagi - -- -- -- -- 45 -- 45Toplam 174 29 127 118 42 67 61 486 132

Genel Toplam 203 127 160 128 618

Ornekleme vejetasyon periyodu boyunca bitkilerin ciceklenme evresi ile hasatarasinda kalan donemde yapiltm§tir. Virus belirtisi olarak mozaik, rozetle§me,yaprak ye meyvede §ekil bozuklugu, geli§me geriligi, bodurla§ma, solma vb.gosteren ye belirti gostermeyen bitkilerden yaprak ornekleri almmi§tir. Bu §ekilde2003 yilanda 486 ve 2004 yihnda 132 olmak iizere adi gecen illerden toplam 618ornek toplannit§tir. Omekler polietilen torbalara konulmu§ ve iclerine orneknumaralan yerle§tirilmi§tir. Tarlalardan toplanan yaprak ornekleri daha sonralaboratuvara getirilmi§ ye test edilinceye kadar +4°C saklanmi§tir.

Hastahk oranlarmin hesaplanmasi

Survey cali§malannda it ve bolge olarak kabakgil tiirlerinde Bora ye Karaca(1970)'nin onerdigi §ekilde tarla bazmda hastaliklara yakalanma oram saptanarak;koy, ilce ye it dilzeyinde % hastalik yayginlik oranlan hesaplanmi§tir. Tarlakontrolleri yapihrken gozlenen her belirti tipinden ornekler almmi§ ve bunlar belirtitipine gore ayn ayn gruplandirilmi§tir. Tarlaya 1;o§egenler yoniinde girilerekyiiriiyil§ dogrultusunda 25 bitki icinde aym virus belirtisi tipini gosteren bitkiler ilebelirti olmayan bitkiler sayilnn ye not edilmitir.

Buna gore, kabakgillerde hastalik oranlanni saptamak icin a§agida aciklananformill

Tarlada olcillen hastalik oram (a) x tarla sayisi (b) toplamlannin maksimumhastalik oranina boliimiiniin 100 ile carpimmdan elde edilmistir.

Maksimum hastalik oram = Toplam tarla sayisi x 100

(axb) +(axb)+Hastalik oram = x 100

Maksimum hastalik oram

formiilii kullarnlarak hesaplanmi§tir. Bu §ekilde elde edilen bulgular cizelgelerhalinde verilmi§tir.

Serolojik test yiintemi

Survey cali§malan sonucu toplanan kabakgil yaprak ornekleri, Clark and Adams(1977), Clark (1981) ye Erkan ye ark. (1994)'e gore bazi modifikasyonlar

391

uygulanarak DAS-ELISA ile test edilmitir. Sag hkh kontroliin absorbans degerinin2 kati olan ornekler enfekteli olarak dikkate alinmi*tir (Erkan ye ark. 1994).

Biyolojik test yontemi

Denemeler icin kullanilan bitkiler serada ve iklim odasmda yeti§tirilmi*ir.Yeti$tirme ortami olarak kullanilan hart (1:1:1 toprak, giibre ye kum) kan$immdanolu$mu$ ye sterilize edilmi$tir. Hiyar, kavun, karpuz ve kabak bitkileri dogrudantohum ekimi ile iiretilmi$, diger test bitkileri tohum ekildikten sonra fidelersaksilara $aprtilmi$tir.

Derin dondurucuda saklanan kabakgil yaprak ornekleri iizerlerine % 0.1 sodyumsiilfit iceren 0.01 M fosfat tamponu (pH= 7.0) ilave edilerek (1/4; agirlik/hacim)porselen havanlarda ezilmi$fir. Daha sonra, kamimlar tulbentten siiziilerekinokulum elde edilmi$tir.

Inokulumun icine enfeksiyon oluwmunu kolayla$tirmak icin a*indinci olarak celiteilave edilmi$ ye cam spatiil ya da pamuklu cubuklar araciligi ile uygun geli$medoneminde olan test bitkilerine inokule edilmi$tir. Inokulasyondan belli bir suresonra (1-2 dakika) turn bitki yapraklan ce$me suyu ile yikanmi$tir. Test bitkilerisera ye iklim odasmda (22-24°C) muhafaza edilerek giinliik gozlemler yapilmi$tir.Inokulasyondan 7-10 gun ye 15-30 gun sonra yapilan gozlemlerde meydana gelenbelirtiler kaydedilmi$ ve goriintilleri alinmWir (Yorganci 1975, Nogay 1983,Matthews 1991).

Inokulasyonlar viruslerin kabakgiller familyasindaki konukculara kotiledonevresinde, diger test bitkilerine ise 2-4 yaprakli donemde olduklan zamanyapilmi$tir.

Elektron mikroskop caltsmalart

WMV-1 (syn. PRSV-W)'e ait virus partikiilleri % 2 uranil asetat ile negatifboyama yontemine gore elektron mikroskopta incelenmi* ye partikiil goriintOlerialmmWir (Milne and Lesemann 1984).

SONKLAR VE TARTISMA

Survey sonuclart

Izmir, Aydin, Manisa ye Balikesir illerinde yetitirilen kabakgil bitkilerinde (hiyar,kavun, karpuz, sakiz kabagi ve bal kabagi) tur, ce$it ye cevre kowllanna goredegi*rnekle birlikte virus hastaliklannin simptomlan izlenmi§ ye kaydedilmi*tir.Tar la gozlemleri sirasinda hiyar bitkilerinde mozaik, sararma, damarlardabantla§ma ye geli$me geriligi, meyvelerde; renk degi§iklikleri ye Sekil bozukluklaneklinde belirtiler izlenmi$tir (Sekil 1).

392

Sekil 1. Hiyar yapraklarmda mozaik ye meyvelerde renk

Survey calismalari sirasmda incelenen kavun bitkilerinde, kabarcikh mozaik,yaprak ayasmda daralma, yapraklarda kuculme, yapraklarda sekil bozukluku yegelisme geriligi belirtileri dikkat cekici olmustur. Kavun meyvelerinde ise meyvekabugunda lekelenmeler goriiimustiir (Sekil 2).

Sekil 2.Kavun yapraklaranda kabarcikli mozaik ye meyvede lekelenme.

Kontrol edilen karpuz tarlalarinda dikkati ceken belirtiler, yapraklarda mozaikseklinde renk acilmalan, yapraklarda kiicillme ve bitkide cahlasma olarakgozlenmistir (Sekil 3). Karpuz meyvelerinde virus belirtilerine cok fazlarastlanmannstir.

Sekil 3. Karpuz yapraklannda mozaik ye kiicUlme.

393

Sakiz kabagi bitkilerinde; erken donemde bodurla$ma, ileri donemde mozaik,yaprak ayasinda daralma, yaprak kenarlarinda di§lenme, yaprak simetrisindebozulma, yapraklarda a$agi dogru kivrilma, ipliksi yapraklilik, meyvelerde; $ekilbozuklugu, lekelenme ye kabariklik $eklinde belirtiler Erken donemdeenfekte olan bitkilerde geli$me geriligi ye bodurlama meydana gelmi§tir. Baziceitlerde ye virus irkina bagh olarak yapraklarda mozaik §eklinde renk acilmalangozlenmi§tir. Sakiz kabagi meyvelerinde de yer yer lekelenme ye kabanklikgozlenmi§tir (Sekil 4).

Sekil 4. Sakiz kabagi yapraklannda dislenme, meyvelerde lekelenme ye $ekil bozuklugu

Bal kabagi iiretim alanlarinda virus benzeri belirtiler oldukca yogun olarakgozlenmi§tir. Kontrol edilen turn tarlalarin hemen hemen tilmande virus benzeribelirtiler gortilmii$tUr. Yapraklarda mozaik, damar bantlamasi en carpici belirtilerolmu$tur. Ayrica, meyvelerde de sekil bozuklugu ye meyve kabugundakabankliklar gozlenmi§tir (Sekil 5).

Sekil 5. Bal kabagi yapraklannda ye meyvelerinde mozaik ye $ekil bozuklugu

cah§ma sirasmda kabakgil bitkilerinde gozlenen belirtilerin diger ara$tincilann bukonudaki gozlemleri ile paralellik gosterdigi gozlenmi$tir (Lisa et al. 1981,Wickizer et al. 1986, Cross lin et al. 1988, Al-Musa 1989; Blua and Perring 1989,Luis-Arteaga 1990, Lecoq et al. 1994, Dahal et al. 1997, Gera et al. 2000, Murphyet al. 2000, Crescenzi et al. 2001, Dukic et al. 2002).

394

Hastahk orani sonuclari

2003 ve 2004 yillannda gereeklestirilen survey ealismalannda, Izmir, Aydin,Manisa ye Bahkesir illerinde ye ilcelerinde hiyar, kavun, karpuz, sakiz kabagi vebal kabagi iiretim alanlarinda belirlenen virus hastahk oranlan cizelge 3 ye Sekil6'da gosterilmitir.

cizelge 3. Izmir, Aydin, Manisa ye Balikesir illerindeki kabakgil tiirlerinde saptananviriislerin hastalik oranlan

Kabakgil tiirii il incelenen Tar la Say's' Hastaltk Orani (%)

Hiyar

Izmir 26 5.27Aydin 7 8.71Manisa 9 3.55Balikesir 4 0.00il ortalamasi 46 4.98

Kavun

Izmir 25 30.31Aydin 14 12.00Manisa 37 9.11Bahkesir 23 8.38II ortalamasi 99 15.60

Karpuz

Izmir 30 7.19Aydin 19 16.63Manisa 19 7.57Balikesir 5 3.19il ortalamasi 73 9.47

Sakiz kabagi

Izmir 23 13.76Aydin 8 27.75Manisa 13 14.61Balikesir 6 7.33II ortalamasi 50 15.45

Bal kabagi Balikesir 10 37.60

2003 ye 2004 yih hastalik oranlan ortalamalari en yilksek ye en dilsiik olan illerhiyar bitkilerinde Aydin (% 8.71) ye Balikesir (% 0), kavun bitkilerinde Izmir (%30.31) ye Balikesir (% 8.38), karpuz bitkilerinde Aydin (% 16.63) ye Balikesir (%3.19), sakiz kabagi bitkilerinde Aydin (% 27.75) ve Balikesir (% 7.33) olaraksaptanmistir.

Aynca, survey calismalannin yurutuldugu illerde (Izmir, Aydin, Manisa yeBalikesir) tartili ortalamalanna gore 4 ilin hastalik oranlan ortalamasi hiyarbitkilerinde % 4.98, kavun bitkilerinde % 15.6, karpuz bitkilerinde % 9.47, sakizkabagi bitkilerinde % 15.45 ye bal kabagi bitkilerinde % 37.6 olarak belirlenmistir(cizelge 3 ye Sekil 6).

liter arasinda hastalik oranlan yontinden meydana gelen farkliliklann ekolojikfaktorlerden, cesitlerin farkliligindan, tarlalarda virus vektoril yaprak biti

395

populasyonunun degiskenliginden ye kiiltiirel uygulamalar sirasmda yapilan hatalargibi faktorlerden kaynaklandigi diisiintilmektedir (Raccah 1999). Bu konu ileparalel olarak Alonso-Prados et al. (2003), epidemilerin olusmasmda iklimfaktorlerinin ye yaprak biti turlerinin Onemli rol oynadiklanni belirtmistir.

Konukgu

Izmir Ayclin ElManisa NBalikesir Ortalama

Sekil 6. Kabakgil tiirlerinin bazinda ortalama olarak virus hastalik oranlari (%)Serolojik test sonuclan

Izmir, Aydin, Manisa ye Balikesir kabakgil iiretim alanlanndan alinan hiyar,kavun, karpuz, sakiz kabagi ye bal kabagi orneklerinde viruslerin belirlenmesiamaciyla DAS-ELISA testi uygulanmis ye elde edilen sonuclar cizelge 4 ye 5'degosterilmistir.

cizelge 4. Izmir, Aydin, Manisa ye Balikesir illerinden toplanan kabakgil orneklerindesaptanan virtisler ye bitki turn thizeyindeki dagilimlan

KabakgilTiirii e

0E-1

cei

cA

Virus Enfekteli Ornek Sayisi

C..) N i C . .)U f14.0

(,1

( . )

+ell

N

+I'll +

Hiyar 111 78 33 ------ -- -- -- --Kavun 179 81 65 6 5 -- -- -- 15 6 1

Karpuz 149 113 ---------- 36 -- -- --

Sakiz kabagi 134 84 37 7 ------ -- 6 -- --Bal kabagi 45 3 31 2 -- -- 2 6

Toplam 618 359 133 46 7 -- 36 23 12 2

396

cizelge 4 incelendiginde, kabakgil tiirleri arasinda en yaygin virusi n % 21.5 oramile WMV-2 oldugu goriilmektedir. WMV-2 kavun (% 36.3), sakiz kabagi (% 27.6)ye bal kabagi (')/0 68.8) turlerinde yaygm olarak saptanmistir. Aynca kavun, sakizkabagi ye bal kabagi dirlerinde CMV ve ZYMV ile kansik enfeksiyonlan tespit

CMV en yilksek oranda hiyar bitkilerinde (% 29.7), diisilk oranlarda dasakiz kabagi (% 5.2) ye kavun (% 3.35) bitkilerinde belirlenmistir. WMV-1 isesadece karpuz bitkilerinde (% 24.0), ZYMV ise kavun (% 2.8) ve bal kabagi (%4.4) bitkilerinde saptanmistir. SqMV ve CGMMV adli viral etmenler hicbirkabakgil tariinde tespit edilmemistir. Kabakgil bitkileri arasinda, bitki bazindasaptanan viral etmenler yonilnden cok fazla bir farkhhk bulunmadigigorillmektedir. Buna karsm bazi bitkilerde (ornegin; hiyar ye karpuz) yalnizcaCMV ye WMV-1 etmenlerinin tespit edilmesi, bu etmenlerin adi gecenkonukculan tercihi, cevre kosullannm uygunlugu ye kullamlan cesitlerin farkliolmasmdan kaynaklandigini gostermistir.

cizelge 5. Izmir, Aydin, Manisa ye Balikesir illerinde kabakgil turlerinde saptananviruslerin iller ve bitki tiirleri daze indeki da ilimi

ft Adi Bitki Tiirii

Viriis(ler) he Enfekteli Ornek Say's'

Top lam> >

L N

>

+

> NN

+

>

3C

+N

>

3CN

Izmir

Hiyar - 22 - - - - - 22Kavun 32 2 4 - 3 8 - 49Karpuz - - - 10 - - - 10

Sakiz kabagi 17 5 - - 3 4 - 2911 toplami 110

Aydin

Hiyar - 8

Kavun - 8

Karpuz - - - 14 - - - 14

Sakiz kabagi 5 - - - - - - 5

il toplami 35

Manisa

Hiyar - 3

Kavun 11 2 1 - - 2 - 16

Karpuz - - - 12 - - - 12

Sakiz kabagi 11 2 - - - 2 - 15

ii. toplami 46

Balikesir

Hiyar - - - - - - - -

Kavun 14 2 1 4 1 22Karpuz - - - - - - - -

Sakiz kabagi 4 - - - - - - 4Bal kabagi 31 - 2 6 2 1 42

il toplami 68Genel Toplam 259

397

tiler diizeyinde kabakgil tiirlerindeki virus enfeksiyonlannin durumu cizelge 5'deverilmistir. cizelge 5 incelendiginde, virlisle enfekteli kabakgil ornek sayismin enfazla oldugu it Izmir (110) 'dir. Bu iii, sirasiyla Balikesir (68), Manisa (46) yeAydin (35) illeri izlemektedir.

Survey alani kapsammda (Izmir, Aydin, Manisa ye Balikesir) kabakgillerdesaptanan etmenler ve yayginlik durumlan diger bolgelerle karsilastinldiginda,Marmara bolgesinde Nogay (1983), Ankara iii cevresinde Erdiller ye Ertunc(1988), Izmir, Manisa, Afyon, Konya, Ice! illerinde Yilmaz ye ark. (1992) ilebenzerlik gostermektedir. Ancak, ZYMV'tiiin yaygmlik oranmm, Akdenizbolgesinde, Amasya, corum, Samsun ye Tokat illerinde Ege bolgesine gore dahafazla oldugu gorillmektedir (Yilmaz ye Davis 1985, Yilmaz ve ark. 1992, Yilmazve ark. 1994, can- ye ark. 1998, $evik ye Arh Sokmen 2001).

Mekanik inokulasyon testi sonuelan

Survey calismalan esnasinda Izmir, Aydin, Manisa ve Balikesir illerinden toplananhiyar, kavun, karpuz, sakiz kabagi ye bal kabagi bitkilerine ait yaprak orneklerindebulunabilecek virtislerin biyolojik yontemle tarnlanmalan amaciyla 11 ayn testbitkisine uygulanan mekanik inokulasyon sonucunda ortaya cikan belirtiler cizelge6'da

Test bitkilerine yapilan mekanik inokulasyonlar sonucu olusan belirti tiplerine goretoplanan bitki orneklerinde 4 farkli virus izolatinin bulundugu dikkati cekmistir(Cizelge 6).

I. gruptaki izolatlar Nicotiana glutinosa, Cucumis melo, Citrullus vulgaris, Vignasinensis ye Nicotiana tabacum cv.. xanthi dismdaki diger test bitkilerinde geneldeinokulasyondan 7-10 gun sonra lokal leke tipinde belirtiler ortaya cikarmislardir.Adi gecen izolatlann N.glutinosa, Cucumis sativus, C. pepo ve C. melo adli testbitkilerinde ise sistemik tipte simptomlar meydana getirdikleri gozlenmistir. Testbitkilerinde meydana gelen bu belirtiler omeklerde CMV'niin varhgim ortayakoymaktadir. Elde ettigimiz sonuclar, Cohen and Nitzany (1963), Nitzany (1975),Nogay (1983), Erdiller ve Ertunc (1988), Ullman et al. (1991), Lebeda et al.(1996), Citir ye ark. (1998) ve Sevik ye Sokmen (2001)'in yaptigi calismalardaelde edilen sonuclarla benzerlik gostertnektedir. Tihn CMV izolatlar hiyar, kabakye kavun bitkilerinde sistemik enfeksiyona neden olmustur. Karpuz bitkilerindeherhangi bir belirti gozlenmemistir. Nogay (1983), CMV'niin karpuzlardaenfeksiyon meydana getirip getirmediginin virus irkina bagh oldugunu vegenellikle olusturmadigini bildirmektedir.

II. grupta yer alan izolatlar Chenopodium amaranticolor, C.quinoa ve Gomphrenaglobosa test bitkilerinde lokal leke seklinde; C.quinoa, Cucumis pepo, C.melo yeCitrullus vulgaris turlerinde ise sistemik tipte belirtiler olusturmustur. Testbitkilerinde meydana gelen tam belirtilerden bu izolatlann WMV-2 oldugusonucuna varilmistir. Fischer and Lockhart (1974), WMV-2 izolatlannin

398

C.quinoa' da sistemik belirti meydana getirmediklerini belirtmistir. Rahimian andIzadpanah (1978) ye Nogay (1983) ise, WMV-2 izolatlannin C. quinoa' da sistemikbelirti meydana getirdigini, ancak her zaman diizenli bir sekilde gortilemediginibelirtmektedir. Diger test bitkilerinde elde ettigimiz belirtiler Fischer and Lockhart(1974), Shawkat and Fegla (1979), Provvidenti and Gonsalves (1984), Purcifull etal. (1984), Nemeth et al. (1985), Davis and Mizuki (1987), Erdiller ve Ertung(1988), Ullman et al.(1991), Sevik ye Sokmen (2001)'in sonuclan ile benzerlikgostermektedir.

cizelge 6. Virus izolatlannm bazi test bitkilerinde meydana getirdigi belirtiler *

Test Bitkileri GiinVirus izolatlari

I. Grup II. Grup III. Grup IV. Grup

Chenopodium amaranticolor7-10 KLL LL -- --15-30 KLL -- -- --

Chenopodium quinoa7-10 KLL KLL KLL --15-30 KLL SM KLL --

Datura stramonium7-10 KLL -- --15-30 KLL -- -- --

Gomphrena globosa7-10 LL KLL -- --15-30 LL KLL -- --

Nicotiana glutinosa7-10 -- -- -- --15-30 SM -- -- --

Cucumis sativus7-10 KLL -- -- --15-30 SM -- -- --

Cucurbita pepo7-10 KLL -- KLL --

15-30 SMSM, DB,

$BSM, DB$B, GG'

SM

Cucumis melo7-10 -- -- -- --

15-30 SM SMSM, DB,

$B--

Citrullus vulgaris7-10 -- -- -- --15-30 -- SM -- --

Vigna sinensis cv. Black Eye7-1015-30 -- -- -- --

Nicotiana tabacum cv. Xanthi7-10 -- -- -- --

15-30 -- -- --KLL : Klorotik lokal leke/lezyonLL : Lokal lekeSM : Sistemik mozaik

DB : Damar bant asmasi$B : Sekil bozuk uguGG: Gelisme ger. ligi

III. grupta bulunan izolatlarm C. quinoa ye C. pepo adh test bitkilerinde lokal lekemeydana getirdikleri ve C. pepo ile C. melo 'da ise sistemik enfeksiyona nedenolduklan belirlenmistir. Bu grup II nolu gruptaki izolatlardan farkh olarakChenopodium amaranticolor ye Citrullus vulgaris bitkilerinde belirti meydanagetirmemistir. Ayrica C. pepo bitkilerinde bu izolatlar lokal ve sistemik tiptesimptomlar olusturmustur. Bu farklihklardan dolayi bu gruptaki izolatlann ZYMV

399

ile ili$kili olduklan sonucuna vanlmi$tir. Elde edilen sonuclar, Provvidenti andGonsalves (1984), Purcifull et al. (1984), Davis (1986), Sammons et al. (1989),Ullman et al.(1991), Vega et al. (1995), Cuff ye ark. (1998), Sevik ye Sokmen(2001) ve Bostan ye ark. (2002)'m sonuclan ile benzerlik gostermektedir. Nemethet al. (1986), Purcifull et al. (1984) ve Al-Musa (1989), Chenopodiumamaranticolor bitkilerinde de lokal lezyon meydana geldigini bildirmekte ye budurumun ZYMV irklannin farkliligrndan kaynaklanabildigi dii$iiniilmektedir.

IV. gruptaki izolatlar C. pepo bitkilerinde 15-30 gun sonra sistemik mozaik$eklinde belirti ortaya koymu$tur. Bu grupta elde edilen belirti olu$umlanProvvidenti and Gonsalves (1984), Nemeth et al. (1985), Davis (1986) ye Nemethet al. (1986)'in ara$tirma sonuclan ile benzerlik gostermekte ye WMV- 1 'invarhgma iaret etmektedir. Ancak, bu arastincilar bazi izolatlarm Cucumis melobitkilerinde de belirti meydana getirebildigini belirtmektedirler. cali$mamizda bubitkide belirti olu§madigi gorulmu tur. Bu sonuc Provvidenti and Gonsalves(1984)'in bulgulari ile uyum icindedir. Ayrica, kullanilan Cmelo ce$itlerinin farkholmasi da boyle bir sonuca neden olmu$ olabilir.

Elektron mikroskop caltsmalart

Elektron mikroskop cali$malarinda, WMV-1 (syn.=PRSV-W) ile enfekteli C. pepobitki yaprak orneklerinin kismi purifikasyonu sonucunda elde edilen preparasyondaviriistin uzun iplik §eklinde partikulleri oldugu goriilmii$ ye partikiillerin ortalamaolarak 12 x 760-780 nm boyutunda bulundugu gozlenmi$tir (Sekil 3).

Sekil 3. WMV-1'e ait partikiillerin elektron mikroskoptaki goriintiileri.

Testlenen orneklerde, mekanik inokulasyon ye DAS-ELISA testi sonuclan birliktedegerlendirildiginde elde edilen sonuclann biiyiik olefide birbiri ile ortutugiigoriilmektedir. Mekanik inokulasyon sonucunda test bitkilerinde karakteristik virusbelirtileri gosteren orneklerde, yapilan DAS-ELISA testleri sonucunda CMV,WMV-2, ZYMV ye WMV-1 etmenlerinin bulundugu tespit edilmi$tir. Ancak,hiyar orneklerinden 22 adedi DAS-ELISA cali$malarmda enfekteli olarak sonucverirken, 18 adedi test bitkilerinde belirti olu$turmu$tur. 4 Ornekte viruskonsantrasyonunun dii$iik olmasindan ya da test bitkilerinde bulunan bazimaddelerin enfeksiyonu engellemesi sonucu mekanik olarak ta$mmaningercekle$medigi kanisina varilmi$tir (Matthews 1991, Agrios 2005). Kavun bitki

400

orneklerinde ise 98 ornekte test bitkilerinde belirti gorilliirken, DAS-ELISAtestinde bu orneklerin 95 adedinde virus enfeksiyonu oldugu saptanmistir. Budurumda kavun bitkilerinde farkh viriislerin de bulunabilecegi olasiligini aklagetirmektedir. Karpuz orneklerinde de 26 ornek test bitkilerinde belirti olusturduguhalde ELISA testi sonucu 36 omek pozitif sonuc vermistir. Karpuz orneklerindeWMV- I absorbans degerleri virus varligi yoniinden sumr olan pozitif/negatiforaninin biraz iizerinde olarak tespit edilmistir. 10 ornekte absorbans degerlerininbu smirdan diisdk olmasi nedeniyle bitkiye viriisiin aktanlmasi sirasindainokulumda yeterli miktarda partikiil olmarsi ye bunlarm bitkiye gecisisaglanamadigindan belirti meydana gelmedigi kanisma varilmistin Ayrica testbitkilerinde bulunan bazi maddelerin enfeksiyonu engellemis olabilecegi dediisiiniilmektedir (Noordam 1973, Matthews 1991).

Sonuc olarak Izmir, Aydin, Manisa ye Balikesir illerinde yetistirilen hiyar, kavun,karpuz, sakiz kabagi ye balkabagi bitkilerinde biyolojik ye serolojik yontemlerleviriislerin tanilamasi yapilmistin Bu bitkilerde en yaygin virusiin WMV-2 olduguye bu virtisii sirasiyla CMV, WMV-1 (syn.= PRSV-W) ye ZYMV'niin izledigitespit edilmistir.

Bunun yani Kra, test bitkilerinde meydana gelen belirtiler, DAS-ELISA sonuclanye elektron mikroskop incelemeleri sonucunda karpuz bitkilerindeki etmeninWMV-1 (syn.=PRSV-W) oldugu saptanmistir. Mevcut bilgilerimize gore buozellikle Ege Bolgesi'nde yetistirilen bu konukcu icin ilk kart olmaktadir.

KAYNAKLAR

Agrios G.N. 2005. Plant Pathology 5 th Edition. Elsevier Academic Press, 803 p.

Al-Musa A.M. 1989. Severe Mosaic Caused by Zucchini Yellow Mosaic Virus inCucurbits From Jordan. Plant Pathology, 38 (4), 541-546.

Alonso-Prados J.L., Fraile A. and Garcia-Arenal F. 1997. Impact of Cucumber MosaicVirus and Watermelon Mosaic Virus 2 Infection on Melon Production in CentralSpain. Journal of Plant Pathology, 79 (2), 131-134.

Alonso-Prados J. L., Luis-Arteaga M., Alvarez J. M., Moriones E., Baffle A., Lavina A.,Garcia-Arenal F. and Fraile A. 2003. Epidemics of Aphid-Transmitted Viruses inMelon Crops in Spain. European Journal of Plant Pathology, 109 (2), 129-138.

Andres T.C. 2004. The Cucurbit Network. http://www.cucurbit.org.

Anonim 2002. Izmir, Manisa, Aydin ye Balikesir Tarim 11 Mudiirlukleri verileri.

Anonim 2003. Tarimsal Yapi ye Uretim. Basbakanlik Yayinlari. Ankara.

Blua M.J. and Perring T.M. 1989. Effect of Zucchini Yellow Mosaic Virus onDevelopment and Yield of Cantaloupe (Cucumis melo). Plant Disease, 73 (4),317-320.

401

Bora T. ye Karaca I. 1970. Kii ltiir Bitkilerinde Hastaligin ye Zararm Olctilmesi. Ege Univ.Ziraat Fak., Yardimci Ders Kitabi, No: 167, 43 p.

Bostan H., Kaymak H.Q. and Haliloglu K. 2002. Detection of Cucumber Mosaic Virus(CMV) and Zucchini Yellow Mosaic Virus (ZYMV) in Squash in Erzurum,Erzincan and Artvin Provinces by Serological and Biological Methods. J. Turk.Phytopath.,31 (1), 9-14.

Chester S.K. 1950. Plant disease losses: Their appraisal and interpretation. Plant DiseaseReporter, Supplement, 193, 191-362.

Clark M.F. and Adams A.N.1977. Characteristics of the Microplate Method of Enzyme-Linked Immunosorbent Assay for the Detection of Plant Viruses. J.Gen.Virology,34, 475-483.

Clark M.F.1981. Immunosorbent Assays in Plant Pathology. Ann. Rev. Phytopathol., 19,83-106.

Cohen S. and Nitzany F.E. 1963. Identity of Viruses Affecting Cucurbits in Israel.Phytopathology, 53 (2), 193-196.

Crescenzi A., Fanigliulo A., Comes S., Masenga V., Pacella R. and Piazzolla P. 2001.Preliminary characterization of watermelon mosaic virus isolate inducing necrosison watermelon. 11th Congress of the Mediterranean Phytopathological Union and3rd Congress of the Sociedade Portuguesa de Fitopatologia, 17-20 September 2001,Evora (Portugal), 321-323.

Crosslin J.M., Brown J.K. and Johnson D.A. 1988. First Report of Zucchini Yellow MosaicVirus in Cucurbita pepo in the Pasific Northwest. Plant Disease, 72 (4), 362.

Qttir A., Kutluk N.D., Saglam N. ye ilbagi H. 1998. Amasya, corum, Samsun ye Tokatillerinde hiyar ye kabak kiiltiirlerinde goriilen virus hastaliklannin simptomatolojikye biyolojik yontemlerle tatulan. VIII. Tarkiye Fitopatoloji Kongre Bildirileri, 21-25Eyliil 1998, Ankara, 331-335.

Dahal G., Lecoq H. and Albrechtsen S.E. 1997. Occurence of Papaya Ringspot Potyvirusand Cucurbit Viruses in Nepal. Annals of Applied Biology, 130 (3), 491-502.

Davis R.F. 1986. Partial Characterization of Zucchini Yellow Mosaic Virus Isolated FromSquash in Turkey, Plant Disease, 70 (8), 735-738.

Davis R.F. and Mizuki M.K. 1987. Detection of Cucurbit Viruses in New Jersey. PlantDisease, 71 (1), 40-44.

Dukic N., Krstic B., Vico I., Katis N.I., Papavassliou C. and Berenji J. 2002. Biological andSerological Characterization of Viruses of Summer Squash Crops in Yugoslavia.Journal of Agricultural Sciences, Belgrade, 47 (2), 149-160.

Erdiller G. ve Ertunc F. 1988. Identification of Muskmelon Viruses in Ankara Province. J.Turk. Phytopath., 17 (2), 47-56.

Erkan S., Giimiis M., Yorganci C. ye Yoltas T. 1994. Sanayi domatesi tohum orneklerindedomates mozaik virusu ve bakteriyel kanser etmenlerinin bulunma durumunun

402

saptanmasi ilzerinde arastirmalar. Sanayi domatesi. Uretimini Gelistirme Projesicalisma Raporu, Izmir, 47p.

Fischer H.U. and Lockhart B.E.L. 1974. Serious Losses in Cucurbits Caused ByWatermelon Mosaic Virus in Morocco. Plant Disease Reporter, 58 (2), 143-146

Gera A., Kritzman A., Cohen J., Raccah B. and Antignus Y. 2000. Tospoviruses infectingvegetable crops in Israel. Bull OEPP, 30 (2): 289-292.

Giinay A. 1993. Ozel Sebze Yetistiriciligi. A.O. Ziraat Fakilltesi, Ankara, 117 s.

Lebeda A., Kozelska S., Kristkova E. and Novotny R. 1996. The Occurence of Viruses onCucurbita spp. in the Czech Republic and Resistance of Squash Cultivars to CMVand WMV-2. Zeitschrift fur Pflanzenkrankh. and Pflanzenschutz, 103 (5), 455-463.

Lecoq H., Wipf-Scheibel C., Desbiez C., Dufour 0., Al lex D. and Hostachy K. 1994. Virusde la Mosaique Jaune de la Courgette. Phytoma-La Defense des Vegetaux, 459, 43-45.

Lisa V., Boccardo G., D'Agostino G., Dellavalle G. and d'Aquilio M. 1981.Characterization of a Potyvirus That Causes Zucchini Yellow Mosaic.Phytopathology, 71 (7), 667-672.

Lovisolo 0. 1980. Virus and Viroid Diseases of Cucurbits. Acta Horticulture, 88, 33-63.

Luis-Arteaga M. 1990. Detection of Zucchini Yellow Mosaic Virus on Cucurbitaceae inSpain. Investigacion Agraria, Producciony Proteccion Vegetales, 5 (1), 167-177.

Mansour A. and Al-Musa A. 1982. Incidence, Economic Importance and Prevention ofWatermelon Mosaic Virus 2 in Squash (Cucurbita Pepo) Fields in JordanPhytopathologische Zeitschrift, 103 (1), 35-40.

Matthews R.E.F. 1991. Plant Virology, 3 rd ed. Acad. Press, New York.

Milne R.G. and Lesemann D.E. 1984. Immunosorbent Electron Microscopy in Plant VirusStudies. Methods Virol., 8, 85-101.

Murphy J.F., Ruhui L., Hernan G. R., Kenble J., Porch D., Baltikauski M. and Scott J.2000. Viruses in Commercial Pumpkin and Watermelon in Alabama. Highlights ofAgricultural Research, 47, 4.

Nemeth S.T., Dodds J.A , Paulus A.O. and Kishaba A. 1985. Zucchini Yellow MosaicVirus Associated with Severe Diseases of Melon and Watermelon in SouthernCalifornia Desert Valley. Plant Disease, 69 (9), 785-788.

Nemeth S.T., Dodds J.A. and Paulus A.O. 1986. Cucurbit Viruses of California. PlantDisease, 70 (1), 8-11.

Nitzany F.E. 1975. Cucumber Mosaic Virus in Israel. Phytopathol. Mediterranea. 14, 16-20.

Nogay A. 1983. Marmara bolgesi Cucurbitaceae familyasi kiiltiir bitkilerinde &Wen virushastaliklarmin tamlanmasi, tohumla gecis durumlannin ye konukcu dizilerininsaptanmasi iizerinde arastirmalar. Doktora Tezi, E.U. Fen Bilimleri Enstiffisil, Izmir120s.

403

Nome S.F., March G.J. and Giorda L.M. 1974. Reduction in Productivity of CucurbitaMaxima Duch. var. Zapallito Carr. Milian Plants Infected by Watermelon MosaicVirus 2. IDIA, No, 321-324.

Noordam D. 1973. Identification of plant viruses : Methods and Experiments. PUDOC,Wageningen, The Netherlands, 208 p.

Provvidenti R. and Gonsalves D. 1984. Occurrence of Zucchini Yellow Mosaic Virus inCucurbits From Connecticut, New York, Florida and California, Plant Disease, 68(5), 443-446.

Purcifull D.E., Adlerz W.C., Simone G.W., Hiebert E. and Christie S.R. 1984. SerologicalRelationships and Partial Characterization of Zucchini Yellow Mosaic VirusIsolated From Squash in Florida. Plant Disease, 68 (3), 230-233.

Raccah B. 1999. Epidemiology and control of cucurbit viruses in Israel. 1. Israeli- TurkishWorkshop "Detection of virus diseases by advanced techniques and control", 22-29August 1999, Adana, Turkey, 46-56.

Rahimian H. and Izadpanah K. 1978. Identity and Prevalence of Mosaic Inducing CucurbitViruses in Shiraz, Iran. Phytopathologische Zeitschrift, 92 (4), 305-312.

Sammons B., Barnett 0.W., Davis R.F. and Mizuki M.K. 1989. A Survey of VirusesInfecting Yellow Summer Squash in South Carolina. Plant Disease, 73 (5), 401-404.

Shawkat A.L.B. and Fegla G.I. 1979. Identification of Two Viruses From Eggplant andCucurbita Pepo in Iraq. Plant Disease Reporter, 63 (3), 235-238.

Sidek Z. 1999. Viruses of Cucurbits: The strategies. MCB-MAPPS Plant ProtectionConference Proceeding, 68-71.

Sevik M.A. ve Arli Sokmen M. 2001. Samsun ilinde kabakgil bitkilerinde gorillen virushastahklari. IX. Tiirkiye Fitopatoloji Kongresi, 3-8 Eyliil 2001, Tekirdag, 180-189.

Ullman D.E., Cho J.J. and German T.L. 1991. Occurence and Distrubution of CucurbitViruses in Hawaian islands. Plant Disease, 75 (4), 367-370.

Vega J., Rezende J.A.M. and Yuki V.A. 1995. Detection of Zucchini Yellow Mosaic Virusin Brazil: Partial Characterization of an Isolate Found in Sao Paulo. FitopatologiaBrasileira, 20 (1), 72-79.

Vural H., Esiyok D. ye Duman I. 2000. Kii ltiir Sebzeleri (Sebze Yetistirme). E.U. ZiraatFakiiltesi Bahce Bitkileri Boliimii, Bornova, Izmir, 440 p.

Wickizer S.L., Scott H.A. and Mc Guire J.M. 1986. Zucchini Yellow Mosaic Virus inSquash in Arkansas. Plant Disease, 70 (1), 78.

Yilmaz M.A. and Davis R.F. 1985. Identification of Viruses Infecting Vegetable CropsAlong the Mediterranean Sea Coast in Turkey. Journ.of Turk. Phytopath., 14 (1),1-8.

Yilmaz M.A., Lecoq H., Abak K., Baloglu S ye Sari N. 1992. TUrkiye'de kabakgil sebzetiirlerinde zarar yapan viriisler. Tiirkiye I. Ulusal Bahce Bitkileri Kongresi Cult: II.13-16 Ekim 1992, Izmir, 439-442.

404

Yilmaz M.A., Abak K., Lecoq H., Baloglu S., Kesici S., Ozaslan M. and Giildiir M.E.1994. Control of zucchini yellow mosaic virus (ZYMV) in cucurbits by ZYMV-WKstrain. 9 th Congress of the Mediterranean Phytopathological Union, 18-24September 1994, Kusadasi, Aydin, Tiirkiye, 353-356.

Yorganci O. 1975. Izmir ilinde domateslerdeki virus hastahklari yayilma ye zarardurumlari, elde edilen izolatlarla biyolojik ye serolojik arastirmalar. E.U. ZiraatFakiiltesi Fitopatoloji ye Zirai Botanik Kiirsiisii, Bornova, 102s.

Zitter T.A., Hopkins D.L and Thomas C.E. 1996. Compendium of Cucurbit Diseases. APSPress, St. Paul, Minnesota, USA, 87p.

405